Publikacja wspfinansowana ze rodkw UNII EUROPEJSKIEJ w ramach Europejskiego Funduszu Spoecznego Projekt Plan Rozwoju Politechniki Czstochowskiej

Dawid CEKUS Ludwik KANIA

Modelowanie bryowe zespow i elementw maszyn w programach grafiki inynierskiej

Czstochowa 2009

Autorzy: Dawid Cekus cz druga Ludwik Kania cz pierwsza Recenzenci: dr hab. in. Tadeusz Smolnicki prof. PWr. dr hab. in. Wojciech Sochacki prof PCz.

Wszystkie wystpujce w tekcie nazwy produktw oraz znaki firmowe s zastrzeonymi nazwami, znakami firmowymi lub znakami towarowymi ich wacicieli. Zastrzeonych nazw i symboli (w tym graficznych) firm i produktw uyto w ksice jedynie w celu identyfikacji.

Copyright by Politechnika Czstochowska Plan Rozwoju Politechniki Czstochowskiej 2009

188

Cz druga

Program CATIA

189

Spis treci Cz druga ...........................................................................................................189 4. Organizacja programu .......................................................................................193 4.1. Interfejs programu.......................................................................................193 4.2. Drzewo strukturalne modelu .......................................................................194 4.3. Elementy modelu i system plikw ..............................................................196 4.4. Tryby pracy .................................................................................................198 4.5. Skrty klawiszowe ......................................................................................200 4.6. Poruszanie si w przestrzeni modelu oraz sposoby wywietlania modelu .201 4.7. Budowa zoonych modeli bryowych........................................................205 4.8. Dostosowanie programu do potrzeb uytkownika ......................................206 4.9. Rozpoczcie pracy z programem ................................................................210 5. Tworzenie profilw ...........................................................................................211 5.1. Uruchamianie i wybr rodzaju szkicownika...............................................211 5.2. Ustawienia szkicownika..............................................................................213 5.3. Narzdzia rysunkowe ..................................................................................217 5.3.1. Profile ..................................................................................................218 5.3.2 Osie.......................................................................................................218 5.3.3. Profile zdefiniowane............................................................................218 5.3.4. Okrgi i uki.........................................................................................220 5.3.5. Splajny.................................................................................................220 5.3.6. Krzywe stokowe ................................................................................222 5.3.7. Linie ....................................................................................................223 5.3.8. Punkty..................................................................................................225 5.4. Narzdzia edycyjne .....................................................................................226 5.4.1. Zaokrglanie i fazowanie ....................................................................226 5.4.2. Docinanie, wyduanie, przerywanie linii oraz zamykanie i dopenianie ukw.............................................................................................................227 5.4.3. Transformacje......................................................................................228 5.4.4. Rzutowanie elementw 3D na paszczyzn szkicownika....................231 5.5. Wizy geometryczne i wymiarowe .............................................................232 5.5.1. Definiowanie wizw..........................................................................233 5.5.2. Animacja i edycja wizw ..................................................................236 5.6. Diagnozowanie poprawnoci profilw .......................................................237 5.7. Wizualizacja elementw bryowych i krawdziowych w szkicowniku......242 5.8. Funkcje uatwiajce prac z profilami ........................................................244 5.8.1. Zaznaczanie krzywych ........................................................................244 5.8.2. Wyszukiwanie elementw w drzewie topologicznym i na profilu......244 5.8.3. Zmiana paszczyzny bazowej dla szkicu .............................................245 6. Modelowanie bryowe.......................................................................................246 6.1. Elementy referencyjne ................................................................................246 6.1.1. Punkty..................................................................................................246 6.1.2. Linie ....................................................................................................251 190

6.1.3. Paszczyzny .........................................................................................254 6.2. Narzdzia do tworzenia modeli bryowych.................................................257 6.2.1. Wyciganie profilw i powierzchni oraz tworzenie kieszeni ..........257 6.2.2. Bryy obrotowe....................................................................................263 6.2.3. Otwory o przekroju koowym .............................................................266 6.2.4. Bryy tworzone poprzez wyciganie profilu po ciece ......................269 6.2.5. Uebrowania........................................................................................270 6.2.6. Tworzenie bry na podstawie, co najmniej dwch profili ...................271 6.3. Modyfikowanie ksztatu modeli bryowych................................................276 6.3.1. Zaokrglanie krawdzi ........................................................................276 6.3.2. Fazowanie............................................................................................282 6.3.3. Pochylenia ...........................................................................................282 6.3.4. Elementy cienkocienne ......................................................................287 6.3.5. Zmiany gruboci elementw ...............................................................288 6.3.6. Gwinty .................................................................................................289 6.3.7. Usuwanie i zastpowanie powierzchni................................................290 6.4. Modyfikacja elementw bryowych z uyciem powierzchni......................291 6.5. Transformacje .............................................................................................293 6.5.1. Podstawowe narzdzia do transformacji .............................................293 6.5.2. Szyk.....................................................................................................295 6.5.3. Skalowanie ..........................................................................................300 6.6. Operacje Boolowskie ..................................................................................302 6.7. Nadawanie wasnoci materiaowych .........................................................306 7. Wykonywanie zoe ........................................................................................309 7.1. Struktura drzewa topologicznego w zoeniach..........................................309 7.2. Dodawanie elementw do zoenia.............................................................310 7.3. Manipulowanie pooeniem komponentw ...........................................315 7.4. Wizy kontaktowe.......................................................................................319 7.5. Operacje na zoeniach ...............................................................................327 7.6. Pomiary .......................................................................................................331 7.7. Analiza wizw...........................................................................................334 7.8. Analiza zoe.............................................................................................334 7.8.1. Analiza kolizji .....................................................................................335 7.8.2. Analiza przekrojw .............................................................................338 7.8.3. Analiza odlegoci ...............................................................................341 7.9. Czci znormalizowane...............................................................................342 7.10. Zapis plikw..............................................................................................344 8. wiczenia ..........................................................................................................347 wiczenie 1 ...................................................................................................347 wiczenie 2 ...................................................................................................355 wiczenie 3 ...................................................................................................359 wiczenie 4 ...................................................................................................361 wiczenie 5 ...................................................................................................365 wiczenie 6 ...................................................................................................369 191

wiczenie 7 ...................................................................................................371 wiczenie 8 ...................................................................................................375 wiczenie 9 ...................................................................................................379 wiczenie 10 .................................................................................................383 wiczenie 11 .................................................................................................386 wiczenie 12 .................................................................................................389 wiczenie 13 .................................................................................................400 Literatura ...............................................................................................................407

192

4.1. ORGANIZACJA PROGRAMU

CATIA to bardzo rozbudowany pakiet inynierski, umoliwiajcy przeprowadzenie caego procesu konstrukcyjnego, od budowy wirtualnego prototypu dowolnego urzdzenia lub maszyny, poprzez jego analiz po optymalizacj. Ze wzgldu na zakres niniejszego podrcznika, ktry obejmuje jedynie modelowanie bryowe, zostan omwiono tylko te moduy programu, ktre s wykorzystywane podczas tworzenia takiego rodzaju modeli. W przypadku stosowania wczeniejszych wersji programu ni CATIA V5 R19, czytelnik moe natrafi na nieistniejce lub zmienione opcje i elementy programu lub na nieco inn posta okien dialogowych. Jednak podczas nauki podstawowych mechanizmw modelowania nie powinno stanowi to istotnych trudnoci.

4.1. Interfejs programu

Okno gwne programu CATIA zilustrowano na rysunku 4.1.

Rys. 4.1. Okno gwne programu CATIA

193

Mona na nim wyrni jedenacie podstawowych elementw, takich jak: 1. menu grne, ktrego zawarto we wszystkich moduach jest jednakowa, za wyjtkiem zakadki Insert, zawierajcej wszystkie dostpne funkcje wystpujce w aktywnym module, 2. menu dolne, ktrego zawarto mona dowolnie konfigurowa, zazwyczaj zawiera midzy innymi cz funkcji z zakadek File i View menu grnego, 3. pasek podpowiedzi informujcy uytkownika, co naley wykona po uruchomieniu funkcji, 4. ikona umoliwiajca szybkie przeczanie si pomidzy ustalonymi przez uytkownika moduami oraz informujca, w jakim module obecnie si on znajduje, 5. menu boczne (paski narzdziowe) zawierajce narzdzia dostpne w danym module (uytkownik moe w dowolny sposb zmienia zarwno zawarto, jak i pooenie poszczeglnych funkcji), 6. symbol oznajmujcy, e w menu dolnym lub bocznym s jeszcze ukryte paski narzdziowe, 7. kompas (manipulator), ktry umoliwia obrt oraz przemieszczanie obiektw geometrycznych (mona go wczy lub wyczy poprzez wybr z menu grnego funkcji ViewCompass), 8. symbol okrelajcy aktualne pooenie ukadu wsprzdnych, 9. ra paszczyzn, czyli trzy podstawowe paszczyzny przecinajce si w pocztku ukadu wsprzdnych, na ktrych miedzy innymi tworzone s szkice, 10. drzewo strukturalne modelu (drzewo topologiczne), 11. tworzony model geometryczny.

4.2. Drzewo strukturalne modelu

Drzewo strukturalne modelu nazywane take drzewem topologicznym jest jednym z najistotniejszych elementw programu podczas modelowania. Zawiera ono ca histori operacji wykonywanych przez uytkownika na tworzonym modelu i pozwala na dostp do kadej operacji modelowania z moliwoci dokonania zmian wymiarowych oraz zmian wybranych opcji modelowania. Na rysunku 4.2 przedstawiono przykadowy model geometryczny wraz z odpowiadajcym mu drzewem topologicznym. W drzewie tym mona wyrni: nazw tworzonej czci (rys. 4.2: 1), podstawowe paszczyzny szkicowania (rys. 4.2: 2), ikon (rys. 4.2: 3) do zwijania (-) lub rozwijania (+) gazi drzewa, rodzaje operacji wykonanych na modelu (rys. 4.2: 4), wszystkie zrealizowane operacje w kolejnoci chronologicznej (rys. 4.2: 5) oraz tak zwane miejsce zdefiniowania (rys. 4.2: 6). Miejsce zdefiniowania moe by zastosowane, jako: element wyznaczajcy koniec modelowania, wwczas wszystkie operacje wykonane za nim nie bd widoczne na modelu (rys. 4.3: b), 194

 element, po ktrym zostanie wykonane nastpne polecenie, element wskazujcy, w ktrej gazi drzewa bd wykonywane oraz zapisywane operacje (rys. 4.3c).

Rys. 4.2. Drzewo topologiczne dla przykadowej bryy

Rys. 4.3. Miejsce zdefiniowania: a) sposb aktywowania, b) jako koniec etapu modelowania, c) jako element informujcy, w ktrej gazi bd wykonywane i zapisywane operacje

Ustalenie miejsca zdefiniowania realizuje si za pomoc menu podrcznego, uruchamianego prawym przyciskiem myszy, na wybranym elemencie i aktywowanie funkcji Define In Work Object (rys. 4.3a). Uytkownik ma moliwo przeczania aktywnoci pomidzy trybem modelowania a edycj drzewa topologicznego, poprzez kliknicie na jedn z pionowych 195

linii drzewa strukturalnego lub symbolu okrelajcego aktualne pooenie ukadu wsprzdnych lub za pomoc klawiszy skrtw. Jeeli aktywna jest edycja drzewa topologicznego, wwczas model staje si ciemniejszy (rys. 4.4) i nie ma moliwoci prowadzenia na nim dalszych operacji.

Rys. 4.4. Aktywna edycja drzewa topologicznego

4.3. Elementy modelu i system plikw

Obecnie projektowane urzdzenia lub maszyny s zbiorem wielu elementw. W programie CATIA kady pojedynczy skadnik nazywany jest czci (Part), natomiast zesp czci nazywany jest produktem (Product). Produkt moe skada si z dowolnej liczby innych produktw, czci i komponentw (Components). Na drzewie strukturalnym, kady z powyszych elementw oznaczony jest innym symbolem, co pokazano na rysunku 4.5.

Rys. 4.5. Symbol: a) produktu, b) czci, c) komponentu

Produkt (rys. 4.6: 1) nie ma wasnej geometrii, jest to zbir linkw do czci i wizw, jakie zostay uyte do poczenia tych elementw. Produkt jest zapisywany w pliku z rozszerzeniem *.CATProduct. Cz (rys. 4.6: 2,3) moe by kombinacj elementw typu Body (rys. 4.6: 4,5), Geometrical Set (rys. 4.6: 6) lub Ordered Geometrical Set (rys. 4.6: 7). Czci zapisywane s w plikach z rozszerzeniem *.CATPart. Komponent to element, ktry nigdy nie zostanie zapisany na dysku. Suy on wycznie do segregowania elementw w drzewie topologicznym. 196

Rys. 4.6. Drzewo topologiczne: a) pojedynczej czci (Part), b) produktu (Produkt)

Body jest to zbir przede wszystkim elementw bryowych, ale moe take zawiera elementy krawdziowe i powierzchniowe. Elementy typu Body dziedzicz cechy od rodzicw oraz posiadaj tak zwan hierarchi liniow, ktra pozwala na zmian pooenia wybranego elementu na drzewie topologicznym. Zmian pooenia realizuje si za pomoc polecenia Reorder (prawy przycisk myszy na wybranej gazi i aktywowanie nazwa funkcji.x objectReorder). Wskazany element (rys. 4.7: 1) zostanie przeniesiony za (After), przed (Before) lub wewntrz (Inside) (rys. 4.7: 3) innego wybranego elementu (rys. 4.7: 2). W miejscach, gdzie gazie s podwietlone na kolor ty nie mona wstawi przenoszonego elementu. Part Body jest to Body gwne, ktre zawsze jest pierwsze w drzewie topologicznym czci i nie moe zmieni swojego miejsca. Aby uczyni z Body podrzdnego Body gwne, naley najecha na nie myszk, przycisn prawy klawisz i z menu podrcznego wybra polecenie Body.x objectChange Part Body. Ga Geometrical Set zawiera elementy bazowe i referencyjne do tworzenia powierzchni i krzywych. Posiada ona hierarchi nieliniow, czyli nie istnieje moliwo stosowanie opcji Reorder oraz nie dziedziczy cech od rodzicw". Natomiast ga Ordered Geometrical Set zawiera powierzchnie i krzywe. Elementy maj struktur liniow i hierarchiczn (podobnie jak Body). Obiekt ten moe zawiera elementy typu Body. Ze wzgldu na fakt, i niniejszy podrcznik powicony jest jedynie modelowaniu bryowemu, korzysta bdzie si tylko z obiektw typu Product, Part, Body i Geometrical Set.

197

Rys. 4.7. Zastosowanie funkcji Reorder

4.4. Tryby pracy

W programie CATIA istniej dwa tryby pracy, tj. modelowanie hybrydowe i modelowanie tradycyjne (niehybrydowe). W modelowaniu tradycyjnym wystpuje podzia na elementy bryowe i powierzchniowe, co oznacza, e w drzewie topologicznym w gazi Body bd wystpoway tylko elementy bryowe, natomiast podczas tworzenia nowych paszczyzn, punktw, krzywych i powierzchni automatycznie zostanie wstawiona ga Geometrial Set, w ktrej te elementy si znajd. Natomiast tryb hybrydowy charakteryzuje si tym, e wszystkie elementy bryowe, krawdziowe oraz powierzchniowe bd znajdowa si w drzewie strukturalnym w aktywnym elemencie typu Body. W zalenoci od tego, w jakim trybie model zosta utworzony, a nastpnie otwarty, ikony elementw w drzewie strukturalnym modelu mog mie kolor (rys. 4.8):

198

Rys. 4.8. Kolory ikon w zalenoci od trybu utworzenia i otwarcia modelu

szary (rys. 4.8a) jeeli Body wykonano w wersji niszej ni R14 i otwarto w wersji R14 i wyszej lub, jeeli Body wykonano w trybie niehybrydowym i otwarto w trybie hybrydowym, ty (rys. 4.8 b) jeeli Body wykonano w trybie hybrydowym i otwarto w trybie niehybrydowym, zielony (rys. 4.8c) jeeli jest zachowana zgodno trybw (model wykonany i otwarty w tym samym trybie). Naley pracowa tylko w przypadku, kiedy wszystkie ikony s koloru zielonego. Nie ma moliwoci wykonywania operacji Boolowskich pomidzy obiektami rnego typu. Rozpoczynajc prac w programie CATIA, po wyborze moduu, pojawia si okno (rys. 4.9), w ktrym ustala si nazw tworzonej czci (rys. 4.9: 1) oraz tryb modelowania (rys. 4.9: 2). Aktywna opcja Enable hybrid design uaktywnia tryb hybrydowy, w przeciwnym przypadku modelowanie bdzie prowadzone w sposb tradycyjny. Ponadto mona stworzy automatycznie w nowej czci ga typu Geometrical Set (rys. 4.9: 3) i Ordered Geometrical Set (rys. 4.9: 4). Okno edycyjne New Part (rys. 4.9) bdzie widoczne tylko w przypadku, kiedy nie aktywujemy funkcji Do not show this dialog at startup (rys. 4.9: 5) oraz wczona jest opcja Display the New Part dialog box w ustawieniach programu (rys. 4.10: 1).

Rys. 4.9. Okno edycyjne New Part

Wczanie i wyczanie hybrydowego trybu pracy realizuje si take w opcjach programu, uruchamianych za pomoc menu grnego ToolsOptions w gazi InfrastructurePart Infrastructure w zakadce Part Document, poprzez zaznaczenie (odznaczenie) funkcji Enable hybrid design inside part bodies and bodies (rys. 4.10: 2).

199

Rys. 4.10. Aktywacja okna edycyjnego New Part oraz wczanie hybrydowego trybu pracy

4.5. Skrty klawiszowe

Tak jak w kadym programie, tak i w programie CATIA wystpuj skrty klawiszowe. Podstawowe skrty zestawiono w tabeli 4.1. Tabela 4.1. Skrty klawiszowe Esc F1 Shift + F1 Shift + F2 F3 Shift + F3 Home / End zaniechanie wykonania aktywnej operacji (naley klikn dwukrotnie), jeeli jest zainstalowana pomoc kontekstowa w systemie, wwczas mona uzyska szczegowe informacje na temat wybranej funkcji, krtka pomoc w postaci hasa, aktywowana po wskazaniu ikony narzdzia, podgld drzewa specyfikacji w nowym oknie, wczanie i wyczanie drzewa strukturalnego modelu, przeczanie aktywnoci pomidzy trybem modelowania a edycj drzewa topologicznego modelu, w trybie edycji drzewa strukturalnego wywietlanie pocztku lub koca grafu,

200

Tabela 4.1 cd. Skrty klawiszowe PageUp lub strzaka w gr / PageDown lub strzaka w d strzaka w lewo / prawo Ctrl + PageUp / Ctrl + PageDown Ctrl + strzaki Shift + strzaki Ctrl + Tab w trybie edycji drzewa strukturalnego modelu przewijanie po elementach drzewa w gr lub w d,

w trybie edycji drzewa topologicznego, przemieszczanie si po elementach drzewa wraz ze zwijaniem lub rozwijaniem wskazanego elementu, w zalenoci od trybu edycji powikszanie/pomniejszanie widoku modelu lub powikszanie/pomniejszanie drzewa strukturalnego modelu, w zalenoci od trybu edycji przemieszczanie widoku modelu lub przemieszczanie drzewa topologicznego, w trybie edycji modelu obrt widoku modelu, przeczanie pomidzy otwartymi oknami.

Uytkownik moe take sam utworzy wasne skrty do najczciej wykorzystywanych operacji, za pomoc funkcji dostpnych w oknie Customize (ToolsCustomize) w zakadce Commands, gdzie naley najpierw wyszuka potrzebn komend, a nastpnie poprzez klawisz Show Properties w polu Accelerator ustali klawisz skrtu.

4.6. Poruszanie si w przestrzeni modelu oraz sposoby wywietlania modelu

Poruszanie si w przestrzeni modelu moe odbywa si za pomoc: kompasu (rys. 4.1: 7), klawiatury (skrty klawiszowe), kontrolerw (manipulatorw) 3D, myszki, funkcji dostpnych na pasku narzdziowym View (rys. 4.12). Coraz czciej, projektanci i konstruktorzy, podczas modelowania korzystaj z kontrolerw 3D, ktre zapewniaj sterowanie, przesuwanie i przybliania modeli 3D przy uyciu 6 stopni swobody ruchu. W programie CATIA, za obsug manipulatorw odpowiada pasek narzdziowy 3Dx Device (rys. 4.11).

Rys. 4.11. Funkcje obsugujce kontrolery 3D

201

W tabeli 4.2 zestawiono sposoby manipulowania widokiem modelu w obszarze roboczym za pomoc funkcji dostpnych na pasku narzdziowym View (rys 4.12), kompasu, klawiatury i myszy. Tabela 4.2. Sposoby manipulowania widokiem modelu Przesuwanie widoku modelu wzgldem obszaru roboczego Pasek View funkcja Pan (rys. 4.12: 3), wskazanie jednej z osi kompasu, wzgldem ktrej ma nastpi przesunicie modelu, Ctrl + strzaki przycinicie rodkowego klawisza myszy, ruch myszy w kierunku, w ktrym ma nastpi przemieszczenie modelu,

Kompas

Klawiatura

Mysz

Obracanie widoku modelu wzgldem obszaru roboczego Pasek View funkcja Rotate (rys. 4.12: 4), wskazanie jednego z ukw kompasu wzgldem ktrego ma nastpi obrt modelu (ewentualnie grnej jego czci), Shift + strzaki przycinicie rodkowego klawisza myszy, nastpnie prawego i przytrzymaniu ich obu, ruch mysz w wybranym kierunku,

Kompas

Klawiatura

Mysz

202

Tabela 4.2 cd. Sposoby manipulowania widokiem modelu Powikszanie / pomniejszanie widoku modelu w obszarze roboczym Pasek View Klawiatura funkcje Zoom In (rys. 4.12: 5)/ Zoom Out (rys. 4.12: 6) Ctrl + PageUp / Ctrl + PageDown wcinicie rodkowego przycisku myszy, nastpnie prawego, po czym naley zwolni prawy przycisk przy wcinitym rodkowym, ruch w gr i d mysz powoduje przyblienie lub oddalenie modelu

Mysz

Obrt widoku modelu odbywa si zawsze wzgldem rodka obszaru roboczego (rodka ekranu), dlatego czsto istnieje potrzeba usytuowania w tym miejscu interesujcego uytkownika punktu. Najszybszym sposobem na realizacj tego jest ustawienie myszy nad elementem, ktry ma znale si na rodku ekranu i przycinicie jej rodkowego klawisza. Dopasowania obszaru roboczego, tak aby wszystkie elementy tworzonego modelu byy widoczne nastpuje poprzez wybr funkcji Fit All In (rys. 4.12: 2). Model geometryczny mona take ustawi rwnolegle wzgldem ekranu do dowolnej jego paszczyzny lub powierzchni za pomoc funkcji Normal View (rys. 4.12: 7). Jeeli uytkownik znajduje si w szkicowniku, narzdzie to powoduje take zmian zwrotu kierunku normalnej do paszczyzny rysowania, na przeciwny. Obszar roboczy mona podzieli na cztery okna, w ktrych mog znajdowa si dowolne rzuty modelu (funkcja Create Multi View rys. 4.12: 8). Istnieje moliwo ustalenia rzutu widoku modelu, zgodnie ze zdefiniowanymi z gry widokami, dostpnymi na pasku Quick View (rys. 4.12: 9: widok izometryczny, rzut z przodu, z tyu, z lewej i prawej strony, z gry i dou oraz rzut zdefiniowany przez uytkownika). W programie CATIA istniej dwa sposoby wywietlania widokw modeli geometrycznych, tzn. wywietlanie perspektywiczne (Perspective rys. 4.13a) lub rwnolege wzgldem ekranu (Parallel rys. 4.13b). Przeczanie pomidzy powyszymi trybami realizuje si w menu grnym ViewRender Style.

203

Rys. 4.12. Pasek narzdziowy View

Rys. 4.13. Wywietlania widoku modelu: a) z perspektywy, b) rwnolegle

Bardziej zoone modele geometryczne mona take oglda z tzw. lotu ptaka Fly Mode (rys. 4.12: 1). Szczeglnie narzdzie to jest przydatne, kiedy uytkownik chce obejrze niedostpne na zewntrz elementy modelu. Funkcja Fly Mode dostpna jest jedynie, kiedy model jest wywietlany z perspektywy. Po jej wyborze na pasku narzdziowym View, pojawiaj si nowe ikony (rys. 4.12: 1ae). Powrt do podstawowych parametrw paska odbywa si za pomoc funkcji Examine Mode (rys. 4.12: 1a). Wybr funkcji Fly (rys. 4.12: 1c opcja ta dostpna jest take poprzez menu grne ViewNavigation Mode) powo204

duje pojawienie si na dole obszaru roboczego zielonej strzaki sterujcej, ktrej pooenie ustala si za pomoc myszy, przy wcinitym jej lewym przycisku. Tryb Walk z menu ViewNavigation Mode ogranicza lot do poruszania si tylko w jednej paszczynie. Aktualn prdko poruszania si, ktra wywietlana jest pod zielon strzak, mona zmienia za pomoc funkcji Accelerate (rys. 4.12: 1d) i Decelerate (rys. 4.12: 1e). Ostatni now ikon umoliwiajc obrt modelu wzgldem wybranego przez uytkownika punktu w przestrzeni, ktra pojawia si po wyborze trybu Fly Mode jest Turn Head. W programie CATIA istnieje kilka trybw wywietlania widoku modelu (rys. 4.12: 10), takich jak: cieniowanie gadkie (rys. 4.12: 10a i rys. 4.14a), cieniowanie gadkie wraz z krawdziami widocznymi (rys. 4.12: 10b i rys. 4.14b), cieniowanie gadkie wraz z krawdziami widocznymi bez ich wygadzania (rys. 4.12: 10c i rys. 4.14c), cieniowanie gadkie z krawdziami widocznymi i niewidocznymi (rys. 4.12: 10d i rys. 4.14d), wywietlanie z naoon tekstur materiau (rys. 4.12: 10e i rys. 4.14e), wywietlanie szkieletowe (rys. 4.12: 10f i rys. 4.14f) lub wywietlanie zgodnie z ustawieniami wasnymi uytkownika (rys. 4.12g).

Rys. 4.14. Tryby wywietlania widoku modelu

Poszczeglne elementy modelu (poprzez ich wybr na drzewie strukturalnym) lub cay model, mona ukry lub, jeeli zosta ukryty odkry (funkcja Hide/Show rys. 4.12: 11 lub za pomoc menu podrcznego uruchamianego prawym przyciskiem myszy i wybr Hide/Show). Natomiast, jeeli maj by widoczne tylko profile (szkice), z ktrych tworzone byy modele 3D, naley wybra polecenie Swap visible space (rys. 4.12: 12).

4.7. Budowa zoonych modeli bryowych

Budow modelu bryowego rozpoczyna si zazwyczaj od narysowania jego profilu w tak zwanym szkicowniku (modu Sketcher), po czym np. poprzez wycignicie lub jego obrt tworzy si bry (modu Part Design). W przeciwiestwie do niektrych dostpnych na rynku programw (np. AutoCAD), CATIA nie oferuje gotowych bry. System CATIA posiada baz elementw znormalizowanych (Catalog Browser), ktre mona wykorzysta podczas tworzenia produktw. Zagadnienia z tym zwizane zostan omwione w rozdziale dotyczcym zoe w dalszej czci ksiki. 205

Podobnie, jak ma to miejsce w programie Inventor, istnieje stae powizanie poszczeglnych plikw skadajcych si na produkt, co oznacza, e zmiany dokonane w jednym z plikw s automatycznie wprowadzane do innych z nim powizanych. Na rysunku 4.15 przedstawiono wykorzystywane moduy (omawiane w niniejszym podrczniku) oraz ich zastosowanie przy budowie zoonych modeli bryowych maszyn i urzdze.

Rys. 4.15. Tworzenia modelu i monta produktu w programie CATIA

4.8. Dostosowanie programu do potrzeb uytkownika

Przed rozpoczciem modelowania, warto w ustawieniach programu CATIA, dokona pewnych modyfikacji i przystosowa okno gwne programu do wasnych potrzeb. Po pierwszym uruchomieniu programu pojawia si okno (rys. 4.16) pozwalajce na wybr moduu (rys. 4.16: 1), w ktrym rozpocznie si proces modelowania. Wywietlanie tego okna podczas startu programu mona wyczy poprzez zazna206

czenie opcji Do not show this dialog at startup (rys. 4.16: 2), co spowoduje, e CATIA rozpocznie dziaanie w ostatnio otwartym module cile powizanym z tworzeniem produktu (w przypadku modelowania bryowego, bdzie to modu Assembly Design). Zawarto okna powitalnego (rys. 4.16) kady uytkownik moe dowolnie ustali. W tym celu naley z menu grnego aktywowa ToolsCustomize i w oknie dialogowym, ktre si pojawi w zakadce Start Menu (rys. 4.17) wybra interesujce moduy z okna Available (rys. 4.17: 1) i przenie je za pomoc przyciskw z strzakami do okna Favorites (rys. 4.17: 2), lub na odwrt.

Rys. 4.16. Okno pozwalajce na szybki wybr moduu startowego

Rys. 4.17. Ustawienia moduw dostpnych na pasku Workbenches i w oknie powitalnym

207

Kady modu programu CATIA posiada wiele paskw narzdziowych, i nie wszystkie s automatycznie wczone, czsto istnieje potrzeba uruchomienia ktrego z nich. Mona to zrealizowa na dwa sposoby, pierwszy to wybr z menu grnego ViewToolbars, drugi to najechanie mysz na dowolny pasek narzdziowy, przycinicie prawego przycisku i wybr interesujcego paska narzdziowego. Moliwa jest taka sytuacja, e liczba wycignitych paskw jest tak dua, e przysania cz obszaru roboczego, dlatego mona zamiast wycigania paskw na ekran, korzysta z dostpnych funkcji poprzez menu grne i zakadk Insert, w ktrej znajduj si wszystkie dostpne w biecym module narzdzia. Ponadto, istnieje moliwo obrotu paska narzdziowego w pionie lub poziome (rys. 4.18). Realizuje si to za pomoc klawisza Shift, przycinicie lewego przycisku myszy, delikatne przesunicie paska a nastpnie puszczenie przycisku myszy.

Rys. 4.18. Ustawianie paska narzdziowego w poziomie, lub w pionie

Czsto uytkownicy chc wrci do pierwotnego pooenia paskw narzdziowych w danym module, w tym celu naley z menu grnego uruchomi: ToolsCustomize i w zakadce Toolbars wybra przycisk Restore position (rys. 4.19: 1).

Rys. 4.19. Powrt do domylnych ustawie paskw narzdziowych

208

Bardziej zaawansowani operatorzy programu, ktrzy wiedz, z jakich narzdzi bd korzysta, mog zablokowa na stae rodzaj oraz pooenie paskw narzdziowych w wybranym module poprzez aktywacj funkcji Lock Toolbar Position (rys. 4.20: 2) z zakadki Options okna dialogowego Customize. W zakadce tej mona rwnie ustali rozmiar ikon wystpujcych na paskach narzdziowych (rys. 4.20: 1).

Rys. 4.20. Blokowanie pooenia paskw narzdziowych oraz ustalenie rozmiaru ikon

Wszystkie zmiany zwizane z dziaaniem programu, jego interfejsem oraz poszczeglnymi moduami realizuje si poprzez ustawienia programu aktywowane w menu grnym Tools i wybr polecenia Options. W opcjach programu w gazi General odpowiadajcej za ustawienia dotyczce wszystkich moduw mona midzy innymi ustali: dokadno wizualizacji modelu (ga Display zakadka Performance), kolor ta (ga Display zakadka Visualisation), stosowane jednostki rysunkowe (ga Parameters and Measurements zakadka Units) oraz kolory wizw geometrycznych i wymiarowych (ga Parameters and Measurements zakadka Constraints and Dimensions).

209

4.9. Rozpoczcie pracy z programem

Posiadajc ju podstawowe informacje na temat programu CATIA, mona przej do uruchomienia moduu, w ktrym bdzie prowadzone modelowanie. Moduy, ktre zostan omwione w niniejszej ksice, znajduj si w rodowisku do projektowania mechanicznego Mechanical Design (rys. 4.21).

Rys. 4.21. Moduy do projektowania mechanicznego bryowego

Jeeli uytkownik w ustawieniach CustomizeStart Menu (rys. 4.17) w oknie Favorites umieci jakie moduy, wwczas bezporednio bdzie do nich dostp z menu grnego Start (rys. 4.22). Moduy te take bd dostpne na pasku narzdziowym Workbenches (rys. 4.23), sucym do szybkiego przeczania si pomidzy nimi.

Rys. 4.22. Bezporedni dostp do wybranych przez uytkownika moduw

Rys. 4.23. Pasek narzdziowy Workbenches

210

5. TWORZENIE PROFILW

Tworzenie, edycja oraz przeksztacenia wszelkiego rodzaju profilw (szkicw), na podstawie ktrych tworzone s elementy bryowe w programie CATIA wykonuje si w module Sketcher inaczej nazywanym szkicownikiem.

5.1. Uruchamianie i wybr rodzaju szkicownika

Uruchomienie szkicownika w kadym module programu CATIA, w ktrym istnieje moliwo tworzenia profilw, moe odby si na dwa sposoby.

Rys. 5.1. Uruchamianie szkicownika

Pierwszy to wybr z paska narzdziowego Sketcher (lub z menu grnego InsertSketcher) funkcji Sketch lub Positioned Sketch, a nastpnie wskazanie paszczyzny lub powierzchni planarnej, na ktrej ma by tworzony profil. Kolejno ta 211

moe by odwrotna, czyli najpierw mona wskaza paszczyzn, potem z kolei wybra funkcj Sketch lub Positioned Sketch (rys. 5.1). Paszczyzn mona wybra za pomoc drzewa struktury modelu (rys. 5.1a), ry paszczyzn (rys. 5.1b) lub poprzez pokazanie jednej z planarnych powierzchni ju istniejcego modelu (rys. 5.1c). Drugi sposb to aktywacja szkicownika za pomoc menu grnego Start(Mechanical Design)Sketcher i wskazanie odpowiedniej paszczyzny, na ktrej ma zosta umieszczony profil. Jeeli nie jest uruchomiony aden modu, wwczas szkicownik uruchomi si w module Part Design, ktry zostanie otwarty automatycznie. System CATIA oferuje dwa rodzaje szkicownikw: zwyky (Sketch) oraz pozycjonowany (Positioned Sketch). Szkicownik pozycjonowany (TypePositioned rys. 5.2) jest powizany z paszczyzn odniesienia (Reference) oraz punktem wstawienia (Origin). Szkicownik pozycjonowany moe by take, tzw. szkicownikiem lizgajcym (TypeSliding), w ktrym szkic jest przywizany jedynie do paszczyzny referencyjnej. Typ ten stosowany jest gwnie, aby zapewni zgodno ze szkicownikami niepozycjonowanymi, utworzonymi za pomoc polecenia Sketch oraz umoliwi przesuwanie takiego szkicownika wzgldem szkicownika pozycjonowanego. Jednak podczas dowolnej modyfikacji czci, szkic lizgajcy pozostaje w swoim pierwotny miejscu, co nie jest korzystne w procesie modelowania. Istnieje take szkicownik odizolowany (TypeIsolated), ktry nie posiada adnych powiza z istniejc geometri.

Rys. 5.2. Wybr trybu szkicownika i ustalanie jego pooenia

Tworzc szkic pozycjonowany w polu Reference okrela si paszczyzn, na ktrej szkic ma by utworzony. Punkt wstawienia (Origin pocztek ukadu 212

wsprzdnych) musi lee na paszczynie odniesienia (Reference) i moe zosta okrelony jako: Implicit domylny, czyli pooony w miejscu ustalonym za pomoc kursora myszy, Part origin pocztek ukadu wsprzdnych ju istniejcej czci, Projection point rzut dowolnego punktu na paszczyzn odniesienia, Intersection 2 lines punkt przecicia si dwch linii, Curve intersection punkt przecicia si krzywej z paszczyzn, na ktrej ma lee ukad wsprzdnych, Middle point punkt rodkowy dowolnej krzywej (krzywa nie musi lee na paszczynie odniesienia), Barycentre rodek cikoci. Natomiast kierunek ukadu wsprzdnych (Orientation) mona zdefiniowa jako: Implicit domylny, X, Y, Z Axis zgodny z wybran osi X, Y lub Z, Components zdefiniowany za pomoc wsprzdnej X, Y i Z, Through point przechodzcy przez punkt (punkt musi lee na paszczynie odniesienia), Parallel to line rwnolegy do linii, Intersection plane zgodnie z wybran paszczyzn, Normal to surface prostopady do wybranej powierzchni. Zarwno o pozioma (H Direction) jak i pionowa (V Direction) mog zosta okrelone niezalenie od siebie. Funkcja Reverse H / Reverse V zmienia zwrot osi na przeciwny, natomiast opcja Swap zamienia osie pomidzy sob. Podczas modelowania zaleca si stosowanie szkicownikw pozycjonowanych, poniewa podczas modyfikacji (rozwoju) geometrii, sprzone pooenie szkicownika automatycznie zmieni si, co pozwoli na pozostanie niezmienionego ksztatu profilu (nawet, jeeli naoone s wizy). Po narysowaniu profilu szkicownik opuszcza si za pomoc narzdzia Exit workbench umieszczonego na pasku narzdziowym Workbench (rys. 5.3).

Rys. 5.3. Wyjcie ze szkicownika

5.2. Ustawienia szkicownika

Po uruchomieniu szkicownika pojawia si okno przedstawione na rysunku 5.4. Charakterystyczne jest, e w oknie tym istnieje moliwo wywietlania i przycigania elementw do siatki. 213

Rys. 5.4. Widok okna roboczego w module Sketcher

Ustawienia dotyczce gstoci siatki znajduj si w ustawieniach programu, ktre uruchamia si w menu grnym ToolsOptions, w gazi Mechanical DesignSketcher (rys. 5.5: 1).

Rys. 5.5. Ustawienia gstoci siatki

Odstp pomidzy gwnymi elementami siatki (grubsze linie widoczne na rysunku 5.6) w poziomie (H) i pionie (V) okrela si w polach Primary spacing 214

(rys. 5.5: 1). Aktywacja funkcji Allow Distortions umoliwia ustawienie rnych wartoci odstpw w pionie i poziomie. Liczba elementw pomidzy gwnymi elementami siatki (Primary Spacing) ustalana jest w polu Graduations. Odstp pomidzy wzami siatki jest zawsze rwny ilorazowi wielkoci Primary spacing i Graduations (rys. 5.6).

Rys. 5.6. Wielkoci definiujce odlegoci pomidzy elementami siatki

Jednym z najbardziej istotnych paskw narzdziowych w szkicowniku jest pasek Sketch tools (rys. 5.7), ktry umoliwia wczenie/wyczenie siatki (Grid rys. 5.7: 1), przyciganie kursora do siatki (Snap to Point rys. 5.7: 2), zmian tworzonej geometrii docelowej na konstrukcyjn i odwrotnie (Constructional/Standard Element rys. 5.7: 3) oraz automatyczne tworzenie wizw geometrycznych (Geometrical Constraints rys. 5.7: 4) i wymiarowych (Dimensional Constraints rys. 5.7: 5). Pasek Sketch tools w zalenoci od wybranej funkcji moe uzupenia si o dodatkowe opcje oraz o pola do wprowadzania wartoci za pomoc klawiatury.

Rys. 5.7. Pasek narzdziowy Sketch tools

Rnica pomidzy krzywymi konstrukcyjnymi (linia przerywana) a krzywymi docelowymi (linia ciga) jest taka, e krzywe konstrukcyjne nie s uwzgldniane 215

(oraz widoczne) po wyjciu ze szkicownika i nie bior udziau w tworzeniu geometrii 3D (rys. 5.8).

Rys. 5.8, Krzywe docelowe i konstrukcyjne

Istnieje moliwo, aby krzywe konstrukcyjne po wyjciu ze szkicownika byy widoczne (rys. 5.9b), ale w dalszym cigu nie bd one uwzgldniane przy modelowaniu bryowym. Wystarczy zaznaczy te krzywe i uaktywni funkcj Output feature (rys. 5.9a) dostpn na pasku narzdziowym Tools. Operacja ta dotyczy take osi rysowanych w szkicowniku, z tym wyjtkiem, e osie s wykorzystywane podczas tworzenia modeli 3D.

Rys. 5.9. Zastosowanie funkcji Output feature

W celu uatwienia wyboru poszczeglnych elementw tworzonej geometrii i uniknicia dwuznacznoci (zarwno w szkicowniku jak i w pozostaych moduach) mona zastosowa narzdzie filtrowania (pasek narzdziowy User Selection Filter przedstawiony na rysunku 5.10). Elementy mona filtrowa wedug ich typu, tj. jako: punkty (rys. 5.10: 1), krzywe (rys. 5.10: 2), powierzchnie (rys. 5.10: 3) i objtoci (rys. 5.10: 4). Jeeli uruchomi si jedn z powyszych funkcji, bdzie niemoliwy wybr pozostaych nieaktywowanych elementw. Natomiast polecenie Feature Element Filter (rys. 5.10: 5) umoliwia wybr na podstawie waciwoci modelu, takich jak: profil, produkt, pad joint, itd., 216

a Geometrical Element Filter (rys. 5.10: 6) na podstawie czci modelu, czyli: powierzchni, krawdzi czy wierzchokw.

Rys. 5.10. Pasek narzdziowy User Selection Filter

Po najechaniu myszk na elementy modelu geometrycznego, w zalenoci od wybranego filtru, kursor moe przybra nastpujcy ksztat: kiedy wybr wskazanego elementu jest zakazany, jeeli zosta wybrany inny filtr ni Geometrical Element Filter, kiedy kursor znajduje si nad wybranym elementem, przy aktywnej funkcji Geometrial Element Filter.

5.3. Narzdzia rysunkowe

Wszystkie narzdzia do rysowania profilw w szkicowniku znajduj si na pasku narzdziowym Profile (rys. 5.11) lub s dostpne bezporednio w menu grnym w zakadce InsertProfile.

Rys. 5.11. Pasek narzdziowy Profile

217

5.3.1. Profile Podstawowym narzdziem rysunkowym jest funkcja Profile (rys. 5.11: 1), ktra pozwala tworzy profile otwarte lub zamknite. Podczas rysowania profilu, na pasku narzdziowym Sketch tools pojawiaj si dodatkowe funkcje (rys. 5.12). Tworzony profil moe skada si z prostych (rys. 5.12: 1) lub/i z ukw (rys. 5.12: 2 uk styczny do krzywej, rys. 5.12: 3 uk tworzony za pomoc trzech punktw). Rysowanie profilu mona jednak rozpocz jedynie od narysowania linii lub uku wykonanego za pomoc wskazania trzech punktw. uk za pomoc narzdzia Profile tworzy si poprzez aktywacj odpowiedniej funkcji na pasku narzdziowym Sketch tools (rys. 5.12: 2,3) lub przytrzymujc wcinity lewy klawisz myszy i przesuwajc kursor aktywuje si opcj rysowania uku stycznego do poprzednio utworzonej krzywej.

Rys. 5.12. Pasek Sketch tools dla narzdzia Profile

Zakoczenie tworzenia profilu (dziaania funkcji Profile) nastpuje po dwukrotnym klikniciu lewym przyciskiem myszy lub dwukrotnym aktywowaniu klawisza Esc. Jeeli profil ma by profilem zamknitym, to podczas koczenia rysowania (domykania) powinna pojawi si nastpujca ikona: . 5.3.2 Osie Kolejnym narzdziem rysunkowym jest funkcja Axis (rys. 5.11: 7), suca do rysowania osi (na ekranie widoczna jako linia kreska-kropka-kreska), ktra jest wykorzystywana podczas tworzenia bry i wyobie obrotowych. Istnieje moliwo utworzenia tylko jednej osi w danym szkicowniku. W przypadku stworzenia kolejnej osi, poprzednia zostaje automatycznie przeksztacona w lini konstrukcyjn. Mona take zamieni ju istniejc lini w o, poprzez zaznaczenie tej linii i wybr funkcji Axis. Jeeli w danym szkicu jest utworzona o, to po wyjciu z moduu szkicownika i przy tworzeniu dowolnej bryy obrotowej, o ta bdzie automatycznie przyjta jako o obrotu nowo tworzonego elementu 3D. 5.3.3. Profile zdefiniowane Podczas tworzenia profili, uytkownik ma moliwo korzystania z tak zwanych profili zdefiniowanych pierwotnie, znajdujcych si na pasku narzdziowym Predefined Profile (rys. 5.13) dostpnym poprzez pasek Profile (rys. 5.11: 2). Do profili zdefiniowanych nale: prostokt (Rectangle rys. 5.13: 1), tworzony poprzez wskazanie dwch przeciwlegych wierzchokw, 218

 prostokt zorientowany (Oriented Rectangle rys. 5.13: 2), definiowany poprzez wskazanie dwch punktw podstawy i trzeciego punktu okrelajcego jego wysoko. Rnica pomidzy prostoktem zorientowanym, a zwykym prostoktem jest taka, i boki prostokta zorientowanego nie musz by prostopade lub rwnolege do osi ukadu wsprzdnych, rwnolegobok (Parallelogram rys. 5.13: 3), tworzony poprzez wskazanie trzech punktw (dwch ssiadujcych ze sob oraz trzeciego wierzchoka),

Rys. 5.13. Pasek narzdziowy Predefined Profile

otwr w ksztacie rowka wpustowego (Elongated Hole rys. 5.13: 4), rysowany poprzez okrelenie dugoci osi oraz promienia zaokrglenia, otwr rozcignity cylindrycznie (Cylindrical Elongated Hole rys. 5.13: 5), tworzony poprzez okrelenie rodka oraz promienia okrgu (punkt definiujcy promie jest jednoczenie punktem pocztkowym uku), na ktrym bdzie powstawa profil, nastpnie koca uku oraz promienia otworu, profil w ksztacie dziurki od klucza (Keyhole Profile rys. 5.13: 6), rysowany poprzez zdefiniowanie osi, na kocach ktrej bd miay rodek okrgi oraz okrelenie wartoci promieni tych okrgw, szeciokt opisany na okrgu (Hexagon rys. 5.13: 7), definiowany za pomoc rodka i promienia okrgu, prostokt rysowany wzgldem swojego rodka (Centered Rectangle rys. 5.13: 8), tworzony poprzez ustalenie rodka prostokta oraz poowy jego przektnej, rwnolegobok rysowany wzgldem swojego rodka (Centered Parallelogram rys. 2.13: 9), definiowany na podstawie ju istniejcych dwch prostych, ktrych punkt przecicia bdzie rodkiem rwnolegoboku (proste definiuj rwnie pooenie jego bokw), a nastpnie okrelenie poowy wysokoci i szerokoci rwnolegoboku.

219

5.3.4. Okrgi i uki Do rysowania ukw oraz okrgw w szkicowniku su funkcje dostpne na pasku narzdziowym Circle (rys. 5.14), ktry znajduje si na pasku Profile (rys. 5.11: 3).

Rys. 5.14. Pasek narzdziowy Circle

Narzdzia te umoliwiaj tworzenie: okrgu (Circle rys. 5.14: 1), poprzez okrelenie jego rodka oraz promienia, okrgu (Three Point Circle rys. 5.14: 2), za pomoc trzech punktw lecych na jego obwodzie, okrgu (Circle Using Coordinates rys. 5.14: 3), ktrego parametry s zdefiniowane za pomoc wsprzdnych kartezjaskich lub biegunowych, okrgu (Tri-Tangent Circle rys. 5.14: 4), stycznego do trzech dowolnych elementw, uku (Three Point Arc rys. 5.14: 5), za pomoc trzech punktw (pocztkowego, przejciowego i kocowego), uku (Three Point Arc Starting With Limits rys. 5.14: 6), za pomoc trzech punktw (pocztkowego, kocowego i przejciowego), uku (Arc rys. 5.14: 7), poprzez zdefiniowanie rodka okrgu, na ktrym ten uk bdzie rozpity, promienia okrgu, ktry jest jednoczenie punktem pocztkowym uku oraz punktu kocowego uku.

5.3.5. Splajny Rysowanie krzywych gadkich (splajnw) odbywa si za pomoc funkcji Spline z paska narzdziowego o tej samej nazwie (rys. 5.15: 1) dostpnego poprzez pasek narzdziowy Profile (rys. 5.11: 4).

Rys. 5.15. Pasek narzdziowy Spline

220

Splajn musi skada si, co najmniej z trzech punktw, jeeli s to tylko dwa punkty, wtedy efektem kocowym jest prosta. Kady splajn moe zosta poddany edycji. Wystarczy klikn na niego dwa razy mysz, lub najecha na niego mysz, przycisn prawy przycisk i wybra z menu rozwijanego Spline.objectDefinition, po czym otworzy si okno edycyjne widoczne na rysunku 5.16.

Rys. 5.16. Okno edycyjne narzdzia Spline

W trybie edycji mona modyfikowa punkty kontrolne (rys. 5.16: 1), na podstawie, ktrych zbudowany jest splajn, poprzez: dodanie nowych punktw (Add Point After / Add Point Before rys. 5.16: 2), zastpienie (Replace Point rys. 5.16: 2) lub usunicie (Remove Point rys. 5.16: 5) ju istniejcych. Splajn mona rwnie zamkn (Clone Spline rys. 5.16: 3), okreli styczno (Tangency rys. 2.16: 4) lub promie krzywizny (Curvature Radius rys. 2.16: 6) we wskazanym punkcie. Za pomoc krzywych gadkich mona take poczy ze sob dwa punkty lub dwa profile. Do tego celu wykorzystuje si funkcj Connect (rys. 5.15: 2). Domylnie elementy czone s ze sob za pomoc krzywej typu splajn (rys. 5.17: 2), jednak czca krzywa moe by take ukiem (aktywna opcja 1 na rysunku 5.17).

Rys. 5.17. Pasek Sketch tools dla narzdzia Connect

Krzywa, ktra czy punkty jest asocjacyjna i moe mie zachowan cigo w punkcie (rys. 5.17: 3), w stycznoci (rys. 5.17: 4) lub w krzywinie (rys. 5.17: 5). 221

Mona zdefiniowa take warto naprenia (rys. 5.17: 6) krzywej i kierunek cigoci. Zmiana kierunku cigoci nastpuje w trybie edycji, poprzez kliknicie na czerwone strzaki, ktre pojawi si na pocztku i kocu utworzonej krzywej lub poprzez nacinicie przycisku Reverse Direction (rys. 5.18: 7). Edycja krzywej (rys. 5.18) czcej jest moliwa podobnie jak miao to miejsce w przypadku krzywej typu splajn, poprzez dwukrotne kliknicie na t krzyw lub najechanie na ni myszk, przycinicia prawego przycisku myszy i wybranie z menu podrcznego Connect.objectDefinition.

Rys. 5.18. Okno edycyjne narzdzia Connect

Warto funkcji Tension (naprenia) (rys. 5.18: 6) odpowiada zwielokrotnionemu wspczynnikowi dotyczcemu stycznego wektora normalnego i jest dostpna tylko w przypadku cigoci w stycznoci (rys. 5.18: 4) lub cigoci w krzywinie (rys. 5.18: 5). Warto rwna 0 odpowiada cigoci w punkcie (rys. 5.18: 3). 5.3.6. Krzywe stokowe Krzywe stokowe tworzone s za pomoc funkcji znajdujcych si na pasku narzdziowym Conic (rys. 5.19), ktry wystpuje na pasku Profile (rys. 5.11: 5).

Rys. 5.19. Pasek narzdziowy Conic

Do krzywych stokowych nale: elipsa (Ellipse rys. 5.19: 1), tworzona poprzez okrelenie rodka i dwch rednic (gwnej i pomocniczej), 222

 parabola (Parabola by Focus rys. 5.19: 2), rysowana poprzez okrelenie ogniskowej, wierzchoka oraz dwch punktw bdcych ograniczeniem jej ramion, hiperbola (Hyperbola by Focus rys. 5.19: 3), definiowana poprzez okrelenie ogniskowej, wierzchoka oraz rozstawu ramion i dwch punktw ograniczajcych te ramiona, inne krzywe stokowe (Conic rys. 5.19: 4), ktre mona utworzy na kilka sposobw, poprzez wybr odpowiedniej funkcji z paska narzdziowego Sketch tools zilustrowanego na rysunku 5.20: krzywa stokowa bazujca na ju istniejcej krzywej (rys. 5.20: 1), krzywa stokowa definiowana za pomoc dwch punktw (punkt pocztkowy i kocowy) oraz dwch stycznych do tych punktw lub punktu rodkowego (Passing point) (rys. 5.20: 2), krzywa stokowa tworzona za pomoc czterech punktw (punkt pocztkowy i kocowy, porednie dwa punkty chwilowe wybrane w logicznej kolejnoci), jednej stycznej do jednego z tych punktw (rys. 5.20: 3), krzywa stokowa rysowana za pomoc piciu punktw (punkt pocztkowy i kocowy, trzy porednie punkty chwilowe wybrane w logicznej kolejnoci) (rys. 5.20: 4). Opcja Start and End Tangent (rys. 5.20: 5) pozwala ustali styczno punktu pocztkowego i kocowego, natomiast opcja Tangent Intersection Point (rys. 5.20: 6) pozwala zdefiniowa przecicie si punktu pocztkowego i kocowego stycznej.

Rys. 5.20. Pasek Sketch tools dla narzdzia Conic

5.3.7. Linie Linie w szkicowniku programu CATIA rysuje si narzdziami z paska Line (rys. 5.21), ktry jest dostpny poprzez pasek Profile (rys. 5.11: 6).

223

Rys. 5.21. Pasek narzdziowy Line

Odcinek linii (rys. 5.21: 1) tworzony jest poprzez zdefiniowanie punktu pocztkowego i kocowego, lub w przypadku aktywacji opcji Symmetrical Extension (rys. 5.22: 1) na pasku narzdziowym Sketch tools poprzez okrelenie punktu rodkowego i wartoci rozcignicia symetrycznego linii.

Rys. 5.22. Pasek Sketch tools dla narzdzia Line

Za pomoc funkcji Infinite Line (rys. 5.21: 2) rysuje si lini nieskoczon, ktra moe by pozioma lub pionowa do aktualnego ukadu wsprzdnych, ewentualnie moe przebiega przez dwa dowolne punkty w zalenoci od wybranej opcji na pasku Sketch tools (rys. 5.23: 1,2,3).

Rys. 5.23. Pasek Sketch tools dla narzdzia Infinite Line

Kolejnymi liniami, jakie mona utworzy w szkicowniku s: linia styczna (rys. 5.21: 3) do dwch obiektw oraz dwusieczna kta (rys. 5.21: 4) przechodzca przez punkt przecicia si dwch linii. W przypadku dwusiecznej, kiedy obie linie s rwnolege, to dzieli ona przestrze pomidzy nimi na dwie rwne czci. Narzdzie Line Normal to Curve (rys. 5.21: 5) suy do narysowania linii prostopadej do krzywej i przechodzcej przez dowolny punkt nielecy na tej krzywej. Kolejno wskazywania elementw jest dowolna. Jednak w przypadku, kiedy krzywa ma by okrelona jako pierwsza trzeba aktywowa opcj Select a Curve before (rys. 5.24: 1) na pasku Sketch tools.

224

Rys. 5.24. Pasek Sketch tools dla narzdzia Line Normal to Curve

5.3.8. Punkty Ostatni grup narzdziow stosowan do rysowania elementw profilw jest grupa Point (rys. 5.25), suca do wstawiania punktw, znajdujca si na pasku narzdziowym Profile (rys. 5.11: 8).

Rys. 5.25. Pasek narzdziowy Point

Najprociej punkt mona wstawi poprzez wybranie funkcji Point by Clicking (rys. 5.25: 1) i kliknicie lewym przyciskiem myszy w miejscu, gdzie ten punkt ma si znajdowa. Mona take wstawi punkt poprzez okrelenie jego wsprzdnych kartezjaskich lub biegunowych (Point by Using Coordinates rys. 5.25: 2). Za pomoc funkcji Equidistant Points (rys. 5.25: 3) mona umieci punkty na dowolnie wskazanej krzywej. Domylnie w oknie edycyjnym tego narzdzia okrela si liczb punktw (rys. 5.26: 2) majcych znale si na tej krzywej. Punkty te bd leay w jednakowych odlegociach od siebie.

Rys. 5.26. Okno edycyjne narzdzia Equidistant Points

Jednak, kiedy wskae si punkt na pocztku lub kocu krzywej, na ktrej tworzone s punkty, aktywne staj si opcje umoliwiajce: ustalenie liczby punktw oraz dugoci, na jakiej maj one wystpi (Points & Length rys. 5.26: 2), okrelenie liczby punktw oraz odstpw pomidzy nimi (Points & Spacing 225

rys. 5.26: 3), zdefiniowanie odlegoci pomidzy punktami oraz dugoci, na jakiej maj te punkty wystpi (Spacing & Length rys. 5.26: 4). W celu utworzenia punktu (punktw) w miejscu przecicia si krzywych stosuje si narzdzie Intersection Point (rys. 5.25: 4). Narzdzia Projection Point (rys. 5.25: 5) rzutuje punkt lub grup punktw na dowoln krzyw. Punkty bd rzutowane na krzyw w kierunku normalnym do tej krzywej, jeeli aktywna jest opcja Orthogonal Projection (rys. 5.27: 1) lub pod dowolnym ktem zdefiniowanym poprzez kierunek rzutowania (aktywne pole Along a Direction rys. 5.27: 2).

Rys. 5.27. Pasek Sketch tools dla narzdzia Projection Point

5.4. Narzdzia edycyjne

Narzdzia do edycji krzywych w szkicowniku znajduj si na pasku narzdziowym Operation (rys. 5.28) lub s dostpne z menu grnego InsertOperation.

Rys. 5.28. Pasek narzdziowy Operations

5.4.1. Zaokrglanie i fazowanie Podstawowymi narzdziami edycyjnymi s funkcje Corner (rys. 5.28: 1) i Chamfer (rys. 5.28: 2) suce odpowiednio do zaokrglania i fazowania.

226

Rys. 5.29. Pasek Sketch tools dla narzdzia Corner i Chamfer

Podczas stosowania powyszych narzdzi, w zalenoci od wybranej opcji na pasku narzdziowym Sketch Tools (rys. 5.29) moliwe jest: usunicie wystajcych linii (Trim All Elements rys. 5.29: 1), usunicie tylko pierwszej (wybranej do zaokrglenia lub fazowania) wystajcej linii (Trim First Element rys. 5.29: 2), pozostawienie obu wystajcych linii jako standardowych (No Trim rys. 5.29: 3) lub jako konstrukcyjnych (Construction Lines No Trim rys. 5.29: 6), pozostawienie wystajcych linii jako standardowych (Standard Lines Trim rys. 5.29: 4) lub konstrukcyjnych (Construction Lines Trim rys. 5.29: 5) tylko do punktu ich przecicia si. 5.4.2. Docinanie, wyduanie, przerywanie linii oraz zamykanie i dopenianie ukw Na pasku narzdziowym Relimitations (rys. 5.30), ktry z kolei wystpuje na pasku Operation (rys. 5.28: 3) znajduj si funkcje umoliwiajce docinanie, wyduanie, przerywanie linii oraz zamykanie i dopenianie ukw.

Rys. 5.30. Pasek narzdziowy Relimitations

Funkcja Trim (rys. 5.30: 1) pozwala przyci do siebie dwie krzywe, lub jeeli krzywe si ze sob nie przecinaj wyduy jedn krzyw do drugiej. W przypadku aktywnej opcji Trim All Elements (rys. 5.31: 1) na pasku narzdziowym Sketch tools zostanie usunity nadmiar w punkcie przecicia si krzywych lub dla aktywnej opcji Trim First Element (rys. 5.31: 2) zostanie usunity tylko nadmiar jednej linii w punkcie (pierwszy wskazany) przecicia si z drug lini. 227

Rys. 5.31. Pasek Sketch tools dla narzdzia Trim

Narzdzie Break (rys. 5.30: 2) umoliwia przerwanie krzywej w miejscu przecicia si z innym elementem, lub w miejscu podanym przez uytkownika. Dziki funkcji Quick Trim (rys. 5.30: 3) uytkownik moe tylko przerwa wskazany element bez jego usuwania (jeeli aktywna jest opcja Break And Keep z rysunku 5.32: 3), lub jednoczenie przerwa i usun wskazan cz krzywej (aktywne pozostae dwie opcje). Wwczas narzdzie to dziaa jak standardowa gumka, ktra usuwa cz wskazanej krzywej a do najbliszego elementu, ktry j przecina. Jeeli wskazana cz krzywej jest ograniczona z dwch stron, wwczas mona pozostawi cz wewntrzn (Break and Rubber In rys. 5.32: 1) lub zewntrzna (Break and Rubber Out rys. 5.32: 2) tej krzywej.

Rys. 5.32. Pasek Sketch tools dla narzdzia Quick Trim

Domknicie otwartego profilu, ktry musi by ukiem mona wykona za pomoc narzdzia Close (rys. 5.30: 4). Natomiast utworzenie elementu komplementarnego (uzupenienie uku do okrgu lub elipsy i usunicie wskazanego uku) realizuje si poprzez funkcj Complement (rys. 5.30: 5) 5.4.3. Transformacje Transformacje s to operacje suce do modyfikacji, zmiany pooenia lub powielenia ju istniejcych obiektw. Funkcje do transformacji mieszcz si na pasku narzdziowym Transformation (rys. 5.33) i s dostpne poprzez pasek narzdziowy Operation (rys. 5.28: 4).

228

Rys. 5.33. Pasek narzdziowy Transformation

Pierwszym z narzdzi do transformacji jest kopia lustrzana (rys. 5.33: 1), ktr wykonuje si poprzez wybr elementu (elementw) do odbicia a nastpnie wskazuje o odbicia. Osi odbicia moe by dowolna prosta (standardowa lub konstrukcyjna) lub osie ukadu wsprzdnych. Narzdzie Symmetry (rys. 5.33: 2) rni si od kopii lustrzanej tylko tym, e element pierwotny (odbijany) zostaje po wykonaniu tej funkcji usunity. Przesuwanie obiektu (obiektw) realizuje si za pomoc narzdzia Translate (rys. 5.33: 3). Po zdefiniowaniu elementw do przesunicia, okrela si punkt, wzgldem ktrego przesunicie to bdzie realizowane oraz odlego i kierunek przesunicia. Podczas dziaania tej funkcji aktywne jest okno edycyjne przedstawione na rysunku 5.34, w ktrym w polu Value (rys. 5.34: 5) definiuje si warto przesunicia. Aktywna opcja Snap Mode (rys. 5.34: 6) powoduje, e przemieszczenie odbywa si o wartoci, ktre s wielokrotnoci rozmiaru siatki. Narzdzie Translate moe zosta take wykorzystane jako szyk liniowy (w szkicowniku nie ma typowych narzdzi do tworzenia szykw). Wwczas musi zosta zaznaczona opcja Duplicate Mode (rys. 5.34: 2), a w polu Instance(s) (rys. 5.34: 1) naley wpisa liczb ewentualnych kopii elementw. Kiedy funkcja Keep internal constraints (rys. 5.34: 3) jest aktywna, wwczas podczas przesunicia zostaj zachowane wizy wewntrzne wystpujce w wybranym elemencie, natomiast kiedy zaznaczona jest opcja Keep external constraints (rys. 5.34: 4), wtedy wszystkie wizy zewntrzne istniejce pomidzy elementami wybranymi i elementami zewntrznymi, nie bd brane pod uwag podczas translacji. Obie te opcje nie mog by aktywne jednoczenie.

Rys. 5.34. Okno edycyjne narzdzia Translate

229

Narzdzie Rotate (rys. 5.33: 4) suy do obrotu elementw. Po wyborze obiektu, ktry zostanie obrcony, definiuje si o obrotu (wskazujc jej pocztek i koniec) oraz kt obrotu. Podobnie, jak miao to miejsce w przypadku przesuwania obiektw, podczas dziaania tej funkcji, pojawia si okno edycyjne (rys. 5.35), w ktrym ustala si warto kta obrotu (rys. 5.35: 4). Przy aktywnej opcji o Snap Mode (rys. 5.35: 5) warto kta obrotu bdzie zmienia si co 5 .

Rys. 5.35. Okno edycyjne narzdzia Rotate

Element obracany bdzie take wielokrotnie powielany, kiedy zaznaczone jest pole Duplicate Mode z rysunku 5.35: 2 oraz ustalona jest liczba kopii w polu Instance(s) (rys. 5.35: 1). Aktywna opcja Constraint Conservation (rys. 5.35: 3), powoduje e wraz z obracanymi elementami, obracaj si wszystkie wizy naoone na obracany element. Skalowanie elementw (narzdzie Scale z rysunku 5.33: 5) odbywa si poprzez wybr elementu do skalowania, wskazania punktu, wzgldem ktrego skalowanie bdzie realizowane oraz ustalenie w oknie edycyjnym w polu Value (rys. 5.36 3) wartoci skali. Przy zaznaczonej opcji Duplicate Mode (rys. 5.36: 1) element skalowany nie zostanie usunity. Elementy mog by skalowane wraz z wizami geometrycznymi, kiedy aktywna jest opcja Conservation of the constraints (rys. 5.36: 2). Warto skali bdzie zmienia si o warto 0.1, przy wczonej opcji Snap Mode (rys. 5.36: 4).

Rys. 5.36. Okno edycyjne narzdzia Scale

Ostatnim narzdziem z paska Transformation jest narzdzie Offset (rys. 5.33: 6), ktre umoliwia odsunicie elementu z jego wielokrotnym powieleniem. Liczba kopiowanych elementw ustalana jest w polu Instance(s) na pasku 230

Sketch tools (rys. 5.37: 5). W zalenoci od wybranej opcji, moliwe jest odsunicie tylko jednej wybranej krzywej (No propagation rys. 5.37: 1), wybranej krzywej z wszystkimi krzywymi stycznymi do niej (Tangent Propagation rys. 5.37: 2) lub caego obiektu zamknitego, w ktrym zaznaczona krzywa si znajduje (Point Propagation rys. 5.37: 3). Odsunicie moe by zrealizowane jednoczenie z obu stron obiektu podstawowego w okrelonych w polu Offset (rys. 5.37: 5) odlegociach.

Rys. 5.37. Pasek Sketch tools dla narzdzia Offset

5.4.4. Rzutowanie elementw 3D na paszczyzn szkicownika W modelowaniu 3D przy tworzeniu nowych profilw bardzo czsto korzysta si z obiektw ju istniejcych. Dlatego na pasku narzdziowym 3D Geometry (rys. 5.38) dostpnym z paska narzdziowego Operation (rys. 5.28: 5) znajduj si trzy narzdzia suce do tego celu.

Rys. 5.38. Pasek narzdziowy 3D Geometry

Narzdzie Project 3D Elements (rys. 5.38: 1) rzutuje krawdzie obiektu 3D (poprzez ich wskazanie) znajdujcego si pod powierzchni szkicowania na aktywn paszczyzn szkicowania. Obiektem wynikowym mog by tylko punkty i krzywe. Efektem kocowym zastosowania narzdzia Intersect 3D Elements (rys. 5.38: 2) jest cz wsplna (krawdzie) paszczyzny szkicowania i obiektu, ktry przecina t paszczyzn. Narzdzie Project 3D Silhouette Edges (rys. 5.38: 3) tworzy sylwetk krawdzi bry obrotowych. W efekcie uzyskuje si krawdzie zrzutowane w kierunku normalnym na paszczyzn szkicowania. Niezalenie od zastosowanego narzdzia, wszystkie zrzutowane obiekty maj charakter zamknity (kolor ty), co oznacza, e s one powizane z pierwotn geometri (wraz ze zdefiniowanymi stopniami swobody wizami) i nie mona podda ich edycji. Dlatego jeeli istnieje potrzeba ich modyfikacji, trzeba te ele231

menty odizolowa. Suy do tego opcja Isolate dostpna w menu podrcznym (przycisn prawy przycisk myszy, kiedy kursor znajduje si nad obiektem do odizolowania i wybra Mark.objectIsolate) lub w menu InsertOperation3DGeometryIsolate.

5.5. Wizy geometryczne i wymiarowe

Podczas tworzenia profilw w szkicowniku szczegln rol odgrywaj wizy, ktre odbieraj poszczeglnym elementom modelu odpowiednie stopnie swobody. W programie CATIA istniej dwa rodzaje wizw: wizy geometryczne (Geometrical Constraints) i wizy wymiarowe (Dimensional Constraints). W trakcie rysowania wizy geometryczne bd automatycznie nakadane przez program, jeeli aktywne jest opcja Geometrical Constraints (rys. 5.7: 4) na pasku narzdziowym Sketch Tools. Natomiast wizy wymiarowe pojawi si tylko wtedy, gdy aktywna jest opcja Dimensional Constraints (rys. 5.7: 5) oraz wymiary tworzonego elementu bd wprowadzone za pomoc pl, znajdujcych si na pasku narzdziowym Sketch Tools. Jeeli aktywne s opcje Geometrical Constraints i Dimensional Constraints, a uytkownik nie chce, aby byy one uwzgldniane podczas rysowania profilu, wystarczy przytrzyma klawisz Shift. Preferuje si, aby wizy w modelu byy tworzone dopiero po wstpnym narysowaniu profilu. Narzdzia do nadawania wizw znajduj si na pasku Constraint (rys. 5.39) oraz w menu grnym InsertConstraint.

Rys. 5.39. Pasek narzdziowy Constraint

Do wizw wymiarowych zalicza si: Distance odlego pomidzy dwoma elementami, Length dugo elementu, Angle warto kta pomidzy dwoma elementami, Radius/Diameter warto promienia/rednicy okrgu lub uku, Semimajor axis rozmiar wikszej posi (elipsy), Semiminor axis rozmiar mniejsza posi (elipsy). Natomiast wizami geometrycznymi s: Symmetry symetria pomidzy elementami i osi lub lini, 232

 Midpoint wymuszenie, aby jeden element by ulokowany w centrum innego elementu, Equidistant point wymuszenie, aby dwa punkty (wskazane jako pierwsze) byy w jednakowej odlegoci od punktu trzeciego, Fix zamocowanie (pooenie ustalone), Coincidence ustawienie w jednej linii dwch elementw (wspliniowo), lub, jeeli s to punkty to ustalenie ich pooenia w tym samym miejscu, Concentricity pooenie rodka jednego okrgu lub uku w centrum innego okrgu lub uku (wsposiowo), Tangency tworzenie stycznoci jednego elementu do innego elementu, Parallelism rwnolego pomidzy krzywymi, Perpendicularity prostopado dwch linii, Horizontality/Verticality pooenie poziome lub pionowe linii wzgldem osi ukadu wsprzdnych. W zalenoci od zastosowanego wizu na rysunku pojawiaj si odpowiednie symbole, ktrych ksztat i znaczenie zestawiono w tabeli 5.1. Tabela 5.1. Symbole definiujce rodzaj zastosowanego wizu Symbol Perpendicular Coincidence Vertical Horizontal Fix/Unfix Parallel Radius Diameter Symmetry Concentricity Tangency Equidistant Point, Midpoint Typ wizu Prostopado Zbieno Pionowo Poziomo Ustalenie pooenia (zamocowanie) Rwnolego Promie rednica Symetria Wsprodkowo Styczno Jednakowo odlege

5.5.1. Definiowanie wizw Definiowanie wizw wymiarowych realizuje si poprzez wybr odpowiedniej krzywej (krzywych, jeeli ma by zdefiniowana odlego lub kt pomidzy 233

nimi), a nastpnie aktywowanie narzdzia Constraint (rys. 5.40: 1) dostpnego poprzez pasek narzdziowy Constraint (rys. 5.39: 2) lub poprzez menu grne InsertConstraintConstraint CreationConstraint. Kolejno moe by odwrotna, czyli najpierw mona wybra narzdzie, a dopiero pniej wskaza element do zwymiarowania. W powyszym przypadku program sam okreli rodzaj wizu wymiarowego.

Rys. 5.40. Pasek narzdziowy Constraint Creation

Nadawanie wizw geometrycznych odbywa si za pomoc narzdzia Constraints Defined in Dialog Box (rys. 5.39: 1) lub z menu grnego InsertConstraintConstraint. W tym przypadku jednak, najpierw naley wskaza elementy, ktrym zostan nadane wizy, a dopiero potem uruchomi narzdzie do ich nadawania oraz wybra z okna edycyjnego (rys. 5.41) rodzaj wizania. Jak wida na rysunku 5.41, w oknie edycyjnym oprcz wizw geometrycznych (Geometrical Constraints) znajduj si rwnie wizy wymiarowe (Dimensional Constraints). Wikszo typw wizw geometrycznych wymaga wybrania, co najmniej dwch elementw, ktre bd ze sob za pomoc danego wizania poczone. Jednoczesne zaznaczenie dwch lub wicej krzywych odbywa si z uyciem klawisz Ctrl.

Rys. 5.41. Okno edycyjne narzdzia Constraints Defined in Dialog Box

Najszybszym sposobem na definiowanie zarwno wizw geometrycznych, jak i wymiarowych, jest dwukrotne kliknicie na ikon narzdzia Constraint (rys. 5.40: 1) i wskazanie elementw, ktrym maj by nadane wizy. Jeeli ma zosta naoone wizanie geometryczne potrzebne bdzie dodatkowo przycinicie prawego klawisza myszy i wybr z menu podrcznego rodzaju poczenia. W menu podrcznym, oprcz ju znanych wizw, dostpne s funkcje: Allow symmetry line, ktra dziaa jak wizanie Equidistant lub Symmetry (wskazuje si dwa elementy, wybiera powysz funkcj i trzeci element, wzgldem, ktrego 234

te dwa bd symetryczne) i Swap Location, ktra zamienia pooenie dwch wybranych elementw na przeciwne. Narzdzie Constraint bdzie aktywne, a do momentu dwukrotnego kliknicia przycisku Esc. Innym uproszczonym sposobem uzyskania wizw kontaktowych w systemie CATIA, jest aktywowanie narzdzia Contact Constraint (za pomoc ikony z rysunku 5.40: 2 lub menu grnego InsertConstraintConstraint CreationContact Constraint) oraz wybr elementw, od ktrych zaley rodzaj zdefiniowanego wizania, i tak jeeli zostan wskazane: punkt i dowolna krzywa, tworzony jest wiz zbienoci, dwa punkty, definiowany jest wiz zbienoci, dwie linie, nadawany jest wiz wspliniowoci, dwa okrgi, tworzony jest wiz wsposiowoci, dwie krzywe i/lub elipsy, nadawany jest wiz wsposiowoci, dwie krzywe (za wyjtkiem okrgw i/lub elips) lub dwie linie, definiowany jest wiz stycznoci, linia i okrg, tworzony jest wiz stycznoci. Jeeli element lub grupa elementw tworzonego profilu, ma nie zmienia swoich waciwoci oraz pooenia wzgldem siebie, naley zastosowa wiz Fix Together (rys. 5.42: 1 lub InsertConstraintConstraint CreationFix Together) dostpny z paska Constraint (rys. 5.39: 3). Jednak stosowanie tego typu wizania nie jest zalecene w procesie tworzenia szkicw.

Rys. 5.42. Pasek narzdziowy Constraint Creation

Moliwe jest take automatyczne tworzenie wizw wymiarowych i geometrycznych. Suy do tego narzdzie Auto Constraint (rys. 5.42: 2 lub InsertConstraintConstraint CreationAuto Constraint). Wizy nadaje si poprzez zaznaczenie pojedynczego elementu lub grupy elementw (liczba wybranych krzywych znajduje si w polu 1 na rysunku 5.43) oraz uruchomienie narzdzia Auto Constraint. Operacje te mona wykona w odwrotnej kolejnoci. W oknie edycyjnym narzdzia Auto Constraint mona okreli element odniesienia (rys. 5.43: 2) lub lini symetrii (rys. 5.43: 3), wzgldem, ktrych wizy bd definiowane. Dla wizw wymiarowych mona wybra rodzaj wymiarowania, tzn. wymiarowanie szeregowe (Chained rys. 5.43: 4) lub wymiarowanie do wsplnej bazy (Stacked rys. 5.43: 5).

235

Rys. 5.43. Okno edycyjne narzdzia Auto Constraint

5.5.2. Animacja i edycja wizw Zdarza si, e uytkownik potrzebuje informacji, w jaki sposb zmiana wymiarw (wizw wymiarowych) wpynie na geometri obiektu. Dane takie, mona uzyska stosujc narzdzie Animate Constraint (rys. 5.39: 4) znajdujce si na pasku Constraint lub w menu grnym InsertConstraintAnimate Constraint. Po wybraniu wymiaru, ktry ma by obserwowany i uaktywnieniu narzdzia Animate Constraint w oknie edycyjnym (rys. 5.44) ustala si warto pocztkow (rys. 5.44: 1) i kocow (rys. 5.44: 2) modyfikowanego wizu oraz liczb klatek animacji (rys. 5.44: 3).

Rys. 5.44. Okno edycyjne narzdzia Animate Constraint

Animacj steruje si przyciskami dostpnymi w polach 4 i 5 (rys. 5.44). Podczas ogldania mona wyczy wywietlanie wizw wymiarowych i geometrycznych (rys. 5.44: 6). Edycja utworzonego wymiarw odbywa si poprzez dwukrotne kliknicie na nim lub poprzez funkcj Edit Multi-Constraint dostpn na pasku Constraint (rys. 5.39: 5) oraz w menu grnym InsertConstraintEdit Multi-Constraint. W pierwszym przypadku w zalenoci od rodzaju wymiaru, tzn. czy jest to wymiar liniowy (rys. 5.45a), czy warto promienia/rednicy (Radius/Diameter rys. 5.45b) otwiera si okno edycyjne Constraint Definition (rys. 5.45), w ktrym mona wprowadzi nowy wymiar (rys. 5.45a,b: 1) lub zamieni definiowanie za pomoc rednicy na promie i odwrotnie (rys. 5.45b: 3). Wymiar mona zablokowa (rys. 5.45a,b: 2), aby nie mg ulec zmianie.

236

Rys. 5.45. Okna edycyjne wizw wymiarowych: a) wymiar liniowy, b) promie/rednica

W drugim przypadku otwiera si okno edycyjne (rys. 5.46) ze wszystkimi stworzonymi wizami wymiarowymi (rys. 5.46: 1) oraz z ich pocztkowymi wymiarami (rys. 5.46: 2). Nowy wymiar ustala si w polu 5 (rys. 5.46), po czym wymiar ten bdzie widoczny w kolumnie 3 tabeli (rys. 5.46). W oknie edycyjnym Edit Multi-Constraint mona take ustali tolerancje, wprowadzajc je w polach 6 (rys. 5.46). Dodane tolerancje zostan wywietlone w kolumnach 4 tabeli (rys. 5.46). Powrt do wymiarw i tolerancji pocztkowych realizuje si odpowiednio za pomoc przyciskw 7 i 8 (rys. 5.46).

Rys. 5.46. Okno edycyjne narzdzia Edit Multi-Constraint

5.6. Diagnozowanie poprawnoci profilw

Podczas tworzenia profilw dy si, aby miay ona zazwyczaj charakter zamknity oraz kolorem tworzonego profilu by kolor zielony, ktry oznacza, e profil jest idealnie powizany. Jeeli jednak sposb naoenia wizw geometrycznych i wymiarowych jest niekompletny lub bdny, profil zmienia swj kolor, ktry moe by: biay, jeeli brakuje jakich wizw geometrycznych i/lub wymiarowych, 237

 rowy, kiedy istnieje nadmiar wizw (wizy geometryczne i wymiarowe powielaj si), brzowy, kiedy wizy s sprzecznie naoone, czerwony, jeeli co najmniej warto jednego z wizw wymiarowych musi zosta zmieniona. Powysze kolory uytkownik moe dostosowa do wasnych potrzeb w ustawieniach programu (ToolsOptions), w gazi Parameters and Measure, w zakadce Constraints and Dimensions w polu Constraints Style (rys. 5.47: 1). Jednak kolory te bd wywietlane tylko w przypadku, kiedy wczona jest opcja Visualization of Diagnosis (rys. 5.5: 2) oraz aktywna jest funkcja Diagnostics na pasku narzdziowym Visualization (rys. 5.53: 4).

Rys. 5.47. Dostosowanie kolorw wizw do potrzeb uytkownika

Jeeli uytkownik nie wie, na ktre elementy trzeba jeszcze naoy wizania, wwczas pomocne staje si narzdzie Sketch Solving Status (rys. 5.48: 1) z paska narzdziowego 2D Analysis Tools (rys. 5.48), ktry jest dostpny poprzez pasek narzdziowy Tools.

Rys. 5.48. Pasek narzdziowy 2D Analysis Tools

238

Po uruchomieniu tego narzdzia w oknie Sketch Solving Status (rys. 5.49b), pojawi si informacja Under-Constrained (rys. 5.49b: 1), jeeli brakuje jeszcze wizw lub Iso-Constrained, kiedy profil jest idealnie powizany.

Rys. 5.49. Narzdzia do diagnozowania profili: a) przykadowy profil, b) okno narzdzia Sketch Solving Status, c) okno edycyjne polecenia Sketch Analysis

W przypadku, kiedy w modelu brakuje jeszcze wizw, niepowizane krzywe i punkty zmieni swj kolor na pomaraczowy (rys. 5.49a: 3). Ewentualnie mona uruchomi narzdzie Sketch Analysis (rys. 5.48: 2 lub rys. 5.49b: 2), ktre w oknie 239

edycyjnym, podwietli niebieskim kolorem (rys. 5.49c: 3 zakadka Diagnostic) niepowizane elementy. Jak ju wspomniano, w wikszoci przypadkw (wyjtki bd omwione w dalszej czci ksiki) profile powinny mie charakter zamknity, aby mona byo stworzy z nich bryy. Czy profil jest poprawnie domknity sprawdza si za pomoc narzdzia Sketch Analysis uruchamianego z paska narzdziowego 2D Analysis Tools (rys. 5.48: 2) lub za pomoc menu grnego ToolsSketch Analysis. Jeeli profil jest domknity, w oknie edycyjnym Sketch Analysis (rys. 5.50a) w kolumnie Status znajdzie si informacja Closed (rys. 5.50: 1), natomiast, jeeli profil jest otwarty wwczas pojawia si informacja Opened (rys. 5.50: 2). Dodatkowo w kolumnie Comment wywietla si odlego wystpujca pomidzy niepoczonymi punktami, a na stworzonym profilu punkty te zostaj podwietlone kolorem niebieskim (rys. 5.50b: 2).

Rys. 5.50. Narzdzia do kontroli poprawnoci zamknicia profilw: a) okno edycyjne narzdzia Sketch Analysis, b) przykadowy niedomknity profil

Jeeli w szkicowniku zostay utworzone dwa profile, ktre si ze sob przecinaj (rys. 5.51a), wwczas tworzenia na ich podstawie bryy, jest niemoliwe bez ich modyfikacji. Po wyborze dowolnego narzdzia do tworzenia modeli 3D pojawi si bd (rys. 5.51b). W takim przypadku mona skorzysta z polecenia Go to profile definition (rys. 5.51c: 2) dostpnego w menu podrcznym uruchamianym za pomoc prawego przycisku myszy w polu, w ktrym wskazuje si profil do tworzenia bryy (rys. 5.51c: 1). Narzdzie to uruchamia okno edycyjne (rys. 5.51d), w ktrym naley wybra opcj Sub-elements (rys. 5.51d: 3), zazna240

czy aktualny profil (rys. 5.51d: 4) i za pomoc przycisku Remove (rys. 5.51d: 5) usun go. Nastpnie naley wskaza jedn z krzywych (rys. 5.51e: 6) tego profilu, ktry ma pozosta (nazwa tej krzywej bdzie widoczna w oknie edycyjnym przedstawionym na rysunku 5.51f: 7) oraz zatwierdzi wszystko przyciskiem OK. Efektem kocowym, bdzie brya utworzona z jednego z przecinajcych si profili (rys. 5.51g).

Rys. 5.51. Zastosowanie funkcji Go to profile definition

Istnieje take moliwo stworzenia innej bryy (rys. 5.52d) na podstawie dwch przecinajcych si profilw, przy czym, naley najpierw w szkicowniku przerwa wszystkie krzywe w miejscach przecinania si obu profilw (rys. 5.52a). 241

Kolejne kroki postpowania s takie same, jak w poprzednim przypadku. Wyjtek stanowi tylko liczba krzywych do wskazania. Tym razem bd to dwie krzywe, kada znajdujca si na innym profilu (rys. 5.52b: 1 i rys. 5.52c: 2).

Rys. 5.52 Zastosowanie funkcji Go to profile definition

5.7. Wizualizacja elementw bryowych i krawdziowych w szkicowniku

W zalenoci od aktywnych funkcji znajdujcych si na pasku narzdziowym Visualization (rys. 5.53), elementy bryowe, krawdziowe oraz wizy wymiarowe i geometryczne w oknie szkicownika bd wywietlane w rny sposb.

Rys. 5.53. Pasek narzdziowy Visualization

Za sposb wizualizacji elementw bryowych jest odpowiedzialna opcja Cut Part by Sketch Plane (rys. 5.53: 1) oraz pasek narzdziowy Visu3D (rys. 5.53: 2 i rys. 5.54). Funkcja Cut Part by Sketch Plane tnie element bryowy w miejscu, gdzie przebiega paszczyzna szkicowania i ukrywa wszystkie elementy znajdujce si przed t paszczyzn (tworzy przekrj poprzeczny). Uatwia to wybranie krawdzi znajdujcych si na przekroju do zdefiniowania na ich podstawie nowej geometrii lub ustalenia wizw. Geometria 3D w szkicowniku bdzie widoczna i wywietlana z normaln intensywnoci, jeeli aktywna jest opcja Usual (rys. 5.54: 1). W przypadku wczenia narzdzia Low light (rys. 5.54: 2) geometria bryowa bdzie wywietlana 242

z mniejsz intensywnoci, przy czym dodatkowo elementy bryy (krawdzie) nie bd mogy zosta zaznaczone. Natomiast ukrywanie wszystkich elementw geometrycznych i ich waciwoci znajdujcych si poza biecym szkicownikiem realizuje si za pomoc narzdzia No 3D background (rys. 5.54: 3).

Rys. 5.54. Pasek narzdziowy Visu3D

Podobnie jest z elementami krawdziowymi wystpujcymi na zewntrz paszczyzny szkicowania, ktre w zalenoci od aktywnej funkcji znajdujcej si na pasku narzdziowym 2D Visualization Mode (rys. 5.53: 3 i rys. 5.55) mog by: widoczne (Pickable visible background rys. 5.55: 1), widoczne, ale nie bd mogy zosta wybrane (Unpickable background rys. 5.55: 3), ukryte (No 3D background rys. 5.55: 3), wywietlane ze sabsz intensywnoci (Low intensity background rys. 5.55: 4), wywietlane ze sabsz intensywnoci, ale nie bd mogy zosta wskazane (Unpickable low intensity background rys. 5.55: 5). Dodatkowa funkcja Lock current view point (rys. 5.55: 6) znajdujca si na pasku 2D Visualization Mode, blokuje punkt obserwacji, ktry nie moe zosta zmieniony dopki jest ona aktywna.

Rys. 5.55. Pasek narzdziowy 2D Visualization Mode

Narzdzia Diagnostics (rys. 5.53: 4), Dimensional Constraints (rys. 5.53: 5) i Geometrical Constraints (rys. 5.53: 5) s odpowiedzialne za aktywowanie lub dezaktywowanie wywietlania, odpowiednio: kolorw diagnozowania profilw, wizw wymiarowych i geometrycznych.

243

5.8. Funkcje uatwiajce prac z profilami

5.8.1. Zaznaczanie krzywych Jeeli tworzony profil jest bardzo skomplikowany i potrzeba zaznaczy wszystkie krzywe go tworzce, wwczas wystarczy obj go za pomoc myszy z przycinitym lewym przyciskiem. Istnieje take moliwo zaznaczenia wszystkich krzywych, ktre zostay utworzone za pomoc jednego narzdzia w jednym etapie rysowania. Suy do tego funkcja Auto Search (rys. 5.56: 1), ktra jest wywoywana z menu podrcznego aktywowanego po najechaniu na jedn z krzywych tworzcych dany element i przyciniciu prawego przycisku myszy.

Rys. 5.56. Wybr funkcji Auto Search

5.8.2. Wyszukiwanie elementw w drzewie topologicznym i na profilu Kolejnymi funkcjami uatwiajcymi prac w programie CATIA (nie tylko w module do szkicowania) s funkcje Reframe On (rys. 5.57a: 1) i Center Graph (rys. 5.57b: 2). Narzdzie Reframe On, wyszukuje w obszarze roboczym, element wskazany w drzewie topologicznym. Wystarczy na poszukiwanym elemencie przycisn prawy przycisk myszy i aktywowa to narzdzie, po czym poszukiwany element zostanie wyrodkowany na ekranie. Natomiast funkcja Center Graph, dziaa na odwrt, czyli wyszukuje w drzewie strukturalnym, element zaznaczony w obszarze roboczym.

Rys. 5.57. Funkcje: a) Reframe On, b) Center Graph

244

5.8.3. Zmiana paszczyzny bazowej dla szkicu Zdarza si, e profil zosta utworzony na niewaciwej paszczynie. eby nie rysowa powtrnie szkicu na paszczynie docelowej, wystarczy zmieni paszczyzn bazow istniejcego profilu. Suy do tego funkcja Change Sketch Suport, uruchamiana z menu podrcznego (rys. 5.58: 1), wywoywanego prawym przyciskiem myszy na nazwie szkicownika (w drzewie topologicznym), ktrego paszczyzna bazowa ma ulec zmianie. Po aktywowaniu tego narzdzia naley wskaza now paszczyzn, gdzie profil ma si znajdowa. Operacj t realizuje si w moduach do modelowania 3D.

Rys. 5.58. Aktywowanie funkcji Change Sketch Suport

245

6. MODELOWANIE BRYOWE

Po utworzeniu profilu, na podstawie, ktrego ma powsta brya, mona przej (powrci za pomoc narzdzia Exit workbench z rysunku 5.3) do moduu Part Design, gdzie znajduj si wszystkie narzdzia stosowane w modelowaniu bryowym.

6.1. Elementy referencyjne

Najwaniejszym elementem referencyjnym (odniesienia) jest paszczyzna, na ktrej tworzony jest profil. Jednak podczas modelowania bryowego korzysta si nie tylko z profilw umieszczonych w szkicowniku, ale take z punktw i krzywych rysowanych bezporednio w module Part Design. Narzdzia do tworzenia powyszych elementw odniesienia, znajduj si na pasku Refrence Elements (rys. 6.1).

Rys. 6.1. Pasek narzdziowy Reference Elements

6.1.1. Punkty Punkty definiuje si za pomoc narzdzia Point (rys. 6.1: 1) znajdujcego si na pasku narzdziowym Reference Elements. Utworzenie punktu moe przebiega na kilka sposobw, w zalenoci od wybranej w oknie edycyjnym opcji (rys. 6.2: 1).

Rys. 6.2. Sposoby rysowania punktw

Opcja Diable/Enable automatic type change znajdujca si na rysunku 6.2: 2 odblokowuje/blokuje wybrany przez uytkownika sposb tworzenia nowego punk246

tu (dotyczy take innych narzdzi). Jeeli jest ona wyczona (zielona otwarta kdka), wwczas w trakcie tworzenia punktu, w zalenoci od wybranego na rysunku elementu automatycznie ulega zmianie sposb jego definiowania, co jest czsto niepodane. Natomiast, jeeli jest ona aktywna (czerwona zamknita kdka), wtedy, na przykad, jeeli zostao wybrane rysowanie punktu za pomoc jego wsprzdnych, to niemoliwe staje si wskazanie krzywej, itp. Najprostszym sposobem narysowania punktu jest wprowadzenie w odpowiednich polach (rys. 6.3: 1), jego trzech wsprzdnych kartezjaskich wzgldem pocztku ukadu wsprzdnych (ry paszczyzn). Wsprzdne mona take okreli wzgldem innego, ju istniejcego punktu (rys. 6.3: 2), innego ukadu wsprzdnych (rys. 6.3: 3) lub wzgldem kompasu (rys. 6.3: 4), ktry jednak musi lee na geometrii. Jeeli element odniesienia (rys. 6.3: 2,3,4), zmieni swoje pooenie wwczas stworzony punkt take zmieni pooenie zgodnie z elementem referencyjnym.

Rys. 6.3. Definiowanie punktu (Coordinates)

Punkt mona take zdefiniowa na wskazanej krzywej (rys. 6.4: 1), poprzez okrelenie w polu 4 (rys. 6.4) odlegoci (Distance on Curve rys. 6.4: 2) lub wspczynnika dugoci (Ratio of curve length) od pocztku krzywej.

247

Rys. 6.4. Definiowanie punktu (On curve)

Wspczynnik dugoci przyjmuje warto od 0 do 1, przy czym np. warto 0.5 okrela, e tworzony punkt bdzie w rodku krzywej. Odlego natomiast moe by mierzona jako linia geodezyjna (Geodesic), czyli zgodnie z ksztatem krzywej lub jako promie okrgu (Euclidean), na ktrego przeciciu z krzyw bdzie znajdowa si tworzony punkt. Punkt moe take zosta utworzony w miejscu wystpowania ekstremum (Nearest extremity rys. 6.4: 5) lub na rodku krzywej (Middle point rys. 6.4: 5). Pomiar odlegoci moe by dokonywany od dowolnego koca krzywej, przy czym zmian punktu startowego realizuje si za pomoc przycisku Reverse Direction (rys. 6.4: 7). Punkt na krzywej moe by take zdefiniowany wzgldem innego punktu odniesienia, okrelanego w polu 6 (rys. 6.4). Tworzony punkt na krzywej, moe by wielokrotnie powielony, wystarczy zaznaczy opcj Repeat object after OK (rys. 6.4: 8) i zatwierdzi przyciskiem OK. Wwczas pojawi si okno edycyjne (rys. 6.5).

Rys. 6.5. Okno edycyjne do powielania tworzonych punktw i paszczyzn

248

W oknie tym okrela si pierwszy punkt (rys. 6.5: 1) i krzyw, na ktrej te punkty maj by pooone (rys. 6.5: 1). Domylnie s to elementy zdefiniowane w polach z rysunku 5.4, jednak mog one by inne. Jeeli zostaa wybrana opcja Instances (rys. 6.5: 3), wwczas kopiowane punkty zostan rwnomiernie rozoone na krzywej, od wskazanego punktu pocztkowego, do koca krzywej lub do innego wskazanego w polu 6 punktu (rys. 6.5). Liczb kopiowanych elementw ustala si w polu Instance(s) (rys. 6.5: 4). Natomiast, jeeli wybrano funkcj Instances & spacing (rys. 6.5: 3), wwczas okrela si liczb punktw (rys. 6.5: 4) oraz odlego pomidzy nimi (rys. 6.5: 6). Kierunek kopiowanych punktw mona zmieni na przeciwny za pomoc przycisku Reverse Direction (rys. 6.5: 7). W oknie edycyjnym (rys. 6.5) znajduje si take opcja With end points (rys. 6.5: 8), ktra jeeli jest aktywna, powoduje, e punkt pocztkowy i kocowy znajduje si odpowiednio na pocztku i na kocu krzywej. Mona take za pomoc funkcji Create normal planes also (rys. 6.5: 8) automatycznie utworzy nowe paszczyzny, w miejscach tworzenia punktw. Paszczyzny te bd miay kierunek normalny do krzywej. Domylnie aktywna opcja Create in a new Body (rys. 6.5: 8), powoduje, e wszystkie tworzone punkty i paszczyzny znajd si w drzewie topologicznym w nowej gazi Ordered Geometrical Set. Kolejnym sposobem tworzenia punktw jest umieszczanie ich na wybranej paszczynie (rys. 6.6). W oknie edycyjnym okrela si paszczyzn, na ktrej ten punkt ma si znale (rys. 6.6: 1) oraz pooenie punktu wzgldem aktualnego ukadu wsprzdnych (rys. 6.6: 2) lub innego punktu odniesienia (rys. 6.6: 3). Opcjonalnie tworzony punkt moe lee na innej wskazanej powierzchni (rys. 6.6: 4), poprzez rzut normalny punktu na t powierzchni.

Rys. 6.6. Definiowanie punktu (On plane)

Punkt mona take utworzy na dowolnie wskazanej powierzchni (rys. 6.7: 1). Naley zaznaczy, e kada paszczyzna moe by powierzchni, jednak tylko planarna powierzchnia moe by paszczyzn. Pooenie definiowanego punktu okrela si poprzez kierunek (rys. 6.7: 2), w ktrym ten punkt ma by utworzony oraz odlego (rys. 6.7: 3) od pocztku ukadu wsprzdnych (domylnie) lub innego punktu odniesienia (rys. 6.7: 4). Odlego bdzie mierzona jako promie okrgu (jeeli aktywna jest opcja Coarse rys. 6.7: 5), na ktrego 249

przeciciu z powierzchni (zgodnie z ustalonym wczeniej kierunkiem) bdzie znajdowa si tworzony punkt lub bdzie mierzona jako linia geodezyjna (aktywne pole Fine rys. 6.7: 5), czyli po powierzchni odniesienia.

Rys. 6.7. Definiowanie punktu (On surface)

Wybierajc opcj Circle/Sphere/Ellipse center z rysunku 6.2: 1 i wskazujc dowolny okrg, sfer lub elips, w rodku danego elementu zostanie zdefiniowany nowy punkt. Punkty mona take narysowa na wskazanej krzywej (rys. 6.8: 1), w miejscach stycznoci tej krzywej z wybranym kierunkiem lub inn lini definiujc kierunek (rys. 6.8: 2). Jeeli istnieje wicej ni jeden punkt wsplny, wwczas pojawia si dodatkowe okno edycyjne, w ktrym okrela si czy maj zosta utworzone wszystkie punkty w miejscach stycznoci czy tylko punkt wybrany przez uytkownika.

Rys. 6.8. Definiowanie punktu (Tangent on curve)

Ostatnim sposobem na definiowanie punktu jest jego narysowanie pomidzy dwoma innymi ju istniejcymi punktami, wskazywanymi w polach 1 z rysunku 6.9. Odlego od wybranych punktw okrela si za pomoc wspczynnika (rys. 6.9: 2), ktrego warto zmienia si od 0 do 1. Punkt moe zosta utworzony w rwnej odlegoci pomidzy dwoma wskazanymi punktami (naley wybra opcj Middle Point rys. 6.9: 4). Kierunek obliczania odlegoci od punktw mona zmieni na przeciwny za pomoc funkcji Reverse Direction (rys. 6.9: 4). Istnieje take moliwo, aby punkt zosta utworzony na wybranej krzywej lub powierzchni, ktr okrela si w polu Support (rys. 6.9: 4).

250

Rys. 6.9. Definiowanie punktu (Between)

6.1.2. Linie Podobnie jak miao to miejsce podczas rysowania punktw, istnieje take kilka sposobw tworzenia linii odniesienia (rys. 6.10). Stosuje si do tego narzdzie Line (rys. 6.1: 2) z paska Reference Elements.

Rys. 6.10. Sposoby rysowania linii

Najprostszym z trybw rysowania linii jest jej zdefiniowanie przez wskazanie w polach 1 dwch punktw (rys. 6.11), ktre jednoczenie bd punktem pocztkowym i kocowym. Domylnie, linia bdzie najkrtsz odlegoci pomidzy tymi punktami. Jeeli jednak punkt pocztkowy i kocowy ley na zaokrglonej powierzchni, wwczas powierzchni t mona wybra jako Support (rys. 6.11: 2), a wtedy krzywa bdzie przebiegaa zgodnie z ksztatem tej powierzchni. Linia nie moe by krtsza ni odlego pomidzy wskazanymi punktami, ale mona j przeduy w obu kierunkach o dowoln odlego (rys. 6.11: 3,5) lub mona j wyduy do innych elementw (rys. 6.11: 4,6). Jeeli aktywuje si opcj Mirrored extent (rys. 6.11: 8) wyduenie linii poza punkt pocztkowy i kocowy bdzie miao tak sam warto. Ponadto linia moe by lini nieskoczon (Infinite rys. 6.11: 7), lini nieskoczon tylko w kierunku punktu pocztkowego (Infinite Start Point rys. 6.11: 7) lub tylko w kierunku punktu kocowego (Infinite End Point rys. 6.11: 7). Funkcje z pl 7 i 8 (rys. 6.11) wystpuj rwnie w innych trybach tworzenia linii, ale nie bd ju przy nich omawiane.

251

Rys. 6.11. Definiowanie linii (Point-Point)

Lini mona zdefiniowa take na podstawie wybranego punktu (rys. 6.12a: 1) i okrelenia kierunku (rys. 6.12a: 2), w ktrym ta linia ma przebiega. Zwrot linii mona zmienia za pomoc funkcji Reverse Direction (rys. 6.12a: 10). Koniec tworzonej linii definiuje si za pomoc wprowadzenia jej dugoci (rys. 6.12a: 6) lub innego elementu ograniczajcego (rys. 6.12a: 7). W niniejszym trybie mona take okreli Support (rys. 6.12a: 3), mona wyduy lub skrci lini od punktu startowego o dowoln warto (rys. 6.12a: 4) lub okreli pocztek linii zgodny z innym elementem (rys. 6.12a: 5). a) b)

Rys. 6.12. Definiowanie linii: a) Point-Direction, b) Angle/Normal to curve

252

Nastpnym sposobem zdefiniowania linii jest jej narysowanie jako prostopadej (po aktywowaniu opcji 12 z rysunku 6.12b) lub pod ustalonym ktem (rys. 6.12b: 4) do innej ju istniejcej linii (rys. 6.12b: 1). W tym przypadku take trzeba zdefiniowa punkt pocztkowy (rys. 6.12b: 3) oraz dugo (rys. 6.12b: 7) lub element ograniczajcy (rys. 6.12b: 8) lini. Mona take zmieni odlego rysowania linii od punktu pocztkowego za pomoc pl 5 lub 6 (rys. 6.12b). Tworzona linia moe lee na wskazanej paszczynie (rys. 6.12b: 2), jednak w tym przypadku, trzeba take aktywowa opcj Geometry on support (rys. 6.12b: 11). Liczba tworzonych linii moe by wiksza, jeeli aktywuje si pole 14 (rys. 6.12b). Wwczas w zalenoci od ustalonego kta (rys. 6.12b: 4), kolejne tworzone linie bd obrcone wzgldem linii pierwotnej o warto tego kta. W zalenoci od wskazanych elementw (rys. 6.13: 1,2) mona utworzy lini styczn do innej istniejcej linii (rys. 6.13: 1) przechodzc przez wybrany punkt (rys. 6.13: 2) lub lini styczn do dwch innych krzywych (rys. 6.13: 1,2). W pierwszym przypadku w polu 4 (rys. 6.13) aktywny bdzie tryb Mono-Tangent, a w przypadku drugim BiTangent. Tworzc lini styczn do dwch krzywych, pojawiaj si na ekranie wszystkie moliwe linie styczne. Wybr linii, ktra ma zosta utworzona, dokonuje si poprzez przeczanie pomidzy liniami przyciskiem Next solution (rys. 6.13: 12). Pozostae opcje na rysunku 6.13 maj takie samo dziaanie jak w przypadkach omwionych poprzednio.

Rys. 6.13. Definiowanie linii (Tangent to curve)

Kolejn lini, jak mona utworzy, jest linia prostopada do wskazanej paszczyzny (rys. 6.14: 1) i przechodzca przez wybrany punkt (rys. 6.14: 2). 253

Rys. 6.14. Definiowanie linii (Normal to surface)

Na podstawie dwch wybranych linii (rys. 6.15: 1) mona zdefiniowa now lini, ktra bdzie dzielia kt pomidzy nimi na dwie rwne czci. Jeeli linie te si przecinaj, wwczas punkt pocztkowy domylnie jest punktem przecicia si tych krzywych, w innym przypadku punkt ten trzeba wskaza samodzielnie (rys. 6.15: 2).

Rys. 6.15. Definiowanie linii (Bisecting)

6.1.3. Paszczyzny Bardzo wanymi elementami podczas tworzenia bry s paszczyzny, na ktrych s rysowane profile. Paszczyzny tworzy si za pomoc narzdzia Plane (rys. 6.1: 3), znajdujcego si na pasku narzdziowym Reference Elements. Istnieje kilka trybw definiowania paszczyzn (rys. 6.16). 254

Rys. 6.16. Sposoby definiowania paszczyzn

Pierwszym z trybw jest utworzenie nowej paszczyzny, na podstawie ju istniejcej, bdcej paszczyzn odniesienia (rys. 6.17: 1) oraz okrelenia wartoci odsunicia (rys. 6.17: 2) od niej.

Rys. 3.17. Definiowanie paszczyzny (Offset from plane)

W wikszoci trybw tworzenia paszczyzn wystpuj nastpujce funkcje: Reverse Direction (rys. 6.17: 3), ktra zmienia zwrot definiowania paszczyzny na przeciwny oraz Repeat object after OK (rys. 6.17: 4), ktra umoliwia utworzenie (powielenie) wikszej liczby paszczyzn wzgldem paszczyzny pocztkowej. Nowo tworzona paszczyzna moe by prostopada (jeeli aktywuje si polecenie Normal to plane rys. 6.18: 4) lub obrcona o ustalony kt (rys. 6.18: 3) wzgldem innej ju istniejcej paszczyzny (rys. 6.18: 2). Osi obrotu (rys. 6.18: 1) moe by dowolna linia lub osie ukadu wsprzdnych. Aktywowanie opcji Project rotation axis on reference plane (rys. 6.18: 5) pozwala wybran o zrzutowa na paszczyzn odniesienia. W przypadku, kiedy paszczyzna odniesienia nie jest rwnolega do osi odniesienia, to tworzona paszczyzna jest obrcona wok osi o kt uwzgldniajcy paszczyzn odniesienia.

Rys. 6.18. Definiowanie paszczyzny (Angle/Normal to plane)

255

Paszczyzn mona take zdefiniowa za pomoc wprowadzenia parametrw rwnania (rys. 6.19: 1) Ax+By+Cz = D. Kiedy okreli si w polu 2 (rys. 6.19) punkt odniesienia, wwczas nieaktywny staje si parametr rwnania D.

Rys. 6.19. Definiowanie paszczyzny (Equation)

Jeeli zmianie ulegnie domylny ukad wsprzdnych (rys. 6.19: 3), wwczas automatycznie zostan zmienione wartoci parametrw A, B, C i D, jednak pooenie paszczyzny nie ulegnie zmianie. Opcja Normal to compass (rys. 6.19: 4) powoduje, e paszczyzna staje si prostopada do osi Z kompasu, natomiast funkcja Parallel to screen (rys. 6.19: 5) ustawia paszczyzn rwnolegle do aktualnego widoku ekranu. Pozostaymi trybami definiowania paszczyzn (ju bez szczegowego opisu), s: Parallel through point tworzy paszczyzn przechodzc przez wskazany punkt, rwnolegle do innej ju istniejcej paszczyzny (Reference), Through three points definiuje paszczyzn przechodzc przez trzy wybrane punkty, Through two lines paszczyzna zostaje utworzona na podstawie dwch wybranych linii, Through point and line paszczyzna powstaje przez wskazanie punktu i linii, Through planar curve paszczyzna jest tworzona na podstawie krzywej (krzywych), ktre jednoznacznie definiuj paszczyzn (np. uk), Normal to curve tworzy paszczyzn prostopad do krzywej (paszczyzna domylnie znajduje si w rodku wskazanej krzywej, ale moe te przechodzi przez wskazany przez uytkownika punkt), Tangent to surface definiuje paszczyzn przechodzca przez wskazany punkt i styczn do wybranej powierzchni, Mean through points powstaa paszczyzna przechodzi, przez co najmniej trzy punkty okrelone przez uytkownika.

256

6.2. Narzdzia do tworzenia modeli bryowych

Podstawowe narzdzia do tworzenia bry dostpne s w menu grnym InsertSketch-Based Feature oraz na pasku narzdziowym Sketch-Based Feature (rys. 6.20), lub na pasku Sketch-Based Feature (Compact), ktry te same polecenia ma bardziej skumulowane i pochowane.

Rys. 6.20. Pasek narzdziowy Sketch-Based Feature

6.2.1. Wyciganie profilw i powierzchni oraz tworzenie kieszeni Do wycigania profilw lub powierzchni su narzdzia z paska Pads (rys. 6.21) dostpnego poprzez pasek narzdziowy Sketch-Based Feature (rys. 6.20: 1).

Rys. 6.21. Pasek narzdziowy Pads

Podstawowym z nich jest funkcja Pad (rys. 6.21: 1), w ktrej wskazany profil (rys. 6.22: 4) jest wycigany o ustalon warto (rys. 6.22: 2) lub jest wycigany a do ograniczenia zdefiniowanego przez inny element (rys. 6.22: 1). W kadym momencie istnieje moliwo modyfikacji profilu, poprzez bezporednie przejcie do jego edycji w szkicowniku, za pomoc pola 12 (rys. 6.22). Profil mona wycign jednoczenie w dwie strony o dowolne wartoci (Length) ustalane w oknie First Limit i Second Limit (rys. 6.22). Zaznaczajc funkcj Thick (rys. 6.22: 5), profilowi zostanie nadana grubo o wartociach ustalanych (dla obu kierunkw) w polach 10 (rys. 6.22). W podstawowej licencji programu CATIA, kierunek wycignicia profilu jest zawsze prostopady do paszczyzny szkicowania, jednak 257

w licencjach wyszych, kierunek wycigania moe by zdefiniowany przez uytkownika (rys. 6.22: 9) za pomoc dowolnej linii lub osi ukadu wsprzdnych. Cz funkcji wystpujcych w narzdziu Pad, bdzie si powtarza w wielu innych narzdziach stosowanych w modelowaniu bryowym, dlatego bd one omwione tylko poniej: Reverse Side (rys. 6.22: 6) w zalenoci od ustalonego zwrotu, materia zostanie dodany/usunity, wewntrz lub na zewntrz profilu, Mirrored extent (rys. 6.22: 7), profil zostanie wycignity w dwie strony o t sam warto (ustalon w oknie First Limit), Reverse Direction (rys. 6.22: 8), zmienia kierunek wycigania na przeciwny, Neutral Fiber (rys. 6.22: 11) grubo jest rozkadana rwnomiernie po obu stronach profilu (i ustalana jest w polu Thickness1 rys. 6.22: 10) Merge Ends (rys. 6.22: 11) opcja stosowana przy profilach ograniczonych (rys. 6.24b) i aktywna tylko wtedy, gdy profilowi nadaje si grubo. Powoduje, e profil jest wycigany do najbliszych otaczajcych go powierzchni (rys. 6.25c).

Rys. 6.22. Okno edycyjne narzdzia Pad

Jak ju wspomniano powyej, wycignicie profilu moe by ograniczone poprzez: okrelenie jego dugoci (rys. 6.23: 1), wskazanie nastpnego elementu (rys. 6.23: 2), ostatniego elementu (rys. 6.23: 3) wystpujcego w tym samym Body, paszczyzn odniesienia (rys. 6.23: 4) lub powierzchni (rys. 6.23: 5), ktra nie musi by planarna.

258

Rys. 6.23. Typy ogranicze

Jeden z przypadkw, kiedy profil nie musi by zamknity, wystpuje, gdy ley on na paszczynie znajdujcej si nad bry lub na jednej z powierzchni bryy. Profil ten jednak musi by mniejszy ni powierzchnia bryy znajdujca si pod nim.

Rys. 6.24. Niedomknity profil: a) ograniczony, b) nieograniczony

259

Rys. 6.25. Wyciganie profili: a) kierunki wycignicia, b) nadawanie gruboci, c) funkcja Merge Ends

Jeeli paszczyzna niedomknitego szkicu jest ograniczona przez bry (rys. 6.24a), wwczas profil mona zarwno wycign do powierzchni ograniczajcych go (rys. 6.25a), jak i nada mu grubo (rys. 6.25b) i wysoko wycignicia, podobnie jak ma to miejsce w przypadku profili zamknitych. Natomiast profil nieograniczony bry (rys. 6.24b) nie moe zosta wycignity do powierzchni (poniewa nie otaczaj go), lecz mona nada mu grubo (rys. 6.25b) i wysoko wycignicia. Podczas wycigania profilu mona automatycznie wykona pochylenia odlewnicze oraz zaokrgli wybrane krawdzie. Suy do tego narzdzie Drafted Filleted Pad (rys. 6.21: 2), ktre jest poczeniem trzech powyej wymienionych funkcji. Po jego zastosowaniu w drzewie topologicznym otrzymuje si wszystkie operacje, jakie zostay wykonane, tj. wyciganie, pochylenie i zaokrglenie. Podstawowymi parametrami tego narzdzia s: dugo wycignicia (rys. 6.26: 1), kt pochylenia (zwenia) (rys. 6.26: 3) tworzonego profilu oraz promie zaokrglenia krawdzi pionowych (Lateral radius rys. 6.26: 5), promie 260

zaokrglenie krawdzi lecych na pierwszej (First limit radius rys. 6.26: 5) i drugiej (Second limit radius rys. 6.26: 5) paszczynie ograniczajcej. Powysze dane bd wymagane, tylko w przypadku, kiedy pola znajdujce si bezporednio przy nich s aktywne. Ustalenie drugiej paszczyzny ograniczajcej (rys. 6.26: 2) jest obowizkowe, o czym informuje symbol znajdujcy si obok (rys. 6.27). Ponadto paszczyzna ta musi by rwnolega do paszczyzny, na ktrej znajduje si profil. Elementem neutralnym (Neutral Element rys. 6.26: 4), czyli miejscem, w ktrym przekrj czci si nie zmienia, moe by zarwno pierwsza jak i druga paszczyzna ograniczajca.

Rys. 6.26. Okno edycyjne narzdzia Drafted Filleted Pad

Rys. 6.27. Symbol informujcy o obowizku wypenienia pola znajdujcego si obok

Jeeli w jednym szkicowniku znajduj si, co najmniej dwa profile domknite, wwczas mona zastosowa narzdzie Multi-Pad (rys. 6.21: 3), ktre umoliwia wycigniecie kadego z nich na inn wysoko. W polu edycyjnym powyszego narzdzia (rys. 6.28) w kolumnie Domain (rys. 6.28: 4) wybiera si profil, ktry ma zosta wycignity, a nastpnie ustala si warto wycignicia (rys. 6.28: 2) lub okrela si typ ograniczenia (rys. 6.28: 1) i element ograniczajcy (rys. 6.28: 3). Kady z profilw mona wycign w obie strony poprzez aktywacj przycisku More (rys. 6.28: 5) i ustalenie limitu wycignicia w drugim kierunku.

261

Rys. 6.28. Okno edycyjne narzdzia Multi-Pad

Narzdzia z paska Pockets (rys. 6.29) uruchamianego za pomoc paska Sketch-Based Feature (rys. 6.20: 2) dziaaj podobnie jak narzdzia z paska Pads, z t rnic, e wybieraj one materia zamiast go dodawa.

Rys. 6.29. Pasek narzdziowy Pockets

Domylnie w powyszych funkcjach materia jest usuwany wewntrz profilu, jednak po zmianie kierunku funkcj Reverse Side (rys. 6.22: 6), materia wewntrz szkicu pozostanie, a na zewntrz profilu zostanie usunity. W programie CATIA nie trzeba wszystkich danych ustala w oknach dialogowych, lecz mona korzysta bezporednio z obszaru roboczego, na ktrym powstaje model. Na przykad za pomoc kliknicia na pomaraczow strzak (rys. 6.30: 1) kierunek wycignicia zostanie zmieniony na przeciwny, a poprzez najechanie na jeden z limitw (LIM1, LIM2 rys. 6.30: 2), przycinicie lewego klawisza myszy i poruszaniu mysz w gr lub w d zostanie zmieniona warto wycignicia.

Rys. 6.30. Ustalanie parametrw bezporednio na modelu

262

6.2.2. Bryy obrotowe Bryy obrotowe tworzy si za pomoc narzdzia Shaft (rys. 3.20: 3), znajdujcego si na pasku narzdziowym Sketch-Based Feature. W oknie edycyjnym (rys. 6.31) wskazuje si otwarty lub domknity profil (rys. 6.31: 3) oraz o obrotu (rys. 6.31: 6), jeeli nie zostaa zdefiniowana bezporednio w szkicowniku jako Axis. Osi obrotu moe by take jedna z osi ukadu wsprzdnych albo dowolna inna linia. Osi nie da si wybra za pomoc drzewa topologicznego.

Rys. 6.31. Okno edycyjne narzdzia Shaft

Podczas tworzenia bryy obrotowej mona ustali pocztkowy (rys. 6.31: 1) i kocowy (rys. 6.31: 2) kt obrotu (w stopniach). Brya obrotowa nie musi by caa wypeniona materiaem, lecz mona profilowi nada grubo cianki (rys. 6.31: 4,8,9). Opcja Reverse Side (rys. 6.31: 5) umoliwia wybr, czy materia ma si znajdowa pomidzy osi obrotu a profilem, czy te pomidzy profilem i ju innym istniejcym materiaem (opcja ta jest dostpna tylko wtedy, gdy profil jest ograniczony przez inn bry znajdujc si w tym samym Body). Profil w kadym momencie mona zmodyfikowa poprzez powrt do szkicownika (rys. 6.31: 10). Jeeli profil jest domknity to nie ma problemw z utworzeniem na jego podstawie bryy obrotowej (rys. 6.33b) poza przypadkiem, kiedy przecina on o obrotu (dotyczy to rwnie profili otwartych) (rys. 6.32).

263

Rys. 6.32. Profile i osie, na podstawie ktrych nie utworzy si bryy obrotowej

Natomiast, jeeli z profilu otwartego ma by utworzona brya obrotowa, wwczas musi on: dochodzi do osi obrotu (rys. 6.33a) by ograniczony na zewntrz poprzez inn bry (rys. 6.33d), trzeba nada mu grubo (rys. 6.33c). Analogicznie do funkcji Shaft dziaa narzdzie Groove (rys. 6.20: 4), z tym, e za pomoc profilu i osi obrotu lub linii konstrukcyjnej usuwany jest materia, czyli tworzone s rowki (wyobienia) w dowolnych bryach.

264

Rys. 6.33. Profile i osie, na podstawie ktrych utworzy si bryy obrotowe

265

6.2.3. Otwory o przekroju koowym Otworw o przekroju koowym nie tworzy si poprzez ich narysowanie w szkicowniku, a nastpnie zastosowanie narzdzia Pocket usuwajcego materia, lecz za pomoc specjalnie stworzonej w tym celu funkcji Hole (rys. 6.20: 5) wystpujcej na pasku narzdziowym Sketch-Based Feature. Pooenie rodka otworu ustala si po wybraniu narzdzia Hole, poprzez wskazanie dwch krawdzi lub uku (okrgu) i powierzchni, na ktrej ma si ten otwr znajdowa. W pierwszym przypadku jest to tak zwane pozycjonowanie wzgldem krawdzi. Na modelu pojawi si odlegoci od wybranych krawdzi, ktre mona modyfikowa. W drugim przypadku otwr bdzie wsposiowy do zdefiniowanego uku lub okrgu. rodek otworu mona ustali take bezporednio w szkicowniku (rys. 6.34: 8). W oknie edycyjnym narzdzia Hole znajduj si trzy zakadki: Extension (rys. 6.34), w ktrej okrela si rednic otworu (rys. 6.34: 2), gboko (rys. 6.34: 3, jeeli wybrano opcj Blind rys. 6.34: 1) lub rodzaj ograniczenia (rys. 6.34: 1) i element ograniczajcy (rys. 6.34: 4), kierunek wybrania (rys. 6.34: 6 domylnie kierunek jest prostopady do paszczyzny otworu) oraz ksztat zakoczenia otworu (rys. 6.34: 9, rys. 6.35). Otwr moe mie zakoczenie paskie (Flat rys. 6.35a) lub zakoczenie stokowe (V-Bottom rys. 6.36a), w ktrym mona ustali jego kt (rys. 6.34: 10). Jeeli zosta wybrany element ograniczajcy, wtedy zakoczenie otworu jest do niego dopasowywane (rys. 6.36). Uytkownik poprzez aktywacj dodatkowego okna edycyjnego (za pomoc przycisku 7 z rysunku 6.34) moe ustali tolerancje otworu,

Rys. 6.34. Okno edycyjne narzdzia Hole (zakadka Extension)

266

Rys. 6.35. Zakoczenie otworu: a) paskie, b) stokowe [4]

Rys. 6.36. Dopasowanie zakoczenia otworu do elementu ograniczajcego: a) paskie, b) stokowe [4]

Type do definiowania typu wcicia (podcicia) (rys. 6.37: 1 i rys. 6.38) i jego parametrw (rys. 6.37: 2), ktre s rne w zalenoci od wybranego rodzaju oraz miejsca punktu zakotwiczenia (mocowania) Anchoir Point (rys. 6.37: 3),

Rys. 6.37. Okno edycyjne narzdzia Hole (zakadka Type)

267

Rys. 6.38. Typy wcicia wraz z parametrami do ustalenia [4]

Thread Definition do okrelenia parametrw gwintu (jeeli ma on zosta naoony na otwr, wwczas aktywne musi by pole 1 na rysunku 6.39). Podstawowe parametry gwintu mog zosta ustalone na podstawie danych znajdujcych si w bibliotece programu, ktra zawiera zgodne ze standardem ISO gwinty metryczne (Metric Thin Pitch i Metric Thick Pitch rys. 3.39: 3) lub mog one by dowolnie zdefiniowane przez uytkownika (No Standard rys. 3.39: 3). Pozostae parametry gwintu ustala si w polach 4 z rysunku 3.39. Nakadany gwint moe by prawo- (Right-Threaded rys. 3.39: 5) lub lewoskrtny (Right-Threaded rys. 3.39: 5). Przyciski Add i Remove (rys. 3.39: 6) umoliwiaj odpowiednio zapisanie do lub usunicie z pliku stworzonych nowych rodzajw gwintw. Jeeli wybrano opcj Dimension z menu rozwijanego 2 (rys. 3.39), wwczas w polu Thread Depth (rys. 3.39: 4) ustala si dugo gwintu. W przypadku wyboru funkcji Support Depth (rys. 3.39: 2) dugo gwintu bdzie rwna gbokoci otworu lub w przypadku Up-To-Plane (rys. 3.39: 2) gwint bdzie przebiega a do paszczyzny wskazanej przez uytkownika, ktra musi by rwnolega do paszczyzny otworu. Jeeli dugo gwintu zdefiniowana bdzie przez polecenia Support Depth lub Up-To-Plane, bdzie si ona zmienia automatycznie przy zmianie modelu.

Rys. 6.39. Okno edycyjne narzdzia Hole (zakadka Thread Definition)

268

6.2.4. Bryy tworzone poprzez wyciganie profilu po ciece Do tworzenia bry, ktre powstaj na podstawie profilu wyciganego po ciece (krzywej), suy narzdzie Rib (rys. 6.20: 6) znajdujce si na pasku Sketch-Based Feature. Istotne jest, aby paszczyzna, na ktrej znajduje si profil (wskazywany w polu 1 z rysunku 6.40) bya prostopada do paszczyzny, na ktrej znajduje si krzywa (definiowana w polu 2 z rysunku 6.40). Zarwno profil jak i ciek mona edytowa (rys. 6.40: 7) w dowolnym momencie. Jeeli profil jest otwarty to musi on lee na paszczynie znajdujcej si nad bry znajdujc si w tym samym Body. Natomiast, kiedy krzywa, po ktrej ten profil ma by wycigany jest dusza ni leca pod nim brya, wwczas nowo powstay element bdzie koczy si rwno z t bry, chyba, e profilowi nada si cienkocienno (rys. 6.40: 8).

Rys. 6.40. Okno edycyjne narzdzia Rib

W zalenoci od wybranej z okna rozwijanego (rys. 6.40: 3) opcji, profil bdzie zawsze prostopady do cieki (Keep angle), bdzie prostopady do wybranej paszczyzny (Pulling direction) lub bdzie styczny do wskazanej powierzchni (Reference surface). Jeeli tworzca krzywa ma by lini rubow, wtedy o linii rubowej (rys. 6.40: 4) wybiera si jako Pulling direction (rys. 6.40: 3). Domylnie cieka jest przycigana do profilu, jednak zaznaczajc opcj Move profil to path (rys. 6.40: 5) profil jest przenoszony do cieki, po ktrej jest wycigany. Polecenie Move profil to path jest aktywne tylko w przypadku stosowania trybu Pulling direction lub Reference surface. Jeeli krzywa, po ktrej wycigany jest profil, jest ograniczona przez inne powierzchnie wwczas aktywacja funkcji Merge ribs ends (rys. 6.40: 6), podobnie jak Merge Ends, powoduje, e profil zakoczy si na najbliszych powierzchniach. Odwrotnie do narzdzia Rib dziaa polecenie Slot (rys. 6.20: 7) dostpne take na pasku Sketch-Based Feature, ktre zamiast dodawa materia, usuwa go.

269

6.2.5. Uebrowania Do tworzenia uebrowa suy narzdzie Stiffener (rys. .41: 1) znajdujce si na pasku Advanced extruded features (rys. 6.41), ktry jest dostpny poprzez pasek Sketch-Based Feature (rys. 6.20:8).

Rys. 6.41. Pasek narzdziowy Advanced extruded features

ebro moe by utworzone rwnolegle (rys. 6.42a) lub prostopadle (rys. 3.62b) do paszczyzny, na ktrej zostao naszkicowane. Wyboru dokonuje si w polu 1 (rys. 6.43) poprzez aktywowanie odpowiedniego trybu (From Side lub From Top).

Rys. 6.42. ebra tworzone: a) rwnolegle do paszczyzny szkicowania, b) prostopadle do paszczyzny szkicowania

Wstawiany profil ebra (rys. 6.43: 6) musi by profilem otwartym i musi by ograniczony z kadej strony powierzchniami (znajdujcymi si w tym samym Body). Ponadto, w przypadku opcji From Top, paszczyzna, na ktrej znajduje si profil nie moe lee na paszczynie, na ktrej tworzone jest ebro (wwczas nie jest znana jego wysoko), a w przypadku opcji From Side profil nie moe pokrywa si z paszczyznami, do ktrych bdzie docigany. Grubo ebra ustala si w polach Thickness (rys. 6.43: 2). 270

Rys. 6.43. Okno edycyjne narzdzia Stiffener

6.2.6. Tworzenie bry na podstawie, co najmniej dwch profili Na podstawie dwch profilw mona utworzy bry, ktra bdzie wynikiem przecicia si ich rozwini, w kierunku prostopadym do paszczyzny szkicowania (operacja bardzo podobna do iloczynu logicznego) (rys. 6.44).

Rys. 6.44. Brya powstaa na podstawie dwch profili

Suy do tego narzdzie Solid Combine (rys. 6.41: 2) z paska Advanced extruded features, ktry znajduje si na pasku Sketch-Based Feature (rys. 6.20:8). Profile, na podstawie ktrych ma powsta brya ustala si w oknach First component i Second component w polu 1 (rys. 6.45). Kady z profili moe by modyfikowany poprzez powrt do szkicownika za pomoc przycisku 4 (rys. 6.45).

Rys. 6.45. Okno edycyjne narzdzia Solid Combine

271

Standardowo profile s wycigane w kierunku prostopadym (zaznaczone pole 2 z rysunku 6.45) do paszczyzny, na ktrej si znajduj. Jednak za pomoc pola Direction (rys. 6.45: 3) mona zdefiniowa wasny kierunek wycignicia. Na rysunku 6.46 zilustrowano dwa przypadki, w ktrych na podstawie tych samych profili powstaj dwie rne bryy, w zalenoci od tego, ktry z profili bdzie mia zmieniony kierunek wycignicia.

Rys. 6.46. Budowa bryy na podstawie dwch profili i rnych kierunkw wycignicia

Jeeli brya ma powsta na podstawie, co najmniej dwch profili, ktre umieszczone s na paszczyznach rwnolegych do siebie, to naley wykorzysta narzdzie Multi-sections Solid (rys. 6.20:9) z paska narzdziowego SketchBased Feature. Wszystkie profile (ustalane w polu 1 okna edycyjnego Multi-sections Solid rys. 6.47), na podstawie, ktrych powstanie wieloprzekrojowa brya musz by domknite. 272

Rys. 6.47. Okno edycyjne narzdzia Multi-sections Solid

eby ksztat bryy by poprawny, zwroty wszystkich strzaek (Direction rys. 6.48) znajdujcych si na profilach musz by zgodne. Zmiana kierunku odbywa si poprzez kliknicie lewym przyciskiem myszy na strzak definiujc ten kierunek. Ponadto tzw. punkty kocowe (Closing Points rys. 6.48), czyli punkty, od ktrych system zaczyna rysowanie, powinny lee w podobnych miejscach na wszystkich profilach, a ich wektory powinny by zgodne lub przeciwne z kierunkiem ruchu wskazwek zegara. Zmiana pooenia punktu kocowego odbywa si poprzez najechanie na dany punkt, przycinicie prawego przycisku myszy, wybranie z menu podrcznego opcji Replace i wskazanie nowego miejsca, gdzie punkt kocowy ma si znajdowa.

Rys. 6.48. Definiowanie zwrotw i punktw kocowych

Domylnie profile cz si ze sob tak, jak to pokazano na rysunku 6.48. Jednak w oknie Guides (rys. 6.47: 2) mona ustali krzywe prowadzce (ograniczajce), wzgldem, ktrych bdzie tworzony ksztat bryy. Krzywe te musz mie kontakt z wszystkimi przekrojami oraz mog wychodzi poza te przekroje (rys. 6.49), ale nigdy nie mog by krtsze. Dugo tworzonej bryy mona ogra273

niczy do obszaru pomidzy profilami (rys. 6.49a), jeeli zaznaczone s pola Relimited on start section oraz Relimited on end section w zakadce Relimitation (rys. 6.47: 5) lub dugo bryy bdzie rwna krzywym prowadzcym (rys. 6.49b), jeeli powysze opcje s nieaktywne.

Rys. 6.49. Tworzenie wieloprzekrojowej bryy z krzywymi prowadzcymi

Oprcz krzywych prowadzcych, profile mog zosta poczone ze sob za pomoc tzw. krgosupa (Spine rys. 6.47: 3), ktry jest krzyw wyznaczajc ksztat poczenia, a profile orientuj si w przestrzeni prostopadle do tej krzywej (rys. 6.50). Spine w przeciwiestwie do krzywych prowadzcych nie musi przechodzi przez przekroje. Jeeli pomidzy profilami nie ma ustawionego krgosupa, wwczas jest on automatycznie obliczany (aktywna opcja Computed spine rys. 6.47: 3) przez program na podstawie pozostaych danych.

Rys. 6.50. Tworzenie wieloprzekrojowej bryy z zastosowaniem funkcji Spine

Zakadka Coupling (rys. 6.47: 4) jest czsto stosowana w przypadku, kiedy kady z profili ma rn liczb wierzchokw. Ustala si w niej punkty, ktre maj by ze sob poczone (zaczynajc od pierwszego przekroju). Na sposb poczenia pomidzy profilami maj take wpyw opcje (rys. 6.47: 6): Ratio profile s czone wedug wspczynnika krzywoliniowego odcinania, czyli profil o mniejszej liczbie punktw jest dzielony proporcjonalnie na liczb punktw, ktra znajduje si na kolejnym profilu (rys. 6.51), 274

Rys. 6.51. Zastosowanie funkcji Ratio do tworzenia wieloprzekrojowej bryy

Tangency profile s czone tylko wedug punktw, w ktrych wystpuje niecigo w stycznoci (rys. 6.52 punkty 3,4), Tangency then curvature profile s czone wedug punktw, w ktrych wystpuje niecigo w krzywinie (rys. 6.52 punkty 2,3,4,5), Vertices profile s czone wedug wierzchokw (rys. 6.52 punkty 1,2,3,4,5). Opcje Tangency, Tangency then curvature i Vertices (rys. 6.47: 6) mog by stosowane tylko, jeeli profile maj t sam liczb punktw pocze.

Rys. 6.52. Punkty charakterystyczne w profilu biorce udzia (lub nie) w tworzeniu wieloprzekrojowej bryy

Parametr Angular correction (rys. 6.47: 7) wygadza bry (korekta ktowa), jeeli s wykryte mae niedocignicia (przerwy) w stycznoci. Wygadzenie jest realizowane dla kadej niecigoci, ktrej kt odchylenia jest mniejszy ni 0.5 stopnia. Natomiast parametr Deviation (rys. 6.47: 7) wygadza bry (korekta liniowa) poprzez odbieganie od krzywych prowadzcych. Warto tego parametru ustala, w jakim zakresie nowa brya moe zmieni si od oryginau. Narzdzie Removed Multi-sections Solid (rys. 6.20:10) z paska narzdziowego Sketch-Based Feature dziaa odwrotnie do polecenia Multi-sections Solid, czyli usuwa materia pomidzy profilami tworzcymi wieloprzekrojow bry.

275

6.3. Modyfikowanie ksztatu modeli bryowych

Na pasku narzdziowym Dress-Up Features (rys. 6.53) oraz w menu grnym InsertDress-Up Features znajduj si narzdzia do modyfikowania ksztatu modeli bryowych.

Rys. 6.53. Pasek narzdziowy Dress-Up Features

6.3.1. Zaokrglanie krawdzi Do zaokrglania krawdzi su polecenia z paska narzdziowego Fillets (rys. 6.54), ktry z kolei znajduje si na pasku Dress-Up Features (rys. 6.53: 1).

Rys. 6.54. Pasek narzdziowy Fillets

Podstawowym narzdziem do zaokrglania jest Edge Fillet (rys. 6.54: 1), w ktrego oknie dialogowym definiuje si promie zaokrglenia (rys. 6.55: 1) oraz elementy do zaokrglenia (rys. 6.55: 2). Wskaza mona zarwno powierzchnie (wwczas wszystkie krawdzie zwizane z dan powierzchni bd zaokrglone) lub pojedyncze krawdzie. Jeeli przez pomyk zostaa wybrana niewaciwa krawd, mona j usun (Remove) lub zastpi (Replace) w oknie dialogowym uruchamianym przyciskiem 6 (rys. 6.55). Takie okno dialogowe (rys. 6.55: 6) wystpuje take w innych funkcjach i moe dotyczy nie tylko krawdzi, ale innych elementw modelu. 276

Rys. 6.55. Okno edycyjne narzdzia Edge Fillet

Podczas zaznaczania krawdzi mona take skorzysta z trybu wyboru (Selection Mode rys. 6.55: 3), ktry umoliwia przy wskazaniu jednej krawdzi (rys. 6.56) zaokrglenie tylko tej wybranej (Minimal rys. 6.56a), zaokrglenie wszystkich krawdzi do niej stycznych (Tangency rys. 6.56b) lub zaokrglenie wszystkich krawdzi przecinajcych powierzchni wybranego obiektu z reszt powierzchni aktualnego Body (Intersection rys. 6.56c).

Rys. 6.56. Tryby wyboru, przy wskazaniu jednej krawdzi

Zarys promienia zaokrglenia ma domylnie ksztat paraboli. Jednak zarys ten mona zmieni aktywujc parametr Conic parameter (rys. 6.55: 4) i zmieniajc jego warto. Warto 0.5 to wanie ksztat paraboli, wartoci mniejsze od 0.5 i wiksze od 0 daj ksztat wycinka elipsy, a wartoci wiksze od 0.5 i mniejsze od 1 ksztat hiperboli. 277

Jeeli zaokrglenia zachodz na siebie, wwczas, eby nie powsta bd naley aktywowa opcj Trim ribbons (rys. 6.55: 5), ktra powoduje, e zaokrglenia zostan przycite wzgldem siebie. Funkcja Edge(s) to keep (rys. 6.55: 7 dostpna po aktywacji przycisku More) ma dwa zastosowania: po pierwsze, jeeli promie zaokrglenia jest wikszy ni wysoko powierzchni, ktra ma zosta zaokrglona to mona krawd kocow tej powierzchni wskaza do pozostawienia (rys. 6.57) i zaokrglenie zostanie zrealizowane tylko do tej krawdzi,

Rys. 6.57. Zastosowanie funkcji Edge(s) to keep

po drugie, umoliwia agodne przejcie pomidzy zaokrglanymi krawdziami (rys. 6.58b)

Rys. 6.58. Zastosowanie funkcji Edge(s) to keep

Krawd nie bdzie zaokrglana na caej swojej dugoci, kiedy w polu Limiting element(s) (rys. 6.55: 9) ustali si element (elementy) ograniczajcy, do ktrego zaokrglenie ma dochodzi. Jeeli s dwa elementy ograniczajce, wwczas trzeba zwrci uwag, na zwroty strzaek znajdujcych si na rysunku, aby byy 278

one skierowane do siebie. Elementem ograniczajcym moe by paszczyzna oraz punkt. Jeeli zaokrglana krawd ma zosta podzielona na wiksz liczb krawdzi, wwczas korzysta si z pola Parting element (rys. 6.55: 9), w ktrym ustala si elementy wskazujce miejsca podziau. Zdarza si tak, e ksztat zaokrglenia pomidzy naronikami lub pomidzy zaokrglanymi kilkoma krawdziami jest niezadowalajcy (rys. 6.59a). W celu jego poprawy mona skorzysta z funkcji Blend corner(s) (rys. 6.55: 10), ktra poprawia ksztat zaokrglenia (rys. 6.59b). Zalecane jest w takich sytuacjach, aby krawdzie do zaokrglenia zaznacza w kierunku przeciwnym do ruchu wskazwek zegara. Po okreleniu wszystkich krawdzi, ktre maj zosta zaokrglone, naley przycisn prawy przycisk myszy w polu 10 (rys. 6.55) i z menu podrcznego wybra opcj Create by edges lub Create by vertex. Obie te funkcje powoduj popraw, jednak wybr, ktr z nich najlepiej zastosowa, naley podj indywidualnie w kadym przypadku. W oknie Setback distance (rys. 6.55: 11) okrela si dystans dla kadej zaokrglanej krawdzi, liczony od naroa, wzdu tych krawdzi.

Rys. 6.59. Zaokrglenie: a) bez zastosowania funkcji Blend corner(s), b) z zastosowaniem funkcji Blend corner(s)

Warto promienia zaokrglenia nie musi by taka sama na caej dugoci zaokrglanej krawdzi. Jeeli promie ma mie, co najmniej dwie rne wartoci na zaokrglanej krawdzi to trzeba skorzysta z narzdzia Variable Radius Fillet (rys. 6.54: 2).

Rys. 6.60. Okno edycyjne narzdzia Variable Radius Fillet

Domylnie po zaznaczeniu krawdzi do zaokrglenia (rys. 6.60: 2) pokazuj si dwa punkty na pocztku i na kocu krzywej wraz z promieniami zaokrglenia 279

(rys. 6.61). Warto tych promieni mona zmieni poprzez dwukrotne kliknicie na nich i wprowadzenie nowej wartoci. Mona take wprowadzi w polu Points (rys. 6.60: 4) dodatkowe punkty lub paszczyzny, w ktrych bdzie zmienia si promie zaokrglenia. Krzywa zaokrglenia pomidzy kolejnymi punktami moe mie posta liniow (Linear rys. 6.61a) lub opisan rwnaniem trzeciego stopnia (Cubic rys. 6.61b). Wyboru pomidzy powyszymi opcjami dokonuje si w polu 5 z rysunku 6.60.

Rys. 6.61. Zastosowanie narzdzia Variable Radius Fillet

Zarys zaokrglenia domylnie jest prostopady do krawdzi, ktre s zaokrglane (rys. 6.62a), jednak mona ustawi lini, ktra bdzie krgosupem i to do niego zarys zaokrglenia bdzie prostopady (rys. 6.62b). Wykonuje si to poprzez aktywowanie funkcji Circle Fillet (rys. 6.60: 9) i wskazanie w oknie Spine (rys. 6.60: 9) krzywej, do ktrej promie zaokrglenia ma by prostopady.

Rys. 6.62. Zaokrglenie: a) bez aktywnej funkcji Circle Fillet, b) z aktywn funkcj Circle Fillet

Opcja No internal sharp edges (rys. 6.60: 13) poprawia ksztat zaokrglenia, jeeli s due zmiany promieni pomidzy punktami, poprzez unikanie prostych krawdzi (minimalizacja ostrych krawdzi). Pozostae funkcje polecenia Variable Radius Fillet dziaaj tak samo, jak w narzdziu Edge Fillet. Takie samo zadanie jak Variable Radius Fillet ma narzdzie Chordal Fillet (rys. 6.54: 3), z tym wyjtkiem, e zamiast promienia zaokrglenia okrela si dugo ciciwy zarysu zaokrglenia oraz w narzdziu tym, brak jest niektrych zaawansowanych opcji. 280

Kolejne polecenie Face-Face Fillet (rys. 6.54: 4) pozwala na zaokrglenie pomidzy dwoma wskazanymi powierzchniami (rys. 6.63: 2), ktre nie przecinaj si ze sob lub istniej wicej ni dwie ostre krawdzie pomidzy nimi. W narzdziu tym zamiast wprowadza warto promienia zaokrglenia (rys. 6.63: 1) mona zastosowa funkcj Hold Curve (rys. 6.63: 6), w ktrej wskazuje lub definiuje si krzyw a na jej podstawie zostanie obliczony promie zaokrglenia. W przypadku, kiedy promie zaokrglenia miaby przekroczy wysoko zaokrglanej powierzchni, mona okreli jedn lub wicej krawdzi do pozostawienia (Edge(s) to keep rys. 6.63: 4),.

Rys. 6.63. Okno edycyjne narzdzia Face-Face Fillet

Jeeli chce si poczy za pomoc zaokrglenia dwie powierzchnie, ktre si ze sob nie stykaj, ale cz si za pomoc trzeciej powierzchni, to naley skorzysta z narzdzia Tritangent Fillet (rys. 6.54: 5).

Rys. 6.64. Okno edycyjne narzdzia Tritangent Fillet

W narzdziu tym wskazuje si dwie powierzchnie, ktre maj pozosta (Face to fillet rys. 6.65: 1) oraz powierzchni do usunicia (Face to remove rys. 6.65: 2). Podobnie jak miao to miejsce w poprzednich przypadkach, opcja Limiting elements (rys. 6.64: 3) umoliwia ustalenie elementu, do ktrego to zaokrglenie ma zosta wykonane.

Rys. 6.65. Dziaanie narzdzia Tritangent Fillet

281

6.3.2. Fazowanie Do tworzenia sfazowa w bryach stosuje si funkcj Chamfer (rys. 6.53: 2), znajdujc si na pasku narzdziowym Dress-Up Features.

Rys. 6.66. Okno edycyjne narzdzia Chamfer

Istniej dwa sposoby na okrelenie parametrw fazy. Pierwszy z nich to ustalenie dugoci i kta fazowania (Length1/Angle rys. 6.66: 1), drugi wprowadzenie dugoci fazowania w obu kierunkach (Length1/Length2 rys. 6.66: 1). Rozmiar fazy wprowadza si w polach 2 (rys. 6.66). Zmiana kierunku (Direction rys. 6.67), ktry zawsze wskazuje pierwsz dugo fazowania, nastpuje po aktywowaniu funkcji Reverse (rys. 6.66: 5). Krawdzie (lub powierzchnie, wwczas uwzgldnione zostan wszystkie krawdzie znajdujce si na danej powierzchni) do sfazowania definiuje si w polu 3 (rys. 6.66). Zastosowanie funkcji Tangency i Minimal (rys. 6.66: 4) zostao omwione przy narzdziu Edge Fillet (rozdz. 6.3.1).

Rys. 6.67. Parametry potrzebne do sfazowania

6.3.3. Pochylenia Pochylenia stosowane s gwnie w odlewnictwie w celu atwiejszego usunicia odlewanej czci z formy. W programie CATIA s do tego przystosowane trzy narzdzia z paska Drafts (rys. 6.68), ktry znajduje si na pasku Dress-Up Features (rys. 6.53: 3). 282

Rys. 6.68. Pasek narzdziowy Drafts

Podstawowym poleceniem jest Draft Angle (rys. 6.68: 1), w ktrym wybr powierzchni do pochylenia o ustalony kt (rys. 6.69: 2), mona zrealizowa na dwa sposoby: albo rcznie wybra powierzchnie do pochylenia Face(s) to draft (rys. 6.69: 3 i rys. 6.70a) albo niejawnie poprzez aktywowanie funkcji Selection by neutral face (rys. 6.69: 4) i wybr elementu neutralnego Neutral element (rys. 6.69: 5 i 6.70b), co spowoduje, e wszystkie powierzchnie stykajce si z nim zostan pochylone (rys. 6.70b). Jednak, jeeli powierzchnie do pochylenia bd ustalane rcznie (pierwszy przypadek) to i tak element(-y) neutralny musi zosta wskazany, jednak tutaj nie musi to by powierzchnia, lecz moe to by inna dowolna paszczyzna. Element neutralny jest to element, ktry okrela miejsce, gdzie pole przekroju powierzchni podczas pochylania nie ulegnie zmianie.

Rys. 6.69. Okno edycyjne narzdzia Draft Angle

Pochylenia mog by wykonywane tylko na wskazanej paszczynie (bez propagacji None rys. 6.69: 6) lub take na paszczyznach stycznych do powierzchni neutralnej (Smooth rys. 6.69: 6). Kierunek odformowania (opuszczania odlewu z formy) Pulling direction (rys. 6.69: 7, rys. 6.70) domylnie jest prostopady do pierwszej wskazanej powierzchni neutralnej. Jego zwrot mona zmieni na przeciwny poprzez kliknicie na pomaraczow strzak (rys. 6.70).

283

Rys. 6.70. Elementy bryy wskazywane podczas wykonywania pochyle odlewniczych

Form mona take podzieli na dwie czci za pomoc tak zwanej paszczyzny podziau Parting element (rys. 6.69: 8), ktra umoliwia pochylenie powierzchni wanie od tej paszczyzny.

Rys. 6.71. Zastosowanie funkcji Parting Element w narzdziu Draft Angle

284

Paszczyzna podziau moe by t sam paszczyzn, co element neutralny (aktywowanie opcji Parting=Neutral rys. 6.71a) lub inn dowolnie wskazan paszczyzn (aktywowanie opcji Define parting element i ustalenie paszczyzny w polu Selection rys. 6.69: 8, rys. 6.72). Pochylenie moe by wykonane w obu kierunkach od paszczyzny podziau (zaznaczenie pola Draft both sides rys. 6.69: 8), z tym, e wwczas paszczyzna podziau musi by elementem neutralnym (rys. 6.71b).

Rys. 3.72. Zastosowanie funkcji Parting Element w narzdziu Draft Angle

Opcje Draft Form (rys. 6.69: 10) okrelaj sposb rozoenia si elementu przy pochyleniu (pozwalaj na zmian sposobu obliczania pochylenia). W przypadku trybu Square cianki ukadaj si zgodnie z kierunkiem odformowania. Podczas wystpienia bdw mona sprbowa zmieni t opcj na przeciwn (Cone). Zdarza si, e pochylana powierzchnia (cianka) ma mie rne kty pochylenia. Do tego wykorzystuje si narzdzie Variable Angle Draft (rys. 6.68: 3) z paska Drafts lub z narzdzia Draft Angle z pola Draft Type (rys. 6.69: 1).

Rys. 6.73. Okno edycyjne narzdzia Variable Angle Draft

285

Moliwe jest wybranie kilku powierzchni (rys. 6.73: 3), ktre maj mie rne kty pochylenia, jednak powierzchnie te musz mie cigo w stycznoci (by do siebie styczne). Zasada dziaania tej funkcji jest bardzo podobna do narzdzia Draft Angle. Najpierw naley wybra powierzchni (rys. 6.73: 3), ktra ma zosta pochylona oraz element neutralny (rys. 6.73: 5). Domylnie ustawione s dwa kty pochylenia (Angles rys. 6.74) na pocztkowej i kocowej krawdzi. Jednak mona t liczb zwikszy poprzez dodanie w polu 4 (rys. 6.73) dodatkowych punktw lub powierzchni kontrolnych, w ktrych warto kta pochylenia bdzie jeszcze inna. Warto kta zmienia si poprzez dwukrotne kliknicie na niej lewym przyciskiem myszy i wprowadzenie nowej wartoci. Pozostae opcje maj takie same waciwoci jak w narzdziu Draft Angle.

Rys. 6.74. Parametry ustalane podczas dziaania narzdzia Variable Angle Draft

Do pochylania cian z zaokrglonymi ju krawdziami, suy narzdzie Draft Reflect Line (rys. 668: 2) z paska Drafts. W tym przypadku pochylenie jest realizowane tylko poprzez dodanie materiau.

Rys. 6.75. Okno edycyjne narzdzia Draft Reflect Line

286

Jako Face(s) to draft (rys. 6.75: 2) wskazuje si zaokrglenie czce si z powierzchni, ktra ma zosta pochylona, a program sam zaznacza wszystkie ciany styczne do tego zaokrglenia. W zalenoci od kierunku wycigania formy (Pulling Direction rys. 6.75: 3, rys. 6.76) powstanie tzw. linia odbicia Reflect Line (rys. 6.76) i to wzgldem niej bdzie tworzone pochylenie (rys. 6.76).

Rys. 6.76. Dziaanie narzdzia Draft Reflect Line

6.3.4. Elementy cienkocienne Na podstawie bry mona utworzy elementy cienkocienne (skorupy), ale wci bd to elementy bryowe. Suy do tego narzdzie Shell (rys. 6.53: 4) z paska narzdziowego Dress-Up Features. W oknie edycyjnym polecenie Shell ustala si grubo zewntrzn (rys. 6.77: 1) i ewentualnie wewntrzn (rys. 6.77: 2) ciany skorupy oraz powierzchni, ktra ma zosta usunita Face to remove (rys. 6.77: 3, rys. 6.78). Kada ze cian moe mie inn grubo. Wystarczy wskaza wybran powierzchni (rys. 6.77: 4) i dwa razy klikn mysz na wielko informujc o aktualnej gruboci (Thickness rys. 6.78), po czym mona ustali jej now warto. W takim 287

przypadku w drzewie topologicznym pojawi si podgazie, w ktrych take dla kadej z wybranych cian mona zmieni grubo. Narzdzie Shell posiada dwa tryby wygadzania (rys. 6.77: 6): automatyczny (Automatic) oraz rczny (Manual), w ktrym ustala si maksymalne odchylenie Max Deviation (rys. 6.77: 5). W obu przypadkach moliwe jest pozostawienie staej gruboci Constant thickness (rys. 6.77: 5).

Rys. 6.77. Okno edycyjne narzdzia Shell

Rys. 6.78. Dziaanie narzdzia Shell

6.3.5. Zmiany gruboci elementw Grubo (wysoko) kadego elementu moe by zmieniona za pomoc funkcji Thickness (rys. 6.53: 5) z paska narzdziowego Dress-Up Features.

Rys. 6.79. Okno edycyjne narzdzia Thickness

288

Wysoko elementu, modyfikuje si poprzez wybr powierzchni (rys. 6.79: 2), ktra zostanie przesunita w gr (wielkoci dodatnie) lub w d (wielkoci ujemne), w zalenoci od wartoci ustalonej w polu 1 (rys. 6.79). Jeeli ma zosta zmieniona wysoko wikszej liczby elementw (rys. 6.80), to trzeba kolejne powierzchnie wskaza w polu 3 (rys. 6.79), a gruboci ustali w drzewie topologicznym lub bezporednio na rysunku (jak miao to miejsce w przypadku polecenia Shell). Tryby wygadzania dziaaj identycznie jak w narzdziu Shell.

Rys. 6.80. Dziaanie narzdzia Thickness

6.3.6. Gwinty Do nakadania gwintw na elementy (otwory o przekroju koowym oraz walce) suy narzdzie Thread/Tap (rys. 6.53: 6) z paska narzdziowego DressUp Features. Mimo i, cz zostanie nagwintowana, w module Part Design gwint nie bdzie wywietlany. Dopiero przy wykonywaniu dokumentacji (modu Drafting), gwinty te zostan naniesione na rysunek techniczny, po odpowiednim dostosowaniu opcji programu. Wybierajc polecenie Thread/Tap i wskazujc boczn cian okrgego otworu lub walca Lateral Face (rys. 6.81: 1, na rysunku 6.81 po prawej stronie zaznaczone jako LAT) program sam rozpozna czy gwintowany bdzie otwr (Thread rys. 6.81: 3), czy walec (Tap rys. 6.81: 3). Nastpnie naley wskaza powierzchni graniczn Limit Face (rys. 6.81: 2, na rysunku 6.81 po prawej stronie zaznaczone jako LIM) gwintu. Powierzchnia graniczna musi lee na paszczynie prostopadej do osi otworu. Pozostae opcje zostay przedstawione przy omawianiu gwintowania otworw w rozdziale 6.2.3. Wyjtek stanowi jedynie nazwy funkcji Support Diameter i Support Depth (rys. 6.81: 6), ktre jednak maj identyczne znaczenie jak poprzednio, odpowiednio Hole Diameter i Hole Depth.

289

Rys. 6.81. Okno edycyjne narzdzia Thread/Tap

6.3.7. Usuwanie i zastpowanie powierzchni Zdarza si, e podczas importowania geometrii z innego programu, do programu CATIA, geometria nie spenia oczekiwa uytkownika (tzn. trzeba usun rnego rodzaju zaokrglenia, otwory, itp.). Midzy innymi w tym celu stworzono funkcj Remove Face (rys. 6.82: 1) z paska narzdziowego Remove/Replace Face (rys. 6.82), ktry dostpny jest poprzez pasek Dress-Up Features (rys. 6.53: 7).

Rys. 6.82. Pasek narzdziowy Remove/Replace Face

W narzdziu Remove Face wskazuje si powierzchnie do usunicia (rys. 6.83: 1). Mona take zdefiniowa elementy, ktre podczas usuwania maj zosta zachowane (rys. 6.83: 2). Aktywacja opcji Show all faces to remove (rys. 6.83: 3) powoduje, e wszystkie powierzchnie, ktre zostan usunite bd podwietlone kolorem purpurowym (oczywicie, jeeli uytkownik nie dokona zmian w ustawieniach programu).

Rys. 6.83. Okno edycyjne narzdzia Remove Face

290

Narzdzie Replace Face (rys. 6.82: 2) umoliwia zastpienie jednej powierzchni inn. W polu Replacing surface (rys. 6.84: 1) wskazuje si powierzchni, do ktrej bdzie dopasowywana powierzchnia zdefiniowana w polu Face to remove (rys. 6.84: 2). Nad powierzchni zastpujc (rys. 6.84: 1) pojawia si strzaka, ktrej zwrot trzeba zmieni na przeciwny, podczas bdnego dziaania narzdzia Replace Face.

Rys. 6.84. Okno edycyjne narzdzia Replace Face

6.4. Modyfikacja elementw bryowych z uyciem powierzchni

Modelowanie powierzchniowe daje duo wiksze moliwoci, co do uzyskania nietypowych ksztatw, dlatego jest obecnie szeroko stosowane w wielu branach przemysowych. W programie CATIA istnieje oddzielny modu do modelowania powierzchniowego, jednak nie bdzie on w niniejszym podrczniku omawiany. Uytkownik korzystajcy z moduu Part Design moe wykorzysta gotowe ju elementy powierzchniowe do budowy modelu bryowego. Narzdzia do modyfikacji modeli bryowych z zastosowaniem elementw powierzchniowych znajduj si na pasku Surface-Based Features (rys. 6.85) lub w menu grnym InsertSurface-Based Features.

Rys. 6.85. Pasek narzdziowy Surface-Based Features

Podstawowym narzdziem jest funkcja Split (rys. 6.85: 1), ktra umoliwia przycicie bryy dowolnie wskazan powierzchni (rys. 6.86: 1).

Rys. 6.86. Okno edycyjne narzdzia Split

291

Po zdefiniowaniu powierzchni tncej, pojawi si strzaka, za pomoc ktrej mona wybra cz bryy do pozostawienia. Bardzo wane jest, e powierzchnia, ktra przycina bry musi wystawa poza jej obrys, aby program by w stanie jednoznacznie okreli efekt kocowy. Z kadej powierzchni mona utworzy bry poprzez nadanie tej powierzchni gruboci. Suy do tego narzdzie Thick Surface (rys. 6.85: 2). Grubo dla ustalonej powierzchni (rys. 6.85: 3) definiuje si w dwch kierunkach w polach 1 i 2 (rys. 6.85). Strzaka, ktra pojawi si na modelu wskazuje warto gruboci zdefiniowan jako First Offset (rys. 6.85: 1).

Rys. 6.87. Okno edycyjne narzdzia Thick Surface

Bry mona take utworzy na podstawie zamknitej powierzchni (np. sfera) lub powierzchni otwartej, ktr wskazuje si w polu 1 (rys. 6.88) narzdzia Close Surface (rys. 6.85: 3). Jeeli powierzchnia ma charakter otwarty, wwczas krawdzie definiujce otwart przestrze musz lee na jednej paszczynie lub na paszczyznach rwnolegych do siebie.

Rys. 6.88. Okno edycyjne narzdzia Close Surface

Narzdzie Sew Surface (rys. 6.85: 4) umoliwia wykonanie tak zwanego doszycia powierzchni (rys. 6.89: 1) do bryy (rys. 6.89: 2). W zalenoci od istniejcej geometrii mona wykona dwa rodzaje operacji. W przypadku, kiedy brzegi caej powierzchni le na bryle, mona dokona integracji powierzchni z bry, czyli doda materia od bryy a do tej powierzchni (narzdzie to, w takim przypadku jest bardziej wydajne ni zastosowanie polecenia Close Surface). Strzaki, ktre pojawi si na powierzchni, zawsze powinny by skierowane w kierunku bryy. Natomiast, jeeli powierzchnia przecina bry, mona doci bry t powierzchni. W tym przypadku trzeba aktywowa pole Intersect Body (rys. 6.89: 3). Aktywna funkcja Simplify geometry (rys. 6.89: 4) powoduje, e nowo powstaa geometria bryy, wszdzie tam gdzie mona bdzie upraszczana. 292

Rys. 6.89. Okno edycyjne narzdzia Sew Surface

Po zastosowaniu kadego z powyszych narzdzi powierzchni powinno si ukry.

6.5. Transformacje
Do transformacji bry, czyli przemieszczania, obrotu, tworzenia kopii lustrzanych, szykw, itp., su narzdzia z paska Transformation Features (rys. 6.90) lub z menu grnego InsertTransformation Features.

Rys. 6.90. Pasek narzdziowy Transformation Features

6.5.1. Podstawowe narzdzia do transformacji Podstawowe narzdzia do transformacji znajduj si na pasku narzdziowym Transformations (rys. 6.91), ktry wystpuje na pasku Transformation Features (rys. 6.90: 1).

Rys. 6.91. Pasek narzdziowy Transformations

Narzdzie Translation (rys. 6.91: 1) umoliwia przemieszczenie modelu w obszarze roboczym. Wektor przesunicia mona zdefiniowa na trzy rne sposoby. Pierwszy to okrelenie kierunku (Direction) i wartoci (Distance) przesuni293

cia (rys. 6.92a). Kolejny to zdefiniowanie dwch punktw, pocztkowego (Start point) i kocowego (End point) (rys. 6.92b). Ostatni umoliwia wprowadzenie wartoci przesunicia po kadej z osi, wzgldem wskazanego ukadu wsprzdnych (Axis System) (rys. 6.92c).

Rys. 6.92. Okna edycyjne narzdzia Translation w zalenoci od wybranej opcji Vector Definition

Do obrotu modelu suy polecenie Rotation (rys. 6.91: 2), w ktrym, w zalenoci od wybranego trybu (Definition Mode) definiuje si: o (Axis) i kt (Angle) obrotu (rys. 6.93a), o obrotu i kt, ktry bdzie okrelony wzgldem dwch wskazanych elementw (First element, Second element) geometrycznych (punkt, linia lub paszczyzna) (rys. 6.93b), trzy punkty (rys. 6.93c), za pomoc ktrych jest okrelana o obrotu (przechodzi przez punkt drugi i jest normalna do paszczyzny okrelonej przez wszystkie punkty) oraz kt obrotu (zdefiniowany przez dwa wektory: pierwszy przechodzcy przez punkty 1 i 2 oraz drugi przechodzcy przez punkty 2 i 3).

Rys. 6.93. Okna edycyjne narzdzia Rotation w zalenoci od wybranego trybu Definition Mode

Tworzenie odbi symetrycznych wzgldem wskazanego elementu (rys. 6.94: 1) realizuje si za pomoc narzdzia Symmetry (rys. 6.91: 3). W poleceniu tym, w przeciwiestwie do odbicia lustrzanego Mirror (rys. 6.90: 2), orygina zostaje usunity oraz nie mona zaznacza z drzewa topologicznego pojedynczych elementw do odbicia. Symetria jest realizowana dla caego Body.

294

Rys. 6.94. Okno edycyjne narzdzia Symmetry

Przy kopii lustrzanej (rys. 6.95) okrela si element (elementy), ktry ma zosta odbity (rys. 6.95: 2) oraz paszczyzn, wzgldem ktrej to odbicie bdzie zrealizowane (rys. 6.95: 1).

Rys. 6.95. Okno edycyjne narzdzia Mirror

Model mona take przenie lub obrci za pomoc ukadw wsprzdnych. Wykorzystuje si do tego narzdzie AxisToAxis (rys. 6.91: 4), w ktrym wskazuje si pocztkowy ukad wsprzdnych (rys. 6.96: 1) oraz nowy ukad wsprzdnych (rys. 6.96: 2), do ktrego model zostanie dostosowany.

Rys. 6.96. Okno edycyjne narzdzia AxisToAxis

6.5.2. Szyk W module Part Design w przeciwiestwie do moduu Sketcher istnieje moliwo utworzenia szyku wybranych elementw. Jeeli ma by tworzony szyk z wikszej liczby elementw, to najlepiej jest je wskaza w drzewie topologicznym z wcinitym klawiszem Ctrl. Polecenia do tworzenia szykw znajduj si na pasku narzdziowym Patterns (rys. 6.97), ktry z kolei znajduje si na pasku Transformation Features (rys. 6.90: 3).

Rys. 6.97. Pasek narzdziowy Patterns

295

Szyk prostoktny realizuje si za pomoc polecenia Rectangular Pattern (rys. 6.97: 1). Liczb oraz pooenia elementw w takim szyku mona zdefiniowa na kilka sposobw (rys. 6.98: 1): Instance(s) & Length poprzez okrelenie liczby elementw Instance(s) (rys. 6.98: 2) i dugoci Length (rys. 6.98: 4), na jakiej te elementy maj si znajdowa (odlego pomidzy elementami zostanie obliczona automatycznie), Instance(s) & Spacing poprzez ustalenie liczby elementw Instance(s) (rys. 6.98: 2) i odlegoci pomidzy nimi Spacing (rys. 6.98: 3), Spacing & Length przez wprowadzenie odlegoci Spacing (rys. 6.98: 3) pomidzy elementami i dugoci Length (rys. 6.98: 4), na jakiej te elementy maj si znajdowa, Instance(s) & Unequal Spacing poprzez okrelenie liczby elementw Instance(s) (rys. 6.98: 2) i odlegoci pomidzy nimi Spacing (rys. 6.98: 2), przy czym odlego pomidzy kadym z elementw moe by inna. Zmiana odlegoci pomidzy elementami nastpuje po dwukrotnym klikniciu na lini wymiarow (Spacing rys. 6.99) i wprowadzenie nowej wartoci.

Rys. 6.98. Okno edycyjne narzdzia Rectangular Pattern

W szyku prostoktnym mona okreli liczb elementw w dwch kierunkach (zakadki First Direction i Second Direction rys. 6.98) i w kadym z nich mona zdefiniowa rne parametry szyku. Element(y) szyku ustala si w polu Object to Pattern (rys. 6.98: 6), a jako element odniesienia (rys. 6.98: 5) mona wybra lini, o lub paszczyzn. W przypadku wyboru linii lub osi, szyk zostanie utworzony tylko w jednym kierunku zgodnym z kierunkiem wskazanego elementu. Domylnie elementy w szyku s umieszczane zgodnie ze strzakami okrelajcymi kierunek szyku (Direction rys. 6.99), jednak mona je uoy po obu stronach powielanego elementu. Su do tego celu funkcje (Row in direction rys. 6.98: 8). Mona take szyk prostoktny obrci o dowolny kt Rotation Angle (pole 8 z ry296

sunku 6.98 do wprowadzania kta obrotu aktywuje si, jeeli elementem odniesienia bdzie paszczyzna). Wybrane elementy mona wykluczy z szyku poprzez kliknicie na t kropk znajdujc si przy kadym elemencie tworzcym szyk (Active/Inactive rys. 6.99). Podczas tworzenia szyku przy bardzo duej liczbie elementw, najlepiej jest aktywowa opcj Simplified representation (rys. 6.98: 9), ktra zmniejsza owietlenie elementw oraz rysuje cz z nich za pomoc linii przerywanych, co przyspiesza prac komputera.

Rys. 6.99. Dziaanie narzdzia Rectangular Pattern

Zaznaczenie pola Keep specifications (rys. 6.98: 7), powoduje, e jeeli element gwny na podstawie, ktrego tworzony jest szyk, zosta narysowany z wykorzystaniem opcji Up to plane lub Up to surface, to wszystkie elementy w szyku bd posiaday takie waciwoci (rys. 6.100b).

Rys. 6.100. Dziaanie funkcji Keep specifications w narzdziach Patterns

Podobnie jak miao to miejsce w przypadku szyku prostoktnego, w szyku koowym (rys. 6.102) tworzonym za pomoc narzdzia Circular Pattern (rys. 6.97: 2), najwaniejsze jest okrelenie elementu(-w) na podstawie, ktrego 297

bdzie tworzony szyk Object to Pattern (rys. 6.101: 6) oraz elementu odniesienia Reference element (rys. 6.101: 5). Jeeli elementem odniesienia bdzie linia, wwczas to ona bdzie osi, dookoa ktrej szyk zostanie stworzony. Natomiast, jeeli bdzie to paszczyzna w ksztacie okrgu to rodek szyku bdzie w centrum tego okrgu, w innym przypadku rodek szyku bdzie znajdowa si w rodku ukadu wsprzdnych dla wybranej paszczyzny.

Rys. 6.101. Okno edycyjne narzdzia Circular Pattern

Liczb elementw w szyku koowym oraz kt pomidzy nimi mona ustali w zalenoci od trybu wybranego w polu 1 zakadki Axial Reference (rys. 6.101). Jeeli zostanie aktywowane: Instance(s) & total angle naley zdefiniowa liczb elementw Instance(s) (rys. 6.101: 2) oraz kt Total angle (rys. 6.101: 4) na jakim maj one by rozpite, Instance(s) & angular spacing trzeba wprowadzi liczb elementw Instance(s) (rys. 6.101: 2) oraz kt pomidzy nimi Angular spacing (rys. 6.101: 3), Angular spacing & total angle ustala si kt pomidzy elementami Angular spacing (rys. 6.101: 3) oraz kt Total angle (rys. 6.101: 4), na jakim te elementy maj by rozpite, Complete crown definiuje si tylko liczb elementw znajdujcych si w szyku Instance(s) (rys. 6.101: 2) wypeniajcym domylnie cay okrg, Instance(s) & unequal angular spacing naley ustali liczb elementw Instance(s) (rys. 6.101: 2) oraz kt pomidzy nimi Angular spacing 298

(rys. 6.101: 3), przy czym pomidzy kadym z elementw kt moe mie inn warto. Jeeli elementy w szyku koowym maj rozbiega lub zbiega si do rodka (osi szyku), wwczas pooenie ich oraz liczb definiuje si w zakadce Crown Definition (rys. 6.101) poprzez wybr funkcji (rys. 6.101: 1) i okrelenie: Circle(s) & crown thickness liczby elementw Circle(s) (rys. 6.101: 12) oraz dugoci Crown thickness (rys. 6.101: 14), na jakiej maj one wystpowa (jeeli zostanie wprowadzona warto dodatnia, to elementy bd odchodzi od rodka, natomiast jeeli ustali si warto ujemn, to elementy bd si zbiega do rodka), Circle(s) & circle spacing liczby elementw Circle(s) (rys. 6.101: 12) oraz odlegoci pomidzy nimi Circle spacing (rys. 6.101: 13) (podobnie jak poprzednio warto dodatnia to elementy odchodz od rodka, warto ujemna elementy zbiegaj si do rodka), Circle spacing & crown thickness odlegoci pomidzy elementami Circle spacing (rys. 6.101: 13) oraz dugoci Crown thickness (rys. 6.101: 14), na jakiej te elementy maj wystpowa (wartoci w obu przypadkach musz by albo tylko dodatnie albo tylko ujemne).

Rys. 3.102. Dziaanie narzdzia Circular Pattern

Elementy tworzce szyk koowy mog mie takie samo pooenie (rys. 6.103a) wzgldem rodka jak element oryginalny (aktywna opcja Radial alingment of instance(s) rys. 6.101: 9) lub mog wszystkie zachowa pooenie wzgldem elementu oryginalnego (rys. 6.103b) (nieaktywna opcja Radial alingment of instance(s) rys. 6.101: 9). 299

Rys. 6.103. Zastosowanie opcji Radial alingment of instance(s) w narzdziu Circular Pattern

Pozostae opcje dziaaj w taki sam sposb, jak w przypadku szyku prostoktnego. Kady uytkownik moe take stworzy dowolny szyk za pomoc funkcji User Pattern (rys. 6.97: 3). Pierwszym krokiem jest okrelenie miejsca, gdzie bd znajdoway si elementy szyku, za pomoc narysowania punktw w szkicowniku. Nastpnie w oknie edycyjnym polecenia User Pattern (rys. 6.104) w polu Positions (rys. 6.104: 1) wskazuje si ten szkic. Liczba elementw Number (rys. 6.104: 1) w szyku, jest rwna liczbie punktw ustalonych w szkicu. Elementy, ktre chce si wstawi w szyk, wskazuje si w polu Object (rys. 6.104: 2). W polu Anchor (rys. 6.104: 3) ustala si punkt zaczepienia (domylnie znajduje si on w rodku cikoci elementu powielanego). Funkcja Keep specifications, podobnie jak miao to miejsce w przypadku szyku prostoktnego, powoduje e wszystkie elementy w szyku bd posiaday takie waciwoci jak element oryginalny (rys. 6.100).

Rys. 6.104. Okno edycyjne narzdzia User Pattern

6.5.3. Skalowanie Skalowanie modelu moe odbywa si na dwa sposoby. Przez zmian rozmiarw o jednakowy wspczynnik we wszystkich kierunkach (Scaling) lub poprzez skalowanie o rne wspczynniki wzgldem kolejnych wektorw (Affinity). Na300

rzdzia do skalowania znajduj si na pasku Scale (rys. 6.105) dostpnym poprzez pasek Transformation Features (rys. 6.90: 5).

Rys. 6.105. Pasek narzdziowy Scale

W pierwszym wspomnianym przypadku (narzdzie Scaling rys. 6.105: 1) wskazuje si tylko element referencyjny do przeskalowania (rys. 6.106: 1) oraz okrela warto skali (rys. 6.106: 2). Oczywicie, jeeli wspczynnik skali (rys. 6.106: 2) przyjmuje wartoci wiksze od jeden, to model bdzie powikszany, natomiast jeeli wspczynnik przyjmie wartoci od zera do 1 to model bdzie pomniejszany.

Rys. 6.106. Okno edycyjne narzdzia Scaling

W drugim przypadku (polecenie Affinity rys. 6.105: 2) trzeba zdefiniowa ukad wsprzdnych (okreli rodek ukadu rys. 6.106: 1, paszczyzn XY rys. 6.106: 2 oraz o X rys. 6.106: 3), a nastpnie wspczynniki skali w kadym z kierunkw.

Rys. 6.107. Okno edycyjne narzdzia Affinity

301

6.6. Operacje Boolowskie

Jednymi z podstawowych operacji na obiektach s operacje logiczne, czyli tzw. operacje Boolowskie, ktrych zalet jest atwo modyfikacji utworzonych na ich podstawie modeli. Operacje te dostpne s na pasku Boolean Operations (rys. 6.108) lub w menu grnym InsertBoolean Operations. Mona take skorzysta z menu podrcznego, uruchamianego na wskazanym Body, za pomoc prawego przycisku myszy i wybr operacji logicznej z menu rozwijanego Body.x object.

Rys. 6.108. Pasek narzdziowy Boolean Operations

Do podstawowych operacji logicznych nale suma, rnica i iloczyn logiczny (rys. 6.109).

Rys. 6.109. Pasek narzdziowy Boolean Operations

Wane jest, e przy powyszych operacjach elementem, ktry ma zosta dodany lub odjty nie moe by Part Body (ciao gwne). Podczas dodawania Boolowskiego (narzdzie Add rys. 6.109: 1) wskazuje si element (Body), ktry zostanie dodany (rys. 6.110: 1) oraz element, do ktrego bdzie on dodany (rys. 6.110: 2). Domylnie operacja ta bdzie zrealizowana i zapisana na kocu drzewa strukturalnego. Za pomoc pola 3 (rys. 6.110: 1) mona ustali inne miejsce wykonania w drzewie topologicznym.

Rys. 6.110. Okno edycyjne narzdzia Add

302

Na rysunku 6.111 przedstawiono operacj dodawania ciaa o nazwie Cylinder do czci gwnej Cube. Jak wida wynikiem sumy logicznej jest w drzewie topologicznym jedno Body.

Rys. 6.111. Dziaanie sumy logicznej

Podczas odejmowaniu Boolowskiego (polecenie Remove rys. 6.109: 2) oraz iloczynu logicznego (narzdzie Intersect rys. 6.109: 3) jest taka sama kolejno wskazywania elementw w oknach edycyjnych (rys. 6.112, rys. 6.114), jak w przypadku dodawania.

Rys. 6.112. Okno edycyjne narzdzia Remove

Wynik rnicy logicznej dwch cia zilustrowano na rysunku 6.113.

Rys. 6.113. Rnica logiczna

Na rysunkach 6.114 i 6.115 przedstawiono odpowiednio okno edycyjne oraz zasad dziaania polecenia Intersect. 303

Rys. 6.114. Okno edycyjne narzdzia Intersect

Rys. 6.115. Iloczyn logiczny

Oprcz trzech podstawowych operacji logicznych istnieje take funkcja Assembly (rys. 6.108: 1), ktra w zalenoci od znaku znajdujcego si przy nazwie Body (rys. 6.116) okrela czy element ten zostanie dodany (Add), czy odjty (Remove). Pierwsza wykonana funkcja w danym Body warunkuje jego znak. Na przykad, jeeli pierwszym poleceniem bdzie Pocket (co z punktu widzenia uytkownika jest nielogiczne, ale program wwczas utworzy bry tak samo jak zastosowano by narzdzie Pad) wwczas bdzie przy danym Body znak -, natomiast jeeli pierwsz funkcj byaby funkcja Pad (wycignicie) wtedy znak bdzie dodatni.

Rys. 6.116. Symbol Body wraz ze znakiem

Podobnie jak miao to miejsce w poprzednich operacjach Boolowskich, w oknie edycyjnym narzdzia Assembly (rys. 6.117), wystarczy wskaza elementy biorce udzia w tej operacji logicznej.

Rys. 6.117. Okno edycyjne narzdzia Assembly

304

Kolejnym poleceniem znajdujcym si na pasku Boolean Operations jest Union Trim (rys. 6.108: 3), ktre docina elementy jednego Body (rys. 6.118: 1) do drugiego (rys. 6.118: 2). Elementem docinanym nie moe by ciao gwne (Part Body).

Rys. 6.118. Okno edycyjne narzdzia Union Trim

W oknie edycyjnym (rys. 6.118) oprcz Body, wskazuje si elementy (powierzchnie) do usunicia Face to remove (rys. 6.118: 3, rys. 6.119a) lub do pozostawienia Face to keep (rys. 6.118: 4, rys. 6.119b). Elementy te musz znajdowa si w Body docinanym. W przypadku Face to remove cao elementu, ktrego dowoln paszczyzn zaznaczono, zostanie usunita a do ciaa gwnego (rys. 6.119a), w drugim przypadku tylko zaznaczona cz pozostanie, a pozostae elementy zostan usunite a do ciaa gwnego (rys. 6.119b).

Rys. 6.119. Dziaanie narzdzia Union Trim

305

Podczas wykonywania operacji Boolowskich (i nie tylko) w modelu mog pozosta niepotrzebne elementy. Do ich usunicia suy narzdzie Remove Lump (rys. 6.108: 4). W oknie edycyjnym wybiera si Body (rys. 6.120: 1), w ktrym znajduj si mieci i podobnie jak w poleceniu Union Trim wskazuje si elementy (powierzchnie) do usunicia Face to remove (rys. 6.120: 2) lub do pozostawienia Face to keep (rys. 6.120: 3). W tym przypadku mona take wybra Part Body.

Rys. 6.120. Okno edycyjne narzdzia Remove Lump

6.7. Nadawanie wasnoci materiaowych

Po zakoczeniu modelowania, kadej bryle mona nada predefiniowany materia, co wie si z naoeniem odpowiedniej tekstury na obiekt, a take ma wpyw na waciwoci fizyczne i mechaniczne danego elementu. Materia moe zosta naoony na pojedyncze komponenty jak i zoenia. Narzdzie suce do ustalania waciwoci materiaowych obiektom, nazywa si Apply Material i znajduje si na pasku narzdziowym o tej samej nazwie (rys. 6.121).

Rys. 6.121. Narzdzie Apply Material

Po uruchomieniu polecenia Apply Material pojawia si okno dialogowe przedstawione na rysunku 6.122. Zawiera ono kilka zakadek (rys. 6.122: 1), ktre segreguj materiay wzgldem rnych kategorii. Oprcz materiaw predefiniowanych mona wczyta inne biblioteki zawierajce nowe rodzaje materiaw (rys. 6.122: 3). Kady materia posiada nazw oraz tekstur (rys. 3.122: 2). W zalenoci od aktywnego przycisku 4 (rys. 6.122) w polu 2 elementy bd wywietlane jako ikony lub w postaci listy. Zaznaczenie pola Link to file (rys. 6.122: 7) powoduje, e po wprowadzeniu zmian w bibliotece materiaw, automatycznie zostan one naniesione na model, na ktrym ten materia si znajduje. Po ustaleniu materiau, naley wskaza elementy, na ktre ma on by naoony i potwierdzi operacj przyciskiem Apply Material (rys. 6.122: 6). Elementy najatwiej wskaza przy pomocy drzewa strukturalnego. Naley pamita, e jeeli tekstura ma by widoczna na elemencie, trzeba ustawi opcj wywietlania Shading with Material. 306

Rys. 6.122. Okno dialogowe narzdzia Apply Material

Efekt naoenia przykadowego materiau pokazano na rysunku 6.123b. Na drzewie topologicznym pojawia si nowa ikona (rys. 6.123b: 1), powizana z materiaem.

Rys. 6.123. Kostka przed i po naoeniu materiau

Uruchamiajc waciwoci materiau za pomoc polecenia Properties (aktywowanego z menu podrcznego, na ikonie materiau w drzewie strukturalnym) mona midzy innymi zmieni sposb renderowania danego materiau, jak i jego wasnoci fizyczne i materiaowe. W oknie edycyjnym wasnoci materiau, w zakadce Rendering mona ustali rozmiar tekstury (Material size), sposb nanoszenia tekstury (np. nakadanie materiau na elementy sferyczne, walcowe, pa307

skie, itp.), jak i sposb dziaania owietlenia na dany materia (np. rozpraszanie i zaamanie wiata). Natomiast w zakadce Analysis, mona zdefiniowa typ materiau (np. izotropowy, anizotropowy) oraz waciwoci strukturalne (m.in. modu Younga, gsto, itp.).

308

7. WYKONYWANIE ZOE

Monta (zoenie) poszczeglnych elementw (komponentw, produktw i czci) w jeden gwny produkt wykonuje si w module Assembly Design (StartMechanical DesignAssembly Design). Jak ju wspomniano w rozdziale 4, produkt nie ma wasnej geometrii, lecz jest to tylko zbir linkw do czci i wizw, jakie zostay uyte do poczenia elementw. Produkt (zoenie) jest zapisywany w pliku z rozszerzeniem *.CATProduct. Jeeli tworzony model nie jest zbytnio skomplikowany to wszystkie jego podzespoy mona bezporednio modelowa w module Assembly Design.

7.1. Struktura drzewa topologicznego w zoeniach

Drzewo topologiczne w module Assemby moe by bardzo rozbudowane (w zalenoci od liczby skadnikw tworzcych model). Na rysunku 7.1 przedstawiono przykad takiego drzewa.

Rys. 7.1. Struktura drzewa w module Assembly i okno edycyjne waciwoci elementu

Cay model jest poczony za pomoc gazi gwnej (rys. 7.1: 1). Kady doczony do produktu gwnego element (rys. 7.1: 5) jest linkiem do pliku 309

(rys. 7.1: 6), w ktrym si on znajduje. Dla kadego elementu charakterystyczna jest nazwa (Part Number rys. 7.1: 2) oraz jego numer (Instance name rys. 7.1: 3). Waciwoci kadej czci mona zmieni w oknie edycyjnym Properties, uruchamianym prawym przyciskiem myszy na nazwie elementu. Jeeli komponent ma by aktywny (rys. 7.1: 4), wwczas trzeba na niego klikn dwa razy lewym przyciskiem myszy.

7.2. Dodawanie elementw do zoenia

Jeeli uytkownik chciaby do zoenia doda nowy (nieistniejcy) komponent, produkt lub cz musi skorzysta z menu grnego InsertNew Component (Product, Part) lub wybra odpowiednie narzdzie z paska Product Structure Tools (rys. 7.2: 1,2,3), po czym musi wskaza element w drzewie topologicznym, w ktrym nowy skadnik ma si znale.

Rys. 7.2. Pasek narzdziowy Product Structure Tools

W przypadku definiowania nowej czci (part) trzeba okreli dla niego punkt pocztku ukadu wsprzdnych. Moe to by punkt wskazany przez uytkownika (jeeli w oknie dialogowym wybierze si przycisk YES z rysunku 7.3) lub zostanie on przyjty na podstawie produktu nadrzdnego (aktywowanie przycisku No z rysunku 7.3). Dodanie do produktu gwnego (zoenia) istniejcych ju elementw (komponentw, produktw, partw) mona zrealizowa za pomoc: uruchomienia narzdzia Existing Component (rys. 7.2: 4) i nastpnie okrelenia miejsca jego wstawienia, aktywowania polecenia Existing Component z menu grnego Insert i wskazanie produktu nadrzdnego, 310

 menu podrcznego aktywowanego prawym przyciskiem myszy na elemencie drzewa, gdzie ma si on znale i wybr ComponentsExisting Component. We wszystkich powyszych przypadkach na kocu naley wybra z okna edycyjnego plik z dodawanym skadnikiem.

Rys. 7.3. Definiowanie pocztku ukadu wsprzdnych dla nowej czci

Przy maych zoeniach mona take skorzysta z narzdzia Existing Component With Positioning (rys. 7.2: 5), ktre jest dostpne w ten sam sposb, jak narzdzie Existing Component. Polecenie to, po ustaleniu pliku i pooenia elementu wczytywanego na drzewie, uruchamia dodatkowe okno edycyjne (rys. 7.4) w obszarze roboczym, za pomoc ktrego od razu mona pozycjonowa i nakada wizy pomidzy elementami.

Rys. 7.4. Dodawanie istniejcego elementu za pomoc narzdzia Existing Component With Positioning

Podczas wczytywania istniejcych elementw do zoenia, moe wystpi konflikt nazw. Zdarza si tak, kiedy dwie czci maj taki sam Part number (np. Part1 rys. 7.5a). Wwczas po dodaniu pierwszego elementu (rys. 7.5b) i prbie wczytania kolejnego, pojawi si okno edycyjne Part number conflicts (rys. 7.5c). Umoliwia ono rczn (rys. 7.5c: 2) lub automatyczn (rys. 7.5c: 2) zmian nazwy wybranej czci (rys. 7.5c: 1). Efekt automatycznej zmiany nazwy elementu i jednoczenie numeru jego instancji pokazano na rysunku 7.5d. 311

Rys. 7.5. Konflikt nazw podczas wczytywania elementw

Za pomoc narzdzia Replace Component (rys. 7.2: 6) istnieje moliwo zamiany wskazanego elementu w zoeniu na inny wczytany z pliku. Podczas podmiany czci mona zachowa dotychczasowe wizy wystpujce w elemencie zamienianym. Jeeli do zoenia maj by wielokrotnie wstawiane te same elementy, wtedy najlepiej jest zastosowa jedno z polece przedstawionych na pasku narzdziowym Multi-Instantiation (rys. 7.6), ktry znajduje si na pasku Produkt Structure Tools (rys. 7.2: 11).

Rys. 7.6. Pasek narzdziowy Multi-Instantiation

Funkcja Define Multi Instantiation (rys. 7.6: 2) pozwala na dodawanie wskazanego w polu 1 (rys. 7.6) komponentu w szyku liniowym bez wizw pomidzy elementami. Parametry szyku s okrelane w zalenoci od wybranej opcji z rozwijanego paska 2 (rys. 7.6). Sytuacja wyglda tak samo, jak miao to miejsce podczas tworzenia szyku prostoktnego w modelowaniu bryowym, czyli jeeli zostanie wskazane: Instance(s) & Spacing wprowadza si liczb kopii i odlego pomidzy nimi, Instance(s) & Length okrela si liczb kopii i odlego, na jakiej maj by rozmieszczone, Spacing & Length definiuje si odlego pomidzy elementami i odlego, na jakiej maj by rozmieszczone. Wszystkie powysze parametry wprowadza si w polach 3 (rys. 7.6). Kierunek tworzonego szyku moe by okrelony za pomoc jednej z osi ukadu wsprzdnych (rys. 7.6: 4) oraz za pomoc linii, osi lub krawdzi nalecej do innej geometrii (rys. 7.6: 5). W drugim przypadku w oknach 6 (rys. 7.6) pojawi si wsprzdne definiujce kierunek wybranego elementu. 312

Po ustaleniu wszystkich wielkoci naley zwrci uwag, aby pole Define As Default (rys. 7.6: 7) byo zaznaczone, co umoliwi wczytywanie take innych elementw w postaci zdefiniowanego szyku poleceniem Fast Multi Instantiation (rys. 7.6: 1).

Rys. 7.7. Okno edycyjne narzdzia Define Multi Instantiation

Funkcja Fast Multi Instantiation jest wykorzystywana take do szybkiego dodawanie pojedynczych kopii (odpowiednio ustalone wielkoci w narzdziu Define Multi Instantiation). Polecenia Graph tree Reordering (rys. 7.2: 7) i Generate Numbering (rys. 7.2: 8) z paska narzdziowego Produkt Structure Tools s stosowane podczas tworzenia dokumentacji technicznej (modu Drafting nieomawiany w niniejszym podrczniku). Funkcja Generate Numbering (rys. 7.2: 8) numeruje (zgodnie z hierarchi w drzewie strukturalnym) wszystkie czci (party) we wskazanym zoeniu. Jeeli w zoeniu wystpuj kopie elementu, wwczas bd one miay ten sam numer, co orygina. Po jej uruchomieniu pojawia si okno edycyjne pokazane na rysunku 7.8, w ktrym mona wybra typ numerowania (rys. 7.8: 1). Nadane numery nie bd widoczne na modelu, ale dopiero w tabelce rysunkowej oraz na rysunku technicznym zoeniowym.

Rys. 7.8. Okno edycyjne narzdzia Generate Numbering

313

Mona jednak numer elementu sprawdzi w oknie jego waciwoci (prawy przycisk myszy na wskazanej czci i wybr polecenia Properties). Po numeracji pojawi si nowe pole Instance (rys. 7.9b: 1), w ktrym znajduje si numer elementu.

Rys. 7.9. Waciwoci elementu: a) przed numeracj, b) po numeracji

Jeeli numeracja nie odpowiada uytkownikowi, to mona pozmienia pooenie poszczeglnych elementw w zoeniu. W tym celu trzeba aktywowa funkcj Graph tree Reordering (rys. 7.2: 7) i wskaza ga gwn produktu. Wszystkie wystpujce w nim komponenty pojawi si w oknie edycyjnym (rys. 7.10). Za pomoc przyciskw 1 (rys. 7.10) mona wybrane elementy przesuwa w gr i w d drzewa strukturalnego lub wskaza nowe miejsce wstawienia czci (przycisk 2 rys. 7.10).

Rys. 7.10. Ono edycyjne narzdzia Graph tree Reordering

Pozostae na pasku narzdziowym Produkt Structure Tools (rys. 7.2) funkcje Selective Load (rys. 7.2: 9) i Manage Representations (rys. 7.2: 10) s funkcjami typowo zaawansowanymi i s przydatne tylko ze wzgldu na wydajno i efektywno podczas pracy z bardzo duymi zoeniami.

314

7.3. Manipulowanie pooeniem komponentw

Pooeniem komponentw w obszarze roboczym mona w module Assembly Design manipulowa za pomoc narzdzi z paska Move (rys. 7.11) lub za pomoc kompasu. Wszystkie polecenia znajdujce si na pasku Move s take dostpne w menu grnym Edit.

Rys. 7.11. Pasek narzdziowy Move

W przypadku aktywowania polecenia Manipulation (rys. 7.11: 1), pojawi si okno edycyjne zilustrowane na rysunku 7.12, w ktrym za pomoc przyciskw ustala si: przesunicie elementu tylko wzgldem wybranej osi (rys. 7.12: 1), przesunicie elementu tylko wzgldem wybranej paszczyzny (rys. 7.12: 2), obrt elementu tylko wzgldem wskazanej osi (rys. 7.12: 3) zmian pooenie elementu wzgldem dowolnie okrelonej osi lub paszczyzny (rys. 7.12: 4).

Rys. 7.12. Okno edycyjne narzdzia Manipulation

Po ustaleniu moliwoci ruchu elementu, naley wcisn lewy przycisk myszy na wybranym elemencie i zmieni jego pooenie. Jeeli zostay ju nadane wizy w zoeniu, wwczas mona komponentami manipulowa z ich uwzgldnieniem (zaznaczone pole 5 z rysunku 7.12). Manipulowanie pooeniem obiektw za pomoc kompasu odbywa si bardzo podobnie, jak miao to miejsce podczas poruszania si w przestrzeni modelu, wzgldem obszaru roboczego (rozdzia 4.4). Jednak w tym przypadku, naley kompas umieci na jednej z paszczyzn (moe to by paszczyzna konstrukcyjna lub dowolna paszczyzna modelu). Kompas przenosi si poprzez najechanie mysz 315

na czerwony kwadrat znajdujcy si na dolnej jego powierzchni (rys. 7.13a), wcinicie lewego przycisku myszy na tym kwadracie (rys. 7.13b) i okrelenie nowego pooenia (rys. 7.13c). Na rysunku 7.13 kompas zosta umieszczony na grnej paszczynie modelu (rys. 7.13c: 1). Teraz mona model przesuwa (rys. 7.13c: 2) lub obraca (rys. 7.13c: 3) wzgldem wybranej osi lub przesuwa wzgldem wskazanej paszczyzny (rys. 7.13c: 4). Jeeli w zoeniu jest tylko jedna cz, wtedy to ona domylnie bdzie zmieniaa swoje pooenie. Jednak w przypadku, gdy elementw jest wicej, to po ustaleniu pooenia kompasu na dowolnej paszczynie bdzie przesuwa si element zwizany z t paszczyzn. Jeeli miaby zmieni w tym momencie swoje pooenie inny komponent, to wystarczy tylko na niego klikn i wtedy mona nim manipulowa.

Rys. 7.13. Manipulowanie pooeniem elementw za pomoc kompasu

W przypadku, kiedy uytkownik chce przesun lub obrci dany element o ustalon warto, naley uruchomi poleceniem Edit znajdujcym si w menu podrcznym, aktywowanym prawym przyciskiem myszy na kompasie, okno edycyjne Parameters for Compass Manipulation (rys. 7.13d). Manipulowanie obiektem moe odbywa si za pomoc wsprzdnych bezwzgldnych (Absolute rys. 7.13d: 5) lub wzgldem wybranego obiektu (Active object rys. 7.13d: 5). Pooenie kompasu na modelu ustala si poprzez wartoci wsprzdnych i ktw wprowadzanych w polach 7 (rys. 7.13d), przy czym zmiany trzeba aktualizowa 316

przyciskiem Apply (rys. 7.13d). Natomiast wartoci przesunicia (w kadym kierunku) i obrotu (wzgldem kadej osi) wprowadza si w polach 9 (rys. 7.13d) i za pomoc strzaek realizuje si zmiany pooenia modelu (oddzielnie dla kadej wielkoci). Przycisk 8 (rys. 7.13d) suy do wyzerowania aktualnych wartoci, natomiast za pomoc przyciskw znajdujcych si w polach 10 realizuje si jednoczesne przesunicie wzgldem wszystkich ustalonych wartoci. Jeeli elementy w zoeniu zostay ju ze sob powizane, to mona nimi manipulowa z uwzgldnieniem wizw (manipulowanie kompasem z aktywnym przyciskiem Shift). Manipulowa elementami mona take za pomoc narzdzi znajdujcych si na pasku Snap (rys. 7.14), ktry jest czci paska Move (rys. 7.11: 2).

Rys. 7.14. Pasek narzdziowy Snap

Pierwsze polecenie Snap (rys. 7.14: 1) pozwala na szybkie przemieszczenie jednej czci wzgldem drugiej, poprzez przyciganie si do siebie podobnych geometrii. Po aktywowaniu polecenia Snap naley wskaza wybran geometri pierwszego elementu a nastpnie drugiego. Zawsze pierwszy wskazany element zmienia swoje pooenie. Przykadowe dziaanie funkcji Snap zilustrowano na rysunkach 7.15 i 7.16, gdzie wskazano dwie paszczyzn (rys. 7.15: 1,2) lub dwie osie (rys. 7.16: 1,2). Jednak kombinacji pomidzy wybieranymi elementami geometrii moe by znacznie wicej. Mona take przenoszony element obrci wzgldem wybranej geometrii za pomoc strzaki (rys. 7.15 i 7.16: 3).

Rys. 7.15. Dziaanie narzdzia Snap

317

Rys. 7.16. Dziaanie narzdzia Snap

Polecenie Smart Move (rys. 7.14: 2) w przeciwiestwie do narzdzia Snap, poza przemieszczeniem elementu umoliwia automatyczne naoenie wizania. Wiz zostanie naoony, kiedy w oknie edycyjnym (rys. 7.17), pojawiajcym si po aktywowaniu funkcji Smart Move, zostanie zaznaczone pole Automatic constraint creation (rys. 7.17: 1).

Rys. 7.17. Okno edycyjne narzdzia Smart Move

Priorytet nakadanych wizw mona ustali w polu Quick Constraint (rys. 7.17: 2) za pomoc strzaek 3 (rys. 7.17) lub mona aktywowa pole Create verified constraints first (rys. 7.17: 4), co pozwoli programowi na automatyczny wybr najbardziej odpowiedniego poczenia. Wicej informacji na temat wizw zostanie przedstawionych w nastpnym rozdziale. Kolejnym poleceniem znajdujcym si na pasku Move jest narzdzie Explode (rys. 7.11: 3), ktre pozwala na wizualne rozbicie elementw biorc pod uwag ich wizy. Oznacza to, e po aktywowaniu tej funkcji, czci wybranego zoenia (rys. 7.18a: 1) zostan rozsunite na obszarze roboczym (rys. 7.18b). Opcje 2 i 3 (rys. 7.18a) pozwalaj na rne formy rozbicia zoenia w zalenoci od potrzeb 318

uytkownika. Odlego pomidzy elementami mona ustali za pomoc przesuwnego paska lub przyciskw 4 (rys. 7.18a).

Rys. 7.18. Dziaanie narzdzia Explode

Podczas manipulowania pooeniem elementw istnieje moliwo zatrzymania ruchu czci, w przypadku kolizji z innymi komponentami, poprzez aktywowanie funkcji Stop manipulate on clash (rys. 7.11:4) na pasku narzdziowym Move.

7.4. Wizy kontaktowe

Wizy kontaktowe (geometryczne) za pomoc, ktrych poszczeglne elementy zoenia s ze sob czone, znajduj si w module Assembly na pasku narzdziowym Constraints (rys. 7.19) lub bezporednio w menu grnym Insert. Aby powiza ze sob czci, naley najpierw aktywowa odpowiednie narzdzie, a dopiero potem w zalenoci od wybranego wizu, okreli elementy modelu, na ktre ten wiz zostanie naoony. Po wykonaniu powyszych operacji efekt kocowy nie bdzie od razu widoczny. Aby elementy obray ustalone pooenie, naley zastosowa polecenie Update, znajdujce si na pasku narzdziowym o tej samej nazwie (rys. 7.20: 1) lub uruchomi je za pomoc kombinacji klawiszy Ctrl i U, ewentualnie za pomoc menu podrcznego aktywowanego na odpowiednim wizie w drzewie topologicznym.

319

Rys. 7.19. Pasek narzdziowy Constraints

Rys. 7.20. Narzdzie Update

System automatycznie nie aktualizuje nakadanych wiza, poniewa czasami trzeba dwa elementy poczy wiksz ich liczb. Po uruchomieniu odpowiedniego polecenia do wizania elementw, pojawia si okno edycyjne (w zalenoci od wybranego narzdzia moe mie rne konfiguracje lub czasami moe w ogle nie zosta wywietlone) zilustrowane na rysunku 7.21. Okno to zawiera informacje dotyczce: rodzaju wizu (w postaci graficznej rys. 7.21: 1) wraz z jego nazw (rys 7.21: 3), typu czonych elementw i nazw komponentu, na ktrym si one znajduj (rys. 7.21: 4) oraz status okrelajcy, czy elementy s ze sob zwizane (rys. 7.21: 4).

Rys. 7.21. Przykadowe okno edycyjne do nakadania wizw kontaktowych

Ikona 2 znajdujca si w oknie edycyjnym (rys. 7.21), w zalenoci od moliwoci ustalenia poczenia, moe przyjmowa nastpujc form: poczenie sprawdzone i aktywne, wiz niemoliwy do naoenia, poczenie niezaktualizowane, wizanie rozbite. 320

Po powizaniu elementw, na drzewie strukturalnym produktu pojawi si nowa ga Constraints (rys. 7.22), w ktrej s umieszczone wszystkie wizy wystpujce w zoeniu.

Rys. 7.22. Ga zawierajca wszystkie wizy geometryczne naoone na komponenty zoenia

Pierwszym z narzdzi do nakadania wizw jest polecenie Coincidence Constraint (rys. 7.19: 1), ktre w zalenoci od wskazanych elementw na komponentach, wie je ze sob w odpowiedni sposb. Jeeli na obu wizanych modelach zostan wybrane paszczyzny (jak na rysunku 7.23: 1,2), wwczas po zastosowaniu polecenia Coincidence Constraint, bd one wsppaszczyznowe wzgldem siebie (bd lee na jednej wsplnej paszczynie). Orientacja paszczyzn moe przyjmowa trzy tryby (rys. 7.23: 3): Undefined program sam ustala najlepsze rozwizanie, Same czyli kierunek czenia dla kadej paszczyzny jest taki sam lub Opposite kierunek poczenia dla jednej z paszczyzn jest przeciwny do drugiej. Powysze przypadki przedstawiono na rysunku 7.23.

Rys. 7.23. Dziaanie wizania Coincidence Constraint (dla dwch paszczyzn)

W przypadku zastosowania narzdzia Coincidence Constraint i wskazania osi elementw, zostanie naoony wiz wsposiowoci (rys. 7.24). O elementu najlepiej wybra poprzez wskazanie paszczyzny walcowej.

321

Rys. 7.24. Dziaanie wizania Coincidence Constraint (dla dwch osi)

Mona take za pomoc polecenia Coincidence Constraint poczy ze sob elementy na podstawie okrelenia punktu na kadym z nich (rys. 7.25).

Rys. 7.25. Dziaanie wizania Coincidence Constraint (dla dwch punktw).

Pooenie komponentw w zoeniu moe przybiera rn form w zalenoci od kolejnoci wskazania elementw poczenia na czciach. Zazwyczaj, jeeli na czci nie s naoone adne inne wizy, wwczas pierwszy wskazany element jest docigany do elementu drugiego. W tabeli 7.1 zestawiono wszystkie elementy, ktre mog by ze sob powizane za pomoc narzdzia Coincidence Constraint.
Tabela 7.1. Elementy, ktre mog bra udzia w tworzeniu wizu Coincidence Constraint [4]
Punkt Punkt Linia Paszczyzna Krzywa Powierzchnia O ukadu wsprzdnych + - moliwy wiz + + + + + Linia + + + Paszczyzna + + + Krzywa + Powierzchnia + O ukadu wsprzdnych +

- nie da si zastosowa wizania Osie ukadu wsprzdnych tylko, jeeli maj t sam orientacj, oba ukady s lewo- lub prawoskrtne 322

Kolejne narzdzie do wizania elementw Contact Constraint (rys. 7.19: 2) dziaa identycznie jak polecenie Coincidence Constraint dla przypadku, gdy czone s ze sob elementy za pomoc paszczyzn. Rnica polega tylko na tym, e funkcja Contact Constraint nie posiada opcji do ustalenia orientacji paszczyzn wzgldem siebie. Wiz ten na modelach jest oznaczany za pomoc symbolu pokazanego na rysunku 7.26.

Rys. 7.26. Symbol wystpujcy na komponentach po zastosowaniu wizu Contact Constraint

W czeniu komponentw wizem Contact Constraint mog bra geometrie zestawione w tabeli 7.2.
Tabela 7.2. Elementy, ktre mog bra udzia w tworzeniu wizu Contact Constraint [4]
Paszczyzna Powierzchnia cylindryczna A Sfera Stoek Okrg

Paszczyzna + B Powierzchnia A +, A, 1 cylindryczna Sfera B +, 2 A, 4 A, 4 Stoek + +, A, 3 A, 4 Okrg A, 4 A, 4 + - wiz kontaktowy powierzchniowy - wiz kontaktowy nie jest moliwy A - kontakt liniowy lub piercieniowy B - kontakt punktowy 1 - kontakt powierzchni cylindrycznych moliwy tylko, kiedy ich promienie s rwne 2 - kontakt powierzchni sferycznych moliwy jest tylko, kiedy ich promienie s rwne 3 - kontakt powierzchni stokowych moliwy jest tylko, kiedy ich kty s rwne 4 - kontakt piercieniowy

Jeeli elementy zoenia maj by odsunite od siebie o ustalon warto, naley zastosowa wiz Offset Constraint (rys. 7.19: 3). Podobnie jak miao to miejsce w przypadku wizu zbienoci (Coincidence Constraint) istnieje moliwo orientacji wzgldem siebie okrelonych elementw (rys. 7.27: 1: Undefined, Same, Opposite). Warto odsunicia ustala si w polu 2 (rys. 7.27) lub przez dwukrotne kliknicie na wymiar znajdujcy si w obszarze roboczym i wprowadzenie wartoci w oknie edycyjnym, ktre si pojawi. Podczas ustalania wizu Offset Constraint, na czonych elementach mona tylko wskaza punkt, lini lub paszczyzn (tabela 7.3).
Tabela 7.3. Elementy, ktre mog bra udzia w tworzeniu wizu Offset Constraint [4]
Punkt Punkt Linia Paszczyzna + - moliwy wiz + + + Linia + + + Paszczyzna + + +

323

Rys. 7.27. Dziaanie wizania Offset Constraint

W przypadku, kiedy komponenty maj by wzgldem siebie obrcone o ustalony kt to naley zastosowa narzdzie Angle Constraint (rys. 7.19: 4). Pooenie skadnikw wzgldem siebie moe by prostopade (Perpendicular rys. 7.28: 1), rwnolege (Parrarelism rys. 7.28: 1) lub pod dowolnym ktem (Angle rys. 7.28: 1).

Rys. 7.28. Dziaanie wizania Angle Constraint

324

Warto kta (rys. 7.28: 3) ustalana jest wzgldem tak zwanych sektorw (rys. 7.28: 2) i tak, jeeli wybrany zosta Sector1, wwczas kt obrotu jest rwny ktowi okrelonymi w polu 3 (rys. 7.28), w innym wypadku: Sector2 = Angle + 180o, Sector3 = 180o Angle, Sector4 = 360o Angle. Moliwe geometrie elementw mogcych wzi udzia w tworzeniu wizu Angle Constraint pokazano w tabeli 7.4.
Tabela 7.4 Elementy, ktre mog bra udzia w tworzeniu wizu Angle Constraint
Linia Linia Paszczyzna + - moliwy wiz + + Paszczyzna + +

Kolejne dwa wizy Fix Component (rys. 7.19: 5) i Fix Together (rys. 7.19: 6), odpowiadaj odpowiednio za utwierdzenie komponentu w przestrzeni oraz za uzalenienie od siebie dwch bd wicej liczby elementw. Symbol informujcy o utwierdzeniu elementu wyglda identycznie jak ikona narzdzia. Natomiast w przypadku Fix Together na modelach nie pojawia si adna ikona. Kiedy dwa lub wicej elementw jest od siebie uzalenionych, wwczas zmiana pooenia jednego elementu powoduje automatyczne przemieszczenie elementu drugiego. Rwnie podczas manipulowania pooeniem jednej z czci, pozostae bd zmienia swoje miejsce w przestrzeni (oczywicie, jeeli bdziemy manipulowa kompasem z przycinitym przyciskiem Shift lub z zaznaczonym polem With respect to constraints w oknie edycyjnym narzdzia Manipulation). Moliwe jest automatyczne nadanie wizw pomidzy wskazanymi elementami poleceniem Quick Constraint (rys. 7.19: 7). Rodzaj tworzonego poczenia zaley od wskazanej geometrii elementu oraz jego miejsca (wizu) na tak zwanej licie wanoci, w ktrej kolejno od najwaniejszego jest nastpujca: Surface contact, Coincidence, Offset, Angle, Parallelism, Perpendicularity. Wstawiane do nowego produktu podzespoy (tzw. Sub-product) tego samego zoenia, maj te same wizy. Jeeli, w jednej instancji (produkcie gwnym) wizy zostan zmienione to automatycznie bd one zmodyfikowane w pozostaych. Jeeli wizy na wybranym z podzespow miayby by inne trzeba zastosowa narzdzie Flexible/Rigid Sub-Assembly (rys. 7.19: 8). Po jego aktywowaniu wskazuje si w drzewie topologicznym okrelony podzesp, po czym automatycznie ikona znajdujca si przy jego nazwie zmieni swj wygld (rys. 7.29b). Teraz modyfikujc wizy bd one tylko uwzgldnione w powyszym produkcie. Jeeli chce si powrci do uzalenienia kopii od produktu gwnego trzeba ponownie aktywowa narzdzie Flexible/Rigid Sub-Assembly i wskaza odpowiedni podzesp, po czym wizy automatycznie bd takie same jak w produkcie gwnym (rys. 7.29a).

325

Rys. 7.29. Dziaanie polecenia Flexible/Rigid Sub-Assembly

W zoeniu zmiana jednego rodzaju wizu na inny jest moliwa za pomoc narzdzia Change Constraint (rys. 7.19: 9), po ktrego uruchomieniu wskazuje si (na modelu lub w drzewie topologicznym) wiz, ktry ma zosta zmodyfikowany. Pojawi si wtedy okno edycyjne przedstawione na rysunku 7.30. Dostpne s w nim wszystkie wizy, ktrymi w danym momencie moemy zastpi okrelone poczenie. Naley wskaza nowy wiz i potwierdzi operacje przyciskiem OK.

Rys. 7.30. Okno edycyjne narzdzia Change Constraint

Ostatni funkcj znajdujc si na pasku narzdziowym Constraints jest polecenie Reuse Pattern (rys. 7.19: 10), ktre pozwala po wstawieniu jednego elementu powieli go zgodnie z wybranym szykiem (rys. 7.31). Warunkiem koniecznym, aby mc wykorzysta to narzdzie jest istnienie dowolnego szyku w jednej z czci zoenia. Pierwszy wstawiany komponent (rys. 7.31: 1), ktry zostanie nastpnie powielony, powinien by powizany z tym elementem, na podstawie ktrego powstawa szyk (rys. 7.31: 2). W przykadzie element powielany (rys. 7.31: 2) powizano z otworem, ktry posuy do stworzenia szyku koowego. Jeeli zaznaczone jest w oknie edycyjnym pole Keep Link with the pattern (rys. 7.31: 3), wwczas kopiowane elementy i wstawiane do zoenia bd mogy posiada wizania i link do elementu bazowego. Aktywna funkcja patterns definition (rys. 7.31: 4) powoduje, e wizy zostan zachowane tylko dla elementu gwnego, natomiast w przypadku aktywnego pola generated constraints 326

(rys. 7.31: 4) powielane elementy bd posiaday takie wizania, jak element bazowy, pod warunkiem, e bd one zaznaczone w polu 5 (rys. 7.31). Zaznaczenie okna 6 (rys. 7.31) powoduje, e, mimo i wizy kadego z elementw s kopiowane, to bd mogy by niezalenie modyfikowane.

Rys. 7.31. Dziaanie narzdzia Reuse Pattern

7.5. Operacje na zoeniach

Podobnie jak miao to miejsce w przypadku modelowania bryowego pojedynczych czci, take kilka elementw w zoeniu mona jednoczenie podda modyfikacji. Moliwe operacje na zoeniach dostpne s na pasku narzdziowym Assembly Features (rys. 7.32).

Rys. 7.32. Pasek narzdziowy Assembly Features i Assembly Feature On References

327

Poniewa powysze funkcje byy szczegowo omwione w rozdziale dotyczcym modelowania bryowego, dlatego poniej zostanie tylko przedstawiony sposb ich zastosowania w zoeniach. Postpowanie w pracy z wszystkimi narzdziami z paska Assembly Feature On References (rys. 7.32: 15) jest takie samo i sprowadza si do wyboru w oknie edycyjnym (rys. 7.33b) komponentw, ktre maj wzi udzia w wybranej operacji. W polu 1 (rys. 7.33b) wywietlane s wszystkie elementy dostpne w zoeniu, a za pomoc przyciskw 2 (rys. 7.33b) mona przenie wybrane czci do okna 3 (rys. 7.33b). Zaznaczenie pola 4 (rys. 7.33b) powoduje, e elementy znajdujce si w polu Affected parts zostan podwietlone. Po zakoczeniu operacji w drzewie topologicznym zawsze pojawi si nowa ga Assembly features (rys. 7.33c: 5), ktra zawiera informacje o wykonanych modyfikacjach. Narzdzie Split (rys. 7.32: 1) umoliwia docicie bry za pomoc dowolnych powierzchni. Kolejno dziaania oraz efekt kocowy zastosowania tej funkcji przedstawiono na rysunku 7.33, przy czym paszczyzn docinajc bya jedna z ry paszczyzn (paszczyzn podstawowych).

Rys. 7.33. Dziaanie narzdzi z paska Assembly Feature On References

Podczas stosowania narzdzia Hole (rys. 7.32: 2), otwr naley zdefiniowa na jednej z paszczyzn wybranego komponentu, a bdzie on uwzgldniony we wszystkich czciach znajdujcych si w oknie Affected parts (rys.7.33: 3), przez ktre ten otwr bdzie mia moliwo przebiec. Podobnie sytuacja wyglda z poleceniem Pocket (rys. 7.32: 3). Na rysunku 7.34 pokazano zastosowanie funkcji Add i Remove (operacje Boolowskie) w przypadku zoe. Jeeli chodzi o dodawnie elementu do zoenia, 328

wwczas po wykonaniu powyszej operacji w drzewie strukturalnym, w gaziach kadej z czci pojawi si element dodany.

Rys. 7.34. Dziaanie w module Assembly polece Add i Remove

Ostatnim narzdziem na pasku Assembly Features jest funkcja Symmetry (rys. 7.32: 6), ktra umoliwia utworzenie symetrycznego produktu (nie moe by to jednak produkt gwny, lecz produkty znajdujce si w nim), wzgldem wskazanej paszczyzny odbicia. Po aktywowaniu polecenia Symmetry, najpierw system wymaga wskazania paszczyzny odbicia (rys. 7.35a: 1) oraz elementw, ktre maj bra udzia podczas dziaania tego polecenia (najlepiej jest to wykona za pomoc drzewa strukturalnego (rys. 7.35b: 2). Po wykonaniu tych operacji pojawi si okno edycyjne, w ktrym moliwy jest wybr elementw (rys. 7.35c: 3), rodzaj operacji do wykonania (rys. 7.35c: 4) oraz dokadne zdefiniowanie rodzaju geometrii, jaka ma zosta uyta podczas tej operacji (rys. 7.35c: 5). Moliwymi operacjami (rys. 7.35c: 4) do wykonania za pomoc funkcji Symmetry s: odbicie lustrzane (Mirror, New component) z utworzeniem kopii rys. 7.36a, odbicie lustrzane z jednoczesn rotacj wzgldem wybranej paszczyzny, z utworzeniem kopii (Rotation, New instance rys. 7.36b) lub tylko przeniesienie wybranych obiektw w nowe pooenie (Rotation, New instance), przemieszczenie z powieleniem elementu bazowego (Translation, New instance) o odlego wyznaczon na podstawie odlegoci obiektu od paszczyzny odbicia (rys. 7.36c). 329

Rys. 7.35. Dziaanie w module Assembly narzdzia Symmetry

Rys. 7.36. Moliwe operacje do wykonania za pomoc polecenia Symmetry

330

Po wykonaniu operacji Symmetry elementy powielone s powizane geometrycznie z ich oryginaami, co jest zaznaczone w drzewie topologicznym kolorem zielonym na ikonie pokazanej na rysunku 7.37a. Istnieje moliwo zerwania tych powiza poprzez kliknicie prawym przyciskiem myszy na gazi Assembly Symmetry.x, ktra znajduje si w gazi Assembly Features i aktywacj z menu podrcznego opcji Assembly Symmetry.x objectRemove All Geometrical Links. Po zerwaniu powiza geometrycznych w drzewie strukturalnym zmienia si ikona i kolor na czerwony (rys. 7.37b)

Rys. 7.37. Symbole elementw w drzewie strukturalnym po zakoczeniu operacji Symmetry: a) powizane z oryginaem, b) bez powiza

7.6. Pomiary
Niekiedy istnieje potrzeba okrelenia podstawowych parametrw zoe lub pojedynczych czci. Do pomiarw takich wielkoci w modelu su narzdzia znajdujce si na pasku narzdziowym Measure (rys. 7.38)

Rys. 7.38. Pasek narzdziowy Measure

Pomiar minimalnej lub maksymalnej odlegoci, dugoci krzywych lub ktw pomidzy elementami geometrycznymi realizuje si poleceniem Measure Between (rys. 7.38: 1). Rodzaj mierzonej wielkoci ustala si w oknie Measure Between Customization (rys. 7.39: 4) uruchamianym przyciskiem Customize. Dodatkowo w oknie tym mona ustali parametry wywietlania. W zalenoci od wybranej funkcji (rys. 7.39: 1) kolejny pomiar bdzie wykonywany na nowo wskazanych elementach (Measure between), wielkoci bd mierzone od ostatnio wybranego elementu (Measure between in chain mode rys. 7.39a) lub pomiar bdzie odnosi si zawsze do pierwszego zdefiniowanego elementu (Measure between in fan mode rys. 7.39b). Rodzaj geometrii, ktra ma by wskazywana podczas pomiarw mona dowolnie konfigurowa w menu rozwijanym 2 331

(rys. 7.39). Wynik pomiaru w zalenoci od potrzeb (rys. :7.39 3) moe by dokadny (Exact), przybliony (Approximate) lub, jeeli to moliwe dokadny, jeeli nie to przybliony (Exact else approximate).

Rys. 7.39. Okno edycyjne narzdzia Measure Between

Kolejne narzdzie Measure Item (rys. 7.38: 2) znajdujce si na pasku Measure oraz dostpne poprzez okno edycyjne polecenia Measure Between (rys. 7.39) umoliwia pomiar wielkoci zwizanych z wybranym elementem, ktrym moe by punkt, krawd, powierzchnia lub cay komponent. Wynik pomiaru bdzie uzaleniony od wskazanego rodzaju geometrii (rys. 7.40: 2) oraz parametrw wywietlania ustalonych w oknie Measure Item Customization (rys. 7.40: 3). W oknie edycyjnym Measure Between oraz Measure Item znajduje si jeszcze jedno narzdzie Measures the thickness (rys. 7.40: 1, a), suce tylko do pomiaru gruboci elementw. Ostatni funkcj z paska Measure jest polecenie Measure Inertia (rys. 7.38: 3), ktre umoliwia pomiar waciwoci inercyjnych powierzchni planarnych (Measure Inertia 2D rys. 7.42: 2) oraz dowolnych powierzchni i objtoci (Measure Inertia 3D rys. 7.42: 1). Mierzone parametry wybierane s za pomoc zakadki Customize i okna edycyjnego Measure Inertia Customization. Mog one obejmowa midzy innymi: pole powierzchni, objto, gsto, mas, rodek cikoci, czy macierz bezwadnoci.

332

Rys. 7.40. Okno edycyjne narzdzia Measure Item

Rys. 7.41. Okno edycyjne narzdzia Measure Inertia

333

7.7. Analiza wizw

Analiz wizw wystpujcych w zoeniu mona przeprowadzi za pomoc narzdzia Constraints Analysis, ktre znajduje si w menu grnym Analyse. Po aktywacji polecenia pojawia si okno edycyjne zawierajce podstawowe informacje dotyczce wizw naoonych na komponenty zoenia (rys. 7.42: 1). W oknie tym w drugiej zakadce (rys. 7.42: 2) wywietlane s dane dotyczce liczby stopni swobody dla kadej czci w zoeniu.

Rys. 7.42. Okno edycyjne polecenia Constraints Analysis

7.8. Analiza zoe

Polecenia dotyczce analizy zoe znajduj si na pasku narzdziowym Space Analysis (rys. 7.43) lub bezporednio w zakadce menu grnego Analyse i obejmuj one analiz kolizji, analiz przekrojw oraz analiz odlegoci.

Rys. 7.43. Pasek narzdziowy Space Analysis

334

7.8.1. Analiza kolizji Kolizja wystpi wwczas, gdy materia jednego z elementw zoenia bdzie przenika materia drugiego komponentu. Do wykrycia tego zjawiska suy narzdzie Clash (rys. 7.43: 1), po uruchomieniu ktrego pojawia si okno edycyjne przedstawione na rysunku 7.44.

Rys. 7.44. Okno edycyjne narzdzia Clash

W zalenoci od ustalonego typu analizy kolizji (rys. 7.44: 3) narzdzie Clash umoliwia ustalenie: Contact + Clash kontaktu (styku) pomidzy elementami i przenikanie materiau, Clearence + Contact + Clash szczeliny, ktrej maksymaln poszukiwan warto wprowadza si w polu 5 (rys. 7.44) oraz kontaktu pomidzy komponentami i przenikanie si materiaw, Authorized penetration marginesu, wewntrz ktrego dwa produkty mog zajmowa t sam powierzchni w przestrzeni bez generowania informacji o kolizji, Clash rule regu w komendach wykorzystywanych do wykrywania kolizji. Elementy biorce udzia podczas analizy mog zosta wskazane z wykorzystaniem nastpujcych funkcji (rys. 7.44: 4): Inside one selection analiza zostanie przeprowadzona pomidzy elementami wewntrz wskazanego produktu (rys. 7.44: 2 Selection 1), Selection against all analiza zostanie wykonana pomidzy wskazany produktem a pozostaymi produktami znajdujcymi si w pliku, Between all components analizowane bd wszystkie czci w zoeniu, Between two selections analiza zostanie przeprowadzona dla produktw wybranych w pierwszym wskazaniu (rys. 7.44: 2 Selection 1) z wszystkimi produktami wskazania drugiego (rys. 7.44: 2 Selection 2). Na rysunku 7.45 przedstawiono przykadowe zoenie, dla ktrego zostanie przeprowadzona analiza kolizji. Parametry analizy s widoczne poniej w oknie edycyjnym. Po ich ustaleniu naley uruchomi przycisk Apply. Wyniki wykonanej analizy pokazano na rysunku 7.46. Symbol 1 (rys. 7.46a) oznacza, e w zoeniu wystpuj kolizje a ich rodzaj i liczba jest wypisana obok. W przeciwnym wypadku ikona wygldaaby jak na rysunku 7.47. 335

Rys. 7.45. Uruchomienie przykadowej analizy kolizji (Clash)

Rys. 7.46. Wyniki przykadowej analizy kolizji

336

Istniej trzy zakadki (rys. 7.46a: 3), w ktrych w rny sposb s ilustrowane otrzymane rezultaty. Wyniki w kadej z tych zakadek mog by dowolnie filtrowane przez uytkownika za pomoc funkcji 2 (rys. 7.46a). Zakadka List by Conflict (rys. 7.46a: 3) zawiera nazwy produktw analizy (Product 1, Product 2), typ analizy (Type), warto kolizji (Value), status oraz kolumn Comment, w ktrej mona wprowadzi komentarz (poprzez kliknicie w to pole). Jeeli kliknie si na wiersz z dowoln kolizj, wwczas zostanie wywietlony jej podgld w dodatkowym oknie (Preview rys. 7.46b). Aktywujc przycisk 5 (rys. 7.46a) ilustracja kolizji bdzie przedstawiona w oknie roboczym.

Rys. 7.47. Symbol informujcy o braku kolizji w zoeniu

Zakadka List by product (rys. 7.46: 3, rys. 7.48) zawiera take wszystkie wyniki analizy, z tym, e s one posegregowane wzgldem poszczeglnych produktw i kolizji z nimi zwizanymi.

Rys. 7.48. Zakadka List by product z wynikami przykadowej kolizji

W zakadce Matrix (rys. 7.46: 3, rys. 7.49) rezultaty s zilustrowane w postaci tabeli (macierzy), w ktrej rodzaj kolizji pomidzy komponentami jest sygnalizowany za pomoc symboli (rys. 7.49).

Rys. 7.49. Zakadka Matrix z wynikami przykadowej kolizji

337

Wyniki analizy mona take zapisa do pliku zewntrznego (np. *.xml), za pomoc przycisku 6 (rys. 7.46). Przykad takiego pliku przedstawiono na rysunku 7.50. Dodatkowo zawiera on w oddzielnych plikach dane na temat kadej kolizji, ktra zostaa wykryta w zoeniu.

Rys. 7.50. Wyniki przykadowej analizy kolizji wygenerowane do pliku zewntrznego

7.8.2. Analiza przekrojw Przekroje zoe tworzy si za pomoc narzdzia Sectioning (rys. 7.43: 2), po uruchomieniu ktrego pojawia si okno edycyjne pokazane na rysunku 7.51. W oknie tym s cztery zakadki (rys. 7.51: 1): Definition, Positioning, Result i Behaviour. W zakadce Definition (rys. 7.51) ustala si, czy przekrj ma wystpowa tylko na jednej paszczynie (Section Plane rys. 7.51: 2,a), na dwch paszczyznach do siebie rwnolegych (Section Slice rys. 7.51: 3,b), czy te na szeciu paszczyznach (Section Box rys. 7.51: 4,c). Dodatkowo przycisk 5 (Volume Cut rys. 7.51) umoliwia obcinanie paszczyznami przedmiotu w celu utworzenia przekroju elementw (rys. 7.51d).

338

Rys. 7.51. Zakadka Definition narzdzia Sectioning i jej przykadowe zastosowanie

Zakadka Positioning umoliwia ustalenie pooenia paszczyzny przekroju za pomoc: osi ukadu wsprzdnych (pole wyboru 1 z rysunku 7.52), do ktrych bdzie prostopada, wsprzdnych (Edit Position and Dimension rys. 7.52: 2), wskazanego elementu modelu (Geometrical Target rys 7.52: 3), trzech punktw, lub dwch punktw i linii, lub dwch linii (Positioning by 2/3 Selections rys. 7.52: 4). Pozostae dwie funkcje umoliwiaj zmian kierunku normalnego (Invert Normal rys. 7.52: 5) oraz przywrcenie paszczyzny do pozycji pocztkowej (Reset Position - rys. 7.52: 6).

Rys. 7.52. Zakadka Positioning narzdzia Sectioning

Uzyskan analiz przekroju (zakadka Result rys. 7.53) mona wyeksportowa i automatycznie otworzy w nowym dokumencie typu Part lub Drawing za pomoc przycisku Export and Open (rys. 7.53: 1) lub zapisa w pliku w kilku rnych formatach (Export As rys. 7.53:2). 339

Rys. 7.53. Zakadka Result narzdzia Sectioning i jej przykadowe zastosowanie

Wyniki bd take widoczne w nowym oknie, jeeli w zakadce Result aktywujemy pole Results Window (rys. 7.53: 4). Opcje (Options) dotyczce sposobu wywietlania umoliwiaj: wypenienie pola przekroju (wcinity przycisk Section Fill rys. 7.53: 5,a), wykrycie i wywietlenie kolizji (Clash Detection rys. 7.53: 6,b), wywietlenie siatki (Grid rys. 7.53: 7,c), ktrej parametry ustala si w oknie edycyjnym uruchamianym za pomoc przycisku 3 (rys. 7.53). W ostatniej zakadce Behaviour (rys. 7.54) narzdzia Sectioning moliwe jest tak zwane zamroenie przekroju (Section Freeze), ktre powoduje, e zmiany wprowadzone na modelu nie bd miay wpywu na przekrj. Pozostae dwie opcje ustalaj sposb przeliczania przekrojw (rcznie lub automatycznie). Powysze funkcje s te dostpne za pomoc menu podrcznego uruchamianego w drzewie topologicznym na gazi dotyczcej przekrojw.

Rys. 7.54. Zakadka Behaviour narzdzia Sectioning

340

7.8.3. Analiza odlegoci Do pomiaru minimalnej odlegoci pomidzy elementami suy narzdzie Distance and Band Analysis (rys. 7.43: 3). Odlego moe by mierzona wzdu wybranej osi ukadu wsprzdnych (Along X, Along Y, Along Z rys. 7.55: 1) lub jako najkrtszy odcinek (Minimum rys. 7.55: 1). Elementy biorce udzia w analizie s ustalane za pomoc funkcji (rys. 7.55: 2,3), ktrych znaczenie szczegowo omwiono w rozdziale 7.8.1 dotyczcym analizy kolizji. Opcja Band Analysis (rys. 7.55: 1) pozwala na okrelenie minimalnej odlegoci ze zdefiniowanym zakresem (rys. 7.55: 4). Przykadow analiz (Band Analysis) z dokadnoci do 5 mm (pole 1 z rysunku 7.56) dla dwch elementw zoenia przedstawiono na rysunku 7.56. Wyniki s zilustrowane w postaci graficznej oraz zestawione w tabeli Results (rys. 7.56: 3). Kolor czerwony i zielony odpowiadaj odpowiednio minimalnej i maksymalnej mierzonej odlegoci, ktr wprowadza si w polach 2 (rys. 7.56). Sposb wizualizacji ustala si za pomoc przecznikw (rys. 7.56: 4) oraz menu rozwijanego Products (rys. 7.56: 5). Przyciski 6 (rys. 7.56) zostay omwione podczas analizy kolizji.

Rys. 7.55. Okno edycyjne narzdzia Distance and Band Analysis

341

Rys. 7.56. Przykadowa analiza odlegoci

7.9. Czci znormalizowane

Jak ju wspomniano w rozdziale 4, system CATIA posiada baz elementw znormalizowanych tak zwany Catalog Browser, a elementy znajdujce si w nim mona wykorzysta do budowy zoonych modeli geometrycznych. Czci w katalogu s posegregowane wedug standardw i w zalenoci od nich zawieraj rne elementy. We wszystkich standardach znajduj si: ruby, nakrtki, sworznie, wkrty i podkadki. W standardzie ISO dodatkowo wystpuj kliny, w standardzie JIS kliny i pytki ustalajce pod oyska toczne, a standard US zawiera wszystkie powysze elementy plus piercienie. Katalog czci uruchamia si za pomoc menu grnego ToolsCatalog Browser lub poprzez pasek narzdziowy o tej samej nazwie (rys. 7.57: 1).

Rys. 7.57. Pasek narzdziowy i ikona narzdzia Catalog Browser

W oknie edycyjnym katalogu (rys. 7.58) najpierw naley ustali standard (rys. 7.58: 1), wedug ktrego, bd wyszukiwane czci znormalizowane. Elementy w katalogu mog by wywietlane w polu 4 (rys. 7.58) jako mae (Small icons) lub due (Large icons) ikony. Jednak zawsze w oknie 5 (rys. 7.58) jest podgld 342

aktualnie wybranego elementu. Poniewa uytkownicy mog tworzy wasne katalogi, dlatego istnieje moliwo ich wyszukiwania na dysku (rys. 7.58: 3). W celu szybszego znalezienie poszukiwanej czci mona wykorzysta filtracj danych poprzez wpisanie odpowiedniego zwrotu (rys. 7.58: 6) lub poprzez uruchomienie (rys. 7.58: 8) specjalnego okna filtrujcego.

Rys. 7.58. Okno edycyjne katalogu czci znormalizowanych (Catalog Browser)

Przemieszczanie si pomidzy poszczeglnymi rodzajami elementw realizuje si za pomoc dwukrotnego kliknicia lewym przyciskiem myszy na wybranej czci w polu 4 (rys. 7.58). Po wyszukaniu elementu do wczytania take naley dwukrotnie klikn na jego podwietlon nazw (rys. 7.59: 1). Wtedy pojawi si kolejne okno (rys. 7.59b) z wybran czci, w ktrym operacj wczytywania elementu trzeba zatwierdzi przyciskiem OK. Po dodaniu do modelu elementu znormalizowanego, na drzewie topologicznym pojawi si nowa ga z danymi dotyczcymi wstawionego elementu, ktre w zalenoci od potrzeb mona modyfikowa (rys. 7.59c).

343

Rys. 7.59. Etapy wczytywania czci znormalizowanej

7.10. Zapis plikw

Pliki w programie CATIA s rozpoznawalne poprzez dwie cechy: ich nazw oraz unikalny identyfikator UUID (Unique Universal IDentifier). Kiedy tworzy si nowy plik wwczas element otrzymuje now nazw i swj identyfikator. Jeeli plik ten ma by nastpnie zapisany mona to wykona za pomoc funkcji: Save, ktra zapisuje (nadpisuje) biecy plik bez zmiany nazwy ani identyfikatora pliku, Save As umoliwiajcej export (zapisanie) biecego pliku do jednego z dostpnych formatw lub zapis pliku z now nazw, ale z tym samym identyfikatorem, jeeli nie zostanie zaznaczone w oknie edycyjnym pole Save as new document, Send ToDirectory, ktra umoliwia zapis pliku zarwno z now nazw jak i z nowym identyfikatorem. W celu zrozumienia powyszych idei mona przedstawi przykad [4]. Plik zoenia Product1.CATProduct zawiera dwie czci Part1.CATPart i Part2.CATPart. Po pewnych modyfikacjach w produkcie i jego elementach, wszystkie pliki s zapisywane poleceniem Save As, a nastpnie zamykane. Kolejnym krokiem jest utworzenie nowej czci za pomoc funkcji FileNew i jej zapisanie pod nazw Part2.CATPart w tym samym folderze, co poprzednie pliki oraz zamknicie dokumentu. Kiedy otworzy si teraz Product1.CATProduct, pojawi si informacja, e plik Part2.CATPart nie moe zosta odnaleziony. Przyczyn tego 344

jest fakt, e nowy dokument zosta zapisany pod t sam nazw (Part2.CATPart), ale posiada on ju inny identyfikator UUID, ni ten ktry miaa oryginalna cz Part2.CATPart. Dlatego, poczenie pomidzy Product1.CATProduct i Part2.CATPart jest przerwane, nawet jeeli istnieje plik o nazwie Part2.CATPart. Kiedy chce si zmieni link do nowego pliku Part2.CATPart, trzeba aktywowa narzdzie EditLinks wykorzystujc w oknie edycyjnym funcj Replace. Oprcz powyej przedstawionych funkcji, istnieje jeszcze jedno narzdzie do zapisu plikw. Jest to funkcja Save Management, ktra pozwala zapisa wszystkie zmodyfikowane dokumenty pod now nazw i z now lokalizacj na dysku. Aktywujc to polecenie otwiera si okno edycyjne przedstawione na rysunku 7.60. Zawiera ono wszystkie otwarte w danym momencie pliki w programie.

Rys. 7.60. Okno edycyjne narzdzia Save Management

Kady z plikw posiada dodatkowe informacje umieszczone w poszczeglnych kolumnach tabeli (rys. 7.60: 1). W kolumnie State okrela si stan pliku, ktry moe przyjmowa nastpujce parametry: New, co oznacza nowo utworzony dokument i do jego zapisu potrzebne bdzie okrelenie nazwy pliku (Save), Open sygnalizuje na niezmodyfikowany dokument otwarty w aktualnej sesji, Modified informuje, e element by modyfikowany w danej sesji, Read Only oznacza dokument zmodyfikowany, ale tylko do odczytu (jeeli miaby on zosta zapisany, wwczas trzeba nada mu now nazw). W kolumnie Location jest umieszczona cieka dostpu do kadego pliku, kolumna Action pozwala sprawdzi, jakie dziaania byy wykonywane na danym dokumencie (np. zapis, modyfikacja, itp.), a kolumna Acces zawiera prawa dostpu do pliku. Przyciski Propagate directory (rys. 7.60: 2) i Reset (rys. 7.60: 3) su do definiowania cieki zapisu. I tak, jeeli dokument ma zosta zapisany w nowym katalogu wraz z wszystkimi doczonymi do niego plikami rdowymi, stosuje si 345

opcj Propagate directory. W przypadku, kiedy pliki maj zosta zapisane w rnych katalogach to naley zaznaczy opcj Enable independent save. Funkcja Reset przywraca oryginaln ciek zapisu. Podczas zapisywania plikw pod now nazw istnieje take moliwo nadania im poprzez pole (rys. 7.60: 4) wzorca. Jeeli wygldaby on nastpujco new*, wwczas do nazwy wszystkich plikw na ich pocztku zostaby dodany wyraz new.

346

8. WICZENIA

wiczenie 1 Temat Uruchamianie moduu Sketcher. Szkicowanie. Kopia lustrzana. Wyciganie. Edycja. Zadanie Narysowa szkic jak na rysunku C1-1, umieszczajc go symetrycznie wzgldem rodka ukadu wsprzdnych.

Rys. C1-1. Wymiary szkicu do wiczenia 1

Wycign szkic symetrycznie na grubo 12 mm. Zapisa model. Zapisa model pod inn nazw. Wykona edycj czci zmieniajc promie ukowych wyci na 4 mm. Wykona edycj czci zmieniajc grubo wycignicia na 8 mm. Sposb wykonania 1 Po uruchomieniu programu CATIA, naley przej do moduu Sketcher, w ktrym zostanie wykonany powyszy profil. Mona to wykona bezporednio poprzez menu StartSketcher lub poprzez modu StartPart Design. W obu przypadkach, najpierw ustala si w oknie edycyjnym New Part, nazw nowo tworzonej czci (Part name) oraz tryb pracy (proponuje si pozosta w trybie niehybrydowym: nieaktywne pole Enable hybrid design). Jeeli modu Sketcher aktywowano bezporednio z menu grnego wystarczy wskaza paszczyzn, na ktrej powyszy profil ma zosta utworzony. Natomiast w przypadku uruchomienia moduu Part Design, naley wskaza paszczyzn szkicu a nastpnie wybra narzdzie Sketch (operacje te mona wykona w odwrotnej kolejnoci). Paszczyzn 347

szkicowania wskazuje si za pomoc ry paszczyzn lub wybiera w drzewie topologicznym. Po aktywowaniu szkicownika, pierwsz operacj bdzie narysowanie w dowolnym miejscu i o dowolnych wymiarach prostokta, za pomoc polecenia Rectangle. Prostokt tworzy si, poprzez okrelenie dwch jego naronikw lecych po przektnej (rys. C1-2: 1,2). Jeeli na pasku narzdziowym Sketch tools (widocznym w obszarze roboczym) aktywna jest funkcja Geometrical Constraints, wwczas na boki prostokta automatycznie zostan naoone wizy poziomoci (H) i pionowoci (V).

Rys. C1-2. Rysowanie prostokta

Poniewa szkic ma by symetryczny wzgldem rodka ukadu wsprzdnych, mona ju teraz naoy wizy na prostokt, co uatwi dalsz prac z profilem. Wiz symetrycznoci ustala si poprzez wskazanie z wcinitym przyciskiem Ctrl bokw prostokta (w dowolnej kolejnoci rys. C1-3a,b: 1,2) oraz osi ukadu wsprzdnych (lub dowolnego innego elementu), wzgldem ktrej linie te maj by symetryczne (rys. C1-3a,b: 3). Nastpnie wybiera si narzdzie Constraints Defined in Dialog Box, w ktrego oknie edycyjnym ustala si wiz Symmetry (rys. C1-3: 4) i zatwierdza przyciskiem OK. Operacje te naley wykona dla kolejnych dwch bokw prostokta.

Rys. C1-3. Nakadanie wizu symetrycznoci

348

Teraz mona ustali rozmiar bokw prostokta za pomoc polecenia Constraint (po aktywowaniu narzdzia wybiera si bok do zwymiarowania). Kolejno operacji moe by odwrotna, czyli najpierw mona wskaza bok, a dopiero nastpnie wybra narzdzie. Kady wymiar trzeba zmieni zgodnie z ustalonymi wartociami na rysunku C1-1. Operacj t realizuje si za pomoc dwukrotnego kliknicie lewym przyciskiem myszy na aktualny wymiar (rys. C1-4: 1,2) i w oknie edycyjnym, ktre si pojawi wprowadza si oczekiwan wartoci (rys. C1-4: 3).

Rys. C1-4. Modyfikacja wymiarw

Poniewa zostay nadane wszystkie niezbdne wizy wymiarowe i geometryczne (model jest idealnie powizany), dlatego profil ma kolor zielony. Kolejnym etapem bdzie narysowanie wyci ukowych. Najprociej mona to zrealizowa poprzez narysowanie okrgu na jednym z bokw oraz docicie odpowiednich krzywych i odbicie lustrzane powstaego uku. Okrg rysuje si za pomoc narzdzia Circle. Najpierw ustala si rodek okrgu (poniewa w analizowanym przypadku rodek okrgu ley w rodku boku, a boki s symetryczne wzgldem pocztku ukadu wsprzdnych, to rodek okrgu bdzie lea na osi ukadu wsprzdnych, co jest sygnalizowane niebieskim wypenionym okrgiem rys. C1-5: 1), a nastpnie jego rozmiar (rys. C1-5: 2).

Rys. C1-5. Rysowanie okrgu

W tym momencie rozmiar okrgu nie jest znany, dlatego naley na niego naoy wiz wymiarowy, podobnie jak miao to miejsce podczas wymiarowania bokw prostokta. Ponownie wybiera si narzdzie Constraints i wskazuje okrg. Aby uaktualni warto promienia okrgu, naley na wymiarze klikn dwa razy lewym przyciskiem myszy (rys. C1-6: 1), po czym w oknie edycyjnym zmieni w polu Dimension (rys. C1-6: 2) opcj Diameter (rednica) na Radius (promie) (rys. C1-6: 2) i ustali j (rys. C1-6: 3) zgodnie z rysunkiem C1-1. 349

Rys. C1-6. Ustalanie wartoci promienia okrgu

Mona teraz usun niepotrzebne krzywe. Najszybciej wykona si to za pomoc funkcji Quick Trim na ikonie, ktr najlepiej klikn mysz dwa razy, aby bya aktywna, a do momentu dwukrotnego przycinicia przycisku Esc, ktry dezaktywuje jej dziaanie. Po uruchomieniu narzdzia Quick Trim wskazuje si krzywe do usunicia (rys. C1-7: 1,2).

Rys. C1-7. Usuwanie zbdnych krzywych

Majc gotowy uk z jednej strony, naley wykona jego kopi lustrzan. Poniewa boki s symetryczne wzgldem pocztku ukadu wsprzdnych, osi odbicia bdzie pionowa o ukadu wsprzdnych (w innym przypadku, naleaoby skorzysta z innej prostej znajdujcej si na profilu lub utworzy lini konstrukcyjn, ktra byaby osi symetrii). Do uzyskania odbicia lustrzanego wykorzystuje si narzdzie Mirror, w ktrym wskazuje si element do odbicia (rys. C1-8: 1) oraz o symetrii (rys. C1-8: 2). Jeeli byaby wiksza liczba elementw do odbicia, wwczas naleaoby je zaznaczy z wcinitym klawiszem Ctrl.

Rys. C1-8. Odbicie lustrzane

Do ukoczenia profilu wystarczy ju tylko usun narzdziem Quick Trim niepotrzebn cz boku (rys. C1-9: 1). 350

Rys. C1-9. Usuwanie zbdnych fragmentw krzywych

Kiedy profil jest ukoczony, mona opuci szkicownik za pomoc polecenia Exit Workbench. Po wyjciu ze szkicownika, uytkownik bdzie znajdowa si w module Part Design (w analizowanym przypadku), a profil bdzie mia kolor pomaraczowy. Kolor ten oznacza, e szkic jest aktywny i mona na nim wykonywa polecenia uywane do budowy modeli bryowych.

Rys. C1-10. Ksztat profilu w module Part Design

Wycignicie profilu realizuje si za pomoc polecenia Pad, w ktrego oknie edycyjnym ustala si warto wycignicia (rys. C1-11: 1). Poniewa model ma by symetryczny wzgldem pocztku ukadu wsprzdnych, warto wycignicia musi by taka sama w obu kierunkach. Mona to zrealizowa na dwa sposoby. Pierwszy z nich to zaznaczenie pola Mirror extent (rys. C1-11: 2), drugi to rozwinicie okna edycyjnego przyciskiem More i w zakadce Second Limit w polu Length wprowadzenie gruboci w drugim kierunku.

Rys. C1-11. Wyciganie profilu

351

Po nadaniu gruboci profilowi, brya jest gotowa do zapisania. Wykonuje si to za pomoc funkcji Save As w menu grnym File. Aby dokona modyfikacji, rysunek naley ponownie zapisa, ale tym razem pod inn nazw. Warto promienia ukowego zmienia si w szkicowniku, ktry uruchamia si poprzez dwukrotne kliknicie lewym przyciskiem myszy w drzewie topologicznym na nazw utworzonego profilu Sketch.1 (rys. C1-12: 1). Po przejciu do moduu Sketcher naley zmodyfikowa tylko warto promienia (wiz wymiarowy) tego uku, na podstawie ktrego bya tworzona kopia lustrzana (promie drugiego uku zmieni si automatycznie). W celu zmiany gruboci wycignicia (najpierw trzeba opuci modu Sketcher), wystarczy dwa razy klikn w drzewie topologicznym na ga Pad.1 (rys. C1-12: 2) lub na utworzony model i w oknie edycyjnym, ktre si pojawi, ustali now warto wycignicia.

Rys. C1-12. Edycja modelu za pomoc drzewa topologicznego

Sposb wykonania 2 Powyszy model bryy mona wykona take w inny sposb. Najpierw wystarczy narysowa i nada wizy wymiarowe i geometryczne prostoktowi, po czym wycign go na odpowiedni grubo (operacje te opisano powyej). Dopiero teraz mona utworzy szkic okrgu na jednej z paszczyzn prostopadocianu (wybra paszczyzn grn lub doln i aktywowa szkicownik narzdziem Sketcher). Okrg mona narysowa w dowolnym miejscu w przestrzeni szkicownika. Poniewa ma on lee na rodku jednego z bokw prostokta, jego pooenie naley ustali za pomoc wizw geometrycznych. W tym celu z wcinitym przyciskiem Ctrl wskazuje si jeden z bokw prostokta (rys. C1-13a: 1) i rodek okrgu (rys. C1-13a: 2), a nastpnie aktywuje narzdzie Constraints Defined in Dialog Box, w ktrego oknie dialogowym zaznacza funkcj Coincidence (rys. C1-13: 3) i zatwierdza przyciskiem OK. Drugim wizem geometrycznym bdzie ustalenie rodka okrgu na rodku boku. Operacj t wykonuje si podobnie jak poprzednio (kolejno podano na rysunku C1-13b). Po naoeniu wizw geometrycznych naley naoy wiz wymiarowy (promie) na okrg i ustali jego wymagany rozmiar.

352

Rys. C1-13. Ustalanie wizu zbienoci

Majc gotowy szkic okrgu mona wyj ze szkicownika. Do wybrania materiau posuy narzdzie Pocket (rys. C1-14), w ktrego oknie edycyjnym w polu Type (rys. C1-14: 1) najlepiej ustawi opcj Up to next powodujc, e materia zostanie usunity, a do dolnej paszczyzny prostopadocianu.

Rys. C1-14. Wybieranie materiau

Ostatnim etapem bdzie odbicie lustrzane wykonanego wybrania. Kopi lustrzan w module Part Design tworzy si za pomoc narzdzia Mirror, po ktrego aktywowaniu ustala si element do odbicia (najprociej jest wybra element z drzewa topologicznego rys. C1-15: 1) oraz paszczyzn odbicia. W analizowanym przypadku paszczyzn odbicia bdzie paszczyzna yz plane. Wskaza j mona albo na drzewie topologicznym (rys. C1-15: 2) albo za pomoc ry paszczyzn (rys. C1-15: 2). Po wykonaniu odbicia lustrzanego model podstawowy jest ukoczony. 353

Rys. C1-15. Kopia lustrzana

W tym przypadku, zmian gruboci wycignicia profilu modyfikuje si poprzez edycj narzdzia Pad.1 (rys. C1-15) z drzewa topologicznego, a zmian promienia zaokrglenia w szkicowniku aktywowanym za pomoc dwukrotnego kliknicia na ga Sketch.2 (rys. C1-15).

354

wiczenie 2 Temat Szkicowanie. Wspdzielenie szkicu. Wyciganie. Szyk koowy. Zadanie W czci zamodelowanej w wiczeniu C1 wykona symetryczne wybranie materiau i otwory, jak na rysunku C2-1.

Rys. C2-1. Wymiary czci do wiczenia C2

Sposb wykonania Profil wybrania materiau najlepiej jest wykona poprzez odsunicie o wymagan odlego, zrzutowanego konturu bryy narysowanej w wiczeniu C1. W tym celu potrzeba przej do moduu szkicownika, poprzez wybr jednej z paszczyzn (grnej lub dolnej) modelu bryowego i uruchomienie narzdzia Sketcher. Bdc w szkicowniku, za pomoc polecenia Project 3D Elements wykonuje si projekcj konturu zewntrznego. Zrzutowane krawdzie maj kolor ty, co oznacza, e s one cile powizane wizami wymiarowymi i geometrycznymi z elementem na podstawie, ktrego powstay. Odsunicia zrzutowanego konturu wykonuje si za pomoc polecenia Offset, w ktrym wskazuje si elementy do odsunicia (rys. C2-2: 1), a na pasku Sketch tools ustala warto odsunicia (rys. C2-2: 2).

Rys. C2-2. Wykonanie odsunicia

355

Majc gotowy profil wybrania mona wyj ze szkicownika. Usunicie materiau zostanie wykonane (tak jak w wiczeniu C1) za pomoc narzdzia Pocket. Poniewa istniej dwa profile zamknite w jednym szkicu, program domylnie usunby materia znajdujcy si pomidzy tymi profilami. Jednak w omawianym przypadku naley usun materia znajdujcy si wewntrz mniejszego profilu. Dlatego oprcz ustalenia wartoci wybrania (rys. C2-3: 1) w oknie edycyjnym narzdzia Pocket, naley zmieni kierunek wybrania materiau, poprzez kliknicie na przycisk Reverse Side (ewentualnie na strzak znajdujc si na modelu rys. C2-3: 2). Zamiast zmiany kierunku usuwanego materiau, mona byo w szkicowniku zewntrzny kontur zamieni na linie konstrukcyjne lub ewentualnie zastosowa polecenie Multi-Pocket, w ktrym dla kadego z konturw naleaoby ustali warto wybrania (dla konturu zewntrznego byoby to 0 mm, a dla konturu wewntrznego 3 mm). Po wykonaniu wybrania z jednej strony naley wykona jego odbicie lustrzane, w ktrym paszczyzn odbicia bdzie paszczyzna xy plane (dla tego przypadku).

Rys. C2-3. Wybranie materiau

Kolejnym etapem jest wykonanie otworu gwnego znajdujcego si w centrum modelu. Jak wiadomo z czci teoretycznej okrge otwory tworzy si za pomoc narzdzia Hole. Po aktywowaniu polecenia Hole mona wskaza dwie krawdzie (rys. C2-4: 1,2), wzgldem ktrych bdzie ustalane pooenie otworu oraz paszczyzn, na ktrej ten otwr ma si znajdowa (rys. C2-4: 3). Po wykonaniu tych czynnoci pojawi si wymiary informujce o pooeniu rodka wzgldem okrelonych wczeniej krawdzi, ktre trzeba zmodyfikowa do wymaganych wartoci (dwa razy klikn lewym przyciskiem myszy na wymiary 4 i 5 z rysunku C24) oraz okno edycyjne narzdzia Hole, w ktrym wystarczy ustali rednic (Diameter) i gboko otworu (jeeli ma by to otwr przelotowy mona wybra funkcj Up To Next rys. C2-4: 6). Zamiast wprowadzania wsprzdnych definiujcych rodek otworu, mona w szkicowniku powiza wizami geometrycznymi rodek otworu z rodkiem caego elementu (w podobny sposb, jak na rysunku C26). 356

Rys. C2-4. Wykonywanie okrgego otworu (centralnego)

Nastpnie naley wykona jeden mniejszy otwr, ktry zostanie powielony. Na pocztku wykonuje si wszystko tak, jak w przypadku otworu centralnego, czyli wybiera si polecenie Hole i wskazuje paszczyzn, na ktrej ten otwr ma si znajdowa (rys. C2-5: 1). Nie okrela si tym razem krawdzi, wzgldem ktrych bdzie mierzone pooenie rodka otworu, poniewa zostanie one ustalone w szkicowniku. W oknie edycyjnym wprowadza si rozmiar rednicy otworu (rys. C2-5: 2) i przechodzi do szkicownika (rys. C2-5: 3). W module Sketcher centrum otworu jest zaznaczone za pomoc *(rys. C2-5b).

Rys. C2-5. Wykonywanie okrgego otworu

W szkicowniku, najpierw naley w dowolnym miejscu za pomoc linii konstrukcyjnej (aktywna opcja Construction/Standard Element na pasku Sketch tools) narysowa okrg (rys. C2-6a: 1), po czym zwymiarowa go i nada rednicy lub promieniowi wymagan warto (rys. C2-6a: 2). Teraz mona za pomoc wizu geometrycznego Concentricity (wsprodkowo) powiza narysowany okrg z wczeniej wykonanym otworem centralnym (z przycinitym przyciskiem Ctrl wskazuje si oba okrgi z rysunku C2-6b, wybiera narzdzie do nadawania wizw geometrycznych i definiuje waciwy wiz rys. C2-6b: 3). Kolejnym etapem jest narysowanie za pomoc polecenia Line linii konstrukcyjnej przechodzcej przez rodek okrgw (rys. C2-6c: 1). Za pomoc wizu wymiarowego naley ustali kt 45o, pomidzy powsta lini konstrukcyjn a poziom osi ukadu wsprzdnych (rys. C2-6c: 2). Potrzebny jest jeszcze punkt przecicia si okrgu konstrukcyjnego (rys. C2-6d: 1) z lini konstrukcyjn (rys. C2-6d: 2), ktry uzyskuje si stosujc narzdzie Intersection Point. Dotychczasowy rodek okrgu (rys. C2-6e: 1) trzeba 357

powiza z powstaym punktem (rys. C2-6e: 2) za pomoc wizu geometrycznego Coincidence (rys. C2-6e: 3). Po wykonaniu powyszych operacji mona opuci szkicownik i zatwierdzi w oknie edycyjnym narzdzia Hole aktualne ustawienia.

Rys. C2-6. Ustalanie pooenia rodka otworu

Na podstawie powstaego jednego mniejszego otworu mona wykona jego kopie za pomoc szyku koowego. Poniewa szyk ma tworzy tylko i wycznie ten element, dlatego najpierw w drzewie topologicznym wskazuje si otwr (Hole.2 rys. C2-7a: 1), a dopiero potem wybiera narzdzie Circular Pattern, w ktrego oknie edycyjnym ustala si o obrotu oraz liczb elementw w szyku i kt pomidzy nimi. Jeeli w modelu nie ma narysowanej adnej osi symetrii, mona skorzysta z jednej z osi ukadu wsprzdnych. W tym celu w oknie Reference element (rys. C2-7a: 2) przyciska si prawy klawisz myszy i z menu rozwijanego wybiera o Z Axis. Poniewa elementy w szyku maj wypeni cay okrg o (360 ) wystarczy w polu Parameter wskaza opcj Complete crown (rys. C2-7a: 3) i wprowadzi liczb elementw (rys. C2-7a: 4). Model (rys. C2-7b) jest gotowy do zapisania na dysku.

Rys. C2-7. Tworzenie szyku koowego

358

wiczenie 3 Temat Zaokrglanie. Edycja szkicu. Zadanie W czci narysowanej w wiczeniu C2 wykona zaokrglenia jak na rysunku C3-1.

Rys. C3-1. Rysunek czci do wiczenia C3

Zaokrglenia o staym promieniu wykonuje si w module Part Design za pomoc polecenia Edge Fillet, w ktrym wskazuje si krawdzie do zaokrglenia i okrela jego promie. W niniejszym zadaniu s dwa promienie zaokrglenia, dlatego oddzielnie dla kadego z nich trzeba wywoa to polecenie. Dla promienia rwnego 2 mm ustalanego w polu Radius (rys. C3-2a: 5, wskazuje si cztery krawdzie jak na rysunku C3-2a (1,2,3,4) i zatwierdza operacj przyciskiem OK.

Rys. C3-2. Zaokrglanie krawdzi zewntrznych

W drugim przypadku naley wskaza osiem krawdzi (rys. C3-3a: 18), ktre maj zosta zaokrglone i ustali promie zaokrglenia (rys. C3-3a: 9).

359

Rys. C3-3. Zaokrglanie krawdzi wewntrznych

Zaokrglenie mona rwnie wykona poprzez modyfikacj szkicw, na podstawie ktrych powsta model. Na przykad, aby narysowa zaokrglenie o promieniu rwnym 1 mm, naley aktywowa szkic, na ktrym powstawa profil wybrania (Sketch.4 rys. C3-4a). Zarwno profil zewntrzny, jak i wewntrzny s zwizane wizami z bry (kolor ty obu konturw rys. C3-4b) i nie jest moliwa ich edycja. Dlatego, aby mc zmodyfikowa profil wewntrzny naley go odizolowa (usun dotychczasowe wizy), poprzez kliknicie na nim prawym przyciskiem myszy i wybranie z menu podrcznego Mark.x objectIsolate (rys. C3-4c). Teraz za pomoc narzdzia Corner mona zaokrgli wszystkie naroniki (rys. C3-4d) i opuci szkicownik. Zmiany zostan wprowadzone automatycznie przez program zarwno do wyciagnicia, jak i do jego lustrzanej kopii. Jednak wad tej metody jest to, e model przestaje by parametryczny. Model mona zapisa na dysku.

Rys. C3-4. Zaokrglanie krawdzi wewntrznych w szkicowniku

W celu lepszego poznania moliwoci programu, proponuje si wykona zaokrglanie na wszystkie opisane sposoby.

360

wiczenie 4 Temat Wyciganie. Wykonywanie otworw. Szyk prostoktny. Zadanie Zamodelowa ktownik o rozmiarach jak na rysunku C4-1 i wykona w jego pkach otwory zgodnie z rysunkiem.

Rys. C4-1. Wymiary czci do wiczenia 4

Sposb wykonania Pierwszym etapem, jaki naley zrealizowa jest stworzenie w szkicowniku przekroju poprzecznego ktownika. Proponuje si do tego celu wykorzysta polecenie Profile i utworzy zarys pek ktownika o dowolnych wymiarach i bez zaokrgle (rys. C4-2a). Rysowanie najlepiej rozpocz od pocztku ukadu wsprzdnych, co sprawi, e na profil automatycznie zostan naoone wizy zbienoci (Coincidence) z pocztkiem ukadu wsprzdnych (nie trzeba bdzie pniej ustala pooenia ktownika w ukadzie wsprzdnych). Nastpnie mona ustali wymiary ktownika (rys. C4-2b). Aby przyspieszy prac z nakadaniem wizw wymiarowych naley dwukrotnie klikn na narzdzie Constraint (nie trzeba bdzie przy wprowadzaniu kolejnego wymiaru ponownie aktywowa tego narzdzia). Ostatnim etapem szkicowania jest wykonanie zaokrgle narzdziem Corner (rys. C4-2c), po czym mona wyj z moduu Sketcher. 361

Rys. C4-2. Kolejno wykonywania profilu

W module Part Design wykonuje si wycignicie (polecenie Pad) utworzonego profilu o ustalon warto, symetrycznie wzgldem ukadu wsprzdnych. Dlatego w oknie edycyjnym narzdzia Pad w polu Length (dugo rys. C4-3a: 1) wprowadza si poow wartoci wycignicia i aktywuje funkcj Mirror extent (odbicie lustrzane rys. C4-3a: 2).

Rys. C4-3. Wycignicie profilu ktownika

Majc gotowy model 3D ktownika (rys. C4-3b) mona przej do wykonania otworw. Najpierw zostanie wydrony otwr o rednicy 20 mm, po czym bdzie on powielony za pomoc szyku prostoktnego (tylko w jednym kierunku). Poniewa wszystkie otwory s okrge, do ich zamodelowania posuy narzdzie Hole, po aktywowaniu ktrego, naley wskaza dwie krawdzie (rys. C4-4a: 1,2), wzgldem ktrych ustali si pooenie rodka otworu oraz paszczyzn, na ktrej ten otwr ma si znajdowa (rys. C4-4a: 3).

Rys. C4-4. Wykonanie otworu

362

Wymiary (rys. C4-4a: 4,5), ktre si pojawi na modelu trzeba dostosowa do wymiarw z rysunku C4-1. Pozostanie jeszcze tylko ustalenie rednicy (rys. C44a: 6) i gbokoci otworu (rys. C4-4a: 7). Przy tworzeniu szyku prostoktnego (jak i koowego), trzeba pamita, e jeeli tylko jeden element ma by kopiowany, trzeba go wybra w drzewie topologicznym (rys. C4-5a: 1) i dopiero wtedy aktywowa narzdzie Rectangular Pattern. W oknie edycyjnym powyszej funkcji wskazuje si element odniesienia (rys. C4-5a: 2 moe nim by paszczyzna, linia lub jedna z osi ukadu wsprzdnych), wzgldem ktrego powstanie szyk prostoktny. W analizowanym przypadku wybrano (w celach dydaktycznych) jedn z paszczyzn ktownika. W takim przypadku szyk posiada zarwno wiersze jak i kolumny, ktrych kierunek jest naniesiony na powielanym elemencie (s to osie z numerem 1 i 2 znajdujce si na rysunku C4-5a na otworze). Poniewa szyk ma zosta utworzony wzdu pki ktownika (kierunek 2), dlatego parametry ustala si w zakadce Second Direction (rys. C4-5a: 3). Normalnie w podobnym przypadku najlepiej jest zdefiniowa jako element odniesienia lini lub jedn z osi ukadu wsprzdnych, wzgldem ktrej ma powsta szyk (zaleca si w celu przewiczenia utworzenie szyku dla obu omwionych przypadkw). W oknie edycyjnym trzeba jeszcze okreli liczb elementw w szyku (rys. C4-5a: 4) i odlego pomidzy nimi (rys. C4-5a: 5).

Rys. C4-5. Wykonanie szyku prostoktnego

Kolejnym otworem, jaki zostanie wykonany (a nastpnie powielony) jest otwr gwintowany M10 znajdujcy si na drugiej pce ktownika. Wszystkie operacje przy jego rysowaniu s takie same jak w przypadku otworu 20, dodatkowo tylko naley na otwr naoy gwint. Realizuje si to w zakadce Thread Definition (rys. C4-6a: 1), poprzez zaznaczenie pola Threaded (rys. C4-6a: 2), ustalenie gbokoci (rys. C4-6a: 3), rodzaju (rys. C4-6a: 4) i rozmiaru (rys. C46a: 5) gwintu oraz kierunku zwojw (rys. C4-6a: 6). Funkcja Support Depth (rys. C4-6a: 3) powoduje, e gwint bdzie znajdowa si na caej dugoci otworu.

363

Rys. C4-6. Wykonanie gwintowanego otworu

Do ukoczenia modelu pozostao ju tylko wykonanie szyku, w ktrym uwzgldni si wszystkie nagwintowane otwory. Jedn z waciwoci tworzenia szykw w programie CATIA, ktra zostanie wykorzystana, jest moliwo ustalenia dowolnych odlegoci pomidzy powielanymi elementami. Na rysunku 4-7a przedstawiono jednoczenie zakadki (1,2) dla obu tworzonych kierunkw szyku. W kierunku 1 odlego pomidzy elementami jest staa i dlatego wybrano standardow opcj Instance(s) & Spacing. Natomiast w kierunku 2, poniewa odlegoci pomidzy elementami zmieniaj si, trzeba zastosowa funkcj Instance(s) & Unequal Spacing (rys. 4-7a: 3), dziki ktrej po dwukrotnym klikniciu lewym przyciskiem myszy na wymiary pomidzy powielanymi skadnikami, mona wprowadzi wymagane wartoci.

Rys. 4-7. Szyk prostoktny o rnych odlegociach pomidzy elementami

Ewentualnie zamiast powyszej operacji (rys. 4-7) mona byo wykona najpierw standardowy szyk skadajcy si tylko z czterech otworw, po czym utworzy kolejny szyk z powstaych elementw w jednym kierunku, o dwch wystpieniach i odlegoci 220 mm, wynikajcej z wymiarw rysowanej czci.

364

wiczenie 5 Temat Wyciganie w trybie iloczynu. Zadanie Narysowa klucz o ksztacie i rozmiarach jak na rysunku C5-1.

Rys. C5-1. Wymiary klucza do wiczenia C5

Sposb wykonania Klucz najlepiej wykona za pomoc iloczynu Boolowskiego dwch bry (Body). Dlatego naley stworzy dwie czci, kada na podstawie jednego z profili przedstawionych na rysunku C5-1. Nie ma wikszego znaczenia, ktry z modeli zostanie wykonany najpierw. Istotne jest, aby paszczyzny szkicowania byy do siebie prostopade. W analizowanym przypadku przyjto, e pierwszym ciaem (czyli Body gwnym), bdzie element wykonany na podstawie dolnego profilu z rysunku C51. Szkic najlepiej umiejscowi, tak, eby rodek szeciokta pokrywa si z pocztkiem ukadu wsprzdnych (rys.C5-2a), co uatwi dalsz prac. Szeciokt rysuje si za pomoc narzdzia Hexagon. Wykonany profil naley wycign na wysoko nie mniejsz ni 13.5 mm.

365

Rys. C5-2. Pierwszy element klucza

Aby utworzy drug cz modelu (na podstawie grnego profilu z rysunku 5-1) naley najpierw doda nowe ciao (za pomoc menu grnego InsertBody) i zdefiniowa si w nim (prawy przycisk myszy na nazwie Body w drzewie topologicznym i wybr z menu podrcznego funkcji Define In Work Object). Teraz mona przej do rysowania profilu, pamitajc, e paszczyzna szkicowania ma by prostopada do paszczyzny, na ktrej powsta pierwszy element. Pierwszy narysowany element bdzie widoczny w szkicowniku, dlatego dla lepszej widocznoci dobrze jest aktywowa funkcj Cut Part by Sketch Plane, ktra ukrywa wszystkie elementy znajdujce si przed paszczyzn szkicowania. Podczas rysowania, niezbdne jest zrzutowanie elementw pierwszej bryy (jako elementw konstrukcyjnych), z ktrymi za pomoc wizw geometrycznych naley powiza tworzony kontur (dugo obu profili musi by taka sama). Gotowy profil z naniesionymi wizami geometrycznymi i wymiarowymi pokazano na rysunku C5-3a. Grubo zostaa nadana symetrycznie w obu kierunkach o tak warto, aby nowy elemnt by, co najmniej tak szeroki jak poprzednie (rys C5-3b).

366

Rys. C5-3. Drugi skadnik klucza

Rys. C5-4. Iloczyn logiczny dwch Body

367

Majc gotowe wszystkie elementy (na drzewie topologicznym widoczne jako Part Body i Body.2 rys. C5-4a), mona przej do wykonania ich poczenia za pomoc narzdzia Intersect (iloczyn logiczny). W oknie edycyjnym uruchamianym po jego aktywacji, naley elementy te wskaza w polach Intersect (rys. C5-4a: 1) i To (rys. C5-4a: 2), pamitajc, e Part Body zawsze znajduje si w polu To. Zatwierdzajc powysze operacje przyciskiem OK, otrzymuje si gotow bry (rys. C5-4b), ktra w tym momencie jest ju jedn czci (na drzewie topologicznym jako Part Body rys. C5-4b).

368

wiczenie 6 Temat Wyciganie po ciece. Zadanie Narysowa klucz wykonany z szecioktnego prta o ksztacie i rozmiarach jak na rysunku C6-1.

Rys. C6-1. Wymiary klucza do wiczenia C6: a) wymiary profilu i cieki, b) orientacja profilu i cieki c) ksztat kocowy klucza

Sposb wykonania Do narysowania klucza przedstawionego na rysunku 6-1, najlepiej zastosowa narzdzie Rib, ktre umoliwia wycignicie profilu po ciece. Profil i cieka musz znajdowa si na dwch rnych szkicach, a paszczyzny szkicowania powinny by do siebie prostopade. Dlatego naley narysowa na jednej z paszczyzn szeciokt, ktry bdzie profilem (rys. C6-2a,b: 1), a na drugiej paszczynie ciek (rys. C6-2a,b: 2), po ktrej ten profil zostanie wycignity.

Rys. C6-2. Etapy rysowania klucza

369

Podczas tworzenia bry na podstawie profili wyciganych po ciece zaleca si, aby profil lea na paszczynie prostopadej do cieki oraz eby pocztek cieki znajdowa si w rodku profilu, w innym razie ksztat bryy moe by niemoliwy do przewidzenia.

370

wiczenie 7 Temat Wycignie po ciece. Polilinia. Otwory. Skorupa. Zadanie Narysowa uchwyt o ksztacie i rozmiarach jak na rysunku C7-1 w dwch wersjach: wykonany z prta o rednicy 20 mm i z rury o rednicy zewntrznej 20 mm i gruboci cianki 2,5 mm. W uchwycie wykonanym z prta na kocowych powierzchniach wykona dwa otwory gwintowane M8 o dugoci gwintu 15 mm.

Rys. C7-1. Uchwyt i jego wymiary do wiczenia C7

Sposb wykonania Poniewa w niniejszym wiczeniu cieki, po ktrej ma zosta wycignity profil, nie da si narysowa na jednym szkicu, dlatego zostanie przedstawione nowe narzdzie Polyline (polilinia) z moduu do rysowania geometrii krawdziowej i powierzchniowej, ktre umoliwia rysowanie linii w przestrzeni 3D wraz z zaokrgleniami naronikw. Istniej, co najmniej dwa moduy, w ktrych to polecenie si znajduje, mianowicie Wireframe and surface Design (StartMechanical Design) i Generative Shape Design (StartShape). W obu przypadkach narzdzie to wystpuje w menu grnym InsertWireframe lub na pasku narzdziowym o tej samej nazwie (rys. C7-2).

Rys. C7-2. Ikona narzdzia Polyline

Po aktywowaniu funkcji Polyline pojawia si okno edycyjne (rys. C7-3a), w ktrym wskazuje si, jeeli s ju narysowane, punkty poczenia poszczeglnych segmentw polilinii. W przeciwnym przypadku punkty te mona bezpored371

nio zdefiniowa poprzez kliknicie prawym przyciskiem myszy w polu 1 (rys. C73a) i wybr odpowiedniej opcji z menu rozwijanego (rys. C7-3b: 5). Funkcja Create Point uruchamia narzdzie Point, ktre zostao omwione w rozdziale dotyczcym elementw referencyjnych. Natomiast opcje Create Midpoint i Create Endpoint rysuj odpowiednio punkt w rodku lub na kocu wskazanej krzywej. Pozostae funkcje dotycz modelowania powierzchniowego. Jak ju wspomniano polecenie Polyline pozwala na utworzenie zaokrgle o dowolnym promieniu wprowadzanym w polu 2 z rysunku C7-3a we wskazanym punkcie. W kadym momencie za pomoc przyciskw (rys. C7-3a: 4) mona zastpi, usun lub doda nowy punkt oraz poprzez zaznaczenie pola Clone polyline (rys. C7-3a: 3) zamkn polilini.

Rys. C7-3. Okno edycyjne narzdzia Polyline

Na rysunku C7-4 przedstawiono gotow polilini (ktra posuy jako cieka wycignicia) wraz z oknem edycyjnym, w ktrym zestawiono punkty i wartoci promieni zaokrglenia w nich.

Rys. C7-4. Utworzona cieka za pomoc narzdzia Polyline

372

Kolejnym etapem jest narysowanie profilu na paszczynie prostopadej do cieki w taki sposb, aby polilinia znajdowaa si w jego rodku. Do zakoczenia modelowania wygitego prta wystarczy zastosowa narzdzie Rib (tworzenie bryy na podstawie konturu wyciganego po ciece) rys. C7-5.

Rys. C7-5. Wycignicie profilu po ciece

Pierwszym z zada do wykonanie byo utworzenie z prta rury o gruboci cianki 2,5 mm. Najlepiej to zrealizowa za pomoc narzdzia Shell, ktre pozwala tworzy na podstawie modelu bryowego skorup. W oknie edycyjnym tego polecenia ustala si grubo skorupy (rys. C7-6a: 3) oraz definiuje, co najmniej jedn z paszczyzn, ktra ma zosta usunita (rys. C7-6a: 1,2). W analizowanym przypadku zostan usunite dwie paszczyzny. Gotowy model pokazano na rysunku C7-6b.

Rys. C7-6. Wykonanie skorupy

Drugim zadaniem byo wykonanie na kocowych powierzchniach prta dwch otworw gwintowanych M8 o dugoci gwintu 15 mm, do czego wykorzy373

stano polecenie Hole. Dla przypomnienia, jeeli okrgy otwr ma lee w centrum innej okrgej paszczyzny, naley po aktywowaniu narzdzia Hole najpierw wskaza okrgy kontur paszczyzny i dopiero potem sam paszczyzn. Parametry gwintu ustala si w zakadce Thread Definition okna dialogowego funkcji Hole (rys. C7-7).

Rys. C7-7. Tworzenie otworu gwintowanego

Drugi otwr gwintowany mona wykona identycznie jak pierwszy lub wykorzysta kopi lustrzan, do ktrej potrzebne jest utworzenie dodatkowej paszczyzny odbicia. Gotowy model przedstawiono na rysunku C7-8.

Rys. C7-8. Uchwyt z nagwintowanymi otworami

Model uchwytu mona wykona take bez korzystania z polilinii, lecz w takim przypadku cieka, po ktrej wycigany jest profil powinna by podzielona na trzy szkice, a kady z nich powinien znajdowa si na innej paszczynie. Wycignicie profilu take byoby wykonane trzykrotnie, po czym wszystkie elementy zostayby ze sob poczone.

374

wiczenie 8 Temat Obrt. Lustro. Powierzchnia konstrukcyjna (referencyjna). Zadanie Narysowa waek, ktrego wymiary podano na rysunku C8-1. Waek jest symetryczny, na rysunku narysowano i zwymiarowano jego poow.

Rys. C8-1. Wymiary poowy waka do wiczenia C8

Sposb wykonania Proponuje si narysowanie w szkicowniku poowy waka (grnej lub dolnej) przedstawionego na rysunku C8-1. Dlatego pierwsz z operacji powinno by naniesienie osi symetrii (polecenie Axis) pokrywajcej si z poziom osi ukadu wsprzdnych. Nastpnie mona wykona profil, pamitajc, aby rozpocz jego tworzenie od pocztku ukadu wsprzdnych. Na koniec naley naoy na elementy wizy wymiarowe (rys. C8-2).

Rys. C8-2. Profil poowy waka wraz z osi

375

Na podstawie powyszego profilu mona wykona bry obrotow za pomoc narzdzia Shaft. Poniewa szkic zawiera o symetrii (rys. C8-2: 1), dlatego w oknie dialogowym polecenia Shaft w polu Axis (rys. C8-3a: 1) nie trzeba wskazywa osi obrotu. W przeciwnym przypadku, jako o obrotu naleaoby przyj albo osie o ukadu wsprzdnych albo inn lini. Brya powstaje poprzez obrt profilu o 360 (warto kta pocztkowego i kocowego znajduje si w polach 2 z rysunku C83a: 2).

Rys. C8-3. Brya powstaa przez obrt profilu

Kolejnym etapem bdzie narysowanie profilu rowka wpustowego na nowej paszczynie odniesienia. Do tworzenia paszczyzn referencyjnych suy narzdzie Plane. W omawianym przypadku now paszczyzn (rys. C8-4: 4), najlepiej utworzy poprzez odsunicia (funkcja Offset from plane rys. C8-4: 1) o ustalon warto (rys. C8-4: 3) od innej istniejcej ju paszczyzny (rys. C8-4: 2).

376

Rys. C8-4. Definiowanie nowej paszczyzny odniesienia

Na powstaej paszczynie szkic rowka wpustowego najlepiej wykona za pomoc polecenia Elongated Hole, ktre automatycznie rysuje szkic przedstawiony na rysunku C8-5. Pozostaje tylko umieci kontur rowka symetrycznie wzgldem poziomej osi ukadu wsprzdnych i nanie wymagane wartoci wymiarowe.

Rys. C8-5. Profil rowka wpustowego

Wybranie materiau (wykonanie rowka wpustowego) o ustalon warto nastpuje po zastosowaniu narzdzia Pocket (rys. C8-6a).

Rys. C8-6. Tworzenie rowka wpustowego

Aby zakoczy rysowanie poowy waka wystarczy tylko waciwie sfazowa jedn z jego krawdzi (narzdzie Chamfer rys. C8-7a) oraz zaokrgli dwie inne krawdzie (polecenie Edge Fillet rys. C8-7b). 377

Rys. C8-7. Tworzenie sfazowania i zaokrgle

Majc gotow jedn poow waka, naley odbi j za pomoc narzdzia Mirror, przyjmujc odpowiedni paszczyzn odbicia.

Rys. C8-8. Zamodelowany waek

378

wiczenie 9 Temat Obrt. Zadanie Narysowa tulej, ktrej wymiary podano na rysunku C9-1.

Rys. C9-1. Wymiary tulei do wiczenia C9

Sposb wykonania Podobnie jak miao to miejsce w przypadku modelowania waka (wiczenie 8), tuleja take powstaje na podstawie obrotu profilu. Profil gwny zilustrowany na rysunku C9-2a, nie zawiera adnych fazowa, zaokrgle ani dodatkowych otworw. Elementy te wykonuje si w pniejszym etapie. Cz wizw wymiarowych zostaa odniesiona do osi, ktra pokrywa si z poziom osi ukadu wsprzdnych i jest osi obrotu, podczas tworzenia modelu 3D (rys. C9-2b).

Rys. C9-2. Profil i tuleja wykonana na jego podstawie

379

Majc podstawow bry mona przej do jej uszczegowiania. Pierwszym elementem, ktry zostanie wykonany, bdzie otwr 6. Mimo, i zaleca si wykonywanie wszystkich okrgych otworw poleceniem Hole, w tym przypadku czas zdefiniowania takiego typu otworu byby niewspmierny do korzyci z tego wynikajcych. Dlatego proponuje si ksztat tego otworu nanie na jednej z paszczyzn odniesienia, powiza go wizami wymiarowymi z osiami ukadu wsprzdnych (rys. C9-3a) i zastosowa narzdzie Pocket. Poniewa profil otworu zosta wykonany na paszczynie przecinajcej rodek bryy, dlatego w oknie edycyjnym polecenia Pocket, naley wybranie materiau wykona a do powierzchni walcowej (Up to surface rys. C9-3b: 1,2) w obu kierunkach wycignicia (zakadka First Limit i Second Limit).

Rys. C9-3. Tworzenie otworu 6

Natomiast dwa otwory 10 zostan wykonane metod standardow. Po aktywowaniu polecenia Hole naley wskaza tylko paszczyzn, na ktrej ten otwr ma si znajdowa (rys. C9-4) i przej do szkicownika (przycisk Positioning Sketch), gdzie centrum otworu trzeba spozycjonowa za pomoc wizu geometrycznego (Coincidence) i wymiarowego.

Rys. C9-4. Tworzenie otworu 10

Drugi otwr 10 powstanie poprzez odbicie lustrzane. Poniewa elementem powielanym ma by tylko powyszy otwr, dlatego najpierw w drzewie topolo380

gicznym trzeba wskaza odpowiedni ga, ktra odpowiada za utworzony otwr na rysunku C9-4, a dopiero wtedy mona uruchomi narzdzie Mirror. Efekt powyszych operacji pokazano na rysunku C9-5.

Rys. C9-5. Odbicie lustrzane otworu 10

Teraz mona sfazowa (rys. C9-6a,b) i zaokrgli (rys. C9-6c) wybrane krawdzie modelu wartociami ustalonymi na rysunku C9-1.

Rys. C9-6. Fazowanie i zaokrglanie krawdzi

Ostatnim etapem jest utworzenie wybra na jednej z paszczyzn czoowych. Aby to zrealizowa trzeba utworzy szkic, za pomoc ktrego zostanie usunity materia. Przykadowy profil zamieszczono na rysunku C9-7a. Powsta on poprzez zrzutowanie jednej z okrgych krawdzi na biec paszczyzn szkicowania, narysowanie dwch linii symetrycznych wzgldem pionowej osi ukadu wsprzdnych, powizanie ich wizem wymiarowym i usunicie (narzdziem Quick Trim) zbdnych elementw. Za profil mogyby take posuy np. dwa dobrze 381

powizane dowolne prostokty, o wymiarach wikszych od usuwanego materiau. Wybranie (Pocket) wykonano, a do kolejnej paszczyzny czoowej (rys. C9-7b).

Rys. C9-7. Wybranie materiau: a) profil, b) narzdzie Pocket

Model tulei (rys. C9-8) jest gotowy do zapisania.

Rys. C9-8. Gotowy model tulei

382

wiczenie 10 Temat Wyciganie zoone. Paszczyzny konstrukcyjne. Zaokrglanie zmiennym promieniem Zadanie Narysowa dwigni, ktrej wymiary podano na rysunku C10-1.

Rys. C10-1. Wymiary dwigni do wiczenia 10

Sposb wykonania Poniewa przedstawiona na rysunku C10-1 dwignia zmienia swj przekrj wraz z dugoci, najlepiej do jej zamodelowania wykorzysta narzdzie Multisections Solid, ktre umoliwia tworzenie bry wieloprzekrojowych. Na pocztku naley stworzy cztery profile, na czterech rwnolegych do siebie paszczyznach. Dwie paszczyzny bd znajdowa si na pocztku i na kocu dwigni, a kolejne dwie w miejscach, gdzie zmienia si przekrj bryy. Nowe paszczyzny konstrukcyjne tworzy si poleceniem Plane. W analizowanym przypadku najlepiej stworzy wszystkie paszczyzny za pomoc odsunicia (opcja Offset from plane rys. C10-2: 1) od ju istniejcej paszczyzny (rys. C10-2: 1). Wartoci odsunicia (rys. C10-2: 3) trzeba ustali na podstawie rysunku C10-1 i wskazywanej paszczyzny referencyjnej.

Rys. C10-2. Tworzenie paszczyzn konstrukcyjnych

383

Majc zdefiniowane trzy nowe paszczyzny odniesienia mona przej do narysowania na nich profilw. Na pierwszej i drugiej paszczynie mona zdefiniowa profil przedstawiony na rysunku C10-3a, a na trzeciej i czwartej szkic z rysunku C10-3b. Oczywicie nie ma potrzeby rysowania czterech profili, wystarczy narysowa dwa podstawowe i wykona ich rzutowanie (narzdzie Projekt 3D Elements) lub kopiowanie na odpowiednie paszczyzny. Istotne jest, aby grne krawdzie obu konturw leay na jednej wysokoci wzgldem pocztku ukadu wsprzdnych (mona to zrobi za pomoc wizw wymiarowych lub geometrycznych).

Rys. C10-3. Profile, na podstawie ktrych powstanie wieloprzekrojowa brya

Majc gotowe profile na wszystkich paszczyznach mona aktywowa narzdzie Multi-sections Solid. W oknie edycyjnym ustala si szkice, ktre bd tworzyy bry (rys. C10-4a: 1). Naley pamita, eby we wszystkich szkicach zwrot strzaek przy punktach charakterystycznych (Closing Point rys. C10-4a:2) by taki sam, czyli zgodny lub przeciwny do ruchu wskazwek zegara oraz eby te punkty leay, jeeli jest to moliwe w tym samym miejscu na kadym profilu.

Rys. C10-4. Tworzenie bryy na podstawie kilku przekrojw

Kolejnym etapem bdzie wykonanie zaokrgle. Poniewa w przekrojach AA i B-B zastosowano rne promienie zaokrglenia, trzeba w tym celu uy funkcji Variable Radius Fillet sucej do zaokrglania ze zmiennym promieniem. Po wskazaniu krawdzi do zaokrglenia, na ich pocztku (rys. C10-5: 1) i kocu (rys. C10-5: 2) pojawiaj si wartoci promieni zaokrglenia, ktre naley zmodyfikowa (dwa razy klikn na wymiar i wprowadzi now warto). 384

Rys. C10-5. Tworzenie zaokrgle o zmiennym promieniu

Ostatni operacj jest wykonanie przelotowych otworw za pomoc narzdzia Hole. Naley pamita, aby po uruchomieniu funkcji Hole, najpierw wskaza dwie krawdzie, wzgldem ktrych bdzie ustalony rodek otworu, a dopiero potem paszczyzn, na ktrej ten otwr ma si znale. Warto take zamiast gbokoci otworu, ustawi opcj Up To Last, eby za jednym razem wykona otwr przechodzcy przez dwie ciany dwigni. Gotowy model pokazano na rysunku C10-6.

Rys. C10-6. Kocowy rezultat wiczenia

385

wiczenie 11 Temat Tworzenie uebrowa. Zaokrglenia. Zadanie Narysowa dwigni, ktrej wymiary podano na rysunku C11-1.

Rys. C11-1. Wymiary wspornika do wiczenia C11

Sposb wykonania Rysowanie dwigni naley rozpocz do utworzenia ktownika. Proponuje si profil zwiza z pocztkiem ukadu wsprzdnych (rys. C11-2a) oraz wykona jego symetryczne wycignicie (rys. C11-2b).

Rys. C11-2. Ktownik i jego profil

386

Kolejnym etapem bdzie zamodelowanie ebra za pomoc narzdzia Stiffener. Profil do wykonania ebra przedstawiono na rysunku C11-3a. Jest on powizany za pomoc wizw wymiarowych i geometrycznych z konturami ktownika. W oknie edycyjnym polecenia Stiffener (rys. C11-3b) ustala si grubo ebra (rys. C11-3b: 1). eby grubo ta rozoya si symetrycznie wzgldem profilu naley zaznaczy pole 2 (rys. C11-3b).

Rys. C11-3. Tworzenie ebra

Nastpnie mona narysowa profil przedstawiony na rysunku C11-4a (powizany z konturem ktownika) i wycign go o wymagan warto (rys. C11-4b).

Rys. C11-4. Wycignicie profilu

W otrzymanym wycigniciu naley wykona otwr (rys. C11-5b), ktrego szkic (rys. C11-5a) najlepiej uzyska poprzez zrzutowanie konturu wycignicia i jego odsunicie. Orygina konturu w profilu trzeba przeksztaci w linie konstrukcyjne. Nastpnie mona zrobi odbicie lustrzane wycignicia wraz z otworem (rys. C11-5c).

387

Rys. C11-5. Wykonanie otworu oraz odbicia lustrzanego

Kolejnymi etapami rysowania dwigni s: utworzenie wycignicia (rys. C116b) na podstawie okrgego profilu (rys. C11-6a), wykonanie w tym wycigniciu narzdziem Hole otworu (rys. C11-6c) oraz stworzenie szyku prostoktnego na podstawie dwch powyszych elementw.

Rys. C11-6. Kolejne etapy modelowania: a) profil, b) wycignicie, c) otwr, d) szyk

Do ukoczenia modelu pozostao ju tylko zaokrgli okrelone krawdzie. Na rysunku C11-7 pokazano przykadow kolejno ich wykonywania. Gotowy model jest zilustrowany na rysunku C11-7c.

Rys. C11-7. Tworzenie zaokrgle i gotowy model

388

wiczenie 12 Temat Monta. Wczytywanie elementw do zoenia. Wczytywanie elementw znormalizowanych. Zadanie Narysowa wszystkie elementy chwytaka przedstawione na rysunkach od C12-1 do C12-6. Utworzy nowy plik montaowy. Wczyta narysowane czci. Wczyta elementy znormalizowane. Wykona zoenie wszystkich elementw za pomoc wiza zgodnie z rysunkiem C12-7.

Rys. C12-1. Szczka chwytaka

Rys. C12-2. Element przesuwny

389

Rys. C12-3. Mocowanie gwne chwytaka

Rys. C12-4. cznik

Rys. C12-5. Element sterujcy

Rys. C12-6. Tulejka

390

Rys. C12-7. Chwytak

Sposb wykonania Pierwszym etapem wykonania wiczenia jest narysowanie wszystkich czci chwytaka. Rysunki od C12-2 do C12-6 nie powinny stworzy problemw podczas ich wykonania, dlatego nie bd one omwione. Nadmieni tylko trzeba, e na rysunku C12-6 przedstawiono jedn tulejk o dugoci 20 mm, ale bdzie potrzebna jeszcze jedna taka sama, ale o dugoci 12 mm. Kady z rysunkw C12-2 do C12-6 naley utworzy w oddzielnym pliku i nada charakterystyczne nazwy czciom, co uatwi prac podczas ich wczytywania, kopiowania i montau. Na rysunku C12-1 przedstawiono tylko praw grn (lew doln) szczk chwytaka. Mona j zamodelowa na dwa sposoby, albo stosujc iloczyn logiczny, podobnie jak w wiczeniu 5, albo utworzy dwa profile pokazane na rysunku C121, kady na jednej z paszczyzn prostopadych do siebie i zastosowa narzdzie Solid Combine (rys. C12-8). W oknie edycyjnym polecenia Solid Combine wskazuje si tylko dwa profile (rys. C12-8a: 1,2), przy czym w tym przypadku trzeba je tak naszkicowa, aby ich dugoci pokryway si ze sob. Do ukoczenia szczki pozostao tylko wykona otwory. Po zamodelowaniu szczki trzeba zapisa j w pliku, nastpnie wykona jej symetryczne odbicie (narzdziem Symmetry), aby uzyska szczki lew grn i praw doln, po czym, po raz kolejny zapisa w innym pliku.

391

Rys. C12-8. Zastosowanie narzdzia Solid Combine do stworzenia szczki chwytaka

Aby rozpocz proces montau naley uruchomi modu Assembly Design. Okno robocze jest puste, a na drzewie strukturalnym znajduje si tylko jedna ga o nazwie Product1. Najlepiej nazw t od razu zmieni za pomoc waciwoci (Properties) uruchamianych z menu podrcznego (prawy przycisk myszy na nazwie produktu). W oknie, ktre si pojawi naley przej do zakadki Product i w polu Part Number wprowadzi now nazw. Teraz poprzez menu grne InsertExisting Component (lub ikon z paska narzdziowego o tej samej nazwie) mona wczytywa pliki z gotowymi elementami. Jeeli nic si nie wykonao po aktywowaniu powyszego narzdzia, oznacza to, e program nie wie, gdzie ma wstawi nowy element, dlatego trzeba wskaza na drzewie topologicznym ga z nazw gwn zoenia, po czym uruchomi si okno edycyjne, w ktrym naley wyszuka plik (pliki) do wczytania. Za jednym razem mona wczyta kilka czci, przytrzymujc klawisz Ctrl i okrelajc pliki do wstawienia. Jednak preferuje si wczytywanie elementw pojedynczo. Najpierw mona wczyta plik z elementem przesuwnym oraz z mocowaniem gwnym chwytaka. Jeeli elementy zachodz na siebie mona narzdziem Manipulation lub za pomoc kompasu zmieni ich pooenie wzgldem siebie. Po ustawieniu kompasu na jednej z paszczyzn dowolnej czci, mona j dowolnie przemieszcza za pomoc osi kompasu. W przypadku, kiedy zmiana pooenia miaaby dotyczy drugiego elementu, wystarczy tylko go wskaza (bez przenoszenia kompasu) i sterowa jego pooeniem. Pierwszym wizem bdzie Fix Component naoony na mocowanie gwne chwytaka. Wiz ten unieruchamia element w przestrzeni. Nastpnie mona za pomoc dwch wizw Contact Constraint poczy mocowanie gwne z elementem przesuwnym. czone paszczyzny przedstawiono na rysunku C12-9a,b. Jeeli widoczny ma by efekt naoonego wizania, trzeba jeszcze aktywowa narzdzie Update, najszybciej mona to zrobi za pomoc kombinacji klawiszy Ctrl i U.

392

Rys. C12-9. czenie mocowania gwnego z elementem przesuwnym

Kolejnym elementem, ktry naley wczyta do zespou jest cznik. Poniewa w zoeniu wystpuj dwa takie same elementy, naley skorzysta z narzdzia Fast Multi Instantiation, za pomoc ktrego zostanie dodana druga cz. Dziaanie funkcji Fast Multi Instantiation jest bardzo proste, po jej uruchomieniu wystarczy na drzewie wskaza element do powielenia, po czym w drzewie strukturalnym pojawi si nowa ga o tej samej nazwie, ale z kolejnym numerem instancji (rys. C12-9: 1) a w zoeniu cz.

Rys. C12-10. Drzewo topologiczne ze skopiowanym elementem

czniki zostan poczone z elementem przesuwnym za pomoc dwch wizw. Pierwszy wiz Coincidence Constraint bdzie odpowiedzialny za to, eby otwory elementw byy wzgldem siebie wsposiowe. Po wybraniu narzdzia Coincidence Constraint osie obu otworw najlepiej wskaza ustawiajc mysz nad paszczyzn walcow kadego z nich (rys. C12-10a). Drugim wizem bdzie Contact Constraint, za pomoc ktrego ustali si paszczyzny przylegajce do siebie (rys. C12-10b). Obie te operacje naley powtrzy dla drugiego cznika (rys. C1210c).

Rys. C12-10. Wizanie cznikw z elementem przesuwnym

393

Nastpnym elementem do wczytania i zamontowania bdzie tulejka o dugoci 12 mm, ktr od razu mona powieli (polecenie Fast Multi Instantiation). Tulejki zostan wstawione w otwory czce element przesuwny z cznikiem. Podobnie jak miao to miejsce poprzednio naley naoy wiz wsposiowoci (Coincidence Constraint) zgodnie z rysunkiem C12-11.

Rys. C12-11. Monta tulejki (wiz wsposiowoci)

Poniewa sam wiz wsposiowoci nie wystarcza, naley dooy jeszcze kolejne wizanie, w ktrym wskae si powierzchnie majce lee na tej samej paszczynie. Do tego take suy wiz Coincidence Constraint. czone paszczyzny oraz efekt kocowy pokazano na rysunku C12-12. Podczas tej operacji trzeba zwrci uwag, aby zielone strzaki definiujce orientacj paszczyzn, na obu powierzchniach miay ten sam zwrot. Drug tulejk w ten sam sposb trzeba umieci w kolejnym otworze.

Rys. C12-12. Ustalenie pooenia paszczyzn

Teraz mona do tworzenia zespou wykorzysta bibliotek elementw znormalizowanych, uruchamian za pomoc polecenia Catalog Browser, w ktrej naley wyszuka rub (Screw), nakrtk (Nut) i podkadk (Washer) o parametrach zgodnych z rysunkiem C12-13.

394

Rys. C12-13. Wczytywanie elementw znormalizowanych z biblioteki programu

Po znalezieniu odpowiedniego elementu trzeba go wczyta do produktu gwnego. Wykonuje si to dwukrotnym klikniciem lewym przyciskiem myszy na podwietlonym polu, po czym pojawi si okno edycyjne pokazane na rysunku C1214 (w zalenoci od wybranej czci), w ktrym potwierdza si wybr elementu. Oczywicie wszystkie te operacje trzeba powtrzy oddzielnie dla kadej czci.

Rys. C12-14. Elementy wczytywane z biblioteki elementw

Poniewa powyej wczytanych elementw znormalizowanych bdzie wystpowao w modelu wicej mona w tym momencie kad z nich raz skopiowa poleceniem Fast Multi Instantiation, a nastpnie wstawi w obie tuleje, znajdujce si pomidzy elementem przesuwnym a cznikiem. Naley do tego wykorzysta wiz wsposiowoci Coincidence Constraint oraz wizanie kontaktowe Contact Constraint do ustalenia pooenia paszczyzn. Efekt wstawienia dotychczas 395

wczytanych elementw znormalizowanych pokazano na rysunku C12-15. Symbole wizw zostay ukryte (za pomoc aktywacji funkcji Hide/Show na gazi drzewa strukturalnego Constraint), aby nie zaciemnia obrazu.

Rys. C12-15. Doczenie elementw znormalizowanych do produktu

Kolejnym etapem bdzie wczytanie szczki lewej i prawej chwytaka oraz wykonanie ich kopii. W celu atwiejszego nakadania wiza dobrze jest zmieni ich sposb uoenia (np. mona je ustawi jak na rysunku C12-16), za pomoc narzdzia Move lub z uyciem kompasu.

Rys. C12-16. Dodane i przygotowane do czenia szczki chwytaka

czenie szczk z mocowaniem gwnym, a nastpnie z cznikiem mona rozpocz albo od dwch dolnych, albo od dwch grnych szczk. Podczas czenia szczk z mocowaniem gwnym trzeba wykorzysta dwa wizy Coincidence Constraint i Contact Constraint, a w przypadku wizania szczk z cznikiem wystarczy tylko wiz Coincidence Constraint. Trzeba pamita, aby podczas montowania drugiej pary szczk, wiz Contact Constraint dotyczy ich powierzchni wewntrznej oraz powierzchni zewntrznych pierwszej pary szczk. Po naoeniu 396

wizw na powysze elementy model powinien wyglda, jak ten przedstawiony na rysunku C12-17.

Rys. C12-17. Zamontowane szczki w chwytaku

W otwory pomidzy powyej powizanymi elementami, naley wstawi tulejki (jedn krtsz, dwie dusze). Poniewa krtsze tulejki znajduj si ju w modelu, dlatego mona jedn z nich powieli, natomiast dusz tulejk trzeba doda do zoenia i dopiero wtedy skopiowa. Miejsca wstawienia tulejek pokazano na rysunku C12-18 (1 krtsza tulejka, 2 dusza tulejka).

Rys. C12-18. Miejsca wstawiania tulejek

Teraz w modelu naley zamontowa ruby, podkadki i nakrtki. ruby bd wstawiane w tulejki. Sytuacja wyglda podobnie jak w przypadku tulejek, wczytana ju ruba M6x20 powinna zosta powielona, natomiast w dusze tulejki trzeba wstawi nowe ruby M6x30 (znajduj si one w tym samym oknie, co ruby M6x20, katalogu czci znormalizowanych rys. C12-13a). Nakrtki i podkadki si nie zmieniaj, dlatego take mog zosta skopiowane. Po dodaniu elementw znormalizowanych oraz naoeniu na nich odpowiednich wizw chwytak jest ju 397

prawie ukoczony (rys. C12-19), pozostao jeszcze tylko dodanie elementu sterujcego.

Rys. C12-19. Chwytak z zamocowanymi czciami znormalizowanymi

Wczytany element sterujcy musi zosta powizany z elementem przesuwnym wizem wsposiowoci i wizem kontaktowym oraz z mocowaniem gwnym chwytaka kolejnym wizaniem wsposiowoci (rys. C12-20).

Rys. C12-20. Zamontowany element sterujcy

Aby element sterujcy mg prawidowo dziaa, naley jeszcze zablokowa moliwo jego wysuwania si z elementu przesuwnego, na przykad za pomoc piercienia zabezpieczajcego. Piercie taki mona znale w bibliotece elementw znormalizowanych w standardzie US. Przykadowy piercie do wczytania pokazano na rysunku C12-21a, a na rysunku C12-21b przedstawiono ju poczony piercie z chwytakiem. 398

W tym momencie monta chwytaka zosta ukoczony. Efekt kocowy pokazano na rysunku C12-22, ktry zawiera drzewo strukturalne modelu (rys. C12-22a) oraz model z widocznymi ikonami naoonych wizw (rys. C12-22b) i bez tych ikon (rys. C12-22c).

Rys. C12-21. Mocowanie piercienia zabezpieczajcego

Rys. C12-22. Gotowy model chwytaka

399

wiczenie 13 Temat Podzespoy. Zadanie Narysowa sprzgo przegubowe w dwch wariantach jak na rysunku C13-1. Sprzgo skada si z nastpujcych czci: tulei, tulei poredniej, kostki krzya, sworzni krzya, koka i piercienia zabezpieczajcego. Czci te maj wymiary jak na rysunkach C13-2C13-5.

Rys. C13-1. Sprzgo przegubowe: a) podwjne, b) pojedyncze

Rys. C13-2. Wymiary tulei

400

Rys. C13-3. Wymiary tulei poredniej

Rys. C13-4. Wymiary kostki krzya (a) i sworznia krzya (b)

Rys. C13-5. Wymiary koka (a) i piercienia zabezpieczajcego (b)

401

Pierwszym etapem do wykonania powyszego zadania jest narysowanie wszystkich czci sprzga. Na rysunku C13-6 przedstawiono kolejno, na podstawie ktrej mona zamodelowa tulej. Podczas budowy tulei poredniej mona wykorzysta cz operacji z rysunku C13-16 i dodatkowo zastosowa kopi lustrzan.

Rys. C13-6. Etapy modelowania tulei

Sposb modelowania pozostaych elementw nie powinien sprawi problemw czytelnikowi, dlatego nie zostanie poniej omwiony. Jak wida na rysunku C13-1 oba sprzga mona podzieli na podzespoy (mniejsze produkty). Kostka krzya wraz ze sworzniami moe by pierwszym podzespoem. Aby go wykona naley otworzy nowe zoenie (modu Assembly Design). Dobrze jest na pocztku zmieni jego nazw na bardziej rozpoznawaln, a nastpnie wczyta kostk oraz jeden sworze (poleceniem Existing Component). Teraz sworze mona powieli trzykrotnie (narzdzie Fast Multi Instantation). Kady sworze bdzie poczony z otworem za pomoc dwch wizw. Pierwszy wiz to wsposiowo (Coincidence Constraint rys. C13-7a), natomiast drugim wizaniem bdzie poczenie dwch paszczyzn (Contact Constraint rys. C13-7b). Po wykonaniu zespou (rys. C13-7d) naley go zapisa na dysku.

Rys. C13-7. Kolejno czenia kostki krzya ze sworzniami

Kolejnym zespoem bdzie tuleja z kokiem i piercieniem zabezpieczajcym. W tym przypadku take trzeba otworzy nowy plik w module Assembly Design, zmieni nazw produktu i wczyta powysze elementy. Najpierw do tulei zostanie doczony koek. Pierwszym wizaniem bdzie oczywicie wiz wsposiowoci (Coincidence Constraint rys. C13-8a). Nastpnie naley ustali jego pooenie w otworze. Najlepiej w tym celu zastosowa wiz Offset Constraint pomidzy osi centraln tulei i jedn z paszczyzn planarnych koka oraz ustali odpowiedni 402

warto rozsunicia (8.5 mm). Mimo zaoenia tych dwch wizw, koek ma jeszcze jeden stopie swobody (obrt wok wasnej osi), ktry take naley zablokowa. Mona to zrobi na kilka sposobw. Najszybszym i najwygodniejszym, bdzie powizanie paszczyzny poziomej koka (jeeli jest on wzgldem niej symetryczny) i nowej paszczyzny odniesienia, ktr trzeba utworzy dla tulei. Aby mc to zrobi naley przej do moduu Part Design (np. poprzez dwukrotne kliknicie w drzewie topologicznym rys. C13-8c: 1, lub za pomoc menu grnego Start(Mechanical Design)Part Design). Paszczyzna referencyjna powstanie poprzez odsunicie o 6 mm od istniejcej ju paszczyzny (polecenie Plane, opcja Offset from Plane rys. C13-8d). Nastpnie mona powrci do moduu Assembly Design (klikn dwa razy na ga gwn rys. C13-8e lub Start(Mechanical Design)Assembly Design). Teraz mona zaoy pomidzy tymi dwiema paszczyznami wiz Coincidence Constraint (zwrot strzaek w tym przypadku nie ma znaczenia rys. C13-8e).

Rys. C13-8. Umieszczanie koka w tulei

403

Do ukoczenia zespou, pozostao ju tylko zamocowanie piercienia zabezpieczajcego. Bdzie on powizany z tulej za pomoc wizu wsposiowoci (rys. C13-9a) oraz aby umieci go w rowku trzeba naoy wiz Coincidence Constraint pomidzy paszczyzn odniesienia utworzon w poprzednim kroku oraz paszczyzn piercienia, na ktrej jest on rozpity (oczywicie, jeeli piercie jest wzgldem niej symetryczny).

Rys. C13-9. Mocowanie piercienia zabezpieczajcego

Dla przyspieszenia modelowania obu sprzgie (rys. C13-1a,b) mona utworzy jeszcze jeden zesp, ktry bdzie skada si z obu zespow dotychczas utworzonych. Dlatego po raz kolejny otwieramy nowy projekt w module Assembly Design i wczytujemy oba produkty. Zostan one ze sob poczone za pomoc wizu wsposiowoci (rys. C13-10a) i kontaktu pomidzy dwoma paszczyznami (rys. C13-10b). Gotowy zesp (rys. C13-10c) mona zapisa.

Rys. C13-10. czenie zespow tulei z elementami i kostki krzya ze sworzniami

W przypadku budowy modelu oyska z rysunku C13-1a naley do kolejnego zoenia wczyta tulej poredni oraz zesp tulei z kostk krzya. Na pocztku powinno si zmieni pooenie kostki ze sworzniami w tulei (mona ju byo to 404

wykona przy tworzeniu produktu). Najlepiej zrobi to kompasem ustawionym na jednej z paszczyzn kostki i manipulowaniem jego osiami.

Rys. C13-11. Przygotowanie zespou do dalszego montau

Podobnie jak miao to miejsce podczas wizania kostki krzya z tulej, tak i w tym przypadku trzeba zastosowa dwa wizy Coincidence Constraint (rys. 1312a) i Contact Constraint (rys. 13-12b).

Rys. C13-12. Wizanie tulei poredniej z zespoem tulei i kostki krzya

Teraz wystarczy powieli jeszcze raz zesp tulei z kostk krzya i powiza zgodnie z rysunkiem C13-13. Jeeli zajdzie potrzeba, to trzeba do prawidowego ustawienia modelu zastosowa kompas.

405

Rys. C13-13. czenie tulei poredniej z drugim zespoem tulei i kostki krzya

Po naoeniu wszystkich wizw sprzgo przegubowe podwjne powinno wyglda jak na rysunku C13-14, na ktrym zilustrowano rwnie drzewo strukturalne wykonanego modelu (rys. C13-14a).

Rys. C13-14. Gotowy model sprzga przegubowego podwjnego

Monta drugiego wariantu sprzga przegubowego (rys. C13-1b) pozostawia si czytelnikowi do samodzielnego wykonania.

406

LITERATURA

1. Skarka W., Mazurek A.: CATIA. Podstawy modelowania i zapisu konstrukcji, Wydawnictwo HELION, 2005. 2. Weyczko A.: CATIA V5. Przykady efektywnego zastosowania systemu w projektowaniu mechanicznym, Wydawnictwo HELION, 2005. 3. Wyleo M.: Modelowanie bryowe w systemie CATIA. Przykady i wiczenia, Wydawnictwo HELION, 2002. 4. CATIA Version 5 Release 19, English documentation in HTML format. 5. Stasiak F.: Zbir wicze Autodesk Inventor 11. Wydawnictwo ExpertBooks, d 2007. 6. Noga B., Kosma Z., Parczewski J.: Inventor. Pierwsze Kroki. Helion., Gliwice 2009 7. Kania L.: Podstawy programu AutoCAD modelowanie 3D. Wydawnictwo Politechniki Czstochowskiej, Czstochowa 2007.

407