DR WILLIAM H.

BATES

Naturalne leczenie wzroku bez okularw

(Beter eyesight without glasses) (Tum. Robert Palusiski) OD TUMACZA
Doktor William Horatio Bates by bez najmniejszych wtpliwoci geniuszem na miar XX wieku. W wieku przyspieszonego postpu naukowo-technicznego wyprzedzi swoj epok o cae stulecie, co w czasach wczeniejszych oznaczaoby minimum kilkaset lat. To jeden z aspektw znamionujcych cechy geniuszu. Kolejne cechy to tytaniczna praca i zdolno do wysunicia cakowicie nowej teorii, ktrej zaoenia diametralnie rniy si od wspczesnych mu naukowych ustale, nota bene niewiele rnicych si od aktualnych pogldw oficjalnie lansowanych przez okulistyk w zakresie oglnej fizjologii, mechaniki i optyki funkcjonowania oka. Miar jego geniuszu i tytanicznej pracy byy dziesitki tysicy wyleczonych pacjentw, a niejako skutkiem ubocznym, gboki ostracyzm rodowiska medycznego. Chocia teoria Bates'a jest czsto kwestionowana w czci teoretycznej, jako oparta na bdnych zaoeniach, to jednak nikt nie kwestionuje setek tysicy udokumentowanych przypadkw osb, ktre dziki jego metodzie odzyskay prawidowy wzrok. Warto w tym miejscu doda, e jak zwykle w takich sytuacjach do Bates'a trafiay najtrudniejsze przypadki, osoby najbardziej zdesperowane, ktrym nikt nie potrafi pomc. To co jest rwnie znamienne dla genialnych odkry, to fakt e posta i sama metoda Bates'a jest stosunkowo mao znana i chocia dziki niemu na caym wiecie yj miliony dobrze widzcych osb, to na naszym rodzimym gruncie mao ktry okulista w ogle sysza o takiej postaci i tej metodzie leczenia wzroku. Dr William H. Bates urodzi si w Newark w Stanie New Jersey w 1860 r. Ukoczy Cornell University w 1881, stopie medyczny uzyska w 1885 w College of Physi-cians and Surgeons. Rozpocz praktyk w Nowym Jorku, rwnoczenie pracujc w Manhattan Eye and Ear Hospital, Bellevue Hospital (1886-

1888) i w New York Eye Infirmary (1886-1896). Otrzyma tytu profesora w wieku 26 lat, prowadzi prace badawcze odkrywajc wraz z zespoem midzy innymi adrenalin, wykada w New York Postgraduate Medical School and Hospital w latach 1886-1891. W 1886 zrezygnowa z pracy w szpitalach zajmujc si przez szereg lat pracami badawczymi. Po powrocie do praktyki pracowa w Harlem Hospital (1907-1922). Ksik Better Eyesight Without Glasses" opublikowa po raz pierwszy w 1919 r., a wic niemal po trzydziestu latach leczenia pacjentw, pracy badawczej i naukowej w wieku 59 lat. Metoda Bates'a zostaa rozwinita i udoskonalona (o ile byo to w ogle moliwe) przez szereg jego nastpcw i obecnie jest powszechnie uznawana, stosowana i nauczana w instytutach naturoterapii na caym wiecie. Bates prezentujc wyniki swoich bada i rewelacyjne rezultaty stosowania swojej metody by w ostrej opozycji do naukowego establishmentu swoich czasw. Jak mona zauway, ta ksika jest w duej mierze'polemik z powszechnie wwczas akceptowanymi teoriami i praktyk leczenia wad i chorb oczu. Co wicej ta ksika i zawarte w niej treci nie przystaj rwnie do wspczesnych nam pogldw okulistw koca XX wieku. Posu si tutaj cytatami z pozycji wydanej w 1993 r. przez wydawnictwo W.A.B. Autorstwa okulisty dr Guy Lefebvre pt. Zaburzenia wzroku" (wyd. oryg. 1991 r.). Przedstawione w niej opinie i pogldy jako ywo przypominaj teorie z koca XIX w. cytowane przez Bates'a: (...) To pierwsze oznaki starczej nadwzrocznoci. Nie denerwuj si jednak, bo to nie adna choroba. To efekt stwardnienia soczewki, ktra traci elastyczno i nie moe odpowiednio si przeksztaci, by umoliwi widzenie z bliska. Jedynym lekarstwem s okulary (sic!). Wtpliwe pocieszenie, e nikogo to nie ominie".(str. 101) C za defetystyczna i pesymistyczna postawa. Przecie to tak jakby powiedzie choremu pacjentowi: wkrtce pan umrze, nie ma dla pana lekarstwa, moemy da panu tylko rodki przeciwblowe. Ale niech si pan nie martwi, przecie kady umiera". W zestawieniu z faktami, z tysicami udokumentowanych przypadkw wyleczenia starczowzrocznoci, wreszcie po zapoznaniu si z rozdziaem 16 ksiki Bates'a traktujcym o tej wadzie, czytelnik zyska moliwo wyrobienia sobie pogldu na to, jak mona okreli stanowisko francuskiego okulisty.

Inne nie mniej ponuro brzmice wersy zaczerpnite z tej aktualnej publikacji wyraaj opinie o beznadziejnie zych rokowaniach w przypadkach innych wad wzroku: (...) krtkowzroczno zwyka czsto zaczyna si w wieku szkolnym i czasami rozwija si bardzo gwatownie. Na Boe Narodzenie dziecko czytao jeszcze 10/10, a podczas letnich wakacji nie widziao statku w dali i mruyo oczy. Ju przy krtkowzrocznoci l dioptria widoczno zmniejsza si o 2/10. Co roku bdzie si zwiksza i nie ma na to rady. (sic!) w kocu sama si ustabilizuje (...). Czy mona powstrzyma jej rozwj? Niestety nie, i nie ma znaczenia, czy nosi si okulary stale czy nie, czy zaczo si je nosi wczenie czy pno. I tak si rozwija. Nawet gdy pozornie si ustabilizuje, zawsze moliwy jest jej rozwj (...). Jedno jest pewne. Krtkowzroczno nie maleje z wiekiem", (str. 91) Po zapoznaniu si z treci ksiki Bates'a, czytelnik zdobdzie wiadomo tego, e rzeczywicie jedno jest pewne: czas zmieni ustalone przed z gr stu laty pogldy dotyczce funkcjonowania i wad wzroku. O ile same zaoenia i teoretyczne podstawy metody Bates'a byway przyczyn sporw, o tyle nikt nie kwestionowa jego rzeczywistych, nieraz graniczcych z cudotwrstwem udokumentowanych w pracach naukowych i archiwach dokona. Przypadki wylecze pozornie beznadziejnych przypadkw, byy przedmiotem bada i docieka wielu wspczesnych Bates'owi okulistw podejrzewajcych oszustwo naukowe, a nawet szarlataneri. Jednake sam Bates by zarwno lekarzem jak i naukowcem i jego praca speniaa wszelkie wymogi metodologii jak i weryfikacji przeprowadzonych bada i eksperymentw. Na koniec sami wyleczeni z przernych chorb i wad wzroku stanowili naoczne wiadectwo skutecznoci metody. Najbardziej chyba znanym przykadem jest historia wybitnego pisarza A. Huxley'a, ktry w wyniku dugotrwaej i cigle pogarszajcej si wady wzroku, pomimo stosowania coraz mocniejszych szkie, doszed do stanu, gdy jego podstawowe zajcie czytanie, w wieku 46 lat stao si niemoliwe. Jego jedno oko byo w stanie rozrni jedynie wiato i ciemno, drugie za przy pomocy bardzo silnych okularw i cigym zakrapianiu atropiny pozwalao rozrnia znaki wielkoci 25 centymetrw z odlegoci niecaych trzech metrw. Przy czym widzenie powodowao bezustanne zmczenie i napicie. W 1939 r. Huxley po kilku miesicach intensywnych wicze reedukacji

wizualnej, mg czyta bez okularw, za niemal niewidzce uprzednio oko, rozpoznawao na tablicy Snella liter wielkoci 3 centymetrw z odlegoci 30 cm. To co wydaje si najbardziej znamienne u Bates'a to podejcie do pacjenta i jego choroby. Bates nie zastanawia si, tak jak to czyni niemal wszyscy okulici w jaki sposb dobra pacjentowi najlepsze szka. On myla o tym jak mona naprawd pomc danemu pacjentowi, czyli jak go wyleczy z dolegliwoci tak aby by w stanie zdrowia, czyli rwnowagi organizmu, aby mg normalnie widzie. Powiedzmy sobie jasno, e przepisanie okularw przez okulist pacjentowi z wad wzroku, absolutnie nie przyblia go do zdrowia! Czsto bywa nawet zupenie odwrotnie. To tak jakby do chirurga przyszed pacjent ze zaman nog, a ten patrzc na niego, nie skadajc i nie gipsujc mu nogi obdarowaby pacjenta wzkiem inwalidzkim i proszkami umierzajcymi bl, mwic: no o co chodzi, przecie moe si pan porusza." Bates nie dawa wzka, on jak prawdziwy lekarz po prostu leczy ludzi z ich dolegliwoci. Ciekawym i jake nowatorskim wtkiem w pracach Bates'a byo odkrycie wzajemnych powiza ciaa, umysu, pamici i wyobrani. Funkcjonowanie i sposb dziaania zastosowanych przez Bates'a technik stao si tak naprawd zrozumiae na gruncie wspczesnej psychologii, dopiero w ostatnich dwudziestu latach. Techniki pracy z wyobrani, ruchy i ustawienie pozycji ciaa, oglna koncepcja relaksacji, paradoksalna technika gorszego widzenia", nakadanie obrazu wyobraonego na rzeczywisty, technika punktu, nacisk na stresogenne podstawy chorb oczu i ich nierozczny zwizek z umysem, to wszystko s przecie odkrycia psychologii koca lat 70. i 80. naszego stulecia! Odkrycie efektu sprzenia zwrotnego, przy ktrym wyleczenie wady wzroku, a czsto samo dojcie pacjenta do stanu centralnej fiksacji" pozwala na uwolnienie chorego od stresu stricte psychologicznego, to rzecz tak doniosa, e psychologowie i psychiatrzy powinni chyli czoa, gdy daje im to narzdzie do obejcia metody i drogi analizy danego przypadku, na rzecz dziaania bezporedniego poprzez skoncentrowanie si na (w tym przypadku) zmyle wzroku i ewentualne pniejsze pogbienie efektu terapeutycznego tradycyjnymi technikami. Bates z icie amerykaskim pragmatyzmem, bynajmniej nie pomijajc kwestii etiologii choroby, skoncentrowa si gwnie na pytaniu jak j wyleczy. Std te

niektre z proponowanych przez niego wicze mog si wyda paradoksalne i absurdalne, lecz one gwnie i to w skuteczny sposb odpowiadaj na pytanie: jak? Pragn w tym miejscu zwrci uwag na fakt, e jedna z bardzo skutecznych psychologicznych technik terapeutycznych rozwinita pod koniec lat osiemdziesitych naszego stulecia, NLP (programowanie neurolingwistyczne) jest jakby ywym odbiciem praktycznych idei Bates'a. Na bazie NLP mona wyjani tak wysok skuteczno metody Bates'a. Zakadajc, e w cigu naszego ycia uksztatowalimy w naszej psychice i w naszym ciele zesp programw odpowiadajcych na sytuacje powtarzalne i podobne, i e mamy niemal stuprocentow tendencj do powtarzania i stosowania tych programw (w dosy ubogiej i niewielkiej wbrew pozorom wariacji), moemy stwierdzi, e posiadamy (w przypadku wady wzroku) program" niewaciwego uywania zmysu wzroku. Tak, tak, caego zmysu, a nie tylko oka. Jedynym moliwym rozwizaniem jest przeprogramowanie" tej niepodanej tendencji, czy te sytuacji. Te programy na poziomie fizjologicznym to tendencja do przebiegu informacji w mzgu po stale tych samych sieciach neuronowych, kodujcych metod cigych powtrze wci ten sam ukad. Czy ten ukad jest oglnie korzystny czy nie z punktu widzenia naszych interesw, dla naszego superkomputera mzgu nie ma najmniejszego znaczenia. Zmiana programu wymaga wytworzenia nowej neuronowej cieki" informacyjnej i nie jest to takie proste. Ot w wietle ostatnich odkry, techniki zaproponowane przez Bates'a dziki zastosowaniu paradoksu, wizualizacji, nakadania obrazw wyobraonych na faktycznie widziane, lub prawie widziane, poprzez widzenie gorsze" tam gdzie dotychczas widziao si lepiej, oraz dziki rewelacyjnej, niemal mistycznej (o czym za chwil) technice czarnej kropki, okazuj si by ogromnie skuteczne w owym przeprogramo-wywaniu" cieek neuronowych, ktrymi poday dotychczas impulsy z bitami informacji. Warto w tym miejscu zwrci uwag psychologw na to, jak niezmiernie wane i doniose w znaczeniu s implikacje wynikajce z odkrytych przez Bates'a korelacji pomidzy popraw stanu zdrowia oczu i zdrowia psychosomatycznego, a co za tym idzie, zadziwiajcych postpw w nauce dzieci w klasach (szkoach) specjalnych (rozdz. 22), jak rwnie na wpyw wielomiesicznego procesu leczenia wzroku na wyleczenie chorych na cik nerwic (rozdz. 23). Rzecz, ktra teraz u progu XXI w zaczyna

dociera do naszej wiadomoci, zostaa nastpujco zdiagnozowana przez Bates'a: napicia wzroku i wynikajca z niego wada refrakcji, jest tylko zewntrznym przejawem napicia umysowego". Bates oczywicie nie rozpatrywa zagadnie wad wzroku z powyej zaprezentowanego punktu widzenia. Z prostot geniuszu swojego rodaka Edisona doszed do wniosku, e jeeli zaszed proces powiedzmy niekorzystny, to naley go odwrci. Zatem jeeli przy bliskowzrocznoci o gaki ocznej jest zbytnio wyduona, to dlaczego nie miaaby z powrotem ulec spaszczeniu. Jeeli za przy dalekowzrocznoci ulega spaszczeniu, to te nie ma przeszkd, eby j wyduy. Odpowied na pytanie jak, zaja mu ponad dwadziecia lat naukowych bada i docieka, lecz na szczcie dla nas ta odpowied zawarta jest w tej oto ksice. Niektrzy mog twierdzi, e Bates nie by tak bardzo odkrywczy i nowatorski, jako e metody leczenia wzroku podobne w zaoeniach, a nawet sposobach obecne byy we wschodnich systemach leczniczych i medytacyjnych od tysicy lat. Technika relaksacji to pierwszy z licznych przykadw, inny to centralna fksacja, ktrej dokadny odpowiednik nazywa si tratak w medycynie ajurwedycznej, a liczne sylaby, mandae lecznicze, jantry i specjalne leczce wzrok obrazki z sylabami (zobacz ty okadki) wraz z odpowiadajcymi im technikami patrzenia na nie, mog stanowi odpowiedniki dynamicznej relaksacji wzroku osiganej w Ba-tes'owskich wiczeniach przesuwania i koysania. Lecz wielko Bates'a polega na samodzielnym dojciu do tych rozwiza i spjnoci caego systemu, wobec braku jakiegokolwiek odpowiednika w systemie nauki zachodniej czy wschodniej. Te nasuwajce si zbienoci ze wschodnimi systemami leczenia i medytacji wskazuj na fakt jak wielk ilo wiedzy i informacji czerpa Bates z wasnego dowiadczenia i wasnej intuicji. Jest co fascynujcego nawet w tak prostym wiczeniu jak palming. Osobicie cierpi na niewielk wad bliskowzrocznoci i tumaczc t ksik zaczem wyprbowywa niektre spord podanych wicze. Dowiadczenie z palmingiem okazao si niespodziewanym przeyciem. Polegao to po pierwsze na tym, i okazao si e zobaczenie czarnego koloru wcale nie jest takie atwe jak si to na pozr wydaje! Pocztkowo wykonujc to wiczenie od razu zobaczyem do intensywny czarny kolor, ale szybko zorientowaem si, e sam siebie po prostu oszukuj, e

przesuwaj si janiejsze, a nawet tawe plamy, jakie byski i e wcale nie jest czarno, ale do szaro. Palming okaza si swoistym testem prawdy. Miar stopnia samooszukiwania si. Wwczas zgodnie z sugesti Bates'a zaczem przypomina sobie czarne przedmioty, takie jak fortepian, gumowce, lakierki, kot, studnia, dziura itp. I prosz sobie wyobrazi, e te przedmioty nie chciay by przed oczyma mojej wyobrani stuprocentowo czarne, nie chciay osign takiej czerni jak prezentoway w rzeczywistoci. Gdy jednak okiem wyobrani udaem si w gb wyimaginowanej studni, zrobio si coraz ciemniej i po jakim czasie prawie cakiem czarno. I wtedy zdarzya si rzecz niesychana, mj umys zareagowa nagym lkiem i rozjani obraz. Poczuem brak odniesienia i poczucia bezpieczestwa w tego rodzaju absolutnej czerni, na zasadzie: lepsze znane piekieko ni nieznany raj. Byo to dotknicie nieznanego, stanu penej relaksacji wzroku, stanu od ktrego mj umys niechtny zobaczeniu odlegych przedmiotw niewiadomie cay czas umyka. I natychmiast pojawia si refleksja: proste wiczenie, a jakie walory poznawcze. Inne refleksje to narzucajce si relacje pomidzy systemami medytacyjnymi praktykowanymi szczeglnie w buddyzmie tybetaskim wadra-jana, oraz we wczeniejszej od buddyzmu tybetaskiej tradycji dzogczien i bon. Ot systemy te wykorzystuj w wielkiej mierze techniki medytacyjne oddziaywujce midzy innymi na zmys wzroku. O ile wadrajana kadzie nacisk na budowane w wyobrani wizualizacje przedstawiajce najrniejsze sceny wypenione postaciami bodhissatww, dakw, daki i nieraz wielkiej liczby innych postaci, odwzorowanych na tradycyjnych malowanych na ptnie obrazach tankach. O tyle system dzogczien stosuje metody bardziej inwazyjne", czyli dugotrwae wpatrywanie si w niebo, przestrze, a nawet w soce. Kolejn technik w dzogczien to 49-dniowe odosobnienie adepta w absolutnej ciemnoci. Takie odosobnienie w ciemnoci to przecie niemale dugotrway palming. Tybetaczycy s przekonani, e oczy cz si specjalnym kanaem energetycznym bezporednio z sercem. Ten kana nosi nazw kati i czy oczy z pust fizjologicznie przestrzeni wewntrz fizycznego serca, gdzie mieci si cielesny odpowiednik wyszego stanu uoglnionej wiadomoci rigpa. Kolejn wskazwk pozwalajc domniemywa, e rozwj poprawnie pracujcego zmysu wzroku moe prowadzi do rozwoju ducha, s zdolnoci siddhi rozwijane przez wielkich praktykujcych joginw. Jedn z takich

zdolnoci to nadzwyczajnie ostry wzrok (np. moliwo przeczytania na znajdujcej si na horyzoncie butelce napisu Coca-Cola"). Umys i ciao dziaaj na zasadzie sprze zwrotnych. Jeeli usprawnimy, ktry z naszych organw, usprawnimy take umys. Wzrok to nasza gwna brama percepcji otaczajcego wiata. Bates stwierdzi, e dobrze zerodkowany wzrok, to dobrze zerodkowany umys. Dobry wzrok to take wzrok zrelaksowany. Majc takie wanie dobre spojrzenie" na pewno moemy nie obawia si adnych chorb, czy to umysowych, czy to cielesnych, bowiem kada choroba bierze swj pocztek z umysu. Dziki tej ksice moemy wyleczy nasz wzrok. Doprowadzi go do optymalnego, zdrowego i naturalnego stanu. Moemy odzyska spokj w oczach i spokj umysu. Mie lepsze spojrzenie na wiat. Nie jest to kolejne dzieo bdce owocem objawienia jakiego dyletanta. Jest to owoc kilkudziesicioletniej pracy naukowej, badawczej i przede wszystkim terapeutycznej lekarza, ktry osobicie wyleczy dziesitki tysicy pacjentw z wad i chorb oczu. Geniusza, ktry y na przeomie wiekw, i ktry ze zrozumiaych wzgldw nie bardzo jest znany i doceniany przez okulistw, a szczeglnie optykw. OBY TA PRACA PRZYNIOSA KORZY I POYTEK WSZYSTKIM, KTRZY SI Z NI ZETKN.

ROZDZIA L TEORIA I FAKTY

Wikszoci autorw prac naukowych z dziedziny okulistyki wydaje si, e ostatnie sowo o problemach refrakcji (odchylenie fal wiata wewntrz oka) zostao wypowiedziane. Zgodnie z przedstawionymi teoriami to ostatnie sowo brzmi bardzo przygnbiajco. Obecnie niemal kady czowiek ma jak form bdu refrakcji. Na choroby te, ktre nie tylko powoduj pogorszenie si samopoczucia, ale czsto s dokuczliwe i niebezpieczne, nie ma sposobu leczenia, rodkw agodzcych, oprcz optycznych protez znanych jako okulary. We wspczesnych warunkach ycia nie istniej take sposoby profilaktyki. Jest dobrze znanym faktem, e ciao czowieka nie stanowi doskonaego mechanizmu, podczas procesu ewolucji natura kilkakrotnie popenia bd polegajcy na niedostatecznym przystosowaniu. Pozostawia na przykad takie skamieniaoci" jak

wyrostek robaczkowy. Ale o najwiksz nieudolno podejrzewa si j przy konstrukcji oka. Okulici jednomylnie twierdz, e organ wzroku nigdy nie zosta przystosowany do takiego sposobu uywania jaki mamy obecnie. Ewolucja oka bya zakoczona tysice lat przed wynalezieniem druku, sztucznego owietlenia, czy kina. W czasach prehistorycznych oko doskonale suyo pierwotnemu czowiekowi. By on myliwym, pasterzem, rolnikiem, wojownikiem. Potrzebowa przewanie dalekowzroczno-ci, std oko w stanie wypoczynku (braku napicia) jest przystosowane do dalekowzrocznoci. W normalnym stanie wraenia wzrokowe powinny by odbierane w sposb rwnie pasywny jak to ma miejsce w przypadku zmysu suchu, nie wymagajc jakiegokolwiek napicia mini. Krtkowzroczno, jako stan przejciowy, bya wyjtkiem wymagajcym dostosowania napicia mini na tak krtki okres, e stawao si to osigalne bez jakiegokolwiek dostrzegalnego obcienia mechanizmu akomodacji (dostosowania widzenia oka z rnych odlegoci). Nowe wymagania wobec oka pojawiy si w sposb niezaprzeczalny, gdy czowiek nauczy si porozumiewa z innymi za pomoc sowa pisanego i drukowanego. Obejmoway one pocztkowo pewn grup osb, lecz stopniowo rozszerzay si na coraz to wiksz populacj, a do czasw wspczesnych, gdy dotyczy to wszystkich mieszkacw cywilizowanych krajw. Kilkaset lat temu, nawet ksita nie uczyli si czyta i pisa. Teraz zmuszamy kadego do chodzenia do szkoy, bez wzgldu na to, czy sobie tego yczy, czy nie. Nawet malutkie dzieci s wysyane do przedszkoli. Kilka pokole temu ksiki byy drogie i nie tak rozpowszechnione, jak obecnie. Dzisiaj, dziki wszelkiego rodzaju stacjonarnym i obwonym bibliotekom stay si dostpne dla kadego. Nowoczesne gazety, z nie koczcymi si kolumnami le wydrukowanej papki do czytania, s oglnie dostpne dziki opracowaniu technologii pozyskiwania papieru z drewna, co jest zaledwie wczorajszym odkryciem. Take stosunkowo niedawno wiece zostay zastpione przez rne formy sztucznego owietlenia, co skania nas do przeduania naszych zaj i rozrywek na te godziny, podczas ktrych czowiek prymitywny zmuszony by wypoczywa. Wynalazek kina staje si dopenieniem tego destrukcyjnego procesu. Czy byoby rozsdne oczekiwa, e Natura winna przewidzie cay ten rozwj i stworzy organ, ktry mgby podoa wszystkim nowym wymaganiom? Powszechnie

akceptowane przewiadczenie dzisiejszej okulistyki mwi nam, e Natura nie mogaby tego dokona i e tego nie zrobia, jak rwnie powiada si, e chocia proces cywilizacji zaley bardziej od zmysu wzroku, ni od ktregokolwiek z innych zmysw, organ wzroku zosta niedostatecznie przystosowany do stojcych przed nim zada. Wiele faktw wydaje si potwierdza taki wniosek. Podczas gdy prymitywny czowiek, jak si okazuje, niewiele cierpia z powodu wad wzroku, mona miao stwierdzi, e z pord dziesiciu osb w wieku powyej 21 lat, yjcych w cywilizowanych warunkach, dziewicioro z kadej dziesitki cechowa bdzie wada wzroku. Wraz z wiekiem proporcje wzrastaj tak, e staje si niemal niemoliwe znalezienie osoby w wieku 40 lat pozbawionej wad wzroku. Wikszo statystyk udowadnia takie zestawienie. Od ponad stu lat lekarze poszukuj sposobw, aby naprawi szkody wyrzdzone ludzkiemu oku przez cywilizacj. Niemcy, dla ktrych ta sprawa ma znaczenie militarne wydali miliony dolarw na rne badania, jednake bez adnego poytku. Wikszo metod, ktre w sposb tajny byy stosowane w celu leczniczym lub profilaktycznym pomagao niewiele, albo wcale. Niektre przedstawiay peen nadziei obraz sytuacji, ale ich wnioski kocowe byy pozbawione cakowicie faktw. Niewiele powiedziano o tryumfujcej metodzie postpowania, czyli uywaniu sztucznych soczewek, ktre kompensuj bd refrakcji oka, oprcz tego, e wynalazek ten neutralizuje efekty dziaania wielu czynnikw, podobnie jak kule umoliwiaj kulawemu spacer. Panuje take przekonanie, e okulary pomagaj czasem powstrzyma proces pogarszania si wzroku, lecz kady okulista wie, e ich przydatno do tego celu jest znikoma. W przypadku myopii (krtkowzrocznoci), poczwszy od roku 1916 niektrzy okulici stwierdzili, e okulary i dotychczasowe metody leczenia niestety nie przynosz poytku" zarwno w profilaktyce, jak i w zapobieganiu powikszania si bdu refrakcji lub rozwoju bardzo powanych komplikacji, z ktrymi jest to czsto zwizane. Moje obserwacje zgromadzone w trakcie ponad trzydziestu lat bada procesu refrakcji ludzkiego oka w peni potwierdziy wnioski co do nieprzydatnoci wszystkich wymienianych metod profilaktyki i leczenia bdw refrakcji. Bardzo wczenie wysnuem przypuszczenie, e nie istniej dostpne rodki suce rozwizaniu tego

problemu. Kady okulista wie z dowiadczenia, e teoria o nieuleczalnoci bdw refrakcji nie odpowiada zaobserwowanym faktom. Wcale nierzadkie s przypadki spontanicznego ozdrowienia lub zmiany jednej formy wady na inn. Mocno zakorzenione przyzwyczajenie kae raczej ignorowa te kopotliwe fakty, ni je wyjania. Na szczcie dla tych, ktrzy uwaaj za konieczne podtrzymywanie starych teorii za wszelk cen, rola jak przypisuje si soczewce oka w akomodacji oferuje w wikszoci przypadkw wiarygodny sposb wytumaczenia. Zgodnie z t wykadan na uczelniach teori, oko by widzie na rne odlegoci zmienia swoj ogniskow poprzez zmian krzywizny soczewek. Zatem aby wyjani zmienno w teoretycznie trwaym bdzie refrakcji, teoretycy opracowali bardzo pomysow ide, zgodnie z ktr soczewki maj moliwo zmiany swojej krzywizny nie tylko dla celw prawidowej akomodacji, lecz rwnie w celu wyrwnania lub wytworzenia bdw akomodacji. W przypadku hipermetropii (wspczenie, aczkolwiek nie cakiem prawidowo nazywanej dalekowzrocznoci, poniewa pacjent z wad tego typu nie moe widzie ostro ani z daleka, ani z bliska) gaka oczna jest za bardzo cofnita i wszystkie promienie wiata zarwno te pochodzce z odbicia od przedmiotw znajdujcych si blisko, jak i te pochodzce od przedmiotw oddalonych, ogniskuj si poza siatkwk, zamiast na niej. W przypadku miopii (krtkowzrocznoci) odlego do siatkwki jest zbyt dua i podczas gdy rozbiene promienie z blisko pooonych obiektw dochodz do punktu na siatkwce, to promienie biegnce rwnolegle pochodzce z odbicia od przedmiotw odlegych, nie osigaj siatkwki. Przypuszcza si, e obie te wady s trwae, jedne nabyte, drugie wrodzone. Zatem osoby, ktre raz wykazuj hipermetropi lub krtkowzroczno, za innym razem s wolne od tych wad lub ich stopie si zmniejsza wykluczaj wysunicie przypuszczenia, e nastpia u nich zmiana w uksztatowaniu gaki ocznej. Z tego powodu w przypadku zmniejszenia lub zaniku hipermetropii proponuje si nam wiar w to, e oko w procesie widzenia zarwno z bliska, jak i z daleka, powoduje wzrost krzywizny soczewki wystarczajcy do tego, aby skompensowa w caoci lub czciowo spaszczenie gaki ocznej. W krtkowzrocznoci przeciwnie powiada si, e oko dziaa na odwrt w celu wytworzenia odmiennych, gorszych warunkw. Zgodnie z teori naley wierzy, e

tzw. misie rzskowy" (obwdka rzskowa) kontroluje ksztat soczewek poprzez moliwo wikszego lub nieco mniejszego trwaego skurczu, przez co utrzymuje soczewki w stanie wypukym. Te kuriozalne stwierdzenia dotyczce dokona oka wydaj si nienaturalne nawet laikowi, ale okulici wykazuj tendencj do pobaliwego traktowania tych zjawisk jako wrodzonych dla organu wzroku, tak e podczas dopasowywania okularw stao si zwyczajem zakrapianie atropiny kropli znanych kademu, kto odwiedza okulist, aby sparaliowa misie rzskowy i tym samym zapobiec zmianom krzywizny w soczewkach, a wic doprowadzi do uwydatnienia ukrytej hipermetropii" i pozbycia si oczywistej bliskowzrocznoci". Uwaa si, e interferencja soczewek ma wpyw jedynie na zmniejszanie stopnia wady refrakcji i to tylko podczas pierwszych lat ycia czowieka. Dla osb w starszym wieku, a zwaszcza po przekroczeniu czterdziestego pitego roku ycia, nigdy nie znaleziono wiarygodnego wytumaczenia. Zaniknicie astygmatyzmu lub zmiany w jego postaci powoduj jeszcze wiksze zakopotanie wrd teoretykw. Ta wada wzroku jest z reguy spowodowana niesymetrycznymi zmianami w zakrzywieniu rogwki objawiajcymi si niemonoci zerodkowania promieni wiata w jakimkolwiek punkcie. Co powoduje, e oko ma jedynie ograniczone moliwoci przezwycienia tego stanu. Dodatkowo astygmatyzm moe pojawia si i znika z rwn atwoci jak inne wady refrakcji. Jest dobrze znanym faktem, e niektre osoby mog same wytwarza ten stan. Niektrzy potrafi wytworzy wad trzech dioptrii (dioptria jest si zerodkowania (focusing) potrzebn do zogniskowania rwnolegych promieni wiata w jeden punkt na odlego jednego metra). Osobicie potrafi wytworzy wad o wielkoci 1,5 dioptrii. Badajc tysice par oczu w New York Eye and Ear Infirmary, jak rwnie w innych lecznicach, obserwowaem wiele przypadkw w ktrych bdy refrakcji spontanicznie cofay si lub zmieniay swoj form i nie byem w stanie tych faktw ani zignorowa, ani przekonujco wyjani z pomoc ortodoksyjnych teorii, nawet jeli takowe byy dostpne. Jeeli bdy refrakcji s nieuleczalne, nie mog tym samym spontanicznie si cofa, ani zmienia swojej formy. Z biegiem lat odkryem, e krtkowzroczno i hipermetropia, podobnie jak

astygmatyzm mog by wywoywane na yczenie, e krtkowzroczno nie jest, jak sdzono przez dugi czas, zwizana z uywaniem wzroku do ogldania blisko pooonych obiektw, ale jest zwizana z napiciem oka obserwujcego obiekty dalekie. Napicie przy patrzeniu blisko jest zwizane z hipermetropia, ponadto aden bd refrakcji nie by trwaym uwarunkowaniem. Odkryem take, e niewielkie wady wzroku mog by wyeliminowane, za wady powaniejsze mog by znacznie zmniejszone. Prbujc rozwiza te problemy przebadaem dziesitki tysicy par oczu i im wicej gromadziem faktw, tym trudniejsze stawao si pogodzenie ich z panujcymi teoriami. Na koniec przeprowadziem seri bada oczu czowieka i niszych zwierzt rezultaty, ktre przekonay zarwno mnie jak i innych badaczy wykazay, e to nie soczewki speniaj zasadnicz rol w procesie akomodacji, ale e proces dostosowania oka potrzebny do ostrego widzenia na rne odlegoci jest taki sam jak w aparacie fotograficznym i odbywa si poprzez zmian dugoci tego organu dziki pracy mini znajdujcych si na zewntrz gaki ocznej. Rwnie przekonujce byy dowody, e bdy refrakcji, wczajc w to starczowzroczno (presbjopia zesztywnienie soczewek, powodujce trudnoci akomodacji i utrudniajce bliskie widzenie) nie s spowodowane zmianami organicznymi polegajcymi na zmianie ksztatu gaki ocznej lub na organicznych zmianach w soczewkach, ale na funkcjonalnych przeszkodach w pracy mini na zewntrz gaki ocznej i z tego powodu s moliwe do wyeliminowania. Przedstawiajc te wyniki bada jestem w peni wiadomy, e podwaani bezdyskusyjny od blisko stulecia stan wiedzy o oftalmologii (okulistyce), ale do moich wnioskw doszedem dziki faktom w sposb na tyle przemylany, i sam jestem teraz zdziwiony swoimi niegdysiejszymi wahaniami. W tym czasie znacznie zmniejszyem moj wad krtkowzrocznoci, jednake chciabym pozosta na tyle konserwatywny, eby rozrnia krtkowzroczno czynnociow, ktr jestem w stanie wyeliminowa albo zmniejszy, od krtkowzrocznoci organicznej, ktr zgodnie z ortodoksyjn tradycj chwilowo zgadzam si traktowa jako nie poddajc si poprawie.

ROZDZIA 2 SYMULTANICZNA RETINOSKOPIA

Wikszo moich informacji dotyczcych sposobu dziaania oka zdobyem dziki retinoskopii symultanicznej, czyli klinicznym badaniom siatkwki. Retinoskop jest

urzdzeniem uywanym do badania i pomiarw refrakcji oka. (Pozwala skierowa strumie wiata poprzez odbicie od lustra.) Elektryczne lub naturalne wiato za pomoc lustra jest kierowane wskim strumieniem do oka poprzez renic. Patrzc poprzez przyrzd mona zaobserwowa cz renicy wypenionej wiatem, ktra w normalnym ludzkim oku, z uwagi na zabarwienie siatkwki ma czerwonawo-ty kolor. Jeeli oko jest dokadnie skierowane na punkt z ktrego czynimy obserwacje, moemy take zauway cie na krawdzi renicy i wanie zachowanie si tego zaciemnienia w trakcie ruchw lustra w rnych kierunkach pozwala na zdiagnozowanie stanu refrakcji oka. Jeeli aparat jest uywany z odlegoci szeciu stp1 od badanego oka, a cie porusza si w kierunku przeciwnym do ruchw zwierciada, oko wykazuje krtkowzroczno. Jeeli cie porusza si w tym samym kierunku co zwierciado, oko jest w stanie normalnego, prawidowego widzenia lub wykazuje hipermetropi. W przypadku hipermetropii ruch jest bardziej wyrany ni w stanie normalnym i fachowiec moe zazwyczaj okreli rnic pomidzy tymi dwoma stanami na podstawie charakteru tego ruchu. W przypadku astygmatyzmu ruch jest zupenie inny w rnych poudnikach. (Poudnik jest pionow lini przeprowadzon patrzc od przodu pomidzy biegunami gaki ocznej.) Aby wyznaczy stopie bdu lub prawidowo dokona rozrnienia pomidzy hiperme-tropi a stanem normalnym lub te pomidzy rnymi rodzajami astygmatyzmu, z reguy stosuje si prby z soczewkami umieszczonymi przed 1 stopa to 30,48 centymetra. okiem badanego. Jeeli lustro jest wklse zamiast paskiego, powyej opisane
1

ruchy bd odwrcone, jednake paskie lustra s wspczenie najczciej uywane. Tablica Snella2, oraz prbne soczewki mog by uywane jedynie w szczeglnie sprzyjajcych warunkach, ale retinoskop moe by uywany wszdzie. Jest nieco atwiej stosowa go w zaciemnionym pomieszczeniu, ni przy penym wietle, ale moe by uywany w kadych warunkach, nawet przy ostrym wietle soca wieccym wprost do oka. Moe by take stosowany w bardzo niesprzyjajcych warunkach. Aby zmierzy refrakcj za pomoc testu Snella lub prbnych soczewek potrzeba sporo czasu, nawet do kilku godzin. Z pomoc retinoskopu mona ten czas ograniczy do kilku sekund. Za pomoc wczeniejszych metod nie byoby moliwe otrzymanie jakichkolwiek informacji o refrakcji oka np. baseballisty w momencie obrotu, uderzenia

piki i w chwili po uderzeniu. Ale przy pomocy retinoskopu staje si cakiem atwe okrelenie czy jego wzrok jest prawidowy, czy te jest krtkowidzem, daleko-widzem, astygmatykiem w czasie gdy wykonuje wymienione czynnoci. Jeeli zaobserwujemy jakie bdy refrakcji, moemy dokadnie okreli ich stopie poprzez szybko poruszania si zaciemnienia. Przy uyciu tablicy z testem (np. Snella) oraz prbnych soczewek wyniki bada s okrelone poprzez relacje pacjenta z tego co on widzi. Jednake podczas bada pacjent czstokro bywa na tyle podenerwowany, e nawet nie wie co widzi lub nie potrafi rozrni, ktre okulary poprawiaj jego widzenie, a ktre pogarszaj. Ponadto ostro wzroku nie jest wiarygodnym dowodem dotyczcym refrakcji. Pacjent z dwiema dioptriami krtkowzrocznoci moe widzie dwa razy lepiej od innego pacjenta z takim samym bdem refrakcji. Wyniki bada uzyskane za pomoc tablic testowych s w rzeczywistoci cakowicie subiektywne, podczas gdy badania za pomoc retinoskopu s w caoci obiektywne, niezalene w najmniejszym stopniu od wypowiedzi pacjenta. Reasumujc: o ile badanie refrakcji poprzez uycie tablic oraz prbnych soczewek wymaga sporej iloci czasu i moe by wykonane jedynie w specjalnie stworzonych sztucznych warunkach, za rezultaty nie zawsze s wiarygodne, o tyle retinoskop moe by uywany we wszystkich Herman Snellen (1835-1908) synny holenderski oftalmolog, profesor oftalmologii na uniwersytecie w Ultrechcie, dyrektor Netherlandic Eye Hospital. Wspczenie uywane standarty ostroci wzroku zostay opracowane i zaproponowane przez niego, podobnie jak sposb badania ostroci wzroku. Tablica sprawdzajca (Snella) suy do mierzenia ostroci wzroku. normalnych i nienaturalnych warunkach w zastosowaniu zarwno do oka
2

czowieka, jak i zwierzt, za na rezultatach jego prawidowego zastosowania mona w peni polega. Retinoskop nie moe znajdowa si bliej ni sze stp od oka, w przeciwnym wypadku badany moe sta si podenerwowany, za refrakcja, z powodw, ktre bd omwione pniej, ulegnie zmianie i tym samym wyniki bada nie bd wiarygodne. Przy badaniu zwierzt staje si czsto konieczne badanie z jeszcze wikszej odlegoci. Od trzydziestu lat uywam retinoskopu do badania refrakcji oka. Przebadaem oczy dziesitkom tysicy dzieci szkolnych, setkom niemowlt, tysicom zwierzt takich jak koty, psy, krliki, konie, krowy, ptaki, wie i ryby. Uywaem retinoskopu gdy

badani byli zrelaksowani oraz gdy byli podekscytowani, rwnie gdy ja sam byem zdenerwowany, gdy byli przebudzeni i podczas snu, a nawet gdy byli pod wpywem chloroformu. Badania prowadziem w cigu dnia i w nocy, gdy badani byli wypoczci oraz gdy byli zdenerwowani, gdy usiowali widzie i gdy nie robili wysikw, wwczas gdy kamali i gdy mwili prawd, gdy powieki byy czciowo przymknite przysaniajc cz renicy, gdy renica bya rozszerzona, a take gdy bya zwona, gdy oko poruszao si ze strony na stron, z gry na d i w innych kierunkach. W ten sposb odkryem wiele faktw, ktre nie byy wczeniej znane i ktrych nie byem w stanie pogodzi z dotychczasow wiedz w tej dziedzinie. Doprowadzio to do przeprowadzenia eksperymentw, o ktrych ju wspomniaem. Wyniki zgodne byy z moimi wczeniejszymi ustaleniami i spowodoway odrzucenie w caoci wiedzy prezentowanej przez ortodoksyjn oftalmologi na temat akomodacji i bdw refrakcji.

ROZDZIA 3 PRAWDA O AKOMODACJI

Wyniki moich eksperymentw udowodniy, e soczewka nie odgrywa roli w procesie akomodacji. Ten fakt jest potwierdzony przez liczne badania oczu dorosych i dzieci o normalnym wzroku, z wadami refrakcji, a take z ambliopi (niedowidzeniem o nieokrelonej przyczynie) oraz u dorosych po usuniciu soczewek z powodu katarakty. Jak ju zostao powiedziane dooczne zakropienie atropiny powoduje (jak si przypuszcza) zablokowanie procesu akomodacji poprzez sparaliowanie minia kontrolujcego ksztat soczewek. Ten model dziaania jest generalnie akceptowany przez kad ksik o tej tematyce, tak wic w celu wyeliminowania przypuszczalnego wpywu soczewek na stan refrakcji stosuje si to lekarstwo podczas dopasowywania okularw do oczu pacjenta. W dziewiciu przypadkach na dziesi otrzymywane wyniki zastosowania atropiny podtrzymuj teori zgodnie z ktr uywa si tych kropli, ale w dziesitym przypadku tak si nie dzieje i kady okulista z jakimkolwiek dowiadczeniem odnotowa ten co dziesity przypadek. Wiele spord nich zostao odnotowanych w fachowej literaturze i wiele z nich mogem zaobserwowa w toku mojej praktyki. Zgodnie z teori atropina powinna ujawnia ukryt dalekowzroczno w przypadkach widzenia normalnego lub dalekowzrocznego, oczywicie pod warunkiem, e pacjent jest w wieku,

w ktrym soczewki zachowuj swoj elastyczno. Jednake faktyczny stan jest taki, e atropina czasami wywouje krtkowzroczno albo zmienia dalekowzroczno w krtkowzroczno, a u osb powyej siedemdziesitego roku ycia spowoduje zarwno kttko- jak i dalekowzroczno, gdy przypuszcza si, e ich soczewki s twarde jak kamienie, jak rwnie w wielu przypadkach s zajte przez katarakt. Pacjenci z pozornie normalnym wzrokiem po uyciu atropiny rozwin daleko- lub krtkowzroczny astygmatyzm albo astygmatyzm mieszany. W pozostaych przypadkach lekarstwo nie przeszkadza w akomodacji, ani nie zmienia refrakcji w aden sposb. Ponadto badani po zastosowaniu atropiny dziki rozlunieniu oczu byli zdolni do odczytania czcionek o rozmiarze 5 pt (najmniejszy typ czcionki uywany obecnie zobacz ilustracj przykad w rozdz. 14) z odlegoci pitnastu centymetrw. Ponadto przypuszczalnie atropina daje odpoczynek oczom przynoszc ulg przepracowanym miniom. W leczeniu zeza i niedowidzenia czsto stosowaem atropin w lepszym oku przez okres ponad roku w celu zachcenia do uywania niedowidzcego oka. Pod koniec tego czasu, wci pod wpywem atropiny, oczy staway si zdolne przez okres kilku (czasem mniej) godzin do czytania czcionek o rozmiarze 5 pt z odlegoci pitnastu centymetrw. Poniszy przykad jest jednym z wielu przypadkw, ktre mgbym zacytowa. Chopiec w wieku dziesiciu lat cierpia na dalekowzroczno, lewe lepsze oko miao wad trzech dioptrii. Po zakropieniu atropiny dalekowzroczno wzrastaa do czterech i p dioptrii, za widzialno obniya si do poziomu 20/200 (200/200 to stan normalny, gdzie licznik wskazuje na odlego w stopach z jakiej pacjent moe widzie liter na tablicy testowej np. Snella, za mianownik wskazuje na odlego z jakiej ta litera winna by rozpoznawana). Przy pomocy wypukych szkie o mocy czterech i p dioptrii pacjent mg widzie na odlego, za po dodaniu nastpnego wypukego szka czterech dioptrii, by zdolny czyta czcionki 5 pt z odlegoci dwunastu i p centymetra. Atropina bya stosowana przez okres jednego roku, za renica bya rozszerzona maksymalnie. W midzyczasie prawe oko byo leczone moj wasn metod, ktra zostanie tutaj opisana. Z reguy oko, ktre jest w ten sposb leczone przenosi popraw swego stanu na drugie, jednak w tym przypadku tak si nie stao. Po upywie roku ostro wzroku prawego oka staa si normalna (tzn. bez wady), ale stan lewego oka by bez

zmian, dokadnie taki sam jak przed rokiem, czyli 20/200 ostro na odlego przy niemonoci czytania bez okularw. Stopie dalekowzrocznoci nie zmieni si. Wci pod wpywem atropiny, przy rozszerzonych do maksimum renicach poddaem to oko osobno leczeniu i po upywie p godziny ostro widzenia staa si normalna zarwno z daleka jak i z bliska, tekst zoony 5 pt czcionk zosta odczytany z odlegoci pitnastu centymetrw, wszystko to bez okularw. Zgodnie z teori, obwdka rzskowa powinna by cakowicie sparaliowana nie tylko chwilowo, ale trwale przez cay rok. Oko nie tylko pokonao cztery i p dioptrii dalekowzrocznoci, ale jeszcze dodatkowe sze dioptrii akomodacji, czynic czn popraw dziesiciu i p dioptrii. Osobom przywizanym do powszechnie akceptowanych teorii pozostaje teraz wyjani jak takie fakty pogodzi z nie przystajc do nich teori.

Rwnie godny uwagi by przypadek szecioletniej dziewczynki, ktra miaa dwie i p dioptrii w prawym/lepszym oku i sze dioptrii w drugim w poczeniu z jedn dioptri astygmatyzmu. Z lepszym okiem pod wpywem atropiny, przy maksymalnie rozszerzonej renicy, oboje oczu byo leczone przez ponad rok, pod koniec tego czasu, przy uyciu atropiny w prawym oku, prawe i lewe oko byo zdolne do czytania piciopunk-towego pisma z odlegoci pitnastu centymetrw, prawe oko radzio sobie nieco lepiej ni lewe. W ten sposb, pomimo atropiny, prawe oko nie tylko poprawio

dwie i p dioptrii dalekowzrocznoci, ale dodatkowe sze dioptrii akomodacji, uzyskujc cznie osiem i p dioptrii poprawy. Aby wyeliminowa ewentualno ukrytej dalekowzrocznoci w lewym oku ktre pocztkowo miao sze dioptrii zastosowaem atropin w tym oku, zaprzestajc podawania w prawym i prowadziem wiczenia oczu jak poprzednio. Pod wpywem lekarstwa nastpi nieznaczny nawrt dalekowzrocznoci, ale wzrok szybko wrci do normy i chocia atropina bya stosowana codziennie, co dawao maksymalne rozszerzenie renicy, piciopunktowe pismo byo odczytywane z pitnastu centymetrw bez okularw przez cay ten okres. Wobec tego trudno jest zrozumie jaki mgby by zwizek minia rzskowego z moliwociami akomodacji u tej pacjentki podczas stosowania przez ponad rok atropiny w kadym oku.

Rys. 2. Minie zewntrzne oka. Jak ju powiedziaem, zgodnie z biecymi teoriami atropina paraliuje misie rzskowy przez co zapobiega si zmianie krzywizny w soczewkach i ustaje akomodacja. Jeeli pomimo dugotrwaego stosowania atropiny pojawia si zjawisko akomodacji, staje si oczywiste, e musi by ono spowodowane innym czynnikiem lub czynnikami, ni soczewki i misie rzskowy. Oczywista sprzeczno takich przypadkw z powszechnie akceptowan teori jest przytaczajca i zgodnie z tymi teoriami inne fakty i zjawiska cytowane w tym rozdziale s rwnie niewytumaczalne. Z drugiej strony wszystkie wspomniane fakty s cakowicie zgodne z rezultatami moich eksperymentw przeprowadzonych na miniach oczu zwierzt oraz z moimi obserwacjami obrazw odbitych od rnych czci gaki ocznej. W sposb uderzajcy potwierdzone zostay take wyniki eksperymentw z atropin, ktre wykazay, e atropina nie moe cakowicie

i trwale sparaliowa procesu akomodacji, o ile nie zostaa wstrzyknita gboko do oczodou dosigajc mini ukonych (ob-liquus) (zob. rys. 2), ktre s naprawd odpowiedzialne za akomodacj, nie mona natomiast zapobiec dalekowzrocznoci podczas elektrycznej stymulacji gaki ocznej, ktra podobnie jak uycie atropiny paraliuje minie proste (rectus). Jak ju to zostao odnotowane, dobrze znany jest fakt, e po usuniciu soczewek z powodu katarakty oko czsto przejawia rwnie ostry wzrok jak przed operacj. Widziaem wiele takich przypadkw. Pacjenci potrafili czyta w okularach do dali pismo 5 pt z odlegoci 12-18 cm (to wielkie utrudnienie czyta z tak maej odlegoci), a jeden mczyzna potrafi czyta w ogle bez okularw. We wszystkich wypadkach retino-skop wykazywa, e pojawiajcy si proces akomodacji by rzeczywisty i prawidowy nie z powodu stosowania ktrej z opracowanych metod, ale z powodu waciwego dostrojenia ogniskowej do podanej odlegoci. Wyeliminowanie starczowzrocznoci (zob. rozdz. 16) musi stanowi kolejny dodatek do klinicznych wiadectw negujcych aktualn teori akomodacji. Zgodnie z teori, w ktrej soczewki s czynnikiem dokonujcym akomodacji, takie zmiany s wyranie niemoliwe. Fakt, e wypoczynek usprawnia wzrok w presbiopii by odnotowany przez innych badaczy i by wyjaniany przypuszczeniem, e wypoczty misie rzskowy jest zdolny przez krtki okres czasu wywrze wpyw na stwardniae soczewki. O ile takie wyjanienie moe by stosowane do wczesnych stadiw tej przypadoci zdarzajcych si chwilami, nie moe mie zastosowania przy trwaej poprawie wzroku osignitej w ten sposb, gdzie soczewki jak to si powiada twarde jak kamie" mog by naprawione" w kadej chwili. Prawda nabiera mocy wraz z nagromadzeniem faktw. Robocza hipoteza nie moe zosta uznana za prawdziw, jeeli cho jeden fakt do niej nie przystaje. Dotychczasowym teoriom wyjaniajcym bdy refrakcji i akomodacji zaprzecza wielka ilo nieprzystajcych faktw. Przez ponad trzydzieci lat mojej klinicznej praktyki nie zaobserwowaem ani jednego przypadku, ktry nie potwierdzaby mojego przewiadczenia, e soczewki i misie rzskowy nie maj nic wsplnego z akomodacj, za zmiany w uksztatowaniu gaki ocznej od ktrych zale bdy refrakcji nie s trwaymi stanami. Przeprowadzone przeze mnie kliniczne obserwacje s wystarczajce

do udowodnienia prawdziwoci moich twierdze. S take wystarczajce do wykazania jak bdy refrakcji mog by wytwarzane na yczenie" oraz jak mog by wyeliminowane chwilowo w cigu kilku minut, jak rwnie trwale poprzez przeduone leczenie.

ROZDZIA 4 ZMIENNO REFRAKCJI

Teoria goszca, e bdy refrakcji s spowodowane trwaym znieksztaceniem gaki ocznej, prowadzi w sposb naturalny do wniosku, e bdy refrakcji s stanem nieprzemijajcym oraz e normalny wzrok jest rwnie niezmienny. Poniewa jest to powszechnie akceptowana teoria, nie budzi zdziwienia pogld, e oko jest maszyneri zawsze doskonale pracujc. Nie ma zatem znaczenia, czy ogldany obiekt jest znany, czy zupenie obcy, czy owietlenie jest dobre, czy otoczenie jest przyjemne, czy odraajce. Nawet w warunkach napicia nerwowego, czy choroby oczekuje si od oka normalnej refrakcji i prawidowego wzroku przez cay czas. Rzeczywisto nie bardzo pasuje do tego punktu widzenia, ale jest to z reguy tumaczone bdami w pracy minia rzskowego lub pomijane milczeniem. Jednake gdy uda nam si zrozumie w jaki sposb gaka oczna jest zawiadywana przez otaczajce j minie, jak momentalnie reaguje na ich dziaanie, moemy z atwoci spostrzec, e nie ma takiego stanu refrakcji, czy to z wad, czy bez, ktry byby nieprzemijajcy. Taki wniosek mona potwierdzi za pomoc retinoskopu i tego typu fakty zauwayem na dugo przed eksperymentami wspomnianymi w poprzednim rozdziale. Podczas trzydziestu lat powiconych badaniom refrakcji znalazem kilka osb, ktre mogy utrzyma doskonay wzrok, to znaczy bez bdw refrakcji tylko kilka minut za jednym razem, nawet w najbardziej sprzyjajcych warunkach. Czsto widziaem refrakcj zmieniajc si sze i wicej razy na sekund we wszystkich moliwych zakresach, od dwudziestu dioptrii bliskowzrocznoci do stanu normalnego. Podobnie nie spotkaem oczu o staym lub niezmiennym bdzie refrakcji. Wszystkie osoby z bdami refrakcji miay czste przerwy podczas dnia i nocy chwile normalnego widzenia, gdy ich krtko-, dalekowzroczno, czy astygmatyzm cakowicie zanikay. Rodzaje wad rwnie ulegay zmianie, krtkowzroczno zmieniaa si w dalekowzroczno, jedne formy astygmatyzmu w inne.

Spord tysicy przebadanych dzieci w wieku szkolnym w cigu jednego roku, ponad poowa miaa normalny wzrok, ale ani jedno z nich nie miao ostrego wzroku w kadym oku w cigu caego dnia. Ich wzrok mg by dobry rano i niedoskonay po poudniu lub niezbyt ostry rankiem, ale doskonay popoudniem. Wiele dzieci mogo czyta litery na tablicy prawidowo, lecz nie byy do tego zdolne przy innym rodzaju tablicy. Wiele mogo doskonale odczytywa litery alfabetu, ale nie mogo rozrni innych liter tej samej wielkoci w podobnych warunkach. Stopie niedoskonaego widzenia by do szeroko rozdzielony od jednej trzeciej do jednej dziesitej badanych lub mniej. Czas trwania obserwowanych wad by rwnie zrnicowany. Podobny stan odnotowuje si wrd niemowlt. Wikszo badaczy uwaa niemowlta za dalekowzroczne, niektrzy sdz i s krtkowzroczne. Moje wasne badania wykazay, e refrakcja u niemowlt podlega cigym zmianom. Uywajc atropiny poddaem obserwacji dziecko przez cztery kolejne dni, poczwszy od drugiej godziny ycia. Do obu oczu zakropiono 3% roztwr atropiny, renice ulegy rozszerzeniu do maksimum co zostao odnotowane podobnie jak inne fizjologiczne objawy uycia atropiny. Pierwsze badanie wykazao mieszany astygmatyzm. Na drugi dzie stwierdzono dalekowzroczny astygmatyzm, a na trzeci dzie astygmatyzm krtkowzroczny. Czwartego dnia jedno oko byo normalne, bez wad, a drugie wykazywao prost krtkowzroczno. Podobne, zmienne wyniki byy odnotowywane w szeregu innych przypadkw. To, co jest prawd u dzieci i niemowlt, jest rwnie prawdziwe w odniesieniu do osb dorosych w kadym wieku. Wrd osb w wieku siedemdziesiciu lat, ktre skaryy si na czciow utrat wzroku o rnym stopniu i nasileniu retinoskop zawsze wykazywa bd refrakcji. Mczyzna w wieku osiemdziesiciu lat, o oczach w normie i zwykej ostroci wzroku, skary si na okresy zaburze w widzeniu, ktre trway od kilku minut do godziny. W okresach gorszego widzenia retinoskop wykazywa krtkowzroczno o mocy czterech i wicej dioptrii. Podczas snu warunki refrakcji w oku s rzadko, o ile w ogle normalne. Osoby z normalnym wzrokiem na jawie, w trakcie snu wykazuj krtko-, dalekowzroczno i astygmatyzm. Jeeli za maj jak wad wzroku na jawie, to w czasie snu ta wada ulega powikszeniu. Z tego powodu ludzie budz si rano ze zmczeniem oczu wikszym ni o

innych porach dnia, a nawet z powanym blem gowy. Jeli badany jest pod wpywem eteru, chloroformu lub jest z innych przyczyn nieprzytomny, bdy refrakcji take s wytwarzane lub wzrastaj. Bd refrakcji jest zawsze zauwaany, gdy oko oglda nieznany obiekt. Std bierze si przysowiowe zmczenie spowodowane ogldaniem obrazw, czy innych przedmiotw w muzeum. Dzieci o normalnym (ostrym) wzroku, ktre nie maj problemw z odczytaniem literek o wysokoci 0,8 cm z odlegoci dziesiciu stp, zawsze maj kopoty z odczytaniem nieznanego pisma na szkolnej tablicy pomimo, e litery mog mie 5 cm wysokoci. Nieznane lubwidziane po raz pierwszy mapy wywouj taki sam efekt. Nigdy nie widziaem dziecka, ani nauczyciela, ktrzy mogliby spoglda na map, bez zblienia si do niej. Ksztat niemieckiej czcionki posdza si o oglnie sab ostro wzroku wrd Niemcw, ale jeli niemieckie dziecko prbuje czyta aciskie litery, natychmiast wykazuje czasow dalekowzroczno. Niemieckie, greckie, czy chiskie pismo, zawsze bdzie wywoywao taki sam efekt u dziecka, czy osoby przyzwyczajonej do aciskich liter. Profesor Herman Cohn z Wrocawia1 odrzuca myl, wedle ktrej niemieckie liternictwo (gotyk) jest mczce dla oczu. Przeciwnie, uwaa e po monotonnym, dugim czytaniu aciskiego druku prawdziw przyjemnoci jest powrt do naszego ukochanego niemieckiego. Poniewa niemiecki ksztat liter jest mu bliszy ni jakikolwiek inny, uwaa e te litery pozwalaj wypoczywa jego oczom. Uyteczno, jak to susznie zauway, ma wielkie znaczenie w tej sprawie. Dzieci uczce si czyta, pisa, rysowa, czy szy zawsze cierpi na defekt widzenia z powodu nieprzyjaznego charakteru nieznanych linii lub obiektw nad ktrymi pracuj. Nage wystawienie si na ostre wiato lub szybkie, czy gwatowne zmiany owietlenia, moe spowodowa zaburzenia wzroku trwajce w niektrych przypadkach tygodniami, a nawet miesicami (zob. rozdz. 16). Haas bywa take przyczyn defektw widzenia przy dotychczas normalnym wzroku. Wszyscy mamy zaburzenia w widzeniu gdy nage usyszymy niespodziewany gony haas. Znane dwiki nie obniaj jakoci widzenia, podczas gdy nieznane zawsze tak czyni. Dzieci z cichej wiejskiej szkoy mog cierpie przez dugie miesice po przeprowadzce do haaliwego miasta. W szkole mog nie podoa swoim obowizkom, poniewa ich wzrok jest upoledzony. Jest to zatem wielka niesprawiedliwo i krzywda

dla takich dzieci, gdy nauczyciele krzycz na nie, karz je i w ten czy inny sposb poniaj. Pod wpywem psychicznych i cielesnych niedomaga, takich jak: bl, kaszel, gorczka, przegrzanie, przezibienie, depresja, gniew, czy lk, wytwarzane s bdy refrakcji, za w oku ktre ju na nie cierpi, wady ulegaj pogbieniu. Niestao refrakcji oka jest odpowiedzialna za wiele innych niepoliczalnych wypadkw. Czsto tylko z powodu chwilowej utraty zdolnoci widzenia ludzie gin pod koami samochodw przy przechodzeniu przez ulic. Wypadki na skrzyowaniach, na morzu, katastrofy podczas wojskowych operacji, wypadki samolotw itd., czsto s spowodowane tym, e osoby za nie odpowiedzialne cierpiay na chwilow utrat wzroku. Do tego wszystkiego naley dopisa trudnoci przez jakie musi przebrn kady badacz tematu wynikajce z zebranych statystyk dotyczcych bdw refrakcji. Wikszo przeprowadzonych w tej tematyce bada trudno porwnywa z szeregiem innych z uwagi na rne warunki w jakich byy przeprowadzane. Istnieje moliwo przeprowadzenia bada najlepszej pary oczu na wiecie w taki sposb, e badany okae si niezdolny do suby wojskowej. Z drugiej strony test moe by tak skonstruowany, e oczy o poziomie ostroci widzenia wyranie poniej przecitnej, mog w przecigu kilku minut osign stopie widzenia wymagany do odczytania tablicy testu w sposb bezbdny.

ROZDZIA 5 CZYM S DLA NAS OKULARY

Prawdopodobnie Florentyczycy mylili si uwaajc swojego ziomka Sa-lvino degli Armati za wynalazc soczewek wspczenie uywanych do korygowania wad refrakcji. Istnieje wiele rnych opinii co do rde pochodzenia tego przyrzdu, ale oglnie uwaa si, e takie urzdzenia byy znane na dugo przed czasami Salvino degli Armati. Ju Rzymianie musieli zna sztuk wspomagania mocy oka, poniewa Pliniusz pisze, e Neron uywa do ogldania igrzysk w Colosseum wklsego klejnotu osadzonego w piercieniu". Jeeli to rzeczywicie Salvino degli Armati pierwszy wyprodukowa t wzrokow pomoc", wspczeni mu winni si modli o odpuszczenie jego grzechw. Jakkolwiek jest prawd, e niektrym osobom okulary poprawiy komfort i ostro widzenia, oraz zmniejszyy bl, to innym zwikszyy tortury, zawsze czynic

wiksze lub mniejsze szkody, za w najlepszym przypadku nigdy nie usprawniy widzenia doprowadzajc do stanu normalnego. Fakt, e okulary nie mog nigdy doprowadzi wzroku do stanu normalnego widzenia, moe by w prosty sposb udowodniony przez przykad patrzenia na jakikolwiek kolor poprzez mocno wypuke lub wklse szko. Zauwaymy, e kolory ogldane goym okiem s o wiele bardziej intensywne, a poniewa percepcja form jest uzaleniona od percepcji koloru, taki stan rzeczy powoduje gorsz widzialno zarwno form jak i koloru przy patrzeniu przez szka. Patrzc przez okno, moemy zaobserwowa, e nawet paskie szko powoduje obnienie jakoci postrzegania formy i koloru. Kobiety noszce okulary przy maych wadach wzroku, mog dostrzec swoje upoledzenie postrzegania kolorw poprzez to, e przy porwnywaniu kupowanych w sklepie przedmiotw po prostu zdejmuj okulary. Trzeba jednake doda, e przy powanie nadwyronym wzroku, kolory mog by widziane wyraniej w okularach ni bez nich. Z przytoczonych w poprzednim rozdziale faktw, wynika w sposb oczywisty, e okulary musz szkodzi oczom. Czasem nie jest moliwe widzenie przez okulary a do momentu gdy oko nie wyksztaci takiego bdu refrakcji, do korekty ktrego zostay przepisane zaoone szka. Bdy refrakcji w oku pozostawionym samemu sobie nigdy nie s niezmienne. Jeeli kto moe dobrze widzie przy pomocy wklsych, wypukych, czy astygmatycznych szkie oznacza to jedynie, e zosta osignity trway poziom bdu refrakcji, ktry w przeciwnym wypadku nie musiaby by stay. Z ostatnich bada wynika, e przypuszczenie, i wady samoistnie ulegaj stopniowemu pogorszeniu, ley wycznie w sferze naszych oczekiwa. Gdy ludzie raz zao okulary, ich moc musi by stopniowo powikszana, aby osign poziom ostroci wzroku zapewniony przez poprzedzajc par szkie. Osoby ze starczowzrocznoci, ktre z powodu niemonoci odczytania maego druku zaoyy okulary, zbyt czsto po pewnym czasie stwierdzaj, e nie s w stanie odczyta wikszych liter, ktrych widoczno do tej pory nie sprawiaa im kopotu. Osoby krtkowzroczne o ostroci wzroku 20/70 po zaoeniu okularw dajcych im ostro 20/20, stwierdziy po kilku tygodniach, e ostro ich wzroku bez wspomagania obniya si do 20/200. Ludzie, ktrzy w wyniku rozbicia swoich okularw poruszaj si bez nich przez tydzie, albo dwa czsto obserwuj u siebie popraw wzroku. Nie zawsze

odnotowywanym faktem jest kadorazowa poprawa wzroku w przypadkach zarzucenia zwyczaju noszenia okularw. To, e oko ludzkie jest niedostosowane do noszenia okularw jest niezaprzeczalnym faktem. Kady okulista zdaje sobie z tego spraw, e pacjent musi przyzwyczai si do noszenia okularw, co w niektrych przypadkach nigdy si nie udaje. Pacjenci o wysokim stopniu krtkowzrocznoci lub dalekowzrocznoci, maj wielkie trudnoci z przyzwyczajaniem si do penej korekcji i czasami nigdy im si to nie udaje. Mocno wklse szka wymagane przy wysokim stopniu krtkowzrocznoci sprawiaj wraenie, e obserwowane obiekty wydaj si znacznie mniejsze ni jest to w rzeczywistoci, podczas gdy wypuke szka pozornie powikszaj przedmioty. S to nieprzekraczalne utrudnienia. Pacjenci z duym astygmatyzmem cierpi na tak bardzo nieprzyjemne doznania, i s przestrzegani o koniecznym zaoeniu okularw na dugo przed planowanym wyjciem z domu. Z reguy takie trudnoci s przezwyciane, ale czsto tak si nie zdarza, s take osoby, ktre przyzwyczaiy si do uywania okularw za dnia, ale nigdy nie udao si im uywa ich w wygodny sposb noc. Wszystkie okulary w wikszym lub mniejszym stopniu ograniczaj pole widzenia. Nawet przy bardzo sabych szkach pacjenci s niezdolni do wyranego widzenia, o ile nie spogldaj poprzez centrum soczewek. Konieczno ustawienia ram obrazu pod waciwym ktem do pola widzenia powoduje nie tylko wynikajce z tego ograniczenia, ale take nadmiern nerwowo skutkujc zawrotami i blem gowy. Z tego powodu nie posiadaj take moliwoci dowolnego spogldania okiem w rnych kierunkach. Trzeba przyzna, e wspczenie wykonywane okulary teoretycznie pozwalaj widzie pod kadym ktem, ale w praktyce rzadko udaje si uzyska podany efekt. Trudnoci z utrzymaniem czystoci szkie to jedno z wikszych utrudnie w noszeniu okularw, na nieszczcie nie jedyne. W wilgotne i deszczowe dni ulegaj zaparowaniu. W trakcie upaw pocenie si moe wywoa podobny efekt. W zimie ulegaj zaparowaniu z powodu oddechu. Kadego dnia ulegaj zabrudzeniu z powodu kurzu, wilgoci, dotyku palcw, dlatego bardzo rzadko mona uzyska wyrany widok ogldanych obiektw. Podobnie ostre wiato odbite od szkie jest bardzo irytujce i moe by np. na ulicy niebezpieczne.

Z powodu aktywnego stylu ycia okulary mog sprawi sporo kopotw onierzom, marynarzom, sportowcom, pracownikom fizycznym i dzieciom nie tylko dlatego, e mog ulec rozbiciu, ale take dlatego, e czsto zmieniaj ogniskow, szczeglnie w przypadku okularw noszonych z powodu astygmatyzmu. To, e okulary nie poprawiaj wygldu mogoby si wydawa nie warte poruszenia, gdyby nie fakt, e ze samopoczucie nie poprawia oglnego stanu zdrowia, ani wzroku. W chwili gdy zaszlimy ju tak daleko w kierunku nakrelenia obrazu tego co uwaamy za niezbdne, trzeba zauway osoby, ktre niedawno w swojej niewiadomoci zaoyy okulary, co stanowi dla nich psychiczn tortur, za widok w lustrze daleki jest od przyjemnoci. Zaoenie okularw dziecku mona porwna z chorob serca u dorosego... Jeszcze pokolenie temu okulary byy uywane wycznie jako pomoc w pokonywaniu powanych wad wzroku, lecz obecnie okulary s przepisywane wielkiej liczbie osb, ktre chc po prostu widzie lepiej ni dotychczas. Jak to zostao wyjanione w rozdz. l, uwaa si, e oko dalekowidzce jest zdolne do samodzielnej poprawy swych niedomogw poprzez zmian krzywizny soczewki na skutek aktywnoci minia rzskowego. Ta zdolno nie jest przypisywana oku krtkowzrocznemu, poniewa wzrost wypukoci soczewek, ktry jak si przypuszcza powoduje zjawisko akomodacji, moe jedynie powikszy trudnoci. Poniewa astygmatyzm z reguy towarzyszy krtkowzrocznoci, panuje przekonanie, e moe-przyczyni si do zmian zakrzywienia soczewek. Teoria prowadzi do jednoznacznych wnioskw, zgodnie z ktrymi oko z jakimkolwiek bdem refrakcji, o ile jest otwarte, nie jest w praktyce nigdy wolne od nieprawidowych aktw akomodacji. Innymi sowy zakada si, e ten przypuszczalny misie akomodacji dwiga na sobie nie tylko normalny wysiek zwizany z ogniskowaniem oka na rne odlegoci, ale take dodatkowy ciar kompensowania bdw refrakcji. Takie wyjanienia mog naturalnie tumaczy powane napicia w systemie nerwowym i usunicie tych napi ktre jak si zakada, powoduj funkcjonalne upoledzenie systemu nerwowego jest rwnoczesne z popraw widzenia uzyskan po zaoeniu przepisanych okularw. Jednake, jak to zostao wykazane, soczewki nie maj znaczenia, ani w procesie akomodacji, ani w korekcie wad refrakcji. Zatem na obnienie napicia wpywaj inne ni wyej wymienione okolicznoci. Wyjanione zostao take, e przy normalnym

wzroku nie wystpuje bd refrakcji, za zewntrzne minie gaki ocznej pozostaj rozlunione. Zatem napicie tych mini, ktre winno ulec zmniejszeniu nie wystpuje. Gdy wystpuje napicie tych mini, okulary mog skorygowa ich wpyw na refrakcj, ale stopie napicia nie moe wskutek tego ulec zmniejszeniu, a nawet jak to byo wykazane musi ulec pogorszeniu. Jednake osoby o normalnym wzroku, ktre zaoyy okulary w celu zmniejszenia przypuszczalnego naprenia mini, czsto odczuwaj wskutek tego popraw. Jest to imponujcy efekt sugestii, oraz paskich szkie wiara czyni cuda. Wielu pacjentw mwio mi o poprawie licznych dolegliwoci dziki okularom, ktre jak odkryem miay paskie szka. Jednym z tych pacjentw by optyk, ktry sam wykonywa swoje okulary, nie mia wic co do nich adnych zudze, tym niemniej zapewnia mnie, e bez ich zaoenia cierpi na ble gowy. Niektrzy pacjenci s tak bardzo podatni na sugesti, e mona obniy ich dyskomfort lub poprawi wzrok za pomoc prawie kadego rodzaju zaoonych szkie. Widziaem osoby z dalekowzrocznoci noszce szka dla krtkowidzw z uczuciem wielkiego komfortu, oraz ludzi bez astygmatyzmu zadowolonych ze szkie przeznaczonych do korekty tej wady wzroku. Wiele osb potrafi sobie wyobrazi, e widz lepiej przez okulary, ktre tak naprawd obniaj ich moliwoci widzenia. Par lat temu pacjent, ktremu przepisaem okulary, konsultowa si z oftalmologiem o znacznie wikszej reputacji ode mnie. Wyraajc si lekcewaco o szkach, przepisanych przeze mnie, da mu now par okularw. Pacjent powrci do mnie, aby powiedzie, o ile lepiej widzi przez now par okularw. Przebadaem jego wzrok w nowych szkach i stwierdziem, e o ile moje daway w tym przypadku ostro 20/20, o tyle te drugie umoliwiay widzenie z ostroci jedynie 20/40. Ten prosty przykad wyjania, e pacjent by tak bardzo zahipnotyzowany dobr reputacj lekarza, i by przekonany o poprawie wzroku, pomimo gorszego widzenia w rzeczywistoci. To przekonanie byo na tyle mocne, e pomimo oczywistych wynikw na tablicy Snella, ktre wykazyway, e w nowych okularach moe .widzie jedynie poow tego co w poprzednio przepisanych, pacjent nie da si przekona, e jest w bdzie. Jeeli okulary nie zmniejszaj blu gowy i innych nerwowych objaww, zakada

si, e jest to spowodowane niedostatecznym dopasowaniem okularw, a niektrzy lekarze wraz ze swoimi pacjentami wykazuj zdumiewajcy poziom cierpliwoci i wytrwaoci w poczonych staraniach majcych na celu dopasowanie idealnych szkie. Pacjent, ktry cierpia z powodu blu gowy u podstawy czaszki, tylko u jednego fachowca przymierza szka szedziesit razy, a oprcz tego odwiedzi wielu innych specjalistw od chorb oka i nerwobli zarwno w Stanach, jak i w Europie. Przy pomocy metod prezentowanych w tej ksice, zosta uwolniony od blu w cigu piciu minut i w tym samym czasie chwilowo odzyska normalne (ostre) widzenie. Na szczcie wiele osb, ktrym przepisano okulary nie ubiera ich, dziki czemu unikaj nie tylko wraenia dyskomfortu, ale take szkodliwego wpywu na ich oczy. Inni o mniejszej niezalenoci mylenia, wikszym stopniu masochizmu lub po prostu nastawieni przez okulistw, poddaj si wielkiej iloci zbytecznych tortur, ktre trudno sobie nawet wyobrazi. Jedna z takich pacjentek nosia okulary przez dwadziecia pi lat, pomimo e nie chroniy jej od cigych cierpie i obniay moliwo widzenia do takiego stopnia, e musiaa patrze ponad oprawkami okularw, jeli musiaa co zobaczy z daleka. Jej okulista zapewnia j, e moe spodziewa si najgorszych konsekwencji w wypadku nie uywania okularw. Strofowa j take za praktykowanie patrzenia ponad okularami zamiast przez nie. Poniewa refrakcja oka jest w stanie cigej zmiany i nawet pod wpywem atropiny zmienia si z minuty na minut, precyzyjne dopasowanie szkie jest oczywicie niemoliwe. W niektrych przypadkach fluktuacja zmian jest na tyle dua lub pacjent jest na tyle niepodatny na sugesti, e nie uzyskuje si adnej poprawy, za korekcyjne szka powoduj dodatkowy dyskomfort. Mona stwierdzi, e okulary s w najlepszym przypadku niezbyt zadowalajcym substytutem normalnego widzenia.

ROZDZIA 6 PRZYCZYNY I LECZENIE BDW REFRAKCJI

W tysicach przypadkw zostao wykazane, e kade nieprawidowe dziaanie mini zewntrznych gaki ocznej jest powizane z napiciem i wysikiem oka, oraz e kade zmniejszenie stanu napicia powoduje prawidow prac mini, przy czym w tym drugim przypadku wszystkie bdy refrakcji znikaj. Oko moe by lepe, moe cierpie na zanik nerwu optycznego, na katarakt, na choroby siatkwki, ale dopki nie usiuje

widzie, dopty zewntrzne minie pracuj normalnie i nie powstaj bdy refrakcji. Ten fakt dostarcza nam rodkw do tego, aby wszystkie te przypadoci, tak dugo uwaane za nieuleczalne, uzna za zdolne do poprawy. Wykazane zostao ponadto, e za kadym bdem refrakcji kryje si inny rodzaj napicia. Badania nad obrazami odbitymi od rnych czci gaki ocznej potwierdziy wczeniejsze obserwacje. Krtkowzroczno (lub zmniejszanie si dalekowzrocznoci) jest zawsze zwizana z napiciem przy patrzeniu w dal na odlego, podczas gdy dalekowzroczno (albo zmniejszanie si krtkowzrocznoci) zawsze wie si z napiciem przy patrzeniu na bliskie obiekty. Te fakty mog by zweryfikowane w cigu kilku minut przez kadego, kto umie posugiwa si retinoskopem, przy zaoeniu, e instrument nie zostanie przysunity do badanego na odlego blisz ni sze stp. Dla oka, ktre uprzednio miao normalny wzrok, napicie zwizane z bliskim widzeniem jest wywoane przez chwilow dalekowzroczno w jednym lub we wszystkich meridianach. Co oznacza, e oko jest, albo w caoci dalekowzroczne, albo wytworzona zostaje jaka forma astygmatyzmu, a dalekowzroczno stanowi jej cz. W oku dalekowzrocznym wada ulega powikszeniu we wszystkich lub w jednym meridianie. Gdy krtkowzroczne oko ulega napiciu przy prbie ujrzenia bliskiego obiektu, wada ta ulega zmniejszeniu i moe si wytworzy emmetropia (okolicznoci, w ktrych oko jest zogniskowane dla promieni rwnolegych, co jest normalne dla widzenia dalekiego, lecz staje si bdem refrakcji przy bliskim ogldzie), gdzie oko ogniskuje si jak dla widzenia dalekiego i usiuje zobaczy bliskie obiekty. W niektrych przypadkach emmetropia moe przerodzi si w dalekowzroczno w jednym lub we wszystkich meridianach. Wszystkim zmianom tego typu towarzyszy wzrost napicia i pogorszenie si ostroci wzroku, chocia bl i zmczenie z reguy zatrzymuj si na pewnym okrelonym poziomie. Patrzc z drugiej strony, oko o pocztkowo normalnym wzroku, ulegajc napreniu przy patrzeniu na odlego, wytwarza chwilow krtkowzroczno w jednym lub we wszystkich meridianach, za w oku krtkowzrocznym wzrasta dotychczasowa wada. Jeli dalekowzroczne oko napina si przy patrzeniu na odlego, moe powsta bl i zmczenie, ale dalekowzroczno zmniejsza si, za ostro widzenia ulega poprawie. Ten interesujcy efekt jest cakowitym przeciwiestwem okolicznoci

powstaych przy widzeniu bliskich obiektw wysilonym okiem krtkowzrocznym. W niektrych przypadkach dalekowzroczno ulega przeksztaceniu w emmetropi przy cakowitym zaniku wszystkich objaww napicia. Taki stan moe dalej przeksztaci si w krtkowzroczno, gdzie stan napicia bdzie wzrasta wraz z jej wzrostem. Innymi sowy, oko wysilajce si przy bliskim widzeniu, staje si bardziej paskie ni miao to miejsce wczeniej, spaszczone w jednym lub we wszystkich meridianach. Jeeli proces rozpocz si od wyduenia gaki ocznej moe przej poprzez stan emmetropii, w ktrym oko jest kuliste, do dalekowzrocznoci, gdzie oko ulega spaszczeniu, za w przypadku niesymetrycznoci tych zmian wraz z innymi wadami wyksztaci si astygmatyzm. W przeciwiestwie do poprzedniej sytuacji, oko podlegajce napiciu podczas patrzenia na odlego staje si bardziej okrge ni uprzednio i moe przej od stanu spaszczonego, poprzez emmetropi, do wyduonej postaci typowej dla bliskowzrocznoci. Przy niesymetrycznoci tych zmian ponownie wraz z innymi wadami wyksztaci si astygmatyzm. To co zostao powiedziane o normalnym oku, stosuje si w rwnym stopniu do oczu poddanych zabiegowi usunicia soczewek. W wyniku takiego zabiegu z reguy wytwarza si dalekowzroczno, ale tam gdzie uprzednio wystpowaa wysoka krtkowzroczno, usunicie soczewek moe by niewystarczajce do skorygowania tej wady i oko pozostanie krtkowzroczne. W pierwszym przypadku napicie przy widzeniu na odlego zmniejsza dalekowzroczno, a wyostrzenie wzroku na bliski dystans wzmacnia j; w drugim wypadku patrzenie na odlego wzmacnia krtkowzroczno, za skierowanie wzroku na bliski punkt zmniejszaj. Wiele oczu z afazj lub po usuniciu soczewek, przez pewien czas po operacji usunicia soczewek wykazuje napicie charakteryzujce bliskie widzenie, wytwarzajc tak du dalekowzorczno, e pacjent nie jest w stanie czyta zwykego druku, za sia akomodacji wydaje si by cakowicie stracona. Pniej, gdy pacjent oswaja si z now sytuacj, napicie zanika i oko staje si zdolne do prawidowego zogniskowania na bliskich obiektach. Obserwowano take rzadkie przypadki, w ktrych wykazano dobr widzialno zarwno z bliska jak i z daleka bez uywania okularw gaka oczna ulegaa takiemu wydueniu, e w znacznym stopniu kompensowaa utrat soczewek. Zaobserwowane u czowieka zjawisko zwizane z napiciem w oku, zostao take

odnotowane podczas bada nad zmysem wzroku u zwierzt. Wiele psw uzyskiwao krtkowzroczno po spowodowaniu u nich napicia przy widzeniu odlegych obiektw. Pewnemu bardzo pobudliwemu psu z (jak wykazao badanie retinoskopem) normaln refrakcj, pozwolono powcha kawaek misa. Pies sta si bardzo pobudzony, podnis uszy oraz brwi i macha ogonem. Nastpnie miso zostao odsunite na odlego dwudziestu stp. Pies wyglda na niezadowolonego, ale nie straci swojego zainteresowania. W chwili gdy nadal patrzy na miso, zostao ono woone do skrzynki. Dao si zauway jego zmartwienie. Napina wzrok prbujc zobaczy co stao si z misem, za retinoskop wykaza, e sta si krtkowzroczny. Naley doda, e taki eksperyment mona przeprowadzi tylko ze zwierztami posiadajcymi dwa minie ukone (obliquus). U zwierzt, u ktrych te minie s w stanie szcztkowym, albo wystpuje tylko jeden, w adnych warunkach nie pojawia si zdolno do wyduania gaki ocznej. Przede wszystkim napicie oczu wie si z napiciem umysu i we wszystkich przypadkach gdzie wystpuje napicie umysowe, zanika mentalna kontrola wzroku. W obrazie anatomicznym rezultaty napicia zwizanego z widzeniem na odlego, mog przedstawia si tak samo, jak widzenie bliskiego obiektu bez napicia wzroku, ale w jednym przypadku oko wykonuje to czego yczy sobie umys, a w drugim nie. Te fakty wystarczajco wyjaniaj dlaczego wraz z postpem cywilizacji nastpuje pogorszenie si wzroku spoeczestwa. W warunkach cywilizowanego ycia umys czowieka podlega cigemu napiciu. Wspczesny czowiek ma wicej powodw do zmartwie, ni mia ich jego niecywilizowany przodek. Gdyby czowiek pierwotny pozwoli sobie na nerwic, zostaby po prostu wyeliminowany, ale czowiek cywilizowany przeywa i przekazuje swj charakter potomkom. Zwierzta poddane czynnikom cywilizacji reaguj dokadnie w ten sam sposb co ludzka istota. Badaem wiele domowych i yjcych w niewoli zwierzt, ktre w wielu wypadkach wykazyway krtkowzroczno, chocia nigdy nie miay okazji czyta, szy, czy pisa. Pogorszenie si widzenia na odlego nie jest bardziej szczegln waciwoci cywilizowanego wiata ni niedostatki w bliskim widzeniu. Bliskowzroczni, jakkolwiek lepiej widz obiekty bliskie ni dalekie, nigdy nie widz rwnie dobrze jak oko o normalnym wzroku, za dalekowzroczni, ktrych jest nieco wicej, po prostu widz

gorzej bliskie ni oddalone przedmioty. Lekarstwem nie jest zatem unikanie dalekiego lub bliskiego widzenia, ale pozbycie si umysowego napicia, ktre jest powodem niedoskonaego dziaania oka w obu przypadkach. Tysice przypadkw wykazao, e jest to wykonalne. Przy zachowaniu odpowiednich warunkw wszyscy potrafimy si zrelaksowa. We wszystkich nieskomplikowanych bdach refrakcji podczas patrzenia na czyst cian, bez usiowania widzenia, napicie oka zostaje usunite. Aby utrzyma stan trwaej relaksacji potrzeba czasami odpowiedniej iloci czasu i wiele pomysowoci. Ta sama metoda nie moe by stosowana u wszystkich. Ilo sposobw w jaki pacjenci napinaj wzrok jest nieskoczona, wic ilo metod likwidujcych napicia oka powinna by niemal rwnie liczna. Wszystkie najskuteczniejsze metody zawsze maj ten sam kocowy efekt: relaksacj. W trakcie cigych powtrze, czstych wicze i stosowania wszelkich moliwych sposobw naley ka nacisk na to, e dobry wzrok mona osign wycznie poprzez relaksacj. Osoby, ktre dowiedziay si, e wypoczynek, czy relaksacja rozwie ich problemy ze wzrokiem, pytaj si dlaczego poprawa nie nastpuje w trakcie snu. Odpowied na to pytanie znajduje si w rozdziale 4. Rzadko kiedy (o ile w ogle) oko bywa zrelaksowane podczas snu i jeeli znajduje si w stanie napicia podczas czuwania, to napicie z pewnoci w mniejszym lub wikszym stopniu trwa nadal, podobnie jak napicie w innych partiach ciaa. Pomys, eby da oczom wypocz poprzez nie uywanie ich jest take bdny. Oczy zostay stworzone do patrzenia i jeeli bdc otwarte nie widz, to z tego powodu, e s pod tak wielkim napiciem i maj tak wielki bd refrakcji, e nie mog widzie. Bliskie widzenie, chocia jest spowodowane dziaaniem mini, nie wymaga napicia wzroku w wikszym stopniu ni widzenie na odlego, przy ktrym minie w ogle nie bior udziau. Uycie mini nie powoduje koniecznie zmczenia. Niektrzy mog biega dugie godziny bez zmczenia. Wiele ptakw podczas snu opiera si tylko na jednej nodze, ich palce mocno ciskaj koyszc si ga, za minie wydaj si nie by zmczone pojawiajcym si napiciem. Gdy umys jest wypoczty nic nie jest w stanie zmczy oczu, jeeli za dziaa w stanie napicia nic nie moe da oczom wypoczynku. Prawie kady zaobserwowa, e

oczy atwiej si mcz gdy czytamy co mczcego lub trudnego do zrozumienia, ni podczas czytania interesujcej ksiki. Ucze moe przesiedzie ca noc czytajc powie nawet bez jednej myli o swoich oczach, lecz jeeli sprbowaby siedzie ca noc nad podrcznikami szybko stwierdziby, e jego oczy s bardzo zmczone. Uczennica, ktrej wzrok jest tak ostry, e mogaby widzie goym okiem ksiyce Jowisza, z uwagi na swj wstrt do matematyki staje si krtkowzroczna podczas wicze z arytmetyki. Czasami warunki w jakich osigana jest relaksacja s wielce zadziwiajce. Pewna kobieta bya zdolna do poprawy swoich bdw refrakcji gdy patrzya na tablic Snella z ciaem pochylonym pod ktem okoo czterdziestu piciu stopni, przy czym stan relaksacji utrzymywa si gdy pniej powracaa do postawy wyprostowanej. Chocia pozycja nie naleaa do najbardziej naturalnych, kobieta bya przekonana, e w ten sposb poprawi sobie wzrok i dlatego tak wanie czynia. Czas jaki jest potrzebny do uzyskania trwaej poprawy wzroku jest kwesti wielce zrnicowan i bardzo indywidualn. W niektrych przypadkach wystarczy pi do pitnastu minut. Wierz e niedugo bdzie mona kademu pomc w poprawie wad wzroku w krtkim czasie. Jest to wycznie kwestia zebrania wikszej iloci opisanych przypadkw i takiego ich przedstawienia, aby mogy by szybko przyswojone. Aktualnie czsto trzeba prowadzi leczenie tygodniami, a nawet miesicami, chocia przypadki wad nie s ani wiksze, ani nie maj duszej historii, ni te ktre udao si wyleczy w krtkim czasie. W wikszoci wypadkw, w celu uniknicia powrotu wady, wiczenia musz by kontynuowane codziennie przez kilka minut. Poniewa widok znajomych przedmiotw powoduje zmniejszenie napicia wzroku, codzienne czytanie np. tablicy Snella jest zazwyczaj wystarczajce dla tego celu. Przydatne jest take (szczeglnie przy sabym bliskim widzeniu) czytanie druku tak blisko oczu jak jest to tylko wykonalne. Gdy poprawa wzroku jest cakowita, staje si na zawsze trwaa niestety trudno jest stwierdzi czym jest to, co zwykle nazywamy normalnym wzrokiem, z racji nieograniczonych moliwoci oka. Rwnie w takich przypadkach wiczenia mog by z korzyci kontynuowane: nie istnieje moliwo okrelenia granic mocy wzroku czowieka, wzrok zawsze mona usprawni.

Codzienna praktyka sztuki widzenia jest take potrzebna do uniknicia tych wzrokowych pomyek, za ktre kade oko jest odpowiedzialne, a przy ktrych zazwyczaj nie ma znaczenia doskonay wzrok. Oczywicie nie istnieje taki trening, ktry niezalenie od okolicznoci zabezpieczaby nas cakowicie od takich pomyek, ale codzienne czytanie maych oddalonych literek znacznie obniy tendencj do napi w oku, w wypadku zaistnienia niesprzyjajcych okolicznoci. Taki trening jest zatem potrzebny osobom, ktrym zaley na zdrowym wzroku. Generalnie, osoby ktre nigdy nie nosiy okularw atwiej osigaj popraw od tych, ktrzy je nosz, zatem okulary powinny zosta odrzucone na pocztku leczenia. Jeeli jest to niewykonalne z powodu zbyt wielkiego dyskomfortu lub z innych przyczyn (praca, itp.), ich uywanie musi by ograniczone to jednak zawsze opnia popraw. Sposb leczenia wad refrakcji poprzez relaksacj przynosi korzyci osobom w kadym wieku, ale dzieci z powodu ich elastycznoci osigaj efekty znacznie szybciej ni doroli. Jeeli s w wieku poniej dwunastu, a nawet szesnastu lat, wada zostaje zwykle wyeliminowana w cigu kilku dni, tygodni lub miesicy, najdalej w cigu roku poprzez proste, codzienne wiczenia np. z tablic Snella.

ROZDZIA 7 NAPICIE
Chwilowe warunki mog przyczyni si do napi, ktre wytworz bdy refrakcji, ale ich podoe tkwi w bdnych nawykach mylenia. Prbujc temu zaradzi, lekarze musz zmaga si z przekonaniem mwicym 0 tym, e kady dobrze wykonany czyn wymaga wysiku. To przekonanie jest nam wtaczane ju od koyski. Na tym opiera si cay system edukacji, za wychowawcy mienicy si nowoczesnymi" partycypuj w tym, przemycajc pod rnym przebraniem t ide jako niezbdn pomoc w procesie nauczania. Natur oka jest zdolno widzenia, tak jak natur umysu jest zdolno przyswajania wiedzy i wszelkie wysiki ingerujce w ten naturalny proces nie tylko s bezuyteczne, ale udaremniaj realizacj zaoonych efektw. Stosujc rnorodne rodki przymusu mona wtoczy do pamici dziecka wiele rnych faktw, ale nie mona w ten sposb sprawi, by nauczyo si czegokolwiek. Fakty pozostan (o ile w ogle pozostan) sprchnia kod w mzgu. Nie wnios niczego do zdrowego procesu

mylenia, a poniewa nie zostay przyswojone w sposb naturalny i nie zostay zasymilowane, spowoduj zniszczenia we wrodzonych impulsach umysu nakierowanych na zdobywanie wiedzy. Z chwil opuszczenia szkoy dziecko moe nie tylko niczego nie wiedzie, ale w wikszoci przypadkw moe nie by ju wicej zdolne do uczenia si. W ten sposb, poprzez wysiek mona chwilowo wyostrzy wzrok, ale nie mona doprowadzi go do stanu normalnego. Jeeli taki wysiek staje si trwaym czynnikiem, wzrok moe ulec silnemu pogorszeniu, a nawet moe ulec uszkodzeniu. Bardzo rzadko pogorszenie lub niezdolno widzenia spowodowana jest wadami konstrukcyjnymi oka. Spord dwch rwnie dobrych par oczu, jedna utrzyma doskonay wzrok do koca ycia, za druga straci ostro widzenia ju w przedszkolu tylko z tego powodu, e jedne bd patrze bez wysiku, za drugie przeciwnie. Oko o wzroku normalnym nigdy nie usiuje widzie. Jeeli z jakiego powodu ciemnoci lub zbyt duej odlegoci nie moe widzie jakiego szczegu, przesuwa si na inny punkt. Nigdy nie prbuje uwypukli tego punktu przez wpatrywanie si we, jak czyni to przez cay czas oko o niedoskonaym wzroku. Jeeli tylko oko usiuje widzie natychmiast zanika normalne widzenie. Osoba moe oglda gwiazdy normalnym wzrokiem, lecz jeli sprbuje policzy poszczeglne gwiazdy w ktrej konstelacji, prawdopodobnie wykae krtkowzroczno, poniewa takie usiowania skutkuj z reguy wysikiem dla oka. Pewien pacjent potrafi widzie na planszy testowej liter K normalnym wzrokiem, lecz poproszony o policzenie dwudziestu siedmiu ktw, ktre zazwyczaj ma ta litera, traci cakowicie ostro. Stan napicia w oku, ktre nie widzi na odlego jest oczywistoci, poniewa jak to ju wykazaem oko w stanie spoczynku jest dostosowane do dalekiego widzenia. Jeeli kto twierdzi, e nic nie robi chcc widzie na odlego, musi by w bdzie. Ksztat gaki ocznej podczas patrzenia na odlego nie moe ulec zmianie bez odpowiedniego napicia. Napicie jest take przyczyn zego widzenia z bliskiej odlegoci, poniewa minie odpowiadajce na polecenie bliskiego widzenia pynce z mzgu, robi to bez adnego napicia. Tylko poprzez wysiek mona zapobiec wydueniu si oka przy patrzeniu z bliska. Tylko w stanie cakowitego spoczynku - rozlunienia", oko widzi doskonale. Kady ruch czy to oka, czy obserwowanego obiektu skutkuje bdem refrakcji. Przy

pomocy retinoskopu mona wykaza, e nawet konieczne ruchy gaki ocznej powoduj drobne bdy refrakcji, natomiast kino pozwolio na udowodnienie w praktyce niemonoci ostrego widzenia poruszajcych si obiektw. Gdy ruch widzianego obiektu jest wystarczajco powolny, pogorszenie widzenia jest na tyle niewielkie, e staje si niezauwaalne, lecz jeli obiekty znajduj si w szybkim ruchu, mog by postrzegane jedynie jako rozmazane plamy. Z tego powodu trzeba byo wynale takie urzdzenie, ktre pokazywaoby ruchome obrazy w taki sposb, e kady obraz byby widziany tylko przez jedn szesnast cz sekundy. Ruchome kino nigdy tak naprawd nie byo w ruchu. Akt widzenia jest pasywny. Rzeczy s widziane, tak jak s odczuwane lub syszane, czy smakowane bez uycia wysiku, czy aktw dziaania ze strony dowiadczajcego odczu podmiotu. Przy doskonaym wzroku litery na tablicach testujcych, idealnie czarne i doskonale odrniajce si od ta, oczekuj na ich rozpoznanie. Nie musz by odszukiwane, one tam s. Wadliwy wzrok organizuje poszukiwania i owy. Oko poda za literami. W celu ich zobaczenia wytwarza si wysiek. Przypuszczalnie minie czowieka nigdy nie s w stanie penego wypoczynku. Naczynia krwionone z ich powok mini nigdy nie odpoczywaj. Nie ustaj w pracy nawet podczas snu. Lecz normalny stan nerww zmysowych suchu, wzroku, smaku i dotyku to stan spoczynku. Mona na nie oddziaywa, lecz same nie mog dziaa. Nerw wzrokowy, siatkwka i centra wzroku w mzgu s tak samo pasywne jak paznokie. W ich budowie nie ma niczego co mogoby umoliwi im dziaanie, jeli natomiast zacznie si na nie oddziaywa siami z zewntrz, ich efektywno w kadym przypadku ulegnie zmniejszeniu. rdem wszystkich zewntrznych oddziaywa obciajcych oko jest umys. Kada myl o jakimkolwiek wysiku przekazuje sygna do oka i kady tego rodzaju impuls powoduje zmiany w ksztacie gaki ocznej, obniajc wraliwo w centrum wzroku. Jeli kto chce unikn wad refrakcji, musi porzuci mylenie o wysikach. Kady rodzaj umysowego napicia zawsze, w wiadomy lub niewiadomy sposb, powoduje napicie oczu i jeli napicie przenika do procesu widzenia kadorazowo wytwarza si bd refrakcji.

Pewien ucze, ktry by zdolny odczyta doln lini liter na tablicy Snella z odlegoci dziesiciu stp, po reprymendzie otrzymanej od nauczyciela nie by w stanie odczyta wielkiego C widocznego normalnie z odlegoci dwustu stp. Sporo dzieci moe doskonale widzie dopki ich matka znajduje si w pobliu, ale jeli matka opuci pomieszczenie, staj si natychmiast bliskowzroczne z powodu napicia o podou lkowym. Nieznane przedmioty dlatego wytwarzaj napicie wzroku, a w konsekwencji bd refrakcji, gdy poprzedza je napicie umysu. Kto moe mie dobry wzrok w momencie wypowiadania prawdy, ale jeeli powie co co nie jest prawd (nawet bez intencji wprowadzenia kogo w bd) lub wyobraa sobie co czego nie ma pojawi si bd refrakcji, poniewa nie mona stwierdzi lub wyobrazi sobie czego nieprawdziwego bez adnego wysiku. Mog roci sobie prawo do odkrycia twierdzenia, e mwienie kamstw jest szkodliwe dla wzroku i jakkolwiek wiele innych okolicznoci moe mie wpyw na defekty widzenia, ten fakt moe by atwo udowodniony. Jeeli kto potrafi czyta wszystkie mae litery na dolnej linii tablicy testowej i rozmylnie lub przez nieuwag pomyli ktr z nich, retinoskop wykae bd refrakcji. W wielu przypadkach prosiem badanych o podanie ich nieprawdziwego wieku lub o wyobraenie sobie, e s starsi lub modsi o jeden rok i zawsze w tych wypadkach retinoskop wykazywa bd refrakcji. Dwudziestopicioletni mczyzna podczas patrzenia na czyst cian bez usiowania widzenia nie wykazywa bdw refrakcji, ale gdy powiedzia, e ma dwadziecia sze lat lub kto inny mu to powiedzia albo prbowa to sobie wyobrazi, stawa si krtkowzroczny. Ten sam efekt pojawia si, gdy owiadcza, e ma dwadziecia cztery lata, albo gdy sobie to wyobraa. Gdy stwierdza lub przypomina sobie prawd, jego wzrok wraca do normy, ale przy bdnym wyobraeniu lub wypowiedzi, jego refrakcja rwnie stawaa si bdna. Napicie umysowe moe spowodowa wiele innych rodzajw napicia wzroku. Zgodnie z owiadczeniami najwyszych autorytetw istnieje tylko jeden rodzaj napicia wzroku, niedefiniowany stan wynikajcy z tak zwanego naduycia wzroku" lub przemczenia powodujcego nieprawidowy ksztat gaki ocznej. Mog wykaza, e istnieje nie tylko rny stan napicia dla kadego zrnicowanego bdu refrakcji, ale e rny rodzaj napicia odpowiada wikszoci wad i chorb oka. Napicie, ktrego

konsekwencj jest bd refrakcji nie jest tym samym, ktre powoduje zeza, katarakt, jaskr (choroba, w ktrej gaka oczna staje si zbyt twarda), niedowidzenie, zapalenie spojwek, czy brzegw powiek lub chorb nerwu wzrokowego, czy siatkwki. Wszystkie te przypadoci mog wystpowa z niewielkim bdem refrakcji i podczas leczenia jednego rodzaju napicia ulegaj poprawie inne rejony, gdzie wspwystpuje napicie. Czasem zdarza si, e stany napicia zwizane z takimi chorobami jak katarakta i jaskra mijaj bez usunicia napi powodujcych bdy refrakcji. Nawet bl, ktry tak czsto towarzyszy bdom refrakcji nie jest nigdy spowodowany tym samym napiciem, ktre byo powodem bdw. Niektrzy krtkowidze nie mog czyta bez blu lub poczucia dyskomfortu, lecz wikszo z nich nie cierpi z powodu tej niedogodnoci. Gdy osoba dalekowzroczna spoglda na oddalony obiekt dalekowzroczno ulega zmniejszeniu, lecz bl i dyskomfort moe si powikszy. Jakkolwiek istnieje wiele rnych rodzajw napi, istnieje tylko jedna metoda leczenia ich wszystkich relaksacja. Zdrowie oczu zaley od stopnia ukrwienia, za na krenie w wielkiej mierze wywiera wpyw sposb mylenia. Gdy mylenie pozostaje w normie to znaczy, e nie towarzyszy mu ekscytacja, czy napicie krenie krwi w mzgu oraz dopyw krwi do nerwu wzrokowego oraz orodki wzroku w mzgu pozostaj w normie, podobnie jak i sam proces widzenia. Jeeli mylenie odbiega od normy, zaburzeniu ulega krenie, za dopyw krwi do orodkw wzroku i nerwu wzrokowego zostaje zmieniony, zdolno widzenia ulega obnieniu. Moemy wiadomie kreowa myli, ktre zakc krenie i obni ostro wzroku. Moemy take wiadomie tworzy myli, ktre podtrzymuj krenie w normie, pomagajc w leczeniu bdw refrakcji i wielu innych chorb oczu. aden bezporednio skierowany wysiek nie moe usprawni naszego widzenia, ale moemy zrobi to w sposb poredni poprzez nauk kontrolowania naszych myli. Moecie nauczy ludzi jak wytworzy bd refrakcji, zeza, jak widzie dwa obrazy jednego obiektu: jeden ponad drugim, albo obok siebie lub pod kadym podanym ktem, po prostu dziki nauczeniu ich mylenia w szczeglny sposb. Jeli myli wywoujce zaburzenia zostan zastpione stanem relaksacji, zez ulegnie zanikowi, podwjne widzenie i bdy refrakcji zostan skorygowane. Jest to prawdziwe w rwnym stopniu dla wad istniejcych od dawna, jak i dla wad wywoanych na danie. Stopie ich

zaawansowania i czas trwania nie ma znaczenia, ich wyeliminowanie zostanie osignite tak szybko jak tylko pacjent bdzie zdolny zreorganizowa si i utrzyma kontrol nad mylami. Kady bd refrakcji, zez, czy kady inny rodzaj funkcjonalnego zaburzenia wzroku ma przyczyny w myleniu bdnym sposobie mylenia i rozprasza si tak szybko, jak tylko proces mylenia ulegnie relaksacji. Najwikszy stopie bdu refrakcji moe zosta skorygowany w cigu kilku sekund, w tym samym czasie moe znikn zez, za lepota spowodowana niedowidzeniem moe zosta wyleczona. Jeli stan relaksacji bdzie chwilowy, poprawa wzroku bdzie chwilowa. Jeli relaksacja bdzie dugotrwaa, poprawa bdzie rwnie trwaa. Ten stan relaksacji nie moe jednak zosta osignity przez jakikolwiek rodzaj wysiku. To jest fundamentalna zasada, ktr naley zrozumie. Dopki myli si wiadomie lub niewiadomie, e zmniejszenie napicia mona osign poprzez inny rodzaj napicia, dopty wyleczenie bdzie niemoliwe.

ROZDZIA 8 CENTRALNA FIKSACJA

Oko jest miniaturow kamer, w wielu przypadkach dziaajc w taki sam sposb, jak nieoywiony aparat uywany w fotografii. Jednake pod jednym wzgldem te dwa instrumenty dzieli olbrzymia rnica. Czuo kliszy fotograficznej jest rwna w kadym jej miejscu, z drugiej za strony, siatkwka oka posiada punkt maksymalnej czuoci, a kada inna jej cz proporcjonalnie do oddalenia od tego punktu jest coraz mniej czua. Ten punkt maksymalnej czuoci nazywa si fovea centralis, czyli dokadnie: doek centralny". Budowa siatkwki bardzo delikatnej membrany, ktrej grubo waha si od 1,5-3 mm jest bardzo zoona. Skada si z omiu warstw, z ktrych tylko jedna jest zdolna do odbioru bodcw wzrokowych. Ta warstwa jest pokryta miniaturowymi prcikami, rnymi w formie i w zrnicowany sposb rozmieszczonymi. W centrum siatkwki znajduje si niewielkie okrge wzniesienie, znane od zabarwienia jakie przybiera po mierci i czasami w yciu macula lutea, czyli ta plamka. W centrum, plamki znajduje si fovea, gbokie wklnicie o ciemnym zabarwieniu. W rodku tego zagbienia nie ma prcikw, za ciaka stokowe s wyduone i bardzo blisko cinite. Pozostae warstwy siatkwki staj si w tym miejscu bardzo cieniutkie albo w ogle

zanikaj, tak e stoki s pokryte ich ledwie dostrzegalnym ladem. Poza centrum fovea, stoki staj si grubsze i liczniejsze i s przemieszane z prcikami, ktrych liczba wzrasta w pobliu granic siatkwki. Dokadne dziaanie tych prcikw i stokw nie zostao wyjanione, ale jest faktem, e w centrum fovea, gdzie wszystkie elementy, oprcz stokw i zwizanych z nimi komrek ulegaj zanikowi, znajduje si miejsce najostrzejszego widzenia. W miar oddalania si od tej plamki, ostro widzenia gwatownie maleje. Dlatego te oko o wzroku normalnym widzi tylko cz kadej rzeczy najlepiej, za inne czci gorzej, proporcjonalnie do ich oddalenia od punktu maksymalnej ostroci. Zmiany powyszego pozwalaj stwierdzi organiczn lub czynnociow utrat centralnej fiksacji. Przy normalnym wzroku czuo fovea jest w normie, lecz przy wadach wzroku, bez wzgldu na ich przyczyny, czuo fovea'y jest obniona, tak e oko widzi rwnie dobrze albo nawet lepiej innymi partiami siatkwki. Wbrew powszechnym mniemaniom, cz obrazu dobrze widzianego przy normalnym wzroku jest wyjtkowo maa. Podrczniki podaj, e z odlegoci dwudziestu stp z pen ostroci mona widzie tylko powierzchni o rednicy 1,2 cm, ale kady kto prbowa z tej odlegoci widzie w caoci mae literki na tablicy Snella (ktrych rednica moe by nawet mniejsza ni 1,2 cm) natychmiast wykazuje krtkowzroczno. Przyczyn dysfunkcji w centrum widzenia jest napicie umysowe, poniewa kady przypadek nieprawidowej pracy oka, zarwno jego funkcji, jak i wad organicznych, czy si z umysowym stanem napicia i przez to musi by poczony z utrat centralnej fiksacji. Jeeli umys znajduje si pod napiciem, oko z reguy staje si mniej lub bardziej lepe. W pierwszej kolejnoci niewiadome staje si centrum widzenia, czciowo lub cakowicie, stosownie do stopnia napicia. Jeeli stan napicia jest odpowiednio wysoki, siatkwka moe by w caoci lub czciowo uszkodzona. Jeeli wystpia wada w centralnym widzeniu i stao si ono cakowicie lub czciowo niemoliwe, niemoliwe jest dobre widzenie punktu, na ktry skierowany jest wzrok najlepiej widoczne nie s bynajmniej obiekty widziane na wprost, poniewa wraliwo siatkwki staa si taka sama we wszystkich jej miejscach lub (by to lepiej okreli) staa si lepsza w innym obszarze ni w swoim centrum. Z tego powodu we wszystkich rodzajach wad wzroku, nie mona najlepiej widzie tego na co si aktualnie patrzy.

Takie uwarunkowanie jest czasami na tyle ekstremalne, e dana osoba moe patrze tak daleko od ogldanego obiektu, na ile jest to moliwe i dopiero wtedy widzi go na tyle dobrze, jakby patrzya na na wprost. W przypadku jednej z moich pacjentek posuno si to do tego stopnia, i moga ona widzie jedynie poprzez krawd siatkwki w pobliu nosa. Innymi sowy nie moga widzie swoich palcw na wprost twarzy, lecz dopiero wtedy, gdy znajdoway si na zewntrz od oka. Pacjentka miaa niewielki bd refrakcji wykazujcy (jak to jest w przypadku kadej wady refrakcji) zewntrzn fiksacj. Napicie, ktre wytworzyo jedn wad byo jednak rne od stanu napicia bdcego przyczyn drugiej z wad. Pacjentka bya badana zarwno w Stanach, jak i w Europie przez specjalistw, ktrzy upatrywali przyczyn jej niedowidzenia w chorobie nerwu wzrokowego lub w mzgu. Przywrcenie wzroku poprzez relaksacj udowodnio, e choroba bya spowodowana pospolitym napiciem umysowym. Nawet niewielka nie-centralna fiksacja, jest na tyle nienaturalna, e moe w rwnym stopniu spowodowa bl i dyskomfort w cigu kilku sekund przy prbie widzenia obszaru 8-10 cm2 z odlegoci dwudziestu stp (lub mniejszej), jak i 2 cm2 przy bliskim widzeniu. W tym samym czasie retinoskop wykae bdy refrakcji. Jeeli taki rodzaj napicia stanie si nawykiem, doprowadzi do wszelkiego rodzaju zmian chorobowych oka, stajc si rdem wikszoci kopotw ze wzrokiem zarwno majcych podoe czynnociowe, jak i organiczne. W stanach przewlekych dyskomfort i bl moe przesta si pojawia i jego zaistnienie u osoby, ktra zaczyna leczenie moe by znakiem zachcajcym do pracy. Gdy oko posiada zdolno do centralnej fiksacji, posiada nie tylko nieskazitelny wzrok, ale jest cigle wypoczte i moe by uywane bez zmczenia przez nieograniczon ilo czasu. Jest spokojne i otwarte, nie zauwaa si nerwowych porusze, przy patrzeniu na odlego obydwie osie widzenia s rwnolege. Innymi sowy nie ma miniowych niedomaga. Ten fakt oglnie jest nieznany. Fachowa literatura stwierdza, e niedomagania miniowe zdarzaj si w oczach o normalnym wzroku, ale ja nigdy nie widziaem takiego przypadku. Minie twarzy i caego ciaa pozostaj rozlunione i gdy opisywany stan jest zwyky i naturalny nie ma zmarszczek lub ciemnych podkwek wok oczu. W przeciwiestwie do tego w wikszoci przypadkw zej fiksacji oko szybko ulega zmczeniu i ten stan wyraa si napiciem i

wysikiem na twarzy. Przy pomocy oftalmoskopu (przyrzdu za pomoc ktrego obserwuje si wntrze oka), mona stwierdzi, e gaka oczna porusza si w nieregularnych interwaach z jednej strony na drug, pionowo lub w innych kierunkach. Te ruchy s czasem na tyle widoczne, e mona je odkry podczas zwykego badania, wykazujc czasem podobiestwo do oczoplsu. Mona take odnotowa nerwowe poruszenia powiek, zarwno przy normalnym badaniu, jak i przez delikatne dotknicie powieki przy patrzcym rwnoczenie drugim oku. Osie widzenia obu oczu nigdy nie s rwnolege, za ich odejcie od stanu normalnego moe by na tyle znaczce, i bywa przyczyn wytworzenia si zeza. Zaczerwienione spojwki i krawdzie powiek, zawienie, zmarszczki i cienie wok oczu s innymi symptomami odrodkowej fiksacji. Odrodkowa fiksacja jest objawem napicia i jest leczona przez wszystkie metody zmniejszajce napicie, ale w niektrych przypadkach wyleczenie nastpuje natychmiast po uzyskaniu zdolnoci wykazania zjawiska centralnej fiksacji w oku. Podczas dowiadczalnego wykazywania pacjentowi faktu, e nie widzi najlepiej tam gdzie aktualnie patrzy, ale patrzy tam gdzie jest wystarczajca odlego od punktu, ktry chciaby zobaczy i e patrzc bezporednio na punkt podany widzi go gorzej, pacjent w pewnym stopniu staje si zdolny do zredukowania odlegoci dzielcej go od punktu podanego patrzenia i miejsca faktycznego skierowania wzroku, a do chwili gdy moe bezporednio widzie szczyt maej litery wyranie, za jej d gorzej lub patrzc na d litery widzie jej szczyt gorzej. Im mniejsza jest litera ogldana w ten sposb lub im mniejsza jest odlego, z jakiej pacjent patrzy na fragment litery widzc pozosta jej cz niewyranie, tym wikszy jest stopie relaksacji i tym lepszy wzrok. Gdy ju moemy patrze na d litery i widzie gorzej jej szczyt lub patrze na szczyt i widzie jej d gorzej, osigamy moliwo widzenia litery doskonale czarnej i wyranej. Pocztkowo taki stopie widzenia bdzie si pojawia jedynie w przebyskach: litera pojawi si wyranie na moment po czym rozpynie si. Ale stopniowo dziki cigym wiczeniom centralna fiksacja stanie si nawykiem. Wikszo ludzi patrzc na d wielkiego C na tablicy Snella z atwoci widzi szczyt litery gorzej, ale w nielicznych przypadkach nie tylko jest to niewykonalne, ale rwnie niemoliwe staje si odnalezienie takiej odlegoci, z ktrej byyby widoczne

najwiksze

litery.

Te

ekstremalne

przypadki

wymagaj

czasami

specjalnego

potraktowania. Po pierwsze trzeba pokaza takim osobom, e wcale nie widz najlepiej w momencie, wpatrywania si w punkt (liter), a potem pomc im widzie dany obiekt gorzej w momencie, gdy patrz obok niego, ni w chwili gdy na spogldaj bezporednio. Pomocne okazao si uycie silnego wiata, jako jednego z punktw fiksacji lub dwch wiate oddalonych o pi lub dziesi stp. Osoba patrzca z poza wiata, bdzie moga z atwoci widzie je jako mniej jasne, ni w procesie niewyranego widzenia czarnej litery przy patrzeniu obok niej. W nastpstwie tego stanie si atwiejsze gorsze widzenie litery przy patrzeniu nie na wprost" niej. W poniej przedstawionym przypadku ta metoda zostaa z powodzeniem zastosowana. Kobieta o wzroku 3/200 relacjonowaa, e widzi wielkie C lepiej patrzc na punkt o kilka stp w bok, ni bezporednio na C. Zwracaa uwag na to, e przy tym sposobie patrzenia jej oczy szybko staj si zmczone, a ostro widzenia pogarsza si. Zostaa poproszona o patrzenie na jasny obiekt okoo trzech stp od tablicy i to przycigno jej uwag w takim stopniu, e bya zdolna widzie wielk liter gorzej, po czym moga popatrze z powrotem na liter i widzie j lepiej. Przekonaa si, e moe robi jedn z dwch rzeczy: patrze obok i widzie liter lepiej ni robia to wczeniej, albo patrze obok i widzie j gorzej. Nastpnie nauczya si widzie gorzej litery przy spogldaniu obok nich na odlego trzech stp. Pniej moga sukcesywnie skraca dystans do dwch stp, jednej, pitnastu centymetrw, przy postpujcej poprawie widzenia. W kocu moga patrze na d litery widzc gorzej jej szczyt lub patrze na szczyt widzc d litery gorzej. Dziki wiczeniom staa si zdolna do patrzenia w ten sam sposb na mae litery, a w kocu czytaa lini dziesitek (linia liter normalnie odczytywana z odlegoci dziesiciu stp) z dwudziestu stp. T sam metod uzyskaa zdolno czytania czcionek o rozmiarze 5 pt, pocztkowo z odlegoci trzydziestu cm, a pniej z siedmiu i p cm. Wycznie dziki tym prostym rodkom uzyskaa moliwo lepszego widzenia tego na co patrzya. Najwyszy stopie odrodkowej fiksacji ma miejsce w przypadkach wysokiego stopnia krtkowzrocznoci. Poniewa w tych przypadkach najlepsze widzenie ma miejsce przy bliskich odlegociach to najlepsze wyniki uzyskuje si poprzez praktyk gorszego widzenia" na t odlego. Odlego ulega stopniowo powikszeniu, a staje

si moliwe robienie tych wicze z odlegoci dwudziestu stp. Jedna z moich pacjentek majca du wad bliskowzrocznoci, relacjonowaa, e im dalej patrzy od rda elektrycznego wiata, tym lepiej je widzi, ale dziki naprzemiennemu patrzeniu na wiato z bliska oraz patrzeniu z dala od niego, w krtkim czasie uzyskaa zdolno wyraniejszego widzenia przy patrzeniu bezporednim na wprost, ni przy spogldaniu obok. Pniej moga powtarza to wiczenie z odlegoci dwudziestu stp i wwczas dowiadczya ogromnego poczucia ulgi. Jak powiedziaa: nie ma sw, ktre mogyby dostatecznie opisa to uczucie. Kady nerw wydawa si by zrelaksowany, a uczucie komfortu i rozlunienia wypenio jej cae ciao. Wkrtce potem nastpi szybki postp. W krtkim czasie posiada umiejtno patrzenia na cz najmniejszych literek tablicy Snella, przy jednoczesnym gorszym widzeniu reszty, a nastpnie moga czyta litery z odlegoci dwudziestu stp. Na podobnej zasadzie na jakiej poparzone dziecko boi si ognia, niektre osoby korzystaj ze wiadomego wiczenia gorszego widzenia". Dziki zdobytej wiedzy o tym w jaki sposb powstay ich wady wzroku, w sposb wiadomy unikaj niewiadomego napicia, ktre spowodowao te wady. Gdy stopie odrodkowej fiksacji nie jest na tyle wielki, eby nie mg ulec powikszeniu, to z powodu nabytej wiedzy o tym, jak mona j powiksza. Gdy kto wiadomie pogarsza swj wzrok i powoduje dyskomfort, a nawet bl, poprzez usiowanie zobaczenia wielkiego C lub caej linii liter rwnie dobrze w tym samym czasie, poprzez to uzyskuje wiksz zdolno do skorygowania niewiadomego wysiku oka skierowanego na prb widzenia wszystkich czci maej powierzchni wyranie i jednoczenie zarazem. Podczas nauki dobrego widzenia obiektu na ktry si patrzy, z reguy najbardziej przydatne jest mylenie o punkcie nie obserwowanym bezporednio, jako o miejscu widzianym mniej wyranie, zamiast mylenia o obiekcie, ktry chcemy widzie najlepiej, gdy przy tym drugim sposobie mylenia, w wikszoci przypadkw pojawia si tendencja powikszania si stanu napicia, w ktrym oko ju pracuje. Tylko wtedy cz obiektu moe by widziana dobrze, gdy umys zgodzi si widzie wikszo tego obiektu niewyranie. Wraz z powikszajcym si stopniem relaksacji powiksza si powierzchnia gorzej widzianej czci obrazu, a do momentu gdy najlepiej widziana cz stanie si zaledwie punktem.

Ograniczenia widzenia zale od stopnia centralnej fiksacji. Widzc wszystkie litery tak samo, kto moe by zdolny do odczytania znaku z odlegoci p mili, ale jeli pomyli e moe zobaczy jedn liter najlepiej, stanie si zdolny do odczytania maych literek, ktrych istnienia nie podejrzewa. Nadzwyczajny wzrok dzikich ludzi, ktrzy mog widzie nagim okiem obiekty, do zauwaenia ktrych wikszo cywilizowanych ludzi potrzebuje teleskopw jest spraw centralnej fiksacji. Niektrzy potrafi widzie piercienie Saturna lub ksiyce Jowisza goym okiem. Nie wynika to w adnym stopniu z nadzwyczajnej budowy ich oczu, ale z faktu e osignli wyszy stopie centralnej fiksacji, ni wikszo cywilizowanych ludzi. Gdy oko osiga centraln fiksacj zanikaj nie tylko wszystkie bdy refrakcji i zaburzenia czynnociowe, lecz take zostaje wyleczonych wiele zaburze organicznych. Nie jestem w stanie wyznaczy ogranicze tych leczniczych moliwoci. Nie chciabym tutaj wyrokowa, e jaskra, katarakta w stadium pocztkowym oraz syfilityczne zapalenie tczwki mogyby zosta wyeliminowane za pomoc centralnej fiksacji, ale jest faktem, e te choroby zanikay z chwil osignicia centralnej fiksacji. Poprawa bya czsto widoczna ju po kilku minutach i w niektrych przypadkach okazywaa si trwaa. Jednake trwaa poprawa wymaga znacznie przeduonego leczenia. Wszelkiego rodzaju stany zapalne, wczajc w to zapalenie rogwki, tczwki, spojwki, rnych warstw gaki ocznej, a nawet nerwu wzrokowego, ulegay poprawie dziki centralnej fiksacji, gdy inne metody wczeniej zawiody. Infekcje, jak rwnie choroby spowodowane zatruciem biakowym, durem brzusznym, gryp, syfilisem, rzeczk take wykazyway popraw dziki centralnej fiksacji. Nawet w przypadku dostania si ciaa obcego do oka, dopki utrzymywana jest centralna fiksacja, nie wystpuje zaczerwienienie oraz bl. Poniewa centralna fiksacja nie jest moliwa bez kontroli umysu, centralna fiksacja oka oznacza rwnie centraln fiksacj umysu. To take oznacza zdrowie we wszystkich partiach ciaa, gdy wszystkie czynnoci organizmu czowieka zale od umysu. Nie tylko wzrok, lecz take wszystkie inne zmysy dotyk, smak, such i wch korzystaj z poytkw centralnej fiksacji. Wszystkie yciowe procesy trawienie, przyswajanie, wydalanie ulegaj poprawie i usprawnieniu. Ustpuj czynnociowe i organiczne objawy chorb. Znacznie wzrasta sprawno umysu. Zaobserwowane dotychczas korzyci osignite dziki centralnej fiksacji s, krtko mwic, na tyle due i

liczne, e winny sta si przedmiotem dalszych bada.

ROZDZIA 9 PALMING
Wszystkie metody zmierzajce do wykorzenienia bdw refrakcji s po prostu rnymi sposobami osigania stanu relaksacji, przy czym wikszo ludzi uwaa, e najatwiej osign taki stan przy zamknitych oczach. Z reguy zmniejsza si wwczas napicie wystpujce przy patrzeniu co w takich przypadkach powoduje chwilow lub duej trwajc popraw widzenia. Wikszo ludzi dowiadczy korzyci dziki zwykemu zamkniciu oczu i z naprzemiennym pozostawaniem w tym stanie przez kilka minut (lub duej) oraz otwieraniem oczu i patrzeniem na tablic przez sekund (lub krcej). Z reguy w bardzo krtkim czasie odnotowuje si przebyski polepszonego widzenia. Niektrzy, przy zastosowaniu tych rodkw, chwilowo odzyskuj niemal normalne widzenie, za czasami w rzadkich przypadkach, uzyskiwana bya cakowita poprawa w czasie krtszym od jednej godziny. Jednake przez zamknite powieki dociera do oka cz wiata, za stan znacznie wikszej relaksacji moe by osignity poprzez wyeliminowanie dopywu wiata. Dokonuje si tego poprzez zasonicie oczu rodkiem doni (palce krzyuj si na czole), tak aby unikn nacisku na gaki oczne. Ta praktyka nazwana przeze mnie palming", jest tak skuteczna w zmniejszaniu stanu napicia, e wszyscy czasami j stosujemy i dziki niej wikszo ludzi potrafi osign podany stopie relaksacji. Ale nawet z zamknitymi i cakowicie zasonitymi przed wiatem oczami, orodki wzroku w mzgu mog by nadal zaburzone, oko nadal moe by pod wpywem napicia i zamiast widoku niewyobraalnie czarnego pola, kompletnej czerni, jaka powinna by normalnie widoczna, gdy nerw wzrokowy nie jest poddawany dziaaniu promieni wietlnych, dana osoba bdzie widzie iluzje wiate i kolorw przebiegajcych we wszystkich kierunkach od niedoskonaej czerni (odcienia szaroci) do kalejdoskopu przejawie tak ywych obrazw, e wydajcych si jak faktycznie widziane oczami. Z reguy im gorsza wada wzroku, tym liczniejsze, ywe i duej trwajce s te pojawiajce si obrazy. Jednak niektre osoby o bardzo zym wzroku bardzo szybko zdrowiej, poniewa potrafi niemal doskonale robi palming" od samego pocztku. Zaburzenia

umysu czy ciaa, takie jak: zmczenie, gd, gniew, zmartwienia czy depresja take przyczyniaj si do gorszej jakoci widzenia czerni podczas palmingu. Czsto pacjenci, ktrzy w normalnych warunkach potrafi dobrze widzie czer, pod wpywem blu lub choroby staj si do tego niezdolni. Zobaczenie doskonaej czerni moliwe jest tylko przy pomocy zrelaksowanego umysu i jest niemoliwe dopki wystpuje wada wzroku, ale niektrzy mog bez trudu przybliy si do czerni w takim stopniu, w jakim ulega poprawie ich wzrok i o ile poprawie ulegnie wzrok o tyle wzronie gbia widzianej czerni. Osoby, ktrym nie udaje si zobaczy nawet w przyblieniu czerni podczas palmingu, stwierdzaj, e zamiast czarnego pola widz smugi lub przepywajce oboki szaroci, byski wiata, czerwone, niebieskie, zielone, te, itd. plamy. Czasami zamiast nieruchomej czerni widziane s przepywajce poprzez pole widzenia czarne chmury. W innych przypadkach czer pojawia si na kilka sekund, a potem zastpowana jest przez inny kolor. Zrnicowanie wrae wzrokowych obserwowanych u osb, ktre nie widz dobrze czerni jest bardzo liczne i czasami kuriozalne. Niektrzy byli pod takim wraeniem pojawiajcych si kolorw, e nie mona byo ich przekona, e w rzeczywistoci wcale nie wystpoway i nie mogli widzie ich swoimi oczami. Jeeli inne osoby przy zamknitych i zasonitych oczach widziay jasne wiata czy kolory, ci pierwsi dopuszczali moliwo, i te zjawiska mog by iluzjami, ale gdy sami powtarzali wiczenie nadal twierdzili, e postrzegaj rzeczywisto, poniewa nie kontrolowali swojej wyobrani. W tych najtrudniejszych przypadkach dobrze wykonywany palming czy si z praktyk wszystkich metod poprawy wzroku opisanych w innych rozdziaach. Z przyczyn, ktre bd opisane w nastpnym rozdziale, dla wikszoci tego typu osb wielce korzystne moe by przypominanie sobie czarnego obiektu. Z odlegoci, z ktrej kolor jest najlepiej widoczny, powinni patrze na taki obiekt, zamkn oczy i zapamita kolor, po czym powtarza do czasu, gdy pami nie zrwna si ze wzrokiem. Nastpnie, utrzymujc czer w pamici, powinni w sposb ju opisany zakry domi zamknite oczy. Jeeli pami czerni jest dobra, caa widziana" przestrze bdzie czarna. Jeeli tak si nie stao lub nastpiy zmiany w obrazie czerni, naley otworzy oczy i spojrze na czarny obiekt od nowa.

Dziki tej metodzie wiele osb uzyskuje niemal doskona zdolno widzenia czerni w krtkim czasie, ale sporo spord nich, nawet ci, ktrych wzrok nie jest bardzo zy, ma ogromne trudnoci w staym utrzymywaniu takiego stanu. Nie mogc utrzyma w pamici czerni duej ni przez trzy do piciu sekund, nie potrafi rwnie duej jej widzie. Takim osobom pomaga centralna fiksacja. Mogc zobaczy pewn cz obiektu jako ciemniejsz od caoci, staj si zdolni do zapamitania maej powierzchni przez duszy czas, ni byoby to moliwe dla wikszej i dziki temu s w stanie widzie czer przez duszy okres czasu. Przydatne jest take umysowe przesuwanie uwagi (zob. rozdz. 12) z jednego czarnego obiektu na drugi lub z jednej jego czci na inn. Niemoliwe jest widzenie, pamitanie, czy wyobraanie sobie czegokolwiek nawet przez czas jednej sekundy, bez przesuwania uwagi z jednej czci na inn lub na inny obiekt i powrt uwagi. Prby statycznego postrzegania zawsze spowoduj napicia. Ci, ktrzy sdz, e w sposb cigy pamitaj czarny obiekt, w sposb niewiadomy porwnuj go z czym mniej czarnym lub nieustannie zmieniaj jego zabarwienie i pooenie. Nawet takiej prostej rzeczy jak kropka nie da si utrzyma w pamici jako nieruchomej i doskonale czarnej, przez okres duszy od jednej czci sekundy. Jeeli zmiana uwagi nie dokonuje si niewiadomie, trzeba j wywoa w sposb wiadomy. Na przykad przypomina sobie czarny kapelusz, czarny but, czarn aksamitn sukienk, czarn pluszow zason, fad w czarnej sukni lub zasonie, zatrzymujc kad z tych rzeczy w pamici nie duej, ni przez jedn sekund. Dla wielu osb korzystne okazao si przypominanie sobie wszystkich doskonale czarnych liter alfabetu po kolei. Inni preferowali przesuwanie si z jednego maego obiektu, takiego jak kropka, na inny lub bujanie" takim obiektem w sposb, jaki bdzie opisany pniej (zob. rozdz. 12). Nastpujca metoda w kilku przypadkach wykazaa du przydatno. Gdy kto widzi co, co uwaa za doskonale czarne, niech w wyobrani pooy na tym tle kawaek biaej kredy, za na tej kredzie liter F rwnie czarn jak otoczenie. Wkrtce cae pole stanie si rwnie czarne, jak najczarniejsza cz litery F. To wiczenie moe by powtarzane wiele razy, a do trwaej poprawy stopnia zaczernienia pola. Niemoliwa jest pami doskonaej czerni bez uprzedniego jej zobaczenia. Jeeli kto widzia j w sposb niedoskonay, najlepsze co moe zrobi, to pamita j w ten

sposb. Bez wyjtku wszyscy, ktrzy potrafi odczyta czcionk 5 pt z bliska, bez wzgldu na to, jak wielka jest ich krtkowzroczno lub jak wielkie mog by zmiany chorobowe wewntrz oka, s w stanie lepiej widzie czer z zamknitymi i zasonitymi oczami od osb z dalekowzrocznoci lub z astygmatyzmem. Wynika to z tego, e krtkowzroczni niedowidzcy nawet na blisk odlego, widz z bliska lepiej, ni osoby dalekowzroczne, czy astygmatycy na jakikolwiek dystans. Jednake osoby o wysokim stopniu krtkowzrocznoci maj czsto kopoty z palmingiem, nie potrafi wizualizowa czerni duej ni jedn, dwie sekundy nie tyle z tego powodu, i nie potrafi dobrze widzie czerni, ile z powodu wysiku, jaki wkadaj w proces widzenia. Wszystkie pozostae choroby oka powodujce niedostatecznie dobre widzenie czerni, powoduj trudnoci przy palmingu. W niektrych przypadkach kolor czarny nigdy nie jest widziany jako czarny, lecz pojawia si szary, ty, brzowy lub nawet jasno czerwony. W takich przypadkach lepiej jest poprawia wzrok innymi metodami, ktre zostan opisane pniej, przed podjciem prb palmingu. Z reguy osoby niewidome maj wiksze trudnoci z widzeniem" czerni, ni osoby widzce, lecz mog si wspomaga przypominaniem sobie znajomych przedmiotw widzianych przed utrat wzroku. Niewidomy malarz, ktry przy pierwszych prbach palmingu wci widzia" kolor szary, w kocu zobaczy czer przy pomocy przypominania sobie czarnej farby. Nie mia w ogle percepcji wiata i straszliwie cierpia, lecz z chwil po jawienia si percepcji czerni bl rozproszy si, za po otwarciu oczu zobaczy wiato. Nawet niezbyt dobra pami czarnego koloru jest uyteczna, gdy z jej pomoc mona widzie i wizualizowa coraz gbsz czer, a to powoduje stopniow popraw wzroku. Popatrz na liter na tablicy Snella z takiej odlegoci, z ktrej najlepiej widzisz kolor, nastpnie zamknij oczy i zapamitaj obraz. Jeeli palming powoduje u ciebie relaksacj, to stanie si moliwe wyobraenie gbszego odcienia czerni ni ten widziany uprzednio. Zatem mona sobie wyobrazi cigy proces pogbiania si czerni i ten stopie pogbionej czerni moe by w nastpstwie przeoony" na liter umieszczon na tablicy. Dziki pogbianiu i kontynuacji tego wiczenia, czasami jest uzyskiwane w bardzo krtkim czasie doskonae widzenie czerni, a co za tym idzie doskonay wzrok. Im glebszy jest odcie czerni wyobraony przy zamknitych oczach, tym atwiej mona go sobie przypomnie podczas spogldania na litery tablicy Snel-la.

Im duej trwa palming, tym wikszy wytwarza si stan relaksacji i tym ciemniejszy jest odcie czerni, zarwno pamitanej, jak i widzianej. Naley jednak zaznaczy, e niektre osoby mog wykonywa poprawnie palming przez krtki okres czasu, lecz przy zbyt dugim wykonywaniu wiczenia zaczynaj odczuwa napicie. Nie mona jednak tutaj osign sukcesu poprzez wysiek lub przez usiowanie skoncentrowania si" na czerni. Zwyczajowe rozumienie koncentracji oznacza czynienie lub mylenie tylko o jednej rzeczy w tym wypadku jest to niemoliwe, a pragnienie osignicia niemoliwego powoduje napicie, ktre niweczy cay efekt. Umys czowieka nie potrafi myle tylko o jednej rzeczy. Moe myle w wikszym stopniu o jednej rzeczy, ni o innych i wtedy pozostaje w stanie wypoczynku, ale nie moe myle tylko o jednej rzeczy. Pewna kobieta, ktra chciaa widzie tylko czer, usiujc zignorowa kalejdoskop kolorw, ktry wkracza w jej pole widzenia, stwarzaa coraz gorsz sytuacj w miar nasilania prb usunicia kolorw. W kocu doprowadzio to do takiego napicia, e musiaa odda si pod opiek lekarsk, zanim moga podj na nowo wiczenia. Zaleciem tej kobiecie przerwanie palmingu i przy otwartych oczach przypominanie sobie, tak wielkiej liczby kolorw, jak tylko jest to moliwe, przy moliwie doskonaym zapamitywaniu kadego z nich. W ten sposb, biorc byka za rogi, poprzez wiadome doprowadzenie umysu do bdzenia" wikszego, ni w stanie niewiadomym, uzyskaa zdolno do krtkotrwaego palmingu. Niektre szczeglne obiekty mog by atwiejsze do zapamitania od innych. U wielu osb czarne futro byo optymalnym przykadem, podobnie jak czarny aksamit, jedwab, popelina, atrament, litery na tablicy Snella. Bliskie danej osobie przedmioty s atwiejsze do przypomnienia, ni rzeczy nieznane. Pewna krawcowa wyobraaa sobie kawaek czarnego jedwabiu, jako najbardziej czarny obiekt z moliwych do przypomnienia. Jeeli przed palmingiem ogldane s czarne litery, pacjent z reguy w rwnym stopniu pamita czer liter, jak i biae to. Jeli utrzyma przez kilka sekund w pamici czer, to zwykle cae to i pole widzenia staje si czarne. Z drugiej strony ludzie czsto mwi, e pamitaj czer doskonale, chocia wcale nie dzieje si tak naprawd. Trudno powiedzie, czy jest to wpyw palmingu na proces widzenia. Jeeli nie odnotowuje si w takich przypadkach poprawy widzenia po otwarciu oczu, mona to wykaza przybliajc czer do oczu niezbyt dobrze

pamitajcego j pacjenta. Chocia z reguy najatwiejszym kolorem do zapamitania jest kolor czarny (z przyczyn, ktre bd wyjanione w nastpnym rozdziale), czasami w przypadku niemonoci wyobraenia sobie czerni stosuje si z powodzeniem nastpujc metod. Przypomnij sobie gam kolorw jasno czerwony, ty, zielony, niebieski, purpurowy, a zwaszcza biay wszystkie w moliwie najbardziej intensywnych odcieniach. Nie zatrzymuj na adnym z nich uwagi na czas duszy ni jedna sekunda. wicz tak przez pi do dziesiciu minut. Nastpnie wyobra sobie moliwie najbardziej biay kawaek kredy o rednicy ok. jednego centymetra. Zauwa kolor ta. Z reguy bdzie to odcie czerni. Jeeli tak si stao, sprawd czy jest moliwe przypomnienie sobie czegokolwiek bardziej czarnego lub zobaczenie czego bardziej czarnego z otwartymi oczami. We wszystkich przypadkach, gdzie jest zapamitana biaa kreda w doskonay sposb, to bdzie na tyle czarne, e stanie si niemoliwe przypomnienie sobie przy zamknitych oczach lub zobaczenie czego czarniejszego po ich otwarciu. Dobrze wykonany palming jest jedn z najlepszych, spord znanych mi metod, bezpiecznej relaksacji caego ukadu nerwowego, wcznie z nerwami odpowiedzialnymi za wzrok. Gdy w ten sposb uda si osign doskonay stan relaksacji, co zostaje wykazane poprzez zdolno do zobaczenia doskonaej czerni, dziki pozostawaniu w tym stanie (relaksacji) przy oczach otwartych, wzrok danej osoby ulega trwaej poprawie. Rwnoczenie bl oczu i gowy, a nawet w innych czciach ciaa zanika cakowicie. Przy niszym poziomie relaksacji, wikszo pozytywnych efektw ulega rozproszeniu po otwarciu oczu, za uzyskany stopie poprawy nie utrzymuje si stale. Innymi sowy: im wikszy jest poziom osignitej poprzez palming relaksacji, tym bardziej i tym duej utrzymuje si po otwarciu oczu. Jeli udao ci si wykona palming w sposb doskonay bdziesz w stanie utrzyma osignity stan relaksacji po otwarciu oczu i nie utraci go. Przy (jeszcze) niedoskonaym palmingu, uda ci si zaobserwowa jedynie cz uzyskanych korzyci (po otwarciu oczu), na krtko czasami tylko przez kilka chwil. Nawet najmniejszy stopie relaksacji jest przydatny, gdy dziki niemu mona osign coraz wiksz jej gbi. Naley pogratulowa osobom, ktrym udawao si skutecznie stosowa palming od samego pocztku, poniewa zawsze podlegali bardzo szybkiemu wyleczeniu. Bardzo

spektakularnym przykadem jest przypadek blisko siedemdziesicioletniego mczyzny, u ktrego wystpowaa zoona dalekowzroczno, astygmatyzm i starczowzroczno, dodatkowo skomplikowana przez pocztkowe stadium katarakty. Ten mczyzna od z gr czterdziestu lat uywa okularw do dali, za od lat dwudziestu stosowa take okulary do czytania. Z powodu zmtnienia soczewek sta si niezdolny do wykonywania swojej pracy nawet z pomoc okularw, za inni lekarze nie dawali mu adnej nadziei na popraw jego stanu za wyjtkiem operacji. Gdy stwierdzi, e palming mu pomaga, zapyta: Czy mona wiczy za duo?" Nie" odpowiedziaem palming jest po prostu odpoczynkiem dla oczu i nie mona sprawi, aby oczy byy za bardzo wypoczte". Kilka dni pniej powrci i powiedzia: Doktorze, to byo nudne, strasznie nudne, ale zrobiem to". Co byo nudne?" zapytaem. Palming" odpowiedzia wiczyem bez przerwy przez dwadziecia godzin". Przecie nie mg Pan tego robi przez dwadziecia godzin bez przerwy" odrzekem niedowierzajco musia Pan robi przerwy na posiki". Wtedy opowiedzia mi, e od czwartej rano a do pnocy nic nie jad, jedynie pi due iloci wody i praktycznie cay czas powici na robienie palmingu. Jak powiedzia, musiao to by rzeczywicie nudne, ale zarazem warte tego wysiku". Gdy patrzy na tablic Snella bez okularw, odczytywa doln lini liter z odlegoci dwudziestu stp. Potrafi take odczyta z odlegoci pitnastu centymetrw tekst zoony piciopunktow czcionk. Znacznemu zmniejszeniu ulego zmtnienie soczewek, za w ich centrum rozproszyo si cakowicie. Dwa lata pniej stan wzroku tego pacjenta nie uleg zmianie. Jakkolwiek palming pomaga wikszoci osb, to pewna mniejszo jest niezdolna do zobaczenia czerni i prba relaksacji osigana w ten sposb powoduje jedynie wzrost napicia. Poprzez zastosowanie rnych metod wymienionych w tym rozdziale, w wikszoci przypadkw mona zachci pacjentw do skutecznego palmingu, lecz gdy dowiadczane trudnoci s zbyt wielkie, z reguy lepszym i szybszym rozwizaniem bdzie odstawienie tej metody do czasu, gdy wzrok nie ulegnie poprawie poprzez

zastosowanie innych rodkw. Niektrzy staj si wwczas zdolni do widzenia czerni podczas palmingu, ale inni odnosz sukces dopiero po wyleczeniu wzroku.

ROZDZIA 10 POMOC PAMICI W PROCESIE WIDZENIA

Umys znajduje si zawsze w stanie doskonaej relaksacji w chwili, gdy jest zdolny do doskonaego przypomnienia sobie jakiegokolwiek wraenia zmysowego. Gdy oczy s otwarte wzrok odnajduje stan normy (ostrego widzenia), jeeli si je zamknie i zakryje tak aby wykluczy dostp wiata, mona zobaczy doskonale czarne pole czyli absolutne nic. Jeeli potrafisz perfekcyjnie przypomnie sobie tykanie zegara lub zapach, czy smak, twj umys znajduje si w stanie wypoczynku przy zakrytych i zamknitych oczach zobaczysz doskona czer. Jeeli twoja pami zmysu dotyku bdzie rwna temu, co odczuwasz w rzeczywistoci, po odciciu rda wiata do twoich oczu nie bdziesz widzia niczego oprcz czerni. Jeli potrafisz znakomicie przypomnie sobie, przy zamknitych i zasonitych oczach, brzmienie utworu muzycznego, nie zobaczysz nic ponad doskona czer. Ale w przypadku kadego z tych zjawisk nie atwo jest sprawdzi poprawno pamici, co take ma odniesienie dla kolorw innych ni czarny. Wszystkie inne kolory, wczajc w to biay, zmieniaj si w zalenoci od iloci wiata, jakie na nie pada i s jedynie na tyle dobrze widoczne, jak to jest moliwe dla normalnego oka, ktre je postrzega. Lecz jeli wzrok jest w normie, czarny jest tylko czarnym, zarwno w przymionym, jak i w penym wietle. Jest rwnie czarny zarwno z bliska, jak i z daleka, maa powierzchnia jest rwnie czarna, jak dua, a nawet faktycznie wydaje si czarniejsza. (Czarny jest ponadto znacznie bardziej czytelny ni jakikolwiek inny kolor, nie ma nic czarniejszego od farby drukarskiej, jest przy tym najbardziej rozpowszechniony.) Dlatego te, poprzez pami koloru czarnego zyskujemy moliwo pomiaru wasnego stopnia relaksacji. Jeeli moemy przypomnie sobie czer niemal doskona, nasz poziom relaksacji jest prawie doskonay. Jeeli kto wcale nie moe sobie wyobrazi czerni, jego stan relaksacji jest bardzo saby lub prawie aden. Te fakty mona z atwoci udowodni dziki zastosowaniu symultanicznej retinoskopii. Absolutnie doskonaa pami jest niezmiernie rzadka, na tyle rzadka, e mona nie bra jej pod uwag, ale niemal doskonaa pami, ktr moglibymy nazwa

norm, moe by osignita przez kadego pod pewnymi warunkami. Przy tego rodzaju pamici koloru czarnego retinoskop wykazuje, e wszystkie bdy refrakcji ulegy korekcji. Przy pamici poniej normy, ten stan zostanie wykazany w oku. Jeeli bdzie podlega wahaniom, cie retinoskopu take bdzie podlega fluktuacjom. Wyniki bada retinoskopem s w rzeczywistoci bardziej wiarygodne od zezna pacjentw. Czsto pacjenci owiadczaj i mocno wierz w to, e wizualizuj doskona czer lub jej odcie okrelony przez nas jako norma, podczas gdy retinoskop wykazywa bd refrakcji. Fakt, e pami w takich przypadkach nie jest rwna zmysowi wzroku mona wykaza poprzez przyblianie tablicy Snella do takiej odlegoci, z ktrej czarne litery bd widziane najlepiej. Osoba czytajca atwo moe zademonstrowa, e w warunkach napicia oczu i umysu nie sposb wyobrazi sobie koloru w sposb perfekcyjny, gdy dochodzi do tego wiadomy wysiek widzenia poczony z wpatrywaniem si, czciowym zamkniciem oczu, marszczeniem brwi lub rwnoczesn prb zobaczenia wszystkich liter w danej linii naraz. W takich warunkach okae si, e przypominanie koloru jest niemoliwe lub jest wycznie czstkowe. Rnica w stopniu wady wzroku, pomidzy oczami danej osoby, moe by dokadnie zmierzona dugoci czasu zapamitania czarnej kropki przy patrzeniu na tablic Snella obydwoma oczami, a nastpnie z zamknitym lepiej widzcym okiem. Osoba o normalnym wzroku w prawym oku i poowie normalnej wizji w oku lewym, patrzc na tablic testow obydwoma oczami moe zapamita kropk nieprzerwanie przez dwadziecia sekund, po zamkniciu lepszego oka zdolno zapamitania kropki ograniczy si do dziesiciu sekund. Osoba o poowie normalnej wizji w oku prawym i wierci normalnej wizji w oku lewym moe zapamita kropk przez dwadziecia sekund przy obu otwartych oczach i tylko sze sekund z zamknitym lepszym okiem. Trzecia osoba o normalnym wzroku w prawym oku oraz jedn dziesit normalnej wizji w oku lewym, moga zapamita kropk przez dwadziecia sekund przy otwartych oczach i tylko przez dwie sekundy przy zamknitym lepszym oku. Innymi sowy, jeeli prawe oko jest lepsze od lewego, pami jest lepsza przy otwartym prawym oku, ni przy otwartym lewym, zrnicowanie jest wprost proporcjonalne do rnicy w wadzie wzroku pomidzy oczami. Zwizek pomidzy relaksacj i pamici ma ogromne znaczenie praktyczne w

leczeniu zmian czynnociowych oka. Wraenia zmysowe dochodzce do oka z umysu dostarczaj bardzo mao informacji o stanie ich napicia, cho przecie ten stan napicia jest przyczyn cierpienia. Ale dziki sposobom umoliwiajcym zapamitywanie czarnego koloru pacjent zawsze moe wiedzie, czy jest pod wpywem napicia, czy te nie i dziki temu moe zapobiega okolicznociom, ktre powoduj stres. Bez wzgldu na rodzaj uywanej metody poprawy wzroku zawsze doradzam pacjentom, aby utrzymywali w pamici may obraz zaczernionej powierzchni, jak np. kropka, by dziki temu mogli rozpozna i unikn okolicznoci powodujcych stan napicia. W niektrych przypadkach wycznie dziki tym sposobom, w bardzo krtkim okresie czasu uzyskano cakowite wyleczenie. Jedn z zalet tej metody jest to, e nie wymaga ona tablic, oraz e bez wzgldu na por dnia, czy nocy oraz niezalenie od wykonywanej czynnoci, zawsze mona stworzy warunki pozwalajce doskonale przypomnie sobie obraz czarnej kropki. Stan umysu w jakim moe by skutecznie wizualizowana czarna kropka, nie moe by osignity przez jakikolwiek rodzaj wysiku. Pami nie moe by wynikiem relaksacji, lecz musi by przez ni poprzedzona. Jest osigana tylko w chwilach relaksu i utrzymuje si na tyle dugo, na ile nie maj wpywu przyczyny powodujce stan napicia, ale nie mona w peni wyjani jak to si dzieje, podobnie jak wielu innych do koca nie wytumaczalnych zjawisk psychologicznych. Wiemy tylko tyle, e w pewnych uwarunkowaniach ktre mona nazwa sprzyjajcymi stopie relaksacji jest wystarczajcy dla przypomnienia wizji czarnej kropki, a take to, e poprzez cige poszukiwanie takich okolicznoci, chory staje si zdolny do pogbienia stopnia relaksacji oraz przeduenia czasu jej trwania, tak e na koniec jest zdolny do przebywania w tym stanie take w niesprzyjajcych warunkach. Dla wikszoci ludzi, palming stwarza najbardziej sprzyjajce warunki dla przypominania sobie czerni. Gdy napicie zwizane z widzeniem zostanie obnione poprzez wyeliminowanie wiata, chory jest z reguy zdolny utrzyma w pamici obraz czarnego obiektu przez kilka sekund lub duej, i ten okres relaksacji moe zosta wyduony na jeden z dwch sposobw. Pierwszy to spogldanie z centraln fiksacj na czarny przedmiot z najkorzystniejszej dla danej osoby odlegoci, przy ktrej oczy s najbardziej zrelaksowane, drugi sposb to mentalne przesuwanie wzroku" z jednego

czarnego obiektu na inny lub z jednej jego czarnej czci na drug. Dziki tym sposobom, a take prawdopodobnie pod wpywem innych, nie do koca wyjanionych czynnikw, wikszo osb, prdzej czy pniej, staje si zdolna do przypominania sobie czerni przez nie-okrelenie dugi czas przy oczach zarwno zamknitych jak i otwartych. Przy otwartych oczach i spogldaniu na czyst powierzchni, bez udziau wiadomego wysiku woonego w proces widzenia, poziom niewiadomego napicia obnia si do tego stopnia, e dana osoba jest zdolna do wyobraenia sobie czarnej kropki, za wszystkie bdy refrakcji jak wykazuje retinoskop zostaj skorygowane. Ten stan rzeczy okazuje si by niezmienny i dopki powierzchnia wydaje si by czysta, za dana osoba nie zaczyna przypomina sobie widzianych rzeczy lub wyobraa w sposb niedoskonay, dopty pami i wizja zostan utrzymane. Jednake wraz z popraw widzenia, szczegy ta mog sta si dostrzegalne lub dana osoba moe wspomnie tablic Snella, ktr niezbyt ostro widziaa, na skutek czego powrci napicie zwizane z widzeniem i obraz kropki zostanie utracony. Podczas patrzenia na podoe, na ktrym nie ma nic szczeglnego do zobaczenia, dystans nie odgrywa adnej roli dla pamici, poniewa dana osoba moe spoglda na t powierzchni bez wzgldu na to, gdzie ona si znajduje bez udziau napicia ze strony wzroku. Jednake przy patrzeniu na litery lub inne detale, pami jest tak dobra, jak dogodna jest odlego, z ktrej widoczno danej osoby jest najlepsza, poniewa z tej odlegoci oczy i umys s bardziej zrelaksowane ni w sytuacji, gdy te same litery, czy obiekty s ogldane z odlegoci, z ktrej ostro widzenia nie jest rwnie dobra. Poprzez wiczenie centralnej fiksacji z najlepszej wybranej odlegoci, jak rwnie dziki uyciu innych skutecznych metod poprawy wzroku pami" czarnej kropki moe by znacznie poprawiona, w niektrych przypadkach bardzo szybko. Jeli osignita w tych sprzyjajcych okolicznociach relaksacja jest znakomita, dana osoba bdzie zdolna utrzyma j w sytuacji, gdy umys wiadom jest wrae wzrokowych napywajcych z odlegoci niedogodnej. Jednak takie przypadki s bardzo rzadkie. Z reguy poziom osignitej relaksacji jest niedoskonay i dlatego w niesprzyjajcych warunkach jeszcze si obnia. Dotyczy to take postrzeganych z niedogodnej odlegoci liter, czy innych obiektw. W tych okolicznociach wraenia wzrokowe s na tyle nieprzyjemne, e kiedy tylko jaki detal zaczyna by dostrzegany z

odlegoci, z ktrej nie by wczeniej widoczny, pacjent zazwyczaj traci stan relaksacji, a wraz z nim pami kropki". W rzeczywistoci napicie oczu moe pojawi si nawet wczeniej ni pacjent mgby sta si wiadomy obrazu odbitego na jego siatkwce, co dokadnie zilustruje nastpujcy przypadek. Kobieta w wieku pidziesiciu piciu lat miaa wad krtkowzrocznoci co w poczeniu z innymi wadami wzroku nie pozwalao jej na widzenie wielkiego C na tablicy Snella z odlegoci wikszej ni l stopa. Rwnie poruszanie si po domu, oraz na ulicy nie byo moliwe bez udziau drugiej osoby. Przy spogldaniu na zielon cian, bez usiowania widzenia jej, staa si zdolna do wyobraenia sobie w pamici doskonale czarnej kropki, a take do zobaczenia maego obszaru tapety zarwno z odlegoci jak i z bliska. Gdy podesza do ciany, zostaa poproszona o pooenie rki na klamce od drzwi, co wykonaa bez wahania. Ale ja nie widz klamki", popieszya z wyjanieniem. W rzeczywistoci widziaa j na dugo przed tym zanim pooya na niej rk, ale gdy tylko zostaa zasugerowana idea zobaczenia klamki, pacjentka stracia pami kropki", a wraz z ni polepszony wzrok i gdy ponownie prbowaa znale klamk, nie moga tego uczyni. Gdy kropka jest utrzymywana w pamici w sposb doskonay podczas patrzenia na litery na tablicy Snella, litery s wiadomie lub niewiadomie lepiej widoczne; niemoliwe jest przebywanie w tym samym czasie zarwno w stanie napicia, jak i relaksacji. Jeeli kto zrelaksuje si wystarczajco, aby pamita kropk, musi by rwnie wystarczajco zrelaksowany aby zobaczy liter (w sposb wiadomy lub niewiadomy). Z drugiej strony litery, zarwno te na ktre kto patrzy, jak i te w liniach ponad nimi, oraz pod spodem take staj si bardziej widoczne. Zazwyczaj wiadomo postrzegania liter jest bardzo rozpraszajca i powoduje z reguy zanik pamici kropki". Jak ju to odnotowaem, wrd niektrych osb stan napicia powraca nawet wczeniej ni nastpuje wiadome rozpoznanie liter. W ten sposb ludzie zostaj postawieni przed wielkim dylematem. Stan relaksacji umoliwiajcy podtrzymywanie w pamici czarnej kropki poprawia ich wzrok, za rzeczy ktre widz przy pomocy tej poprawionej wizji powoduj utrat relaksacji i pamici kropki. Bardzo znamienne jest dla mnie w jaki sposb te trudnoci s przezwyciane. Niektre osoby s zdolne dokona tego w cigu piciu minut lub p

godziny. Dla innych ten proces jest dugi i nucy. Z tak sytuacj mona radzi sobie na wiele sposobw. Jeden z nich to zachowanie w pamici kropki przy patrzeniu nieco w bok od tablicy testowej, powiedzmy o stop, nastpnie nieco bliej, na koniec za spogldanie pomidzy liniami. W ten sposb dana osoba moe widzie litery peryferyjnie bez utraty kropki, po dokonaniu tego bdzie moga pj krok dalej i patrze bezporednio na liter bez utraty kontroli nad swoj pamici. Jeli to si nie udaje, moe patrze tylko na jedn cz litery z reguy na doln lub widzie, czy te wyobraa sobie kropk jako cz litery, spostrzegajc, e reszta litery jest mniej czarna i mniej wyrana od czci bezporednio ogldanej. Patrzc w ten sposb mona osign zdolno lepszej wizualizacji czarnej kropki, ni przy ogldaniu caej litery naraz. Jeeli litera jest widziana rwnie wyranie w caoci, doskonaa pami czarnej kropki" jest w takim przypadku zawsze stracona. Nastpnym krokiem jest zauwaenie czy d litery jest prosty, zakrzywiony, czy te otwarty bez utraty rwnoczesnej wizji kropki. Gdy to si uda, dana osoba moe prbowa robi takie same spostrzeenia z bokami i gr litery, utrzymujc tak jak poprzednio kropk na dole litery. Taki sposb obserwowania oddzielnych czci, pozwala z reguy na widzenie caej litery bez utraty pamici kropki", jednak w rzadkich przypadkach zdarza si, e to nie dziaa i wwczas potrzebna jest inna praktyka. W jednym z przypadkw poskutkowaa nastpujca metoda. Mczyzna z wad pitnastu dioptrii krtkowzrocznoci by bardzo zdezorientowany tym co zobaczy, gdy jego wzrok poprawi si dziki pamici kropki", kierowa wzrok na bok od tablicy Snella lub na jakie inne obiekty. Zauwaa, e litery i inne szczegy s coraz bardziej wyrane. Przez okoo tydzie kry wokoo nieustannie prbujc oszuka swj prawidowy wzrok. Poniewa jego pami ulega poprawie, stawao si to dla niego coraz trudniejsze i pod koniec tygodnia po prostu niemoliwe. Patrzc z odlegoci dwudziestu stp na doln lini liter jego wizualizacja czarnej kropki bya znakomita, zapytany za o to czy mgby zobaczy litery, odpowiedzia: Nie mog dopomc w zobaczeniu ich". Niektre osoby opniaj swj powrt do zdrowia przez caodzienne ozdabianie otoczenia kropkami, zamiast prostego utrzymywania kropki w pamici. Nie tylko nie jest

to dobry sposb, ale dodatkowo powoduje stan napicia. Kropk mona z korzyci wyobrazi sobie jako skadow cz czarnej litery na tablicy Snella, poniewa przewanie oznacza to wyobraenie sobie jednej czci litery jako czarniejszej; ale nie mona dobrze sobie tego wyobrazi na innym podou ni kolor czarny i prba wyobraenia sobie takiego obrazu na innym tle powoduje zaburzenie wizji. Im mniejszy jest obszar wyobraonej czerni u danej osoby, tym wikszy jest wykazany stopie relaksacji, jednake niektre osoby na pocztku atwiej zapamituj wikszy obszar, podobnie jak cz ktrej z liter na tablicy Snella widz jako bardziej czarn ni ca reszt. Takie osoby mog rozpocz prac z wielkim C, przechodzc pniej do mniejszych liter, a w kocu do kropki. Dzieje si tak z tego powodu, e may obszar atwiej jest zapamita ni duy, a jego czer jest intensywniejsza. Wiele osb uwaa, e zamiast kropki atwiej jest im utrzymywa w pamici obraz dwukropka z jedn kropk czarniejsz od drugiej, albo cay zestaw kropek z jedn czarniejsz od pozostaych lub te kropk nad maym I czy J. Inni z kolei w miejsce kropki wol przecinek. Na pocztku, dla wikszoci ludzi pomocne jest nieustanne przesuwanie spojrzenia" z jednej spord tych czarnych powierzchni na inn lub z jednej czci powierzchni na drug, przy czym dowiadczaj wraenia koysania lub pulsowania wytworzonego przez tego rodzaju przesuwanie obrazu (zob. rozdz. 12). Gdy pami kropki" staje si udoskonalona, jeden przedmiot moe by utrzymywany w pamici bez przerwy, bez pomocy przesuwania, podczas gdy koysanie bdzie dowiadczane w czasie odpowiednich wicze. Chocia czarny jest z reguy najlepszym kolorem do zapamitania niektrzy czuj si nim znueni lub przygnbieni i preferuj pami biaego lub jakiego innego koloru. Obiekty znajome, albo kojarzce si z przyjemnymi doznaniami s czsto atwiejsze do zapamitania od tych, ktrych nie darzymy szczeglnym zainteresowaniem. Wzrok jednej z kobiet uleg poprawie dziki pamici tej maselnicy, za innej dziki zdolnoci zapamitania opala z jej piercionka, gdy nie moga utrzyma pamici kropki". Cokolwiek kto uwaa za najatwiejsze do zapamitania jest najlepsze do zapamitania, poniewa pami dotd nie bdzie doskonaa dopki nie stanie si to atwe. Gdy pami kropki" staje si nawykiem, nie tylko przestaje by ciarem, ale

staje si wielk pomoc w innych procesach umysowych. Gdy umys zaczyna pamita jedn rzecz lepiej od innych, uzyskuje zdolno centralnej fiksacji. Zdolno ta wzrasta w taki sposb jak uzyskiwana jest poprawno widzenia dziki wykorzystaniu centralnej fiksacji. Innymi sowy umys osiga najwiksz wydajno w stanie wypoczynku i relaksacji i nigdy nie bdzie rozluniony dopki jedna z rzeczy nie bdzie lepiej pamitana od wszystkich innych. Gdy umys znajduje si w takim stanie, e kropka jest doskonale utrzymywana w pamici, pami innych rzeczy take ulega poprawie. Pewna studentka opowiadaa jak podczas egzaminw nie mogc znale odpowiedzi na pytanie przypomniaa sobie kropk i odpowied sama przysza do niej. Gdy sam nie mog sobie przypomnie imienia pacjenta, przywouj pami kropki" i oto mam! Muzyk, ktry mia doskonay wzrok i doskonale potrafi wizualizowa kropk mia perfekcyjn pami muzyczn, lecz muzyk z wad wzroku, nie potraficy utrzyma w pamici kropki, nie potrafi gra bez nut, ta uomno" mina wraz z popraw wzroku i pamici wzrokowej. W skrajnych przypadkach napicie towarzyszce postrzeganiu liter na tablicy jest tak przeraajce, e badani stwierdzali i podczas patrzenia nie tylko nie mogli pamita o kropce, ale zapominali nawet swojego imienia. Dokadno pamici kropki" mona mierzy nie tylko przez porwnanie ze wzrokiem, lecz take stosujc ponisze testy: Gdy pami kropki" jest doskonaa, jest te natychmiastowa. Jeeli potrzeba kilku sekund lub duszego czasu, aby uzyska t pami, to nie jest ona doskonaa. Prawidowa pami kropki" jest nie tylko natychmiastowa, lecz take ciga i dugotrwaa. Gdy kropka jest wizualizowana prawidowo, natychmiast pojawia si normalny wzrok. Jeli prawidowy obraz jest uzyskiwany po sekundzie lub dwch, mona zawsze wykaza, e pami kropki" jest niedoskonaa podobnie jak wzrok. Pami kropki" jest take testem sprawdzajcym stan relaksacji. To rodek sprawdzajcy, dziki ktremu dana osoba wie czy jej oczy i umys znajduj si w stanie wypoczynku. Moe to zosta porwnane z manometrem maszyny parowej, ktry nie ma nic wsplnego z silnikiem, lecz posiada wielkie znaczenie do dostarczania danych informujcych o moliwociach mechanizmu wykonujcego dan prac. Gdy kropka jest

czarna, wiadomo e mechanizm oka znajduje si w dobrej formie. Pniej kropka, czy inne rodki pomocne dla widzenia nie s wicej potrzebne, podobnie jak silnik nie potrzebuje manometru dla prawidowego dziaania. Mczyzna, ktry dziki metodom prezentowanym w tej ksice doszed do moliwoci widzenia zarwno teleskopowego jak i mikroskopowego, w odpowiedzi na zapytania badaczy zainteresowanych bez-okularowym" leczeniem bdw refrakcji wyjani, e nie tylko nic nie czyni aby unikn nawrotu choroby, ale nawet zapomnia w jaki sposb by leczony. Odpowied nie usatysfakcjonowaa pytajcego, ale jest to zobrazowanie sytuacji, w ktrej dana osoba po skutecznej poprawie wzroku nie potrzebuje podejmowa adnych wiadomych dziaa majcych utrzyma ten stan, chocia leczenie zawsze mona kontynuowa z licznymi korzyciami, gdy nawet nadzwyczajny wzrok moe ulec poprawie.

ROZDZIA 11 WYOBRANIA JAKO POMOC W WIDZENIU

Nasz umys widzi bardzo obszernie, za oczy tylko czciowo. Zjawisko widzenia zaley od interpretacji wrae odebranych z siatkwki. To co widzimy to nie obraz na siatkwce, ale nasza interpretacja tego wraenia. Nasz odbir wielkoci, koloru, formy i kierunku ksztatowany jest w zalenoci od zinterpretowania przez umys obrazu na siatkwce. Ksiyc w zenicie wyglda na mniejszy ni nad horyzontem, chocia punkt widzenia (pod wzgldem optycznym) jest ten sam i odbicie na siatkwce powinno by takie same. Jednak nad horyzontem umys w sposb niewiadomy porwnuje jego obraz z obrazem pooonych poniej obiektw, podczas gdy w zenicie nie ma punktw odniesienia. Posta czowieka na wysokim budynku, czy na szczycie masztu aglowca dla szczura ldowego wyglda na malutk, ale dla marynarza ma normalne wymiary, gdy jest on przyzwyczajony do ogldania postaci ludzkich w takich sytuacjach. Osoby o normalnym wzroku uywaj pamici lub wyobrani jako pomocy w widzeniu, przy niedoskonaym wzroku mona wykaza, e wadliwe jest nie tylko oko, ale take pami i wyobrania, zatem umys dodaje swoje wady do wadliwego obrazu na siatkwce. Nie ma dwch osb o normalnym wzroku, ktre mogyby odbiera taki sam obraz danego obiektu. Ich interpretacja tego co odbija si na siatkwce bdzie si rnia o tyle, o ile rne s ich osobowoci, za przy wadach wzroku ta interpretacja bdzie

znacznie bardziej zrnicowana. W rzeczywistoci zostanie odbita utrata mentalnej kontroli, ktra jest odpowiedzialna za bdy refrakcji. Gdy oko nie jest skupione, umysowi take brakuje skupienia. Zgodnie z powszechnie akceptowanym punktem widzenia, wikszo nieprawidowoci w widzeniu wytwarzanych przez bd refrakcji oka jest odpowiednio przypisane samemu zjawisku istnienia tego bdu. Przypuszcza si, e niektre z tych nieprawidowoci wynikaj z chorb mzgu lub siatkwki. Wielokrotno obrazw czy si z astygmatyzmem, cho tylko dwukrotno mona by prawidowo przypisa takiemu sposobowi tumaczenia (gdy nikt nie posiada wicej ni dwoje oczu). Niektre osoby stwierdzaj, e widz p tuzina obrazw, albo i wicej, inni pacjenci z astygmatyzmem widz tylko jeden. Mona z atwoci udowodni, e niewaciwa ogniskowa odnosi si tylko do maej czci takich przypadkw, a poniewa wszystkie mog by poprawione poprzez korekt bdu refrakcji przy uyciu relaksacji, staje si oczywiste, e nie mog by one spowodowane adnymi organicznymi chorobami. Jeeli porwnamy obraz na matwce aparatu fotograficznego w chwili gdy nie jest ona waciwie zogniskowana, ze wzrokowymi wraeniami umysu w czasie gdy oko nie jest zogniskowane, zauwaymy ogromn rnic pomidzy nimi. Przy niewaciwej ogniskowej aparat fotograficzny zamienia kolor czarny w odcienie szaroci i zamazuje kontury obrazu, lecz wytwarza te efekty w sposb standardowy i cigy. Na bonie aparatu fotograficznego niedoskonay obraz czarnej litery bdzie rwnie niedoskonay we wszystkich jej czciach, za to samo dostosowanie ogniskowej zawsze wytworzy ten sam obraz. Jednake ywe oko o niewaciwej ogniskowej stworzy niedoskonay obraz, ktry w wyobrani widzcego bdzie ulega cigym zmianom, bez wzgldu na to czy ogniskowa zmienia si, czy te nie. Bdzie wicej szaroci w jednej z czci obrazu, za zarwno odcie jak i umiejscowienie szaroci moe zmienia si w szerokim zakresie w bardzo krtkim odstpie czasu. Jedna cz litery moe wydawa si szara, podczas gdy reszta jest czarna. Poszczeglne kontury mog by widziane lepiej od innych; linie pionowe mog wydawa si czarne podczas gdy poziome bd szare i na odwrt. Z kolei czarny moe zamienia si w brzowy, ty, zielony, albo nawet czerwony. Takie zamiany w kamerze s niemoliwe. Z kolei mog si pojawia plamki koloru, albo czerni, bd to na odcieniach szaroci, bd na biaych poaciach. Mog pojawi si take

plamki bieli lub kolorw na czerni. W aparacie fotograficznym, czy w kamerze, niewaciwie nastawiona ogniskowa wytwarza obraz obiektw nieco wikszych ni obraz przy prawidowej ogniskowej, lecz przy podobnym stanie oka obraz odbierany przez umys moe by zarwno wikszy jak i mniejszy od widzianego normalnie. Wielkie C moe wydawa si mniejsze z odlegoci dziesiciu stp, ni z odlegoci stp dwudziestu, albo dziesiciu cm. Dla niektrych moe si wydawa wiksze z odlegoci dwudziestu stp, za dla innych mniejsze. Przy niewaciwej ogniskowej, forma obiektw ogldanych przez pacjentw czsto wydaje si by znieksztacona, podczas gdy ich umiejscowienie rwnie wydaje si podlega zmianom. Obraz moe by podwjny, potrjny lub zwielokrotniony. Rwnie ogldany obiekt, albo poszczeglne czci obiektw mog by zwielokrotnione, podczas gdy inne obiekty lub ich czci mog pozosta pojedyncze. Nic podobnego nie moe si zdarzy w kamerze, czy aparacie fotograficznym. Zdjcia pochodzce z dwch aparatw fotograficznych o tak samo nieprawidowo ustawionej ogniskowej bd takie same. Jeeli dwoje oczu ma w ten sam sposb nieprawidow ogniskow, odbicia obrazu na siatkwce kadego z nich bd podobne, ale wraenia odebrane przez umys bd cakowicie rne w zalenoci od tego czy oczy nale do jednej osoby, czy te do rnych osb. Jeeli oko o prawidowym wzroku patrzy na jaki obiekt przez okulary, refrakcja ulega zmianie, spowodowane tym szaroci i rozmazania s jednakowe i stae, ale oko, ktre ma taki sam bd refrakcji, jaki zosta wytworzony za pomoc okularw, dowiadcza tych zjawisk jako rnorodnych i zmiennych. Podstawow zasad, jak naley zrozumie jest to, e wszystkie te zaburzenia wizji (o ktrych bdzie wicej w pniejszym rozdziale) s iluzjami i nie s spowodowane wad oka. Jeli kto wie, e dana rzecz jest iluzj staje si mniej podatny na to by widzie j ponownie. Gdy staje si wiadomy, e to co widzi jest wyobraeniem, pomaga mu to na wzicie wyobrani pod kontrol, jako e doskonaa wyobrania jest niemoliwa bez doskonaej relaksacji, doskonaa wyobrania nie tylko koryguje bdn interpretacj obrazu z siatkwki, ale koryguje bdy refrakcji. Wyobrania jest bardzo zbliona do pamici, chocia rni si od niej. Wyobrania jest uzaleniona od pamici, poniewa rzeczy mog by wyobraone jedynie

na tyle dobrze na ile mog by przypomniane. Nie moesz sobie wyobrazi zachodu soca, jeeli go nigdy nie widziae. Jeeli zaczniesz sobie wyobraa niebieskie soce, retinoskop wykae, e stajesz si krtkowidzem. Ani wyobrania, ani pami nie moe by doskonaa dopki umys nie zostanie doskonale zrelaksowany. Dlatego przy doskonaej pamici i wyobrani take wzrok jest doskonay (dopki oko nie ma jakiego fizycznego defektu). Wyobrania, pami i wzrok s poczone, gdy jedno z nich jest w dobrej formie pozostae take s bez wad, gdy jednemu z nich co dolega wszystkie cierpi w rwnym stopniu. Jeeli wyobrazisz sobie liter w sposb doskonay, zobaczysz e ta litera i inne litery w pobliu stan si bardziej wyrane, poniewa niemoliwe jest zrelaksowa si i wyobrazi sobie, e widzisz bardzo dobrze liter, gdy w tym samym czasie utrzymuje si stan napicia i wzrok widzi niedostatecznie ostro. Jeli wyobrazisz sobie doskona kropk na dole litery, bdziesz rwnie dobrze widzia ca liter, gdy nie moesz wytworzy mentalnego obrazu idealnej kropki nakadajc go zarazem na niedoskonale widzian liter. Jak to ju zostao podkrelone w poprzednim rozdziale moliwe jest nieuwiadomione widzenie. W niektrych przypadkach ludzie mog wyobraa sobie idealn kropk, co wykazuje retinoskop, bez wiadomoci widzenia litery, czsto zdarza si to na krtko przed osigniciem wiadomoci tego, bez utraty obrazu kropki. Gdy dana osoba jest skonna uwierzy, e litery mog zosta wyobraone i potrafi sobie je wyobrazi bez usiowania patrzenia lub porwnywania tego co widzi z tym co sobie wyobraa (co zawsze powoduje napicie), czasami przy pomocy wyobrani osiga si bardzo znaczce rezultaty. Niektrzy staj si zdolni do odczytania liter na dolnej linii tablicy natychmiast, gdy tylko uzyskaj zdolno do wyobraenia sobie jednej litery jako widocznej w sposb idealnie czarny i wyrany. Wikszo jednak jest tak zmieszana tym co dostrzega dziki poprawie wzroku za pomoc wyobrani, e nawet traci t ostatni. Jedna sprawa to zdolno do precyzyjnego wyobraenia sobie litery, a druga to zdolno do widzenia litery jak rwnie i innych liter bez utraty kontroli nad wyobrani. Przy krtkowzrocznoci z powodzeniem stosowana jest nastpujca metoda: Popatrz najpierw na liter z odlegoci, z ktrej widzisz najlepiej. Nastpnie zamknij oczy i zapamitaj j. Powtarzaj tak dugo, a pami litery bdzie niemal rwnie dobra jak widok litery z bliska. Z odlegoci 20 stp od tablicy Snella, popatrz na czyste

to oddalone o 30 cm lub nieco wicej w bok od tablicy i ponownie przypomnij sobie liter. Zrb to samo w odlegoci pitnastu, a pniej omiu cm. Przy ostatnim zadaniu zauwa pojawienie si liter na tablicy, czyli w peryferyjnym polu widzenia. Jeeli pami jest dobra, litery bd w miejsce szarych, blado-czarne, te znajdujce si bliej punktu centralnej fiksacji bd czarniejsze od tych znajdujcych si dalej. Stopniowo zmniejszaj odlego pomidzy punktem fiksacji oraz liter do miejsca gdzie bdziesz mg patrze prosto, wyobraajc sobie zarazem, e widzisz rwnie dobrze jak pamitasz. Czasami dobrze jest podczas tego wiczenia zamkn i zakry oczy i przypomnie sobie liter lub kropk doskonale czarn. Rozlunienie i kontrola umysowa osignita w ten sposb jest pomocna w osiganiu kontroli podczas patrzenia na tablic. Osoby z powodzeniem stosujce t metod s niewiadome tego, e podczas wizualizacji idealnej litery jednoczenie patrz na niedoskonay pierwowzr i nie rozproszaj si, gdy ich wzrok zostaje poprawiony dziki wyobrani. Wiele osb moe przypomina sobie bardzo dobrze przy zamknitych oczach lub patrzc w miejsce gdzie nie mog zobaczy litery, ale gdy tylko na ni popatrz pojawia si stan napicia i utrata kontroli nad pamici. Dlatego te z uwagi na to, e wyobrania zaley od pamici, nie s w stanie wizualizowa w wyobrani litery. W takich przypadkach zwykem stosowa sposb opisany w poprzednim rozdziale. Zaczynam od kwestii: Czy potrafisz wyobrazi sobie czarn kropk na dole danej litery i w tym samym czasie by zdolnym do wyobraenia sobie, e widzisz liter?" Czasami pacjenci potrafi to zrobi, ale z reguy nie s do tego zdolni. W takim przypadku zapytuj ich, czy potrafi wyobrazi sobie cz litery, zwykle jej d. Gdy potrafi sobie wyobrazi jej prost, krzyw, czy otwart cz (jak to bywa w takich przypadkach), potrafi take wyobrazi sobie jej boki i grn cz, utrzymujc kropk na dole. Ale nawet po dojciu do tego etapu, mog dalej istnie przeszkody w wyobraeniu caej litery bez utraty wizji kropki. Musz zachca pacjentw poprzez przyblianie i oddalanie tablicy. Wyobrania poprawia si proporcjonalnie do stopnia zblienia si do punktu, w ktrym wzrok jest najlepszy, gdy w tym stanie oczy s najbardziej zrelaksowane. Jeeli chodzi o patrzenie na cian, na ktrej nie ma niczego szczeglnego do ogldania, odlego nie ma znaczenia, poniewa nie wytwarza si wysiku prowadzcego do zobaczenia.

Ogromnie pomocne przy dodawaniu odwagi ludziom podczas wyobraania sobie, e widz litery jest bezustanne i cige powtarzanie: Oczywicie, e nie widzisz litery. Nie prosz ci o to eby j widzia. Prosz ci jedynie o to, eby sobie wyobrazi, e widzisz j idealnie czarn i wyran". Gdy ludzie za pomoc wyobrani staj si zdolni do zobaczenia znanej litery, uzyskuj take zdolno do zastosowania tej samej metody w stosunku do jakiej nieznanej litery, Wynika to z tego, e w chwili gdy tylko cz litery, tak jak na przykad powierzchnia kropki, moemy sobie wyobrazi jako idealnie czarn, caa litera jest widziana jako czarna, jakkolwiek pocztkowo wzrokowa percepcja tego zdarzenia moe nie pozostawa w umyle na tyle dugo, abymy stali si tego wiadomi. Starajc si rozrni nieznane litery dana osoba odkrywa, e jej dokadne wyobraenie jest niemoliwe dopki nie odpowiada ono prawdziwemu obrazowi. Dlatego te, jeeli litera ktr sobie wyobraamy, albo jej cz jest odmienna od faktycznego jej wizerunku, jej mentalny obraz jest mglisty i nietrway, dokadnie tak jak litery, ktrych nie widzimy ostro. Ilo sposobw jakim moe ulec zaburzeniu wyobrania jest bardzo liczna. Istnieje jedna droga do prawidowej wizualizacji i nieskoczona ilo sposobw niedoskonaego wyobraania. Prawidowa droga jest atwa. Umysowy obraz wyobraonej rzeczy przychodzi tak szybko jak myl i moe pozosta utrzymany trwale w mniejszym lub wikszym stopniu. Zy sposb jest trudny. Obraz przybywa powoli i jest zarwno krtkotrway, jak i zmienny. atwo to udowodni przez wyobraenie sobie (oczy zamknite) czarnej litery tak dobrze, jak to jest moliwe, a nastpnie naley wyobrazi sobie t sam liter, jako widzian nieostro. To pierwsze moe by z reguy atwo wykonalne, ale okae si, e bardzo trudno wyobrazi sobie, i czarna litera z wyranymi konturami jest szara z rozmazanymi krawdziami i zamglonymi otwartymi polami oraz niemoliwe jest stworzenie takiego obrazu mentalnego, ktry utrzymywaby si trwale przez dostatecznie dugi okres czasu. Litera bdzie miaa rne kolory, ksztat i umiejscowienie w polu widzenia, dokadnie tak jak ma to miejsce w przypadku nieostro widzianej litery i tak jak stan napicia oczu z wad wzroku wytwarza dyskomfort i bl, wysiek woony w bdne wyobraenie czasami skutkuje blem. W przeciwiestwie do tego, im bliszy

doskonaoci jest centralny obraz danej litery, tym atwiej i szybciej si pojawia i tym bardziej jest trway. Przy uyciu wyobrani odnotowano kilka spektakularnych przypadkw wyleczenia wzroku. Mczyzna, lekarz, noszcy okulary od czterdziestu lat, nie potraficy bez nich odczyta wielkiego C z odlegoci dwudziestu stp, zosta wyleczony w cigu pitnastu minut wycznie dziki wyobraaniu, e widzi czarn liter. Poproszony o opisanie wielkiego C widzianego bez pomocy okularw powiedzia, e dla niego wyglda ono szaro, za otwr w literze jest przyciemniony przez szar chmur do tego stopnia, e wtpi w to, czy koo litery C jest w ogle otwarte. Z kolei po przysuniciu tablicy na blisk odlego powiedzia, e litera bya czarna w sposb doskonay, a otwr i wntrze litery byo doskonale biae, bez chmurek szaroci. Po ponownym oddaleniu tablicy przypomina sobie czer na tyle ywo, e by w stanie wyobrazi sobie, e widzi liter czarn w stopniu rwnie mocnym, jak przy patrzeniu na ni z bliskiej odlegoci, z otworem i rodkiem doskonale biaym, dlatego te zobaczy liter na tablicy idealnie czarn i wyran. W ten sam sposb sta si zdolny do odczytywania linii siedemdziesit (trzecia od gry na tablicy Snella) i poda w ten sposb w d tablicy, aby po piciu minutach uzyska ostro wzroku pozwalajc na odczytanie z odlegoci dwudziestu stp linii liter, ktr przy normalnym wzroku odczytuje si z odlegoci 10 stp. Nastpnie otrzyma do czytania piciopunktowy druk. Litery wyday mu si szare i nie mg ich odczyta. Jego uwaga bya przywizana do faktu, e litery powinny by naprawd czarne i natychmiast po wyobraeniu sobie, e widzi je jako czarne, uzyska zdolno odczytania ich z odlegoci dwudziestu piciu cm. Wyjanieniem tego nadzwyczajnego wyzdrowienia jest zwyka relaksacja. Wszystkie nerwy w ciele doktora podczas wyobraania sobie czerni liter byy zrelaksowane i rozlunione i w trakcie uwiadamiania sobie, e zaczyna widzie litery na tablicy, utrzymywa kontrol swojej wyobrani. Dziki temu nie powodowa ponownego napicia i podczas patrzenia na litery widzia je jako czarne, tak jak je sobie wczeniej wyobrazi. Doktor nie mia nawrotu wady wzroku i kontynuowa proces jego usprawniania. Okoo roku pniej odwiedziem go w gabinecie i spytaem go jak mu idzie. Odpowiedzia, e ma doskonay wzrok zarwno na dystans jak i bliski. Potrafi odrnia

samochody po drugiej stronie Hudson River, oraz siedzcych w nich ludzi. Mg take odczytywa nazwy statkw pywajcych po rzece, co inni ludzie potrafili zrobi jedynie przy pomocy lornetki. Rwnoczenie nie mia adnych trudnoci z czytaniem gazet i udowodni mi to czytajc na gos fragmenty artykuw. Byem zdziwiony i zapytaem jak tego dokona. Robiem to co mi powiedziae" odrzek. Co ci powiedziaem?" spytaem. Powiedziae mi, ebym kadego dnia wiczy z tablic Snella, co uczyniem, oraz ebym czyta najmniejszy moliwy druk codziennie, co take robiem". Kolejny mczyzna, u ktrego wysoka krtkowzroczno dodatkowo bya skomplikowana przez postpujcy zanik nerwu wzrokowego, przy czym wielu lekarzy odbierao mu nadziej na popraw jego stanu, uzyska popraw tak wielk i w tak szybkim czasie, dziki pomocy swojej wyobrani, e pewnego dnia w moim gabinecie kompletnie straci nad sob panowanie. Podnoszc tablic, ktr trzyma w rce, rzuci ni w poprzek pokoju. To zbyt pikne, eby mogo by prawdziwe", wykrzykn Nie mog w to uwierzy. Moliwo wyleczenia i strach przed niepowodzeniem, to wicej ni mog wytrzyma". Z pewn trudnoci uspokoiem go i zachciem do dalszych wicze. Pniej by w stanie czyta mae litery na tablicy jak osoba o normalnym stanie wzroku. Nastpnie daem mu do czytania may druk. Patrzc na czcionk 5 pt , od razu powiedzia, e dla niego nie jest moliwe odczytanie tak maego druku. Powiedziaem mu jednake, aby zastosowa tak sam procedur, jaka okazaa si pomocna przy widzeniu na odlego. Byo to wyobraenie sobie czarnej kropki na fragmencie literki podczas trzymania druku w odlegoci pitnastu cm. Po kilkukrotnym sprawdzeniu pamici kropki", sta si zdolny do wyobraenia sobie, e widzi doskonale czarn kropk na jednej z maych literek. Wwczas ponownie sta si nerwowy i zapytany w czym problem, powiedzia: Zaczynam czyta piciopunktowy druk i boj si, e utrac kontrol na sob". Kolejny przykad to przypadek kobiety z du krtkowzrocznoci poczon z pocztkowym stadium katarakty. W cigu kilka dni wzrok uleg poprawie z 3/200 (z trzech stp widziaa due C) do 20/50 (z 20 stp widziaa litery w linii 50). Zamiast

stopniowo przechodzi w d tablicy, dokonaa natychmiastowego skoku z linii pidziesit do linii dziesitek. Po przyblieniu tablicy na odlego 7,5 cm poprosiem, by popatrzya na liter O (z tej odlegoci widziaa j wyranie), a nastpnie o wyobraenie, e widzi kropk na dole litery, oraz e d litery jest najbardziej zaczernion czci. Gdy ju potrafia to zrobi z bliska, odlego stopniowo bya zwikszana, a potrafia zobaczy O z odlegoci 2 stp. Potem umieciem tablic w odlegoci dziesiciu stp, za ona wykrzykna: Doktorze, to niemoliwe! Litera jest zbyt maa. Zacznijmy od jakiej wikszej." Jednake po pitnastu minutach potrafia odczyta mae O w linii dziesitek z odlegoci dwudziestu stp.

ROZDZIA 12 PRZESUWANIE WZROKU I KOYSANIE

Gdy oko o normalnym wzroku patrzy na liter, bez wzgldu na to czy jest ona daleko czy blisko, moe si wydawa, e litera pulsuje, albo porusza si w rnych kierunkach: na boki lub z dou do gry, czy w obu tych kierunkach. Jeli przenosi si wzrok z litery na liter lub z jednej strony litery na jej drugi brzeg, to nie tylko litera, ale nawet caa linia liter, czy tablica moe sprawia wraenie przesuwania si. Ten pozorny ruch wynika z przesuwania si oka i zawsze jest skierowany w przeciwnym kierunku do ruchu oka. Jeli kto patrzy na szczyt litery, litera znajduje si poniej linii wzroku i dlatego wydaje si porusza w d. Jeli kto patrzy na podstaw litery, litera jest powyej linii widzenia i wydaje si porusza do gry. Jeli kto patrzy na lewo od litery to jest na prawo od linii widzenia i sprawia wraenie poruszenia si w prawo. Patrzc na prawo, litera jest na lewo od linii wzroku i wydaje si zmierza na lew stron. Osoby o normalnym wzroku rzadko s wiadome tej iluzji i mog mie trudnoci z jej dowiadczeniem, lecz w kadym przypadku z jakim miaem do czynienia, po upywie pewnego czasu mona to byo zademonstrowa. Przy wadach wzroku litery mog wydawa si nieruchome, albo nawet porusza si w tym samym kierunku co oko. Dla oka niemoliwe jest zatrzymanie si w jednym miejscu przez czas duszy od jednej sekundy. Jeeli tego sprbujemy, wytworzy si napicie i widok stanie si nieostry. Mona to atwo udowodni poprzez prb utrzymania spojrzenia na jednej czci litery

przez wystarczajco dugi okres czasu. Bez wzgldu na to jak dobry byby wzrok, widok zacznie si zamazywa, rozprasza bardzo szybko i czasami wysiek woony w prb utrzymania tego stanu spowoduje bl. W przypadku nielicznych wyjtkowych osb, obserwowany punkt moe wydawa si utrzymywany w nieruchomym polu widzenia przez dostateczn ilo czasu i dana osoba moe myle, e utrzymuje nieruchome spojrzenie, ale wynika to tylko z tego, e ruchy oka s tak szybkie, i widziane obiekty wydaj si tym samym symultanicznie nakadajcymi si obrazami. Gdy wzrok jest prawidowy ruchy oka nie s widoczne, ale bezporednie badanie oftalmoskopem zawsze moe je wykaza. Przy badaniu jednego oka, w czasie gdy drugie spoglda na ma powierzchni wprost przed sob, badane oko (ktre poda za ruchem drugiego) wykonuje ruchy w rnych kierunkach po zmieniajcej si orbicie, z gry na d, z dou do gry oraz na boki. Przy normalnym wzroku te ruchy s niezmiernie szybkie i nie towarzysz mu adne objawy wysiku. W przeciwiestwie do tego, przesuwanie oka z wad wzroku jest wolniejsze, zakres ruchw obszerniejszy, przesunicia s gwatowne, urywane i wykonywane z objawami wysiku. Wykazano take, e oko jest zdolne do tak szybkich ruchw, e oftal-moskop nie jest w stanie ich zarejestrowa. Prawidowo widzce oko moe odczyta czternacie liter na dolnej linii tablicy Snella z odlegoci dziesiciu lub 15 stp, w przymionym wietle, tak szybko, e wydaje si jakby to byo wykonane w jednej chwili. Ponadto naley doda, e aby rozpozna litery w takich warunkach, trzeba wykona okoo czterech przesuni oka na kadej literze. Gdy patrzymy z bliska, nawet gdy tylko jedna cz litery jest dobrze widziana, moemy j rozpozna, ale z daleka rozpoznanie litery bez wykonania przesuni oka z gry na d i z boku na bok jest niemoliwe. Trzeba ponadto dokona przesuni wzroku z litery na liter, robic w czasie jednej sekundy okoo siedemdziesiciu przesuni. Linia z maymi literami na tablicy Snella ma mniej ni stop dugoci i 0,6 cm wysokoci i wymaga okoo siedemdziesiciu przesuni na sekund, aby zobaczy j ca, w jednej chwili. Potrzeba wielu tysicy ruchw oka, aby zobaczy obszar wielkoci ekranu w kinie, ze wszystkimi jego detalami, takimi jak osoby, zwierzta, drzewa, itd. eby zobaczy szesnacie takich powierzchni na sekund, jak to robimy w kinie, potrzebna jest niewyobraalna szybko ruchw oka.

Nie tylko ludzkie oko i umys s zdolne do takiej szybkoci dziaania, jednak aby dziao si to bez napicia i wysiku, z maksymaln efektywnoci, zarwno oko, jak i umys musz by w stanie rozlunienia. Wprawdzie kady ruch oka powoduje bd refrakcji, jednak gdy ruch jest nieznaczny to bd jest minimalny. Z reguy przesunicia s tak szybkie, e nie pozostaj na tyle dugo, aby wady refrakcji mogy by wykryte za pomoc retinoskopu. Ich obecno moe zosta dostrzeona dopiero po zredukowaniu szybkoci ruchw do czterech-piciu na sekund. Czas podczas ktrego oko jest w stanie rozlunienia jest znacznie duszy od czasu, w ktrym wystpuje bd refrakcji. Dlatego te przy normalnych przesuniciach oka bdy refrakcji nie wykazuj swojej obecnoci. Im szybsze s niewiadome przesunicia oka, tym lepsza jest wizja, ale jeeli kto usiowaby by wiadomym zbyt szybkich przesuni, wytworzy stan napicia. Niezbdnym warunkiem prawidowego widzenia jest nieustanne przesuwanie oka i te przesunicia s uderzajc ilustracj mentalnej kontroli niezbdnej w procesie prawidowego widzenia. Proces ten wymaga doskonaej umysowej kontroli aby przeanalizowa tysice myli i wrae w cigu sekundy, za kady punkt fiksacji (zatrzymania wzroku) musi by przemylany oddzielnie, poniewa niemoliwe jest mylenie o dwch rzeczach lub dwch czciach jednej rzeczy naraz. Oko z wad wzroku usiuje dokona rzeczy niemoliwej poprzez patrzenie skoncentrowane na jednym punkcie przez wystarczajco dugi czas to znaczy poprzez gapienie si. Gdy patrzy na nieznan liter i nie widzi jej, przedua wpatrywanie si w ni z wysikiem zmierzajcym do jej lepszego zobaczenia. Takie zmagania zawsze skazane s na niepowodzenie i staj si znaczcym czynnikiem doprowadzajcym do wady wzroku. Jedna z najlepszych metod jak dotychczas odkrylimy polega na wiadomym naladowaniu niewiadomych przesuni oka wystpujcych w normalnym oku i na dowiadczaniu poruszajcych si obrazw wytworzonych przez takie przesunicia. Bez wzgldu na to czy oko jest bez wad, czy z wadami refrakcji, wiadomie wykonywane przesunicia wzroku i koysanie stanowi wielk korzy i pomoc dla oka. Nie tylko oczy z wad wzroku, ale take normalnie widzce ulegaj poprawie dziki takim wiczeniom. Przy wadach wzroku przesuwanie (jeeli jest prawidowo wykonywane) daje oczom relaks i wypoczynek w stopniu rwnie wielkim jak palming, i zawsze zmniejsza lub koryguje bd refrakcji.

Oko bez wady wzroku nigdy nie prbuje zatrzyma si na jednym punkcie przez czas duszy od jednej sekundy, a gdy si przesuwa (jak to byo wyjanione w rozdz. 8), to zawsze widzi gorzej poprzedni punkt fiksacji. Gdy oko przestaje si szybko porusza i widzie gorzej przesunity punkt, wzrok take przestaje by prawidowy, koysanie zostaje zatrzymane lub wyduone, a czasami odwrcone. To s kluczowe zagadnienia przy leczeniu za pomoc przesuwania wzroku. eby zobaczy poprzedni punkt fiksacji jako gorszy, oko z wad wzroku musi patrze znacznie dalej od niego, ni oko o normalnym wzroku. Jeeli oko przesuwa si na przykad tylko o 0,6 cm, moe widzie poprzedni punkt fiksacji rwnie dobrze, albo rwnie le jak przedtem i zamiast rozlunienia oczu osiganemu dziki przesuwaniu, jego napicie bdzie wzrasta, nie pojawi si koysanie, za ostro widzenia obniy si. Z odlegoci kilkunastu centymetrw oko moe by zdolne do odpuszczenia pierwszego punktu fiksacji i jeeli ten punkt nie bdzie utrzymywany przez okres duszy od jednej sekundy, dziki przesuwaniu wytworzy si stan rozlunienia oka i tym samym bdzie moliwe odczuwanie stworzonej iluzji koysania. Uzyskane korzyci s tym wiksze im krtsze przesunicia, ale nawet bardzo dugie przesuwanie trzy i wicej stp pomaga tym, ktrzy nie mog osign krtszej odlegoci. Z drugiej strony, gdy kto jest ju zdolny do wykonywania krtkich przesuni, dugie przesunicia pogarszaj wizj. Koysanie jest potwierdzeniem tego, e przesuwanie zostao wykonane poprawnie i gdy si pojawia, widoczno zawsze ulega poprawie. Moliwe jest przesuwanie bez poprawy wzroku, ale nie mona wytworzy zudzenia koysania bez poprawy; gdy bdzie mona to zrobi przy dugich przesuniciach, naley stopniowo skraca zakres ruchu, a dana osoba bdzie moga wykona przesuwanie z gry do dou najmniejszej literki na tablicy, czy gdziekolwiek i w tym czasie utrzymywa koysanie. Pniej moe sta si zdolna do uzyskania wiadomoci pozwalajcej na postrzeganie koysania liter bez wiadomego przesuwania. Bez wzgldu na wielko wady wzroku zawsze moliwe jest przesuwanie i dowiadczenie koysania, tak dugo jak dugo poprzedzajcy punkt fiksacji wzroku jest gorzej widoczny. Nawet diplopia i poliopia (podwjne i wielokrotne widzenie, kade z osobna) nie stanowi przeszkody (w pewnej mierze) w poprawie wzroku. Przewanie oko z wad wzroku jest zdolne do przesuni z jednej strony tablicy Snella na drug lub z

punktu powyej tablicy do punktu poniej niej, oraz do zaobserwowania, e w pierwszym przypadku tablica wydawaa si porusza z boku na bok, podczas gdy w drugim przypadku wydawaa si porusza w pionie. Pacjenci cierpicy z powodu wysokiego stopnia fiksacji peryferyjnej, aby zobaczy pierwszy punkt fiksacji jako gorszy podczas wiczenia przesuwania, bd potrzebowali skorzysta z niektrych metod opisanych w rozdz. 8. Jednake z reguy osoby, ktre nie mog widzie gorzej" z odlegoci, mog to atwo robi z bliska, jako e wzrok z tej odlegoci jest najlepszy nie tylko w krtkowzrocznoci, ale rwnie czsto przy dalekowzrocznoci. Gdy odczucie koysania zostanie wytworzone z bliska, odlego moe by stopniowo powikszana, a do momentu gdy ta sama rzecz bdzie odczuwana z odlegoci 20 stp. Jako sposb rozlunienia i relaksacji oczu, poza ich zamkniciem, czy te palmingiem, koysanie i przesuwanie wzroku jest najbardziej owocn metod. Dziki tej metodzie przeplatanej z relaksacj oczu i pniejszym naprzemiennym przesuwaniem, osoby z bardzo powanymi wadami wzroku osigay czasami chwilowe lub trwae wyleczenie w cigu kilku tygodni. Przesuwanie mona wykonywa szybko lub powoli, stosownie do stanu widzenia. Pocztkowo, przy szybkim przesuwaniu moe wystpi napicie, a wtedy punkt z ktrego si przesuwamy nie bdzie widziany gorzej i nie uzyska si efektu koysania. W miar postpw szybko moe ulec zwikszeniu. Przewanie jednak nie mona dowiadczy koysania, jeli przesuwanie jest szybsze ni dwa, trzy razy na sekund. Do koysania z reguy moe by uyty mentalny obraz litery w sposb rwnie dobry jak rzeczywistej litery na tablicy. Dla niektrych osb odwrotna sytuacja te jest prawdziwa, ale dla wikszoci ludzi koysanie liter w umyle jest atwiejsze ni z faktycznym obrazem. Gdy staje si to wykonalne, atwiej jest potem wykona koysanie literami na tablicy Snella. Dziki zamiennemu stosowaniu koysania umysowego i wizualnego, czasami uzyskuje si byskawiczne postpy. Gdy tylko ulegnie poprawie stopie relaksacji, koysanie umysowe moe zosta skrcone, a do wyobraenia sobie koysania liter o wielkoci gazetowej kropki. Gdy staje si to moliwe, okazuje si by atwiejsze od koysania wiksz liter, za wiele osb osiga w ten sposb ogromne korzyci.

Bez wzgldu na to jak wielki jest bd refrakcji, wszyscy uzyskuj czciow albo cakowit popraw wzroku (co zostaje wykazane przez retinoskop) przynajmniej przez okres sekundy, w chwili gdy udaje si im zastosowa z powodzeniem przesuwanie i koysanie. Czas poprawy moe by tak krtki, e dana osoba moe nie by tego wiadoma, ale staje si dla niej moliwe wyobraenie sobie ostrego widzenia i dziki temu staje si moliwe utrzymanie stanu relaksacji na tyle dugo by dotara do niej wiadomo poprawionej ostroci wzroku. Na przykad po okresie patrzenia w bok od tablicy dana osoba moe z powrotem spojrze na wielkie C i chwilowo (ok. sekundy) bd refrakcji moe by zmniejszony, bd skorygowany, co wykae retinoskop. Jeszcze wtedy moe nie pojawi si wiadomo poprawionej wizji. Jednake poprzez wyobraenie wielkiego C jako widzianego lepiej, osignity stopie relaksacji moe by wystarczajco przeduony w czasie, aby sta si dostrzegalny poprzez swoje efekty. Gdy mentalne, czy wizualne koysanie jest wykonywane z powodzeniem, mona sta si wiadomym poczucia relaksacji jako oglnego koysania. To wraenie odnosi si do kadego obiektu, ktry pojawi si w naszej wiadomoci. Ruch moe zosta wyobraony w kadej czci ciaa do ktrej skierujemy nasz uwag. Moe by te skierowany w stron krzesa na ktrym si siedzi lub nakierowany na jakikolwiek przedmiot w pokoju, albo gdziekolwiek, gdzie tylko mona sign pamici. Budynki, miasto, cay wiat moe zosta rozkoysany. Dana osoba bdc wiadoma tego uniwersalnego koysania" moe zapomnie o obiekcie od ktrego rozpocza koysanie, ale tak dugo jak dugo jest utrzymywana zdolno utrzymywania ruchu w kierunku przeciwnym do pierwotnego ruchu oczu, albo ruchu wyobraonego w umyle, stan relaksacji pozostanie utrzymany. Jeeli jednak zmieni si kierunek wystpi napicie. Wyobraenie uniwersalnego koysania nie jest trudne przy zamknitych oczach i niektrzy szybko potrafi to robi take z otwartymi oczami. Pniej uczucie relaksacji, ktre towarzyszy koysaniu, moe by odczuwane bez wiadomoci tego ostatniego, ale koysanie zawsze si pojawi gdy o nim pomylimy. Stan napicia stanowi jedyn przyczyn przeszkadzajc w koysaniu. Niektrzy wkadaj duo wysiku w to, aby koysa literami. Takie wysiki s zawsze przeszkod. Oczy i umys nie koysz literami, ale same si koysz. Oko moe przesuwa si spontanicznie. Jest to praca mini kierowana motorycznymi impulsami, ale koysanie

harmonizuje z naturalnym przesuwaniem wzroku. Ono nie powoduje relaksacji, ale jest jej rezultatem; chocia samo w sobie nie posiada wartoci, jest podobnie jak kropka bardzo cenn wskazwk pozwalajc stwierdzi czy stan relaksacji pozostaje utrzymany. W rnych przypadkach przydatne s nastpujce wiczenia przesuwania: Nr l (a) Popatrz na liter na tablicy Snella. (b) Przesu wzrok na liter w tej samej linii na tyle daleko, aby pierwsz (t poprzednio widzian) zobaczy gorzej. (c) Ponownie popatrz na pierwsz widzc (lub nie) drug gorzej. (d) Patrz na litery naprzemiennie przez kilka sekund, widzc gorzej t, ktra nie jest aktualnie ogldana. Prawidowe wykonanie wiczenia pozwala lepiej widzie obie litery, przy czym powinno pojawi si wraenie ruchu z boku na bok w kierunku przeciwnym do ruchu oka. Nr 2 (a) Popatrz na du liter. (b) Popatrz na mniejsz liter z daleka od duej. Ta wiksza powinna by wwczas gorzej widoczna. (c) Spjrz z powrotem (na du), (d) Powtrz sze razy. Przy poprawnym wykonaniu obie litery bd lepiej widoczne, za tablica bdzie si porusza do gry i na d. Nr 3 Przesuwanie wzroku wedug powyszych metod umoliwia widzenie litery w linii lepiej od innych, oraz (z reguy) zobaczenie jej ostrego obrazu w trakcie krtkich przebyskw. eby cigle widzie liter potrzebujemy uzyska zdolno przesuwania wzroku ze szczytu litery do jej podstawy lub z jej podstawy do szczytu, widzc gorzej cz na ktr nie patrzymy bezporednio, wytwarzajc przy tym wraenie pionowego koysania. (a) Popatrz ponad szczytem litery, tak aby widzie jej podstaw, albo ca liter gorzej (nieostro).

(b) Popatrz na punkt wystarczajco daleko poniej podstawy litery, aby widzie jej szczyt, albo ca liter gorzej. (c) Powtrz sze razy. Poprawne wykonanie pozwala na popraw widzenia, oraz wytwarza wraenie ruchu litery do gry i na d. Stopniowo przesunicie powinno zosta skrcone tak, aby byo moliwe przesuwanie wzroku pomidzy szczytem i podstaw litery przy jednoczesnym utrzymywaniu koysania. Teraz litera jest widoczna przez cay czas. Jeli wiczenie si nie udaje, rozlunij oczy, zrb palming i sprbuj ponownie. Mona take wiczy przesuwanie z jednej strony litery na jej drug stron (lub pomidzy punktami znajdujcymi si po bokach liter), albo z jednego jej rogu do punktu umieszczonego za jej drugim rogiem. Nr 4 (a) Popatrz na liter z odlegoci, z ktrej jest najlepiej widoczna. Przy krtkowzrocznoci bdzie to zapewne punkt odlegy o stop lub mniej od twarzy. Przesuwaj wzrokiem od szczytu do podstawy litery dopki nie bdziesz widzia (na zmian) jednej czci gorzej od drugiej, oraz do czasu gdy stopie zaczernienia litery nie ulegnie poprawie i nie zostanie wytworzona iluzja koysania. (b) Teraz zamknij oczy i wicz mentalne przesuwanie ze szczytu do podstawy litery. (c) Otwrz oczy i popatrz na czyst cian powtarzajc punkt (b). Porwnaj zdolno do mentalnego przesuwania i koysania z moliwociami robienia tego wzrokowo z maej odlegoci. (d) Nastpnie popatrz na liter z daleka i wicz przesuwanie ze szczytu do podstawy. Poprawne wykonanie charakteryzuje si popraw widzenia i wraeniem koysania. Nr 5 Niektre osoby, szczeglnie dzieci widz lepiej gdy kto wskazuje im liter. W innych przypadkach stanowi to przeszkod. Jeeli stwierdzimy, e metoda wskazywania jest pomocna, naley postpowa w nastpujcy sposb: (a) Ka komu pooy koniec palca w punkcie pooonym 7-10 cm poniej litery. Niech wiczca osoba spoglda na liter i przesuwa wzrok na koniec palca widzc

gorzej liter. (b) Zmniejszaj dystans pomidzy palcem a liter, pocztkowo do 5-8 cm, potem do 3-5 cm, a na koniec do l cm, postpujc cay czas jak w punkcie (a). Ta metoda zastosowana prawidowo pozwala na widzenie szczytu i podstawy litery i na naprzemienne gorsze widzenie kadej z tych czci przy jednoczesnym wytworzeniu wraenia koysania. W nastpstwie tego moliwe stanie si cige widzenie litery. Nr 6 Przy niedostatecznej wizji, co czsto zdarza si gdy kto patrzy na ma liter, ktra z wikszych liter w liniach powyej, albo nawet wielkie C na szczycie tablicy wyglda na czarniejsz, ni litera na ktr patrzymy. Uniemoliwia to prawidowe zobaczenie mniejszej litery. eby skorygowa ten rodzaj fiksacji peryferyjnej, popatrz na liter ktra jest najlepiej widoczna i przesu wzrok na mniejsz literk. Jeli ci si to uda, po kilku chwilach maa literka wydawa si bdzie czarniejsz od duej. Jeli po kilku prbach nie uzyskasz powodzenia, rozlunij oczy przy pomocy palmingu i sprbuj jeszcze raz. Mona ponadto przesuwa spojrzenie z duej litery do punktu znajdujcego si w pewnej odlegoci poniej maej litery, stopniowo przybliajc si do niej w miar poprawy widzenia. Nr 7 Przesunicia wzroku z tablicy oddalonej o 3 lub 5 stp na tablic zawieszon w odlegoci 10 lub 20 stp okazuje si czstokro skuteczne, jako e niewiadoma pami litery widzianej z bliska pomaga przenie ten obraz na bardziej oddalon tablic. Te zrnicowane metody przesuwania wzroku ludzie bd odczuwa w sposb bardzo odmienny; jako mniej lub bardziej satysfakcjonujce. Jeli nie udaje si zastosowa z powodzeniem ktrej z metod, naley po dwch lub trzech prbach poniecha jej i sprbowa czego innego. Kontynuowanie wicze, ktre nie przynosz prawidowych rezultatw jest pomyk. Skutkiem niepowodze jest stan napicia, za jego przeduanie nie przynosi niczego dobrego. Jeeli wiczenia z tablic s niemoliwe, mona uywa do tego celu innych obiektw. Mona na przykad przesuwa wzrok z jednego okna oddalonego budynku na inne lub z jednej jego czci na drug, z jednego samochodu na inny lub z jednej jego

czci na nastpn, wytwarzajc w kadym z tych przypadkw iluzj poruszania si tych obiektw w kierunku przeciwnym do ruchu oczu. Rozmawiajc z ludmi mona przesuwa wzrok z jednej osoby na nastpn lub z jednego fragmentu twarzy na nastpny. Podczas czytania ksiki lub gazety mona robi wiadome przesuwanie z jednego sowa lub litery na kolejne, albo z jednej czci litery na inn. Poniewa przesuwanie wzroku i koysanie angauj ca osob do wykonywania tego wiczenia, czsto staj si najbardziej skuteczn metod osigania stanu relaksacji i w niektrych przypadkach przynosz bardzo znaczce rezultaty wycznie dziki unaocznieniu faktu, e wpatrywanie si pogarsza widzenie, za przesuwanie wzroku je poprawia. Pewna rnoja pacjentka, szesnastoletnia dziewczyna z postpujc krtkowzrocznoci, bardzo szybko si wyleczya przy pomocy przesuwania wzroku. Przysza do mojego gabinetu w bardzo mocno przyciemnionych okularach, na skutek takiej ochrony przed wiatem, bya na tyle olepiona, e jej oczy byy prawie zamknite i miaa wielkie trudnoci z wyszukaniem drogi podczas poruszania si po pokoju. Jej ostro wzroku wynosia 3/200 (widziaa ostro wielkie C z odlegoci 3 zamiast 200 stp). Zabroniono jej czytania, grania z nut na pianinie i musiaa porzuci myl o kontynuowaniu nauki w szkole redniej. Jej nadwraliwo na wiato zostaa wyleczona w cigu kilku minut za pomoc nasoneczniania przy zamknitych oczach (zob. opis w rozdz. 24). Nastpnie posadziem j na wprost tablicy, poleciem rozluni oczy, a nastpnie spojrze na wielkie C. Na uamek sekundy jej wzrok poprawi si i na skutek powtarzanych wicze, moga dostrzec, e nawet najmniejszy wysiek woony w proces widzenia kadorazowo powoduje pogorszenie widzenia. Poprzez naprzemienne patrzenie poza tablic, a nastpnie na litery w krtkich odstpach czasu (poniej l sek.) wzrok pacjentki uleg tak szybkiej poprawie, e w cigu p godziny osign niemal normaln ostro widzenia dla patrzenia na odlego. Pniej daem jej do czytania czcionk o wielkoci 5 pt. Pierwsza prba czytania natychmiast spowodowaa powany bl. Poleciem zastosowa t sam procedur, ktra bya przeprowadzona wczeniej z uyciem tablicy Snella. W cigu kilku minut przez alternatywne patrzenie w bok i na pierwsz liter kadego sowa potrafia czyta bez wysiku, dyskomfortu, czy blu. Wysza z mojego gabinetu bez okularw, widzc drog

przed sob bez adnych trudnoci. Wielu innych pacjentw take skorzystao z dobrodziejstw tej prostej metody.

ROZDZIA 13 ZUDZENIA WZROKOWE

Osoby z wad wzroku zawsze podlegaj zudzeniom wzrokowym, podobnie jak ludzie z normalnym wzrokiem. O ile jednak iluzje normalnego wzroku wynikaj ze stanu relaksacji, o tyle zudzenia osoby z wad wzroku s spowodowane stanem napicia. Niektre osoby z wadami refrakcji maj nieliczne iluzje, inni znacznie wicej, poniewa napicie, ktre powoduje bd refrakcji nie jest tym samym rodzajem napicia, ktre jest odpowiedzialne za wraenia iluzji. Zudzenia wadliwego wzroku mog by zwizane z postrzeganiem koloru, wielkoci, lokalizacji i formy ogldanych obiektw. Mog zawiera w sobie pojawianie si rzeczy, ktre nie istniej i wiele innych zadziwiajcych i interesujcych przejaww. Zudzenia koloru Gdy dana osoba widzi czarne litery i jest przekonana, e s szare, te, brzowe, niebieskie lub zielone, to cierpi z powodu zudze (iluzji) dotyczcych koloru. To zjawisko nie stanowi o odrnianiu kolorw. Osoba nie odrniajca kolorw (daltonizm) nie potrafi rozrni kilku barw, z reguy nie rozrnia niebieskiego i zielonego. Ta niezdolno jest staa i niezmienna. Osoba cierpica na zudzenie koloru nie widzi faszywie kolorw w sposb stay i niezmienny. Podczas patrzenia na tablic, czarne litery mog wydawa si jej pocztkowo szare, ale innym razem mog przybra odcienie ci, niebieskiego lub brzu. Niektrzy zawsze widz czarne litery jako czerwone; dla innych wydaj si one by czerwonymi tylko okazjonalnie. Chocia wszystkie litery s tego samego koloru, niektrzy mog widzie due litery jako czarne, za mae jako te lub niebieskie. Przewanie, bez wzgldu na to jakim wydaje si dany kolor due litery s widziane jako ciemniejsze. Czsto rne kolory pojawiaj si w tej samej literze, jej cz jest widziana jako czarna, a reszta moe by szara lub w jeszcze innym kolorze. Plamki czerni lub te innego koloru mog pojawia si na biaym tle, jak rwnie plamki bieli lub innej barwy mog zaistnie na czerni.

Zudzenia rozmiarw Due litery mog wydawa si mae, a mae duymi. Jedna litera moe mie normalne wymiary, podczas gdy inna o tej samej wielkoci i z tej samej odlegoci moe wydawa si wiksza lub mniejsza ni normalnie. Litera moe mie normalne wymiary z bliska i z daleka, ale w rodku tej odlegoci moe mie tylko poow tych wymiarw. Jeeli dana osoba potrafi oceni rozmiar litery w kadej odlegoci, a do dwudziestu stp, jej wzrok jest w normie. Jeli rozmiary zmieniaj si wraz ze zmianami odlegoci, to cierpi na zudzenie rozmiarw. Na due odlegoci ocena rozmiarw jest zawsze niedoskonaa, poniewa wzrok nie jest perfekcyjny przy takich odlegociach, nawet jeli jest w normie przy zwykych odlegociach. Gwiazdy wydaj si by kropkami, poniewa wzrok nie ma moliwoci widzie dobrze obiektw z takich odlegoci. wieca widziana z odlegoci p mili wydaje si by mniejsza ni z bliska, ale widziana przez teleskop dajcy precyzyjny obraz z tej odlegoci, bdzie miaa te same rozmiary co z bliska. Wraz z popraw widzenia wzrasta zdolno do prawidowego oceniania rozmiarw. Skorygowanie wady refrakcji wycznie za pomoc okularw, pozwala na podobne ocenianie rozmiarw jak czyni to normalne oko, jednake ta zdolno moe si znacznie rni wrd osb majcych ten sam bd refrakcji. Osoba o dziesiciu dioptriach krtkowzrocznoci, noszca okulary korekcyjne moe (rzadko) by zdolna do prawidowego oceniania wymiarw. Kolejna osoba o tym samym stopniu krtkowzrocznoci i takich samych okularach moe widzie rzeczy o poow, albo dwie trzecie mniejsze ni w rzeczywistoci. Jak z tego wynika bd refrakcji ma niewiele wsplnego z nieprawidow percepcj rozmiarw. Zudzenia formy Okrge litery mog wydawa si kwadratowe lub trjktne. Litery proste mog jawi si jako zakrzywione. Litery o regularnych ksztatach mog wydawa si bardzo nieregularne. Okrge litery mog sprawia wraenie, e posiadaj w rodku szachownic, albo krzy. Krtko mwic istnieje nieskoczona rnorodno moliwych do zobaczenia znieksztaconych form. Na ten rodzaj wady wzroku wpywaj takie czynniki jak: owietlenie, odlego i otoczenie. Wiele osb widzi prawidow form litery po zakryciu innych liter, lecz trac t umiejtno gdy inne litery s widoczne.

Pokazanie wskanikiem umiejscowienia litery pomaga niektrym j zobaczy. Innym wskanik moe tak bardzo przeszkadza, e tym bardziej nie mog zobaczy litery. Zudzenia iloci Czsto osoby z wadami wzroku obserwuj zwielokrotnienie obrazu, zarwno przy patrzeniu obydwoma oczami, jak i przy widzeniu jednym tylko okiem. Sposb w jaki te zwielokrotnione obrazy przejawiaj swoje istnienie jest czasami ogromnie ciekawy. Na przykad pacjent ze starczowzrocznoci czyta wyraz HAS normalnie obojgiem oczu. Sowo PHONES czyta prawidowo okiem lewym, lecz gdy czyta je prawym okiem widzi podwjnie liter P, ktrej wyobraony widok jest usytuowany nieco na lewo od rzeczywistej litery. Lewe oko chocia widziao prawidowo sowo PHONES, zwielokrotniao ostrze szpilki, podczas gdy gwka pozostawaa pojedyncza w chwili gdy szpilka ustawiona bya pionowo. Po zmianie pozycji na poziom, ostrze szpilki widziane byo pojedynczo, a gwka bya zwielokrotniona. Gdy ostrze szpilki zostao pooone poniej maej literki, obraz ostrza ulega czasami podwojeniu, podczas gdy literka pozostawaa w normie. Za tego rodzaju zjawiska nie odpowiada aden bd refrakcji. S to wycznie sztuczki umysu. Ilo sposobw wskutek ktrych powstaj zwielokrotnione obrazy jest nieskoczona. S one czasami umiejscowione pionowo, czasem poziomo lub ukonie, a czasami w formach okrgw, trjktw i innych figur. Ich liczba rwnie moe waha si od dwch do trzech, czterech i wicej. Mog by nieruchome, albo zmienia swoj pozycj w rnym tempie. Wykazuj take nieskoczon rnorodno kolorw, wcznie z bielszym od ta odcieniem bieli. Zudzenia lokalizacji Kropka postawiona przy literze, na tym samym poziomie co podstawa litery, moe sprawia wraenia zmiany swojej pozycji na wiele rnych i zadziwiajcych sposobw. Jej odlego od litery moe si zmienia. Moe nawet pojawi si po drugiej stronie litery. Moe take wydawa si by ponad albo poniej linii. Niektrzy postrzegaj litery ustawione w nieregularnym szyku. W przypadku sowa AND litera D moe zaj miejsce N lub pierwsza litera moe zamieni si miejscami z ostatni. Te wszystkie rzeczy s umysowym zudzeniem. Czasami litery wydaj si by dalej ni ma to miejsce w rzeczywistoci, mog wydawa si odlege o mil. Osoby

zakopotane zudzeniem odlegoci zapytuj czasami, czy nie ulega zmianie pozycja tablicy. Zudzenia nieistniejcych obiektw Przy wadach wzroku umys nie tylko przekrca widziane przez oko obrazy, ale ponadto wyobraa sobie, e widzi nieistniejce rzeczy. Pord zudze tego typu znajduj si ruchome ctki, ktre tak czsto zdaj si pojawia przed oczami obcionymi wad wzroku, a nawet przed oczami bez wad. Te ctki naukowo zwane muscae yolitantes lub latajcymi muszkami", chocia nie maj istotnego znaczenia, nie s niczym innym jak napiciem umysu. Pochaniaj jednake tak wiele uwagi i z reguy alarmuj dotknite nimi osoby na tyle mocno, e zostay duej omwione w rozdziale 19. Zudzenia uzupeniania kolorw Osoba z wad wzroku po odwrceniu spojrzenia od czarnego, biaego albo jaskrawo kolorowego obiektu i po zamkniciu oczu czsto przez kilka sekund wyobraa sobie, e widzi obiekt w dopeniajcym, albo niemal uzupeniajcym kolorze. Jeeli obiekt jest czarny na biaym tle, biay obiekt bdzie widziany na czarnym tle. Jeli obiekt jest czerwony, moe by widziany jako niebieski, za jeli jest niebieski moe si wydawa czerwony. Te iluzje, ktre s znane jako powidoki mog by take (chocia nieco rzadziej) by dostrzegane przy otwartych oczach skierowanych na jakiekolwiek to i czsto s na tyle ywe, e wydaj si by rzeczywiste. Zudzenia koloru soca Osoby o normalnym wzroku widz soce w kolorze biaym, jest to najbielsza biel, lecz jeli wystpuje wada wzroku moe pojawi si niemal kady kolor czerwony, zielony, purpurowy, ty, itd. Przez niektre osoby z wad wzroku byo ono nawet opisywane jako cakowicie czarne. Z przyczyn atmosferycznych zachodzce soce jest zwyczajowo postrzegane jako czerwone, ale w wielu przypadkach te przyczyny nie s wystarczajce do zmiany koloru soca, podczas gdy ono nadal dla osb z wad wzroku wydaje si by czerwone, gdy osoby z prawidowym wzrokiem widz je jako biae. Gdy czerwie soca jest tylko zudzeniem i nie jest spowodowana warunkami atmosferycznymi, obraz soca utrwalony na bonie aparatu fotograficznego bdzie biay, podobnie jak promienie zogniskowane przez soczewk szka powikszajcego. To samo odnosi si do czerwieni ksiyca.

Ciemne plamki, ktre pojawiaj si po spogldaniu w Soce Wikszo ludzi po patrzeniu na soce widzi czarne lub kolorowe plamy, ktre mog pozosta przez okres od kilku minut do (nawet) roku i duej, lecz nigdy nie s trwae. Te plamy s take iluzjami i nie s spowodowane, jak si zwyko przypuszcza, adnymi organicznymi zmianami w oku. Nawet cakowita lepota, ktra czasem jest chwilowym efektem patrzenia na soce, jest wycznie bdnym zinterpretowaniem przez oko zjawiska sensorycznego. Zudzenie migotania gwiazd Myl, e gwiazdy migocz zostaa utrwalona w piosenkach, w opowiadaniach i generalnie jest akceptowana jako naturalny porzdek rzeczy, lecz mona udowodni, i to, co bierze si za migotanie, jest zwyk iluzj umysu. Wady wzroku jako zudzenie i ich przyczyny Kade zudzenie posiadania wady wzroku jest rezultatem napicia umysowego. Gdy umys jest z jakiego powodu zaniepokojony, bardzo atwo moe si pojawi iluzja kadego typu. Nie tylko ten rodzaj napicia rni si od napicia powodujcego bdy refrakcji, lecz mona wykaza, e kademu z poszczeglnych rodzajw zudze odpowiada odmienny rodzaj napicia. Zmiany koloru niekoniecznie musz wpywa na rozmiar czy form obiektw, czy te powodowa innego rodzaju zudzenia. Mona widzie doskonale kolor litery, albo czci litery bez rozpoznawania jaka to jest litera. Aby dokonaa si zmiana czarnej litery na niebiesk, t, czy na inny kolor potrzebne jest wytworzenie niewiadomego napicia, ktre przypomni lub spowoduje wyobraenie koloru, o ktrym mowa. Zmiana formy obiektu wymaga niewiadomego napicia pozwalajcego zobaczy omawian form. Przy maej dozie praktyki kady moe nauczy si wytwarza zudzenia formy, czy koloru poprzez wiadome napicie wytwarzane w taki sam sposb, w jaki inni czyni to niewiadomie. Jeeli zudzenie zostanie spowodowane w ten sposb, bdzie mona stwierdzi take fiksacj peryferyjn oraz bd refrakcji. Rodzaj napicia bdcy przyczyn zwielokrotnienia obrazu rni si od napicia powodujcego zudzenia koloru, rozmiarw i formy. Wikszo osb po kilku prbach z atwoci moe na wasne yczenie wytworzy poliopi (zwielokrotnienie widzianego obrazu). O ile napicie jest wystarczajco due, wpatrywanie si lub zezowanie pozwala

z reguy widzie jeden przedmiot podwjnie. Poprzez patrzenie ponad rdem wiata lub nad liter, prbujc zarazem widzie je rwnie dobrze jak przy bezporednim spojrzeniu na obiekt, monaxwytworzy zudzenie wielu wiate, czy liter ustawionych pionowo. Przy wystarczajco silnym napiciu moe ich by okoo tuzina. Patrzc w bok od wiata czy litery albo ukonie pod dowolnym ktem, obrazy bd ustawione poziomo albo ukonie. eby zobaczy obiekty w bdnej lokalizacji, jak to ma miejsce w przypadku sowa, gdzie pierwsza litera zajmuje miejsce ostatniej, potrzebna jest dawka fiksacji peryferyjnej oraz nauka wyobraania sobie sytuacji niecodziennych. Czarne lub kolorowe plamy widziane po patrzeniu na soce, podobnie jak dziwne kolory, ktre wydaj si spowodowane przez soce, s take rezultatem napicia umysowego. Gdy kto staje si zdolny do spogldania na soce bez napicia (zob. rozdz. 24), zjawiska tego rodzaju natychmiast znikaj. Powidoki byy czone z reguy ze zmczeniem siatkwki, przypuszczao si, e bya ona zanadto pobudzana przez pewien rodzaj koloru, tak e nie moga go ju duej postrzega i dlatego szukaa ulgi w dopeniajcym kolorze. Zgodnie z tym, mona przypuszcza, e zmczonym patrzeniem na czarne C na tablicy przykadowo ulg przyniesie zobaczenie biaego C. Takie wyjanienie tego zjawiska jest bardzo proste, ale zbyt trudno w nie uwierzy. Oczy zamknite nie mog widzie i gdy w tych warunkach wydaje im si, e widz, jest oczywiste, e pacjent cierpi na mentalne zudzenie, w ktrym siatkwka nie ma adnego udziau. Ponadto moe widzie nie istniejce przedmioty i jeeli widzi na przykad wielkie C na tle zielonej ciany (na ktrej nic takiego si nie znajduje), staje si oczywiste, e pacjent cierpi na zudzenie mentalne. W rzeczywistoci powidoki wykazuj zwyczajn utrat psychicznej kontroli i przydarzaj si w warunkach, gdy wystpuje wada refrakcji, ktra take jest spowodowana utrat kontroli umysu nad procesem widzenia. Kady moe spowodowa u siebie wraenie powidoku poprzez prb wyranego zobaczenia naraz caego wielkiego C czyli w warunkach napicia lecz mona take spoglda na obiekt dugo, dziki centralnej fiksacji, bez tego typu efektw ubocznych. Przy niedoskonaym wzroku widzimy z reguy migoczce gwiazdy, ale nie znaczy to, e tak jest w rzeczywistoci. Z tego powodu staje si oczywiste, e stan napicia

powodujcy zjawisko migotania rni si od napicia powodujcego wady refrakcji. Jeeli kto spoglda na gwiazdy bez usiowania zobaczenia ich, one nie migocz i jeli pojawia si iluzja migotania, mona j usun przy pomocy koysania gwiazd". Z drugiej strony mona spowodowa take migotanie planet, a nawet ksiyca, jeeli kto napnie si" wystarczajco mocno, chcc je dokadnie zobaczy. Zudzenia normalnego wzroku Zudzenia, ktrym podlega normalny wzrok mieszcz w sobie wszystkie zjawiska zachodzce podczas centralnej fiksacji. Gdy oko o prawidowym wzroku patrzy na liter na tablicy najlepiej widzi punkt, na ktrym skupiony jest wzrok, za wszystkie pozostae rzeczy, znajdujce si w polu widzenia, wydaj si mniej wyrane. W rzeczywistoci caa litera, a nawet wszystkie litery mog by widziane jako doskonale czarne i wyrane, za wraenie, e jedna cz litery jest czarniejsza od reszty jest zudzeniem. Jednake Normalne oko moe przesuwa si tak szybko, e stworzy wraenie i caa linia maych literek widziana jest rwnie dobrze i jednoczenie. Oczywicie taki obraz nie wystpuje na siatkwce. Kada litera jest widziana osobno, jak to zostao wykazane w poprzednim rozdziale, zatem litery widziane z odlegoci 10 czy 20 stp nie mog zosta rozpoznane, dopki oko nie zrobi ok. czterech przesuni na kadej z nich. eby wytworzy wraenie rwnoczesnego obrazu czternastu liter, na siatkwce musi zosta zreprodukowanych, okoo szedziesiciu-siedemdziesiciu obrazkw (przy czym kady z nich jest postrzegany z jednym punktem wyraniej widzianym od innych). Myl, e te litery s rwnoczenie widziane, jest iluzj. Spotykamy si tutaj z dwoma rnymi rodzajami iluzji. W pierwszym przypadku wraenie przeniesione do mzgu zgadza si z obrazem wytworzonym na siatkwce, ale nie odpowiada faktom. W drugim przypadku wraenia odbierane przez umys zgadzaj si z faktami, ale nie odpowiadaj obrazowi na siatkwce. Prawidowo widzce oko z reguy widzi to na jakim wydrukowana jest litera, jako bielsze ni w rzeczywistoci. Patrzc na litery na tablicy Snella wida biae paski na marginesach liter, a przy czytaniu drobnego, piciopunktowego pisma wida je pomidzy liniami liter. We wntrzu liter biel jest bardziej intensywna ni w rzeczywistoci. Osoby, ktre nie potrafi czyta piciopunktowej czcionki, mog dostrzega t iluzj mniej wyranie. Im biel jest wyraniej widziana, tym lepszy jest stan wzroku i jeeli wiadomie

potrafimy sobie to zudzenie wyobrazi (przy prawidowym widzeniu jest to wyobraane niewiadomie) wzrok ulegnie poprawie. Jeeli zakryjemy linie drukowane piciopunktow czcionk, paski pomidzy nimi rozprosz si. Gdy popatrzymy normalnym wzrokiem na litery przez szko powikszajce, zudzenie nie zniknie, ale intensywno bieli i czerni ulegnie osabieniu. W podobnym przypadku percepcja tego zudzenia przez oko z wad wzroku znacznie si poprawi, niemniej pozostanie znacznie mniej intensywna, ni biel i czer widziana okiem bez wad. Opisywane szczegowo w poprzednim rozdziale zudzenie ruchu wytwarzane przez przesuwanie, musi by take zaliczone do zudze charakterystycznych dla prawidowego widzenia, w dodatku musi by to percepcja obiektw znajdujcych si w pozycji pionowej. To ostatnie jest najbardziej zdumiewajcym ze wszystkich zudze. Uoenie gowy nie ma znaczenia, podobnie jak niewany jest fakt, e obraz na siatkwce jest odwrcony, my zawsze widzimy rzeczy prawidowo - pionowo -stojce.

ROZDZIA 14 WIDZENIE W UTRUDNIONYCH WARUNKACH

Wedug oglnie akceptowanych zasad higieny dotyczcych ochrony wzroku, niezmiernie wana jest troska o unikanie wpywu duej iloci niekorzystnych czynnikw, ktrych jake czsto nie sposb unikn i pod wpywem ktrych wiele osb ma nieprzyjemne przewiadczenie, e sami sobie zepsuli wzrok". Jasne, sztuczne, czy przymione wiato, nage zmiany jego natenia, maa czcionka, czytanie w pojazdach, czy te w pozycji lecej i temu podobne, od dawna byy okrelane jako szkodliwe dla oczu". Przeraajco szkodliwy efekt tych czynnikw zosta opisany w wielu tomach publikacji zalegajcych w bibliotekach. Wszystkie te supozycje s cakowicie sprzeczne z prawd. Gdy korzystamy z naszych oczu w sposb prawidowy w niesprzyjajcych warunkach, wzrok nie tylko nie ulega pogorszeniu, ale nawet odnosi z nich korzyci, poniewa w takich okolicznociach do lepszego widzenia potrzebny jest wikszy stopie relaksacji, ni w odpowiednio lepszych warunkach. Wprawdzie niekorzystne warunki pocztkowo mog powodowa poczucie dyskomfortu, nawet dla osb o prawidowym wzroku, ale uwane przebadanie wielu przypadkw pozwolio udowodni, e powane niedogodnoci pojawiay si tylko u osb z wad wzroku. Jednak i te osoby (jeli wiczyy centraln fiksacj) szybko

przystosowyway si do tego typu okolicznoci i dziki nim uzyskiway szereg korzyci. Chocia oczy zostay stworzone do tego by reagowa na wiato, generalny lk przed wpywem tego czynnika na organy wzroku kieruje zarwno profesjonalnymi medykami, jak i laikami. Przy wielu chorobach niektrzy pacjenci maj wraenie, e s przetrzymywani tygodniami, miesicami, a nawet latami w ciemnym pokoju, albo e maj zabandaowane oczy. A oto przykad czcionki 5 pt.
Kadziemy si na plecach, na niezbyt mikkim (i nie zapadnitym) ku, lub materacu. Pod gow niewielka poduszka. Zamykamy oczy i oddychamy swobodnie, rce wzdu tuowia. Wyobraamy sobie, e cae ciao staje si coraz to bardziej cikie, e powosie lekko w materac, staramy si odczu kontakt i dotyk caego naszego ni z podoem na ktrym leymy. Wyobraamy sobie, e nasza lewa noga staje si coraz bardziej mikka i cika. Jakby bya zrobiona z mikkiego oowiu, tak e praktycznie nie jeste-

Ten powszechny strach przed wiatem oparty jest na nader kruchej podstawie. Nie mona oczywicie zaprzeczy, e olepiajce rdo wiata moe chwilowo wywoa nieprzyjemne objawy, ale zarwno kliniczne jak i eksperymentalne badania, majce okreli patologiczny wpyw wiata na oczy albo trwae pogorszenie wzroku pod wpywem silnego wiata, wykazay wycznie jego pozytywny wpyw. W przeprowadzonych przeze mnie eksperymentach stosowanie silnego rda wiata nigdy nie spowodowao duszej niesprawnoci wzroku. To nie wiato, ale wanie ciemno jest niebezpieczna dla oka. Dusze odcicie od rda wiata zawsze obnia zdolno widzenia i moe przyczyni si do stanw zapalnych oka. Powszechna obawa przed czytaniem maych liter lub wykonywaniem precyzyjnych robt przy sabym owietleniu jest take pozbawiona podstaw. Tak dugo, jak dugo wiato jest wystarczajce, aby widzie bez poczucia dyskomfortu, nie jest to szkodliwe i moe by poyteczne. Przypuszcza si, e nage kontrasty w nateniu wiata mog by szczeglnie szkodliwe dla oka, lecz nie znalazem adnego potwierdzenia dla tego rodzaju teorii. Nage zmiany wiata niewtpliwie stanowi kopot dla wielu osb, ale daleko im do czynnikw patogennych. We wszystkich obserwowanych przeze mnie przypadkach stwierdziem ich korzystne oddziaywanie. Osoby z wad wzroku cierpi z powodu niedostosowania wynikajcego z pogorszenia wizji spowodowanej zmianami intensywnoci wiata. Pogorszenie widzenia zawsze jest chwilowe i jeeli oko jest

wytrwale eksponowane w takich warunkach, okae si to korzystne dla wzroku. Polecam wiczenia polegajce na naprzemiennym czytaniu w jasnym i przymionym wietle lub na przechodzeniu z ciemnego do jasnego pokoju i odwrotnie. Nawet tak szybkie i raptowne zmiany wiata, jakie wywouje obraz filmowy s na dusz met korzystne dla oczu. Zawsze doradzam osobom z wad wzroku czste wizyty w kinie i wiczenie tam centralnej fiksacji. Takie osoby szybko przystosowuj si do byskajcego wiata i dziki temu lepiej toleruj inne rodzaje owietlenia i odbicia wiata. Przypuszcza si, e czytanie jest jednym z koniecznych negatywnych czynnikw cywilizacji, przy czym panuje przekonanie, e unikanie maego druku i stwarzanie szczeglnie korzystnych warunkw do czytania moe zminimalizowa szkodliwy wpyw tej czynnoci. Wykonano szeroko zakrojone badania dotyczce wpywu rnych krojw pisma na wzrok dzieci w wieku szkolnym, wielkoci czcionki, jej odcienia, odstpu pomidzy literami, przestrzeni pomidzy liniami, dugoci linii, itd. Dzieci mog si nudzi ksik wydrukowan maymi literami, ale nie widziaem nigdy adnego powodu, ktry pozwalaby przypuszcza, e ich oczy (lub jakiekolwiek inne oczy), mogyby ponie szkod w wyniku czytania tego rodzaju czcionki. Przeciwnie, czytanie piciopunktowego pisma, wykonywane bez uczucia dyskomfortu, niezmiennie okazywao si by korzystne, przy czym pozytywny efekt zwiksza si wraz z przyciemnianiem wiata, przy ktrym mona jeszcze czyta i z przyblianiem tekstu do oczu. Przy uyciu tych prostych rodkw powany bl oczu znika w cigu kilku minut, a nawet natychmiast. Wynika to z tego, e piciopunktowy tekst nie moe by czytany w pmroku i blisko oczu dopki oczy nie s zrelaksowane, podczas gdy duy druk mona czyta przy dobrym wietle i z normalnej odlegoci w sytuacji gdy oczy znajduj si w stanie napicia. Gdy mona odczyta go w niesprzyjajcych warunkach, czytanie normalnego druku w standardowych okolicznociach ulega ogromnej poprawie. Przy krtkowzrocznoci, napicie zwizane z widzeniem piciopunktowego tekstu moe by poyteczne, poniewa stopie krtkowzrocznoci zawsze ulega zmniejszeniu, gdy wytwarza si napicie spowodowane patrzeniem na bardzo bliskie obiekty, co czasami przeciwdziaa tendencji do wytwarzania stanu napicia przy patrzeniu na odlege

przedmioty, ktre to napicie zawsze jest zwizane z powstawaniem wady krtkowzrocznoci. Dla niektrych krtkowidzw korzystne jest nawet samo napicie zwizane z patrzeniem na druk tak may, e nie moe by odczytany. Wiele osb w trosce o swj wzrok unika czytania w pojazdach, lecz w zwizku z postpem cywilizacji musz one spdza znaczn cz czasu w rodkach komunikacji i spora grupa nie ma moliwoci czytania w innym czasie. Byoby zatem bezowocne oczekiwa, e zaprzestan praktykowania lektury podczas podry. Na szczcie teoria o szkodliwoci czytania w trakcie jazdy nie jest oparta na faktach. Ogldanie poruszajcych si obiektw pocztkowo powoduje napicie i pogorszenie si ostroci widzenia, lecz jest to tylko chwilowe zjawisko i wraz z praktyk poprawia si ostro widzenia. Czytanie w pozycji lecej to chyba najbardziej i najczciej zwalczane przyzwyczajenie rzekomo niszczce wzrok. Na szkodliwo tego rodzaju aktywnoci przytaczano szereg wymylnych argumentw, lecz ten sposb czytania jest na tyle przyjemny, e prawdopodobnie niewiele osb przejo si grocymi konsekwencjami. Z satysfakcj mog owiadczy, i odkryem, e te konsekwencje" dziaaj raczej z korzyci ni ze szkod na wzrok. Podobnie jak przy uywaniu wzroku w innych nie sprzyjajcych okolicznociach jest dobr rzecz mc czyta na leco, za czynno ta wraz z praktyk staje si coraz atwiejsza. W pozycji wyprostowanej, z dobrym wiatem padajcym znad lewego ramienia, mona czyta przy pewnym stopniu napicia wzroku, ale w pozycji lecej, przy niekorzystnym ustawieniu wiata oraz czytanych stron, czytanie jest moliwe tylko w stanie relaksacji. Kady, kto potrafi czyta lec bez poczucia dyskomfortu, nie powinien mie najmniejszych trudnoci przy czytaniu w normalnych warunkach. Widzenie w utrudnionych warunkach jest dobrym treningiem umysowym. Pocztkowo umys moe by rozproszony niesprzyjajcym otoczeniem, lecz po przystosowaniu si do tego rodzaju otoczenia, w miar poprawy psychicznej kontroli wzrok ulega poprawie. Rekonwalescent nie musi od razu uprawia maratonu, nie mona take oczekiwa od osoby z wad wzroku, aby (bez odpowiedniego przygotowania) wpatrywaa si w poudniowe soce. Lecz, tak jak osoba powanie chora, moe stopniowo wzmacnia swoje siy, e nie straszny bdzie dla niej maraton, tak oko z wad wzroku moe by przyuczone do stanu poprawnego widzenia, gdzie warunki widzenia

postrzegane oglnie jako rujnujce wzrok, stan si nie tylko bezpieczne dla oczu, ale nawet korzystne.

ROZDZIA 15 OPTIMUM I PESIMUM CZYLI TO CO NAJLEPSZE I TO CO NAJGORSZE

Niemal we wszystkich przypadkach wad wzroku spowodowanych bdami refrakcji istnieje taki obiekt albo obiekty, ktre mog by widziane z normaln ostroci wzroku. Nazwaem te obiekty mianem optimum". Z drugiej strony s takie obiekty, ktre osoby o prawidowym wzroku widz zawsze w sposb niedoskonay, wytwarzajc przy tym bd refrakcji dostrzegalny podczas badania za pomoc retinoskopu. Te obiekty zostay przeze mnie nazwane pesimum". Dany obiekt moe sta si optimum albo pesimum zgodnie z tym w jaki sposb oddziaywuje na umys. Mona to w atwy sposb wytumaczy. Dla wielu dzieci twarz matki to optimum, za twarz nieznanej osoby stanowi pesimum. Pewna krawcowa zawsze potrafia nawlec cieniutk jedwabn nitk na ig nr 10 bez uycia okularw, podczas gdy musiaa zakada okulary przy przyszywaniu guzikw, gdy nie widziaa dziurek. Bya take nauczycielk krawiectwa i uwaaa, e dzieci s gupie, poniewa nie potrafi okreli rnicy pomidzy odcieniami czerni. Moga dobiera kolory bez porwnywania ich z przykadami, chocia nie moga zobaczy czarnej kreski na fotografii, ktra nie bya ciesza od jedwabnej nici, nie moga take zapamita obrazu czarnej kropki. Pewien bednarz zatrudniony przez lata jako brakarz przy tamie, gdzie w szybkim tempie przesuway si beczki, potrafi bez problemw zauway ich wady, chocia jego wzrok przy patrzeniu na inne obiekty wykazywa bardzo du wad. Osoby ze znacznie lepszym wzrokiem nie potrafiy wskaza beczek z defektami. Znajomo tego rodzaju obiektw pozwala na patrzenie na nie bez napicia wzroku czyli bez usiowania widzenia ich. Dlatego beczki stanowiy optimum dla kontrolera jakoci, za oko igy i kolory jedwabiu dla krawcowej. Przedmioty i postacie nieznane zawsze stanowi pesimum, jak to zostao wykazane w rozdziale 4. W innych przypadkach trudno jest wytumaczy tendencje umysu do czynienia z jednych obiektw pesimum, a z innych optimum. Nie mona take wyjani, dlaczego

jeden obiekt moe by w pewnych okolicznociach i w pewnej odlegoci optimum, a w innych przypadkach ju nie. Pord tych wszystkich niepoliczalnych optimw czsto bywa jednym z nich szczeglna litera na tablicy Snella. Jeden z moich pacjentw potrafi widzie liter K w linii 40, 15 i 10 (stp), lecz nie by w stanie rozrni adnej innej litery w tych liniach, chocia wikszo tego typu pacjentw potrafi widzie inne litery z uwagi na to, e ich obrys jest znacznie bardziej prosty ni ma to miejsce w przypadku litery K. Pesimum moe by rwnie kuriozalne i niewytumaczalne jak optimum. Litera V w swych zarysach jest tak prosta, e wikszo moe j widzie, przy niemonoci zobaczenia innych liter w tej samej linii. Pomimo tego niektre osoby s niezdolne do rozrnienia jej z jakiegokolwiek dystansu, chocia mog czyta inne litery w tym samym sowie, czy linii na tablicy. Inne osoby z kolei bd niezdolne nie tylko do rozpoznania litery V w sowie, ale take do przeczytania jakiegokolwiek sowa zawierajcego t liter. Ich wzrok ulega pogorszeniu zarwno przy patrzeniu na pesimum jak i na inne obiekty. Niektre litery albo obiekty staj si pesimum wycznie w szczeglnych okolicznociach. Litera moe sta si pesimum w sytuacji gdy znajduje si na kocu lub na pocztku linii lub zdania, za nie by nim w innych przypadkach. Gdy zwrcimy uwag pacjenta na fakt, e litera widziana w jednej pozycji powinna by na zdrowy rozum widziana rwnie dobrze w innych miejscach, taka litera czsto przestaje by pesimum bez wzgldu na jej umiejscowienie. Podobnie jak optimum, pesimum moe zanikn, by zamanifestowa pniej swoj obecno. Moe si zmienia w zalenoci od owietlenia i odlegoci. Obiekt, ktry stanowi pesimum w stonowanym owietleniu moe nim nie by w ciemniejszym lub janiejszym owietleniu. Pesimum dla dwudziestu stp moe nim nie by z odlegoci 1,2 czy 30 stp, za obiekt, ktry stanowi pesimum przy patrzeniu na wprost, moe by widoczny przy widzeniu peryferyjnym. Dla wikszoci osb tablica Snella to pesimum. Jeeli potraficie j prawidowo widzie, moecie zobaczy niemal wszystko na wiecie. Czsto pacjenci, ktrzy nie mog zobaczy liter na tablicy, potrafi dobrze widzie inne obiekty o tej samej wielkoci z takiej samej odlegoci. Bd refrakcji ulega powikszeniu podczas patrzenia na litery

widziane niewyranie, a nawet przy patrzeniu na litery, ktrych w ogle nie mona widzie lub ktrych widocznoci dana osoba nie jest wiadoma. Dana osoba moe patrze na czyst bia tablic bez bdu refrakcji, lecz jeli spojrzy na doln cz tablicy Snella, nawet po zakryciu widocznych liter, gdy tablica wydaje si rwnie biaa jak widziana poprzednio czysta tablica zawsze mona wykaza bd refrakcji. Mwic w skrcie, pesimum mog stanowi obiekty czy litery, ktrych widzenia dana osoba nie jest wiadoma. To zjawisko jest bardzo rozpowszechnione. Gdy tablica znajduje si w peryferyjnym polu widzenia moe wpywa na pogorszenie jakoci widzenia obiektu ogldanego na wprost. Przykadowo dana osoba moe patrze z odlegoci na powierzchni pokryt zielon tapet i widzie kolor rwnie dobrze jak z bliska, lecz jeli tablica, na ktrej litery nie s dobrze (albo wcale) przez ni widziane zostanie umieszczona w ssiedztwie ogldanej powierzchni, retinoskop moe wykaza bd refrakcji. W miar poprawy wzroku zmniejsza si ilo liter na tablicy, ktre stanowi pesimum, wzrasta za liczba tych, ktre s optimum do czasu, gdy caa tablica nie stanie si optimum. Pesimum podobnie jak i optimum jest wytworem umysu. Czasami wie si z napiciem w trakcie widzenia (optimum nie ma takich powiza). Nie jest spowodowane bdem refrakcji, ale zawsze wytwarza taki bd i w chwili gdy zanika stan napicia, zanika take pesimum i przeksztaca si w optimum.

ROZDZIA 16 STARCZOWZROCZNO: PRZYCZYNY I LECZENIE

Wrd ludzi yjcych w warunkach wspczesnej cywilizacji sia ako-modacji oka stopniowo ulega zmniejszeniu. W wikszoci przypadkw wydaje si by cakowicie stracona u ludzi w wieku szedziesiciu siedemdziesiciu lat, cakowicie uzalenionych od okularw w wypadku bliskiego widzenia. Niewiele jest informacji dotyczcych tego zjawiska wrd ludw pierwotnych i yjcych z dala od cywilizacji. Niektrzy oftalmolodzy utrzymuj, e u osb, ktre uywaj swojego wzroku gwnie do bliskiego widzenia ta wada jest o wiele rzadsza (o ile w ogle wystpuje), ni wrd osb, ktre przewanie potrzebuj widzenia na dystans jak rolnicy czy marynarze, inni twierdz co cakiem przeciwnegoJednake osoby, ktre nie mog czyta, bez wzgldu na ich wiek, poproszeni o

spojrzenie na drukowane pismo wykazuj wady wzroku w zakresie bliskiego widzenia, chocia ich ostro widzenia w odniesieniu do bliskich i znanych obiektw moe by doskonaa. Jeeli chodzi o tego typu osoby w wieku czterdziestu piciu pidziesiciu lat wniosek, e sia akomodacji ich oczu jest osabiona, nie stanowi wystarczajcego wyjanienia. Mody analfabeta te tego lepiej nie zrobi, za mody student, ktry bez trudu potrafi czyta z bliska aciskie pismo, zawsze wykae symptomy wady wzroku przy prbie czytania staroangielskiego, greckiego, czy chiskiego za pierwszym razem. Ludziom u ktrych sia akomodacji obniya si do tego stopnia, e maj trudnoci z czytaniem i pisaniem powiada si, e maj presbiopi albo mwic bardziej pospolicie Starczowzroczno. Ta choroba jest oglnie akceptowana zarwno przez lud jak i przez naukowcw jako jedna z nieuniknionych skutkw starzenia si. Powszechne obnianie si siy akomodacji wraz z wiekiem przypisuje si stwardnieniu soczewek, co powoduje ich spaszczenie obniajc moliwoci refrakcji w poczeniu ze zwiotczeniem i atrofi minia rzskowego. W wikszoci przypadkw w regres jest tak regularny, e wymylono tabele pokazujce jakiego stopnia ostroci wzroku mona oczekiwa w danym wieku. Zgodnie z tym, co tam napisano, prawie moliwe jest przepisywanie okularw bez badania wzroku danej osoby lub patrzc na to z drugiej strony, mona okreli wiek danej osoby z dokadnoci do roku lub dwch biorc do rki czyje okulary. Zgodnie ze smutnym zestawieniem tych tabelek, trzydziestolatek moe dowiedzie si, e straci poow swojej pierwotnej siy akomodacji, czterdziestolatek dwie trzecie, za u szedziesiciolatka ta sia w ogle nie istnieje. Jednake yje dua ilo osb nie odpowiadajcych temu schematowi. Wiele osb w wieku czterdziestu lat potrafi czyta pismo 5 pt z odlegoci dziesiciu cm, chocia wedug tabel powinni straci t si wkrtce po ukoczeniu dwudziestu lat. Gorsza sprawa, e s ludzie, ktrzy w ogle nie maj zamiaru sta si starczowzroczni. Oliver Wendell Holmes wspomina o jednym z takich przypadkw w ksice The Auto-crat of the Breakfast Table. yje obecnie w Stanie Nowy York", pisze, pewien starszy gentlemen, ktry natychmiast po stwierdzeniu faktu pogarszania si jego wzroku podj wiczenia koncentrujce si gwnie na czytaniu najdrobniejszego z dostpnych drukw przechytrzajc w ten sposb swoim uporem prawa natury. Teraz ten starszy pan wyczynia

za pomoc swojego pira nadzwyczajne sztuki, wykazujc przy tym, e jego oczy musz mie jako mikroskopu. Nie potrafi powiedzie jak wiele psalmw i fragmentw ewangelii potrafi on umieci na okrgu wielkoci poowy dziesiciocentwki". Spotyka si take ludzi, ktrzy odzyskuj zdolno do bliskiego widzenia po jej uprzedniej utracie przed pitnastoma (i wicej) laty, s take takie osoby, ktre wykazujc starczowzroczno w stosunku do niektrych obiektw, do innych maj prawidowy wzrok. Na przykad wiele krawcowych moe nawleka nitk goym okiem, za retinoskop wykazuje przy tym, e ich oko prawidowo ogniskuje promienie wiata odbite od tych obiektw, jednake nie potrafi one czyta, ani pisa bez uycia okularw. Od kiedy jestem tego wiadomy zawsze dostrzegam ten ostatni z wymienionych przypadkw, s one znane take wszystkim okulistom bez wzgldu na ich dowiadczenie. Mona o nich usysze na spotkaniach stowarzyszenia oftalmologw, s take opisywane w czasopismach medycznych, lecz jeli przychodzi do napisania ksiki objaniajcej takie przypadki, wikszo artykuw poruszajcych ten temat powtarza stare stwierdzenie, e presbiopia jest: naturalnym wynikiem starzenia si". Martwa rka niemieckiej nauki cigle uciska intelekty i powstrzymuje nas przed zawierzeniem ewidentnym wiadectwom naszych zmysw. Niemiecka oftalmologia wci jest witoci i nie istniej takie fakty, ktre uprawniayby do zdyskredytowania jej. Szczliwie dla tych, ktrzy czuj si powoani do obrony starych teorii, krtkowzroczno opnia nadejcie presbiopii, za zmniejszanie si rozmiarw renicy, ktre czsto zdarza si w pnym wieku, wywouje efekt uatwiajcy widzenie na blisk odlego. Zatem odnotowane przypadki osb, ktre w wieku powyej pidziesiciu piciu lat bez trudu czytaj bez uycia okularw, mog by atwo wyjanione przypuszczeniem, i te osoby musz by bliskowidzami lub e ich renice s nadzwyczajnie mae. Jeeli jednak przebadamy taki przypadek, sprawa moe nie by wcale taka prosta, poniewa dana osoba moe by bardzo daleko od wady krtkowidzenia, wykae za wad dalekowzrocznoci, za renice bd si charakteryzowa normalnymi rozmiarami. Nie pozostanie zatem nic innego do zrobienia jak zignorowa takie przypadki. Utrzymanie si zdolnoci do bliskiego widzenia albo powrt po uprzedniej utracie takiej zdolnoci w podeszym wieku bywa przypisywane nienaturalnym zmianom w

ksztacie soczewek. W tego rodzaju przypadkach wypuko soczewek w pocztkowym stadium katarakty, dostarcza bardzo wygodnego i wiarygodnego wyjanienia. W przypadkach przedwczesnej presbiopii przytacza si wyjanienia oparte na przewiadczeniu o przyspieszonej sklerozie soczewek i zwiotczeniu minia

rzskowego" i jeeli bdziemy obserwowa takie przypadki jak przykad krawcowej, ktra potrafi nawleka ig, cho nie moe ju czyta gazet, bez wtpienia zostan wynalezione jakie wyjanienia tego rodzaju prawidowoci zgadzajce si z niemieckim punktem widzenia. Prawda o starczowzrocznoci jest taka, i nie jest to normalny efekt procesu starzenia si", poniewa mona jej zarwno przeciwdziaa, jak i wyeliminowa j. Jest ona spowodowana bynajmniej nie stwardnieniem soczewek, ale stanem napicia przy patrzeniu na blisk odlego. Niekoniecznie musi to by powizane z wiekiem, jako e zdarza si to w niektrych przypadkach w wieku dziesiciu lat, a w innych wcale nie wystpuje, chocia dane osoby mog by bardzo zaawansowane w tak zwany presbiotyczny" wiek. To prawda, e soczewki twardniej wraz z wiekiem, podobnie jak twardniej koci i zmienia si struktura skry, ale poniewa soczewki nie s istotnym czynnikiem w procesie akomo-dacji, ten fakt nie ma wikszego znaczenia. Zatem gdy w niektrych przypadkach soczewki staj si bardziej wypuke albo wraz z wiekiem mog traci swoj si refrakcji, to mona take zaobserwowa soczewki pozostajce w doskonale przejrzystym stanie i w niezmienionym ksztacie w wieku dziewidziesiciu lat. Jako e misie rzskowy take nie bierze udziau w procesie akomodacji, jego zwiotczenie bd atrofia nie mog by czone z obnieniem si siy akomodacji. Presbiopia jest w gruncie rzeczy form dalekowzrocznoci, w ktrej gwnie upoledzone jest bliskie widzenia, natomiast widzenie na odlego, wbrew temu co si powszechnie sdzi, jest take w kadym przypadku pogorszone. Rozrnienie pomidzy tymi dwoma wadami nie zawsze jest proste. Osoba dalekowzroczna nie jest w stanie czyta 5 punktowego pisma, za osoba w wieku presbiopii" moe je czyta bez objaww trudnoci, majc przy tym kopoty z widzeniem na odlego. W obydwu przypadkach bd wystpowa obie wady, chocia dana osoba moe by tego niewiadoma. Zostao wykazane, e gdy oko wytwarza stan napicia w celu zobaczenia

bliskiego obiektu, ogniskowa jest zawsze w jednym albo we wszystkich meridianach przesunita dalej, ni to miao miejsce wczeniej. Przy pomocy symultanicznej retinoskopii mona wykaza, e starczowzroczna osoba prbujca bezskutecznie czyta piciopunktow czcionk, bdzie zawsze miaa przesunit ogniskow znacznie dalej, ni miao to miejsce przed dokonywaniem tej prby. Wskazuje to na fakt, e niemono czytania bya spowodowana stanem napicia. Nawet myl o dokonaniu tego rodzaju wysiku bdzie powodowa napicie w takim stopniu, e zmieni si refrakcja i bdzie wystpowa bl, dyskomfort i zmczenie, ktre nie byy dowiadczane przed patrzeniem na tak may druk. Ponadto, gdy osoba ze starczowzrocznoci pozwoli wypocz oczom poprzez zamknicie ich lub palming, bdzie zawsze zdolna przynajmniej przez kilka chwil czyta piciopunktowy tekst z odlegoci dziesiciu cm, co ponownie wskazuje na to, e wada wzroku nie jest spowodowana organicznymi zmianami oka, ale stanem napicia przy patrzeniu. Gdy napicie zostanie trwale wyeliminowane, presbiopia take zostaje na trwae usunita. Zdarzao si to nie tylko w kilku sporadycznych przypadkach, lecz w bardzo wielu i to we wszystkich grupach wiekowych poczynajc od szedziesiciolatkw poprzez siedemdziesiciolatkw i osoby osiemdziesicioletnie. Pierwszym wyleczonym ze starczowzrocznoci pacjentem byem ja sam. Po udowodnieniu za pomoc eksperymentw na zwierztach, e soczewki nie bior udziau w procesie akomodacji, wiedziaem, e presbiopia musi by uleczalna. Lecz zdawaem sobie spraw z tego, i nie mog oczekiwa jakiegokolwiek zaakceptowania moich rewolucyjnych odkry do jakich doszedem, dopki bd nosi okulary z powodu przypuszuczalnej utraty siy akomodacji przez moje soczewki. Cierpiaem zatem z powodu maksymalnego stopnia presbiopii. Sia mojej akomodacji rwna bya zeru i miaem powany problem z dopasowaniem okularw, poniewa okulary, ktre umoliwiay mi czytanie piciopunktowego druku z odlegoci 33 cm nie pozwalay na to ju z odlegoci 30 czy 36 cm. Gdy usiowaem zobaczy co z bliska bez okularw retinoskop wykazywa, e moje oczy s zogniskowane jak przy patrzeniu w dal, gdy za prbowaem zobaczy co z daleka, oczy byy zogniskowane jak do widzenia z bliska. Moim problemem byo zatem znalezienie sposobu odwrcenia mojej

niesprawnoci i doprowadzenia oczu do moliwoci ogniskowania si na punkcie, ktry w danej chwili yczyem sobie widzie. Konsultowaem mj problem z licznymi specjalistami chorb oczu, lecz moje rozmowy z nimi byy podobne do tych, jakie prowadzi w. Pawe z Grekami, czysty obd. ,,Twoje soczewki s twarde jak kamienie" mwili. Nikt nic nie moe dla ciebie zrobi". Wtedy poszedem do neurologa. Przebada mnie retinoskopem i potwierdzi moje spostrzeenia co do specyficznego przestawienia sposobu akomodacji moich oczu, lecz nie mia adnego pomysu co do tego jak mgby mi pomc. Powiedzia, e musi si skonsultowa z jednym ze swoich kolegw i poprosi mnie o przyjcie w przyszym miesicu, co uczyniem. Wwczas owiadczy, e doszed do wniosku i istnieje tylko jeden czowiek, ktry mgby mnie wyleczy i jest nim dr William H. Bates z Nowego Jorku. Dlaczego tak uwaasz?" zapytaem. Poniewa wydaje mi si, e jeste jedynym czowiekiem, ktry mgby co wiedzie na ten temat" odpowiedzia. W ten sposb byem zdany na samego siebie. Na szczcie spotkaem dentelmena, bez medycznego wyksztacenia, ktry by askaw zosta moim asystentem. Przez wiele dugich i nucych godzin z wielk uprzejmoci trwa przy retinoskopie, podczas gdy ja usiowaem znale jaki sposb akomodacji oka waciwej dla czynnoci czytania, gdy chciaem czyta, zamiast dotychczasowego ustawienia akomodacji do dali. Pewnego dnia patrzc na zawieszony na cianie obraz skay Gibraltaru zauwayem na niej kilka czarnych plamek. Wyobraziem sobie, e te plamki s otworami jaski i e w tych jaskiniach znajduj si poruszajcy si ludzie. Gdy to zrobiem moje oczy zogniskoway si na odlego umoliwiajc czytanie. Nastpnie popatrzyem na ten sam obrazek z odlegoci pozwalajcej normalnym oczom czyta, cay czas wyobraajc sobie, e te plamki byy jaskiniami z ludmi w rodku. Retinoskop wykaza, e moje oczy podjy akomodacj oraz e byem zdolny do odczytania podpisu pod obrazkiem. W ten sposb na pewien czas pomogem sobie uywajc wyobrani. Pniej odkryem, e gdy wyobraaem sobie litery jako czarne, mogem widzie je jako czarne, gdy za widziaem je jako czarne, potrafiem rozrnia ich ksztaty. Nie

mona nazwa moich postpw byskawicznymi, ale po szeciu miesicach mogem czyta gazety z penym poczuciem komfortu. To dowiadczenie byo niezwykle wane, poniewa zawierao w sobie wszystkie objawy, jakie pniej zaobserwowaem u innych pacjentw ze starczowzrocznoci. Na szczcie dla moich pacjentw leczenie innych osb jest znacznie krtsze, ni to miao miejsce w tym pierwszym przypadku. Niekiedy, cakowite i trwae wyleczenie zostao osignite w cigu kilku minut. Pewien pacjent, ktry z powodu starczowzrocznoci nosi okulary od dwudziestu lat poprawi sobie wzrok za pomoc metody wyobrani w czasie krtszym od pitnastu minut. W jego przypadku po poproszeniu o odczytanie 5 punktowych liter, odrzek i nie jest w stanie tego zrobi, poniewa wszystkie litery s szare i wygldaj tak samo. Przypomniaem mu, e druk zosta wykonany za pomoc farby drukarskiej i e nie ma nic bardziej od niej czarnego. Zapytaem go czy widzia kiedykolwiek farb drukarsk. Odrzek, e tak. Czy przypomina sobie jak bardzo bya czarna? Tak. Czy wierzy w to, e te litery s rwnie czarne jak farba, ktr widzia a zarazem sobie przypomina? Stwierdzi, e tak i wtedy odczyta litery, a poniewa poprawa wzroku okazaa si trwaa, owiadczy, e go zahipnotyzowaem. W innym przypadku dziesicioletnia starczowzroczno zostaa wyleczona rwnie szybko przy pomocy tej samej metody. Po przypomnieniu pacjentowi, e litery ktrych nie mg odczyta s czarne, pacjent odrzek, e o tym wie, lecz one wygldaj na szare. Jeeli Pan wie e one s czarne, a widzi je Pan jako szare" powiedziaem to musi je Pan sobie wyobraa jako szare. Przypumy, e wyobrazi Pan sobie te litery jako czarne. Moe Pan to zrobi?" Tak" odpowiedzia Mog wyobrazi sobie, e s czarne". Po czym zacz czyta litery. Takie ekstremalnie szybkie wyzdrowienia s rzadkie. W dziewiciu przypadkach na dziesi uzyskiwany postp jest znacznie wolniejszy i potrzebne jest zastosowanie wszystkich metod powodujcych relaksacj, stosowanych przy leczeniu innych bdw refrakcji. W najtrudniejszych przypadkach starczowzrocznoci ludzie czsto cierpi z powodu iluzji zudze koloru, wielkoci, formy i zwielokrotnienia obrazu w chwili gdy

prbuj czyta piciopunktowy tekst, podobnie jak osoby z dalekowzroczno-ci, astygmatyzmem i krtkowzrocznoci podczas prby czytania liter na tablicy testowej z dali. Nie s w stanie przypomnie sobie albo nawet wyobrazi tak maej rzeczy, jak maa czarna plamka podczas prby widzenia z bliska, ale jednoczenie pamitaj j doskonale, gdy nie usiuj widzie. Ich wzrok na dystans czsto nie jest doskonay i zawsze poniej normy, cho mog sdzi, e jest prawidowy. Dokadnie jak ma to miejsce w innych przypadkach bdw refrakcji, poprawa w widzeniu na odlego powoduje take lepsze widzenie z bliska. Jednake bez wzgldu na stopie trudnoci danego przypadku i wiek pacjenta, zawsze jest odnotowywany pewien stopie poprawy widzenia i jeeli leczenie byo prowadzone wystarczajco dugo, osigano cakowicie normalny stan ostroci wzroku. Przewiadczenie o tym, e starczowzroczno jest normalnym efektem starzenia si organizmu jest przyczyn wielkiej liczby osb z wadami wzroku. Gdy osoby, ktre osigaj wiek presbiotyczny" dowiadczaj trudnoci przy czytaniu, bardzo chtnie zakadaj okulary, czsto nawet bez fachowej medycznej konsultacji. W niektrych przypadkach takie osoby mog by faktycznie starczowzroczne, w innych dowiadczane trudnoci mog by chwilowe, jednak dane osoby mog pomyle, e ju nie s takie mode wic to co si dzieje z ich wzrokiem jest zgodne z dziaaniem natury i e nie naley si jej sprzeciwia. Lecz gdy ju zaoy si okulary, w przewaajcej wikszoci przypadkw, wanie one spowoduj wad wzroku, ktr miay wyleczy lub jeeli taka wada wystpuje, tylko j pogorsz, czasami w bardzo szybki sposb o czym kady okulista doskonale wie. Bywa i tak, e po kilku tygodniach (jak to zostao ju opisane w rozdz. 5) dana osoba spostrzega, e nie moe ju bez okularw odczyta duych liter, ktre przed rozpoczciem ich uywania nie sprawiay trudnoci w czytaniu. W przecigu piciudziesiciu lat zanika sia akomodacji oka i dana osoba moe czu si szczliwa, jeeli w tym czasie nie zapadnie na katarakt, jaskr lub zapalenie siatkwki. Tylko w wyjtkowych przypadkach oko nie poddaje si tym sztucznie stworzonym i narzuconym mu warunkom, lecz w takich przypadkach odbywaj si zadziwiajce dugotrwae zmagania z tymi negatywnymi wpywami. Pewna kobieta w wieku siedemdziesiciu lat nosia okulary od lat dwudziestu i wci bya zdolna do

odczytania czcionki 5 pt, a take miaa prawidowy wzrok przy patrzeniu na odlego bez uywania szkie. Jak mwia: okulary mcz jej wzrok i zamazuj obraz", lecz ona pomimo czstej chci odrzucenia, ich wci nosia okulary, poniewa kiedy powiedziano jej, e jest to potrzebne dla jej wzroku. Jeeli jaka osoba stwierdza, e dotyka j starczowzroczno lub przyblia si do wieku presbiotycznego" moe, zamiast zakada okulary, poda za przykadem dentelmena wspomnianego przez dr Holmes'a i wykonywa wiczenia polegajce na czytaniu najmniejszych dostpnych czcionek. Wwczas idea goszca tez, e obnienie si siy akomodacji jest normalnym rezultatem procesu starzenia si organizmu" wkrtce umrze naturaln mierci.

ROZDZIA 17 ZEZ I AMBLIOPIA: PRZYCZYNY

Ambliopia niedowidzenie przy zezie, amblyopia ex enopsia osabienie wzroku z powodu nieuywania go. Poniewa mamy dwoje oczu, jest rzecz oczywist, e musi zaistnie proces widzenia dwch obrazw. Aby te dwa obrazy zostay poczone w jedn cao w umyle, potrzebna jest perfekcyjna harmonia wspdziaania pomidzy tymi dwoma organami. Podczas patrzenia na oddalony obiekt, osie widzenia oczu musz by rwnolege, natomiast przy patrzeniu na obiekty nieco bliej pooone, powiedzmy bliej ni 20 stp, osie musz zbiega si dokadnie pod tym samym ktem. Brak tego typu harmonii w dziaaniu jest znany jako zez i jest jednym z najbardziej przykrych defektw oczu, nie tylko z powodu obnienia si jakoci widzenia, ale take z powodu utraty symetrii w wyraajcej najwiksz ekspresj czci twarzy, co z kolei przyczynia si do powstania przykrego defektu urody. Ta choroba od dawna wprowadza w zakopotanie naukowcw. O ile teorie opisujce w naukowych opracowaniach przyczyny powstania zeza przybliaj si w niektrych przypadkach do ich wyjanienia, o tyle w praktyce wiele przypadkw pozostaje niewyjanionych, za wszystkie metody leczenia ocenia si pod wzgldem rezultatw, jako bardzo niepewne. Idea wyjaniajca, e brak harmonii w ruchach oka jest spowodowany wspwystpujc i odpowiadajc im nierwnowag si w miniach poruszajcych okiem w oczodoach, wydaje si na tyle naturalna, e ta teoria zostaa niemal natychmiast

powszechnie zaakceptowana. Przeprowadzane chirurgiczne operacje pocztkowo miay wielkie wzicie, ale dzi s doradzane przez wikszo autorytetw wycznie jako ostateczny rodek ratunku. Sporo osb dziki takim operacjom wiele skorzystao, lecz najlepsza operacyjna korekta zeza jest wycznie przybliona, za w wielu przypadkach wada ta ulega pogorszeniu, podczas gdy pene odzyskanie rwnego jakociowo widzenia obydwoma oczami czyli moliwoci poczenia dwch wzrokowych obrazw w jedn cao zostao w tragiczny sposb na zawsze zaprzepaszczone. W chwili obecnej teoria tumaczca powstawanie zeza na skutek niesymetrycznej pracy mini wyjania ten problem na tyle nie wystarczajco, e gdy zasugerowano, i zez jest schorzeniem powstajcym w wyniku powikszajcego si bdu refrakcji dalekowzroczno byaby zatem odpowiedzialna za powstanie zeza zbienego, za krtkowzroczno powodowaaby zeza rozbienego zostao to take powszechnie zaakceptowane. Ta teoria rwnie nie wyjania w sposb satysfakcjonujcy problemu i teraz opinie wiata medycznego s podzielone pomidzy rnymi teoriami. Aby ktrkolwiek z tych teorii uzna za wiarygodn, najpierw koniecznie musi ona wyjani wielk liczb skomplikowanych faktw. Niepewno co do wynikw operacji korygujcych minie oka, jest wystarczajcym powodem do nabrania wtpliwoci co do teorii bazujcej na stwierdzeniu, e zez jest wad spowodowan niewaciw prac mini. W wielu przypadkach wykazano parali co najmniej jednego z tych mini w oku, ktre nie zezowao. Wyleczenie poraenia mini nie zawsze skutkuje wyleczeniem zeza, podobnie wyleczenie zeza nie zawsze powoduje popraw stanu niedomagajcych mini. Jeden ze znanych oftalmologw zarejestrowa, tak wielk liczb przypadkw nie poddajcych si leczeniu za pomoc wicze umoliwiajcych poczone widzenie, e w tego typu przypadkach przepisywa leczenie operacyjne. Inny zauway, e wikszo osb dalekowzrocznych nie zezuje, co zmusio go do stwierdzenia, e dalekowzroczno nie moe by przyczyn zeza bez uwzgldnienia innych wspwy-stpujcych przyczyn. To, e stan wzroku nie jest istotnym czynnikiem w wytworzeniu zeza, potwierdzia wielka ilo faktw. To prawda, e zez wystpuje z reguy w poczeniu z bdami refrakcji, lecz niektre jednostki zezuj majc minimalny bd refrakcji. Jest take prawd, e wikszo osb ze zbienym zezem wykazuje si dalekowzrocznoci,

chocia u wielu innych pacjentw tego si nie stwierdza. Niektre osoby z przypadkiem zbienego zeza s krtkowzroczne. Bywaj take osoby ze zbienym zezem z jednym okiem prawidowym, a drugim dalekowzrocznym, krtkowzrocznym lub nawet niewidome na drugie oko. Z reguy w oku, ktre skrca wzrok jest gorszy, ni w tym, ktre patrzy prosto, ale zdarzaj si odwrotne przypadki. Przy lepocie pary oczu, oba mog by na wprost lub jedno moe skrca. Z jednym dobrym i jednym lepym okiem, oba mog by ustawione prosto. Im bardziej lepe jest oko, tym wiksz wykazuje tendencj do zezowania, lecz czsto zdarzaj si wyjtki i w rzadkich przypadkach oko o wzroku niemal prawidowym moe by trwale skrcone. Zez moe take zanikn i ponownie powrci, jak rwnie zez zbieny moe zamieni si w rozbieny i na odwrt. Przy takim samym bdzie refrakcji, jedna osoba moe zezowa, inna nie. Trzecia z kolei bdzie zezowa innym okiem. A czwarta pocztkowo bdzie zezowa jednym okiem, a nastpnie drugim. U pitej osoby stopie tej wady bdzie si zmienia. Jedni bd si dobrze czu bez okularw, czy innego leczenia, inni bd potrzebowa pomocy. Stosowane metody leczenia mog dawa trwa, bd tymczasow popraw, za nawroty wady mog si zdarza zarwno przy noszeniu okularw jak i bez nich. Nawet przy niewielkim bdzie refrakcji, jako widzenia okiem zezujcym jest gorsza od tej okiem patrzcym prosto i z reguy nie sposb znale przyczyny tego stanu rzeczy w wadach budowy oka. Istnieje znaczna rozbieno opinii co do tego, czy ten specyficzny bd wynika z zeza, czy te jest powodem zezowania, przewaa jednake opinia, e to zez wpywa na pogorszenie si wad wzroku. Znalazo to odzwierciedlenie w nazwie nadanej temu schorzeniu amblyopia ex anopsia (osabienie wzroku z powodu nie uywania go) gdy uwaa si, e umys pomija obraz dochodzcy z wadliwego oka, aby unikn podwjnej wizji Spotkaem jednake wiele par oczu z zezem, ktre nie miay ambliopii, mona take spotka t przypado u osb, ktre nigdy nie zezoway. W literaturze traktujcej o tym temacie, peno jest stwierdze o niemoliwoci leczenia ambliopii, za w popularnych opracowaniach doradza si rodzicom zezujcych dzieci, aby jak najszybciej rozpoczynali leczenie zeza z uwagi na groc utrat wzroku w oku, ktre zezuje. Jeden z waniejszych oftalmologw stwierdzi, e nie naley si

spodziewa wikszych wynikw w leczeniu ambliopii w wieku powyej szstego roku ycia, podczas gdy inny powiedzia: czynnoci siatkwki nigdy nie powrc do normalnego stanu, nawet jeeli przyczyny zaburze wzroku zostay usunite ..." Jest to dobrze rozeznane w przypadku, gdy dobrze widzce oko traci wzrok na jaki czas, ale wzrok w przypadku ambliopii czsto powraca w peni do normy. Ponadto jedno oko moe by w pewnym czasie obarczone t wad, a kiedy indziej nie. Przy zakryciu dobrze widzcego oka, oko zezujce moe mie na tyle du ambliopi, e z trudnoci rozrni dzienne wiato od ciemnoci, lecz po otwarciu obydwu oczu, wzrok w oku zezujcym moe si okaza rwnie dobry, jak w oku patrzcym na wprost, a czasem nawet lepszy. W wielu przypadkach am-bliopia wystpuje na zmian to w jednym, to w drugim oku. Podwjne widzenie zdarza si czsto wycznie w przypadku zeza i gdy tak si dzieje ma to bardzo zadziwiajce formy. Gdy oczy skierowane s do rodka, obraz widziany przez prawe oko, powinien by (zgodnie z wszelkimi prawami optyki) widziany po prawej stronie, za obraz widziany przez lewe oko winien by przesunity na lewo. Przy oczach zwrconych na zewntrz sytuacja powinna by odwrotna. Lecz czsto usytuowanie obrazw jest odwrcone, obraz widziany przez prawe oko w przypadku zeza zbienego jest widziany po lewej stronie, za widok dochodzcy z lewego oka widziany jest ze strony prawej. W przypadku zeza rozbienego sytuacja jest odwrotna. Taki stan rzeczy znany jest pod nazw paradoksalna diplopia". Trzeba wszelako zaznaczy, e osoby o wzroku niemal prawidowym, patrzce doskonale na wprost, mog wykazywa obydwa rodzaje takiego podwjnego widzenia. adna z przedstawionych teorii nie wyjania wszystkich okolicznoci zwizanych z t wad wzroku, gdy tak naprawd mona udowodni, e we wszystkich przypadkach zeza wystpuje specyficzny stan napicia i usunicie tego napicia pociga za sob we wszystkich przypadkach wyleczenie z zeza, podobnie jak ma to miejsce w przypadku amblio-pii i bdw refrakcji. Jest oczywiste, e wszyscy o normalnym wzroku potrafi zrobi zeza na yczenie" poprzez napicie odpowiednich mini. Nie jest to trudna do wykonania czynno i wiele dzieci bawi si w ten sposb, dostarczajc swoim rodzicom nieuzasadnionego lku, i ten chwilowy zez stanie si trwa przypadoci. Wytworzenie zeza zbienego jest stosunkowo atwe. Dzieci z reguy czyni to poprzez napicie wzroku zerodkowane na widzeniu koca swojego nosa. Wytworzenie

zeza rozbienego jest trudniejsze, lecz po krtkiej praktyce osoba o normalnym wzroku moe zgodnie ze swoj wol odwraca na zewntrz zarwno jedno, jak i oboje oczu. Moliwe jest take zwrcenie jednego oka do gry albo na d lub jednego na d i drugiego do gry oraz w dowolnym danym kierunku. Kady rodzaj zeza moe by wykonany na yczenie" poprzez odpowiadajcy mu rodzaj napicia. Z reguy przy takim wywoanym na yczenie zezie odnotowuje si pogorszenie widzenia, za pomiar siy odpowiednich mini wykazuje ich sabo korelujc z danym sposobem zezowania.

ROZDZIA 18 ZEZ I AMBLIOPIA: LECZENIE

Oczywisty wniosek wynikajcy z poprzednich rozwaa pozwala stwierdzi, e zez i ambliopia, podobnie jak bdy refrakcji s zaburzeniami wycznie czynnociowymi. Poniewa zawsze poddaj si leczeniu przy pomocy zredukowania i usunicia stanu napicia z nimi zwizanego, w celu wyeliminowania tych wad naley stosowa wszystkie metody, ktre powoduj stan relaksacji wzroku i centraln fiksacj. Podobnie jak ma to miejsce w przypadkach bdw refrakcji, zez zanika, za ambliopia zostaje skorygowana tak szybko, jak szybko dany pacjent osignie wystarczajc kontrol nad umysem, pozwalajc na utrzymywanie w pamici obrazu doskonale czarnej kropki. Dziki tej metodzie obydwie wady mog by czasowo usunite, za ich trwae wyeliminowanie jest ju tylko kwesti zamiany tego chwilowego stanu w trwa i nieprzemijajc jako. Jednym z lepszych sposobw osignicia kontroli umysu (w zakresie zmysu wzroku) w przypadku zeza, jest wiadome nauczenie si powikszania tej wady lub wytwarzania odmiennego rodzaju zeza. Typowym przykadem moe by tutaj przypadek kobiety, ktra cierpiaa na rozbienego, pionowego zeza obu oczu. Gdy lewe oko patrzyo na wprost, prawe skrcao na zewntrz i do gry, gdy prawe byo usytuowane prosto lewe skrcao w d i na zewntrz. W obydwu oczach wystpowaa ambliopia i podwjne widzenie z postrzeganiem obrazw czasami po waciwej, a czasami po przeciwnej stronie. Kobieta cierpiaa na ble gowy, przepisane okulary i inne metody leczenia nie przynosiy adnego efektu, tak e zdecydowana bya podda si operacji. Chirurg, do ktrego zwrcia si z tym projektem, podczas badania stwierdzi w tym

przypadku tak wiele nieprawidowo pracujcych mini, e poprosi mnie o opini, ktre z nich powinny by zoperowane. Pokazaem tej pani, jak w sposb wiadomy moe powiksza swojego zeza i zaleciem chirurgowi, by leczy jej oczy przy pomocy reedukacji wzroku bez operowania. Podjli wiczenia i po upywie niecaego miesica pacjentka nauczya si odruchowo porusza oczami. Pocztkowo robia to patrzc na owek trzymany na wysokoci nosa, lecz pniej potrafia to robi bez uycia owka, za na koniec potrafia wytworzy kady rodzaj zeza na yczenie". Leczenie nie byo przyjemne, poniewa robienie nowych rodzajw zeza lub powikszanie ju istniejcej wady sprawiao jej bl, lecz poskutkowao cakowitym i trwaym wyleczeniem zarwno zeza jak i ambliopii. Ta sama metoda z powodzeniem bya stosowana w stosunku do innych pacjentw. Niektrzy nie wiedz czy patrz prosto na dany obiekt, czy te nie. Moe im pomc druga osoba dostrzegajca skrcenie oka i nakierowu-jca je w patrzeniu bliszym waciwemu kierunkowi. Gdy skrcajce oko patrzy wprost na dany obiekt, napicie podczas widzenia zmniejsza si, w konsekwencji czego ulega poprawie wzrok. Zakrycie dobrego oka nieprzeroczystym ekranem, czy matowym szkem okularu, zachca zezujce oko do bardziej prawidowej pracy, szczeglnie gdy ostro widzenia nie jest prawidowa. W przypadku dzieci w wieku poniej siedmiu lat, zez moe by z reguy leczony przy uyciu atropiny. Stosuje si dwa razy dzienne zakrapianie jednoprocentowego roztworu atropiny do jednego lub obu oczu, przez szereg miesicy, czasem ponad rok. Atropina utrudnia dziecku widzenie i sprawia, e wiato soneczne jest odbierane jako nieprzyjemne. Aby przezwyciy te trudnoci, dziecko musi si zrelaksowa, a relaksacja leczy zeza. Rezultaty leczenia osigane dziki reedukacji wzroku w przypadku zeza i ambliopii s czasami tak szybkie, e wydaj si by niewiarygodne. Nastpujcy przykad jest jednym z wielu, ktre mogyby by wymienione. Jedenastoletnia dziewczynka miaa zbienego pionowego zeza lewego oka. Ostro widzenia tego oka na dystans wynosia 3/200, podczas gdy widzenie z bliy byo na tyle niedoskonae, e uniemoliwiao czytanie. Wzrok w prawym oku by prawidowy zarwno z bliy jak i z dali. Gdy zjawia si w moim gabinecie nosia okulary, lecz bez

adnych korzystnych rezultatw. Wielkie C widziaa lepiej gdy patrzya swoim lewym okiem trzy stopy w bok od litery, ni patrzc wprost na ni. Lecz gdy poprosiem j o policzenie palcw mojej doni trzymanej 3 stopy od tablicy, przycigno to na tyle jej uwag, e bya w stanie widzie gorzej" wielk liter. Due wraenie zrobi na niej fakt, e patrzc obok tablicy moga j zgodnie ze swoim yczeniem widzie lepiej albo gorzej. Poprosiem j o zwrcenie uwagi na fakt, e gdy widziaa liter gorzej jej wzrok si poprawia, za podczas gdy widzi j lepiej wzrok ulega pogorszeniu. Po kilkukrotnym przesuwaniu wzroku z tablicy na punkt oddalony o 3 stopy od niej, przy jednoczesnym spostrzeganiu, e to poprzednie miejsce widziane jest jako gorsze, jej wzrok uleg poprawie do ostroci 10/200. Jej zdolno do przesuwania i gorszego widzenia" rosa tak szybko, e w cigu dziesiciu dni jej wzrok uzyska normaln ostro w obu oczach, za po nastpnych dwch tygodniach poprawi si do 20/10 (normalne 10/10), podczas gdy czcionka o rozmiarze 5 pt moga by odczytywana przez kade jej oko w zakresie odlegoci od 7,5 cm do 50 cm. W cigu nastpnych trzech tygodni ostro jej wzroku wynosia 20/5 przy sztucznym wietle, moga take czyta fotograficznie pomniejszan czcionk z odlegoci 5 cm. Testy zostay przeprowadzone dla obu oczu razem, jak i dla kadego z osobna. Potrafia w rwnie dobrym stopniu odczytywa zarwno poznan wczeniej tablic testow, jak i cakiem obc. Poradziem jej aby kontynuowaa leczenie w domu, by zapobiec nawrotowi wady, lecz po upywie trzech lat nic takiego nie nastpio. Podczas wicze w gabinecie oraz w domu, dobre oko byo zasaniane nieprzeroczystym ekranem, lecz nie noszono go w innym czasie. Podobny jest przypadek czternastoletniej dziewczynki, ktra zezowaa od dziecistwa. Wewntrzny misie prosty (rectus) prawego oka zosta przecity w wieku dwch lat, lecz nadal ciga oko do rodka. Dziewczynka nie chciaa nosi okularw z zalepk na zdrowym oku, poniewa koledzy dokuczali jej z tego powodu i nabraa przekonania, i jest to bardziej rzucajce si w oczy od zeza. Pewnego dnia zgubia w niegu okulary, lecz ojciec natychmiast dostarczy jej nastpn par. Wwczas owiadczya, e czuje si chora i nie moe chodzi do szkoy. Wyjaniem jej ojcu, e jest to reakcja nerwowa polegajca na zastpieniu chorob stosowanego aktualnie leczenia. Poniewa sytuacja nie ulegaa zmianie, ani poprawie poprosiem, aby przysza do mnie.

W obecnoci ojca udao si j przekona, e powinna kontynuowa leczenie, ona za natychmiast wzia si do pracy z tak energi i zrozumieniem, e w cigu p godziny wzrok w jej zezujcym i ambliopicznym oku uleg poprawie z 3/200 do 20/30. Staa si take zdolna do odczytania czcionki 5 pt z odlegoci 30 cm. Powrcia do szkoy noszc okulary z zalepk na dobrym oku, ale gdy chciaa co zobaczy, spogldaa jednak ponad okularami. Jej ojciec chodzi z ni do szkoy i nalega by uywaa gorzej widzcego oka w miejsce lepszego. Uwiadomia sobie w kocu, e najprostsz drog wyjcia z kopotw bdzie stosowanie si do moich instrukcji i w cigu tygodnia zez podda si korekcie, za dziewczyna odzyskaa prawidowy wzrok w obydwu oczach. Na pocztku leczenia z odlegoci 3 stp nie bya w stanie policzy palcw rki gorzej widzcym okiem, za po trzech tygodniach (wliczajc w to zmarnowany przez ni czas) nie miaa ju adnych problemw ze wzrokiem. Gdy powiedziaem jej o tym, to co j najbardziej zaniepokoio, to kwestia ewentualnej koniecznoci zaoenia okularw z zalepk w przyszoci. Zapewniem j, e dopki nie powrci wada, dopty nie bdzie musiaa zakada tych okularw. Taka konieczno nigdy si nie zdarzya. W trzecim przypadku omioletnia dziewczynka cierpiaa od dziecistwa na zeza i ambliopi. Wzrok w prawym oku by na poziomie 10/40, a w lewym 20/30. Okulary nie daway poprawy. Posadziem dziecko w odlegoci 20 stp od tablicy z prawym gorszym okiem zasonitym. Skierowaem jej wzrok na wielk liter na tablicy z prob o odnotowanie jej wyrazistoci. Nastpnie powiedziaem jej, eby popatrzya 3 stopy w bok od tablicy zwracajc jej uwag na fakt, e ju nie widzi tej wielkiej litery tak dobrze, jak miao to miejsce wczeniej. Stopniowo przyblialimy punkt fiksacji coraz bliej litery, a do chwili, gdy stwierdzia, e chocia patrzy tylko kilkakilkanacie centymetrw od litery, nadal widzi j w gorszym stopniu. Gdy patrzya na ma liter, z atwoci rozpoznawaa, e zewntrzna fiksacja odsunita ju o dwa centymetry w bok zmniejsza jej ostro widzenia. Potem nauczya si jak zwiksza ambliopi lepszego oka (tego, ktre byo zakryte podczas otrzymywania instrukcji zwikszajcych zewntrzn fiksacj, czyli nauk gorszego widzenia sabszym okiem), co zostao osignite w cigu kilku minut. Powiedziaem jej, e przyczyn jej wadliwego wzroku jest przyzwyczajenie do patrzenia

na wybrane obiekty tylko jedn czci siatkwki, znajdujc si z boku prawdziwego centrum widzenia. Doradziem jej by popatrzya prosto na tablic testow. W cigu p godziny wzrok w lewym oku osign norm, podczas gdy w prawym poprawi si z 10/40 do 10/10. Po dwch tygodniach zostaa w peni wyleczona.

ROZDZIA 19 PRZEPYWAJCE PLAMKI: ICH PRZYCZYNY I LECZENIE

Jedn z czciej ostatnio zgaszanych przypadoci pogarszajcych jako widzenia, jest wczeniej wspomniana przypado znana jako muscae yohtantes albo latajce muszki. Te pywajce ctki s zwykle ciemne lub czarne, lecz czasami wydaj si by biaymi balonikami, za w rzadkich przypadkach przyjmuj wszystkie kolory tczy. Poruszaj si dosy szybko, z reguy po zakrzywionych liniach przed oczami i zawsze wydaj si by tu poza punktem fiksacji. Jeeli kto prbuje spojrze wprost na nie, wydaj si zawsze porusza nieco szybciej i dalej. Std ich nazwa. Literatura traktujca o tym zjawisku pena jest przernych spekulacji co do rde pochodzenia tych przewidze. Niektrzy cz je z obecnoci pywajcych plamek martwych komrek lub ich szcztkw w ciele szklistym1, przeroczystej substancji wypeniajcej w czterech pitych gak oczn. Uwaa si, e podobne plamki na powierzchni rogwki mog by take odpowiedzialne za taki stan rzeczy. Istniej take domniemania, e plamki mog by spowodowane przepywaniem ez po powierzchni rogwki. Latajce muszki s na tyle powszechne w krtkowzrocznoci, e przypuszcza si i stanowi jeden z jej symptomw, jakkolwiek zdarzaj si i w innych wadach refrakcji, jak rwnie i u osb o prawidowym wzroku. S czone z zaburzeniami krenia, trawienia, zym funkcjonowaniem nerek, a poniewa tak wiele zdrowych osb rwnie cierpi na t przypado, zakada si, e mog stanowi objawy pocztkowych stadiw choroby. Dziki temu schorzeniu biznes medyczny dobrze prosperuje i byTak jest to midzy innymi tumaczone w aktualnie wydawanych ksikach, np. w cytowanej w rozdz. Od tumacza" pozycji G. Lefebvre Zaburzenia wzroku" [od
x

red].

oby naprawd trudno opisa ogrom psychicznych cierpie, jakie mog spowodowa te niepozorne plamki, co zilustruj ponisze przykady. Pewien duchowny, ktry by na tyle zaniepokojony pojawiajcymi si przed

oczyma plamkami, e wybra si do swojego okulisty, dowiedzia si, e moe to by objaw choroby nerek, oraz e w wielu przypadkach kopotw z nerkami, ostrzegawczym sygnaem moe by choroba siatkwki. Zatem w regularnych odstpach czasu, wyrusza do tego specjalisty przebada swoje oczy, a gdy tylko,w doktor zmar, pocz natychmiast rozglda si za kim, kto mgby wykonywa okresowe badania. Jego lekarz domowy skierowa go do mnie. Trudno powiedzie czy byem rwnie dobrze znanym lekarzem, jak poprzedni oftalmolog, ale zdarzyo si pewnego razu, e wytumaczyem lekarzowi rodzinnemu jak naley uywa oftalmoskopu, gdy inni specjalici nie potrafili tego zrobi. Zapewne dlatego stwierdzi, e musz wiedzie wszystko o sposobie uywania tego instrumentu, za to czego w duchowny potrzebowa w szczeglnoci, to kogo zdolnego do przeprowadzenia badania wntrza oka i natychmiastowego wykrycia najmniejszych pojawiajcych si znakw wiadczcych o zbliajcej si chorobie nerek. Zatem pacjent w przyby do mnie, ja za przeprowadziem bardzo szczegowe badanie jego oczu. Wyszed szczliwy, bo nie mogem znale niczego zego w jego oczach, lecz potem systematycznie do mnie wraca wycznie w celu sprawdzenia stanu swego zdrowia. Pewnego dnia, gdy byem poza miastem, wpad mu popi do oka i uda si do innego okulisty w celu usunicia go. Gdy wrciem pno w nocy, napotkaem go na progu moich drzwi. Jego historia bya godna politowania. Nowy lekarz przebada oftalmoskopem oczy i zasugerowa moliwo jaskry, opisujc t chorob jako bardzo podstpn, mogc pozbawi go nagle wzroku i ktra moe by potwornie bolesna. Gdy dowiedzia si, e pacjent by wczeniej informowany o niebezpieczestwie zapadnicia na chorob nerek, wyrazi sugesti, e rwnie wtroba i serce mog by nie w porzdku i doradzi dokadne badanie tych organw. Raz jeszcze przebadaem oczy duchownego, ze szczeglnym uwzgldnieniem cinienia w gace ocznej, pozwoliem mu naciska moje oczy i porwna ze swoimi, aby mg sam zobaczy i wcale nie stay si twarde jak kamienie, co w kocu pozwolio mi przekona i uspokoi go. W innym ze znanych mi przypadkw, pewien powracajcy z Europy mczyzna patrzc na biae chmury pewnego dnia dostrzeg latajce muszki pojawiajce si przed jego oczami. Skonsultowa to z lekarzem okrtowym, ktry powiedzia mu, e s to

bardzo powane objawy i mog wiadczy o zbliajcej si lepocie. Mog take oznacza pocztki obdu, jak rwnie inne nerwowe i organiczne przypadoci. Doradzi mu jak najszybsz konsultacj ze swoim domowym lekarzem, jak rwnie ze specjalist chorb oczu, co niezwocznie uczyni. Byo to dwadziecia pi lat temu, ale nigdy nie zapomn przeraajcego stanu rozbicia nerwowego i lku w jakim znajdowa si ten czowiek w chwili, gdy do mnie przyszed. By to stan znacznie gorszy, ni w przypadku duchownego, ktry by gotw przyzna, e jego lki s nieracjonalne. Bardzo dokadnie przebadaem oczy i stwierdziem, e cakowicie odpowiadaj normie. Ostro wzroku bya prawidowa zarwno w bliy, jak i w dali. Kolor, ksztat i cinienie wewntrz gaki ocznej byy prawidowe i nawet przy uyciu silnie powikszajcego szka nie mogem znale adnych zmtnie ciaa szklistego. Krtko mwic nie byo adnych symptomw jakiejkolwiek choroby. Powiedziaem temu mczynie, e nic zego nie dzieje si z jego oczami, a take pokazaem mu wielkie ogoszenie w pewnej gazecie, w ktrym jaki szarlatan opisywa przeraajce rzeczy jakie mog si przydarzy pacjentom wkrtce po zauwaeniu latajcych plamek przed oczami, o ile nie zaczn dostatecznie szybko zaywa lekarstwa zachwalanego w ogoszeniu w cenie jednego dolara za butelk. Zauwayem, e to ogoszenie, ktre ukazuje si codziennie we wszystkich wikszych gazetach w miecie i prawdopodobnie rwnie w innych miejscowociach, musi kosztowa mas pienidzy i pewnie przynosi te pokane zyski. Musi by oczywicie wielka liczba osb cierpicych na tego rodzaju objawy i jeeli byyby one rzeczywicie na tyle powane, na ile si w to wierzy, to w spoeczestwie pojawiaby si wielka masa niewidomych i oszalaych ludzi, ktrych jak dotd nie wida. Mj pacjent wyszed w nieco lepszym stanie, lecz o godzinie jedenastej (jego pierwsza wizyta miaa miejsce o dziewitej) przyszed raz jeszcze. Nadal widzia latajce muszki i wci si ich obawia. Ponownie przebadaem jego oczy, robic to rwnie uwanie jak poprzednio i ponownie udao mi si przekona go, i nic zego si nie dzieje. Po poudniu nie byo mnie w gabinecie, ale powiedziano mi, e znowu przyszed pitnacie po trzeciej. O sidmej przyszed raz jeszcze, tym razem ze swoim domowym lekarzem moim starym przyjacielem. Powiedziaem do tego ostatniego:

Prosz, zrb co eby ten czowiek pozosta w domu. Musz pobiera opaty za jego wizyty, poniewa zajmuj mi tak wiele czasu, lecz jest mi wstyd bra od niego pienidze, poniewa nic zego si z nim nie dzieje." Nie wiem co mu powiedzia mj przyjaciel, lecz pacjent wicej ju nie wraca. Nie widziaem wtedy jeszcze o muscae volitantes tyle ile mi wiadomo teraz lub na tyle duo, aby uwolni obu opisanych mczyzn od ich ogromnego zaniepokojenia. Mogem im powiedzie, e ich oczy s zdrowe, lecz nie wiedziaem jak wyleczy ich z tych objaww, ktre s po prostu zudzeniem spowodowanym psychicznym napiciem. Plamki s powizane z odpowiednim stopniem wykazywanej wady wzroku, poniewa osoby o niedoskonaym wzroku zawsze wykazuj napicie podczas widzenia, lecz take osoby, ktrych wzrok normalnie jest prawidowy mog je czasami dostrzega, gdy nikt nie ma optymalnego wzroku przez cay czas. Wikszo ludzi moe zobaczy muscae yolitantes podczas patrzenia na soce lub na jakkolwiek jednolit jasn powierzchni, tak jak owietlona wiatem sonecznym biaa kartka papieru. Dzieje si tak dlatego, e wikszo ludzi wykazuje stan napicia patrzc na tego rodzaju powierzchni. Innymi sowy plamki mog by widziane tylko w wypadku dziaania oczu i umysu w stanie napicia i zawsze zanikaj, gdy napicie zostanie usunite. Jeeli kto potrafi przypomina sobie ma literk na tablicy testowej widzian za pomoc centralnej fiksacji, plamki natychmiast znikn albo przestan si porusza. Lecz jeeli kto sprbuje przypomnie sobie dwie lub wicej literek, jako widzianych rwnie dobrze w tym samym czasie, plamki ponownie pojawi si i bd si porusza. Z reguy bardzo atwo wyleczy napicie bdce przyczyn muscae yolitantes. Nauczycielka, ktr muszki nkay od wielu lat, trafia do mnie z powodu znacznego pogorszenia si tych objaww. W cigu p godziny udao mi si poprawi jej lekk krtkowzroczno i gdy jej wzrok wrci do normy, plamki znikny. Nastpnego dnia wrcia, lecz ta druga wizyta przyniosa trwa popraw. Pniej potrafia stosowa sama leczenie w domu i nie miaa ju wicej kopotw. Lekarz, ktry cierpia na ustawiczne ble gowy oraz na muscae yolitantes, patrzc na tablic testow potrafi odczyta jedynie 20/70, podczas gdy retinoskop wykazywa zrnicowany astygmatyzm, pacjent za widzia plamki. Gdy patrzy na bia cian lub na bia tablic nadal widzia plamki, a retinoskop wykazywa astygmatyzm.

Ale gdy podczas patrzenia na te powierzchnie potrafi wyobrazi sobie czarn plamk rwnie dobrze jak gdyby j widzia, nie byo ju plamek, a retinoskop nie wykazywa bdw refrakcji. W cigu kilku dni wyleczy si cakowicie z astygmatyzmu, muscae yolitantes, blw gowy, jak rwnie z chronicznego zapalenia spojwek. Jego oczy, ktre wczeniej byy na wp przymknite, otworzyy si szeroko, a twardwka staa si biaa i czysta. Potrafi bez problemw czyta w tramwajach oraz co zrobio na nim najwiksze wraenie mg siedzie ca noc przy swoich pacjentach, nie majc trudnoci z oczami nastpnego dnia.

ROZDZIA 20 LECZENIE W DOMU

Nie dla wszystkich jest moliwe znalezienie kompetentnego lekarza. Jako e metody opisywane w tej ksice s stosunkowo nowe, moe by bardzo trudno odszuka w ssiedztwie lekarza, ktry by je rozumia, a nie kady jest w stanie podejmowa dalekie podre z powodu braku pienidzy lub czasu. Chciabym powiedzie tym osobom, e dla wielkiej liczby osb moliwa jest korekta wad wzroku bez pomocy lekarza, czy kogokolwiek innego. Mona poprawi swj wzrok i aby osign ten cel nie jest konieczne zrozumienie wszystkiego co zostao napisane w tej ksice, czy w innych pozycjach. Wszystko to co jest potrzebne to zastosowanie si do kilku prostych wskazwek.
Przymocuj tablic testow1 (Np. t zaczon do ksiki, l stopa to 30,48 cm.) na

cianie w odlegoci 10, 14, czy 20 stp i przeznacz p minuty (albo wicej) dziennie na czytanie najmniejszych literek, jakie moesz widzie, kadym okiem z osobna, zakrywajc drugie doni, tak aby nie naciska rk gaki ocznej. Rejestruj kiedy i jakich dokonae postpw. Najprociej robi to metod stosowan przez okulistw, ktrzy zapisuj stan wzroku w formie uamka, gdzie odlego z jakiej odczytywana jest litera zapisywana jest jako licznik, a odlego z jakiej powinna by odczytana jest mianownikiem. Cyferki powyej linii liter albo z boku tablicy testowej wskazuj odlego z jakiej te litery powinny by odczytane przez osoby o wzroku normalnym. Zatem jako widzenia 10/200 bdzie oznacza, e wielkie C, ktre standardowo powinno by czytane

z odlegoci 200 stp, nie moe by widziane z odlegoci powyej dziesiciu stp. Zdolno widzenia 20/10 oznacza, e linia dziesitek, ktr normalne oko w zwyczajnych okolicznociach powinno odczyta z odlegoci nie wikszej ni 10 stp, jest widziana z dwukrotnie wikszej odlegoci. Taka ostro widzenia jest powszechna u osb stosujcych moje metody. Kolejnym, nawet jeszcze lepszym testem wzroku jest porwnywanie stopnia zaczernienia liter z bliska i z daleka oraz przy dobrym i niedostatecznym owietleniu. Jak to ju wyjaniem, przy dobrym wzroku czer nie zmienia si pod wpywem owietlenia albo zmiany odlegoci. Jest tak samo czarna z daleka i z bliska, w przymionym i w dobrym wietle. Jeeli wydaje ci si, e litery pod wpywem zmiany warunkw zmieniaj swj stopie zaczernienia, moe to oznacza, e masz wad wzroku. Dzieci w wieku poniej dwunastu lat, ktre nie nosiy okularw, mog zazwyczaj skorygowa swj wzrok przy uyciu powyszych metod w czasie od trzech do dwunastu miesicy. Doroli, ktrzy nie nosili jeszcze okularw odczuwaj popraw w cigu tygodnia - dwch, a jeeli ich stan nie jest bardzo zy, mog odzyska optymaln jako wzroku w cigu trzech-szeciu miesicy. Jednake dzieci i doroli, ktrzy nosili ju okulary maj wiksze trudnoci z wyleczeniem wzroku i musz stosowa metody osigania stanu relaksacji opisane w innych rozdziaach tej ksiki. Musz take powici na to wiksz ilo czasu. Absolutnie koniecznym warunkiem jest porzucenie okularw. Jeeli chcemy uzyska cakowite wyleczenie nie moemy stosowa prodkw. Nie zakadajcie sabszych okularw, ani te nie uywajcie ich w szczeglnych przypadkach. Osoby, ktre nie s w stanie zrobi wszystkiego bez okularw, nie wygldaj na takich, ktrzy potrafiliby si sami wyleczy. Dzieci i doroli, ktrzy nosili okulary bd zmuszeni do przeznaczenia jednej godziny wicej na codzienne wiczenia z tablic testow, jak rwnie musz znale dodatkowy czas na praktyk z innymi obiektami. Dobrze jest mie dwie tablice testowe, jedn do uywania z bliska, gdzie moe by widziana lepiej, a drug zawieszon w odlegoci 10, czy 20 stp. Bardzo pomocne jest przesuwanie wzroku z bliszej tablicy na odleglejsz, gdy niewiadoma pami liter widzianych bliej pomaga w zobaczeniu tych liter z daleka. Ogromn pomoc bdzie zapewnienie sobie obecnoci osoby o prawidowym

wzroku. Dla osb, ktrych przypadki s trudne do wyleczenia bdzie, bardzo trudne, o ile nie niemoliwe, wyleczenie si samemu bez pomocy nauczyciela. Nauczyciel, jeeli ma by rzeczywicie pomocny, musi sam by zdolny do osignicia korzyci z zaprezentowanych tutaj metod. Jeeli jego wzrok jest na poziomie 10/10 musi potrafi poprawi go na 20/10 lub lepiej. Jeeli moe czyta tekst piciopunktowy z odlegoci 30 cm, musi sta si zdolny do czytania go z odlegoci 15 lub 8 cm. Musi mie take wystarczajc kontrol nad swoj pamici wzrokow, aby mc zapobiega wadom i leczy je. Osoba z wad wzroku nie bdzie moga suy skuteczn pomoc w uporczywych i trudnych przypadkach. Nikt nie moe by przewodnikiem w stosowaniu metod, jeeli sam nie potrafi posuy si nimi z sukcesem. Rodzice, ktrzy chc ochrania i poprawia wzrok swoich dzieci, powinni zachca je do codziennego czytania tablicy testowej. Takie tablice powinny znajdowa si w kadym domu, gdy przy waciwym uywaniu, zawsze uchroni przed krtkowzrocznoci i innymi bdami refrakcji. Zawsze wpywaj na popraw widzenia, nawet jeeli jest ono prawidowe. wiczenia z tablic bd korzystnie wpywa na funkcjonowanie systemu nerwowego. Rodzice sami powinni poprawia swj wzrok doprowadzajc go do stanu prawidowej ostroci, tak aby dzieci nie musiay naladowa nieprawidowych metod stosowania oczu i aby nie wpywaa na nie atmosfera wprowadzajca w stan napicia. Powinni si take nauczy zasad centralnej fiksacji, aby mc potem nauczy tego swoje dzieci.

ROZDZIA 21 LECZENIE W SZKOLE: METODY, KTRE ZAWIODY

aden temat w oftalmologii, nawet problem akomodacji nie by przedmiotem tylu bada i dyskusji, jak przyczyny i moliwoci zapobiegania krtkowzrocznoci. Poniewa przypuszcza si, e dalekowzroczno wynika w gwnej mierze z wrodzonej deformacji gaki ocznej i podobnie ma by w przypadku astygmatyzmu, nie zastanawiano si nad wyjanieniem tych chorb lub nad rodkami zapobiegania im. Jednake przypadek krtkowzrocznoci wydaje si by wad nabyt. Dlatego stanowi to problem o wielkim praktycznym znaczeniu, nad ktrym wiele wiatych umysw powicio lata pracy. Zgromadzono wiele tomw statystyk dotyczcych tej przypadoci i nadal trwaj badania. W bibliotekach temat ten wypenia wiele miejsca. Lecz przeczytanie caego tego

materiau daje niewielkie rozjanienie problemu i w wikszoci pozostawia czytelnika w stanie beznadziejnej konfuzji. Nie mona nawet doj do adnego wniosku co do przewagi okrelonych rodzajw dolegliwoci, poniewa nie zastosowano jednolitych standardw i metod badawczych, jak rwnie aden z badaczy nie wzi pod uwag faktu, e refrakcja oka nie jest stanem staym, lecz podlega cigym zmianom. W kadym bd razie nie ma wtpliwoci co do tego, e wikszo dzieci w chwili pjcia do szkoy nie ma wad wzroku, oraz e zarwno liczba przypadkw, jak i stopie ich krtkowzrocznoci wzrasta wraz z iloci lat przebytych w szkole. Na ten problem pierwszy zwrci uwag profesor Herman Cohn w relacji ze swoich bada przeprowadzonych na ponad dziesiciu tysicach niemieckich dzieci. Stwierdzi krtkowzroczno u jednego procenta dzieci w Realschulen1, 30-35% w gimnazjach i 5354% w szkoach zawodowych. Jego badania zostay powtrzone w wielu miastach Europy i Ameryki, a te wyniki z niewielkimi wahaniami zostay wszdzie potwierdzone. Wada zostaa jednogonie przypisana nadmiernej pracy oka skoncentrowanego na bliskim widzeniu, chocia zgodnie z teori goszc, e to soczewki s czynnym elementem w akomodacji oka, jest dosy trudno wyjani dokadnie dlaczego bliskie widzenie moe wytworzy taki efekt. Przy zaoeniu, e akomodacja jest spowodowana wydueniem si osi gaki ocznej, mona by dosy atwo zrozumie dlaczego nadmierny stopie akomodacji mgby wytworzy trwae wyduenie. Ale dlaczego nadmierna ilo siy akomodacji soczewek powoduje zmian nie w ksztacie tego wanie organu, ale w ksztacie gaki ocznej? Proponowano wiele odpowiedzi wyjaniajcych t kwesti, ale adna nie zasuya na miano zadowalajcej. Wiele autorytetw twierdzi, e w przypadku dzieci sprawa wyglda w ten sposb, e poniewa powoka oka jest u nich znacznie bardziej delikatna, ni w pniejszym wieku, to nie jest ona w stanie przeciwdziaa cinieniu wewntrz oka spowodowanym bliskim widzeniem. W przypadku innych wad wzroku takich, jak dalekowzroczno i astygmatyzm, ktre uwaa si za wrodzone, zakada si, e to gwatowne wysiki w akomodacji przy patrzeniu na rn odlego wytwarzaj zaburzenia i napicie, ktre s pomocne w rozwijaniu krtkowzrocznoci. Jeeli ta wada rozwija si u osoby dorosej, wyjanienie musi zosta zmodyfikowane, by odpowiada danemu przypadkowi, za fakt e spor liczb przypadkw odnotowano wrd osb yjcych na wsi, tudzie u innych

osb rzadko uywajcych oczu do bliskiego widzenia, pozwoli autorytetom dokona podziau na dwie klasy, z ktrych jedna jest spowodowana przez nadmierne uywanie wzroku do bliskiego patrzenia, a druga ma odmienne przyczyny, przy czym ta druga grupa zostaa tradycyjnie powizana z obcieniami dziedzicznymi. Poniewa nie mona zrezygnowa ze szkolnictwa, uwaga zostaa skierowana na zminimalizowanie przypuszczalnych zych efektw czytania, pisania i innej pracy, przy ktrej wymagane jest bliskie widzenie. Rne autorytety stworzyy precyzyjne i dokadne reguy okrelajce rozmiar czcionek uywanych w podrcznikach, dugo linii, ich oddzielenie, odlego z jakiej ksika powinna by czytana, ilo i sposb owietlenia, budow awki, dugo czasu w jakim oko moe by uywane bez zmiany ogniskowej, i tak dalej. Wymylono nawet podprki do twarzy, aby utrzyma oczy w przepisowej odlegoci od awki, oraz aby zapobiec garbieniu si, co jak przypuszczano byo przyczyn przekrwienia gaki ocznej i porednio jej wyduenia. Niemcy z charakterystyczn dla nich sumiennoci, nadal stosuj te narzdzia tortur. Cohn nigdy nie pozwala swoim dzieciom pisa bez nich, nawet jeli siedz przy najlepszym z moliwych biurek". Wynik tych prewencyjnych dziaa nie jest zachwycajcy. Niektrzy badacze sygnalizuj nieznaczne zmniejszenie si odsetka dzieci krtkowzrocznych w szkoach, w ktrych zastosowano profilaktyczne zalecenia, ale w oglnym rozrachunku szkodliwy efekt procesu nauczania nie zosta w najmniejszym stopniu wyeliminowany. Kolejne badania zwizane z tym tematem jedynie powikszyy skal trudnoci, gdy wykazay e szkoy nie s w tak duym stopniu odpowiedzialne za wyksztacenie czynnikw czonych z przyczynami powstawania krtkowzrocznoci. Jak to stwierdzia American Encyclopedia of Ophthalmology teoria goszca, e krtkowzroczno jest spowodowana cigym patrzeniem na blisko znajdujce si obiekty, zwaszcza w warunkach miejskich i w sabo owietlonych pomieszczeniach nie znajduje potwierdzenia w statystyce." W jednym z przeprowadzonych w Londynie bada, w ktrym starannie dobrano szkoy, tak aby wykluczy wszelkie rnice, ktre mogyby pochodzi z rnic rasowych, socjalnych czy stosowanej higieny, stwierdzono wiksz stosunkowo liczb dzieci krtkowzrocznych w budynkach lepiej owietlonych, ni w obiektach, gdzie owietlenie

byo gorsze. Odkryto take, e ilo dzieci krtkowzrocznych w szkoach, w ktrych ogranicza si zadania zwizane z koniecznoci bliskiego patrzenia jest taka sama, jak w szkoach, w ktrych wymagania stawiane sile akomodacji oka s wiksze. Ponadto tylko mniejszo dzieci staje si krtkowzroczna, chocia wszystkie dzieci poddane s takim samym warunkom rodowiskowym. Nawet u tego samego dziecka jedno oko moe by bli-skowzroczne, podczas gdy drugie pozostanie w normie. Teorii o wpywie czynnikw zewntrznych na powstawanie krtkowzrocznoci nie da si pogodzi z faktem, e w tych samych warunkach oczy rnych ludzi, a nawet poszczeglne oczy jednego czowieka zachowuj si odmiennie. Z powodu trudnoci zwizanych z pogodzeniem tych faktw z wczeniejszymi teoriami, istnieje tendencja do przypisywania tej wady skonnociom do obcie dziedzicznych. Lecz nie ma satysfakcjonujcych dowodw, ktre uzasadniayby t teori, a fakt, e ludnie pierwotni, majcy zawsze dobry wzrok staj si rwnie szybko jak wszyscy inni krtkowzroczni w warunkach wspczesnej cywilizacji (jak np. badani Indianie w Carlisle Institute) wydaje si by konkretnym dowodem przeciw powyszym sugestiom. Przewaga krtkowzrocznoci, niedoskonao wszystkich teorii wyjaniajcych jej przyczyny, nieskuteczno wszystkich metod prewencyjnych doprowadziy niektrych reputowanych autorw do konkluzji, e wyduenie si osi gaki ocznej jest naturalnym fizjologicznym procesem adaptacji do potrzeb cywilizacyjnych. Przeciw takiemu punktowi widzenia przytocz dwa jeszcze nie wymieniane argumenty. Jeden to fakt, e oko krtkowzroczne wcale nie widzi rwnie dobrze, jak oko o normalnym wzroku, nawet z bliska, i drugi, to fakt, e takie oko ma tendencj do powikszania swojego defektu z bardzo powanymi konsekwencjami czsto koczcymi si lepot. Jeeli natura miaaby zaadaptowa oko do warunkw cywilizacji poprzez wyduenie kuli, zrobiaby to w bardzo niezgrabny sposb. Wikszo autorytetw zgadza si z istnieniem dwch rodzajw krtkowzrocznoci: jeden rodzaj to fizjologiczny lub przynajmniej nieszkodliwy, a drugi patologiczny. Jednak z uwagi na to, e trudno jest z ca pewnoci stwierdzi czy dany przypadek bdzie mia tendencj do pogarszania swej wady, czy te nie, to owe rozrnienie istnieje bardziej w teorii, ni w praktyce.

Do tego bagna beznadziei i sprzecznoci doprowadziy nas bdne prace badawcze nagromadzone na przestrzeni setek lat. Ale w wietle prawdy problem okazuje si bardzo prosty. Dziki faktom przedstawionym w rozdziale 6, atwo mona zrozumie dlaczego wysiki zmierzajce do zapobieenia krtkowzrocznoci zawiody. Wszystkie wysiki zostay skierowane w stron zmniejszenia stanu napicia przy bliskim patrzeniu, pozostawiajc napicie zwizane z widzeniem oddalonych obiektw i cakowicie ignorujc napicie psychiczne, ktre ley u podoa napicia zmysu wzroku. Istnieje bardzo wiele rnic pomidzy warunkami w jakich ksztatuj si dzieci plemion pierwotnych i uwarunkowaniami, jakim poddane s dzieci w warunkach cywilizacji. Wrd nich znajduje si fakt, e jedne z nich ucz si z ksiek i posuguj si sowem pisanym na papierze, a inne nie. W trakcie nauczania dzieci s zamykane w czterech cianach na dugie godziny pod nadzorem nauczycieli, ktrzy czasami s nerwowi i zirytowani. Dzieci s nawet przymuszane do pozostawania przez dugi okres czasu w tej samej pozycji. Rzeczy, ktrych powinny si nauczy s czasem przedstawione w sposb kompletnie zniechcajcy, znajduj si pod bezustannym przymusem mylenia o tym, w jaki sposb otrzyma dobry stopie i nagrod zamiast myli o zdobywaniu wiedzy dla jej czystej wartoci poznawczej. Niektre dzieci znosz te nienaturalne warunki lepiej od innych. Wiele nie moe wytrzyma napicia i w ten sposb szkoy staj si wylgarni nie tylko krtkowzrocznoci, lecz take wszystkich innych bdw refrakcji.

ROZDZIA 22 LECZENIE W SZKOACH: METODY, KTRE POSKUTKOWAY

Powtrzmy bardzo wan zasad: nie moesz niczego dobrze zobaczy, jeeli tego nie widziae ju wczeniej. Gdy oko patrzy na nieznany obiekt, zawsze w wikszym lub mniejszym stopniu, podczas patrzenia na niego, podlega stanowi napicia wytwarzajc tym samym bd refrakcji. Gdy dzieci patrz na nieznany napis czy figur na czarnej tablicy, odlege mapy, diagramy, czy na obrazki, retinoskop zawsze wykazuje, e s krtkowzroczne, chocia ich wzrok w innych okolicznociach jest cakowicie prawidowy. To samo dzieje si, gdy oko dorosego spoglda na jaki nieznany mu obiekt z daleka. Jednake gdy oko spojrzy na znany mu obiekt, efekt jest cakowicie odmienny. Nie tylko moe oglda bez napicia, ale napicie powstae podczas wczeniejszego

patrzenia na nieznan rzecz ulega zmniejszeniu. Te fakty dostarczaj nam rodkw do przezwycienia psychicznego napicia, jakiemu podlegaj dzieci w wyniku dziaania nowoczesnego systemu edukacji. Jest niemoliwoci zobaczy co prawidowo, gdy umys znajduje si w stanie napicia i jeli dzieci odpr si podczas patrzenia na znajome im obiekty, staj si zdolne, czasami w niewiarygodnie krtkim czasie, do osignicia tego poziomu relaksacji rwnie podczas patrzenia na nieznane obiekty. Odkryem ten fakt podczas badania oczu wielu setek dzieci w wieku szkolnym w Grand Forks w Pnocnej Dakocie. W wielu przypadkach dzieci, ktre nie mogy przeczyta wszystkich liter na tablicy testowej za pierwszym razem, robiy to przy drugiej albo trzeciej prbie. Gdy przebadano ca klas, dzieci, ktrym nie udao si odczyta liter za pierwszym razem, prosiy o ponown prb i wwczas czsto okazywao si, e potrafiy prawidowo odczyta wszystkie litery. Te przypadki byy na tyle czste, i nie byo moliwoci uniknicia wniosku, e w jaki sposb ich wzrok ulega poprawie dziki czytaniu tablicy testowej. W jednej z klas trafiem na chopca, ktry pocztkowo wydawa si by bardzo krtkowzroczny, ale ktry dziki niewielkiej zachcie odczyta wszystkie litery na tablicy. Nauczycielka zapytaa mnie o wzrok tego chopca, poniewa uwaaa go za bardzo krtkowzrocznego. Gdy powiedziaem, e jego wzrok jest w normie, nie dowierzaa mi i zasugerowaa, e chopiec mg si nauczy liter na pami lub e kto mu podpowiada. Powiedziaa, e nie jest on w stanie czyta napisw na czarnej tablicy, ani widzie map, wykresw, czy diagramw wiszcych na cianie, nie potrafi take rozpozna ludzi idcych po drugiej stronie ulicy. Poprosia mnie ebym sprawdzi jego wzrok jeszcze raz, co zrobiem pod jej nadzorem, w sposb bardzo uwany, eliminujc starannie ewentualne rda bdw, ktre wczeniej zasugerowaa. Ponownie chopiec przeczyta wszystkie litery na tablicy. Nastpnie nauczycielka napisaa kilka sw i figur na szkolnej tablicy i poprosia go o przeczytanie ich. Zrobi to prawidowo. Pniej napisaa dodatkowe sowa, ktre zostay odczytane rwnie dobrze. Na koniec poprosia go o powiedzenie, ktra jest godzina na zegarze znajdujcym si w odlegoci 25 stp, co te uczyni poprawnie. Trzy inne przypadki byy podobne, wzrok, ktry uprzednio szwankowa przy

patrzeniu na odlege obiekty, w cigu kilku chwil przeznaczonych na sprawdzanie wzroku sta si prawidowy. Nie jest wic dziwn rzecz, e po takich dowiadczeniach nauczycielka poprosia o pozostawienie na stae tablicy testowej w klasie. Dzieci byy zachcane do czytania najmniejszych liter jakie widziay ze swego miejsca siedzenia przynajmniej raz dziennie, obydwoma oczyma i kadym oddzielnie, oko nie uywane byo zakrywane wntrzem doni w taki sposb, aby unikn nacisku na gak oczn. Ci, ktrzy mieli wad wzroku byli zachcani do czciejszego patrzenia na tablic testow, ale zachty nie byy potrzebne, gdy stwierdzili, e dziki tym wiczeniom mog widzie czarn tablic szkoln pozbywajc si przy tym blu gowy i innych nieprzyjemnych objaww, wynikajcych ze zmczenia oczu. W innej klasie, gdzie byo czterdziecioro dzieci w wieku 6-8 lat, trzydziecioro wykazao prawidowy wzrok podczas badania. rodkiem zaradczym w tej sytuacji byy wiczenia w patrzeniu na odlego pod nadzorem nauczycielki i przy uyciu tablicy testowej. Ta nauczycielka zauwaya, e rokrocznie od pitnastu lat, wszystkie dzieci mogy prawidowo widzie litery na tablicy szkolnej na pocztku roku szkolnego. Lecz przed wakacjami niemal wszyscy bez wyjtku nie widzieli dobrze z odlegoci wikszej, ni 10 stp. Po nauczeniu si wiczenia ze znajomymi obiektami znajdujcymi si w centrum fiksacji, nauczycielka umiecia tablic testow w klasie i codziennie wykonywaa z dziemi wiczenia. W wyniku tego, przez nastpne osiem lat, spord dzieci znajdujcych si pod jej opiek, ani jedno nie dowiadczyo pogorszenia wzroku. Nauczycielka tej klasy czya niezmiennie pogarszajcy si stan wzroku swoich podopiecznych podczas roku szkolnego z faktem, e jej klasa znajdowaa si w przyziemiu i miaa sabe owietlenie. Ale nauczyciele z innych klas mieli takie same dowiadczenia i po wprowadzeniu tablic testowych, zarwno do dobrze, jak i do sabo owietlonych pomieszcze, przy codziennym czytaniu ich przez dzieci, zjawisko pogarszania si wzroku przestao wystpowa, a nawet wzrok dzieci ulega poprawie. Wzrok dzieci, ktry by poniej normy w wikszoci przypadkw ulega poprawie do stanu normalnego, podczas gdy dzieci, ktre miay normalny wzrok, z reguy jeszcze go usprawniay z 20/20 do 20/15 lub 20/10. Dziki tym wiczeniom eliminowana bya nie tylko krtkowzroczno, ale take ulegao poprawie widzenie bliskich obiektw.

Rozporzdzeniem kuratora Owiaty w Grand Forks wprowadzono ten system do wszystkich szk w miecie, gdzie by stosowany bez przerw przez osiem nastpnych lat. Przez ten czas wskanik krtkowzrocznoci wrd dzieci zosta zmniejszony z szeciu procent do niecaego jednego procenta. Sze lat pniej ten sam system wprowadzono do niektrych szk w Nowym Jorku, obejmujc opiek okoo dziesi tysicy dzieci. Jednake wielu nauczycieli zaniedbywao stosowanie tablic testowych, nie mogc uwierzy w to, e ta prosta metoda, cakowicie odmienna od nauk propagowanych wczeniej w tej dziedzinie, mogaby spowodowa podane rezultaty. Inni trzymali tablice w ukryciu, wycigajc je jedynie na czas codziennych wicze, eby dzieci o nich nie zapomniay. W ten sposb nie tylko wytwarzali pewien rodzaj ograniczenia i oddzielenia, ale dodatkowo przeciwdziaali waciwym celom wicze, ktre polegaj na umoliwieniu dziecku codziennych wicze w patrzeniu na oddalone, aczkolwiek bliskie i znajome obiekty. Z drugiej jednak strony, znaczna liczba nauczycieli stosowaa wiczenia wytrwale i w sposb waciwy, i w cigu roku szkolnego mogli przedstawi raport, z ktrego wynikao, e spord trzech tysicy dzieci majcych wady wzroku, ponad tysic przy pomocy tych wanie metod odzyskao prawidowy wzrok. Niektre spord tych dzieci, tak jak to byo w przypadku dzieci z Grand Forks, zostay wyleczone w cigu kilku minut. Take wzrok wielu spord nauczycieli uleg cakowitej poprawie, w niektrych przypadkach stao si to bardzo szybko. Czasami efekty stosowania tego systemu byy zadziwiajce, ale wadze owiatowe i specjalici od szklanych oczu" nie mogli si z tym jako pogodzi i z czasem uywanie tablic testowych w celu poprawy wzroku zostao zarzucone. W klasie dzieci o opnionym rozwoju, gdzie nauczycielka odnotowywaa stan wzroku dzieci na przestrzeni wielu lat, odkrylimy, e stan ten znacznie si pogarsza, gdy zblia si termin kolejnych bada. Jednake gdy tylko wprowadzilimy tablice testowe, nastpia poprawa. Wtedy przyszed lekarz miejscowej suby zdrowia, ktry przebada wzrok dzieci i przepisa wszystkim okulary, nawet tym, ktrych wzrok by cakiem dobry. Przerwalimy wtedy wiczenia z zastosowaniem tablicy, poniewa nie mona ich wykonywa prawidowo, gdy dzieci byy poubierane w okulary przepisane przez lekarza.

Jednake bardzo szybko dzieci zaczy gubi, rozbija, i niszczy swoje okulary. Wiele mwio, e okulary powoduj u nich bl gowy lub, e bez nich czuj si lepiej. W cigu miesica wikszo tych dostarczonych przez sub zdrowia pomocy" po prostu si rozproszyo. Nauczycielka poczua si wwczas upowaniona do wznowienia wicze z tablic. Korzyci byy natychmiastowe. Zarwno wzrok jak i zdolnoci umysowe dzieci ulegay rwnoczesnej, symultanicznej poprawie i wkrtce wiele spord nich zostao skierowanych do normalnych klas, gdy stwierdzono, e osigane przez nie postpy w nauce s rwnie szybkie, jak dzieci uczcych si w zwykych klasach. Kolejna nauczycielka relacjonowaa rwnie interesujce dowiadczenie. Pracowaa z klas dzieci, ktrych poziom nauki by znacznie gorszy od innych. Wielu byo opnionych w nauce, niektrzy byli uporczywymi wagarowiczami i wszyscy mieli wady wzroku. Tablica testowa zostaa zawieszona w miejscu oglnie widocznym, za nauczyciel wypenia dokadnie moje instrukcje. Po szeciu miesicach wszystkie oprcz dwjki dzieci miay prawidowy wzrok, za tych dwoje znacznie zmniejszyo swoj wad. Najgorsze obuzy i wagarowicze zostay przyzwoitymi uczniami. W celu uniknicia wtpliwoci co do przyczyn poprawy wzroku wrd dzieci, przeprowadzilimy testy porwnawcze z uyciem tablic testowych oraz bez nich. W jednym z przypadkw szecioro dzieci byo badanych z wad wzroku codziennie przez tydzie bez uywania tablic. Nie odnotowano poprawy. Nastpnie zainstalowalimy tablic i przykazalimy tej grupie codziennie czyta na niej literki. Po tygodniu wszyscy uzyskali popraw, w tym picioro odzyskao zupenie prawidowy wzrok. Przy badaniach innej grupy dzieci z wadami wyniki byy podobne. Podczas tygodnia, w ktrym nie uywano tablic testowych nie odnotowano poprawy, lecz po tygodniu wicze w czytaniu na odlego przy uyciu tablicy, wszyscy wykazali znaczc popraw, za z kocem miesica wzrok wszystkich badanych by w normie. Aby unikn wtpliwoci co do wiarygodnoci zapisw stanu wzroku dokonywanych przez nauczycieli, w niektrych przypadkach dyrektorzy szk kontaktowali si ze sub zdrowia w celu przysania fachowych si, ktre baday stan wzroku wychowankw i zawsze gdy zostao to wykonane, adnotacje dokonane przez nauczycieli okazyway si prawidowe. Pewnego dnia przebywajc w miecie Rochester w stanie Nowy Jork, spotkaem

si z tamtejszym kuratorem okrgowym i opowiedziaem mu o moich metodach zapobiegania krtkowzrocznoci. Okaza si by tym bardzo zainteresowany i zaleci wprowadzenie tych metod do jednej ze szk. Zrobiem to i po trzech miesicach przesano mi raport wykazujcy, e wzrok wszystkich dzieci uleg poprawie, a spora liczba dzieci odzyskaa prawidowe widzenie. Jednake moje metody w pniejszym czasie spotka taki sam koniec, jaki mia miejsce w Nowym Jorku. Moja metoda bya stosowana w wielu miastach i zawsze wzrok dzieci ulega poprawie, a wiele spord nich osigao prawidowe widzenie w cigu kilku minut, dni, tygodni lub miesicy. Prbujc znale negatywne strony mojej metody naley podkreli, e nie tylko poprawia ona stan wzroku wszystkim uywajcym jej dzieciom, ale nigdzie nie zanotowano przypadku pogorszenia si jakoci widzenia. Dlatego jest oczywiste, e ten sposb musi zapobiega krtkowzrocznoci. Nie mona tego powiedzie o jakiejkolwiek innej metodzie zapobiegania krtkowzrocznoci stosowanej uprzednio w szkoach. Wszystkie inne metody bazoway na idei tumaczcej przyczyny powstawania krtkowzrocznoci nadmiernym wysikiem oczu przy bliskim patrzeniu, i wszystkie spord nich okazay si nieskuteczne. Jest oczywiste, e ta metoda musi by take skuteczna w zapobieganiu innym wadom wzroku, a wic rozstrzyga problem, ktry wczeniej nie by nawet brany powaniej pod uwag ze wzgldu na to, e daleko-wzroczno i w wikszoci przypadkw astygmatyzm, zwyko si uwaa za wady spowodowane czynnikami dziedzicznymi. Jednake kady kto potrafi posugiwa si retinoskopem moe w cigu kilku minut wykaza, e obie te przypadoci s wadami nabytymi. Bez wzgldu bowiem na to, jak wielki jest stopie dalekowzrocznoci czy astygmatyzmu, stan widzenia oka staje si w peni normalny, gdy spoglda ono na czyst powierzchni bez usiowania widzenia. Mona take udowodni, e gdy dzieci ucz si czyta, pisa, rysowa, szy, czy te robi cokolwiek innego, co wymaga patrzenia na nieznajome przedmioty z bliska, zawsze wytwarzana jest daekowzroczno albo dalekowzroczny astygmatyzm. To samo dotyczy osb dorosych. Te fakty dobitnie uwiadamiaj nam, e dzieci potrzebuj przede wszystkim edukacji oczu. eby zrobi wikszy postp w nauce, musz najpierw by zdolne do patrzenia na obce im litery, czy obiekty z bliska bez napinania oczu. We wszystkich

przypadkach, w ktrych stosowano moj metod, zostao udowodnione, e mona to osign dziki codziennym wiczeniom w patrzeniu na odlego przy zastosowaniu tablicy testowej. Gdy dziki tym sposobom widzenie na odlego ulegao poprawie, dzieci niezmiennie potrafiy uywa swoich oczu bez napinania wzroku przy patrzeniu z bliska. Metoda jest skuteczniejsza, gdy nauczyciel nie uywa okularw. Dzieci nie tylko naladuj wzrokowe nawyki nauczyciela, ktry nosi okulary, ale take napicie nerwowe nauczyciela, ktrego wyrazem jest wadliwy wzrok. W klasach rwnorzdnych, z takim samym owietleniem, tam gdzie nauczyciel nosi okulary wzrok dzieci zawsze by gorszy, ni w klasach porwnywalnych, gdzie nauczyciel nie nosi okularw. W jednym z przypadkw badaem wzrok dzieci, ktrych nauczycielka nosia okulary i stwierdziem bardzo zy stan. Nauczycielka wysza na przerw i po jej wyjciu raz jeszcze przebadaem dzieci. Wyniki byy znacznie lepsze. Gdy nauczycielka wrcia, zapytaa o wzrok jednego, bardzo nerwowego chopca. Stana przed nim i powiedziaa: Teraz, gdy pan doktor powie ci eby przeczyta literki, zrb to". Chopiec nie mg nic zobaczy. Potem stana za nim i wynik by taki sam, jak w czasie gdy nie byo jej w klasie. Chopiec przeczyta wszystkie litery na tablicy. Aktualnie w szkoach caych Stanw mamy miliony dzieci z wadami wzroku. Wynikajce z nich ograniczenia nie pozwalaj dzieciom w peni korzysta z moliwoci, jakie stwarza system owiaty, pogarszajc ich stan zdrowia i prowadzc do marnotrawienia pienidzy podatnikw. Jeeli zgodzimy si tolerowa taki stan rzeczy, bdzie to w rwnym stopniu szkodliwe, jak i kosztowne dla tych dzieci przez cae ich ycie. W wielu przypadkach stanie si rdem trwaego nieszczcia i cierpienia. Przy czym wszystkie te przypadki mog zosta wyleczone, za ewentualnym, nowo powstajcym przypadkom wad, mona zapobiega poprzez nowo powstay program profilaktyki, polegajcy na nieskomplikowanym codziennym odczytywaniu liter na tablicy. Dlaczego nasze dzieci miayby by skazane na cierpienie i noszenie okularw z powodu nie zastosowania tej prostej metody leczenia? Koszty s prawie adne. W wielu przypadkach nawet nie potrzebne byoby kupowanie tablic testujcych, gdy s one w wyposaeniu szkolnych gabinetw lekarskich. Nie stanowi to take dodatkowego

obcienia dla nauczycieli, za poprawa wzroku, zdrowia, zdolnoci i dyspozycji umysowych ich wychowankw znacznie uatwi im prac. Nie znalaz si ponadto nikt, kto mgby zasugerowa, e ta metoda mogaby okaza si w jakiejkolwiek mierze szkodliwa. Instrukcja dotyczca stosowania w szkoach tablic testowych, w celu poprawy jakoci widzenia Naley zawiesi tablic testow na stae na cianie klasy i poprosi dzieci o codzienne odczytywanie najmniejszych liter, jakie z miejsca gdzie siedz, mog zobaczy. Naley to wykonywa kadym okiem oddzielnie, zakrywajc w tym czasie drugie doni w taki sposb, aby unikn nacisku na gak oczn. Zabiera to niewiele czasu i jest wystarczajcym wiczeniem pozwalajcym poprawi wzrok wszystkich dzieci i wyeliminowa wszystkie bdy refrakcji po kilku miesicach, a czasem po rokudwch. Dzieci z wyran wad wzroku powinny by zachcane do czstszego czytania tablicy. Dzieci noszce okulary nie powinny wykonywa wicze, poniewa przypuszczalnie znajduj si pod opiek lekarsk i te wiczenia niewiele im pomog dopki noszone bd okulary. Cho nie jest to bezwzgldnie konieczne, wielk pomoc bdzie zapisywanie systematycznie dokonywanych pomiarw wzroku kadego ucznia, poczwszy od czasu wprowadzenia tej metody w odstpach przynajmniej rocznych (lub czciej). Zapisw i pomiarw moe dokonywa nauczyciel. Rejestracja powinna zawiera imi, nazwisko, wiek ucznia, ostro wzroku przy badaniu na odlegoci 20 stp oraz dat. Na przykad: Janek Kowalski w. 10 lat 10.09.1997 r. L.O. (lewe oko) 20/40 P.O. (prawe oko) 20/40 Janek Kowalski w. 11 lat 20.01.1998 r. L.O. 20/30 P.O. 20/15 Pewien wskanik liczby dzieci o wzroku powyej normy jest absolutnie konieczny. Przynajmniej raz w roku osoba dobrze zapoznana z t metod powinna

odwiedzi kad klas w celu udzielenia odpowiedzi na zadawane pytania, zachcajc nauczycieli do kontynuowania stosowania tej metody i dokonania statystycznych sprawozda ze skutecznoci prowadzonych wicze. Nie ma jednak takiej potrzeby, aby wizytator, czy nauczyciele lub dzieci musieli zna si na fizjologii dziaania oka.

ROZDZIA 23 UMYS I ZDOLNO WIDZENIA

Jak powiedziaem, wadliwy wzrok jest wynikiem nie do optymalnego dziaania umysu. Okulary mog zneutralizowa czasami wpyw niekorzystnego oddziaywania umysu na oczy i sprawi, e dana osoba poczuje si znacznie lepiej co poprawi podniesie dziaanie jej funkcji psychicznych do pewnego poziomu, lecz nie spowoduj one zasadniczego zmniejszenia napicia psychicznego, a poprzez utrwalenie zych nawykw widzenia spowodujemy pogorszenie si sytuacji. Mona atwo wykaza, e spord wielu funkcji umysu, ktre ulegaj osabieniu wraz z pogorszeniem si wzroku najbardziej poszkodowana jest pami. Poniewa wiksza cz procesu nauczania polega na gromadzeniu danych w pamici i z uwagi na to, e inne procesy umysowe s zalene od zaznajomienia si z tymi danymi, atwo mona zrozumie jak niewiele mona osign przez zwyczajne zaoenie okularw przez osob, ktra ma kopoty z oczami". Nadzwyczajna pami czonkw niepimiennych plemion przypisywana bya ich nieznajomoci sposobw gromadzenia danych w innej formie, ni w ich pamici, dziki czemu ta ostatnia rozwina si stosownie do potrzeb. Ale znajc zwizki pomidzy pamici i wzrokiem, bardziej sensowne bdzie przypuszczenie, e pojemno pamici u ludzi z plemion pierwotnych jest wiksza, z tego samego powodu z jakiego maj tak ostry wzrok, czyli z umiejtnoci utrzymywania umysu w stanie relaksacji. Ten rodzaj pamici, podobnie jak ostro wzroku ludzi pierwotnych, spotyka si take wrd ludzi yjcych w warunkach wspczesnej cywilizacji. Jeeli przeprowadzono by takie badania, to bez wtpienia okazaoby si, e nadzwyczajna pami wspwystpuje z nadzwyczajnie dobrym wzrokiem, jak to miao miejsce w przypadku, ktry ostatnio miaem okazj obserwowa. Obiektem bada bya moda dziewczyna o wzroku tak znakomitym, e potrafia widzie goym okiem ksiyce Jowisza, co zostao potwierdzone przez porwnanie wykonanych przez ni rysunkw

tycfi satelitw z rysunkami wykonanymi przy uyciu teleskopu. Jej pami bya rwnie nadzwyczajna. Moga recytowa ca zawarto ksiki po przeczytaniu jej i nauczya si wicej aciny bez nauczyciela w cigu kilku dni, ni jej siostra (ktra miaa sze dioptrii krtkowzrocznoci) przez kilka lat. Pamitaa co jada w restauracji pi lat wczeniej i przypominaa sobie imi kelnera, numer budynku i ulic, na ktrej staa. Pamitaa rwnie w co bya ubrana wwczas, a take w co byy ubrane inne osoby przy tej okazji. To sarno miao miejsce z kadym innym wydarzeniem, ktre przycigno jej zainteresowanie, a ulubion zabaw jej rodziny byo pytanie jej o rodzaj menu i o to jak byli ubrani poszczeglni ludzie w trakcie okolicznociowych imprez. Gdy dwoje ludzi rni si wzrokiem, mona stwierdzi, e ich pami bdzie si rni w takim samym stopniu. U dwch sistr, z ktrych jedna miaa dobry wzrok okrelony jako 20/20, a druga 20/10, stwierdzono, e czas potrzebny im do nauczenia si omiu wersw wiersza rni si w takim samym stopniu jak ich wzrok. Jedna z nich, ktrej wzrok by okrelony jako 20/10 potrzebowaa na nauczenie si tych omiu wersw pitnastu minut, a druga ze wzrokiem 20/20 potrzebowaa trzydziestu minut. Po palmingu siostra z normalnym wzrokiem nauczya si nastpnych omiu wersw w cigu dwudziestu jeden minut, podczas gdy ta ze wzrokiem 20/10 moga skrci swj czas o dwie minuty. Innymi sowy umys drugiej siostry pracowa ju w normalnych lub prawie normalnych warunkach i niewiele moga poprawi jego stan przez zastosowanie palmingu. Lecz pierwsza siostra moga uzyska stan relaksacji i std wynikna poprawa jej pamici. Nawet jeeli wystpuje rnica w widzeniu pomidzy poszczeglnymi oczami tej samej osoby, mona wykaza, jak to ju byo podkrelone w 10 rozdziale, e wystpi rnica w pamici w zalenoci od tego czy oboje oczu bdzie otwarte, czy te lepsze z nich bdzie zamknite. Pamici nie mona wysila, podobnie jak nie da si wysili wzroku. Przypominamy sobie co bez wysiku, podobnie jak widzimy co pod warunkiem nie wysilania si. Im bardziej usiujemy sobie co przypomnie albo zobaczy, tym mniej jestemy do tego zdolni. Rzeczy, ktre zapamitujemy s rzeczami, ktre nas interesuj, za powodem dla

ktrego mamy trudnoci z nauczeniem si niektrych tematw jest nasze znudzenie si nimi. Gdy jestemy znudzeni nasz wzrok pogarsza si. Nuda jest czynnikiem, ktry powoduje psychiczne napicie, a w tym stanie niemoliwe jest prawidowe funkcjonowanie oka. Wspomniana na pocztku rozdziau dziewczyna o wzroku nadzwyczajnie ostrym, moga zacytowa z pamici ca ksik w przypadku zainteresowania si ni. Ale nie cierpiaa matematyki i anatomii, i nie tylko nie moga si nauczy dobrze tych przedmiotw, lecz podczas kontaktu z tymi zagadnieniami stawaa si bliskowzroczna. Potrafia czyta literki o wysokoci 0,6 cm z odlegoci 20 stp przy sabym owietleniu, lecz poproszona o odczytanie cyfr o wysokoci 3-5 cm w dobrym wietle z odlegoci 10 stp pomylia poow z nich. Poproszona o dodanie dwch do trzech pocztkowo powiedziaa cztery (pniej pi), za podczas zajmowania si tym nieprzyjemnym tematem, retinoskop cay czas wykazywa jej krtkowzroczno. Gdy poprosiem j, eby zajrzaa do wntrza mojego oka za pomoc oftalmoskopu nie moga nic zobaczy, chocia stopie ostroci wzroku potrzebny przy obserwacji wntrza oka jest znacznie mniejszy, ni przy ogldaniu ksiycw Jowisza. Przeciwiestwem tego przypadku bya moda, krtkowzroczna kobieta, ktrej pasj bya matematyka i anatomia. Nauczya si posugiwa oftalmoskopem rwnie atwo, jak dalekowidzca dziewczyna nauczya si aciny. Prawie natychmiast dostrzega nerw wzrokowy i zauwaya, e jego centrum jest bardziej biae, ni otoczenie. Widziaa janiejsze tt-niczki i ciemniejsze yki, widziaa take janiejsze smugi w naczyniach krwiononych. Nawet niektrzy specjalici nie potrafi tak dobrze widzie, za nikt nie moe tego uczyni, jeli nie ma prawidowego wzroku. Dlatego te jej wzrok musia ulec chwilowej poprawie podczas ogldania wntrza oka. Ogldane przez ni cyfry, chocia poniej normy byy lepiej przez ni widziane, ni litery. W tych obu przypadkach zdolno do uczenia si i zdolnoci do widzenia szy w parze z zainteresowaniami. Jedna z nich moga czyta fotograficznie pomniejszon Bibli i cytowa dosownie to co przeczytaa, jak rwnie widzie ksiyce Jowisza, ale nie moga zobaczy wntrza oka, ani cyferek o poow wikszych od widzianych literek, poniewa te rzeczy nudziy j. Ale gdy zasugerowaem jej, e byoby niezym artem zaskoczenie jej nauczyciela, ktry zawsze ruga j za brak postpw w matematyce, za

pomoc osignicia dobrej oceny w zbliajcym si egzaminie, jej zainteresowanie przedmiotem znacznie si zwikszyo i potrafia si na tyle dobrze przygotowa, e zdobya 78 punktw (na 100). W drugim przypadku przeciwnikiem" byy litery. Kobieta nie bya zainteresowana wikszoci tematw, ktrymi si zajmowaa i dlatego w wyniku unikania tych tematw rozwina u siebie nawyk krtkowzrocznoci. Ale gdy poprosiem j o popatrzenie na przedmioty budzce jej najwiksze zainteresowanie, jej wzrok sta si normalny. Krtko mwic, jeeli kto nie jest zainteresowany ogldanymi obiektami, jego umys wymyka si spod kontroli i bez tego rodzaju kontroli umysu" nie mona ani widzie, ani si uczy. Nie tylko pami, ale take wszystkie inne rodzaje aktywnoci umysowej ulegaj poprawie wraz z odzyskaniem normalnej ostroci wzroku. Na porzdku dziennym s dowiadczenia, gdzie osoby dziki wyleczeniu swojego wzroku, odkryy e ich zdolno do wykonywania swojej pracy znacznie wzrosa. Niespena siedemdziesicioletni ksigowy, ktry od czterdziestu lat nosi okulary, po odzyskaniu normalnej ostroci wzroku odkry, e bez uywania okularw potrafi pracowa znacznie szybciej, poprawniej oraz z mniejszym zmczeniem, ni kiedykolwiek miao to miejsce w caym jego yciu. W okresach szczeglnego nawau pracy albo gdy nie mia pomocy, pracowa w niektre tygodnie od sidmej rano do jedenastej wieczr i obstawa przy tym, e czuje si mniej zmczony, ni rano po rozpoczciu pracy. Poprzednio, chocia nie pracowa ciej, ni inni koledzy w biurze, zawsze odczuwa ogromne zmczenie. Odnotowa take popraw samopoczucia. Pracujc tyle lat w biurze i wiedzc tak duo o biznesie, przy ktrym pracowali take jego koledzy, czsto by proszony o rad. Tego rodzaju odrywanie od pracy, zanim jego wzrok sta si prawidowy, bardzo go denerwowao i czsto traci panowanie nad sob. Jednake po wyleczeniu wzroku takie rzeczy nie byy w stanie go zirytowa. W innym przypadku udao si wyleczy wraz ze wzrokiem pocztki choroby psychicznej. Lekarz, ktry odwiedzi ju wielu neurologw i okulistw trafi do mnie, nie dlatego iby wierzy w stosowane przeze mnie metody, ale dlatego, e nie pozostao mu ju nic innego. Przynis ze sob cakiem niez kolekcj okularw przepisanych przez rnych specjalistw, z ktrych kada para bya rna. Powiedzia mi, e nosi okulary od wielu miesicy bez adnych oznak poprawy, oraz e gdy je zdejmuje sprawy

wcale nie wygldaj gorzej. Zmiana otoczenia take mu nie pomoga. Za rad znanego neurologa zaprzesta nawet na kilka lat praktyki i wyjecha na wie na rancho, lecz te wakacje wcale mu dobrze nie zrobiy. Przy badaniu jego oczu nie znalazem zmian organicznych, ani bdw refrakcji. Jednak jego wzrok spenia norm jedynie w trzech czwartych, przy czym cierpia na podwjne widzenie i ca gam nieprzyjemnych dolegliwoci ubocznych. Widywa ludzi stojcych na gowach i mae diabeki taczce na dachach budynkw. Mia take szereg innych iluzji, zbyt licznych na to, aby tutaj o nich wspomina. W nocy jego wzrok by na tyle niedobry, e mia trudnoci z odnalezieniem drogi, idc za wiejsk drog, by przekonany, e znacznie lepiej bdzie widzia odwracajc oczy w bok, patrzc na drog boczn stron siatkwki, zamiast jej czci centraln. W rnych odstpach czasu, bez adnych zwiastunw i bez utraty wiadomoci, mia napady lepoty. To sprawiao mu najwicej kopotw, gdy by cenionym i dowiadczonym chirurgiem i obawia si, e mgby mie taki atak podczas operacji. Mia bardzo sab pami. Nie potrafi przypomnie sobie koloru oczu adnego z czonkw swojej rodziny, chocia widywa ich codziennie od lat. Nie mg take przypomnie sobie koloru swojego domu, iloci pokoi na poszczeglnych pitrach, czy te innych szczegw. Twarze i nazwiska pacjentw i przyjaci przypomina sobie z najwikszym trudem abo wcale. Leczenie tego czowieka okazao si bardzo trudne, gwnie dlatego, e by peen nieskoczonej iloci bdnych idei dotyczcych dziaania oka, szczeglnie w jego wasnym przypadku. Upiera si przy tym, e kada z nich powinna by omwiona i podczas tych dugotrwaych dyskusji poprawa nie nastpowaa. Codziennie caymi godzinami przemawia i perswadowa. Jego logika bya cudowna, niemal nie do zaprzeczenia, a jednoczenie cakowicie bdna. Jego zewntrzna fiksacja miaa tak duy stopie, e gdy patrzy pod ktem czterdziestu piciu stopni w bok od wielkiego C na tablicy, widzia t liter jako rwnie czarn jak podczas patrzenia wprost na ni. Napicie potrzebne do wytworzenia takiego stanu rzeczy byo przeraajce i powodowao ogromny astygmatyzm, lecz pacjent nie by tego wiadom i nie mogem go przekona, e w odczuwanych przez niego symptomach nie byo nic nienormalnego. Gdy widzia liter w caoci, tumaczy e musi j widzie

tak czarn jak ona jest w rzeczywistoci, poniewa nie jest daltonist. W kocu potrafi spojrze w bok od jednej maej literki na tablicy i zobaczy j jako gorzej widzian, ni przy patrzeniu wprost na ni. Osignicie tego etapu zajo osiem czy dziewi miesicy, lecz gdy si to udao pacjent powiedzia, e czuje si tak jakby zdjto wielki ciar z jego umysu. W caym ciele dowiadczy cudownego uczucia rozlunienia i relaksacji. Poproszony o przypomnienie sobie czarnego koloru, po uprzednim zamkniciu i zasoniciu oczu, powiedzia, e nie moe tego zrobi gdy widzi kady kolor tylko nie czarny. Normalnie, gdy nerw wzrokowy nie jest poddawany dziaaniu wiata, czarny kolor powinien by w takich warunkach widoczny. Poniewa by zapalonym pikarzem w czasie nauki w szkole redniej, odkry w kocu, e potrafi sobie przypomnie czarn pik. Poprosiem go, eby wyobrazi sobie, e ta pika zostaa wrzucona do morza i tam zostaa zabrana przez odpyw, stajc si stopniowo coraz mniejsza, lecz nie mniej czarna. Potrafi to dobrze zrobi i napicie odpywao razem z pik, do chwili, gdy pika zmniejszya si do rozmiarw najmniejszej kropki w gazecie. Wwczas napicie cakowicie odpyno. Objawy ustpiy na tak dugi okres czasu, jak dugo pacjent utrzymywa w pamici czarn plamk, ale z uwagi na to, e nie potrafi pamita o niej przez cay czas, zasugerowaem jeszcze jeden sposb na osignicie trwaego wyleczenia. Polega on na wiadomym pogorszeniu wzroku, przeciwko czemu chirurg gwatownie zaprotestowa. Wielkie nieba!" wykrzykn. Czy mj wzrok nie ma ju do, bez uczynienia go gorszym?" Jednake po tygodniu przekonywania, zdecydowa si wyprbowa t metod, za wynik okaza si niezwykle satysfakcjonujcy. Po nauczeniu si dostrzegania dwch lub wicej wiate w miejscu, gdzie w rzeczywistoci byo jedno, za pomoc wytworzonego napicia bdcego wynikiem prby widzenia w sposb rwnie dobry zarwno punktu znajdujcego si ponad rdem wiata, jak i samego wiata tak jak gdyby byo widziane przy patrzeniu wprost na nie, mczyzna w uzyska zdolno unikania niewiadomego stanu napicia powodujcego podwjny i zwielokrotniony obraz i dziki temu nie by ju wicej niepokojony przez zbyteczne obrazy. Inne zudzenia zostay wyleczone za pomoc podobnych sposobw. Jedn z ostatnich iluzji, ktr trzeba byo rozproszy byo jego przekonanie, e do

utrzymywania czerni w pamici czy przypomnienia sobie czerni potrzebny jest wysiek. Trudno byo przezwyciy opr jego racjonalnego umysu, ale po pokazaniu wielu przykadw, udao mi si go przekona, e nie potrzeba do tego uywa adnego wysiku i gdy zda sobie z tego spraw, zarwno jego wzrok, jak i stan psychiczny, natychmiast uzyskay pene wyleczenie. Na koniec leczenia potrafi czyta 20/10 abo i lepiej, pomimo wieku 55 lat, czyta take czcionk 5 pt w zakresie odlegoci od 15 do 60 cm. Nocna lepota ustpia, podobnie jak napady lepoty w dzie, opowiada mi take o kolorze oczu swojej ony i dzieci. Pewnego dnia powiedzia do mnie: Doktorze, dzikuj ci bardzo za to, co uczynie dla moich oczu, ale nie mam sw mogcych wyrazi wdziczno jak czuj do ciebie, za to, co zrobie dla mojej psychiki". Kilka lat pniej zadzwoni do mnie, aby powiedzie, e nie nastpi nawrt adnego z objaww. Wszystkie te fakty pozwalaj zrozumie, e problemy zwizane ze wzrokiem s znacznie cilej zwizane z umysem, ni zwyko si przypuszcza i e nie mog by rozwizane za pomoc umieszczenia wklsych, wypukych, czy astygmatycznych soczewek przed oczami.

ROZDZIA 24 PODSTAWOWE ZASADY LECZENIA

Celem wszystkich metod stosowanych w leczeniu wad wzroku bez uycia okularw jest zapewnienie rozlunienia, czy te relaksacji w pierwszym rzdzie umysu, a nastpnie oczu. Stan relaksu zawsze poprawia wzrok. Wysiek zawsze go pogarsza. Osoby, ktre pragn poprawi swj wzrok powinny rozpocz od przekonania si o tym osobicie. Aby wykaza, e stan napicia pogarsza proces widzenia, pomyl o czym nieprzyjemnym, o poczuciu fizycznej niewygody albo o czym widzianym niewyranie. Przy oczach otwartych zauwaysz obnienie si jakoci wizji. Sprbuj take zobaczy w rwnie dobrym stopniu ca liter na tablicy testowej albo wpatrz si w jedn jej cz przez jaki czas. Ten stan niezmiennoci pogorszy widzenie i moe spowodowa, e litery znikn. Kolejnym objawem napicia jest drenie powiek, ktre moe by

zaobserwowane przez drug osob abo odczuwane przez pacjenta poprzez przyoenie palcw. Moemy to skorygowa poprzez odpowiednie wyduenie czasu wypoczynku. Wiele osb traci moliwo chwilowej poprawy wzroku, osiganej przy pomocy zamknicia oczu, z uwagi na zbyt krtki czas ich zamknicia. Dzieci dadz odpoczynek swoim oczom przez odpowiednio dugie ich zamknicie, jeeli bd do tego zachcone przez asystujc im osob. Wielu dorosych rwnie potrzebuje nadzoru. Rozlunianie oczu Najprostszy sposb w jaki oczy mog wypocz, to zamknicie ich na pewien czas i rwnoczesne mylenie o czym przyjemnym. Jest to zawsze pierwsza rzecz jak robimy i bardzo mao jest osb, ktre nie osignyby dziki temu chocia chwilowej korzyci. Palming Znacznie wikszy stopie rozlunienia mona osign dziki zamkniciu i zakryciu oczu domi tak, aby wykluczy dostp wiata. Zamknij oczy i zakryj je wntrzem obu doni, palce skrzyowane na czole. Samo wyczenie wrae wzrokowych jest czasami wystarczajce do wytworzenia stanu gbokiego relaksu, chocia zdarza si, e napicie moe wzrosn. Prawidowo wykonany palming z reguy pozwala dowiadczy szeregu innych wrae charakterystycznych dla stanu relaksacji. Samo zakrycie i zamknicie oczu jest nieskuteczne, jeeli w tym samym czasie nie nastpi usunicie napicia psychicznego. Jeli wykonujesz palming w sposb doskonay, zobaczysz pole czerni niemoliwe do przypomnienia go sobie w inny sposb, wyobraenia sobie, czy te zobaczenia czegokolwiek czarniejszego i w chwili, kiedy bdziesz w stanie to zrobi, twj wzrok bdzie prawidowy. Koysanie Udowodniono, e koysanie nie tylko poprawia wzrok, lecz take zmniejsza lub leczy bl, uczucie dyskomfortu i przemczenia. Sta w szerokim na jedn stop rozkroku pod ktem prostym do ciany pokoju. Podnie nieco lew pit ponad podog podczas obracania ramionami, gow i oczami w prawo, do chwili gdy twoje ramiona bd si znajdowa rwnolegle do ciany. Teraz po postawieniu lewej pity na pododze, obracaj ciaem w lewo, unoszc pit praw. Patrzc naprzemiennie to na praw, to na lew cian, zwracaj uwag na to, aby gowa i

oczy poruszay si wraz z ruchem ramion. Gdy wiczymy koysanie z atwoci, bez przerw, bez wysiku i bez zwracania uwagi na poruszajce si przedmioty, mona stwierdzi stopniowe zmniejszanie si napicia mini i nerww (zapamitaj jednak, e im krtsze koysanie potrafisz wykona prawidowo, tym wikszy bdzie efekt leczniczy). Widziane przedmioty bd si poruszay ze zrnicowan szybkoci. Obiekty umieszczone niemal na wprost ciebie, bd pozornie osiga szybko ekspresowego pocigu i powinny by bardzo rozmazane. Bardzo wan rzecz jest unikanie prby wyranego zobaczenia obiektw, ktre wydaj si porusza z du szybkoci. Koysanie pomaga szczeglnie osobom cierpicym na napicie wzroku podczas snu. Tu przed zaniciem i zaraz po przebudzeniu naley wykona w takich przypadkach co najmniej pitnacie bujni". Pami Przy prawidowym wzroku umys pozostaje zrelaksowany, umys jest rozluniony take w przypadku posiadania bardzo dobrej pamici. Dlatego mona wyleczy wzrok dziki uyciu pamici. Wszystko, co twoja pami uwaa za przyjemne, przyczynia si do zrelaksowania umysu, ale dla celw poprawy wzroku, uycie maych czarnych przedmiotw, takich jak kropka albo literka piciopunktowa jest z reguy najbardziej odpowiednie. Najlepiej jest wykonywa wiczenia pamici z oczami zamknitymi i zasonitymi, ale wraz z postpem praktyki bdzie moliwe pamitanie o tych obiektach rwnie przy otwartych oczach. Przy bardzo dobrze wyksztaconej pamici, przy zakrytych i zamknitych oczach, obraz piciopunktowej litery bdzie sprawia wraenie (podobnie jak przy jej ogldaniu w rzeczywistoci) trwania w niewielkim ruchu, za biae przestrzenie wewntrz litery bd wydawa si bardziej biae, ni otaczajce to. Jeeli nie potrafisz stworzy takiego obrazu w pamici, przesuwaj spojrzenie wiadomie" z jednej strony litery na drug stron, wyobraajc sobie, e biae wntrze litery jest bielsze od ta. Gdy tak uczynisz, litera bdzie si pozornie porusza w kierunku przeciwnym do wyobraonego ruchu oka i bdziesz zdolny do utrzymania jej w pamici przez nieokrelenie dugi czas. Codzienne czytanie maych, znanych literek z moliwie najodleglejszego dystansu, z jakiego mog by widziane, stanowi wypoczynek dla oczu, gdy oko zawsze

w pewnym stopniu relaksuje si poprzez patrzenie na znajome mu przedmioty. Wyobrania Wyobrania jest blisko powizana z pamici, poniewa bez trudu moemy sobie wyobrazi co jedynie wtedy, gdy dobrze to pamitamy, a w leczeniu wad wzroku trudno byoby oddzieli te dwie funkcje. Widzenie jest w wielkiej mierze kwesti wyobrani i pamici. Poniewa zarwno wyobrania jak i pami nie dziaaj dobrze bez stanu relaksacji, praca nad usprawnieniem tych cech umysu poprawia nie tylko interpretacj obrazu odbitego na siatkwce, ale sam obraz. Gdy wyobraasz sobie, e widzisz liter na tablicy testowej, to rzeczywicie j widzisz, poniewa nie mona w jednej chwili rozluni psychiki i wyobraa sobie doskonaego obrazu litery, a zarazem wytwarza napicia poprzez nieostre widzenie jej w tym samym czasie. Nastpujca metoda wykorzystujca wyobrani w wielu przypadkach przyniosa szybkie efekty. Popatrz z bliska na najwiksz widzian liter na tablicy, z reguy potrafisz zaobserwowa, e may obszar ok. 5 cm2 wydaje si czarniejszy od reszty, wtedy zakryj gorzej widzian cz litery. Ponownie cz eksponowanej powierzchni powinna wyda si czarniejsza od reszty. Gdy raz jeszcze zakryjesz gorzej widzian cz powierzchni litery, powierzchnia maksymalnego zaczernienia ulegnie kolejnej redukcji. Gdy lepiej widziana cz litery zostanie pomniejszona do wymiarw litery z linii znajdujcej si poniej, wyobra sobie, e taka litera zajmuje t powierzchni i jest zarazem czarniejsza od reszty (wikszej) litery. Nastpnie popatrz na liter z linii poniej i wyobra sobie, e jest czarniejsza od tej wikszej litery. Jeli potrafisz to zrobi, bdziesz mg od razu zobaczy litery w dolnej linii. Bysk lub mignicie Poniewa to wanie wysiek jest czynnikiem psujcym wzrok, wiele osb z wadami wzroku po pewnym okresie wypoczynku i rozlunienia potrafi zobaczy dany obiekt przez uamek sekundy. Jeeli oczy zostan zamknite zanim powrci nawyk napicia zdarza si, e t drog szybko zostaje osignity trway stan relaksacji. To wiczenie nazwaem byskiem" lub migniciem"i wiele osb, ktre nie mogy poprawi wzroku innymi metodami, zyskao dziki niemu pomoc. Rozlunij przez kilka minut oczy poprzez zamknicie ich albo przez palming i potem popatrz przez uamek sekundy na liter na tablicy testowej lub na piciopunk-tow liter w przypadku

kopotw z bliskim widzeniem. Natychmiast zamknij oczy i powtrz cay proces. Centralna fiksacja Przy normalnym patrzeniu oko widzi najlepiej tylko pewn cz wszystkiego na co spoglda, za cay pozostay obraz jest widziany proporcjonalnie gorzej w zalenoci od odlegoci przesunicia od punktu najlepiej widzianego (fovea centralis). Przy wadach wzroku niezmiennie stwierdza si, e oko prbuje zobaczy znaczn cz swojego pola widzenia w tym samym czasie w sposb rwnie dobry. Wywouje to ogromny stan napicia zarwno dla oka jak i dla umysu, co kady o prawidowym wzroku moe w atwy sposb stwierdzi prbujc zobaczy wystarczajco duy obszar w tej samej jednostce czasu. Przy bliskim widzeniu nawet prba zobaczenia okrgu o rednicy 0,6 cm w ten sposb spowoduje dyskomfort i bl. Wszystkie wiczenia rozluniajce wzrok powoduj odzyskanie normalnej siy centralnej fiksacji. Mona j take odzyska przez wiadom praktyk i czasami jest to najszybsza i najatwiejsza droga wyleczenia wzroku. Gdy zaczynasz w sposb wiadomy widzie pewn cz pola widzenia lepiej, ni reszt, staje si moliwe zredukowanie najlepiej widzianej powierzchni. Jeeli bdziesz patrzy na wielkie C umieszczone na karcie testowej od jej podstawy do szczytu widzc cz, na ktr nie patrzysz bezporednio, gorzej ni cz na ktr skierowae wzrok, bdziesz potrafi zrobi to samo z literami w nastpnej linii i w ten sposb moesz poda w d tablicy, a staniesz si zdolny(a) do patrzenia w ten sposb (od gry do dou liter) na litery w najniszej linii widzc cz litery, nie ogldan bezporednio, jako gorzej widoczn. W takim przypadku uzyskasz zdolno odczytania tych liter. Jako e mae przedmioty nie mog by widziane bez centralnej fiksacji, czytanie pisma o rozmiarze piciu punktw (jeeli jest wykonalne) jest jednym z lepszych wicze, za im ciemniejsze jest wiato przy ktrym moesz czyta i im bliej oka moe by trzymany druk, tym lepiej dla ciebie. Leczenie socem Dla prawidowo widzcych oczu, pozostajcych w stanie rozlunienia i relaksacji, wiato soca jest niezbdne. Jeeli jest to moliwe, zaczynaj dzie od wystawienia zamknitych oczu na soce. Kilka minut dziennie takiej kuracji powinno by pomocne przy licznych schorzeniach. Rozpocznij przyzwyczajanie si do mocnego wiata

sonecznego poprzez wystawianie zamknitych oczu na soce. eby zapobiec objawom napicia poruszaj gow lekko na boki. Po pewnym czasie i przyzwyczajeniu si do wiata w ten sposb, podnie nieco grn powiek i popatrz na d, na promienie soneczne odbijajce si od twardwki. Mrugaj jeeli masz na to ochot lub jeeli poczue, e zmniejsza si stopie twojej relaksacji. Przy nasonecznianiu nie ma potrzeby ogranicze czasowych. Jak wiczy z tablic Snella 1. Powie tablic na stae w dobrze owietlonym miejscu na cianie. 2. Sta (lub usid) w odlegoci 10 do 20 stp od tablicy, na tyle daleko, na ile potrafisz odczytywa litery bez napinania wzroku. Nad kad lini liter znajduj si mae cyferki wskazujce odlego. Ponad wielkim C na grze jest liczba 200. Zatem wielkie C przy normalnym wzroku mona przeczyta z odlegoci 200 stp. 3. Zamy, e moesz przeczyta z tej odlegoci tylko pity rzd liter. Zauwa, e ostatni liter w tej linii jest R. Teraz zastosuj palming utrzymujc w pamici obraz R. Jeeli bdziesz pamita, e lewa strona litery jest prosta, prawa czciowo zakrzywiona, a jej podstawa otwarta (z biaym polem), bdziesz mie cakiem dobry mentalny obraz R przy zamknitych oczach. Ten pamiciowy obraz pomoe ci zobaczy liter znajdujc si bezporednio poniej R, ktr jest T. Zastosuj ten sam sposb do jakiejkolwiek linii, ktrej ostro widzenia jest niedostateczna: zauwa ostatni liter ostatniej czytelnej dla ciebie linii, zrb palming, stwrz w pamici dobry obraz ostatniej widzianej litery i stwierdzisz, e ostrzej widzisz liter znajdujc si bezporednio pod ni. 4. Jeeli teraz utkwie wzrok w ostatniej literze, zauwaysz, e wszystkie pozostae litery w tej linii zaczynaj si rozmazywa. Korzystnie jest zaraz po zobaczeniu ostatniej litery szybko zamkn oczy, nastpnie je otworzy i wykona przesunicie wzroku do pierwszej figury w tym rzdzie. Pniej zamknij oczy i zapamitaj pierwsz liter. Poprzez zamykanie oczu po kadej widzianej literze bdziesz mg przeczyta wszystkie litery w tym rzdzie. Rozlunianie oczu przy pomocy tablicy testowej zajmuje nie wicej, ni minut. Jeeli spdzisz pi minut na porannych wiczeniach z tablic, stanie si to wielk pomoc w cigu caego dnia. Trzymaj take zapisy testw sprawdzajcych, aby mc sprawdzi swoje postpy. Notuj ostro wzroku w formie uamka, gdzie odlego z

jakiej odczytujesz liter jest licznikiem, za dystans z jakiego powinna by dana linia odczytana stanowi mianownik. Na przykad: 20/20 to norma, 10/20 jest poniej normy, a 25/20 jest lepszym wzrokiem od normy.

DODATEK A DODATEK DO WYDANIA POLSKIEGO

Ten dodatkowy rozdzia zosta napisany specjalnie do pierwszego polskiego wydania Naturalne leczenie wzroku" W.H. Bates'a z zamiarem uzupenienia niektrych idei i metod, jakie zostay stworzone na bazie metody Bates'a w cigu blisko siedemdziesiciu lat od czasu opublikowania pierwszego wydania jego ksiki pt. Better Byesight Without Glasses". Uwany Czytelnik z pewnoci dostrzee jak kompletna i komplementarna jest Metoda Bates'a, gdy wiczenia uczniw i nastpcw Ba-tes'a prezentowane w tym dodatku stanowi niemal wycznie rozwinicie i wariacje na temat metod opracowanych dziewidziesit lat temu przez twrc nowoczesnej wizjonetyki, jak zwyko si nazywa system reedukacji wzroku bazujcy na odkryciach Bates'a. Jak napisa Bates liczba wicze i technik usprawniajcych wadliwy wzrok moe by rwna iloci ludzi z wadami wzroku i niemal w kadym przypadku konieczne okazuj si niewielkie modyfikacje stosowanego wiczenia. W wielu przypadkach okazuje si, e pacjenci znajc ogln zasad sami opracowuj najkorzystniejsze dla siebie techniki. Ponadto jak stwierdzi Bates, jeeli ktre z wykonywanych wicze sprawia trudnoci, czy kopoty w realizacji, tak e podczas jego wykonywania moe wystpi mniej lub bardziej wiadomy stres (stan napicia) naley zarzuci wykonywanie tego wiczenia i przej do nastpnego wykonywanego swobodnie i w stanie rozlunienia (co nie znaczy, e bdzie to od razu komfortowa i rekreacyjna przejadka). Dlatego te zdecydowalimy dla dobra Naszych Czytelnikw i osb stosujcych metod Bates'a przedstawi moliwie najwiksz ilo aktualnie stosowanych i skutecznych w rnych wadach wzroku wicze. Wikszo przedstawionego na nastpnych stronach materiau zostaa nam udostpniona za porednictwem E-mailu i sieci Internet w zbiorze pyta i odpowiedzi (FAQ) skompilowanych przez Vic'a Cinc'a. Odpowiedni adres to: vicceextro.ucc.su.oz.au

lub http://www.usyd.edu.au/-vicc/home.html Cao nosi tytu Natural Vision Freuently Asked Questions" Podobnie jak Natural Vision FAQ" tak i ten Dodatek do wydania polskiego" jest materiaem wolnym od ogranicze prawa autorskiego, pod warunkiem, e jego dystrybucja i powielanie nie bdzie przedmiotem sprzeday, lub jakiegokolwiek innego komercyjnego wykorzystywania.
ZARWNO

NATURAL

VISION

FAQ",

JAK

TEN DODATEK

JEST DEDYKOWANY JEGO TEGO MATERIAU O

WITOBLIWOCI TENZIN GYATSO CZTERNASTEMU DALAJ LAMIE. OBY ZASUGI PYNCE Z ROZPOWSZECHNIANIA NATURALNYM LECZENIU WZROKU PRZYNIOSY KORZY WSZYSTKIM CZUJCYM ISTOTOM. Jak wykaza w dziesitkach tysicy przypadkw osobistej praktyki dr Bates, a pniej w przypadkach liczonych w setkach tysicy jego nastpcy, wzrok zarwno prawidowy jak i cechujcy si wadami moe zosta usprawniony. W Stanach Zjednoczonych piloci si zbrojnych, i linii lotniczych przechodz kursy wiadomego widzenia w celu poprawy wzroku. Wyleczenie wad wzroku w znaczcej wikszoci przypadkw jest cakowicie moliwe. Przypadoci takie jak krtkowzroczno, astygmatyzm i nadwzroczno (dalekowzroczno) mog by w peni skorygowane, lub przynajmniej mona osign znaczc popraw, jest to uzalenione od warunkw indywidualnych, motywacji, oraz wrodzonych zdolnoci przystosowawczych procesw postrzegania wzrokowego. Pomimo tego co zostao tutaj powiedziane, prosimy nie bra niczego co zostao napisane w tym Dodatku" na wiar". Wszystko naley weryfikowa za pomoc wasnego umysu, rozumu, dowiadcze i docieka. Praktyka systemu reedukacji wzroku wizjonetyki, jak zwyko si okrela ostatnimi czasy ten coraz bardziej rozbudowany i skuteczny system, jest kwesti rozwinicia prawidowych nawykw widzenia i zintegrowania ich z normalnym codziennym yciem, co powoduje wyparcie i zastpienie szkodliwych wzorcw patrzenia zestresowanym okiem. Leczenie wzroku nie jest wic spraw wykonywania codziennych pgodzinnych

wicze, a nastpnie powrotu do starego szkodliwego rodzaju percepcji. Skuteczna terapia polega na uwiadomieniu sobie zych nawykw, przeksztacenia ich w taki sposb, aby stay si prawidowymi przyzwyczajeniami poprzez powtarzanie ich na tyle dugo, a stan si one podwiadome. Innymi sowy terapia wzroku polega na wyksztaceniu trwaego nawyku naturalnego sposobu patrzenia, ktry staje si samoleczc aktywnoci pozwalajc na wytworzenie i rozszerzenie nowych cieek neuronowych w mzgu.

OKULARY
To co stwierdzi w swoich badaniach Bates znajduje pene potwierdzenie w najnowszych dowiadczeniach. Noszenie okularw i szkie kontaktowych pogarsza wzrok. Szka i plastikowe soczewki w okularach zmniejszaj ilo dochodzcego do oka wiata. Kolor jest zawsze bardziej wyrazisty gdy widzimy go nagim okiem, ni poprzez jakkolwiek soczewk. Z uwagi na to, e kolor w percepcji ksztatw stanowi znaczc funkcj, okrelone formy nie s tak dobrze postrzegane w okularach jak bez nich. Ponadto mocno wklse szka stwarzaj zudzenie, e ogldane obiekty s mniejsze ni w rzeczywistoci (przy bliskowzrocznoci), a przy szkach wypukych obiekty wydaj si by wiksze (przy nadwzrocznoci). Poniewa bdy refrakcji zmieniaj si z dnia na dzie i z godziny na godzin, a nawet z minuty na minut, praktycznie nie istnieje moliwo dokadnego dopasowania szkie korekcyjnych. Warto take zwrci uwag na rzadko wspominany w rnych publikacjach fakt, e okulary z tzw. szkami korekcyjnymi powoduj (zwaszcza w przypadkach postpujcej biskowzrocznoci) pene uzalenienie, ktre objawia si nie tylko niemonoci jakiegokolwiek funkcjonowania bez okularw, ale take klasycznym dla wszelkiego typu uzalenie (w tym od alkoholu i od narkotykw) zespoem odstawie-niowym". Dlatego te przy leczeniu metod Bates'a terapeuci dokadnie tak samo jak w przypadku leczenia uzalenie opowiadaj si za dwoma sposobami leczenia. Pierwszy klasyczny" wymaga cakowitego zaprzestania noszenia okularw w przypadku podjcia kuracji, drugi proponuje metod stopniow" poprzez wspomaganie z uyciem w przypadkach koniecznych szkie o mniejszej mocy. Prbujc po raz pierwszy przeywa wiat bez pomocy sztucznych rodkw

wspomagania wzroku, zetkniemy si ju w kilka minut pniej z dwoma niezbyt prostymi przeyciami: w indywidualnie zrnicowany sposb odczujemy narastanie uczucia bezsilnoci oraz spostrzeemy, e nawet przy zupenie prostych pracach nasza sprawno pogorszy si znacznie (w zalenoci od nasilenia wady) w stosunku do analogicznych prac wykonywanych w okularach. Poznaam ludzi krtkowzrocznych o wadzie tylko trzy dioptrie, ktrzy ulegali uczuciu paniki ju w kilka sekund po zdjciu okularw, stojc w obliczu identycznych co zwykle codziennych sytuacji. Jak rwnie ludzi, ktrych uczucia bezsilnoci byy mniejsze, mimo znacznie wikszej wady, sigajcej niejednokrotnie nawet dziesiciu dioptrii. Pozwala to na wycignicie wniosku, e to nie samo nieostre widzenie prowokuje stany paniki lub niepewnoci, lecz przede wszystkim stopie indywidualnych zdolnoci do pokonywania trudnoci. Najwyraniej wida to przy pierwszej prbie funkcjonowania bez okularw1. Moe to stanowi pierwszy krok w kierunku poznania wasnych odczu w kracowych sytuacjach oraz przyjrzenia si wasnym reakcjom i uczuciom, wynikajcym z gbokich warstw podwiadomoci. Zaakceptowanie tych cakowicie osobistych trudnoci bdzie funkcjonowao zawsze rka w rk ze wiadomoci odpowiedzialnoci. Jest to zjawisko korzystne, uczce nas czego zupenie nowego: mianowicie, e za stan wasnych oczu moemy by w rwnym stopniu odpowiedzialni jak za nadwag, dolegliwoci trawienne czy stany napiciowe w ciele i duszy. Zacz powinno si od stopniowego uwraliwiania si na stan wasnych oczu, czyli w cigu dnia powinnimy do czsto zadawa sobie pytania: jak w tej chwili czuj si moje oczy? Czy s wytone? Czy s podranione i zaczerwienione? Czy nie chciabym ich najchtniej zamkn? Jeli nauczymy si wic dba o oczy, nauczymy si jednoczenie dba o siebie, czyli zadawa sobie pytania: Jak si czuj w tej chwili? Czy jestem rozdraniony i przemczony? Czy sytuacja jest ju na tyle nieznona, e najchtniej zamknoby si oczy, by nie wiedzie o niczym i niczego nie widzie? Przy takim postpowaniu ju w stosunkowo krtkim czasie dowiadczamy wyranych powiza pomidzy oglnym samopoczuciem a jakoci wzroku. Jest to

prosta relacja: gdy cay organizm w wyniku zmczenia (lub innych przyczyn) ma osabion sprawno, to i oczy s mniej sprawne. Dowiadczenie takie mona powtarza waciwie w kadych warunkach i niemal zawsze si sprawdza. Jeli wyprbujemy wic na sobie t relacj, przeyjemy pierwsz prawd, ktr przeocaalimy" do tej pory. W konsekwencji tego bdziemy musieli nauczy si lepszego obchodzenia z naszym narzdem wzroku, ni do tej pory. Wikszo obarczonych wad wzroku twierdzi w tym momencie, e przecie s dookoa ludzie, ktrzy wymagaj od swych oczu znacznie wicej, nadweraj je przy kadej okazji, a mimo to widz dobrze. Jest to cakowicie suszna obserwacja, nie uwzgldnia ona jednak caoksztatu.

OD CZEGO ZACZ?
Zaczynamy od przebadania stanu zdrowia naszych oczu, oraz od okrelenia wady i ostroci wzroku. Dobrze byoby to zrobi u okulisty, ktry sysza o metodzie Bates'a, mona to take wykona samemu zgodnie z tablicami i wskazwkami zawartymi w tej ksice. Znajc dobrze stan zdrowia swoich oczu mona dobra najskuteczniejsze dla siebie wiczenia i metody. Oznaczenie pocztkowej ostroci wzroku pozwoli take na dokonanie porwna, do tego pocztkowego stanu. Dziki temu mona mie punkt odniesienia, pozwalajcy oceni miar dokonanych postpw. Jako e ludzie rni si pomidzy sob, nie okrelono oglnej, standardowej procedury postpowania. Kierujc si sugestiami i przykadami zawartymi w ksice Bates'a oraz w tym dodatku, kady moe znale i twrczo rozwin podane techniki i z powodzeniem dopasowa je do wasnego przypadku, potrzeb i moliwoci. Cay przedstawiony materia jest generaln sugesti co do idei i stosowanych metod, ale z racji tego, e kady jest indywidualnym przypadkiem, jest to w gwnej mierze klucz do pozytywnych i szybkich zmian. Poprawa wzroku, jak to wykaza Bates jest w wikszoci przypadkw natychmiastowa. Jeeli jeste krtko-, daleko- wzroczny, lub cierpisz na astygmatyzm, moesz si o tym przekona ju po kilku minutach palmin-gu i zanotowaniu wynikw testu. Dziaanie palmingu jest pocztkowo krtkotrwae, ale jego pocztkowo krtkotrwae pozytywne efekty, wraz z zastosowaniem innych wicze stopniowo bd si przedua w czasie i w swoim dziaaniu. Naley jednak zapamita, e nie ma cudownych natychmiastowych ozdrowie

(chyba, e trafi, si na lekarza z tak praktyk i z tak znajomoci metody jak sam Bates), chwilowe przebyski natychmiastowego ostrego widzenia mog wystpi ju pierwszego dnia wicze, ale ten stan chwilowego dobrego widzenia wymaga wicze i utrwalenia, co moe trwa tygodniami, miesicami, a nawet latami. Wszystko uzalenione jest od indywidualnych cech swoistych dla kadego przypadku, stopnia otwartoci do przyjcia zmian, zdolnoci dostosowawczych i motywacji.

CO TO JEST WIZJONETYKA I PAR INNYCH DEFINICJI

Wizjonetyka, terapeutyczny zwana take okulistyk behewioraln jest wspczesnym i rozwiniciem i kontynuacj leczenia wzroku metod Bates'a. Stanowi zoony system leczenia neurominiowych, neurofizjo-logicznych neurosensorycznych zaburze upoledzajcych proces widzenia. Wizjonetyka rozpatruje wikszo problemw zaburze wzroku, wad i chorb jako zewntrzny wyraz zaburze psychosomatycznych obecnych w podwiadomoci czowieka, spowodowanych stresem, zwizanym z trudnociami adaptacyjno-kompensacyjnymi.

BD REFRAKCJI
Sytuacja, w ktrej na siatkwce nie zostaje wytworzony prawidowy, ostry obraz. Wikszo bdw refrakcji, to minimalne zmiany w oku, czsto wyraajce si wielkoci dziesitnych czci milimetra. Wystarczy popatrze na rnic w gruboci pomidzy rodkiem, a brzegiem soczewki kontaktowej, aby dostrzec jak w rzeczywistoci w kategoriach fizycznych may jest ten problem. Emocjonalna natura widzenia Kady z nas postrzega wiat jako zbir metafor. Te metafory reprezentuj nasz system przekona i wierze, oraz sposb w jaki odbieramy i odczuwamy wiat przedstawiony naszym zmysom. Kady ma prawo do posiadania swojego indywidualnego zbioru metafor. Ale nikt nie ma prawa twierdzi, e ktry z tych zbiorw jest bardziej prawidowy i bardziej waciwy od innych. Systemy przekona s relatywne w stosunku do kadej jednostki, niektre po prostu mog by bardziej przystajce do okrelonych uwarunkowa, ni inne. Terapia reedukacji wzroku polega na uyciu zewntrznych rodkw w taki sposb, by umoliwi wgld wewntrz siebie samego, swoich emocji i metafor, ktre stosujemy w yciu, a szczeglnie w uaktywnianiu i uywaniu naszych cia. Natura twoich

metafor (zespow wierze, przekona, wyobrae, sposobw postrzegania, przenoni) odzwierciedla si w naturze twoich psychofizycznych problemw i vice versa. Krtki test Co dziao si z tob i twoim otoczeniem w czasie, gdy pierwszy raz zaoye(a) okulary? Dlaczego chcesz poprawi swj wzrok i widzenie? Jak wyglday pierwsze kontakty z twoim okulist? Czego si obawiasz? Jak poszczeglnego rodzaju lki wpywaj na to czego nie chcesz zobaczy? Co jest niedostpne dla Ciebie przy twoim obecnym stanie wzroku? Jakie odnosisz korzyci z twojego obecnego stanu wzroku? Jak wyglday twoje dowiadczenia z nauk czytania? Jaki masz stosunek do swoich okularw? Jaki wzrok maj twoi rodzice? Bliskowzroczno Miopia, krtkowzroczno jest niezdolnoci ostrego widzenia oddalonych obiektw. Fizjologia tego zjawiska polega na tym, e wytworzony w oku obraz zostaje zogniskowany przed siatkwk, pozostawiajc zamazany widok padajcy na plamk t (macula). Przyczyny tego zjawiska mog by rne: wyduona o gaki ocznej na linii pomidzy soczewk, a siatkwk (najczciej wymieniana przyczyna), soczewka moe wykazywa nadmiern akomodacj, lub moe by zmieniony stopie zakrzywienia rogwki, albo soczewki. Same soczewki mog ulec nieznacznemu przemieszczeniu, co bywa spowodowane take zbyt wielkim cinieniem w oku. Znanym powodem jest cukrzyca i oglnie zy stan zdrowia. Powane stresy i problemy emocjonalne mog by przyczyn przejciowego pogorszenia si wzroku w tym zakresie. Nieliczne przypadki s spowodowane genetycznymi wadami pigmentacji siatkwki. W kategoriach emocjonalnych krtkowzroczno jest rodzajem zamknicia si w sobie i wycofaniem si. Jest wyrazem niedowierzania w to co si widzi i sposobem patrzenia na wiat wypenionym lkiem (mniej lub bardziej uwiadomionym). Krtkowzroczno czsto wskazuje na utrat poczucia bezpieczestwa i uoglnionym zbyt wielkim deniu do zobaczenia.

Krtkowzroczno wskazuje take na umys krytyczny, analityczny, osdzajcy i majcy zbyt wielk skonno do przywizywania wagi do szczegw. Soczewki krtkowidzw maj warto ujemn i tak te pozwalaj im si czu. Koncentruj ponadto wiato na plamce tej pozbawiajc pozosta cz siatkwki udziau w procesie widzenia. Widzenie peryferyjne jest stosowane do umiejscowienia siebie w czasie i w przestrzeni. Dzieci w przypadku porzucenia i odrzucenia maj tendencj do rozwijania wysokiego stopnia krtkowzrocznoci. Dalekowzroczno Hipermetropia, albo nadwzroczno. Jest to wada, w ktrej oko wykazuje tendencj do ogniskowania obrazu poza siatkwk. Z reguy nie stanowi problemu przy niewielkich wadach i moe by przezwyciona za pomoc akomodacji. Wikszo ludzi rodzi si dalekowzrocznymi. Przyczyny powstawania tej wady nie s dobrze zrozumiane, podobnie jak wszystkie inne zagadnienia zwizane z problemami widzenia. Najczciej wymienian przyczyn jest niedostateczna dugo gaki ocznej, inne moliwoci to odklejenie siatkwki, niedostateczna akomodacja itd. itd. W wymiarze psychicznym nadwzroczno jest rodzajem zdystansowania si od czasu teraniejszego i kwestii wanych tu i teraz. Dalekowzroczno moe by take rodzajem patrzenia poprzez filtr lku. Uwaga dalekowzrocznych jest kierowana w przyszo i na zewntrz. Just Do It! czyli Do dziea! Gdy czsto pytano niektrych ludzi, ktrzy dokonali wielkich i na pozr niemoliwych rzeczy, w jaki sposb to zrobili, odpowied czsto bya zadziwiajco prosta i gboka zarazem: Nikt mi nie powiedzia, e to niemoliwe". Problemy ze wzrokiem niemal zawsze towarzysz napiciom i zwiotczeniu poszczeglnych grup mini. Na przykad w krtkowzrocznoci czsto jest to wyraane napiciem czoa, szczk, szyi, ramion, odcinka ldwiowego krgosupa i ydek. Najlepsze rezultaty osiga si, gdy postrzegamy ciao i umys w sposb holistyczny i ich wzajemne napicie jest rwnie wane jak problemy oczu. Masa jest doskona form relaksacji dla ciaa. Zacznij od twarzy, przy czym zapamitaj, ktre rejony s najbardziej napite. Nastpnie zrb masa szyi i obracaj ramionami. Przy pomocy drugiej osoby

moesz zrobi masa plecw, ng i ydek, jeeli odczuwasz napicie w tych rejonach ciaa. Zastosuj relaksacj ciaa umysu zgodnie z metodami treningu autogennego Schulza, lub podobnie (zob. opis w ksice Samoleczenie wzroku"). Czy sen redukuje napicie? Tak i nie. Jeeli dana osoba znajduje si w stanie napicia przez cay dzie, to zabiera ze sob ten stan do ka. Nawet podczas snu, oczy co pewien czas s bardzo aktywne podczas fazy REM (Rapid Eye Move-ment) fazy, w ktrej mamy sny co pozwala raz jeszcze unaoczni jak bardzo wyobrania, mylenie i wszystkie inne funkcje mzgu s zwizane z oczami. Niektrzy stwierdz, e ich wzrok najlepszy jest po przebudzeniu, zapewne jako rezultat snu, podczas gdy inni odczuj rano znaczce pogorszenie. Efekt snu na jako wzroku moe by spowodowany stanem napicia w jakim si znajdowae(a) w chwili pooenia si do ka, iloci wiata w pokoju podczas snu, kolacj itd. Generalnie mona stwierdzi, e jeeli potrafisz si cakowicie zrelaksowa zanim pooysz si spa (zob. wiczenia np. palming, koysanie itp.), wpyw snu na twoje oczy nastpnego ranka bdzie bardzo pozytywny. Niestety niewiadome powizania neuronowe przewodzce stany napicia z umysu do wkien mini nie podlegaj kuracji podczas snu, ani rozlunieniu. Okulary cz. II Jeeli nosisz okulary od duszego czasu, przystosowanie si do obywania si bez nich moe by dosy trudne. Z reguy najgorszy jest pierwszy tydzie, ale by moe bdziesz mile zaskoczony tym jak szybko potrafisz zaadoptowa si do nowych warunkw. Podstawowym problemem jest przekroczenie bariery psychologicznej; wikszo ludzi natychmiast wykrzyknie: Nic nie widz", podczas gdy w rzeczywistoci tre tego okrzyku brzmi: Nie widz wyranie". W takiej sytuacji widzenie umysem przejmuje priorytet nad widzeniem oczami, co znaczy e uczysz si rozrnia stopnie niewidzenia" i stajesz si wiadomy dokadnie tego co widzisz. Po rozwiniciu tego rodzaju sposobu patrzenia bdziesz w stanie natychmiast oceni stan swojego wzroku. Niektre osoby potrafi oceni ostro swojego wzroku na podstawie spojrzenia na dostpny skrawek czerni, poniewa nauczyli si, e wraz z pogorszeniem ostroci widzenia czer staje si szara, za aktualnie widziany odcie

szaroci wskazuje na obecny stan wzroku. Zainteresuj si tym co dokadnie w tej chwili (bez okularw) widzisz? Na ile rni si to od tego co chciaby zobaczy? Czy linie s wyraniejsze w jednym szczeglnym pooeniu? Czy widzisz podwjnie, albo jeszcze wicej obrazw? Ktra cz twojego pola widzenia jest wyraniejsza? Czy ktre z twoich oczu jest mocniejsze? Czy to si zmienia? Czy jako twojego widzenia ulega zmianie w cigu dnia? Oczywicie przy podejmowaniu decyzji o pozbyciu si okularw trzeba kierowa si gwnie zdrowym rozsdkiem, zatem wskazane jest szczeglnie przy powanych wadach wzroku towarzystwo drugiej osoby zwaszcza w nieznanym terenie, na ulicy itp. Okulary soneczne W wietle dowiadcze Bates'a i praktykw jego metody w cigu nastpnych osiemdziesiciu lat, zostao niezbicie wykazane, e okulary soneczne s cakowicie zbdne, a o koniecznoci ich noszenia prawdopodobnie przekonuj nas wycznie ich producenci. wiczenia takie jak nawietlanie, nasonecznianie przy zamknitych i potwartych oczach skutecznie eliminuj napicie i stres wynikajcy z lku przed wiatem, powodujcym mruenie oczu. Oczywicie dotyczy to normalnych warunkw sonecznego dnia i nie odnosi si do specyficznych warunkw lodowo-niegowych przestrzeni, odbijajcych w kadym krysztale lodu refleksy soca w zenicie. Ponadto zwikszona wraliwo na wiato bardzo czsto jest spowodowana spoytymi substancjami, jak np. lekarstwa, szczeglnie za leki psychotropowe, barbiturany i niektre krople do oczu (atropina). Mruganie Pamitaj o czstym mruganiu. Ludzie z wadami refrakcji wykazuj tendencj do mrugania w rytmie rzadszym ni 20 mrugni na minut. Zbyt maa czstotliwo mrugania prowadzi do gapienia si, lub zeza. Prawidowe mruganie daje odpoczynek oczom, gimnastykuje zewntrzne minie gaki ocznej, nawila rogwk, masuje gak oczn i zmusza renic do zwania si i rozszerzania. Praca przy monitorach komputerowych powoduje wysuszenie oka i w tej sytuacji czstsze mruganie pomaga nawily prawidowo rogwk. Niektrzy stosuj umieszczanie karteczek przy klawiaturach komputerw przypominajcych o czstym mruganiu.

Jak oddycha? Oczy zuywaj jedn trzeci iloci tlenu jaka jest potrzebna na przykad do pracy serca. Jeeli twj oddech jest pytki, albo saby, rozejrzyj si za jakimi dotleniajcymi wiczeniami (spacer lub aerobic). eby poprawnie oddycha nie trzeba zbyt wiele wicze. Wystarczy: umiejtno oddychania przeponowego, prawidowa prosta postawa (ramiona cofnite), drony nos i sama wiadomo tego, e si oddycha (np. powoli ledzc wewntrznym okiem" drog powietrza np. do ppka i z powrotem). John Selby doradza wiczenie, ktre czy oddychanie, wizualizacj, relaksacj i wiadomo posiadania oczu, nazywajc t praktyk oddychanie oczami". Usid wygodnie na krzele z plecami prostymi i zamknitymi oczami, rozlunij ciao. Spokojnie oddychaj nosem i wyobraaj sobie, e twoje oczy wdychaj i wydychaj powietrze bdc czci tego samego rytmicznego cyklu oddychania, tak jakby twoje oczy stay si pucami. Wyobraaj sobie rwnie, e zdrowie, sia, spokj i energia wpywaj do twoich oczu wraz z kadym oddechem. Na umiejtno prawidowego oddychania korzystnie wpywaj wszystkie wiczenia oddechowe rozwinite przez wschodnie systemy medytacji, takie jak joga, chikung, itd. Co naprawd widz? Oto punkt wyjciowy caego systemu. Sta si wiadomy tego co widzisz bez wydawania osdw zarwno co do jakoci widzenia, jak i widzianych obiektw. Po prostu odnotuj w wiadomoci stopie zamazywania si konturw, zauwa czy widzisz obraz pojedynczo, podwjnie, czy w wikszych ilociach. Na ile jednolite jest twoje pole widzenia? Co dzieje si jeeli wpatrujesz si w jeden punkt zbyt dugo? Czy widziane linie s bardziej wyrane w jednym z kierunkw? Czy jedno z oczu widzi ostrzej od drugiego? Czy w poszczeglnych oczach widzisz ten sam kolor? Czy jako twojego wzroku ulega zmianie w rnych okresach dnia? Czy stan wzroku zmienia si w zalenoci od twojego samopoczucia i stanu zdrowia? Przeprowad w ten sposb szczegow obserwacj swojego zmysu wzroku. Centralna fiksacja II Ostro widzenia zaley od zdolnoci zogniskowania wpadajcego do oka wiata na plamce tej (macula). Im mniejszy jest stan napicia oka, tym bardziej zblia si ono

do ksztatu idealnego i tym lepsze bdzie zogniskowanie promieni wiata na plamce tej, w jej centrum fovea centrahs. Super ostry wzrok polega na super precyzyjnym zogniskowaniu, albo wyostrzeniu promieni wiata dokadnie w centrum powierzchni plamki tej. Oczywicie patrzc w ten sposb widzimy bardzo ma powierzchni, ale mimowolne, byskawiczne ruchy (do 70 razy na sekund) oka pozwalaj zbudowa w umyle obraz dowolnie wielkiej powierzchni. Do wiczenia tej umiejtnoci Bates czsto uywa tablicy testowej. Ponisze wiczenie nie wymaga stosowania takiej tablicy i moe zosta bez problemw wczone w cykl dnia powszedniego przy uyciu dowolnie wybranych obiektw. wicz najpierw osobno kadym okiem, a nastpnie obydwoma. Patrzc na szczyt najwikszej litery na tablicy, jej dolna cz powinna by gorzej widoczna od szczytu. Przy problemach ze wzrokiem, pacjentom nader rzadko udaje si odnotowa takie spostrzeenie. Patrz dookoa litery i znajd taki punkt widzenia, z ktrego dostrzeesz, e szczyt najwikszej litery widziany jest najostrzej. Niektrzy osigaj to poprzez patrzenie si w jedno miejsce i rwnoczesne obracanie gow. Niektrzy stwierdzaj, e ich punkt centralnej fiksacji przy oddaleniu 20 stp od tablicy umiejscowiony jest kilka stp od niej! Zdobycie wiadomoci tego co si widzi jest podstawowym narzdziem prowadzcym do odzyskania prawidowego wzroku. Niektrzy uwaaj, e wszystko co widz jest w rwnym stopniu niewyrane, co nie moe by prawd. Dostrzeenie delikatnych rnic w polu widzenia wymaga intymnego i bliskiego kontaktu z wasnym umysem. W takich przypadkach pomocne jest nauczenie si w pierwszym rzdzie rozwijania zdolnoci widzenia umysem (wizualizacji). Po zlokalizowaniu punktu najwikszej ostroci przesuwaj pynnie wzrok w d i w gr litery do miejsca najlepiej widzianego. Wykonaj to wiczenie sze razy i zastosuj palming przez minut. Powtarzaj ten cykl tak dugo jak dugo nie bdzie to dla ciebie mczce. Stopniowo dystans pomidzy tym na co patrzysz i punktem o najlepszej ostroci stanie si coraz krtszy i zacznie si ogniskowa na plamce tej. Bardzo wanym aspektem centralnej fiksacji jest paradoksalne zjawisko polegajce na tym, e dopuszczamy do wiadomoci fakt, i wikszo dostrzeganego

pola widzenia moe by niewyrana. To z kolei powoduje wiksz relaksacj, skutkujc powrotem lepszego wzroku w caym polu widzenia. W niektrych trudniejszych przypadkach Bates stosowa punkty wietlne zamiast liter w celu zwikszenia efektu przycignicia uwagi umysu. Jeeli widzisz wszystko rozmazane w takim samym stopniu i nie udao ci si osign wikszych sukcesw w odnalezieniu twojego punktu o najwikszej ostroci, moesz sprbowa tej wanie metody. Przy wysokim stopniu bliskowzrocznoci, lepiej jest czasami podj prb odnalezienia punktu najostrzejszego widzenia z bliska poprzez patrzenie na zadrukowan stron. Gdy patrzysz prosto na dan liter, moesz spostrzec, e ktra z innych liter wykonuje podskoki w twoim kierunku. O wiczeniach wskazwki oglne Wszystkie wiczenia zawsze wykonujemy bez okularw. Jeeli zdecydowae si zastosowa metod Bates'a, powiniene take zrezygnowa z noszenia okularw na codzie (w najgorszym przypadku zaoy sabsze szka). Naley take racjonalnie wyway proporcje pomidzy wiczeniami pasywnymi (palming, przesuwanie, koysanie) i aktywnym widzeniem. W pocztkowej fazie pasywne wiczenia relaksacyjne powinny dominowa w 90% nad metodami aktywnymi i nigdy nie powinny przekroczy granicy poniej 50% powiconego oglnie czasu na stosowanie metody Bates'a. Gdy tylko wystpi napicie, zmczenie, zniechcenie natychmiast naley zrobi palming i dusz przerw. Pamitaj, e to wanie stan napicia wsplny dla wzroku i umysu jest przyczyn wad wzroku. Minie, ktre dotychczas wykonyway inny rodzaj pracy, albo w ogle nie byy uywane, atwo mog ulec przemczeniu. Twoja intuicja i zdrowy rozsdek podpowie ci czego potrzebuj twoje oczy. Postawa dnego sukcesu sportowca nie jest wskazana (chyba e wykonujesz palming, albo koysanie), gdy taki stan zawsze wytwarza napicie zwizane z oczekiwaniem i roszczeniami szybkiego sukcesu. Z reguy wyrana i naga poprawa przydarza si nie w czasie wicze, ale w trakcie odpoczynku po wykonaniu postawionych sobie zada. Dosy czsto podczas wykonywania prostych wicze mona dowiadczy nagego i spontanicznego powrotu normalnego (ostrego) widzenia. Pocztkowo s to tylko krtkie przebyski, ale stopniowo ulegaj wydueniu w czasie. Bardzo czsto takie przebyski wprowadzaj udzi w stan dodatkowego

napicia i pacjenci usiuj niejako wymusi powrt tego chwilowego stanu. Takie dziaania pod wpywem stresu s cakowicie bezowocne. Uyteczne wwczas bdzie powtarzanie sobie w myli takiego na przykad tekstu: Zdarzyo si raz, zdarzy si ponownie". Przesuwanie II Wykonaj nastpujce wiczenie i zaadoptuj je tak, by mogo sta si rutynowo wykonywan codzienn czynnoci. Przesuwanie moe by praktykowane w kadej chwili i z kadym obiektem. Popatrz na liter na tablicy. Przesu wzrokiem w tej samej linii, tak aby pierwsza litera bya widziana mniej wyranie. Przesu wzrok z powrotem na pierwsz liter, widzc niewyranie t drug. Przesuwaj spojrzenie w ten sposb sze razy. Sprawd czy litera wydaje si przesuwa w kierunku przeciwnym do ruchu oka. Zauwa take czy jako widzenia liter poprawia si po szeciu naprzemiennych przesuniciach. Jeeli stworzye(a) stan napicia, lub wysiku prbujc spowodowa ruch liter w kierunku przeciwnym do przesuni oka, odpocznij i zastosuj przez kilka minut palming, nastpnie sprbuj znowu. Przesuwanie jest czsto o wiele bardziej skuteczne w poczeniu z palmingiem. Jeeli punkt, z ktrego wyruszye nie wydaje si mniej wyrany po dokonaniu przesunicia na drug liter, sprbuj rozszerzy zakres przesunicia. Moesz nawet potrzebowa przerzuci wzrok w poprzek liter, albo nawet wykroczy poza tablic. W przypadkach krtkowzrocznoci, mona pocztkowo stosowa to wiczenie z bliska, przy lepszej ostroci obrazu. Jeeli po kilku prbach nie uda ci si wytworzy, albo zauway przeciwnego ruchu uciekajcych liter, odpocznij i zastosuj palming. Wraz z wpraw i praktyk przesunicia stan si stopniowo coraz krtsze i szybsze, odpowiadajc stopniowej poprawie wzroku. Krawdzie wiczenie opracowane przez Lisette Schol Usid wygodnie bez okularw i wybierz sobie jaki obiekt tu poza granic twojego wyranego widzenia. Powoli i precyzyjnie obrysuj krawdzie tego obiektu, podajc wzdu jego konturw. Uyj swojego nosa jako wskanika i poruszaj swoj gow tak jakby obrysowywa wybrany obiekt. Nastpnie powr do tego obiektu, jeeli przedtem obrysowae jego krawdzie zgodnie z ruchem wskazwek zegara, to teraz

wykonaj to w przeciwnym kierunku. Ksiki i gazety. wiczenie opracowane przez Meir Schneider Odwr ksik odwrotnie ni normalnie przy czytaniu i led wzrokiem krawdzie liter. Nie prbuj rozpoznawa liter, tylko podaj wzrokiem za ich obrysem, oddychaj czsto i jeszcze czciej mrugaj. Rysowanie nosem. Wyobra sobie dugi owek przyczepiony do koca twojego nosa. Staraj si nim rysowa i pisa litery na wyobraonym ekranie poruszajc ca gow. Pisanie z zamknitymi oczami. Napisz na kartce A4 krtkie zdanie duymi literami. Powtrz to zdanie kilka razy, prbujc za kadym razem zmniejsza wielko liter. Po kadym napisanym zdaniu moesz otworzy oczy, ale nie zakadaj okularw. Koysanie krtkie Idea przewodnia jest taka sama jak w przypadku koysania opisanego przez Bates'a, tyle e poruszamy tylko szyj zamiast caego ciaa take w kierunku pionowym (tak, tak), czy te krelc semki poziome i pionowe. Mona dodatkowo trzyma jaki przedmiot np. owek w rce przed sob, mimochodem rejestrujc jego pozornie odwrotny kierunek ruchu w stosunku do ta. W ten sposb wczamy do koysania elementy przesuwania. wiczenia usprawniajce akomodacj onglowanie, podrzucanie i podbijanie piki, tenis stoowy. onglowanie jest znakomitym sposobem na poprawienie centralnej fiksacji i rozwinicia wsppracy pomidzy systemami wzrokowymi. Zawsze wykonuj te wiczenia bdc rozlunionym, podaj wzrokiem za ruchem piki, nie zapominaj o oddychaniu i mruganiu. Zoom przy uyciu kciuka Wycignij przed siebie rk z podniesionym kciukiem. Spjrz na kciuk, widzc go dokadnie i ostro na tle pozostaego niewyranie postrzeganego pola widzenia. Teraz popatrz na to i zauwa, e twj kciuk podzieli si na dwa obrazy. Kieruj wzrok naprzemiennie na kciuk i odlege to. Szybka rka

To wiczenie jest zalecane przez Lisette Scholl jako szczeglnie pomocne w stanach napicia obwdki (mini) rzskowej. Zakryj swoj praw rk lewe oko i wycignij przed siebie lew rk, wntrzem doni do siebie, przesuwajc j w lewo na tyle na ile pozwaa na to zakres widzenia prawego oka. Skieruj wzrok na lew do i szybko j przybli na odlego kilku centymetrw od prawego oka. Gdy tylko obraz doni si wyostrzy natychmiast powr doni do pozycji wyjciowej. Zmuszaj prawe oko do szybkiej zmiany ogniskowej. Wykonaj to wiczenie kilka razy i zmie wiczce oko i rk.

SWOBODNE PATRZENIE
Do wykonania tego wiczenia potrzebne s dwie kartki papieru formatu A5, z wymalowanym czarnym flamastrem znakiem X na rodku kadej z nich, oraz czarna kartka papieru formatu A4. Czarn kartk przypinamy do ciany i na jej rodku mocujemy jedn z biaych kartek ze znakiem X. Tekst tego wiczenia warto nagra sobie na tam. Jeeli nie jest to moliwe naley kogo poprosi, by w trakcie jego wykonywania odczytywa nam pomau zamieszczony poniej opis do czasu, a dokadnie opanujemy jego wykonanie. Jeli adna z tych moliwoci nie wchodzi w rachub, warto przed rozpoczciem wiczenia nauczy si go na pami. wiczenie to bowiem skada si z wielu szczegowych instrukcji i jedynie dokadne ich wykonanie moe zagwarantowa sukces. Wielu ludziom wiczenie to moe wydawa si przesadnie dokadne i z tego powodu osoby te odczuwaj przed nim podwiadomy opr. Pocztkowo przezwycienie tego oporu wydaje si niemoliwe i lepiej jest zdoby si na cierpliwo i przerwa wiczenie, ni kontynuowa je czujc wzrastajce napicie i zo. Przy kadym nastpnym wykonaniu z pewnoci uda si posun o krok naprzd. Korzystnie jest wprowadzi element odprajcy w trakcie wykonywania tego wiczenia, na przykad zastosowa podkad muzyczny w tle - spokojne odprajce utwory na harf, gitar klasyczn lub muzyk barokow. Zamieszczona poniej szczegowa instrukcja jest pomylana dla krtkowidzw. Jeli jeste dalekowidzem przeczytaj szczegowy aneks zamieszczony na kocu opisu, gdy dalekowidze wykonuj to wiczenie dokadnie odwrotnie. wiczenie mona wykonywa stojc lub siedzc. Na cianie na wysokoci oczu

mamy kartk czarnego papieru na ktrej centralnie jest usytuowana biaa kartka z czarnym znakiem X. Drug kartk papieru ze znakiem X trzymamy w rku. Oddalamy si od kartki na cianie dokadnie na odlego granicy ostroci naszego wzroku, tak aby znak X wydawa si ju lekko rozmyty. Nastpnie unosimy rk z drug kartk papieru nieco poniej linii oczu. Oddychamy gboko i mrugamy oczkami. Koncentrujemy wzrok na literze X znajdujcej si na kartce trzymanej w rku, odsuwamy j od siebie maksymalnie, a do penego wyprostu rki, a nastpnie, nie odrywajc wzroku od znaku X, szybkim ruchem przywodzimy j do samego nosa. wiczenie powtarzamy dziesi razy, nastpnie gboko oddychamy i mrugamy. Nastpnie ustawiamy kartk trzyman w rku tak by widzie ostro znak X (normalny wzrok: ca 35 cm.) i poruszamy gow lekko w gr i w d, przy czym wzrok powinien przesuwa si po lewej krawdzi kartki. Powinno si przy tym wydawa, e kartka przesuwa si pionowo w przeciwn stron. wiczenie z przesuwaniem powtarzamy rwnie dziesiciokrotnie. Utrzymujc rytmiczny ruch gowy przenosimy wzrok na lew krawd biaej kartki umocowanej na czarnym tle na cianie. Czubkiem nosa zakrelamy dziesiciokrotnie jej lew krawd. Rwnie kartka na cianie powinna sprawia wraenie jakby poruszaa si w kierunku przeciwnym do ruchw gowy. Teraz widzimy to, co rwnie powinnimy dostrzec przy omiataniu wzrokiem kartki trzymanej w rku. Wydaje si, e na krawdzi kartki powstaje bardzo jasna pionowa kreska. Jest to dowd na prawidowe wykonanie wiczenia. Utrzymujemy ruch gowy. Powtarzamy cae wiczenie w pamici przy zamknitych oczach. Kartka w rce, lewa krawd dziesi razy krawd si rozjania. Nastpnie kartka na cianie powtrzenie dziesi razy krawd si rozjania. Teraz otwieramy oczy i rozpoczynamy wiczenie z grn krawdzi. Prowadzimy czubek nosa delikatnie z lewa na prawo i z prawa na lewo wzdu poziomej krawdzi. Ponownie widzimy bia kresk. Krcimy dziesi razy gow i wydaje si, e kartka przesuwa si w przeciwnym kierunku. Teraz kierujemy wzrok na kartk na cianie i powtarzamy ledzenie grnej krawdzi krcc agodnie dziesi razy gow w efekcie krawd si rozjania. Nastpnie zamykamy oczy i powtarzamy to w pamici, utrzymujc jednak skrty gowy w lewo i w prawo. Nie zapominamy przy tym o gbokim, spokojnym oddychaniu. Otwieramy oczy i kilka razy mrugamy. Powtarzamy cao omiatajc wzrokiem doln

krawd kartki trzymanej w rku. Nastpnie to samo wykonujemy z doln krawdzi kartki umocowanej na cianie. Potem znowu powtarzamy to wiczenie w pamici przy zamknitych oczach i utrzymanych ruchach gowy. Otwieramy oczy i omiatamy wzrokiem (i kocem nosa) wszystkie cztery krawdzie kartki trzymanej w rku przez cay czas utrzymujc ruch gowy z prawa na lewo i z powrotem. Powinno si wydawa, e obramowana janiejszymi liniami kartka papieru kadorazowo przesuwa si w przeciwnym kierunku. Powtarzamy dziesi razy. Nastpnie w identyczny sposb postpujemy z kartk na cianie, by na koniec odtworzy to wiczenie przy zamknitych oczach. Nastpnie otwieramy, oczy rzucajc przelotne spojrzenie na znak X znajdujcy si na kartce trzymanej w rku. Zamknij oczy i wyobra sobie ten znak z tak dokadnoci, na jak jeste w stanie si zdoby, krcc przy tym dalej gow. Jeli mamy kopoty z przypomnieniem sobie dokadnego obrazu znaku X, otwieramy ponownie na krtko oczy, spogldajc na znak trzymany w rku. Zamykamy oczy i kocem nosa rysujemy czarny znak w powietrzu. Teraz otwieramy oczy, by spojrze na znak X trzymany w rku. Zamykamy oczy i wyobraamy sobie znak X znajdujcy si na cianie i w mylach sprowadzamy go bliej. Znak widziany przed zamknitymi oczyma powinien by intensywnie czarny. Jeli w tym momencie nie moemy sobie wyobrazi ostrego, wyranego, gboko czarnego znaku X przed oczyma, lepiej wiczenie przerwa. Nie naley si jednak denerwowa stosujemy krtki relaks na przykad wiczymy krtkie koysanie i jeli mamy ochot, moemy zacz od pocztku lub przeoy wykonanie tego wiczenia na nastpny dzie. Jeeli jednak udao si ostro i wyranie wyobrazi sobie gboko czarny znak X przed oczami, otwieramy je i przelotnie patrzymy na znak na cianie. Powinnimy go zobaczy rwnie ostro i wyranie. Wane jest przy tym, by nie koncentrowa spojrzenia bezporednio na znaku, lecz raczej na biaej krawdzi lub poniej. Zazwyczaj ostre widzenie znaku X na cianie osiga si na mniej ni jedn sekund, z rzadka duej ni kilka sekund. Niektrzy widz ostro jedynie fragmenty obrazu. Te mianowicie, ktre poprzednio przy zamknitych oczach byli sobie w stanie wyobrazi. Jeli udao si osign przebysk ostrego widzenia, jest to dowodem na skuteczne przeprowadzenie wiczenia i jednoczenie podstaw do wycignicia wniosku, e jestemy w stanie ponownie nauczy si odpronego i swobodnego patrzenia, przechytrzajc tym samym dotychczasowe,

nieprawidowe nawyki wiadomego postrzegania (i niepostrzegania). Aneks dla dalekowidzw Dla dalekowidzw sposb wykonywania tego wiczenia jest zasadniczo identyczny, jednak z jedn wan rnic: dalekowidz ustawia si w takiej odlegoci od ciany, by znak X widzie ostro i wyranie, natomiast znak X trzymany w rku przyblia do granicy ostroci wzroku tak, aby by rozmyty i niewyrany. Na koniec wiczenia naley spojrze na kartk trzyman w rku ostry i wyrany znak X jest dowodem, e wiczenie si powiodo.

LUSTRO DO LECZENIA ASTYGMATYZMU

Rys. 3. Diagram do wiczenia Lustro". Lustro" jest niezastpionym narzdziem pomocnym w leczeniu przypadkw astygmatyzmu. Rysunek nr 3 naley dwukrotnie powikszy na dobrej jakoci kserografie i pokolorowa fluoryzujcymi pisakami sucymi do podkrelania tekstu. Kolory nie s najwaniejsze, mona nawet zostawi rysunek czarno-biay, ale my proponujemy uycie koloru jasno tego i jasno pomaraczowego. Podkrel kad szprych" koa pomaraczowym pisakiem i wypenij przestrze pomidzy szprychami kolorem tym. Wewntrzne koo pozostaw biae. Jasne kolory pomagaj uaktywni umys i stymuluj wszystkie meridiany oka.

Teraz rysunek jest podobny do tczwki. Zawie go na oknie na wysokoci oczu i odsu si na tak odlego, aby mg rozrni wikszo linii bez okularw. Popatrz teraz na linie blisko rodka. Co zauwaasz? Jeeli jeste astygmatykiem stwierdzisz, e linie w niektrych kierunkach wydaj si by ciemniejsze ni w innych. Wykonaj nastpujce dowiadczenia: sprbuj porusza gow, albo patrze na lustro" z boku. Prbuj patrzc obwie spojrzeniem wewntrzne i zewntrzne koo. Sprbuj przej wzrokiem poza koo. Zapamitaj co widziae w kadym z tych przykadw. Sprbuj pomruga, albo ziewn. Wykonaj przez minutk, albo dwie palming. Zasaniaj kade z oczu osobno i sprawd czy jest rnica w widzeniu poszczeglnymi oczami. Jeeli jeste typowym" astygmatykiem, linie poziome powinny wydawa si wyraniejsze i ciemniejsze od linii pionowych. Moesz take zauway, e przestrze pomidzy liniami zblionymi do poziomu jest wiksza ni odlegoci pomidzy pionowymi szprychami". W niektrych przypadkach mona stwierdzi, e wewntrzne koo nie jest idealnie okrge. Sprbuj popatrze na lustro" w swoich okularach. Jeeli twoje okulary w peni koryguj astygmatyzm, wwczas wszystkie linie powinny by rwnie czarne, a odlegoci pomidzy nimi identyczne. Jeeli twoje okulary nie koryguj prawidowo astygmatyzmu, wwczas nadal niektre spord linii bd ciemniejsze od innych. wiczenia z lustrem" Lustro do leczenia astygmatyzmu daje bezporedni i peny obraz twojej wady. Moesz uywa go jako narzdzia dziaajcego na zasadzie sprzenia zwrotnego. Lustra w ktrym wszystkie zmiany, jakie uda ci si uzyska i jakie nauczysz si wytwarza bd si natychmiast odbija. Powiedzmy, e linie poziome wydaj si by dla ciebie ciemniejsze. Twoim zamiarem jest sprawi, aby ciemniejsze stay si linie pionowe. Zacznij od zdjcia sztucznych soczewek, rozlunienia si i kilku gbszych oddechw. Mrugaj i oddychaj w naturalnym rytmie. Znajd lini, ktra jest najbledsza i poruszaj okiem powoli i dokadnie w gr i w d tej linii wyobraajc sobie, e staje si ona coraz ciemniejsza i czarniej-sza. Powtarzaj sobie, e jeste zrelaksowan(a)y (oby tak byo naprawd) i wyobraaj sobie, e linia staje si coraz to ciemniejsza. Kluczowym zagadnieniem jest zrelaksowanie twoich oczu na tyle na ile potrafisz. By moe zechcesz rozpocz to

wiczenie od masau twarzy wok oczu i kilku minut palmingu. Po pewnym czasie praktyki, bdziesz w stanie sprawi, e linia w dowolnie wybranym przez ciebie kierunku jest ciemniejsza od pozostaych ale twoim celem jest uczynienie ich wszystkich rwnie ciemnymi. Jeeli jeste bliskowzroczny, to warto zawiesi kko w oknie, aby uzyska wikszy kontrast pomidzy czerni i fluoryzujcymi kolorami twojego lustra", moesz take sprawdzi rzutem oka za okno, jaki efekt na twj wzrok ma zabawa z kkiem. Pomocne jest take zawieszenie kek w pracy, w domu, aby w czasie przerw w pracy mona byo wykona seri wicze i sprawdzi co w rzeczywistoci dzieje si z oczami. Lustro" astygmatyczne pozwoli ci przeksztaci twoje zwyczajowe wzrokowe znieksztacenia w taki sposb, e bd one pracowa z korzyci dla ciebie. wiczenia percepcji wzrokowej Widzenie jest w gwnej mierze funkcj umysu. Widzenie jest nasz interpretacj wrae odbitych na siatkwce. Bates stwierdzi, e gdy umys-oko nie jest zogniskowane, umys-mzg take znajduje si w rozproszeniu. Wyobraanie sobie, e moesz widzie dobrze, skieruje twj umys w tym kierunku. Wyobrania opiera si na pamici i jej sposb zastosowania w procesie odzyskiwania dobrego wzroku jest podobny. Cierpliwo jest kolejnym wanym czynnikiem pomagajcym w stosowaniu metody Bates'a. Napicie wytworzone w zwizku z oczekiwaniami szybkich postpw jest szkodliwe, o wiele lepiej jest uy wyobrani i pozwoli na dokonanie si zmian w swoim wasnym czasie, na ich spontaniczne i samoistne" nadejcie.

INTEGRACJA PERCEPCJI
John Selby zaproponowa doskonae wiczenie suce do rozszerzania postrzegania. Selby wyrni cztery rodzaje percepcji: postrzeganie ruchu, postrzeganie formy, postrzeganie koloru i percepcja objtoci, albo przestrzeni. Czsto ograniczamy nasz wiadomo nie korzystajc z niej w peni i koncentrujc si wycznie na jednym lub dwch jej rodzajach. Wypowiedz w pamici sowo ruch" i obejrzyj swoje otoczenie prbujc dostrzec w nim ruch, lub jego brak. Wraz z drugim oddechem powtrz ksztat" i dodaj wiadomo ksztatu, czy formy, linii i struktury obiektw. Przy trzecim oddechu powtrz

kolor" i dodaj percepcj koloru. Na koniec wraz z czwartym oddechem wykonaj krtk powtrk wszystkich trzech poprzednich spostrzee i odnie je do wszystkiego innego co pozostao, po czym umiejtnie zlokalizuj te wraenia w przestrzeni, jak rwnie uwiadom sobie sam przestrze zarwno zajmowan przez obiekt jak i rozcigajc si przed, za i wok niego (odlego, szeroko, wysoko). To wszystko moe sta si naprawd przyjemnym dowiadczeniem. Ten zabieg mona stosowa w odniesieniu do kadego obiektu i mona go z atwoci wykonywa co godzink, a nie stanie si niewiadomym nawykiem. Filmy Jedno z ulubionych wicze Aldousa Huxley'a, polegajce na kilkakrotnym ogldaniu (oczywicie bez okularw) tego samego filmu na duym kinowym ekranie, z kadorazow zmian rzdu, wycznie w celu uycia ruchomego obrazu i koloru do pobudzenia zmysu wzroku. Bysk Rzu szybko okiem na jak scen, czy obiekt, bez zamiaru dokadnego zobaczenia go. Szybko zamknij oczy i powtrz sobie w pamici to co zobaczye. Bysk jest mentalnym rodzajem mrugania. Czarna kropka Narysuj czarn kropk za pomoc najbardziej czarnego z dostpnych tuszy (atramentu). Badaj kolor tej kropki, tak aby staa si tobie doskonale znajoma, aby przypomnienie sobie jej czerni i ksztatu byo moliwe w kadej chwili. Popatrz na jak (niewyranie widzian) liter na tablicy i po" na jej fragmencie swoj kropk. Porwnaj rnic w kolorach. Nie musisz widzie wyranie litery. Zamknij oczy i ponownie wyobra sobie swoj czarn kropk, otwrz oczy i raz jeszcze postaw j na fragmencie litery. Czy intensywno czarnego koloru kropki zmienia si, czy te nie? Powtrz z innymi literami. Metoda czarnej kropki" bya jedn z najbardziej lubianych i skutecznych metod stosowanych przez Bates'a w leczeniu swoich pacjentw. Bates odkry zadziwiajce sprzenie zwrotne zwizane z moliwoci wyobraenia i wywoywania z pamici idealnie czarnej kropki. Jeeli pacjent potrafi po otworzeniu oczu utrzyma jej idealnie czarny kolor i ksztat (z reguy jednak w pocztkowym okresie leczenia kropka blada"),

a nastpnie naoy j na liter na tablicy testowej, to okazywao si, e potrafi wyranie zobaczy t (i inne) liter. Moment utrzymania w pamici, po otworzeniu oczu obrazu czarnej kropki jest po prostu chwil, w ktrej wzrok pracuje normalnie, uwolniony od nawykowego stanu napicia. Poniewa wraz ze zmysem wzroku umys take podlega relaksacji, metoda czarnej kropki znalaza zastosowanie w procesie przypominania sobie zapomnianych faktw. Jeeli nie moesz sobie czego przypomnie, wyobra sobie swoj czarn kropk i koncentrujc si na tym, aby jej czer nie zblada i nie zszarzaa, staraj si nakierowa j w ten region umysu, w ktrym podejrzewasz istnienie tymczasowo zapomnianego faktu, czy zdarzenia. Kadc na obraz swojej kropki, powoli zaczn pojawia si wszystkie potrzebne chwilowo zapomniane szczegy. Czasami samo przywoanie z pamici wyobraenia czarnej kropki powoduje nagy i dokadny przypyw podanych wspomnie. Jeeli uda ci si umiejscowi kropk na literze, a ona nie stracia swojego gboko czarnego koloru, sprbuj przesuwa kropk po konturach tej litery. Jeeli ci si to uda, to by moe ze zdumieniem spostrzeesz, i potrafisz wyranie odczyta t liter! O wahado wiczenie opracowane przez Margaret Corbett. Zamknij oczy i wyobra sobie okrg, du czarn liter O. Tak jak gdyby to bya tarcza zegara, postaw du czarn kropk na miejscu godziny 12 i 6. Traktujc swj nos jak dugi owek, przy nadal zamknitych oczach obrysuj krawd litery O tam i z powrotem pomidzy punktami odpowiadajcymi godzinie 12 i 8. Nastpnie powtrz ten wahadowy ruch pomidzy punktami odpowiadajcymi godzinom 3 i 9. Powtarzaj ten cykl sze razy. Zapamitywanie domina wiczenie opracowane przez Rosanes Berrett. Ustaw kostki domina, z tradycyjnie biaymi kropkami na czarnym tle, w rzdzie obrcone kropkami do ciebie i rozstawione co 3 cm na wysokoci twojego wzroku. Odsu si na tak odlego, z ktrej zaczynasz widzie rozmazane kropki. Popatrz na pierwsze domino po czym zamknij oczy i wyobra sobie, e wizualizujesz je w tylnej czci twojego mzgu. Staraj si w wyobrani wyostrzy ten obraz, a nie stanie si jasny i wyrany. Otwrz oczy i popatrz na to samo domino. Powtrz sze razy, a potem

powtrz to z pozostaymi kostkami. Mona stosowa to wiczenie z kartami do gry i starym typem kalendarzy. Droga koloru wiczenie opracowane przez Martin Sussman. Usid wygodnie, zamknij oczy i oddychaj swobodnie. Wyobra sobie, e twoje lewe oko jest wypenione jasno-tym wiatem, tak jakby soce wpado do niego. Powoli przemieszczaj to te soneczne wiato do tyu, wzdu nerwu wzrokowego do centrum wzrokowego w lewej tylnej czci kory mzgowej, pniej przesu wiato w prawo i wzdu prawego nerwu optycznego powr do prawego oka. Koysanie owkowe Koysanie owkowe jest odmian koysania krtkiego i moe by praktykowane w maym pomieszczeniu podczas siedzenia, czy w przerwach w pracy. Przy tym rodzaju koysania, obiektem bliskim moe by owek, piro, dugopis, czy te wasny palec, trzymany pionowo w odlegoci pitnastu centymetrw przed nosem. Koyszc gow z jednej strony na drug, mona obserwowa pozorny ruch owka w poprzek bardziej oddalonych przedmiotw. Oczy naley co pewien czas zamyka i kontynuowa ten pozorny ruch wewntrznym okiem wyobrani. Podczas otwarcie oczu mona spoglda kolejno na owek, jak i na bardziej oddalone przedmioty w poprzek ktrych owek odbywa swoj pozorn drog.

ZEZ
Zrelaksuj si poprzez zakrycie domi oczu; nastpnie we owek i trzymaj go na odlego wycignitej rki, na wysokoci oczu, z czubkiem skierowanym w stron nosa. Po czym przybliaj owek coraz bliej siebie normalnie mrugajc oczami. Kiedy owek bdzie ju blisko twarzy, zmie jego pozycj z poziomej na pionow. Trzymaj go tak, bezporednio na wysokoci nosa, po prawej strome w odlegoci okoo dziesiciu centymetrw od twarzy. Naley skupi si na owku i aby unikn wytrzeszczania oczu, trzeba przesuwa szybko uwag ze szczytu, do jego podstawy. Naley wykona to p tuzina razy, potem spojrze ponownie przez szczyt owka na jaki oddalony przedmiot w drugim kocu pokoju. Gdy oczy pozostaj skupione na tym oddalonym obiekcie, owek umiejscowiony bliej oczu bdzie sprawia wraenie rozdwojonego. Dla

rwnolegle ustawionych oczu, te dwa owki bd wyglday, jakby byy oddalone od siebie o okoo dziesi centymetrw. Ale tam, gdzie wystpuje brak rwnowagi mini, dystans midzy dwoma obrazami owka okae si duo mniejszy. (A jeli chodzi o silnego zeza, to zjawisko to w ogle nie da si zaobserwowa.). Gdy te dwa obrazy bd widziane zbyt blisko siebie, naley zamkn oczy, odpuci sobie" i wyobrazi, e cigle jeszcze patrzymy na ten oddalony przedmiot, przy czym odlego midzy tymi dwoma obrazami owka powinna zosta troch zwikszona. Gdy wyranie wyobrazimy sobie normalny obraz, to oczy automatycznie zmierza bd do takiego pooenia, w ktrym bd mogy zaopatrzy umys w rodki do widzenia wanie takiego obrazu. W zwizku z tym, gdy otworzymy ponownie oczy i spojrzymy jeszcze raz w rzeczywistoci na ten oddalony przedmiot, to te dwa obrazy owka poprzednio widziane w mniejszym odstpie, bd teraz sprawiay wraenie (oczywicie jeli twj obraz wyobrani by czysty i dokadny) dalej od siebie oddalonych. Ponownie zamknij oczy i powtrz cay proces, tym razem wyobraajc sobie jednak, e owki s jeszcze dalej od siebie oddalone; po czym ponownie otwrz oczy i zweryfikuj swoj wyobrani. Rb to dalej, a do czasu, gdy obydwa obrazy bd od siebie mniej wicej tak oddalone, e bd odpowiaday obrazom rzeczywicie oddalonych obrazw owka. Gdy to zostanie ju osignite, naley zacz koysa gow delikatnie z jednej strony na drug, spokojnie i regularnie mrugajc oczyma i oddychajc, tak jak to robimy zazwyczaj i oczywicie nie przestawa patrze na ten oddalony przedmiot. Te dwa obrazy owka bd sprawiay wraenie ruchu w przeciwnym kierunku do ruchu gowy, ale zachowaj swoj odlego od siebie. wiczenie to mona powtarza czsto w przecigu caego dnia, jeli wprowadzeniem do niego bdzie odprenie poprzez przykrycie oczu domi i towarzyszy mu bdzie swobodne mruganie i regularne oddychanie. Natychmiastowym rezultatem bdzie nie zmczenie, lecz odprenie i rozlunienie mini; a dugotrwaym nastpstwem bdzie stopniowa poprawa dawno nabytych nawykw nierwnowagi mini.
Relaksacja oglna (czcionka 5 pt)
Kadziemy si na plecach, na niezbyt mikkim ku, lub materacu. Pod gow niewielka poduszka. Zamykamy oczy, oddychamy swobodnie, rce wzdu tuowia lub oparte na kolcach biodrowych. Wyobraamy sobie, e cae ciao staje si coraz to bardziej cikie, e powoli od tego ciaru zaczynamy zapada si lekko w materac, staramy si odczu kontakt i dotyk caego naszego ciaa, kadego centymetra powierzchni z podoem na ktrym leymy. Wyobraamy sobie, e nasza lewa noga staje si coraz bardziej mikka i cika. Jakby bya zrobiona z mikkiego oowiu, tak e praktycznie nie jestemy zdolni jej unie. To samo powtarzamy z nog praw i z rkami. Nastpnie staramy si

zaobserwowa wewntrznym okiem, stan rozlunienia mini naszych koczyn i to samo prbujemy zrobi z najtrudniejszym miejscem do rozlunienia, czyli okolic barkw, szyi i karku. Jeli nam si to udaje chociaby czciowo co moemy sprawdzi ju w ten sposb, e poczulimy istnienie naszych mini i koczyn to ju jest dobrze i moe by tylko lepiej. Nastpnie przechodzimy naszym wewntrznym okiem na teren naszej twarzy, na ktrej znajduje si wielka ilo prawie zawsze napitych mini mimicznych. Prbujemy rozluni te minie, pozwalamy opa cikim policzkom, zauwaamy czy mamy zacinite szczki, czy te zby jedynie lekko si dotykaj. Nastpnie prbujemy zaobserwowa co dzieje si wok naszych oczu, czy brwi s cignite, czy podniesione w zdziwieniu, pozwalamy, aby powieki staway si coraz to cisze i swoim wasnym ciarem opaday na d. Nastpnie zaczynamy obserwowa co robi nasz oddech. Chodzi o to, aby nie twierdzi, e to ja oddycham, ale e oddech, jakby wasnym istnieniem sam dla siebie wydycha powietrze, ktre potem w oprnione puca Aby zaj czym umys zaczynamy liczy oddechy, l wdech, 2 wydech, 3 wdech, 4 wydech, i tak dalej do 10. Nieparzysta wdech, parzysta liczba wydech. Powoli staramy si przeduy wydech przy liczbie parzystej. Wydech powinien by dugi rwny i mocny. Po takim wydechu powietrza nie trzeba wdycha - ono samo wpada do puc. Powietrze po pewnym czasie powinno nawet dochodzi dalej, jakby omijajc, czy te przelatujc przez puca, powinno wpa do brzucha, a nawet do ng. Przy wyduonym wydechu, wydychamy powietrze wanie z brzucha. Nie musimy rusza klatk piersiow. Oddychanie to praca przepony, ktra znajduje si poniej klatki piersiowej, a wic dla naszych potrzeb powiedzmy w brzuchu. Po kilku dziesitkach, o ile nie zapomnielimy o liczeniu, koczymy nasz relaks poprzez powolne i jak najbardziej wiadome tego ruchu, otwarcie powiek. Akt ruchu i wstawania powinien by bardzo powolny, pozwalajcy na uwiadomienie sobie pracy szkieletu i mini. Po kilku tego rodzaju sesjach bdziemy mniej wicej wiedzieli, co to znaczy odprenie, rozlunienie si, relaks.

10 WSZYSTKIE METODY ZMIE20 RZAJCE DO WYKORZENIENIA BDW REFRAKCJI S PO

35
50
75
100

PROSTU RNYMI SPOSOBAMI OSIGANIA STANU RELAKSACJI PRZY CZYM WIKSZO LUDZI UWAA, E NAJATWIEJ OSIGN TAKI STAN PRZY ZAMKNITYCH OCZACH. Z REGUY
ZMNIEJSZA SI WWCZAS NAPICIE WYSTPUJCE PRZY PATRZENIU, CO W TAKICH PRZYPADKACH POWODUJE CHWILOW LUB DUEJ TRWAJC POPRAW
WIDZENIA. WIKSZO LUDZI DOWIADCZY KORZYCI DZIKI ZWYKEMU ZAMKNICIU OCZU l POZOSTAWANIEM W TYM STANIE PRZEZ KILKA MINUT Z NAPRZEMIENNYM OTWIERANIEM OCZU l PATRZENIEM NA TABLIC.

Ostro wzroku dla bliy (w procentach) przy odlegoci rwnej 30 cm.