Amerykascy pragmatyci: Charles S.

Peirce, William James, John Dewey

Twrc terminu pragmatyzm by Peirce

Prawda jest dziaaniem, kady sd, ktry roci sobie pretensje do prawdziwoci, musi mie konsekwencje praktyczne. Potrzeba, brak, wtpliwo sprawiaj, e pragniemy czego si dowiedzie. Oceniamy wic dan sytuacj, prbujemy ustali, na czym polega bd i w jaki sposb go naprawi. Jedynym zadaniem mylenia jest wyrabianie przekona i ksztatowanie ich za pomoc regu postpowania. Kade przekonanie teoretyczne musi si wyrazi w ustalonym zachowaniu, gdy tre pojcia to cao dajcych si pomyle praktycznych skutkw tego pojcia. W rozstrzyganiu sporw filozoficznych istotnym czynnikiem s konsekwencje praktyczne (korzy, uyteczno) danych teorii.

Wyznaczniki pragmatyzmu:
Prba poczenia fallibilizmu z antysceptycyzmem Pluralizm Prymat dyskursu praktycznego nad teoretycznym / instrumentalizm Antydualizm Procesualizm Melioryzm

 Rezygnacja z ostatecznych uzasadnie i absolutnej pewnoci (antyfundamentalizm), powrt do konkretw, faktw - wiedza ma suy yciu. Wiedza to czynno; aby j zdoby, przeprowadzamy ocen sytuacji i uczymy si na bdach. Zdobywamy wiedz jako uczestnicy, a nie jako widzowie, stanowimy cz wiata i walczc w nim o przetrwanie staramy si go zrozumie (por. nauka prowadzenia samochodu). Najbardziej poyteczn cech wiedzy jest zdolno wyjaniania. Wiedza nie jest zbiorem pewnikw, lecz zbiorem wyjanie. Powikszanie naszej wiedzy polega nie na dodawaniu nowych pewnikw, lecz na zastpowaniu istniejcych ju wyjanie lepszymi.

Wiedzie to dziaa

William James (1842-1910)

Profesor filozofii i psychologii Brat synnego powieciopisarza Henryego Jamesa Studiowa na Harwardzie chemi, anatomi i medycyn, a w Drenie, Berlinie i Heidelbergu psychologi eksperymentaln. W 1875 r. zaoy pierwsze laboratorium psychologiczne w USA. G. dziea: Zasady psychologii (1890), Dowiadczenie religijne (1902), Pragmatyzm (1907)

Teoria prawdy Jamesa

Prawdziwe s te idee, ktre potrafimy przyswoi, uzasadni, potwierdzi i zweryfikowa. Prawda nie jest sta wasnoci idei, ale si jej przydarza. Idea jest prawdziwa tak dugo, jak dugo istnieje przekonanie, e jest ona korzystna dla naszego ycia. Kryterium prawdy: przydatno w postpowaniu, sprawdzalno myli z konsekwencjami praktycznymi. Konsekwencje: prawda nie jest niezmienna, zmienia si zalenie od praktyk, jest dynamiczna, jest wytwarzana, a nie stwierdzana.

Jamesowska krytyka nauki

To, o czym mwi nauka to oglniki, symbole rzeczywistoci, a nie sama rzeczywisto. Nauka daje nam abstrakcyjny obraz wiata podaje jadospis bez podania jedzenia. Tymczasem to, co jest rzeczywiste, to wiat naszego wntrza konkret wyposaony w osobisty punkt widzenia.

Zasady psychologii Jamesa kamie milowy na drodze rozwoju psychologii ku nauce

Psychologia opis i wyjanienie stanw wiadomoci jako takich. Nauka przyrodnicza.

wiadomo nie jest oddzieln od ciaa, samodzieln instancj (dusz), lecz stanem mzgu. Stan ten poredniczy midzy wraeniem zmysowym a zachowaniem bdcym odpowiedzi na nie, i steruje organizmem w ten sposb, e moe on utrzyma si w swym otoczeniu. ycie psychiczne jest nurtem wrae, w ktrym niemoliwe jest oddzielenie podmiotu od przedmiotu, tego, co wewntrzne od tego, co zewntrzne. Psychika nie jest zoona z prostych, niezmiennych, odrbnych elementw, bo jedne cz si z drugimi, i przechodz w drugie. wiadomo ma wic cigy charakter, jest pynnym strumieniem.
Dlatego asocjacjonizm jako atomizm jest bdem, bo ja nie jest sum wyobrae, ktr rzdzi prawo kojarzenia.

wiadomo jako proces

Kady stan jest czci wiadomoci osobowej W kadej wiadomoci osobowej stany cigle si zmieniaj Kada wiadomo osobowa zachowuje odczuwaln cigo wiadomo interesuje si niektrymi czciami swego podmiotu, a inne pomija; przyjmuje bd odrzuca te poszczeglne czci sowem, dokonuje spord nich wyboru przez cay czas

Ja przedmiotowe (Me) i ja podmiotowe (I)

Ja przedmiotowe, Ja empiryczne jest tym, co poznawane, obejmuje wszelkie wraenia, ale take rzeczy (jacht, konto bankowe), jak i role, ktre peni. Ja podmiotowe jest tym, ktre poznaje; istotna i niezmienna cz czowieka, nie podlega obiektywizacji, sw jedno odnajduje w niepodzielnej obecnoci przeywania. Kieruje dziaaniem. Jest w nim miejsce na wolno woli, ktra nie jest wolnoci wyboru, lecz trudem opanowywania chaosu wiata.

Prawo do wiary
Fundamentem wartoci moralnych i religijnych przekona jest wola wiary jednostki, ktr James okrela czsto jako prawo do wiary. Gosi ono, e w okrelonych sytuacjach konieczne jest uznanie za prawdziwe sdw, za ktrymi nie stoj ostateczne racje intelektualne. Jeeli nawet nie mona udowodni, e przewiadczenie religijne nie jest prawdziwe, wierzc we jednostka zyskuje jak korzy (np. matka, ktra stracia dziecko moe czerpa pociech z wiary, e jej dziecko przebywa w niebie), zatem wiara taka jest usprawiedliwiona.

Wiara religijna wiara w istnienie pewnego rodzaju niewidzialnego porzdku, ktry moe dostarczy wyjanienia zagadek porzdku naturalnego
Wiara jest uczestnictwem w rzeczywistoci, w ktr si wierzy, opartym na decyzji woli. Jako decyzja woli jest ryzykiem, ktre dotyczy nie tylko wiary, ale i codziennoci. James obrazuje ten problem przykadem wspinaczki w grach, podczas ktrej jedynym wyjciem z sytuacji okazuje si karkoomny skok. Warunkiem powodzenia skoku jest wiara w siebie i swoje moliwoci. Uwierz, a znw bdziesz mia racj, poniewa si uratujesz. Twoja ufno lub niedowierzanie urzeczywistnia jeden lub drugi z moliwych wiatw.

James jeden z twrcw psychologii religii

Interesuje go przede wszystkim subiektywny wymiar dowiadczenia religijnego (wiara, wtpienie, modlitwa), religia osobista. rdem religii jest postrzeganie wiata jako caoci, ktra budzi podziw i wiedzie do przekonania, e stwrc wiata jest Bg. Dowiadczenie religijne jest realne i dostpne psychologicznemu wyjanieniu. Jego znaczenie ukazuje si poprzez jego oczywisto, trwao i zgodno z uczuciowym yciem wewntrznym. Jego pocztkiem jest bezporednie religijne uczucie, po ktrym nastpuje konwersja, wiodca do stanu witoci i mistyki.

John Dewey (1859-1952)

W wieku 15 lat zacz studia na uniwersytecie w Vermont, po uzyskaniu licencjatu pracowa jako nauczyciel w szkoach publicznych. Wykada na uniwersytetach w: Michigan, Chicago i w Columbia University w Nowym Jorku. Pasjonowa si pedagogik zaoy szko-laboratorium (znan jako szkoa Deweya). Jego pomysy pedagogiczne (podstawa amerykaskiego szkolnictwa przez dugie lata) opublikowane zostay w ksikach: Szkoa a spoeczestwo, Demokracja i edukacja. Nieustannie angaowa si w dziaalno praktyczn.

Uczenie si poprzez dziaanie

Uwaa, e dzieci uzyskuj lepsze wyniki w nauce, kiedy zachca si je do samodzielnego, twrczego mylenia przy wykorzystaniu ich naturalnej energii i zainteresowa. Uczenie dzieci powinno przebiega na zasadzie rozwizywania problemw praktyka jest tu poczona z teori, a dzieci mog posugiwa si wyobrani na obu tych poziomach. W ten sposb dzieci ksztatuj w sobie ogln kompetencj we wszystkich dziedzinach ludzkiej wiedzy.

Prawda jest idealn granic nie koczcego si poznania naukowego i tym, co uznaj wszyscy badacze.
Prawda moe istnie tylko w testowaniu twierdzenia, w czynieniu dobra poprzez przysze dziaania, ktre ono wyznacza. Teoria pragmatyczna roci wic sobie pretensje do wiernego reprezentowania ducha, to jest metody, nauki, ktra 1. uwaa wszystkie twierdzenia za prowizoryczne lub hipotetyczne, dopki nie s one poddane eksperymentalnemu testowaniu; 2. usiuje formuowa swoje twierdzenia tak, aby wskazyway one procedury potrzebne do ich testowania; 3. nigdy nie zapomina, ze nawet jej najbardziej niezawodne twierdzenia s jedynie wynikami wczeniejszych bada i testowania; dlatego mog one zosta zrewidowane, gdy wymaga tego bd dalsze badania (J. Dewey).