Dobro wsplne w rewolcie

Antonio Negri, Judith Revel

Odkd analizy obecnego kryzysu ekonomicznego zwrciy si w stron jego przyczyn i efektw spoecznych nie trzeba byo wielkiej wyobrani, aby przepowiedzie wybuch miejskich rewolt zblionych swym ksztatem do akerii. Przewidzielimy to ju w 2009 roku, na kartach Commonwealth[1]. Nie spodziewalimy si jednak, e we Woszech, w obrbie ruchu, takie przewidywanie moe zosta zanegowane. Mwiono nam, e takie rewolty to kwestia zamierzchej przeszoci powtarzajc, e: nasta czas aby odbudowa szeroki front przeciwko kryzysowi oraz ustanowi w obrbie ruchw formy organizacji-komunikacjiuznania w celu podjcia kwestii politycznej reprezentacji. Jednake mamy dzi do czynienia z ruchami, ktre wyraaj si w mniej wicej klasycznych insurekcyjnych formach i obecne s niemal wszdzie, wykorzeniajc w ten sposb star geopolityczn gramatyk, w ktrej kategoriach niektrzy wci uparcie myl. Mamy zatem do czynienia z: 1) Nowym proletariatem, zoonym z prekarnych i bezrobotnych pracownikw, doczajcym do klasy redniej znajdujcej si w kryzysie. S to zrnicowane podmioty jednoczce si na niecodzienne sposoby w walce, domagajc si, tak jak w krajach poudniowej czci basenu Morza rdziemnego, nowych, bardziej demokratycznych form rzdu. Polityczna dyktatura Ben Alego oraz ekonomiczno-polityczna dyktatura naszych faszywych demokracji nie mog by ze sob zrwnywane cho przez dekady ta druga wiernie budowaa, wspieraa i chronia pierwsz jednak pragnienie radykalnej demokracji jest teraz wszechobecne i oznacza wsplnot wyaniajc si z rnych stron walk, mieszajc, przeplatajc i hybrydyzujc jedne dania z drugimi. 2) Dawnymi siami spoecznymi, ktre s dotknite skutkami kryzysu w spoeczestwach klasowych, cakowicie regulowanych przez systemy finansowe w obrbie mieszanych, przemysowych i/lub kognitywnych gospodarek, a teraz z rwn determinacj przemieszczaj si przez rne obszary (wpierw pod postaci ruchw pracownikw, studentw i bardziej oglnie prekariatu; teraz za zoonych ruchw spoecznych w rodzaju acampada). 3) Odrodzeniem ruchw czystej odmowy poprzecinanych przez skomplikowany jak nigdy dotd skad spoeczny, rozwarstwionych zarwno wertykalnie (np. klasy rednie pograj si w wykluczonym proletariacie) jak i horyzontalnie (np. w relacji z rnymi sektorami metropolii, rozdartymi midzy gentryfikacj oraz, jak zauwaa Saskia Sassen zbrazyliowanymi obszarami, gdzie walki pomidzy gangami zaczynaj zostawia lady po kulach z kaasznikoww na cianach tych przedmie, gdzie jedyn dramatyczn i entropiczn alternatyw dla zorganizowanych walk jest zorganizowana przestpczo). Niedawne angielskie zamieszki przynale do tego trzeciego rodzaju i s cakiem podobne do tych, ktre jaki czas temu dotkny francuskie banlieues: mieszanina gniewu i desperacji,

elementy samoorganizacji i sedymentacji innego typu (stowarzyszenia ssiedzkie, sieci solidarnoci, kluby kibicw itd.) wyraajce obecnie nieznono ycia obrconego w gruzowisko. Rumowiska pozostawiane przez te rewolty, z pewnoci niepokojce, nie s ostatecznie takie odmienne od tego, w co zamienia si dzi codzienne ycie ogromu mczyzn i kobiet: w jego strzpy. W jaki sposb moemy rozpocz dyskusj nad tym zoonym zjawiskiem z perspektywy mylenia o dobru wsplnym? Wszystko, co twierdzimy poniej wyraa czyst intencj otwarcia przestrzeni do debaty. Po pierwsze i najwaniejsze, wydaje si nam, e musimy zdemaskowa niektre interpretacje goszone w tym kontekcie przez mass media i klasy rzdzce. Zacznijmy od tego, e twierdzi si, i z politycznego punktu widzenia, ruchy ktre omawiamy powinny by rozwaane w ich radykalnej odmiennoci. Oczywiste jest, e ruchy te s politycznie rnorodne. Jednak twierdzi, e s takie w sposb radykalny to zwyky idiotyzm. Wszystkie te ruchy s, w rzeczywistoci nacechowane radykalnie nie tylko dlatego, e stawiaj opr Ben Alemu lub innym dyktatorom, tam gdzie ma to miejsce, czy poniewa ujawniaj polityczn zdrad Zapatero lub Papandreou, czy te dlatego, e nienawidz Camerona albo sprzeciwiaj si dyktatowi Europejskiego Banku Centralnego. S raczej okrelane jako radykalne poniewa wszystkie z nich odmawiaj pacenia za konsekwencje powodowane przez gospodark i kryzys (nie byoby bardziej nic bdnego ni uwaanie tego kryzysu za katastrof uderzajc w fundamentalnie rozsdny system gospodarczy; nie byoby nic bardziej potwornego ni nostalgia za kapitalistyczn gospodark sprzed kryzysu), a s nimi wielkie przemieszczenia bogactwa, dokonujce si z korzyci dla monych, zorganizowanych w politycznych formach Zachodnich reimw (zarwno demokratycznych czy dyktatorskich, konserwatywnych czy reformistycznych). To rewolty zrodzone w Egipcie, Hiszpanii czy Anglii z jednoczesnej odmowy wobec podporzdkowania, wyzysku i grabiey, przygotowanych przez gospodark z myl o egzystencji caych populacji tego wiata, oraz odrzucenia politycznych form, w ramach ktrych kryzys biopolitycznego przywaszczania by do tej pory zarzdzany. Jest to rwnie prawda w kontekcie tak zwanych reimw demokratycznych. Taka forma rzdu wydaje si bardziej podana jedynie dla pozornej cywilizacji, w jej ramach maskuje ona atak na godno i czowieczestwo niszczonych przez siebie istnie. Jednak zanikanie politycznej reprezentacji jest aktualnie na granicy upadku. Twierdzi, e istniej wedug kryteriw zachodniej demokracji radykalne rnice midzy form reprezentacyjn w Tunezji Ben Alego a Tottenham czy Brixton Camerona, to po prostu zaprzeczanie dowodom: ycie zostao w obu tych przypadkach tak naruszone i ograbione, e nie moe zrobi ni wicej jak eksplodowa w ruchu rewolty. Nie mwic ju o mechanizmach represji, ktre przywodz Angli z powrotem do czasw akumulacji pierwotnej, do wizie z Moll Flanders czy fabryk z Olivera Twista. Zdjcia modych rebeliantw zamieszczane na murach i ekranach angielskich miast powinno si zestawi z wielkimi wydrukami wiskich ryjw (odpowiednik PIIGS[2]?) bankierw i szefw finansowych korporacji, ktrzy doprowadzili cae wsplnoty do podobnego stanu i nieustanie zwikszaj swoje zyski czerpane z tego kryzysu. Powrmy jednak do gazetowych ciekawostek. Mwi si tam, e omawiane rewolty s

odmienne rwnie jeli przyglda si im z etyczno-politycznego punktu widzenia. Niektre byyby zatem uprawomocnione, jak w krajach Maghrebu, poniewa to korupcja dyktatorskich reimw doprowadzia do tych aosnych warunkw; protesty woskich studentw czy hiszpaskich indignados byyby wci zrozumiae poniewa prekarno jest czym zym; jednake rewolty angielskiego i francuskiego proletariatu s kryminalne poniewa cechuje je rzekomo zwyke rabowanie wasnoci innych ludzi, chuligastwo oraz nienawi rasowa. Wszystko to jest w wikszoci faszywe, poniewa te rewolty maj tendencj majc na uwadze wszystkie zachodzce midzy nimi rnice, ktrym nie zamierzamy przeczy do posiadania wsplnej istoty. Nie s one modzieczymi rewoltami, ale rewoltami rozumiejcymi spoeczne i polityczne warunki, ktre coraz szersze warstwy populacji uwaaj za cakowicie nie do zniesienia. Degradacja pacy roboczej i spoecznej zesza poniej progu uznawanego przez klasycznych ekonomistw oraz Marksa za poziom reprodukcji pracownikw, nazywanego przez nich paca niezbdn. I mamy jeszcze czelno zachca dziennikarzy do powtrzenia twierdzenia, e te walki wytworzy eksces konsumeryzmu! Wyania si tutaj pierwszy wniosek. Mona okreli te ruchy mianem rekompozycyjnych. Rzeczywicie przenikaj populacje czy s to zabezpieczeni pracownicy czy prekariat, bezrobotni lub ci, ktrzy znaj tylko prace dorywcze, improwizacje czy prac na czarno wychwalajc momenty solidarnoci w ich walce przeciwko ndzy. Zmniejszajca si klasa rednia oraz proletariat, migranci i nie-migranci, pracownicy fizyczni i kognitywni, emeryci, gospodynie domowe oraz modzie cz si razem w ubstwie, by wsplnie stawi mu czoa. Tu wanie znaleli warunki dla zjednoczonej walki. Po drugie, od razu wida (i jest to wanie najbardziej przeraajce dla tych, ktrzy zakadaj konsumpcjonistyczny charakter tych ruchw), e nie s to chaotyczne i nihilistyczne ruchy, e nie chodzi w nich o podpalenia dla samego podpalenia, e nie chc po prostu zaakceptowa destruktywnej mocy nieprzewidywalnego braku przyszoci. Czterdzieci lat po ruchu punkowym (ktry z drugiej strony by, pomimo stereotypw, namitnie produktywny) s to ruchy, ktre nie oznajmiaj koca, udokumentowanego i zinternalizowanego, wszelkiej przyszoci; pragn raczej zbudowa wasn przyszo. Wiedz, e kryzys, ktry ich dotyka nie jest spowodowany faktem, e proletariat nie produkuje czy to pod kierownictwem szefa czy w oglnych warunkach spoecznej kooperacji podtrzymujcej dzi proces przechwytywania wartoci lub, e nie wytwarza wystarczajco duo, ale dzieje si to poniewa s grabieni z owocw swojej produktywnoci; oznacza to, e s zmuszani do pacenia za kryzys, ktry nie powsta z ich winy. Zapacili ju przecie za opiek zdrowotn, emerytury oraz systemy porzdku publicznego podczas gdy buruazja akumulowaa rodki na rzecz wojny i wywaszczaa ich w imi wasnego zysku. Jednak w przewaajcej czci wiedz, e nie ma drogi wyjcia z kryzysu dopki oni, rebelianci, nie uporaj si z mechanizmami wadzy i spoecznymi stosunkami, ktre reguluj te mechanizmy. Jednak kto mgby zaprzeczy, e s to ruchy polityczne. Nawet jeli dodadz krytycy wyraziy politycznie suszne stanowiska (jak czsto zdarzao si w przypadku pnocnoafrykaskich powstacw czy hiszpaskich indignados) te ruchy s poza demokratycznym porzdkiem na skutek uprzedze czy krytycznego podejcia wzgldem niego.

Oczywicie chcielibymy doda: trudno jest, jeli nie niemoliwe, znalezienie we wspczesnym porzdku politycznym, sposoby, dziki ktrym projekt atakujcy wspczesny model uprawiania polityki w celu przezwycienia kryzysu mgby zaistnie. Lewica i prawica s niemal zawsze jednakowe. Dla pierwszych podatek od bogactwa powinien dotyczy przychodw miedzy 40-50 ty. euro, dla drugich 60-70 ty. euro: czy to jaka rnica? Obrona wasnoci prywatnej, rozszerzenie procesw prywatyzacji oraz liberalizacji znajduj si w programach obu stron. Systemy wyborcze ograniczone s teraz do zwykego i prostego wybierania delegatw rekrutujcych si z warstw uprzywilejowanych, i tak dalej i tak dalej. Wspomniane ruchy atakuj wanie to wszystko: czy czyni je to politycznymi czy nie? S polityczne, poniewa znajduj si na obszarze konstytuujcym, a nie obszarze stawiania da. Atakuj wasno prywatn poniewa znaj j jako form opresji i obstaj raczej przy konstytucji i samo-zarzdzanej solidarnoci, dobrobycie i edukacji krtko mwic przy dobru wsplnym, poniewa obecnie jest ono horyzontem dla nowych i starych si. Jasne, e nikt nie jest na tyle naiwny, eby myle, e te rewolty niezwocznie wytworz nowe formy rzdu. Niemniej jednak tym, czego nas ucz jest przekonanie, e jedno dzieli si na dwa, e pozornie nieskazitelna trwao kapitalizmu jest ju jedynie star fantasmagori, ktra w aden sposb nie moe zosta przywrcona, e kapita jest bezporednio schizofreniczny a polityka ruchw moe umiejscawia si jedynie w obrbie tego pknicia. Mamy nadziej, e towarzysze, ktrzy wierz, e powstania to przestarzae narzdzia autonomistycznej polityki bd zdolni przemyle to, co dzieje si dookoa. To nie poprzez wyczerpywanie si w oczekiwaniu na terminy wyborw, ale w rewolcie, wynajdujc nowe konstytuujce instytucje dla dobra wsplnego moemy razem zrozumie to, co nadchodzi.