ZASTOSOWANIE ENERGII WIATRU - TURBINY WIATROWE OPACALNO STOSOWANIA ELEKTROWNI WIATROWYCH W DOMACH JEDNORODZINNYCH Kto, kto kiedy wymyli

zwrot "walka z wiatrakami" jako okrelenie bezsensownej batalii przeciwko czemu, co i tak musi nastpi, nawet nie przypuszcza, e bdzie to miao kiedy bezporednie znaczenie. Obecnie walka z wiatrakami, w dosownym tego sowa znaczeniu, mija si z celem gdy bez adnego oporu podbijaj one kolejne kraje wiata oraz serca ich mieszkacw. 1. Zastosowanie energii wiatru - rys historyczny Energia wiatru znajduje zastosowanie od bardzo dawnych czasw. Ju 4000 lat temu staroytni Babiloczycy pompowali wod przy pomocy wiatrakw, nawadniajc pola i osuszajc mokrada, o wiele wczeniej za wykorzystywano wiatr w egludze [1].Od VI wieku naszej ery Persowie mielili ziarno, uywajc mynw wiatrowych, czyli wiatrakw. W przeciwiestwie do konstrukcji, ktre rozpowszechniy si w Europie, perskie wiatraki miay skrzyda poruszajce si w paszczynie poziomej na pionowym wale. Dolny koniec wau przytwierdzony by do kamienia myskiego, ktry rozciera ziarno na mk. Wczesne wiatraki europejskie byy wiatrakami obrotowymi, czyli koowymi. Ustawienie takiego wiatraka mona byo zmienia stosownie do kierunku wiatru. Skrzyda poruszay si w paszczynie niemal pionowej, a konstrukcja wiatraka bya osadzona na centralnym supie. Z tyu wystawa dugi drg. Gdy zmienia si kierunek wiatru, mynarz za pomoc tego drga obraca wiatrak tak, aby znw opaty skierowane byy do wiatru. W cigu wielu lat pomysowi mynarze wymylili sposoby wykorzystania energii wiatru take do innych celw. Na przykad, dziki systemowi przemylnych przekadni, wiatrak podnosi worki z ziarnem. Holendrzy zaczli uywa wiatrakw do osuszania terenw nadmorskich, a w innych krajach do nawadniania pl. W VIII wieku w Europie pojawiy si due wiatraki 4skrzydowe, w ktrych budowie wyspecjalizowali si Holendrzy. Najwiksz rol energia wiatru odgrywaa w XVI wieku, oglna moc mynw napdzanych wiatrem wynosia 1 TW.Przeomowym momentem w dalszym rozwoju siowni wiatrowych byo skonstruowanie w 1769 r. przez Jamesa Watta pierwszej maszyny parowej. W kocu XIX wieku siownie wiatrowe przestay ju by doskonalone, a jednoczenie w Danii funkcjonowao ponad 30 000 mynw i mniej wicej tyle samo wiatrakw byo w Holandii [2].W czasie zimy 1887-88 Charles F. Brush zbudowa pierwsz samoczynnie dziaajc siownie wiatrow produkujc energi elektryczn. By on jednym z pionierw amerykaskiego przemysu elektrotechnicznego. Jego firma Brush Electric, poczya si w 1892 r. z Edison General Electric Company tworzc General Electric (GE), ktry dzisiaj jest jednym z najwikszych koncernw na wiecie. Jak na owe czasy turbina Brush'a bya imponujca: wirnik mia rednic 17 metrw i skada si ze 144 opat zrobionych z drzewa cedrowego. Pracowaa ona przez 20 lat, adujc akumulatory znajdujce si w piwnicy jego posiadoci. Moc jak na rozmiary urzdzenia nie bya imponujca - 12 kW, gwnie za spraw wolnoobrotowego, wieloopatowego wirnika. Dopiero kilka lat pniej Poul la Cour (1846-1908) odkry, e znacznie wydajniejsze dla generatorw elektrycznych s wirniki o kilku opatach [4]. Pomimo wszystkich zalet, wiatraki miay powane wady. Ich dziaanie byo cile uzalenione od pogody, wic w dni bezwietrzne jak i takie,

gdy wiatr by bardzo silny wiatraki nie mogy pracowa. Do 1940 roku Dania miaa ponad 1300 dziaajcych generatorw wiatrowych. W tym samym okresie w USA zbudowano okoo 6 milionw takich generatorw. Turbiny wiatrowe byy dla mieszkacw wsi w wczesnych czasach jedynym dostpnym rdem elektrycznoci. W 1960 roku na wiecie wykorzystywano ponad 1 milion siowni wiatrowych [2]. Ponowny wzrost zainteresowania szerszym wykorzystaniem energii wiatru nastpi po kryzysie energetycznym w 1973 roku. Od tego czasu powstao na wiecie tysice instalacji wykorzystujcych wiatr do produkcji energii elektrycznej. O opacalnoci tych instalacji decyduje dua prdko wiatru i stao jego wystpowania w danym miejscu. Dlatego elektrownie wiatrowe s zazwyczaj budowane na terenach nadmorskich i podgrskich. Wspczenie szybki rozwj energetyki wiatrowej nastpuje zwaszcza na terenie Europy. W roku 2004 w krajach starej Unii Europejskiej moc zainstalowana elektrowni wiatrowych zwikszya si o 20,3% w stosunku do roku 2003 i wynosia 34 366 MW - blisko trzy czwarte wiatowej mocy zainstalowanej.

Rys. 1. Produkcja energii wiatrowej na wiecie Europejskim liderem w wykorzystywaniu energii wiatru pozostaj Niemcy, ktre w 2001 roku dysponoway a 46,1% wiatowej mocy zainstalowanej, jednak w roku 2004 najwicej mocy zainstalowanej przybyo w Hiszpanii kraju o ponadprzecitnej prdkoci wiatru (do 10 m/s) i znakomitych warunkach do rozwoju energetyki wiatrowej. Spord nowych czonkw UE najwiksz ilo mocy zainstalowanej 68,1 MW - posiada Polska, jednak w roku 2004 nasz kraj zwikszy swj potencja tylko o ponad 11%, podczas gdy w innym nowym pastwie Unii w Estonii zasoby mocy zainstalowanej wzrosy a o 583,8% [1]. 2. Energia wiatru Wiatr jest odnawialnym rdem energii (OE), a energia wiatru jest de facto odmian energii sonecznej. wiatowe zasoby energii wiatru, ktre nadaj si do wykorzystania z technicznego punktu widzenia, to 53 tys. TWh/rok. Ta ilo energii jest 4 razy wiksza ni wynosio globalne zuycie energii elektrycznej w 1998 roku [3.] Co to jest wiatr? Wiatr jest to ruch powietrza spowodowany rnic gstoci ogrzanych mas powietrza i ich przemieszczaniem ku grze. Powoduje to rnic cinie, a naturalna tendencja do ich wyrwnywania powoduje powstawanie wiatru [4]. Jak powstaje wiatr?

Do rnych obszarw Ziemi dociera rna ilo promieniowania sonecznego. Jak wiadomo, okolice rwnika nagrzewaj si o wiele bardziej ni strefy okoobiegunowe. Gdy lekkie, gorce powietrze z rejonu rwnika ucieka w gr, na jego miejsce napywaj fale chodnego powietrza znad biegunw. Tak powstaje wiatr - ruch powietrza, spowodowany rnicami temperatur i cinie, a take dziaaniem zwizanej z obrotowym ruchem Ziemi siy Coriolisa. Gdyby niezakrzywiajca tor wiatru sia Coriolisa, zwana te geostroficzn, powietrze przemieszczaoby si w linii prostej, wdrujc od obszarw wysokiego cinienia ku terenom o cinieniu niskim [1]. Rodzaje wiatrw Najnisze cinienie panuje nad rwnikiem. Powietrze, ktre odpywa znad tego rwnikowego pasa ciszy opada nastpnie na ziemi w okolicach zwrotnikw (szeroko geograficzna mniejsza ni 30o), a stamtd rozprzestrzenia si na pnoc i na poudnie w postaci staych wiatrw zachodnich i zwanych te pasatami staych wiatrw wschodnich. To jednak nie te, globalne wiatry, lecz charakterystyczne dla danego obszaru wiatry lokalne maj najwikszy wpyw na pogod na danym terenie. Polskim wiatrem lokalnym jest wystpujcy w Sudetach i Karpatach wiatr halny, ktry jest jednoczenie przykadem wiatru grskiego, powstajcego ze wzgldu na rnice w nagrzewaniu si stokw grskich i dolin. W dzie wysze temperatury panuj na grskich zboczach, podczas gdy noc to doliny zatrzymuj wicej ciepa [1]. Zmienno energii wiatru Najbardziej istotn cech energii wiatrowej jest jej dua zmienno, zarwno w przestrzeni (geograficzna) jak i w czasie. Zmienno wiatru w czasie dotyczy bardzo szerokiej skali czasu - od sekund do lat. Wyrnia si nastpujce rodzaje zmiennoci energii wiatru w czasie: Wieloletni: na niektrych obszarach obserwuje si wyrane trendy zmian (prawdopodobnie zwizane z postpujcymi zmianami klimatycznymi). Na og wystpuj wyrane rnice o charakterze przypadkowym midzy kolejnymi latami, take wtedy, gdy badamy urednione warunki wiatrowe na duych obszarach. Roczn: w warunkach Polski rednia sia wiatru jest bardzo mocno zrnicowana w zalenoci od pory roku. Rysunek poniej pokazuje jak w warunkach duskich wyglda typowy rozkad energii wiatru dla poszczeglnych miesicy roku (polskie wybrzee ma prawdopodobnie zbliony rozkad). Istotne jest, e zmienno energii wiatru w tej skali czasu jest do dobrze przewidywalna. To pozwala wystarczajco dokadnie prognozowa wielko energii, ktra zostanie wyprodukowana w cigu roku. Innym wanym wnioskiem jest to, e energia wiatru jest najwiksza w miesicach od listopada do marca, czyli wtedy, gdy w warunkach polskich jest ona najbardziej potrzebna. Rys. 2. Energia wiatru w poszczeglnych miesicach roku (wykres powsta na podstawie pomiarw na terenie Danii, ale jest wsplny dla klimatu umiarkowanego) [3].

Synoptyczn: zmienno kilkudniowa zwizana ze zjawiskami atmosferycznymi duej skali (przesuwanie si orodkw wyowych i niowych). Zmienno ta ma charakter przypadkowy i jest trudno przewidywalna. Dobow: w wielu miejscach pomiary prdkoci wiatru wykazuj cykliczno o okresie jednej doby. Jest ona zwizana z lokalnymi powtarzajcymi si zjawiskami termicznymi (np. nagrzewaniem si ziemi w cigu dnia, ozibianiem w nocy i wywoany tym ruch powietrza). W warunkach Polski naley oczekiwa do dobrego dopasowania si zmian dobowych energii wiatru do zmian zapotrzebowania na energi w domu. Najmniejsza energia wiatru wystpuje w nocy, maksimum w rodku dnia. Rys. 3. Typowa zmienno prdkoci wiatru w cigu doby [3]. Minutowa, sekundow: za te zmiany odpowiadaj turbulencje i podmuchy wiatru, przechodzcy front burzowy itp. Tego typu zmiany maj charakter przypadkowy, s nieprzewidywalne i naley je traktowa jako zakcenia. Minimalizacje niekorzystnego wpywu zakce wiatru na prace elektrowni wiatrowej mog zapewni odpowiednie ukady regulacji. Zjawiska powodujce zmienno sekundow s sabo skorelowane nawet w obrbie jednej farmy. Dlatego moc caej farmy wiatrowej wykazuje mniejsze wzgldne zmiany mocy ni pojedyncza przydomowa siownia wiatrowa [3]. 3. Turbiny wiatrowe Efektywno turbin wiatrowych Gdybymy chcieli odzyska ca energi, jak niesie wiatr, powietrze nie mogoby opuci wirnika. Nie uzyskalibymy wtedy jednak adnej energii, gdy powietrze nie mogoby rwnie wpa w obszar wirnika. Okazuje si, e najbardziej efektywna jest turbina, ktra spowalnia wiatr do 2/3 jego pocztkowej prdkoci - prawo Betz'a, podstawowe prawo aerodynamiki turbin wiatrowych [3]. Moc wiatru zmienia si proporcjonalnie do trzeciej potgi jego prdkoci [3]. Zgodnie z prawem Betz'a maksymalna teoretyczna sprawno zamiany mocy wiatru na moc mechaniczn wynosi 59,3%. Turbiny wiatrowe wykorzystuj mniej ni 50% mocy wiatru. Jeeli przyjmiemy, e gsto prawdopodobiestwa prdkoci wiatru jest opisana rozkadem Weibulla (zaoenie suszne dla typowej lokalizacji elektrowni wiatrowej) i uwzgldnimy proporcjonalno mocy wiatru do szecianu jego prdkoci to uzyskamy funkcje rozkadu gstoci mocy [3]. Rys. 4. Rozkad gstoci mocy w funkcji prdkoci wiatru [3]. W zwizku z zalenoci od szecianu prdkoci, natura wiatru ma zasadniczy wpyw na wszystkie aspekty procesu konwersji energii wiatru na energi elektryczn, poczwszy od wyboru lokalizacji i wyznaczania opacalnoci inwestycji, poprzez rozwizania techniczne turbin, przekadni mechanicznych i generatorw a po problemy integracji np. z sieci elektroenergetyczn. eby mc wykorzystywa energi wiatru do produkcji prdu niezbdne s odpowiednie warunki, to znaczy stae wystpowanie wiatru o okrelonej prdkoci.

Elektrownie wiatrowe pracuj zazwyczaj przy wietrze wiejcym z prdkoci od 5 do 25 m/s, przy czym prdko od 15 do 20 m/s uznawana jest za optymaln. Zbyt mae prdkoci uniemoliwiaj wytwarzanie energii elektrycznej o wystarczajcej mocy, zbyt due za przekraczajce 30 m/s mog doprowadzi do mechanicznych uszkodze wiatraka. Wady i zalety siowni wiatrowej Energia wiatru jest odnawialnym rdem energii nie wyczerpywalnym i nie zanieczyszczajcym rodowiska. Nie znaczy to jednak, e jest dla rodowiska neutralna. Jak si okazuje, elektrownie wiatrowe mog wywiera negatywny wpyw na otoczenie na ludzi, na ptaki, na krajobraz. Problemem jest na przykad wytwarzany przez turbiny wiatrowe stay, monotonny haas o niskim nateniu, niekorzystnie oddziaywujcy na psychik czowieka. By zneutralizowa jego wpyw, wok masztw elektrowni wiatrowych wyznacza si stref ochronn o szerokoci 500 metrw (w przypadku maych, pojedynczych wiatrakw odlego ta jest znacznie mniejsza i praktycznie wysoko masztu, na ktrym zainstalowany jest wirnik, w zupenoci wystarcza). Inna kwestia to niebezpieczestwo, stwarzane przez elektrownie wiatrowe dla ptakw. Mimo, e zdania naukowcw w tej sprawie s podzielone i - jak utrzymuj niektrzy migrujce ptaki umiej omija elektrownie, inni szacuj, e farma wiatrowa o mocy 80 MW moe zabi nawet 3500 ptakw w cigu roku. Na koniec wspomnie naley take o ujemnym wpywie wywieranym przez elektrownie wiatrowe na krajobraz: zajmuj one due powierzchnie i zlokalizowane s czsto w turystycznych rejonach nadmorskich i grskich. Podzia elektrowni wiatrowych Ze wzgldu na moc: Ze wzgldu na moc elektrownie wiatrowe dzieli si na "mikro", "mae" i "due". Do zasilania domw stosuje si gwnie dwa pierwsze rodzaje. - Mikroelektrownie wiatrowe o mocy poniej 100 W. Uywa si ich najczciej do adowania baterii akumulatorw stanowicych zasilanie obwodw wydzielonych tam, gdzie nie ma sieci elektroenergetycznej, lub z jakiego powodu nie chce si z niej korzysta. Takie elektrownie mona wykorzysta do zasilania przez akumulatory czci owietlenia domu: pojedynczych lamp, a nawet poszczeglnych pomieszcze czy urzdze. - Mae elektrownie wiatrowe - o mocy od 100 W do 50 kW. Elektrownie z tej grupy mog zapewnia energie elektryczna w pojedynczych gospodarstwach domowych, a nawet w maych firmach. W warunkach przydomowych najpopularniejsze s elektrownie 3-5 kW. Moc takich elektrowni, wspomagana energi zmagazynowan w akumulatorach, wystarczy do zasilania owietlenia, ukadw pompowych, sprztu i urzdze domowych. - Due elektrownie wiatrowe (w praktyce powyej 100 kW), oprcz tego, e mog zasila dom, stosowane s przede wszystkim do wytwarzania prdu, ktry sprzedaje si do sieci elektroenergetycznej. Taka elektrownia musi spenia szczegowe

wymagania lokalnego operatora sieci, potrzebna jest te oczywicie jego zgoda na takie przyczenie. Ze wzgldu na wielko: Ilo energii elektrycznej produkowanej w elektrowni wiatrowej zaley gwnie od prdkoci wiatru. Ta z kolei zaley od wielu czynnikw - zarwno klimatycznych, jak i zwizanych na przykad z wysokoci usytuowania wiatraka (im jest on wyej, tym wiksza produkcja energii). Wspczesne "due" elektrownie wiatrowe osadza si na wieach 70-, 80-, a nawet 100- czy 120-metrowych.Mae najczciej maj za podstaw maszty od 1,5 m (na dachach) do 15-20 m nad poziomem gruntu [5]. Ze wzgldu na inne kryteria: Podstawowym kryterium podziau elektrowni wiatrowych jest pooenie osi obrotu wirnika, zgodnie, z ktrym rozrniamy dwa rodzaje elektrowni: - z pozioma osi obrotu -HAWT (ang. Horizontal Axis Wind Turbines); najpopularniejsze - ponad 95% stosowanych rozwiza; - z pionowa osi obrotu - VAWT (ang. Vertical Axis Wind Turbines) [5]. Ze wzgldu na kolejne kryteria: - sposb wykorzystania produkowanej energii - wyrnia si na przykad siownie energetyczne i siownie pompowe; - liczb patw wirnika - elektrownie jedno-, dwu-, trzy-, cztero- i wielo-patowe; - usytuowanie wirnika wzgldem kierunku wiatru i masztu (w elektrowniach typu HAWT): dowietrzne (ang. up-wind) oraz odwietrzne (ang. down-wind); - szybkobieno - elektrownie wolnobiene, redniobiene i szybkobiene. Wrd najpopularniejszych maszyn - typu HAWT - ponad 90% obecnie stosowanych to trjpatowe urzdzenia typu up-wind suce gwnie do wytwarzania energii elektrycznej. 4. Lokalizacja przydomowej elektrowni wiatrowej Jak ju wspomniano podstawowym warunkiem opacalnoci inwestycji zwizanej z budow elektrowni wiatrowej jest jej lokalizacja. Poniewa dla potrzeb przydomowej elektrowni wiatrowej, przeprowadzenie kosztownych i czasochonnych pomiarw wietrznoci mogoby przewyszy koszt inwestycji, lokalizacji wiatraka naley dokona w oparciu o tzw. Map wietrznoci oraz o uksztatowanie terenu i lokalne warunki atmosferyczne oparte gwnie na obserwacji - "suchaj ludzi - kieruj si rozumem" [6]. Lokalizacja elektrowni wiatrowej na terenie Polski

Dostpne atlasy i mapy wietrznoci naley traktowa jedynie jako materiay pomocnicze. W budowie maych elektrowni wiatrowych bardziej istotna od atlasw wiatru jest obserwacja i dowiadczenie. Lokalne uwarunkowania orografii (uksztatowania) terenu mog sprawi, e nawet w regionie uwaanym za bezwietrzny elektrownia wiatrowa moe by opacalna. Rys. 5. Strefy wiatru w Polsce [7] I - STREFA WYBITNIE KORZYSTNA, II - STREFA BARDZO KORZYSTNA, III - STREFA KORZYSTNA, IV - STREFA MAO KORZYSTNA, V NIEKORZYSTNA. Lokalizacja elektrowni wiatrowych w terenie Wydajno siowni wiatrowych w duej mierze zalena jest od ich lokalizacji w terenie. Na wydajno siowni zasadniczy wpyw ma uksztatowanie terenu (podune wzgrza, pojedyncze wzgrza i gry, skarpy zagbienia, przecze), przeszkody (budynki, drzewa). Paski obszar poronity traw jest typowym przykadem terenu o jednolitej szorstkoci. Na tym obszarze prdko wiatru na wybranej wysokoci jest prawie jednakowa. Przeszkody terenowe (budynki, rzdy drzew, pojedyncze drzewa), znajdujce si na drodze przesuwajcych si mas powietrza, powoduj gwatowne zmniejszenie prdkoci wiatru i wzrost turbulencji w jej pobliu. Zaburzenie w przepywie wywoane przeszkod ma niezwykle negatywny wpyw na trwao i ywotno konstrukcji elektrowni, aczkolwiek wspczesne obiekty charakteryzuj si wysok niezawodnoci i trwaoci. W tabeli poniej podano szacunkowe warunki uwzgldniajce przykadowe przeszkody terenowe. klasa szorstkoci Energia (%) Rodzaj terenu klasa szorstkoc i 0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 4 Energia Rodzaj terenu (%) 100 73 52 45 39 31 24 18 13 Powierzchnia wody Cakowicie otwarty teren np. betonowe lotnisko, trawiasta ka itp. Otwarte pola uprawne z niskimi zabudowaniami. Tylko lekko pofalowane teren Tereny uprawne z nielicznymi zabud. i 8 m ywopotami oddalonymi od siebie o ok. 1250 m Tereny uprawne z nielicznymi zabud. i 8 m ywopotami oddalonymi od siebie o ok. 500 m Tereny uprawne z licznymi zabud. lub 8 m ywopoty oddalone od siebie o ok. 250 m Wioski, miasteczka , tereny uprawne z licznymi ywopotami , las lub pofadowany teren Due miasta z wysokimi budynkami Bardzo due miasta z wysokimi budynkami i drapaczami chmur

Tab.1. Charakterystyka klas szorstkoci [7]. Zmienno wiatru w ujciu przestrzennym to take uzalenienie od wysokoci. rednia prdko wiatru ronie wraz z wysokoci wzgldem powierzchni ziemi. Im wyej tym wiatr ma coraz bardziej stay charakter (mniejsze turbulencje spowodowane uksztatowaniem terenu). Z drugiej strony wraz ze wzrostem wysokoci wzgldem poziomu morza zmniejsza si gsto powietrza a to oznacza mniejsz proporcjonalnie moc wiatru. Rys. 6. Wzrost prdkoci wiatru wraz z wysokoci, jako funkcja szorstkoci terenu (przykadowa aproksymacja). Zaoony punkt odniesienia to: redni prdko wiatru 5,5 m/s dla klasy szorstkoci 1,5 na wysokoci 30 m nad ziemi [7]. 5. Opacalno inwestycji w przydomow elektrownie wiatrow Celem artykuu jest wielowariantowa analiza moliwoci wykorzystania energii wiatru, przez ma, przydomow elektrowni wiatrow, do zapewnienia potrzeb energetycznych budynkw zabudowy jednorodzinnej, gospodarstw rolnych, schronisk grskich, maych firm itp. Przydomowa elektrownia wiatrowa moe dostarcza prd na potrzeby odbiornika autonomicznego (wydzielonego ukadu elektrycznego w domu), czyli dziaajcego niezalenie od sieci elektroenergetycznej oraz moe pokry zapotrzebowanie na energi caego domu, a nadwyki energii elektrycznej mona sprzeda do sieci elektroenergetycznej. Przeanalizowane zostan trzy warianty wykorzystania energii wiatru na potrzeby indywidualnych odbiorcw. WARIANT I: Zasilanie z przydomowej elektrowni wiatrowej caej instalacji elektrycznej domu (owietlenie, sprzt AGD itp.) i/lub wspomaganie centralnego ogrzewania. Rys. 7. Schemat dla Wariantu I [8] WARIANT II: Wykorzystanie energii wiatru do pokrycia zapotrzebowania na energi caego domu (owietlenie, ogrzewanie, urzdzenia gospodarstwa domowego itd.) odczonego od sieci elektroenergetycznej na czas korzystania z energii wytworzonej przez przydomow elektrowni wiatrow lub cakowicie odczonego od sieci energetycznej. Rys. 8. Schemat dla Wariantu II i III [8] WARIANT III:

Zasilanie z przydomowej elektrowni wiatrowej wszystkich domowych odbiornikw energii i sprzeda nadwyki energii elektrycznej do sieci elektroenergetycznej. Czyli Wariant II plus dziaalno gospodarcza zwizana z produkcj zielonej energii i sprzeda prdu do sieci elektroenergetycznej.

6. Zapotrzebowanie energetyczne domu jednorodzinnego oraz zwizane z tym koszty. Zapotrzebowanie energetyczne domu jednorodzinnego zostao okrelone na podstawie redniego, rocznego zuycia energii (elektrycznej i cieplnej) na przestrzeni trzech lat w moim domu. Odczyt iloci zuycia energii dokonano na podstawie zainstalowanych miernikw energii elektrycznej i gazu. Gaz jest wykorzystywany do centralnego ogrzewania, ciepej wody uytkowej oraz w pracach kuchennych do gotowania. Prd natomiast do owietlenia i zasilania pozostaych urzdze AGD. rednioroczne zuycie energii elektrycznej 4 600 kWh/a Koszt wg rachunkw z grudnia 2007 r.: - cena 1kWh = 0,1570 z. - opata przesyowa 1kWh = 0,1704 z. - abonament miesiczny = 2 z. Podane ceny s cenami netto, po zsumowaniu i ubruttowieniu koszt 1kWh 0,40 z. Roczny koszt zuycia energii elektrycznej brutto wynosi: 1 840 z. rednioroczne zuycie gazu 3 700 m3/a Koszt wg rachunkw z grudnia 2007 r. - wedug taryfy W3: - cena 1m3 = 0,8081 z. - opata dystrybucyjna zmienna 1m3 = 0,4209 z. - opata dystrybucyjna staa 11,50 z./miesic, - abonament 6,30 z./miesic. Podane ceny s cenami netto, po zsumowaniu i ubruttowieniu koszt 1 m3 1,55 z. Roczny koszt zuycia gazu brutto wynosi: 5 735 z. Czyli, roczny koszt zaopatrzenia domu jednorodzinnego w energi wynosi: 7 575 z.

7. Dobr mocy znamionowej elektrowni wiatrowej WARIANT I Zapotrzebowanie na energi elektryczn domu jednorodzinnego wynosi: 4 600kWh. Zakadajc, e turbina wiatrowa z moc nominaln bdzie pracowa przez 20% dni w cigu caego roku [7] przydomowa elektrownia, aby wyprodukowa t ilo energii powinna posiada moc nominaln rwn 2,6 kW x kW * 24 godziny * 365 dni w roku * 20% = 4 600 kWh std x = 2,6 kW (1) WARIANT II Zapotrzebowanie na energi caego domu jednorodzinnego wynosi: 4 600kWh + 37 000 kWh (3 700 m3 gazu wysokometanowego o symbolu E - dawna nazwa GZ-50, o wartoci opaowej 10 kWh/m3 [10]) to jest 41 600 kWh Postpujc analogicznie jak powyej (1), moc nominalna elektrowni wynosi 23,7 kW. WARIANT III W tym przypadku dobr mocy znamionowej jest uzaleniony od indywidualnego podejcia inwestora (zdolnoci finansowej inwestycji, iloci planowanej sprzeday energii elektrycznej itp.). Analizujc rynek dostawcw kompletnych, gotowych elektrowni wiatrowych, do rozwaa przyjem elektrowni o mocy 40 kW. 8. Koszt inwestycji Rozwaane elektrownie wiatrowe s nowe, kompletne do bezporedniego wpicia do sieci (WARIANT II i III), z poziom osi obrotu typu HAWT, trjpatowe. Opis Opis Moc znam. Koszt Koszt brutto WARIANT I 2,8 kW 13,9 ty z netto 17 ty z. WARIANT II 24 kW 130 ty z netto 158,6 ty z. WARIANT III 40 kW 191 ty z netto 232,8 ty z

Tab. 2. Koszt zakupu kompletnej elektrowni wiatrowej. 9. Okres zwrotu inwestycji Do rozwaa zwizanych za zwrotem inwestycji przyjem: - koszt inwestycji, - przychd zwizany z oszczdnoci zuywanych obecnie mediw energetycznych,

- przychd zwizany ze sprzeda zielonych certyfikatw w tym rwnie za energi wyprodukowan z OZE i zuyt na potrzeby wasne [12], (0,24 z/1kWh), - przychd zwizany ze sprzeda energii elektrycznej do sieci elektroenergetycznej tylko dla WARIANTU III (0,137 z/1kWh [13]. Opis Produkcja prdu Przychd z zaoszczdzonych mediw Wpywy za zielone certyfikaty Sprzeda energii Przychd ze sprzedanej energii Razem roczne przychody Koszt inwestycji Okres zwrotu inwestycji WARIANT I 4 600 kWh 1 840 z. 1 104 z. 2 944 z. 17 000 z. 5,7 lat WARIANT II 41 600 kWh 7 575 z. 9 984 z. 17 559 z. 158 600 z. 9 lat WARIANT III 70 080 kWh 7 575 z. 16 819 z. 28 480kWh 3 901 z. 28 295 z. 232 800 z. 8,2 lat

Tab. 3. Okres zwrotu inwestycji. Roczna produkcja energii elektrycznej dla WARIANTU III: 40 kW * 24 godziny * 365 dni w roku * 20% = 70 080 kWh 10. Podsumowanie i wnioski Reasumujc, wykorzystanie energii wiatru do zapewnienia potrzeb energetycznych budynkw zabudowy jednorodzinnej, gospodarstw rolnych, schronisk grskich, maych firm itp. staje si w Polsce przedsiwziciem coraz bardziej popularnym, a z ekologicznego punktu widzenia, bardzo wskazanym. Budowa przydomowej elektrowni wiatrowej czy si jednak z do duymi nakadami inwestycyjnymi, ktrych okres zwrotu jest bardzo silnie uzaleniony od lokalnych warunkw atmosferycznych (prdkoci wiatrw wystpujcych w miejscu instalacji elektrowni wiatrowej) a tym samym od mocy zainstalowanej jednostki (mae elektrownie do 3 kW okres zwrotu inwestycji od 3 do 5 lat, due o mocach od 10 kW do 100 kW okres zwrotu nakadw do 10 lat). Jest to do dugi okres zwrotu inwestycji (szczeglnie dla WARIANTU II). Tym nie mniej budynek, ktry bdzie zasilany z tej elektrowni moe by pooony w miejscu, w ktrym nie ma podczonych adnych nonikw energii i nie ma moliwoci ich podczenia. Wnioski: 1. Okresy zwrotu inwestycji zostay obliczone przy zaoeniu, e elektrownia wiatrowa bdzie pracowaa 20% godzin w roku z moc znamionow. Takie rednie warunki wietrznoci wystpuj midzy innymi na terenie powiatu zgorzeleckiego

(gdzie planuj wykonanie takiej inwestycji). S jednak miejsca na terenie powiatu gdzie czas pracy elektrowni wiatrowej z moc znamionow moe wynosi 40% godzin a nawet wicej. W takim przypadku siownia wiatrowa bdzie produkowa dwa razy wicej energii elektrycznej. Czyli moc znamionowa zainstalowanych generatorw wiatrowych (w odniesieniu do zapotrzebowania energetycznego rozwaanych WARIANTW), moe by o poow mniejsza. 2. Stosowanie w budynkach jednorodzinnych energooszczdnych urzdze (np. owietlenie diodowe, energooszczdny sprzt AGD itp.) oraz, a moe przede wszystkim odpowiednie ocieplenie budynku, wpynie na dalsze zmniejszenie mocy znamionowej projektowanych wiatrakw. 3. Majc na uwadze powysze wnioski 1 i 2, przy projektowaniu nowej przydomowej elektrowni wiatrowej mona przyj: - dla WARIANTU I moc nominalna jednostki 1,4 kW; koszt zakupu ok. 10 ty. z. (okres zwrotu inwestycji ok. 3 lat), - dla WARIANTU II - moc nominalna jednostki 12 kW; koszt zakupu ok. 100 ty. z. (okres zwrotu inwestycji ok. 6 lat), - dla WARIANTU III moc nominalna jest uzaleniona od tego ile energii chcemy sprzeda do sieci w ramach dziaalnoci gospodarczej. 4. Ostatnio pojawio si wiele firm oferujcych sprzeda uywanych elektrowni wiatrowych, ktre mona naby po atrakcyjnych cenach (w stosunku do nowych jednostek). Koszt zakupu uywanej elektrowni wiatrowej o mocy 75 kW wynosi 90 ty z. netto [14] (110 ty z.). W tym przypadku zwrot nakadw inwestycyjnych wyniesie ok. 4 lat). 5. Analizujc ceny elektrowni wiatrowych na przestrzeni kilku ostatnich lat, wida w stosunku do cen zakupu wyrane tendencje znikowe. Mona, zatem sdzi, e za par lat budowa przydomowej elektrowni wiatrowej bdzie jeszcze bardziej rentowna tym bardziej, e w rozwaaniach ekonomicznych nie uwzgldniano wzrostu cen energii elektrycznej i cieplnej w kolejnych latach. 6. Jak ju wspominano produkcja energii elektrycznej jest bardzo silnie uzaleniona od energii wiatru w danym miejscu. Dla zapewnienia niezawodnoci dostaw energii elektrycznej i cieplnej do domu jednorodzinnego coraz bardziej powszechne staj si tzw. ukady hybrydowe zasilania domu w energi, czyli oprcz elektrowni wiatrowej rwnolegle stosuje si ogniwa fotowoltaniczne, kolektory soneczne i/lub pompy ciepa.

Piotr Frszczak Specjalista ds. ekoenergetyki w powiecie zgorzeleckim