You are on page 1of 33

Makroekonomia - wykady

MAKROEKONOMIA wykady1
Prowadzcy: dr hab. Witold Kasperkiewicz, prof. nadzw. U Wykad I, 24-02-2010 Wskazwka na egzamin: istnieje rnica midzy wzrostem/spadkiem o procent, a punkt procentowy ! Zasb warto na dany dzie. Strumie warto w pewnym okresie, np. PKB w cigu roku Zasilajcy Amortyzacji Agregaty ekonomiczne wystpuj jako zasoby lub strumienie. Agregat wielko zbiorcza (ac. agregare czy, sumowa). Jest to zmienna makroekonomiczna. Sumowanie, czenie zmiennych mikroekonomicznych, do celw makroekonomicznych (np. PKB, PNB) Warto dodana (value added) przyrost wartoci dobra w wyniku procesw. Malejcy zasb determinuje strumie. Deflowanie metoda statystyczna, ktra polega na podzieleniu zmiennej makroekonomicznej, np. PKB wyraone w cenach biecych przez indeks agregatowego poziomu cen, ktry peni rol deflatora. Metoda ta umoliwia przeliczenie PKB, mona urealni z wartoci nominalnych na realne. Deflator wskanik zmian cen dbr konsumpcyjnych Gwny Urzd Statystyczny (GUS) ustala skad koszyka, np. ywno (najwikszy udzia ok. 30%), uywki, odzie, obuwie, kosmetyki, usugi transportowe, czynsz. Waga znaczenie ekonomiczne danego dobra PKBr wyraone w wartociach realnych PKBn wyraone w wartociach nominalnych PKB suma wartoci wszystkich dbr wytwarzanych, zlokalizowanych w danym kraju, w okresie jednego roku. Wzrost PKB wynika z: wzrostu cen, wzrostu wolumenu, jednego i drugiego czynnika. Jeli dziaa tylko wzrost cen, obnia si stopa yciowa, ale jeli wolumen ronie szybciej ni ceny, PKB ronie. Metody obliczania PKB: 1) metoda produktowa sumowanie wartoci dodanych; 2) metoda dochodowa suma dochodu czynnikw wytwrczych (bez renty, czy emerytur), pac, wynagrodze, procentu 3) metoda sumowania wydatkw suma wydatkw wszystkich podmiotw gospodarczych (gospodarstw domowych, przedsibiorstw, budetu pastwa) na zakup dbr finalnych przedsibiorstwa -> cele inwestycyjne
1

Nie odpowiadam za ewentualne bdy =P

-1-

Makroekonomia - wykady gospodarstwa domowe -> cele konsumpcyjne budet pastwa -> cele inwestycyjne i konsumpcyjne Wydatki na produkty i usugi I Przedsibiorstwa Im Ex

Sektor bankowy I S

PASTWO Im G T

Zagranica

Ex Dochody czynnikw produkcji

Gospodarstwo domowe DOPYWY: inwestycje (I), wydatki rzdowe (G), eksport (Ex) ODPYWY: oszczdnoci (S), podatki (T), import (Im)

Rysunek 1 Ruch okrny strumieni pieninych w gospodarce, dopywy i odpywy

Wykad II, 04-03-2010 Metoda produktowa sumowanie wartoci dodanych, przyrost wartoci dbr w wyniku okrelonego procesu produkcji. Od wartoci dbr odejmujemy koszt dbr porednich w wyniku czego trzymujemy warto dodan. Warto dodana warto nowowytworzona Przykad: Lp. Faza produkcji Przychody Koszty dbr Warto dodana porednich 1. Ziarno 24 0 = 24 2. Mka 33 24 = 9 3. Pieczywo 60 33 = 27 117 57 = 60 Metoda sumowania wydatkw sumowanie wydatkw gospodarczych (cznie z zagranic) na zakup dbr finalnych. PKB = C + I + G + wszystkich podmiotw

(Ex

Im)

C wydatki konsumpcyjne I wydatki inwestycyjne sektora przedsibiorstw prywatnych G wydatki rzdowe konsumpcyjne i inwestycyjne Ex eksport Im wydatki danego kraju na dobra wytworzone zagranic

-2-

Makroekonomia - wykady

Jeli (Ex Im) > 0, to mamy eksport netto Metoda dochodowa sumujemy dochody czynnikw produkcji; suma dochodw, ktre stanowi ekwiwalent usugi pracy. Zyski, ktre otrzymuje Dywidenda cz zysku, ktra stanowi dochd dla akcjonariusza Procenty dochd dla waciciela Waciciel gruntu otrzymuje rent gruntow Nieruchomo czynsz dzierawny dochd waciciela Mierniki aktywnoci gospodarczej: Dopywy: I + G + Tr + Ex Odpywy: S + T + Td + Im Odpywy = dopywy

Tr transfery Td podatki dochodowe

Od PKB do dochodu rozporzdzalnego 1. Produkt krajowy brutto w cenach rynkowych (-) minus: podatki porednie (VET, akcyza) (+) plus: subsydia (dopaty z budetu pastwa do okrelonych przedsibiorstw, np. dotacje) przeznaczone na zakup czynnikw produkcji i inwestycje 2. Produkt krajowy brutto w cenach czynnikw produkcji (+) dochody netto z tytuu wasnoci za granic 3. Produkt narodowy brutto (-) amortyzacja (zuycie kapitau trwaego, pewna cz PNB, ktra ulega zuyciu, od 7 do 9% PKB w cenach rynkowych) 4. Produkt narodowy netto (-) podatek bezporedni od zyskw firm (CIT 19%, danina na rzecz budetu); zyski zatrzymane w firmie (zysk, ktry zwiksza kapita akcyjny spki), skadki na ubezpieczenie spoeczne (19,7%) (+) transfery publiczne (emerytury, renty, zasiki etc.) 5. Dochd osobisty (-) podatek dochodowy (PIT) i opaty (np. kary, mandaty) 6. Dochd rozporzdzalny (do dyspozycji)

Wydatki konsumpcyjne

Oszczdnoci

NET ECONOMIC WELFARE: W. Noedhaus i J. Tobin twrcy miernika dobrobytu ekonomicznego netto. Dokonali trzech zmian sposobu obliczania PKB. Primo, zmienili klasyfikacj wydatkw na dobra finalne i porednie, np. wydatki pastwa na armi, bezpieczestwo wewntrzne i cz wydatkw ponoszonych przez gospodarstwa domowe na podre zwizane z wykonywaniem zawodu uznali za wydatki na dobra porednie, ktrych nie naley bra pod uwag. Secundo, uwzgldnili wartoci czasu wolnego, a take produktw wytwarzanych dla potrzeb gospodarstwa domowego. Tertio, zwikszyli PKB o dochody uzyskiwane w szarej strefie (gospodarce cienia). Quarto, pomniejszyli PKB o przyblion warto szkodliwych efektw zewntrznych zwizanych z urbanizacj, uprzemysowieniem, narkomani, itp.

-3-

Makroekonomia - wykady Wykad III, 11-03-2010 POPYTOWE CZYNNIKI WZROSTU DOCHODU NARODOWEGO TEORIA J. M. KEYNESA (1883-1946) J. M. Keynes stworzy popytow teori ksztatowania si dochodu narodowego. Istot tej teorii jest teza goszca, e, o poziomie i tempie wzrostu dochodu narodowego w danym okresie, decyduje popyt globalny spoeczestwa uzaleniony od wydatkw konsumpcyjnych i inwestycyjnych. Wydatki konsumpcyjne s wzgldnie ustabilizowane, natomiast powanym wahaniom ulegaj wydatki inwestycyjne i s one gwn przyczyn waha rozmiarw dochodu narodowego. W modelu J. Keynesa, opartym na analizie przyczynowo-skutkowej, zmiennymi zalenymi s: dochd narodowy, konsumpcja, zatrudnienie, inwestycje i oszczdnoci. Ich wysoko zaley od zmiennych niezalenych, tj. od psychologicznej skonnoci do konsumpcji, kracowej rentownoci kapitau oraz stopy procentowej.

Oszczdnoci

Psychologiczna skonno do konsumpcji

Zatrudnienie

Dochd narodowy

Konsumpcja Kracowa rentowno kapitau Stopa procentowa

Inwestycje

Zmienne zalene Zmienne niezalene okrelaj zmienne zalene


Rysunek 2

Zmienne niezalene

J. Keynes odrzuci paradygmat ekonomii liberalnej (prawa Saya) o automatycznym powrocie gospodarki do stanu rwnowagi rynkowej. Wykaza, e wprawdzie w procesie produkcji powstaj dochody rwne wartoci wytwarzanych dbr, ale nie zawsze s one w caoci wydatkowane na zakupy dbr konsumpcyjnych i inwestycyjnych. Cz dochodw podmioty gospodarcze oszczdzaj (tezauryzuj). Oszczdnoci nie zwikszaj zatrudnienia, a wic i konsumpcji, co w konsekwencji zmniejsza zbyt i wywouje nadprodukcj. Czynniki popytowe determinuj poda. Keynesowski model zakada, e: a) istnieje niepene wykorzystanie zdolnoci wytwrczych b) o wielkoci wytwarzanego dochodu narodowego decyduj czynniki popytowe.

-4-

Makroekonomia - wykady

Wydatki konsumpcyjne Wydatki inwestycyjne


Rysunek 3

Globalny popyt efektywny (C + I)

Stopie wykorzystania zdolnoci wytwrczych i poziom zatrudnienia

Wielko wytworzonego dochodu narodowego

Tempo wzrostu dochodu narodowego: Y dochd narodowy Yt1 dochd narodowy w danym okresie Yt0 dochd narodowy w okresie poprzednim (bazowym) Y przyrost dochodu

Keynesa interesoway tylko czynniki popytowe, a nie interesoway go czynniki podaowe.. Jest to analiza krtkookresowa (w czasie krtkim i rednim), nie interesowaa go dugofalowo. Agregatowa funkcja konsumpcji:

C = Ca + c Y
C wydatki na konsumpcj wszystkich podmiotw gospodarczych Ca autonomiczne wydatki konsumpcyjne niezalene od dochodu Y dochody osobiste konsumentw c kracowa skonno do konsumpcji *W krajach wysokorozwinitych kracowa skonno do konsumpcji jest wysoka. Agregatowa funkcja oszczdnoci:

S = -Ca + s Y
s kracowa skonno do oszczdzania Mnonik inwestycyjny *c+s=1

Y = mi I Y = C + I , I = Y - C

mi mnonik inwestycyjny Y przyrost dochodu narodowego I przyrost popytu inwestycyjnego przedsibiorstw prywatnych

-5-

Makroekonomia - wykady Mnonik jest relacj przyrostu dochodu narodowego do przyrostu inwestycyjnego przedsibiorstw prywatnych, ktry to przyrost powoduje wzrost dochodu.

Y=C+I

C = Ca + c Y

I = Ia

Ia inwestycje autonomiczne

Y = Ca + c Y + Ia Y - c Y = Ca + Ia Y (1-c) = Ca + Ia

Mnonik jest to liczba, przez ktr naley pomnoy dany wzrost inwestycji autonomicznych, aby uzyska okrelony wzrost dochodu narodowego. Jest to przyrost dochodu narodowego do przyrostu nakadw inwestycji autonomicznych. Mnonik moe dziaa w gr (+) i w d (-) W okresie recesji naley ratowa popyt inwestycyjny, bo w skad za nim ronie popyt konsumpcyjny. Nie mona dopuci do zaamania si inwestycji, nawet za cen wzrostu deficytu budetowego. *Kumulacyjny proces przyrostu popytu i dochodu2 O 6 mld ronie proces inwestycyjny, ronie popyt na dobra inwestycyjne. Wzrost popytu konsumpcyjnego okrelonej brany powoduje wzrost dochodw, potem przyrost w kolejnej dziedzinie gospodarki. (gospodarka dziaa na zasadzie naczy poczonych)

Keynes bada gospodark w okresie recesji. Wykad IV, 18-03-2004 Efekty mnonikowe kocz si w momencie penego wykorzystania czynnikw wytwrczych. Model Keynesa -> gospodarka w czasie recesji
2

Uzupeni !

-6-

Makroekonomia - wykady

Ilustracja graficzna efektw mnonikowych

Agregatowy popyt

APp C I Dochd narodowy

Rysunek 4 Funkcja agregatowego popytu

E Agregatowy popyt

APp 45o Dochd narodowy

Rysunek 5 przecicie si linii agregatowego popytu z lini 45o

E Agregatowy popyt APp E

APp

45o Dochd narodowy


Rysunek 6 Mnonik wzrostu inwestycji a wzrost dochodu narodowego w stanie rwnowagi

Funkcja podatkw

T = Ta + t Y
T podatki Ta podatki autonomiczne t stopa opodatkowania dochodw -7-

Makroekonomia - wykady Funkcja konsumpcji (po uwzgldnieniu podatkw)

C = Ca + c (Y T)
(Y T) dochd do dyspozycji (po opodatkowaniu) Mnonik inwestycyjny po uwzgldnieniu podatkw ma nastpujc form:

c kracowa skonno do konsumpcji t stopa opodatkowania dochodw

Eksport import

import

E Nadwyka (+)

Deficyt (-) eksport

Y
Rysunek 7 Mnonik w gospodarce otwartej

Y = C + I + G + (Ex Im) - kracowa skonno do importu

Eksport -> funkcja stanu koniunktury na rynku zagranicznym Krzywa importu wychodzi z pocztku ukadu wsprzdnych. Import ronie wraz ze wzrostem dochodu narodowego. W miar jak ronie dochd narodowy, ronie import. W Polsce wzrost dochodu narodowego (wzrost gospodarczy) zaley od wzrostu importu dbr inwestycyjnych, patentu, know-how,. Import jest funkcj poziomu dochodu narodowego Mnonik z uwzgldnieniem opodatkowania i kracowej skonnoci do konsumpcji:

-8-

Makroekonomia - wykady Rwnowaga rynkowa w skali makro I=S Zaplanowane inwestycje gospodarstw domowych. APp = Y APp = C + I Y=C+S C + I = C + S => I = S Inwestycje, oszczdnoci przedsibiorstw s rwne planowanym oszczdnociom

Niedobr (popyt i poda) E

Nadprodukcja

Dochd narodowy
Rysunek 8 Poziom dochodu w momencie rwnowagi rwno inwestycji i oszczdnoci

Inwestycje, oszczdnoci

E E Dochd narodowy

Rysunek 9 Mnonik rwnowaga oszczdnoci i inwestycji

Paradoks zapobiegliwoci (oszczdnoci) Wedug Keynesa w krtkim okresie oszczdzanie prowadzi do zych efektw

Wykad V, 25-03-2010 PODAOWE DETERMINANTY WZROSTU GOSPODARCZEGO Wzrost gospodarczy -> wzrost realnej wartoci produkcji

g stopa wzrostu gospodarczego Y realny dochd narodowy

-9-

Makroekonomia - wykady Podejcie popytowe - okres krtki - wolne moce wytwrcze - zdolnoci wytwrcze stale - wzrost agregatowego popytu powoduje wzrost dochodu rzeczywistego - dochd rzeczywisty mniejszy od potencjalnego podaowe - okres dugi - wykorzystane zasoby gospodarki - zdolnoci wytwrcze mog si zwiksza z okresu na okres - dochd narodowy rzeczywisty wzrasta wtedy, gdy wzrasta potencjalny - dochd rzeczywisty rwny potencjalnemu

Wzrost zdolnoci wytwrczych: zwikszenie iloci posiadanych zasobw gospodarki (pracy, ziemi i kapitau) jeeli zwikszy si efektywno ich wykorzystania Praca zaley od: liczby ludnoci w wieku produkcyjnym wspczynnika aktywnooci zawodowej (jaka cz ludnoci w wieku produkcyjnym jest chtna i gotowa podjcia zatrudnienia) Kapita zaley od: zwiksza si pod wpywem wzrostu inwestycji Ziemia (zasoby naturalne) zwiksza si: jeeli nowe zoa naturalne zostan odkryte Efektywno wzrasta: w wyniku postpu technicznego

Funkcja produkcji

Y = F (K, Z, A)
K kapita Z zatrudnienie A technologia produkcji

kPk kracowy produkt kapitau

kPp kracowy produkt pracy

- 10 -

Makroekonomia - wykady Analiza wpywu wzrostu zatrudnienia na wzrost gospodarczy (wzrost realnego dochodu) ZY K, A constans

produkcja

zatrudnienie
Rysunek 10 Produkcja a zatrudnienia

Kracowy produkt pracy

zatrudnienie
Rysunek 11

Wydajno pracy -> wielko dochodu narodowego przypadajca na jednego zatrudnionego

Wpyw zmiany zasobu kapitau na dochd narodowy i wzrost gospodarczy

produkcja

F (K, Z, Ao) F (K, Z, Ao)

kapita
Rysunek 12 Produkcja a kapita

Kracowy produkt kapitau

kapita
Rysunek 13

- 11 -

Makroekonomia - wykady Efektywno kapitau wielko dochodu narodowego przypadajca na jednostk kapitau.

Kapitaochonno relacja kapitau do dochodu narodowego (ile kapitau przypada na wielko dochodu)

Im wicej potrzeba dochodu do wytworzenia, tym wiksza kapitaochonno.

Y=Ke

K=I

I inwestycje netto

- stopa akumulacji (jaki jest udzia inwestycji w dochodzie narodowym)

=> Model Solowa (rozpatrywany przy staych efektach produkcji) Produkcja wzrasta w tym samym tempie, co nakady czynnikw produkcji. Wg tego modelu, dochd narodowy wzrasta pod wpywem trzech czynnikw: wzrostu zatrudnienia wzrostu zasobw kapitau wzrost/polepszenie postpu technicznego

- tempo wzrostu produkcji - stopa postpu technicznego - tempo wzrostu zasobu kapitau

- tempo wzrostu zasobu pracy (L=Z) - udzia dochodw kapitau w produkcie

-udzia dochodw czynnika pracy w produkcie

- 12 -

Makroekonomia - wykady Zaleno midzy wydajnoci pracy a kapitaochonnoci Wydajno pracy W1 W0

k0
Rysunek 14

k1 Kapitaochonno

Wydajno pracy ronie: pod wpywem wzrostu czynnika kapitaochonnego pod wpywem postpu technicznego (zmiany sposobu produkcji, powodujce wzrost wydajnoci pracy, bez zmiany wspczynnika kapitaochonnego - ucieleniony pod wpywem pojawienia si nowych inwestycji, - nieucieleniony bez zmiany poziomu inwestycji) Postp techniczny: naturalny relacja zatrudnienia do kapitau pozostaje staa kapitaochonny (procooszczdny) relacja zasobw pracy do zasobw kapitau bdzie male, tempo wzrostu wydajnoci pracy rosnce kapitaooszczdny (pracochonny) relacja zasobw pracy do zasobw kapitau bdzie wzrasta, tempo wzrostu wydajnoci pracy bdzie malejce

A B

kapitaochonno

B kapitaochonno

- 13 -

Makroekonomia - wykady

B kapitaochonno

Rysunek 153

Wykad VI, 08-04-2010 BUDET PASTWA jest to plan finansowy wszystkich przychodw i wydatkw pastwa. Zwizany jest z realizacj okrelonej polityki gospodarczej, spoecznej i obronnej Sporzdzany na okres jednego roku (nie musi pokrywa si z rokiem kalendarzowym). [Prezydent nie ma prawa veta w sprawie budetu] Funkcje budetu pastwa: - fiskalna (gromadzenie dochodw pastwa, ktre umoliwiaj realizacj okrelonych celw i utrzymanie aparatu pastwowego) - redystrybucyjna (wtrny podzia wytworzonych dochodw) - stymulacyjna (poprzez polityk fiskaln mona wpywa na koniunktur gospodarcz) Finanse publiczne gospodarka finansowa pastwa polega na gromadzeniu i wydatkowaniu pienidzy publicznych. Skadniki finansw publicznych: 1) tzw. budet pastwa, jest to budet sektora rzdowego, nazywany budetem centralnym nazwa jest nietrafna 2) budety samorzdw lokalnych 3) budet funduszy celowych - FUS, KRUS - NFZ - Fundusz Pracy - PFRON - fundusz alimentacyjny, fundusz leczenia osb uzalenionych, fundusz kocielny, etc. Saldo finansw publicznych jest sum sald tych trzech skadnikw. Zasady tworzenia budetu: 1) zasada rocznego budetowania sporzdzamy na okres jednego roku 2) zupenoci budet musi zawiera wszystkie dochody i wydatki pastwa, nie mog istnie ukryte pozycje 3) jednoci budet powinien tworzy cao
3

Uzupeni podpisy wykresw

- 14 -

Makroekonomia - wykady 4) jawnoci powinien by publicznie jawny 5) rwnowagi budetowej (wydatki = dochodom) Dochody budetu pastwa: o podatki (jest to przymurowana danina pacona przez obywateli i podmioty gospodarcze, usankcjonowana prawnie, ktra suy do realizacji dobra wsplnego) - porednie (Np. VAT) - bezporednie (PIT, CIT) o ca o opaty skarbowe, notarialne, kary, mandaty, etc. Wpywy z prywatyzacji zaliczamy do przychodu, a nie do dochodu, su do obsugi, pokrycia deficytu budetowego. Krzywa Laffera

Przychody z podatkw

Tmax T2

T1

t1

t2

t3

t4

t5

100

Stopa opodatkowania
Rysunek 16 Krzywa Laffera

Obniamy stop opodatkowania dochodw -> wpywy rosn Nadmiernie wysokie podatki hamuj rozwj przedsibiorstw, zniechcaj do dziaalnoci gospodarczej przez co zmniejsza si podstawa opodatkowania i rozwija si szara strefa -> wpywy malej Wydatki budetu pastwa mona podzieli na trzy grupy: 1) zwizane z penieniem funkcji stra nocnego (obrona narodowa, bezpieczestwo wewntrzne, wymiar sprawiedliwoci, administracja) 2) zwizane z realizacj celw pastwa dobrobytu (wiadczenia socjalne, suba zdrowia, kultura, owiata) 3) wydatki keynsowskie, zwizane z penieniem funkcji interwencjonalizmu (podtrzymywanie popytu globalnego na odpowiednim poziomie) Podzia wydatkw na wydatki sztywne i elastyczne Wydatki elastyczne zdeterminowane istniejcymi ustawami okoo budetowymi, pastwo zobowizane jest do wypacania rodkw, rzd nie moe bez zmiany ustaw zmienia wydatkw sztywnych

- 15 -

Makroekonomia - wykady Do wydatkw sztywnych zaliczamy: koszty obsugi dugu publicznego, emerytury, zasiki, etc. Wydatki sztywne to obecnie okoo 74-75% wydatkw w budecie pastwa polskiego. Wydatki elastyczne wydatki na inwestycje publiczne, dotacje dla jednostek samorzdowych, wynagrodzenia dla jednostek budetowych, etc. Prawo Wagnera prawo rosncego zakresu aktywnoci publicznej w gospodarce W miar rozwoju gospodarczego (wzrostu dochodu narodowego) ronie udzia wydatkw publicznych w dochodzie narodowym. Obliczono ich elastyczno (wiksza od 1). Wykaza wysok elastyczno wydatkw publicznych wzgldem dochodu narodowego. Oznacza to, e gdy dochodw narodowy ronie o 1% to wydatki wzrosn o wicej ni 1%. Wykad VII, 15-04-2010 DEFICYT BUDETU PASTWA Rodzaje: deficyt rzeczywisty faktyczna nadwyka wydatkw budetu pastwa nad dochodami deficyt strukturalny (hipotetyczny) deficyt przy penym zatrudnieniu deficyt cykliczny rnica midzy deficytem rzeczywistym a strukturalnym, (w rnych fazach cyklu koniunkturalnego)

Dt+1

Dt

Gt

Ft

Dt

Tt

Gt + Ft + R Dt > Tt Gt + Ft + R Dt < Tt Gt + Ft + R Dt = Tt

=>dug ronie (deficyt)


=>dug maleje (nadwyka w budecie) =>dug constans

Dt+1 dug publiczny na pocztku przyszego roku Dt dug na pocztku tego roku Gt wydatki rzdowe w caym roku t (bez transferw) Ft transfery publiczne w roku t R Dt koszty obsugi dugu R przecitna stopa oprocentowania bonw skarbowych i obligacji Tt dochody budetu pastwa z tytuu podatkw bezporednich i porednich Sposoby finansowania deficytu Wzrastajce wydatki rzdowe mog by finansowane z takich rde jak: podatki, poyczki zacigane u spoeczestwa, sprzeda czci majtku pastwa, dodatkowa emisja pienidza, kredyty zagraniczne. Moliwoci wykorzystania tych rde, a take konsekwencje wynikajce z ich stosowania mog by rne. Podniesienie podatkw od dochodw osobistych jest decyzj niepopularn politycznie:. Spotyka si z oporem wyborcw, a ponadto wywouje negatywne skutki ekonomiczne: osabia motywacj do pracy oraz prowadzi do zmniejszenia dochodw ludnoci, co ogranicza rozmiary potencjalnego popytu. Rwnie podniesienie podatkw od dochodw przedsibiorstw prowadzi do negatywnych skutkw ekonomicznych, poniewa zmniejsza skonno do inwestycji. W praktyce moliwo manewrowania tym narzdziem jest wrcz ograniczona, a jego skuteczno niewielka, gdy podatki nie kreuj dodatkowego popytu, a jedynie prowadz do przesunicia siy nabywczej patnikw podatku na rzd.

- 16 -

Makroekonomia - wykady Powszechniejsz ni podniesienie podatkw form zdobywania rodkw na pokrycie wydatkw publicznych s poyczki zacigane przez rzd u ludnoci i przedsibiorcw oraz bankach i instytucjach finansowych. Prowadzi to do pozostawienia dugu publicznego. DUG PUBLICZNY jest finansowym zobowizaniem pastwa z tytuu zacignitych poyczek oraz innych form dziaalnoci, w wyniku ktrych pastwo paci odszkodowanie (np. wywaszczenie mienia na zasadach odpatnoci, orzeczenia sdu). Progi ostronociowe relacje deficytu do dochodu budetu pastwa. Dug publiczny prowadzi do efektu wypychania -> dug publiczny wypycha inwestycje sektora publicznego (prywatne), ktre s podstawow si nabywcz Efekt wypychania Dwa aspekty efektu wypychania: Jeli potrzeby rzdu s due i poycza pienidze ronie stopa oprocentowania na caym rynku, to prowadzi do wzrostu ceny pienidza i zniechca do inwestowania. Maleje skonno przedsibiorstw prywatnych do inwestycji. Jeli rzd proponuje bony skarbowe i obligacje Skarbu Pastwa o korzystnym oprocentowaniu to banki bd ogranicza akcje kredytowe. Wszyscy ponosimy koszty dugu publicznego Dug publiczny krajowy i zagraniczny -> dug wobec zagranicy -> dug krajowy, zobowizanie pastwa wobec obywateli, wacicieli i bonw skarbowych Automatyczne stabilizatory koniunktury to narzdzia, poprzez ktre pastwo oddziauje na globalny popyt. Celem jest zmniejszenie waha gospodarki w okresach krtkich i rednich. a) ubezpieczenia od bezrobocia poczony program federalny i stanowy polegajcy na wypacaniu zasikw robotnikom, ktrzy utracili prac b) bony ywnociowe federalny program wypacania zasiku kadej rodzinie poniej pewnego progu, w czasie recesji liczba uprawnionych rodzin zwiksza si c) programy opieki poczony program federalny i stanowy wypacajcy zasiki biednym rodzinom wychowujcym dzieci, wraz ze spadkiem dochodu w czasie recesji zwikszaj si patnoci d) pomoc medyczna poczony program federalny i stanowy wspomagajcy biedne rodziny zasikami medycznymi, liczba pobierajcych wzrasta w czasie recesji e) ubezpieczenia spoeczne program federalny wspierajcy emerytw, cz ludzi uprawnionych do emerytury lub innych zasikw decyduje si na prac, ale ich liczba zmniejsza si w czasie recesji w zwizku ..(?) Wykad VIII, 22-04-2010 Definicje pienidza: 1. Pienidz jest w gospodarce zbiorem aktyww, ktrymi podmioty gospodarcze regularnie posuguj si, aby kupowa produkty i usugi od innych podmiotw. Pienidzem s tylko te skadniki aktyww, ktre s regularnie akceptowane przez sprzedawcw w zamian za dobra.

- 17 -

Makroekonomia - wykady 2. Pienidz jest to pewien powszechnie akceptowany towar, za pomoc ktrego dokonujemy patnoci za dostarczane dobra lub wywizujemy si ze zobowiza. Jest to powszechny rodek wymiany (cyrkulacji) Rwnanie Fishera:

M Vm warto produkcji w ujciu pieninym

PY iloczyn rzeczowych rozmiarw PKB i cen

Rwnanie Fishera: rwnanie wymiany (ilociowa teoria pienidza) Vm wspczynnik szybkoci obiegu pienidza (tempo uytkowania pienidza przy zawieraniu transakcji w handlu dobrami i usugami) M ilo pienidza gotwkowego (transakcyjny) P przecitny poziom cen produktw i usug (ceny) Y wolumen (rzeczowe rozmiary PKB) Funkcje pienidza: jest powszechnym rodkiem wymiany (cyrkulacji) jest jednostk, w ktrej wyraone s ceny i prowadzone s rozliczenia (jednostka rozrachunkowa) jest rodkiem przechowywania wartoci (tezauryzacji; moemy wykorzysta przechowan warto w przyszoci) penienie przez walut funkcji pienidza wiatowego (np. euro) Rodzaje pienidza: 1. Pienidz towarowy przyjmuje form towaru o wartoci samoistnej. Oznacza to, e dua rzecz miaaby warto uytkow nawet wtedy, gdy nie byaby rodkiem patniczym (np. zoto, skry) 2. Pienidz symboliczny rodek patniczy, ktrego warto (sia nabywcza) znacznie przewysza koszt jego wytworzenia lub warto towaru w innym ni pienidz zastosowaniu (bilon, p. papierowy) 3. Pienidz bezgotwkowy czek, karta kredytowa (wierzytelno, wkad na rachunku) 4. Pienidz elektroniczny czek i karta s formami pienidza czyli jedynie metodami umoliwiajcymi przeniesienie pienidzy midzy rachunkami bankowymi

- 18 -

Makroekonomia - wykady Koszt posiadania pienidza4:

Km = (r o) (-o) = r
r nominalna stopa oprocentowania obligacji o oczekiwana stopa inflacji (r - o) realna stopa oprocentowania obligacji - o realny dochd z posiadania pienidza Globalny popyt na pienidz ilo pienidza, na jak istnieje zapotrzebowanie zgoszone przez wszystkie podmioty niebankowe popyt transakcyjny (utrzymywanie na zobowizania) popyt przezornociowy popyt spekulacyjny (dysponujemy zapasem gotwki, aby mc zapa okazj)

Funkcja popytu na pienidz: (zapotrzebowanie na pienidz podmiotw nie gospodarczych)

M = F(PY,r)
M popyt i poda pienidza P poziom cen Y fizyczne rozmiary produkcji (wolumen) r stopa procentowa

wielko popytu na pienidz


Rysunek 17

wielko popytu na pienidz

Stopa procentowa

Poziom PKB

Poziom cen

wielko popytu na pienidz

wzr z podrcznika Milewski, Kwiatkowski Podstawy Ekonomii

- 19 -

Makroekonomia - wykady Wykad IX, 29-04-2010 Mechanizm kreacji pienidza Poda pienidza jest to ilo pienidza jaka znajduje si w obiegu. Wpyw na ni ma bank centralny. Kreacja pienidza bankowego podstaw s zdeponowane w banku wkady rodki wasne bankw kredyty Bank centralny ksztatuje stop rezerw obowizkowych, aby ograniczy ryzyko bankructwa i zwikszy zaufanie ludnoci. Rezerwa obowizkowa minimalny stosunek rezerw gotwkowych do wkadw (depozytw) w bankach komercyjnych. Wspczynnik kreacji depozytw

kdp wspczynnik kreacji depozytw zro stopa rezerw obowizkowych Wspczynnik ten informuje o tym, ile razy zwikszy si suma depozytw bankowych w wyniku pojawienia si depozytu pierwotnego. Cakowity wzrost depozytw

Mnonik monetarny jest mniejszy od wspczynnika kreacji depozytw

M poda pienidza transakcyjnego Bm baza monetarna, czyli suma gotwki w obiegu i rezerw gotwkowych systemu bankowego Mg suma gotwki w obiegu

- 20 -

Makroekonomia - wykady Md suma wkadw na danie / depozytw vista w systemie bankowym Mr rezerwy gotwkowe systemu bankowego um stopie ubytku gotwki z systemu bankowego zr cakowite rezerwy bankw do depozytw Konkretna wysoko mnonika pieninego zaley od wysokoci dwch stp (um i zr), wyraajcych odpowiednio udzia gotwki w obiegu oraz udzia rezerw gotwkowych systemu bankowego w cakowitych depozytach w bankach patnych na danie firm i gospodarstw domowych. Im wysze s te stopy, tym niszy jest mnonik. Instrumenty oddziaywania banku centralnego na poda pienidza 1. ksztatowanie stopy rezerw obowizkowych 2. operacje otwartego rynku (polegaj na tym, e bank centralny handluje aktywami niepieninymi z sektorem bankw komercyjnych) bank centralny dokonuje bezwarunkowych operacji rynkowych polegajcych na [bezwarunkowej] sprzeday aktyww (bony skarbowe, obligacje, weksle) bankom komercyjnym lub bezwarunkowo skupuje od sektora bankowego owe aktywa 3. ksztatowanie przez bank centralny podstawowych stp procentowych w Polsce (ustalane przez Rad Polityki Pieninej) stopa lombardowa stopa redyskontowa stopa referencyjna (zwana interwencyjn) stopa depozytowa 4. bank centralny w nadzwyczajnych sytuacjach moe ustala limity kredytowe stopa lombardowa wg tej stopy bank centralny udziela bankom komercyjnym poyczek pod zastaw papierw wartociowych stopa redyskontowa wg tej stopy oprocentowane s kredyty, w ktrych spaci pomaga budet pastwa (kredyty rolnicze, edukacyjne, etc.). Jest to stopa procentowa, wg ktrej bank centralny kupuje weksle poprzednio zdyskontowane stopa referencyjna (interwencyjna) okrela oprocentowanie krtkoterminowych papierw wartociowych. Stopa ta okrela cen poyczek na rynku midzynarodowym stopa depozytowa stopa procentowa, jak bank centralny oferuje bankom komercyjnym za zoenie przez nie krtkoterminowego depozytu Regua Taylora Recepta na to, jaka powinna by polityka pienina, aby otrzyma najlepszy efekt w okresie dugim. Regua polityki pieninej, ktra opisuje ustalanie stopy procentowane, jest okrelana przez rwnanie:

R = + + ( *) + Rf
= 0,5; = 0,5 Rf = 0,02 wraliwo stopy procentowej na zmian PKB Rf realna stopa procentowa sytuacja faktyczna * sytuacja oczekiwana

- 21 -

Makroekonomia - wykady luka PKB rwna si procentowemu odchyleniu realnego PKB od potencjalnego PKB

Yo - PKB potencjalne Y PKB realne Wykad X, 06-05-2010 CYKL KONIUKTURALNY pojcie cyklu, charakterystyka, geneza koniunktura wystpowanie rnych zjawisk Mianem cyklu koniunkturalnego nazywamy periodyczne wahania podstawowych wielkoci makroekonomicznych wok linii trendu (PKB, zatrudnienie, inwestycje, konsumpcja, export, import) Linia trendu wyznaczona jest przez rednie dugookresowe tempa wzrostu (przynajmniej z okresu kilkunastu lat) PKB

szczyt A

trend

dno

depresja kryzys
Rysunek 18 cykle koniunkturalne

czas

rozkwit / prosperity

Punkt A zwany boomem -> gospodarka si przegrzewa, nastpnie mamy kryzys, gospodarka osiga dno (B) depresja, bezrobocie osiga maksymalny poziom -> inwestycje odnowieniowe -> rozkwit etc.

Rysunek 19 Cykle koniunkturalne wspczenie (przebieg cyklu wspczenie)

Cykl koniunkturalny jest pojciem mylcym. Sugeruje, e cykle te s regularne i do przewidzenia, ale w rzeczywistoci tak nie jest. Mamy do czynienia ze zjawiskami losowymi. - 22 -

Makroekonomia - wykady Pierwszy kryzys wiatowy 1847 (USA, Kanada, Europa zachodnia) Pierwszy kryzys lokalny 1825 (Anglia) Najwikszy kryzys wiatowy czarny czwartek 1929-1933 Teorie neoklasyczne (egzogeniczne) teoria plam na socu teoria innowacji /Schumpeter/ teoria cyklu politycznego teoria monetarystyczna teoria realnego cyklu koniunkturalnego Teorie keynesistowske (endogeniczne) Teoria innowacji wg tej torii wprowadzenie decyzji o inwestycji warunkuje nie tylko wzrost gospodarczy, ale i cykliczny przebieg Pionierzy osigaj dziki inwestycjom zysk nadzwyczajny /renta z tytuu inwestycji/ Pojawiaj si naladowcy Wzrost inwestycji finansowanych kredytami Wzrost poday produktw (przejawy nadprodukcji) Spadek stopy zyskw Maleje popyt inwestycyjny, ktry zwiastuje pocztek kryzysu Teoria cyklu politycznego tumaczy wahania cykliczne niewaciw polityk rzdu, ktry w okresach przedwyborczych prowadzi ekspansywn polityk fiskaln i/lub pienin, aby pozyska gosy wyborcw. Po wyborach polityka staje si restrykcyjna. Teoria ta zakada, e wyborcy maj krtk pami i s naiwni. Partie polityczne maksymalizuj liczb gosw, a wyborcy maksymalizuj uyteczno. Teoria monetarystyczna rdem cyklu s zakcenia o charakterze. Znaczce zmiany stopy wzrostu zasobu pienidza s warunkiem koniecznym i dostatecznym istotnych zmian dochodw pieninych. Konfrontacja poday pienidza tworzy impuls, ktry wywouje wstrzsy w caej gosp. Teoria realnego cyklu koniunkturalnego teoria ta wyjania fluktuacje gospodarcze wstrzsami po stronie poday w postaci losowych zmian, ktre wywouj istotne zmiany produkcyjnoci wynikw? wytwrczych. Szoki te wynikaj z nastpujcych przyczyn: niekorzystnych zmian w rodowisku naturalnym, ktre maj wpyw na wielko produkcji rolnej w gospodarce zmiany cen nonikw energii (ropa, gaz) wzrost cen wywoa wzrost kosztw i spadek rentownoci produkcji wstrzsy o charakterze politycznym i spoecznym (takie jak np. zamachy, wojny itp.) szoki technologiczne, ktre wynikaj z wprowadzenia do procesu gospodarczego innowacji. - 23 -

Makroekonomia - wykady Teoria realnego cyklu koniunkturalnego pomija czynniki monetarne, co wynika z przekonania, e zmiany poday pienidza nie wywieraj wpywu na zmienne realne. Pienidz jest naturalny. Zmiany poday pienidza odbijaj si w dugim okresie jedynie na inflacj. Teoria keynesistowska (endogeniczna) Wyjania cykliczny rozwj uwarunkowaniami immanentnie zwizanymi z systemem gospodarczym. Czynniki zewntrzne mog jedynie zakci endogeniczne procesy, nie naruszajc dugookresowej wewntrznej logiki procesw gospodarczych. Fluktuacje aktywnoci gospodarczej uwarunkowane s zmianami rozmiarw inwestycji (popytu inwestycyjnego). Z kolei te zmiany s okrelone wahaniami stopy zysku. Wedug Keynesa kryzysy gospodarcze wynikaj z nadprodukcji (globalny popyt mniejszy od globalnej poday). Zasada mnonika inwestycyjnego powoduje zwielokrotniony wzrost dochodu narodowego, ktry wywouje wzrost popytu konsumpcyjnego, co pociga za sob wzrost popytu inwestycyjnego. Wzrost produkcji dbr konsumpcyjnych wymaga bowiem dodatkowego zasobu kapitau, czyli inwestycji netto. Inwestycje spowodowane wzrostem dochodu narodowego i konsumpcji okrela si mianem inwestycji indukowanych. Zwizek midzy zmianami dochodu narodowego i zmianami inwestycji indukowanych wyjania zasada akceleracji. Zgodnie z t zasad zmiana dochodu narodowego powoduje z pewnym opnieniem zwielokrotnione zmiany inwestycji indukowanych.

Iit = a (Yt-1 Yt-2) = a Yt-1


a wspczynnik akceleracji

Przykad dziaania akceleratora Zamy, e w okresie wyjciowym popyt konsumpcyjny wynosi 1 mln. Do produkcji dbr uywamy zasobu wytwrczego, ktry wynosi 500 tys. Przyjmujemy, e okres eksploatacji tych maszyn wynosi 10 lat, popyt inwestycyjny (niezbdny do odtworzenia zuytego aparatu wytwrczego) wynosi rocznie 50 tys. W okresie t popyt konsumpcyjny ronie o 10%, czyli wynosi 1 100 000. W tej sytuacji musi ulec zwikszeniu aparat wytwrczy. Popyt inwestycyjny w okresie t bdzie wynosi 50 tys. (popyt odtworzeniowy) plus 50 tys. (zwikszenie potencjau produkcyjnego niezbdnego do pokrycia wzrostu popytu konsumpcyjnego), czyli 100 000. Wzrost popytu konsumpcyjnego o 10% spowodowa zatem wzrost popytu inwestycyjnego o 100%.

Wykad XI, 13-05-2010 Bezrobocie i inflacja5 Wg Ekonomisty istniej trzy plagi: wysoki deficyt i dug publiczny, wysokie bezrobocie i wysoka inflacja.

Naley uzupeni wiadomoci w oparciu o podrcznik, gdy na wykadzie byy przeprowadzone dwa tematy w sposb bardzo skrtowy.

- 24 -

Makroekonomia - wykady Bezrobocie Rodzaje bezrobocia: frykcyjne (krtkookresowe) strukturalne cykliczne (koniunkturalne) Bezrobocie krtkookresowe wystpuje w kadej gospodarce, jest stanem naturalnym. Bezrobocie strukturalne struktura poday pracy pod wzgldem kwalifikacji jest niedostosowana do popytu na prac, jest to zjawisko dugofalowe. Bezrobocie cykliczne falowanie popytu globalnego powoduje wahania stopy bezrobocia. Funkcja ksztatowania si topy bezrobocia jest malejc funkcj ksztatowania si popytu globalnego. Naturalna stopa bezrobocia (M. Friedman i E.S. Phelps) Przy swobodnym dziaaniu mechanizmu rynkowego na rynku pracy ustala si rwnowaga. W stanie bezrobocia dopuszcza si istnienie bezrobocia, ktre okrela si mianem naturalnej stopy bezrobocia. Naturalna stopa bezrobocia wynika z niedoskonaoci dziaania rynku pracy, w istnieniu niekompletnych informacji o wolnych miejscach pracy i wolnej sile roboczej, w niedoskonaej mobilnoci siy roboczej, w ograniczonym zakresie konkurencji oraz niedopasowaniach strukturalnych popytu na prac i jej poday. Teorie bezrobocia: 1. ujcie neoklasyczne

Rysunek 20 Neoklasyczne ujcie bezrobocia6

W sytuacji bezrobocia pracodawcy znajduj si w lepszej sytuacji ni pracownicy. Przyczyny bezrobocia wg neoklasykw: bezrobocie wynika z presji wywieranej przez zwizki zawodowe rynek pracy jest psuty przez pastwo (zagwarantowanie pac minimalnych, normowany czas pracy, zasiki dla bezrobotnych) 2. ujcie keynesistowskie Krytyka neoklasycznej teorii bezrobocia. Stwierdzono, e obnienie pac jest przede wszystkim nierealnym wobec dziaa zwizkw zawodowych oraz istnienia (?) Keynes twierdzi, e obnienie pac obniyoby popyt konsumpcyjny i ceny towarw, co z kolei nie spowodowaoby spadku pac realnych. (?)
6

Omwienie wykresu znajduje si w podrczniku na str. 399 i 400.

- 25 -

Makroekonomia - wykady Zdaniem Keynesa praprzyczyn bezrobocia jest obnienie popytu globalnego. Jest to bezrobocie cykliczne. Obnianie pac pogbia stan recesji. Zaleca on interwencjonizm pastwowy. Regua Okuma

Y PKB faktyczny (realnie wytworzony przez gospodark) Yo potencjalny PKB U faktyczna stopa bezrobocia wyraona w % Uo stopa bezrobocia naturalnego Im lepiej rozwinita gospodarka, tym stopa bezrobocia naturalnego jest nisza. Cykliczna zaleno midzy rzeczywistym PKB, a bezrobociem Istota reguy Dla kadego punktu procentowego o jaki faktyczna stopa bezrobocia przewysza naturaln stop bezrobocia, faktyczny PKB jest o 3% niszy od potencjalnego. Przedstawia luk PKB. Inflacja Consumer Price Index CPI Production Price Index PPI Deflator Inflacja proces wzrostu oglnego poziomu cen. Przyczyn jest rozluniona polityka pienina. Deflacja proces spadku oglnego poziomu cen. Teorie wyjaniajce rdo inflacji: Teoria monetarna oparta na rwnaniu Fishera

Przy zaoeniu wzgldnie staego Vm, wzrost M powoduje wzrost P. Jeeli tempo wzrostu poday jest rwne tempu wzrostu wolumenu PKB to nie dojdzie do inflacji. Teoria keynesistowska oparta na teorii luki produkcyjnej?. Luka inflacyjna, ktra jest rezultatem wzrostu popytu.

- 26 -

Makroekonomia - wykady Agregatowy popyt

luka inflacyjna A E 45o Yp Ye Dochd narodowy

Rysunek 21 Luka inflacyjna

Zdaniem Keynesa ta luka przeksztaci si w inflacj zgodnie z mechanizmem rynkowym.7 Teoria kosztowa Jeli w wyniku szokw podaowych wzrosn ceny nonikw energii i towarw importowych, to jest to impuls inflacyjny. Wzrost pac i wiadcze nieuzasadnione wydajnoci przyczynia si do powstanie impulsu inflacyjnego. Wzrost podatkw moe rwnie zrodzi impuls inflacyjny (rekompensata wzrostu podatkw poprzez wzrost cen). Impuls inflacyjny ma charakter kosztowy. Tempo wzrostu pac nominalnych (w %)

A Stopa bezrobocia (w %)
Rysunek 22 Krzywa Philipsa

Krzywa Philipsa przedstawia nieliniow zaleno midzy stop bezrobocia, a tempem wzrostu pac nominalnych. Philips analizowa bardzo dugi szereg czasowy danych statystycznych dla gospodarki brytyjskiej. Wyszym poziomom bezrobocia odpowiada nisze tempo wzrostu pac nominalnych. W okresie kryzysu ruch po krzywej w d, w okresie poprawy koniunktury ruch w gr.

Wicej w podrczniku na str. 421 i 422

- 27 -

Makroekonomia - wykady

Tempo wzrostu cen

Tp1 Tp0

B A

b1

b0

Stopa bezrobocia

Rysunek 23 Zmodyfikowana krzywa Philipsa

Zmodyfikowana krzywa Philipsa stanowi obraz transakcji wymiennej. Niska stopa bezrobocia -> wysoka stopa inflacji Wysoka stopa bezrobocia -> niska stopa inflacji Wykad XII, 20-05-2010

Tempo wzrostu cen

Tp=6

D B

E G C A b1 b0 F

Zmodyfikowana krzywa Philipsa wg Phelpsa

Tp=3

Stopa bezrobocia

Rysunek 24 Zmodyfikowana krzywa Philipsa wg Phelpsa

Zakadaj, e naturaln stop bezrobocia rzd moe uzna za wysok i prowadzi polityk ekspansywn. Prowadzona jest rwnie ekspansywna polityka monetarna. Zwiksza si poda pienidza, zwiksza si popyt konsumpcyjny, rosn pensje i nastpuje wzrost zatrudnienia (->B). Wzrost zatrudnienia by moliwy dziki tzw. iluzji pieninej pracownikw. Wzrost ten jest tylko chwilowy (iluzja powoduje zwikszon poda pracy). Nastpuje spadek popytu na prac. Stopa bezrobocia wraca do punktu b0. Trwaym efektem jest tylko wzrost inflacji (punkt C). Neoklasycy uwaaj, e w celu zredukowania stopy inflacji rzd i bank centralny mog zaostrzy polityk makroekonomiczn. (E -> F) Wzrost stopy bezrobocia. Non Accelerating Inflation Rate of Unemployment (NAIRU) Teoria bezrobocia nie przyspieszajcego inflacji (Loyard, Nichel) nawizuje do idei zwizku bezrobocia i inflacji. W danym okresie istnieje w gospodarce pewien poziom pac realnych zgodny z moliwociami ekonomicznymi gospodarki. Jeli pracownicy prbuj otrzyma wysze pace wywoujc w negocjacjach wygrowane postulaty pacowe, to efektem owej presji jest przyspieszenie inflacji. Gdy za postulaty pacowe s nisze? od pac ekonomicznych

- 28 -

Makroekonomia - wykady uzasadnionych, to nastpuje obnienie dynamiki inflacji. Stabilizacja inflacji nastpuje wwczas, gdy pace postulowane przez zwizki zawodowe odpowiadaj pacom okrelonym przez realia ekonomiczne gospodarki. Istniejca w tej sytuacji stopa bezrobocia jest stop bezrobocia NAIRU. Poziom bezrobocia NAIRU nie jest w stay w dugim okresie. Moe ulec zmianie pod wpywem zmiany czynnikw okrelajcych realistyczne pace i postulowane pace realne. Gdyby np. udao si podnie poziom pac realistycznych w wyniku wydajnoci pracy, to przy innych czynnikach niezmienionych stopa bezrobocia NAIRU obniyaby si. HANDEL ZAGRANICZNY Teorie handlu zagranicznego 1. Teoria kosztw absolutnych (Smith) rdem osignicia korzyci z handlu zagranicznego jest wystpowanie midzy dwoma krajami bezwzgldnych rnic w kosztach produkcji, mierzonych wycznie nakadami pracy. Jeli kraj A jest bardziej efektywny w produkcji dobra X od kraju B, a zarazem kraj B jest bardziej efektywny w produkcji dobra Y, to kraj A powinien specjalizowa si w produkcji dobra X, a kraj B w produkcji dobra Y. 2. Teoria kosztw komperatywnych (Ricardo) Wykazali, e nawet, gdy jeden kraj ma wysze koszty produkcji wszystkich dbr ni drugi, korzystna moe by specjalizacja i wymiana. Rzecz w tym, aby rnice w kosztach nie bye jednakowe. 3. Teoria obfitoci zasobw Twrcy tej teorii zakadali, e istniej dwa towary i dwa czynniki produkcji (praca i kapita). Kady kraj powinien si specjalizowa w produkcji i eksporcie tych towarw, ktrych produkcja wymaga bardziej intensywnego zastosowania relatywnie obfitszego i w zwizku z tym taszego czynnika produkcji, a jednoczenie importowa towary wymagajce bardziej intensywnego zastosowania relatywnie mniej obfitego i tym samym droszego czynnika produkcji. Paradoks Leontiewa (lata 50.) Empirycznie sprawdzi on teorie 3. Okazao si bowiem, e eksport USA, ktre w porwnaniu z reszt gospodarki wiatowej posiadaj wicej kapitau, by relatywnie pracochonny, a import kapitaochonny. Ekonomici zainspirowani tymi zalenociami doszli do wniosku, e skoncentrowanie si w analizie przewagi wzgldnej tylko na dwch czynnikach produkcji jest niewystarczajce. Gdyby Leontiew wyodrbni kwalifikacje zawodowe jako osobny czynnik, wtedy otrzymaby zapewne wynik zgodny z teori 3. W eksporcie USA dominowaa bowiem praca wykwalifikowana, ktrej gospodarka amerykaska miaa we wzgldnej obfitoci w porwnaniu z pozostaymi krajami. Zaczto zatem zwraca uwag na rol innych czynnikw produkcji w specjalizacji (kapita ludzki, postp techniczny, umiejtno zarzdzania. 4. Teoria luki technologicznej (lata 60.) Wedug teorii luki technologicznej o kierunkach i strukturze handlu midzynarodowego decyduje zdolno poszczeglnych krajw do tworzenia i/lub opanowania (adaptacji) nowoczesnych technologii. Innowacyjne kraje lub firmy maj atwiejszy dostp do rynkw zagranicznych, z uwagi na quasi-monopolistyczn pozycj, ktra przez pewien czas zajmuj w danym segmencie rynku.

- 29 -

Makroekonomia - wykady Owa renta technologiczna pozwala im szybko zwiksza eksport. Z czasem partnerzy zagraniczni ucz si nowej technologii i przejmuj produkcj wytwarzanych na jej podstawie towarw. Osigaj ju jednak mniejsze korzyci ni kraj (firma) innowator, gdy naladowcw jest zwykle wielu, a w miar upowszechnienia si nowej technologii konkurencja midzy producentami nabiera charakteru cenowego, a towar stopniowo traci atrybuty nowoci. Poniewa naladowcy wytwarzaj z reguy taniej ni innowator (nisze koszty pracy, dua skala produkcji, brak nakadw przeznaczonych na badania i rozwj) zaczynaj stopniowo sprzedawa dany produkt na rynku kraju (firmy) innowatora. Ten ostatni wprowadza wwczas kolejn innowacj lub traci konkurencyjno Bilans patniczy jest to syntetyczne zestawienie wszystkich midzynarodowych ekonomicznych i finansowych transakcji danego kraju. Z ksigowego punktu widzenia bilans patniczy jest zawsze zrwnowaony. Ale z ekonomicznego punktu widzenia moemy mwi o wystpowaniu deficytu, nadwyki bd o zrwnowaeniu. Transakcje autonomiczne podejmowane s z ekonomicznych (komercyjnych) powodw przez uczestnikw rynku midzynarodowego (zwizane z przepywem towarw, usug, kapitau). Transakcje wyrwnawcze s podejmowane w konsekwencji pojawienia si zakce w bilansie patniczym w wyniku niezrwnowaeni si, czyli deficytu lub nadwyki. Struktura bilansu patniczego8 Wykad XIII, 27-05-2010 Bilans obrotw kapitaowych: Rachunek kapitaowy Rachunek finansowy Rachunek finansowy: (1) Inwestycje bezporednie zagraniczne (2) Inwestycje portfelowe (1) mamy do czynienia wwczas, gdy podmioty jednego kraju uzyskuj kontrol nad firmami w innym kraju; 3 rodzaje: Nabycie kontrolnego pakietu akcji Cakowite przejcie przedsibiorstwa Budowa fabryki od podstaw przez inwestora zagranicznego (green field) (2) dotycz zakupu i sprzeday aktyww, ale bez motywu przejcia kontroli, zakup obligacji i bonw skarbowych; (nie gwarantuj stabilnoci w bilansie patniczym) Terms od trade istnieje kilka rodzajw. Najczciej uywane towarowe terms of trade Wskanik towarowych terms of trade

PexT ceny w eksporcie danego kraju w roku badanym


8

Dodatkowe kartki

- 30 -

Makroekonomia - wykady PexT0 ceny w eksporcie danego kraju w roku wyjciowym PimT ceny w imporcie danego kraju w roku badanym PimT0 ceny w imporcie danego kraju w roku wyjciowym MODEL IS-LM Charakterystyczn cech modelu IS-LM jest pooenie akcentu na wzajemne oddziaywanie na siebie procesw zachodzcych na rynku towarowym i rynku pieninym. Z jednej strony stopa procentowa, ktra ustala si na rynku pieninym, oddziauje na rynek towarowy. Z drugiej strony natomiast, dochd narodowy wpywa na rynek pieniny i stop procentow. Model IS-LM pokazuje ponadto rol polityki pieninej i fiskalnej w ksztatowaniu stopy procentowej i dochodu narodowego. Rwnowaga na rynku towarowym oznacza sytuacj, w ktrej popyt na towary jest rwny ich poday (w uproszczonej gospodarce bez pastwa i wymiany zagraniczne -> planowane oszczdnoci s rwne planowanym inwestycjom) Krzywa IS wyznacza takie kombinacje dochodu narodowego i stopy procentowej, ktre zapewniaj rwno inwestycji i oszczdnoci. I inwestycje planowane sektora przedsibiorstw prywatnych S planowane oszczdnoci sektora gospodarstw domowych w wspczynnik wraliwoci na stop procentow I=S I = Ia w i r wi > 0 S=YC C = Ca + (1-c) Y S = Y - Ca - (1-c) Y -Ca + (1-c) Y = Ia wi r (1-c) Y = Ca + Ia wi r

Konstrukcja krzywej IS9 (II wiartka) Krzywa funkcji inwestycji o ujemnym nachyleniu. O kcie nachylenia decyduje wi. Inwestycje autonomiczne wyznaczaj jej pooenie. (III wiartka) Graficzny warunek rwnowagi na rynku towarowym I=S (IV wiartka) Zaleno oszczdnoci od dochodu narodowego. O kcie nachylenia decyduje (1-ksk) im wysze, tym bardziej stroma

Dodatkowa kartka

- 31 -

Makroekonomia - wykady Krzywa IS pokazuje takie kombinacje stopy procentowej (r) i dochodu narodowego (Y), ktre zapewniaj rwnowag na rynku towarowym. Niszym poziomom stopy procentowej musz odpowiada wysze poziomy dochodu narodowego. Przy niszych stopach procentowych mamy odpowiednio wysze inwestycje, zatem rwnowaga wymaga wyszych oszczdnoci, ktre z kolei wystpi przy wyszym dochodzie narodowym. Krzywa ma nachylenie ujemne. -> uwzgldniamy pastwo, wydatki rzdowe na cele inwestycyjne i podatki bezporednie, ktre pac gospodarstwa domowe

I+G=S+T
Rwnowaga na rynku pieninym wystpuje wwczas, gdy realny popyt na pienidz jest rwny realnej poday pienidza. Realny popyt na pienidz to popyt wyraony w iloci dbr, jak mona za ten pienidz kupi. Poda pienidz to ilo pienidza w obiegu powikszona o depozyty na czekowych rachunkach bankowych (depozyty vista). Realna poda to iloraz nominalnej poday i indeksu oglnego poziomu cen. Krzywa LM wyznacza takie kombinacje stopy procentowej i dochodu narodowego, ktre zapewniaj rwnowag na rynku pieninym. Jest miejscem geometrycznym punktw, ktre zapewniaj rwno realnego popytu na pienidz i realnej poday pienidza. Krzywa LM ma nachylenie dodatnie (jest rosnca). Wyszym poziomom stopy procentowej odpowiadaj wysze poziomy dochodu narodowego. Nachylenie jej zaley od wraliwoci popytu spekulacyjnego na zmiany stopy procentowej i wraliwoci popytu transakcyjnego na zmiany dochodu. L = Lt + Ls = w y Y w s r w y, w s > 0 M = M0 ; P = P0

Lt suma popytu transakcyjnego i ostronociowego? Ls popyt spekulacyjny wy parametr wraliwoci popytu transakcyjnego na zmiany dochodu narodowego ws parametr wraliwoci popytu spekulacyjnego na zmiany stopy procentowej

- 32 -

Makroekonomia - wykady Konstrukcja krzywej LM10 r LM Ls = Lsa - ws r r2

r1

Ls

Ls1 45
o

Ls2 Y1 Lt1 Lt2 Lt = wy Y M0 P0 Lt Y2

W punkcie przecicia krzywych IS i LM znajduje si zoty punkt rwnowagi. Taki stan stp procentowych i dochodu narodowego, e zachowana jest rwno na rynku towarowym i pieninym.11 Koniec =) 12

10 11

Dokadny wykres w podrczniku str. 480. Wicej o modelu IS-LM w podrczniku Podstawy Ekonomii Milewski, Kwiatkowski na str. 466-490

12

Na tym zakoczy si wykad o modelu IS-LM. Nastpnie poruszony by jeszcze problem kryzysu finansowego. Wg Taylora przyczyn kryzysu finansowego w USA nie by niedobr pienidza, lecz jego nadmiar w systemie bankowym. (kredyty subprime; subprime poniej pewnych standardw)

- 33 -

You might also like