POLITECHNIKA WARSZAWSKA

INSTYTUT MASZYN ELEKTRYCZNYCH

ZAKAD KONSTRUKCJI URZDZE ELEKTRYCZNYCH

INSTRUKCJA WICZENIA LABORATORYJNEGO

Temat:

Badanie 3 fazowych silnikw asynchronicznych

Do uytku wewntrznego Laboratorium Inynierii Elektrycznej

dla Wydziau Inynierii rodowiska

Warszawa 2003 r.

Spis treci:
1. Wprowadzenie 2. Zasada dziaania silnika 3 fazowego asynchronicznego [2].
3. 4.

Budowa i podzia maszyn asynchronicznych. pomiary 3 fazowego silnika klatkowego.

5. Pytania kontrolne. 6. Literatura.

1. Wprowadzenie Maszyny elektryczne prdu przemiennego s to w olbrzymiej wikszoci maszyny trjfazowe, znacznie rzadziej jednofazowe. Wynika to std, e prd trjfazowy jest wytwarzany w elektrowniach i powszechnie uytkowany w przemyle. Trjfazowe maszyny prdu przemiennego dzieli si na maszyny asynchroniczne i synchroniczne. Prd trjfazowy, pyncy w obu rodzajach tych maszyn w uzwojeniu stojana, wytwarza pole magnetyczne wirujce. W maszynach synchronicznych wirnik wiruje zgodnie z polem magnetycznym wirujcym z t sam prdkoci (synchronicznie), natomiast w maszynach asynchronicznych prdko wirowania wirnika i pola magnetycznego s rne i std pochodzi ich nazwa - maszyny asynchroniczne. Maszyny asynchroniczne trjfazowe s, podobnie jak maszyny prdu staego, odwracalne, tzn. mog pracowa w zakresie pracy silnikowej, zamieniajc energi elektryczn na mechaniczn, lub na odwrt, w zakresie pracy prdnicowej, wytwarzajc prd elektryczny kosztem energii mechanicznej. Podstawowym zakresem pracy maszyn asynchronicznych jest jednak zakres pracy silnikowej. Silniki asynchroniczne znalazy szerokie zastosowanie w przewaajcej wikszoci napdw elektrycznych, wypierajc w wielu dziedzinach stosowane wczeniej silniki prdu staego i dzi stawia si je na pierwszym miejscu wrd silnikw elektrycznych. O rozpowszechnieniu silnikw asynchronicznych zadecydoway ich liczne zalety, do ktrych nale: prosta konstrukcja, may ciar i gabaryty, niska cena, dua trwao i pewno ruchu w stosunku do pozostaych rodzajw silnikw elektrycznych. Te podstawowe zalety silnikw asynchronicznych wynikaj z ich zasady dziaania, ktra opiera si na wytwarzaniu przez prd trjfazowy pola magnetycznego wirujcego.

Zasada dziaania 3f silnika asynchronicznego [2]

Maszyna asynchroniczna trjfazowa skada si ze stojana i wirnika. Stojan zawiera uzwojenie trjfazowe, uoone w obkach rdzenia, wykonanego jako pakiet blach w ksztacie walca koowego wydronego. Trjfazowe uzwojenie stojana skada si z trzech cewek, przesunitych wzgldem siebie w przestrzeni o 120 (w maszynie o jednej parze biegunw). Pocztki cewek oznaczone literami U,V,W i ich koce oznaczone literami X,Y,Z s przyczone do tabliczki zaciskowej w sposb umoliwiajcy czenie poszczeglnych faz w gwiazd lub trjkt. Za porednictwem tabliczki zaciskowej uzwojenie stojana przycza si do przewodw fazowych sieci trjfazowej L1,L2,L3. czenie w gwiazd lub trjkt stosuje si w zalenoci od wartoci napicia w sieci.

a)

L1

L2

L3

b)

L1

L2

L3

U V Z X

W Y

U V Z X

W Y

u x z w y v w

u x z y v

Rys. 1 Poczenie trjfazowego uzwojenia stojana: a) w gwiazd, b) w trjkt Po przyczeniu do sieci, w trzech nieruchomych cewkach (fazach) stojana, przesunitych o 120, pyn prdy fazowe sinusoidalne o wartoci chwilowej i1,i2,i3, przesunitych wzgldem siebie w czasie o 1/3 okresu, co mona wyrazi wzorami:
i1 = I m sin t 2 ) 3 4 i 3 = I m sin( t ) 3 Przebiegi tych prdw w czasie przedstawiono graficznie na rys2. i 2 = I m sin( t
i

(1)

i1

i2

i3

+I m +

3 Im 2

0
3 Im 2

1 T 6

1 T 3

-i

Rys. 2 Przebiegi prdw w trzech fazach uzwojenia stojana.

Prdy te wytwarzaj strumienie magnetyczne L1 , L2 , L3 , ktrych kierunki s zgodne z osiami cewek. Pomijajc nieliniowo spowodowan nasyceniem mona przyj, e zmieniaj si one w czasie sinusoidalnie wraz z prdami fazowymi iL1, iL2, iL3, ktre je wytwarzaj, czyli: L1 = m sin t L 2 = m sin( t L3 2 ) 3 4 = m sin( t ) 3 (2)

gdzie: m - warto maksymalna strumienia jednej cewki. W przestrzeni strumienie te zajmuj pooenie niezmienne w stosunku do nieruchomych cewek i s wzgldem siebie przesunite o kt 120. Daj one w kadej chwili strumie wypadkowy , rwny sumie geometrycznej strumieni skadowych, czyli:
= L1 + L 2 + L3

(3)

Strumie wypadkowy ma warto sta, tzn. niezalen od czasu i wiruje w przestrzeni ze sta prdkoci ktow, zalen od czstotliwoci prdu i liczby par biegunw maszyny. W polu magnetycznym wirujcym wytworzonym wewntrz stojana maszyny asynchronicznej znajduje si wirnik. Wirnik skada si z umieszczonego na wale pakietu blach w ksztacie walca koowego, tworzcego rdze magnetyczny, na ktrego obwodzie znajduj si obki, w ktrych mieszcz si przewody uzwojenia wirnika. Pod wpywem zmian strumienia magnetycznego
d dt

przewodach tych indukuj si siy elektromotoryczne, podobnie jak w przewodach uzwojenia wtrnego transformatora. Pod tym wzgldem maszyn asynchroniczn mona przyrwna do transformatora, przy czym uzwojenie stojana odpowiada uzwojeniu pierwotnemu transformatora, a uzwojenie wirnika uzwojeniu wtrnemu. Ze wzgldu na to, e prd w obwodzie wirnika powstaje wskutek indukcji elektromagnetycznej, maszyny asynchroniczne nosz rwnie drug nazw maszyn indukcyjnych. Warto i kierunek siy elektromotorycznej indukowanej w przewodach wirnika mona okreli, podobnie jak dla maszyn prdu staego, z prawa indukcji elektromagnetycznej. Sia elektromotoryczna E2 (indeksem 2 oznaczamy podobnie jak w transformatorze wielkoci odnoszce si do strony wtrnej tj. wirnika):
E2 = B l v gdzie: v - wzgldna prdko ruchu przewodu wzgldem strumienia magnetycznego.

(4)

Kierunek tej siy elektromotorycznej okrela si stosujc reguy prawej rki, przy czym naley uwzgldni to, e w przypadku nieruchomego wirnika znajdujcego si w wirujcym polu magnetycznym strumie jest ruchomy, a przewody wirnika nieruchome, a wic przewody w stosunku do strumienia przesuwaj si w kierunku przeciwnym do kierunku obrotu strumienia.

ns

Rys. 3 Kierunek siy elektromotorycznej E2 indukowanej w przewodach wirnika. [2] Jeeli obwd, w skad ktrego wchodz przewody wirnika, jest zamknity wwczas pod wpywem SEM E2 popynie prd I2 tego obwodu. Kierunek tego prdu bdzie zgodny z kierunkiem SEM E2. Jak wiadomo, na przewody z prdem w polu magnetycznym dziaa sia mechaniczna okrelona wzorem:

F = Bl I2
Dla sytuacji przedstawionej na rys.3 kierunek siy F pokazano na rys.4.

(5)

N I2 n

ns F

F ns

I2 S

Rys. 4 Kierunek siy mechanicznej F dziaajcej na wirnik. [2] Na kad par przewodw z prdem I2 dziaa para si F , tworzca moment obrotowy, starajcy si obrci wirnik w kierunku wirowania pola magnetycznego. Gdy moment obrotowy wirnika przewysza moment oporowy, wwczas nieruchomy pocztkowo wirnik zacznie si obraca, przy czym jego prdko obrotowa n bdzie rosa tak dugo, jak dugo bdzie istniaa nadwyka momentu obrotowego nad momentem oporowym. W miar wzrostu prdkoci obrotowej wirnika n bdzie jednak malaa rnica pomidzy t prdkoci a prdkoci wirowania pola magnetycznego n s - n . W granicy, jeeli wirnik dopdzi pole magnetyczne i zacznie si obraca synchronicznie z nim, wwczas wzgldna rnica prdkoci zmaleje do zera, prdko v we wzorze (4) zmaleje rwnie do zera, co pocignie za sob zmniejszenie si do zera siy elektromotorycznej E2, a w nastpstwie tego prdu I2, siy mechanicznej F i momentu obrotowego napdzajcego wirnik. Std
7

wniosek, e aby na wirnik dziaa moment obrotowy napdowy musi si on obraca z prdkoci mniejsz od synchronicznej. Rnic midzy prdkoci obrotow pola wirujcego a prdkoci wirnika, odniesion do prdkoci synchronicznej, czyli wzgldn rnic tych prdkoci nazywamy polizgiem i oznaczamy liter s , a wic:
s= ns n ns

(6)

Polizg wyraa si uamkiem dziesitnym lub w procentach prdkoci synchronicznej, czyli:

s% =

ns n 100% ns

(7)

3.

Budowa i podzia maszyn asynchronicznych

Bezkomutatorowe maszyny asynchroniczne stanowi grup maszyn elektrycznych najbardziej rozpowszechnion i zarazem najprostsz w budowie. W wikszoci przypadkw wystpuj one w postaci silnikw 3-fazowych o mocach rzdu od kilkuset watw do kilku megawatw pracujcych na napiciu od 100V do 6 kV. Ze wzgldu na sposb budowy wirnika rozrnia si silniki klatkowe i piercieniowe.

a)

b)

2
1 pr ty 2 pier cienie zw ierajce

Rys. 5 Wirnik klatkowy: a) widok oglny wirnika b) widok samej klatki W silnikach klatkowych uzwojenie wirnika tworzy klatk stworzon z szeregu nie izolowanych prtw, zwartych na czoach. W silniku piercieniowym uzwojenie wirnika wykonane jest z izolowanych przewodw tworzcych najczciej ukad analogiczny z uzwojeniem stojana, w ktrym to ukadzie koce uzwoje poczone s na stae z piercieniami lizgowymi, poprzez ktre za porednictwem szczotek wglowych istnieje moliwo wczenia w obwd wirnika urzdze rozruchowych lub regulacyjnych. Rdzenie obwodu magnetycznego stojana i wirnika wykonuje si w postaci pakietu blach o niskiej reluktancji wzajemnie od siebie odizolowanych. W rdzeniach tych wycite s obki, w ktrych umieszczone s uzwojenia. Pakiet blach stojana umieszcza si w jego obudowie wykonanej jako odlew eliwny lub konstrukcja spawana, a pakiet blach wirnika osadza si na wale lub piacie wirnika. Szczelin midzy wirnikiem a stojanem wykonuje si moliwie ma. Jej wymiary w zalenoci od wielkoci maszyny wahaj si w granicach od 0,2 do kilku [mm]. oyska umieszcza si w tarczach oyskowych przymocowanych do obudowy. Uzwojenie stojana maszyny 3-fazowej czy si w gwiazd lub w trjkt. Bardzo czsto, aby umoliwi dowolny ukad pocze wyprowadza si na
8

tablic zaciskow koce i pocztki uzwoje poszczeglnych faz. W silnikach redniej i wikszej mocy, przeznaczonych do pracy przy jednym napiciu wyprowadza si tylko 3 zaciski.

a)

b) 3

2 1 2
1 - obudow a 2 pakiet blach z w yci 3 uzw ojenia
Uoenie przewodw w obku stojana 1 - przew d 2 - izolacja 3 klin drew niany

tym obkam i i

Rys. 6

Stojan silnika indukcyjnego: a) widok oglny b) uoenie przewodw w obku stojana [1]

2. Pomiary- Badania silnika 3-fazowego klatkowego

L1 L2

W V

L3 N

H
T

Rys. 7 Schemat ukadu pomiarowego obcienie silnika 3-fazowego klatkowego Z zasilanie 3x 380/220 V/V, 50Hz, W wycznik trjbiegunowy, M badany silnik, H hamownica, T prdnica tachometryczna, V woltomierz elektromagnetyczny, A amperomierz elektromagnetyczny, W watomierz elektrodynamiczny.

Po zestawieniu ukadu zgodnie ze schematem przedstawionym na rys.15 przeprowadzi prb obcienia silnika w granicach obcienia od zera (bieg luzem) do obcienia znamionowego rejestrujc wskazania miernikw w tabeli pomiarowej 1. Pomiaru dokona dla co najmniej 6 wartoci momentu obcienia. Tabela pomiarowa 1 Nr pomiaru 1 . . . Up V Ip A P1f W n obr/min Mh Nm P3f W cos Pu W %

gdzie: Up P1f Mh P3f -

napicie midzyprzewodowe, moc jednofazowa, moment obcienia na wale, moc 3-fazowa

Ip n Pu

prd przewodowy, prdko obrotowa, moc na wale, sprawno

Wzory oblicze:
Pu 0.105n M h ,

cos

P3 f 3 U p I p

Pu 100% , P3 f

P3f =3P1f

W sprawozdaniu wykreli charakterystyki:

I p = f (M h ) ,
n = f (M h ) ,

cos = f ( M h ) ,

= f (M h ) ,

3. Pytania kontrolne. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Objanij mechanizm powstawania wirujcego pola magnetycznego w stojanie silnika asynchronicznego 3 fazowego. Podaj definicj prdkoci synchronicznej. Wyjanij pojcie asynchronizmu w nazwie silnika indukcyjnego. Podaj rnice w budowie silnikw indukcyjnych klatkowych i piercieniowych. Co to jest polizg w silnikach asynchronicznych. Narysuj schemat poczenia uzwoje stojana w gwiazd w silniku 3 fazowym indukcyjnym.. Narysuj schemat poczenia uzwoje stojana w trjkt w silniku 3 fazowym indukcyjnym. Opisz zjawiska elektromagnetyczne wystpujce podczas rozruchu silnika klatkowego 3f .

10

4. Literatura 1 2 3 4 5 Miedziski Bogdan. Elektrotechnika. Podstawy i instalacje. PWN 2000 r. Przedziecki Franciszek. Elektrotechnika i Elektronika. PWN 1974 r. Koziej Eugeniusz, Socho Borys. Elektrotechnika i Elektronika. PWN 1974 r. Laboratorium Maszyn i Urzdze Elektrycznych. Praca zbiorowa. Skrypt Politechniki Slskiej nr.1657. Gliwice 1992 r. Kowalowski Henryk. Maszyny i Napd Elektryczny. PWN 1975 r.

11