1. Podstawowe poj cia ekologiczne.

Ekologia nauka o warunkach istnienia organizmw ywych w powi zaniu z ich rodowiskiem bytowania; nauka o wzajemnym oddzia ywaniu rodowiska przyrodniczego i populacji ludzkich. Ochrona rodowiska dzia alno maj ca na celu ochron wszystkich elementw otoczenia przed niekorzystnym wp ywem dzia alno ci cz owieka, aby zapewni o mu ono odpowiednie warunki rozwoju fizycznego i psychicznego. Osobnik organizm zdolny do samodzielnego ycia i oddzia ywania na inne organizmy w populacji Populacja biologiczna zesp organizmw jednego gatunku yj cych rwnocze nie w okre lonym rodowisku i wzajemnie na siebie wp ywaj cych, zdolnych do wydawania p odnego potomstwa. Nie jest to jednak suma osobnikw jednego gatunku, a zupe nie nowa ca o . Biom du y obszar o okre lonym jednakowym klimacie, charakterystyczna szata ro linna i wiat zwierz cy. Biotop obszar jednorodny pod wzgl dem czynnikw abiotycznych, b d cy rodowiskiem ycia. Biotyp zesp osobnikw o tych samych w a ciwo ciach dziedzicznych, czyli o tym samym genotypie Czynniki rodowiska wp ywaj ce na wyst powanie organizmw: - abiotyczne czynniki przyrody nieo ywionej - biotyczne (ro liny, zwierz ta, itp.) reguluj rozmieszczenie i liczebno populacji ro lin i zwierz t, w wyniki oddzia ywania jednych organizmw na drugie. - antropogeniczne czynniki zwi zane z ka d form po redniego lub bezpo redniego wp ywu cz owieka na rodowisko i bytuj ce w nim ro liny. Trofizm relacje pokarmowe mi dzy organizmami biocenozy Trofika ywienie tkanek Ekosystem uk ad obejmuj cy wszystkie organizmy wyst puj ce na okre lonej powierzchni i w okre lonym czasie (biocenoza) oraz jego nieo ywiony obszar. Fitocenoza - ro liny sk ad biocenozy, cz okre laj ca ekosystemu Zoocenoza og organizmw zwierz cych wyst puj cych w danej biocenozie, wzajemne powi zania i zale no ci Biocenoza zesp organizmw ro lin i zwierz t wyst puj cych w pewnym obszarze, rodowisko w stanie samoreguluj cym si , dynamicznej rwnowagi. Biosfera zesp wszystkich organizmw wyst puj cych na ziemi; sfera zamieszkana przez organizmy ywe.

2.Podstawowe akty prawne:

PL ustawy, rozporz dzenia
Ustawa akt prawny o charakterze powszechnie obowi zuj cym, najcz przez parlament ciej obecnie uchwalany

Rozporz dzenie, akt normatywny ni szego rz du ni ustawa, wydawany przez naczelny organ w adzy wykonawczej na podstawie konkretnego upowa nienia zawartego w ustawie, w celu jej wykonania. W Polsce rozporz dzenia wydaj : prezydent, Rada Ministrw, premier, ministrowie.

UE Dyrektywy, rozporz dzanie, decyzje

Dyrektywa - jest aktem prawnym Unii Europejskiej, stanowi cym jeden z wtrnych rde prawa wsplnotowego. Ma charakter wi cy, jednak e nie posiada charakteru normatywnego, wobec czego obowi zuje wy cznie adresatw. Dyrektywa definiuje cel, ale wybr rodkw, jakimi ten cel ma by osi gni ty, pozostawia krajom, do ktrych jest skierowana.

Decyzja - to jeden z aktw prawnych wydawanych przez instytucje Unii Europejskiej Rad , Komisj i Parlament Europejski akt stosowania prawa wsplnotowego o charakterze indywidualnym. Czasami decyzje maj zastosowanie do wszystkich pa stw cz onkowskich UE. Decyzje co do zasady nie posiadaj jednak norm b d cych rwnocze nie normami generalnymi i abstrakcyjnymi. Decyzje podj te wsplnie przez Parlament Europejski i Rad og aszane s w Dzienniku Urz dowym Unii Europejskiej i wchodz w ycie w terminie przez nie wskazanym lub dwudziestego dnia od og oszenia.

3.Rozwj zrwnowa ony: definicja, zasady i regu y.

Rozwj zrwnowa ony rozwj w ktrym zostaje zachowany poziom rwnowagi mi dzy celami spo ecznymi, a celami rodowiskowymi. Rozwj zrwnowa ony powinien opiera si na trzech regu ach:

y y y
Zasady

Efektywno Ekonomiczna Troska o rodowisko Rwnowaga Spo eczna Solidarno Ostro no Wsp uczestnictwo Kompatybilno Elastyczno Realno

y y y y y y

4.Strategie zrwnowa onego rozwoju i zwi zane z nim akty prawne UE.
Strategie:

y y y y y y

Strategia rozcie czania Strategia filtracji Strategia neutralizacji odpadw Strategia recyklingu Strategia ograniczenia ilo ci odpadw Strategia czystszej produkcji

Akty prawne:

y y y y y y

Agenda XXI Zintegrowane zapobieganie zanieczyszczeniom i ich kontrola dyrektywa 96/61 UE LIFE finansowy instrument dla rodowiska Europejska Agenda Ochrony rodowiska Eko etykieta (Eko label) System EMAS
2

5.System zarz dzania rodowiskowego wg EMAUS i ISO 14001: podstawowe poj cia.
System Ekozarz dania i Audytu (EMAS) jest Wsplnotowym, dobrowolnym instrumentem potwierdzaj cym ci g e doskonalenie efektywno ci ekologicznej ( rodowiskowej) w organizacjach. Organizacje zarejestrowane w EMAS s w pe ni zgodne z prawem, posiadaj funkcjonuj cy system zarz dzania rodowiskowego oraz komunikuj swoje efekty dzia alno ci rodowiskowej poprzez publikowanie niezale nie zweryfikowanej deklaracji rodowiskowej.

Nazwa EMAS pochodzi od skrtu angielskiego zwrotu: "Eco-Management and Audit Scheme pe na nazwa programu: Zarz dzanie Komisji Wsplnot Europejskich w sprawie dopuszczenia do dobrowolnego udzia u przedsi biorstw sektora przemys owego Wsplnoty w systemie ekozarz dzania i ekoaudytu. W 1992 roku Brytyjski Instytut Normalizacji opublikowa drug norm zarz dzania pod nazw BS 7750. By a to pierwsza na wiecie norma dotycz ca zarz dzania rodowiskowego. Tak jak BS 5750 sta a si wzorem dla ISO 9000, tak na bazie normy BS 7750 powsta a norma ISO 14000. Norma BS 7750 obejmowa a rwnie przepisy dotycz ce auditw i systemw zarz dzania ekologicznego Unii Europejskiej, znane jako przepisy EMAS. rd em motywacji dla systemw zarz dzania rodowiskowego jest potrzeba zgodno ci z obowi zuj cymi przepisami . System zosta wprowadzony Rozporz dzeniem nr 761/2001 Parlamentu i Rady z dnia 19 marca 2001 r., ktre z dniem 1 maja 2004 r. wesz o w ca o ci w ycie rwnie na terenie naszego kraju. Funkcjonowanie systemu EMAS w Polsce regulowane jest ustaw z dnia 12 marca 2004 r. o krajowym systemie ekozarz dzania i audytu (Dz. U. Nr 70 poz. 631) wraz z aktami wykonawczymi. Organem kompetentnym, ktry dokonuje rejestracji organizacji, jest wojewoda .
[2] [1]

EMAS ma na celu zach cenie r nych organizacji do nieustannej poprawy swojej dzia alno ci na rzecz rodowiska poprzez przestrzeganie norm i przepisw ochrony rodowiska, a tak e poprzez wprowadzanie niezb dnych zmian wzorcw produkcji i konsumpcji na bardziej zrwnowa one. Zasadniczym za o eniem EMAS jest dostrze enie i nagradzanie tych organizacji, ktre dobrowolnie wychodz poza zakres minimalnej zgodno ci z przepisami i w sposb sta y poprawiaj efekty swojej dzia alno ci rodowiskowej. Tak wi c przyst pienie do systemu EMAS stanowi wej cie do elitarnego klubu tych organizacji, ktre uwzgl dniaj aspekty rodowiskowe na rwni z innymi elementami prowadzonej dzia alno ci, oraz w sposb ci g y d do poprawy i minimalizacji swojego oddzia ywania na rodowisko. System EMAS jest zgodny mi dzynarodow norm zarz dzania rodowiskowego ISO 14001, jednak stawia dodatkowe wymagania w zakresie przestrzegania przepisw prawa, zaanga owania pracownikw oraz przejrzysto ci dzia alno ci. Aby uzyska prawo do pos ugiwania si logo EMAS, a tym samym by zosta wpisanym do rejestru EMAS, organizacja powinna spe ni szereg wymaga .
Do najwa niejszych wymaga nale        :

wdro enie, utrzymywanie i doskonalenie systemu zarz dzania rodowiskowego, zgodnego z wymaganiami okre lonymi w rozporz dzeniu, przeprowadzanie cyklicznych audytw rodowiskowych, dostosowanie oraz spe nianie wymogw unijnego i krajowego prawa ochrony rodowiska, zapewnienie ci g ej systematycznej poprawy w zakresie ograniczania wp ywu na rodowisko, przedstawienie deklaracji rodowiskowej (raportu) o wiadczenia, potwierdzonego przez akredytowanego weryfikatora.

Wg PN EN ISO 14001 : 2005 System Zarz dzania rodowiskowego to cz post powania organizacji wobec rodowiska. System obejmuje: oglnego systemu zarz dzania, okre laj cy sposb

y y y y y y y y

Struktur organizacyjn , Planowanie, Odpowiedzialno Zasady post powania, Procedury Polityk rodowiskow , Procesy i rodki potrzebne do opracowania i wdro enia programw Przegl dy

7. Atmosfery Ziemi; budowa i znaczenie.

Atmosfera pow oka gazowa otaczaj ca Ziemi , sk ada si z mieszaniny gazw zwanych powietrzem. Sk ad atmosfery: - Sta e sk adniki powietrza: - azot (78%), - tlen (21%), - argon (0,93%) - Pozosta e, sta e sk adniki powietrza: - Gazy szlachetne - hel, neon, krypton i ksenon - Inne gazy - metan, wodr, tlenek i podtlenek azotu, ozon i zwi zki siarki radon jod, amoniak, py y gleb, mikroorganizmy oraz substancje powstaj ce w wyniku dzia alno ci gospodarczej cz owieka - Zmienne sk adniki powietrza: para wodna, dwutlenek w gla, dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, ozon

Warstwy atmosfery i ich charakterystyka: a) Troposfera - sfera przyziemna, spadki temperatur do -60C, rednia wysoko zachodz g wne procesy kszta tuj ce pogod i klimat 10 km, w troposferze

b) Tropopauza - jest to warstwa przej ciowa pomi dzy stratosfer a troposfer . Znajduje si na wysoko ci mi dzy 10 -17 km. Temperatura wynosi od- 40oC do - 70oC c) Stratosfera - wahania temperatur od -60C do 0C, pod koniec stratosfery- warstwa ozonowa, powietrze bardzo rozrzedzone, ruchy mas powietrza w dolnej cz ci stratosfery- tropopauzie. d) Ozonosfera - wyst puje na wysoko ci 10 50 km, o podwy szonej koncentracji ozon maksymalna koncentracja ozonu wyst puje rednio na wysoko ci. 23 km. Ozonosfera poch ania ca kowicie promieniowanie nadfioletowe - bardzo szkodliwe dla organizmw ywych.

e) Stratopauza - znajduje si pomi dzy 50 a 55 kilometrem. Temperatura wynosi w granicach od -10 do 10oC f) Mezosfera - od 10 do 80 km, spadek temperatury wraz z wysoko ci g) Mezopauza - znajduje si pomi dzy 80 a 90 kilometrem. Temperatura wynosi oko o - 90C h) Jonosfera - wyst puje powy ej 50-60 km nad powierzchni Ziemi do 1000 km. Zawiera du e ilo ci jonw i swobodnych elektronw, powstaj cych na skutek jonizacji cz steczek gazu atmosferycznego pod wp ywem promieniowania kosmicznego oraz nadfioletowego promieniowania s onecznego. i ) Termosfera- od 80 do 700 km, strefy jonowe (ni ej dodatnie, wy ej ujemne), zjawisko zorzy polarnej, wzrost temperatury nawet do 400C( wy ej do 1500C), granica atmosfery meteorologicznej- 2000km j) Egzosfera - 500 - 2000 km - brak tlenu; s abe oddzia ywanie grawitacyjne

8. Zanieczyszczenia powietrza: podzia i przyczyny powstawania.

Zanieczyszczenia powietrza wprowadzane do powietrza substancje sta e, ciek e lub gazowe w ilo ciach, ktre mog ujemnie wp yn na zdrowie cz owieka, klimat, przyrod yw , gleb , wod lub spowodowa inne szkody w rodowisku. Oglny podzia zanieczyszcze powietrza. Naturalne: - po ary, - burze piaskowe, - bagna, gleba, - wybuchy wulkanw, - huragany, - wy adowania atmosferyczne, - rozk ad substancji organicznych, - ro linno i grzyby, - morza i oceany, - meteory i meteoryty. Antropogeniczne: - energetyka, - przemys , - komunikacja/transport, - rolnictwo, - mieszkalnictwo i gospodarka komunalna, - hutnictwo. Podzia ze wzgl du na rodzaj rd a emisji: - punktowe(du e zak ady przemys owe), - powierzchniowe(paleniska domowe, niewielkie zak ady przemys owe), - liniowe(zanieczyszczenia komunikacyjne). Podzia ze wzgl du na czynniki wywo uj ce zanieczyszczenia: - fizyczne,
5

- chemiczne(aerozole, gazy, pary), - biologiczne(mikroorganizmy, alergeny, inne py y biologiczne). Podzia ze wzgl du na toksyczno : - toksyczne, - nietoksyczne, - inne. Podzia ze wzgl du na genez powstawania: - pierwotne, - wtrne.

9.Globalne i lokalne skutki zanieczyszczenia atmosfery.

Zagro enia niesione przez zanieczyszczenie powietrza: - kwa ne deszcze opady atm. o kwa nym odczynie pH<5,6 zawieraj ce kwasy: siarkowy i azotowy wytworzone w reakcji wody z poch oni tymi z powietrza gazami (tlenki siarki oraz tl. azotu). Skutki kwa nych deszczw: - uszkodzenie li ci - zakwaszanie gleby: uaktywnia metale ci kie, zamieranie korzeni, os abianie gleby - zakwaszenie zbiornikw wodnych - w zakwaszonej wodzie wiele gatunkw ryb nie mo e si rozmna a - niszczenie budowli wykonanych z wapieni i piaskowcw, korozja metali - dziura ozonowa zmiana koncentracji ozonu w ozonosferze. Dziura ozonowa powstaje w skutek dzia ania zwi zkw chemicznych zwanych freonami. Skutki dziury ozonowej: - zmiana klimatu zwi zana z aktywno ci s o ca - zwi kszona ilo promieni uv przedzieraj cych si przez warstw ozonow

- nowotwrczy wp yw na uk ad immunologiczny cz owieka - niszczenie warstw chlorofilu u ro lin uprawnych - efekt cieplarniany - smog nienaturalne zjawisko atmosferyczne polegaj ce na wsp dzia aniu zanieczyszcze powietrza z dzia alno ci cz owieka oraz niekorzystnych zjawisk atmosferycznych: mg a, brak uratu. - MWC miejska wyspa ciep a temperatura zwi ksza si wraz ze zbli aniem si do centrum miasta

10.Podstawowe procesy i poj cia zwi zane z oczyszczaniem gazw odlotowych.

Poj cia: 1) Gazy odlotowe: ko cowy zrzut gazw z komina lub urz dze obni aj cych emisje do powietrza, zawieraj ce lotne zwi zki organiczne lub inne substancje zanieczyszczaj ce; obj to ciowe nat enie przep ywu wyra a si w m3/h w warunkach normalnych. 2) Od czego zale y rozpuszczalno gazw w cieczach? rozpuszczalno gazw w cieczach zale y od temperatury, ci nienia, rodzaju cieczy i rodzaju gazu. 3) Absorpcja proces poch aniania gazu w ca ej obj to ci ciczy. 4) Prawo Henry ego: Ilo gazu rozp. w cieczy jest proporcjonalna do jego ci nienia nad ciecz . PA=HA*xA pA pr no sk adnika A w gazie [Pa] | HA sta a Henry ego | xA U amek molowy sk adnika A w fazie ciek ej. Oczyszczanie gazw odlotowych: 1) Chemiczne: a) Spalanie podczas spalania substancje cz si z tlenem. Je li nieop acalne jest odzyskanie gazw to stosuje si ich spalanie (dopalanie). b) Spalanie katalityczne i kataliza zmiana szybko ci reakcji chemicznych spowodowana obecno ci specyficznego sk adnika reguluj cego uk ad katalizatora. Katalizator sam nie ulega przemianom chemicznym. Przyspieszenie reakcji polega na zmniejszeniu reakcji aktywacji. Procesy katalityczne stosuje si przy spalaniu zwi zkw organicznych obecnych w apalinach, gdy ich st enie jest zbyt du e by by y odprowadzane do atmosfery, ale zbyt ma e do ekologicznego odzyskiwania. 2) Fizyczne: a) Absorpcja dyfuzyjne przenoszenie cz stek substancji z jednej fazy (gazowej) przez granic faz w obj to drugiej fazy (cieczy) wywo ane r nic st enia w obu fazach, Absorbent substancja (ciecz) poch aniaj ca, absorbat sk adnik gazowy u ywany w drodze absorpcji, absorber aparat do przenoszenia procesu absorpcji. b) Adsorpcja I proces, w ktrym cz stki jednej substancji zostaj zwi zane na powierzchni innej substancji. Adsorbat substancja, ktra ulega zwi zana na granicy faz. Adsorbent substancja na powierzchni ktrej nast puje proces adsorpcji. Adsorpcja jest procesem egzotermicznym. Proces endotermiczny odwrotny demisorpcja. c) Adsorpcja II proces wi zania sk adnika (adsorbatu) z p ynu na powierzchni porowatego cia a sta ego (adsorbent). Adsorber aparat do przeprowadzania tego procesu. Dzielimy j na faz fizyczn i chemiczn Adsorpcja poch anianie cia a obj to ci , a adsorpcja tylko powierzchni . 3) Biologiczne: a) Biofiltry: b) Biop uczki:

11.Podzia i charakterystyka metod odsiarczania spalin, odsiarczanie w gla.

a)Odsiarczanie spalin: Sposb usuwania Do paleniska lub z o a fluidalnego wprowadza si sorbent w postaci kamienia wapiennego lub dolomitu . Po zmieszaniu ze spalinami, w wysokiej temperaturze strefy spalania przebiega proces kalcynacji rozdrobnionego wapnia, ktrego g wny sk adnik w glan wapnia ulega rozk adowi do tlenku wapnia (tzw. Wapno palone) zgodnie z reakcj :

Kalcynacja Kalcynacja termiczny rozk ad cia sta ych z wydzieleniem sk adnikw lotnych, w tym dwutlenku w gla. H + 178kJ/mol Nast pnie wapno reaguje z H= -500kJ/mol Podzia metod odsiarczania gazw odlotnych Metody odsiarczania dzieli si na: -odpadowe -p odpadowe -bezodpadowe Lub -mokre -suche Gazowanie zwi zki siarki emitowane do atmosfery. Gazowymi zwi zkami siarki emitowanymi do atmosfery mog by : -ditlenek siarki -siarkowadr( ) -merkaptany(RHS) -tlenosiarczek w gla(COS) -dwusiarczek w gla ( ) -siarczki organiczne (RSR) i ( ) b) odsiarczanie w gla Podczas spalania w gla siarka ulega utlenieniu do ditlenku siarki, ktry jest emitowany do atmosfery, gdzie mo e reagowa z wod i tlenem, powoduj c powstawanie kwasu siarkowego(IV) i (VI). Ditlenek siarki i tworz cy si z niego kwas siarkowy s toksyczne dla ludzi, zakwaszaj wody powierzchniowe, niszcz drzewa i uprawy oraz uszkadzaj budynki. Du e koszty odsiarczania gazw odlotowych, powstaj cych podczas spalania w gla, sk oni y do poszukiwania alternatywnych metod usuwania siarki z w gla. Wielu badaczy bada o problem desulfuryzacji w gla z wykorzystaniem bakterii z rodzaju Thiobacillus. Odsiarczanie w g a na drodze mikrobiologicznej zapewnia rwnoczesne usuni cie metali z w gla.

12.Py y przemys owe: podstawowe poj cia, podzia i charakterystyka urz dze odpylaj cych.
podzia i charakterystyka urz dze odpylaj cych

Mechaniczne suche: Grawitacyjne- osadzanie py u nast puje na skutek dzia ania si y ci ko ci; odpylacze nosz nazw komr osadczych lub py owych. Inercyjne- oddzielenie cz stek cia a sta ego od gazu nast puje pod dzia aniem si y bezw adno ci. Od rodkowe- oddzielenie cz stek cia a sta ego nast puje pod dzia aniem si y od rodkowej; odpylacze nosz nazw cyklonw. Filtracyjne: Dzia anie polega na przepuszczeniu gazu przez przegrod filtracyjn , na ktrej osadzaj si cz stki py u. Workowe- zapylony gaz wp ywa do dolnej cz ci odpylacza i kierowany jest na bateri filtrw workowych. Py zatrzymuje si na tkaninie worka, a oczyszczony gaz odprowadzany jest na zewn trz urz dzenia Elektrostatyczne: Dzia aj na zasadzie wytr cenia cz stek py u z przep ywaj cego strumienia gazu na skutek oddzia ywania na na adowane elektrycznie cz stki py u lub mg y silnego pola elektrostatycznego.

13. Hydrosfera: klasy czysto ci wd, twardo sposoby odnowy i uzdatniania wody.
Klasy czysto ci wd:

wody i jej zmi kczanie,

 klasa pierwsza- wody przeznaczone do picia i do zak adw przemys owych wymagaj cych wody o jako ci wody pitnej,  klasa druga- wody przeznaczone do hodowli zwierz t gospodarskich, urz dzania k pielisk, celw rekreacyjnych (sporty wodne),  klasa trzecia- wody przeznaczone do zaopatrzenie przemys u niespo ywczego i nawadniania terenw rolnych.
Twardo wody: Pocz tkowo okre lana jako zdolno wody do zu ywania pewnej ilo ci myd a bez wytworzenia piany. W a ciwo ci te powoduj rozpuszczone w wodzie sole wapnia, magnezu, glinu, elaza, manganu, strontu, cynku oraz kationy wodorowe. Ze wzgl du na to, e w wodach naturalnych wyst puje znaczna przewaga ilo ciowa jonw wapniowych i magnezowych, z czasem sumaryczn ich warto zacz to traktowa jako twardo wody. Rodzaje twardo ci wody:

 w glanowa (Tw)- tzw. przemijaj ca, obecno kwa nych w glanw wapnia i magnezu; mo na j usun przez zagotowanie wody:
9

Ca(HCO3)2 CaCO3+H2 O + CO2 Mg(HCO3)2 MgCO3+H2 O+CO2,  niew glanowa (Ts)-tzw. sta a, zawarto w wodzie chlorkw, azotkw, siarczkw, krzemianw, i innych rozpuszczalnych soli wapnia i magnezu,  oglna lub nieca kowita (To)- suma twardo ci w glanowej i niew glanowej (suma zawarto ci jonw wapnia i magnezu).
Sposoby zmi kczania wody: Zmi kczanie wody to procesy prowadz ce do ca kowitego lub cz ciowego usuni cia z niej rozpuszczalnych soli wapnia, magnezu oraz niektrych wielowarto ciowych metali. Metody zmi kczania wody:

   

destylacja, metody termiczne metody chemiczne metody fizykochemiczne

Destylacja daj pe ne odmineralizowanie wody, jednak w przemy le ze wzgl. na wysokie koszty energii cieplnej rzadko znajduje zastosowanie.

Metody Termiczne: y Pod wp ywem ogrzewania powy ej 37C nast puje termiczny rozpad kwasw w glanw wapnia i magnezu y Ca(HCO3)2 CaCO3+H2 O + CO2 y Mg(HCO3)2 MgCO3(OH)2+H2 O+CO2, y Metod t mo na usun wy cznie twardo w glanow , y Metoda termiczna nadaje si do wst pnego zmi kczania wody przed zastosowaniem innych metod Metody chemiczne polegaj na wytr ceniu nierozpuszczalnych osadw lub na wi zaniu w zwi zki kompleksowe jonw wapnia i magnezu: metoda sodowo-wapienna. Wod traktuje si wapnem gaszonym i sod ; wapno obni a twardo w glanow (przemijaj c ): Ca(HCO3)2+Ca(OH)2 2CaCO3 (osad) + H2O Ca(HCO3)2+ Ca(OH)2 MgCO3(osad)+ CaCO3 (osad) +H2O
MgCO3+ Ca(OH)2 MgCO3(osad)+ CaCO3 (osad) Metody fizykochemiczne- metody te oparte s g wnie na zastosowaniu jonitw. Jonity albo wymieniacze jonowe s to cia a sta e nieorganiczne lub organiczne nierozpuszczalne w wodzie, ktre maj zdolno wymiany w asnych jonw z jonami otaczaj cego je roztworu. Reakcja przebiega na powierzchni ziaren jonitu. Sposoby odnowy i uzdatniania wody: Uzdatnianie:

    

od elazianie, zmi kczanie (jonitowe), demineralizacja (np. destylacja), filtracja (mineralna, w glowa, mechaniczna), dezynfekcja (chemiczna, promieniowaniem UV),
10

 proces odwrconej osmozy.

Oczyszczanie wd:

mechaniczne: o cedzenie, o sedymentacja, o flotacja, o filtracja, o wirowanie; biologiczne: o osad czynny, o z o e biologiczne, o fermentacja beztlenowa, o usuwanie fosforu, o nitryfikacja; fizyczne i chemiczne: o adsorpcja, o str canie, o koagulacja, o wapnowanie, o wymiana jonowa, o filtracja membranowa, o zaawansowane utlenianie.

Schemat ci gu technologicznego s u cego uzdatnianiu wody: 1. Uj cie wody; 2.Osadnik; 3.Filtr pospieszny; 4.Odgazowanie i od alazianie; 5.Filtr pospieszny; 6.Chlorowanie; 7.Adsorpcja; 8. Ozonowanie; 9.Do sieci.

14. Etapy i podstawowe procesy oczyszczania ciekw.

cieki mieszanina wd zu ytych w gospodarstwach domowych, zak adach przemys owych, itp. odprowadzane do okre lonych zbiornikw . cieki mog zawiera rwnie wody opadowe. Rodzaje ciekw: bytowo-gospodarcze, przemys u miejskiego, opadowe, infiltracyjne, nielegalne zrzuty ciekw. Klasyfikacja zanieczyszcze : cia a sta e, substancje nieorganiczne, materia organiczna, drobnoustroje. Oczyszczanie ciekw jest procesem technologicznym polegaj cym na usuwaniu ze ciekw zanieczyszcze i osadw oraz substancji chemicznych w nich rozpuszczonych, koloidw i zawiesin. Przy niewielkim obci eniu zanieczyszczeniami ciekw oczyszczanie dokonuje si samoistnie w wodach naturalnych, zw aszcza w rzekach (samooczyszczanie wd). Zwi zki organiczne rozk adane s przede wszystkim przez bakterie saproficzne, ktre wykorzystuj te substancje jako rd o energii oraz na budow nowej, ywej materii organicznej. Oprcz bakterii du e znaczenie maj glony, r nie formy zwierz ce. Sposoby oczyszczania ciekw: - mechaniczne (cedzenie, filtracja, sedymentacja, flotacja) 11

- fizyczno-chemiczne (koagulacja, zoboj tnianie, str canie) - biologiczne (nitryfikacja, denitryfikacja) Poddawane oczyszczaniu cieki sk adaj si z no nika, jakim jest woda, oraz z zanieczyszcze : H2O + X. Ca o procesw oczyszczania umownie rozdzielono na 4 fazy zwane stopniami oczyszczania: - oczyszczanie I stopnia: wst pne (najcz ciej fizyczne) - oczyszczanie II stopnia: biologiczne lub rwnorz dne chemiczne - oczyszczanie III stopnia: doczyszczanie ciekw z usuwaniem substancji biogennych - oczyszczanie IV stopnia: odnowa wody Oczyszczanie I stopnia: w ramach tego stopnia oczyszczanie stosuje si proste operacje mechaniczne i procesy fizyczne tj.: cedzenie, sedymentacja, filtrowanie, flotacja. Proces ten mo e by niekiedy poprzedzany dodatkowym napowietrzaniem (od wie enie zagni ych ciekw). Oczyszczanie II stopnia: przy udziale przystosowanej do tego celu biocenozy, zanieczyszczenia te s u mikroorganizmom jako pokarm i budulec nowych komrek. Dzi ki tym procesom nast puje rozk ad, utlenianie i ubytek zawartych w ciekach zanieczyszcze . Oczyszczanie III stopnia: usuwanie resztkowych zawiesin i substancji biogennych. Oczyszczanie IV stopnia: odnowa wody, w wodach poprzednio oczyszczonych pozostaj zanieczyszczenia refrakcyjne oraz du e zasolenie. Resztkowe organiczne zanieczyszczenia usuwane s za pomoc adsorpcji na w glu aktywnym b d utlenianiem ozonem. Procesy nastawione na odsolenie dekarbonizacja ciekw wapnem, usuwaj c twardo w glanow . Pe niejsze odsalanie uzyskuje si poprzez: wymian jonow , filtracj , odparowanie, elektrodializ , procesy wymra ania

15. Ha as: podstawowe poj cia, sposoby zapobiegania.

Halas jest to szkodliwy lub niepo dany d wi k. Halas - s to wszystkie nieporz dne, nieprzyjemne dokuczliwe lub szkodliwe drgania mechaniczne o rodka spr ystego, dzia aj cego za po rednictwem powietrza na organ s uchu i inne zmys y i elementy organizmu cz owieka. Ha as jest zjawiskiem ktrego dokuczliwo jest r nie przez ludzi odczuwana. Poziom d wi ku lub poziom ci nienia akustycznego jest wynikiem zmian ci nienia w powietrzu wywo anych przez fale d wi kowe. Najni szy poziom ci nienia akustycznego s yszalny dla cz owieka nazywany jest progiem s yszalno ci, najwy szy jaki mo e znie - progiem blu. Do wyra enia ci nienia akustycznego (poziomu g o no ci) stosuje si logarytmiczn skal z podstawow jednostka jednego decybela (1dB): Prawo Webera - Fechnera: Zmiana napr enia wra enia d wi ku jest proporcjonalna do logarytmu stosunku energii bod cw. Zgodnie z tym prawem poziom nat enia d wi ku L okre la si nast puj co: Lp=log ;[B] Io Lp= 10 log


;[dB] gdzie: ], Io - 10-12 [



I - zmierzone nat enie d wi ku, [

] - prg s yszalno ci tonu 1000 Hz.

12

Je li dodane zostan dwa rwne silne rd a d wi ku, to czony poziom ci nienia akustycznego nie b dzie podwjny, lecz jedynie zwi kszony o trzy decybele. rd a ha asu w rodowisku. Podzia ze wzgl du na modele teoretyczne: -punktowe, np. wybuch petardy -liniowe, np. autostrady -powierzchniowe -Granica g o no ci d wi kw bezpieczna dla cz owieka to 70-80 dB. -Szkodliwe nat enie ha asu wyst puje powy ej 75 dB. -Trwale szkody w organizmie cz owieka wyrz dza ponad o miogodzinna ekspozycja na dzia anie ha asu o nat eniu 85 dB. -Ha as o nat eniu 120 dB mo e odczuwamy jako bolesny. -Hasa powy ej 120 dB mo e trwale uszkodzi organy wewn trzne cz owieka, a nawet spowodowa mier , dlatego nale y chroni uszy. Skutki ha asu: Na ogl ka dy ha as irytuje i m czy fizycznie oraz psychicznie. Utrata s uchu, bezsenno i ci g y stan napi cia nerwowego nazywamy te stresem, to objawy szkodliwych dla zdrowia skutkw, ktre powoduje ha as. Generalnie mo na wyr ni nast puj ce spo eczne i zdrowotne skutki oddzia ywania ha asu szkodliwe dzia anie na zdrowie ludno ci, obni enie sprawno ci i ch ci dzia ania oraz wydajno ci pracy, negatywny wp yw na mo liwo komunikowania si , utrudnianie odbioru sygna w optycznych, obni enie sprawno ci nauczania, powodowanie lokalnych napi i k tni mi dzy lud mi, zwi kszenie negatywnych uwarunkowa w pracy i komunikacji, powoduj cych wypadki, rosn ca liczba zachorowa na g uchot zawodow . Ha as powoduj pogorszenie jako ci rodowiska przyrodniczego, a w konsekwencji: utrat przez rodowisko naturalne istotnej warto ci, jak jest cisza, zmniejszenie (lub utrat ) warto ci terenw rekreacyjnych lub leczniczych, zmian zachowa ptakw i innych zwierz t (stany l kowe, zmiana siedlisk, zmniejszenie liczby sk adanych jaj, spadek mleczno ci zwierz t i inne). Ochrona przed ha asem: * rd o drga - minimalizacja emisji * drogi transmisji - izolacja akustyczna (ekranizacja) * receptory (cz owiek, rodowisko) - ograniczenie imisji (selekcja operatorw, ochrona osobista, ograniczenie czasu ekspozycji itd..) D wi k - jest to zaburzenie rodowiska spr ystego rozchodz ce sie w sposb falowy. Fala d wi kowa (akustyczna) s to rozchodzace si w przestrzeni i nienia o rodka spr ystego. Ci nienie akustyczne odbierane jako dzwi ki. Dzwieki slyszalne dla cz owieka to ci nieenia akustyczne mieszcz ce si w przedziale od 2 do 2Pa. Podzia d wi kw ze wzgl du na cz stotliwo : 13

-infrad wi ki < 16 Hz (20 Hz) -d wi ki s yszalne od 16 do 20 000 Hz -ultrad wi ki >20 000Hz

14