Sztuka Mediw Lokacyjnych

Agnieszka Pisarek Nowe Media Rok I mgr Rozwj sztuki nowomedialnej jest procesem cile powizanym z rozwojem technologii, aktualnie przede wszystkim cyfrowej. Wspczenie

ogromna cz wiatowej sztuki nie miaaby szans zaistnie, gdyby nie osignicia nauki; z drugiej strony natomiast, czsto to wanie z potrzeb artystycznych wynikaj nowe dokonania na gruncie techniki, niejednokrotnie bdc rezultatem pracy samych artystw i jednoczenie ich dzieem, ju samym w sobie rozpatrywanym w kategoriach sztuki. Sztuka nowych mediw stanowi zatem pomost pomidzy efektami ekspresji artystycznej, a naukowymi badaniami, paszczyznami wczeniej pozycjonowanymi na zasadzie niemale wykluczajcych si przeciwiestw, a teraz dziedzin coraz czciej zmierzajcych jednym torem, mutujcych w kierunku ujednoliconej dyscypliny. Przeomem w relacjach sztuki z technologi okaza si moment rozpowszechnienia Internetu i szybki rozwj sieci komunikacyjnej na caym wiecie. To doprowadzio z kolei do ewolucji rodkw komunikacyjnych zachodzcej w zawrotnym tempie. Jednym ze skutkw powstawania coraz nowszych platform sucych komunikacji, obok usprawnienia przepywu informacji, jest zmiana wiadomoci u ich uytkownikw oraz przeobraenia dokonujce si w obszarze kontaktw midzyludzkich, aktualnie coraz czciej zaporedniczonych wanie przez rnego rodzaju media. Przyzwyczajenie czowieka do funkcjonowania w spoecznoci sieci wpywa rwnie na jego funkcjonowanie w fizycznej rzeczywistoci, a poruszanie si w przestrzeni elektronicznej ma swj wydwik w sposobie postrzegania realnej przestrzeni geograficznej. Takie pynne przenikanie si dwch potrzeb paszczyzn aktywnoci ludzkiej w relacji do hiperrozwoju cywilizacyjnego w naturalny sposb wytworzyo u uytkownika Internetu posiadania moliwoci przy pomocy oswojenia i eksplorowania fizycznej osigni nowych do mediw. koniecznoci przestrzeni znanej realnych, ju

Cyberkartograficzne pojcie przestrzeni wpyno na nowe pojmowanie przestrzeni publicznej, przed doprowadzio ich redefiniowania sposobu poruszania si uytkownika sieci w miejscach istniejcych wygenerowaniem elektronicznych reprezentacji. Potrzeba poszerzenia wiadomoci geograficznej o nowe definicje i dostosowania dotychczasowej do osigni nowych mediw, spowodowaa rozwj mediw lokacyjnych, zwanych rwnie geomediami czy narzdziami cyberkartograficznymi.

Pojcie

mediw

lokacyjnych

zawiera

w sobie

wszystkie

media

przenone wyposaone w systemy nawigacyjne (takie jak urzdzenia GPS, telefony komrkowe) oraz posiadajce dostp do sieci bezprzewodowej ( na przykad laptopy i smartfony), a take platformy www (najpopularniejsze Google Maps/Earth i aplikacje lokalizacyjne na portalach spoecznociowych). Media te jednak znacznie wybiegaj poza moliwoci zwykego korzystania z Internetu, o czym pisze Magdalena Karkowska: Media lokacyjne pozwalaj uytkownikom na przesyanie sobie nawzajem informacji na temat swej lokacji oraz najbliszego otoczenia. Przesyanie owo zachodzi w czasie rzeczywistym, komunikujcy si za znajduj si wzgldnie blisko siebie, na podobnej dugoci i szerokoci geograficznej, a co za tym idzie, posuguj si znanymi sobie odniesieniami i symbolami. Media lokacyjne wystpuj w znacznym zagszczeniu w przestrzeni publicznej, w ktrej dziaaj uytkownicy. Tworz one swoist sie sieci poczenie znacznie bardziej zoone i elastyczne ni cze internetowe.1 Media te, ktrych gwnym celem byo uatwienie ycia uytkownikowi oraz monitorowanie jego poruszania si w eksplorowanym przy ich pomocy terenie tworz zatem rwnie specyficzn spoeczno uytkownikw, mogc by podstaw do dalszych rozwaa w kwestii socjologicznej strony zjawiska. Badaniom w zakresie nauk spoecznych moe podlega rwnie fakt wykorzystywania mediw lokacyjnych w rnego rodzaju technikach nadzoru i monitorowania ludzkiej aktywnoci, czsto bez wiedzy obserwowanego uytkownika. Nie jest to jednak jedyna nadprogramowa, jak si okazuje, funkcja mediw lokacyjnych. Na pocztku XXI wieku stay si one rwnie obiektem artystycznej refleksji i przedmiotem dziaa twrczych. Sztuka mediw lokacyjnych jest wic zjawiskiem modym, nawet w porwnaniu do oglnie pojmowanej sztuki nowych mediw, majcej stosunkowo niedug histori.

M. Karkowska, Media lokacyjne jako transmedia w przestrzeni publicznej [w:] Sztuki w przestrzeni transmedialnej, red. T. Zauski, d 2010; str. 222.

Jednym z pierwszych dziaa, w przypadku ktrych mona mwi o sztuce mediw lokacyjnych, by CAN YOU SEE ME NOW? autorstwa brytyjskiej grupy artystycznej Blast Theory, z 2001 roku.

CAN YOU SEE ME NOW? By projektem nawizujcym w swej formie do gier miejskich. Gra rozgrywaa si jednoczenie w przestrzeni fizycznej miasta, jak i online. Na oficjalnej stronie grupy idea ta opisana jest w ten sposb:

Players from anywhere in the world can play online in a virtual city against members of Blast Theory. Tracked by satellites, Blast Theory's runners appear online next to your player on a map of the city. On the streets, handheld computers showing the positions of online players guide the runners in tracking you down. With up to 20 people playing online at a time, players can exchange tactics and send messages to Blast Theory. An audio stream from Blast Theory's walkie talkies allowed you to eavesdrop on your pursuers: getting lost, cold and out of breath on the streets of the city.2 Powysze dziaanie jest jednym z pierwszych, ktre za zadanie miay oswoi uczestnikowi nowe postrzeganie miasta za pomoc mediw. Naley rwnie do najwczeniejszych prb wykorzystania telefonw komrkowych
2 http://www.blasttheory.co.uk/bt/work_cysmn.html

w sieci 3G. Poza aspektami technologicznymi, koncentruje si rwnie na przejawach zalenoci wystpujcych w rnych strukturach spoecznych, na przykad czy status materialny uytkownika, jego pochodzenie i wiek mog wywiera wpyw na umiejtnoci korzystania z nowych osigni techniki, a jeli tak, to jaki. Za jeden z projektw zapocztkowujcych bdce wynikiem midzynarodowych nurt sztuki mediw artystycznych,

lokacyjnych przyjo si rwnie uwaa MAPPING KAROSTA, dzieo warsztatw zatytuowanych Locative Media, a majcych miejsce w K@2 (Centrum Kultury i Informacji), w Liepaja na wybrzeu Morza Batyckiego, w terminie od 16go do 26go lipca 2003 roku.

W skad projektw zrealizowanych na warsztatach z MAPPING KAROSTA wchodziy zrnicowane dziaania, midzy innymi Identical Houses (Kristin Bergaust), Mapping And Sewing Together Mythologies (Signe Pucena i Andrew Paterson) oraz Rural Realtime/ Milk (Ester Polak i Ieva

Tuzina). Poruszaj one przede wszystkim temat zmiennoci pojmowania czasu, przestrzeni oraz wizi spoecznych wobec nieograniczonego dostpu do sieci, waciwie w kadym miejscu i niezalenie od pory dnia. Jedno z dziaa, Mapping Architecture, w ten sposb opisano na oficjalnej stronie projektu:

A semantic web location model was proposed by Jo Walsh, constituting an RDF map of physical spaces and the connections between them. In collaboration with Andrew Paterson, a flexible model was developed to provide participants with a framework for their media annotations of the physical environment that includes fields for spatio-temporal as well as subjective elements to suggest an open model for further locative media projects.3

Do stworzenia wizualizacji lokacji w czasie rzeczywistym wykorzystano rne narzdzia sieci mobilnej, a pochodzce z nich sygnay byy animowane w aplikacji Flash.

Jednym z najwaniejszych, i jednoczenie najciekawszych, przykadw sztuki mediw lokacyjnych jest BIOMAPPING autorstwa Christiana Nolda. Projekt ten by realizowany w rnych miejscach wiata, w Europie i Stanach Zjednoczonych midzy innymi w Londynie, Paryu, San Francisco. Polega na dziaaniu w realnej przestrzeni miasta i mia rejestrowa emocjonalny odbir konkretnych miejsc przez zaangaowanych w projekt wolontariuszy (okoo 2000 osb).

http://locative.x-i.net/karosta

BioMapping polega na spacerowaniu ulicami rnych miast lub dzielnic i tworzeniu ich sensorycznej mapy, przy pomocy specjalnie do tego celu skonstruowanego urzdzenia. Ochotnicy, wyposaeni w Galvanic Skin Response -urzdzenie dziaajce na podobnej zasadzie jak wykrywacz kamstw, czyli rejestrujce zmiany temperatury i pot na powierzchni doni uytkownika(pocenie jest efektem impulsu emocjonalnego), za pomoc pomiaru biometrycznego zapisuje reakcje organizmu na bodce z otoczenia, oraz nawigacj GPS, za pomoc ktrej dostarczane byy informacje o dokadnej lokalizacji zachodzcych zmian.4 Wszystkie sygnay dostarczane przez urzdzenie od uczestnikw, zostay zebrane i zwizualizowane w formie graficznej, jako punkty i modele 3D naniesione na mapy Google Earth. Drugim aspektem, finalizujcym projekt, byo przypisanie przez uczestnikw komentarzy do graficznych reprezentacji odczu zarejestrowanych przez GSR, o czym Anna Nacher pisze :

[zob.:] A. Nacher, Bio Mapping Christiana Nolda transmedialna retoryka wdrowna; [w:] Sztuki w przestrzeni transmedialnej, red. T. Zauski, d 2010; str. 231-243.

Rwnie wanym elementem dziaania jest jednak przypisanie graficznym wyobraeniom pobudzenia emocjonalnego osobistych narracji uczestnikw projektu w ten sposb ujawnia si ywa tkanka miasta, czsto zoona z miejscowych historii, zapomnianych wydarze, marze o lepszej przestrzeni5. Aspekt ten w centrum uwagi stawia strategie osobistych narracji

uczestnikw, tak czsto dokonywanych w sieci, na przykad na portalach spoecznociowych, co ukazuje rwnie, jakimi informacjami ludzie s w stanie, czsto nie do koca wiadomie, podzieli si z praktycznie caym wiatem. Innym projektem, ktry znaczco wywar wpyw na moliwoci wykorzystania Uniwersytecie mediw lokacyjnych Kalifornii, w praktyce twrczej, s okaza Ricardo si TRANSBORDER IMMIGRANT TOOL, zrealizowany w Calit2 Lab na Poudniowej ktrego autorami Dominguez i Brett Stalabaum.

To do kontrowersyjne dziaanie, ktremu zarzucano pochwalanie amania prawa (zdarzay si nawet protesty politykw, midzy innymi senatora Duncana Huntera ), byo finansowane z publicznych funduszy, a rozgrywao si na granicy Stanw Zjednoczonych i Meksyku.
5 Tame; str. 234.

Gwnym problemem, ktrego interpretacj zajmuje si projekt Domingueza i Stalabauma, jest sytuacja imigrantw z Meksyku oraz wykorzystanie wspczesnych technologii w niesieniu pomocy ludziom przekraczajcym granic nielegalnie. Przy pomocy maych elektronicznych urzdze, przypominajcych poczenie kompasu z telefonem komrkowym, biorcym udzia w projekcie ochotnikom wysyane byy rnego rodzaju informacje, ktre miay uatwi im dostanie si do Stanw. Aplikacje zawarte w urzdzeniach dostarczay uytkownikom danych na temat dostpnoci zasobw wody pitnej, zmian w patrolach stray granicznej czy bezpiecznych miejscach, w ktrych mona si ukry. Wszystkie wiadomoci byy podawane w formie obrazkowej, tak, aby wszyscy uczestnicy mogli z nich skorzysta w rwnym stopniu, bez koniecznoci pokonywania barier jzykowych czy spowodowanych niewystarczajcym poziomem wyksztacenia (niektre z osb biorcych udzia w projekcie byy analfabetami). Projekt ten okaza si na tyle wtpliwy w swym wydwiku, e spowodowa fal dyskusji i sporw w mediach i opinii publicznej. Zaczto si zastanawia, na ile Transborder mona rozpatrywa jako sztuk, a na ile jest on politycznym manifestem, swego rodzaju wyrazem buntu przeciwko inwigilacyjnym dziaaniom pastwa wobec mieszkacw. Pojawiy si opinie, e: Sztuka w tym wypadku staa si rodzajem wymwki, ktra miaa tumaczy funkcjonowanie projektu (to nie polityka, lecz sztuka): jedna z aplikacji Transbordera zawieraa 1 wiersz, ktry mg by wysuchany przez uczestnikw projektu podczas morderczej trasy przez pustyni.6 Ostatecznie projekt zosta uznany za dziaanie polityczne, co w pewnym sensie potwierdzili sami twrcy, nazywajc si mianiem artywistw, dla podkrelenia spoecznym. poczenia dziaa artystycznych z tymi o wymiarze

K.Plinta, Locative media art mi dzy panoptikonem a taktykami oporu: podsumowanie wykadu dr Anny Macher, dok.elektr.[na:] www. electronicamagistra.wordpress.com

Za jeden z kontekstw dziaa Dominqueza i Stalabauma mona uzna rwnie projekty nalece do nurtu border art, dziaania grupy Border Art Workshop, Susan Leasing, Guillerma Gomez-Pena. Projekt Transborder Immigrant Tool bowiem wpisuje si w ide sztuki granicy, w ktrej artyci funkcjonuj jako piraci mediw, negocjatorzy kulturowi czy uzdrowiciele wsplnot.7

Artyci, poruszajcy si w swojej twrczoci w obszarze mediw lokacyjnych, zwykle nie zajmuj si jedynie technicznymi moliwociami wykorzystywanych urzdze lub platform, ale rwnie, a moe przede wszystkim ich znaczeniem w relacjach spoecznych. Dotykaj kwestii wolnoci w sieci, jak i od sieci, przewietlajc aparaty nadzoru stosowane przez wadz, a take systemy, w ktre uytkownicy sami, czsto niewiadomie, wpadaj i staj si ich niewolnikami. Jak pisze Karolina Plinta, w artykule podsumowujcym wykad doktor Anny Nacher, Locative Media Art midzy panoptikonem a taktykami oporu: Zarwno Transborder Immigrant Tool, co i BioMapping poruszaj wiele wanych kwestii dotyczcych egzystencji miasta, problemu miasta jako przedmiotu taktyk czy remediacji mapy jako urzdzenia, ktre odzwierciedla wiat ludzki, a nie architektoniczny. Mapowanie nie jest jednak czynnoci niewinn, jako e wykorzystuje media uwaane za narzdzia nadzoru. Mimo to, tego rodzaju dziaanie moe obfitowa w wiele pozytywnych rezultatw: doprowadzi do zmiany polityki zarzdzania przestrzeni miejsk, moe zmieni strategie stosowane w dyskursie konserwatorskim czy choby zmieni sposb zwiedzania miast (zamiast architektury moliwo poznania prawdziwego oblicza miasta).8

7 8

Tame. K.Plinta, Locative media art mi dzy panoptikonem a taktykami oporu: podsumowanie wykadu dr Anny Macher, dok.elektr.[na:] www. electronicamagistra.wordpress.com

Na podstawie zarwno opisanych powyej, jak i wielu innych przykadw prac z nurtu sztuki mediw lokacyjnych, mona stwierdzi, e media lokacyjne wywary ogromny wpyw na wspczesne spoeczestwo. Ich obecno jest zauwaalna w tak wielu aspektach ludzkiej dziaalnoci, e artyci wykorzystujcy w swych dziaaniach media lokacyjne nawet wbrew woli wpisuj swoj sztuk w kontekst spoeczny. Kwestie zalenoci statusu klasowego i moliwoci korzystania z dorobku technologicznego XXI wieku, ewolucja relacji midzyludzkich w dobie cigego bycia online, strategie tworzenia wspczesnych narracji czy w kocu kwestie monitorowania i inwigilowania obywateli przez wadz za pomoc mediow to tylko niektre z najwaniejszych tematw, jakie porusza sztuka mediw lokacyjnych.

Bibliografia i rda internetowe:

1. K.Plinta, Locative media art mi dzy panoptikonem a taktykami oporu: podsumowanie wykadu dr Anny Macher, dok.elektr.[na:] www. electronicamagistra.wordpress.com 2. A. Nacher, Bio Mapping Christiana Nolda transmedialna retoryka wdrowna; [w:] Sztuki w przestrzeni transmedialnej, red. T. Zauski, d 2010, str. 232 243.

3. M. Karkowska, Media lokacyjne jako transmedia w przestrzeni publicznej [w:] Sztuki w przestrzeni transmedialnej, red. T. Zauski, d 2010; str. 222 - 231 4. http://locative.x-i.net/karosta 5. http://www.blasttheory.co.uk/bt/work_cysmn.html 6. D. Hemmet, Locative Arts, dok. elektr.