Przegld Si Powietrznych NR 62010

przegld si powietrznych
MIESICZNIK | CZERWIEC 2010 | NR 6 (036)

ISSN 1897-8444
CZY WYZWANIE?
str. 11
WYSZA SZKOA OFICERSKA SI POWIETRZNYCH str. 4 | 4 SKRZYDO LOTNICTWA SZKOLNEGO str. 17 | 85 LAT SZKOY ORLT str. 52
ATARES SZANSA
4 Skrzydo Lotnictwa Szkolnego

W puku szkolili si nie tylko polscy podchorowie, ale take ponad 200 pilotw m. in. z: Syrii, Iraku, Libii i Algierii. Piloci dbliskiego puku wielokrotnie brali udzia w rnego rodzaju pokazach i defiladach lotniczych
szTuka opeRacYjna i TakTYka
str.|17 TRendY
TRendY
ATARES szansa czy wyzwanie?

str.|11
str.|4
Wysza Szkoa Oficerska Si Powietrznych

dowiadczenia
85 lat Szkoy Orlt

jeli geniusz ludzki doprowadzi do tego, e czowiek zapanuje nad powietrzem, bdzie to najwikszy wynalazek od czasu ognia i koa...
str.|52
Od 1 wrzenia 2009 r. korespondencj do Gazety Internetowej Redakcji Wojskowej prosimy kierowa na adres: portal@redakcjawojskowa.pl
TRENDY
Wysza Szkoa Oficerska Si Powietrznych gen. bryg. pil. dr Jan Rajchel ........................................................................ 4 ATARES szansa czy wyzwanie? pk dypl. pil. Adam Bondaruk ..................................................................... 11
SZTuka opERacYjNa i TakTYka
przegld
CZERWIEC 2010 | NR 6 (036)
si powietrznych
Szanowni Czytelnicy!
Numer otwiera artyku opracowany z okazji zbliajcego si wita WSOSP, w ktrym autor przedstawia histori i obecn sytuacj uczelni. Pisze o planach powikszenia placwki utworzeniu drugiego wydziau (Wydziau Lotnictwa), a w perspektywie trzeciego. Informuje te, e w 2010 roku w WSOSP zostanie uruchomiony kompletny system do odbioru i przetwarzania danych satelitarnych transmitowanych w systemie EUMETCast DVB w pamie Ku, pozwalajcym na odbieranie danych z satelitw meteorologicznych METEOSAT, przetwarzanie ich do formy obrazowej oraz interaktywn wizualizacj i animacj. Pozyskane bdzie take oprogramowanie do odbioru surowych danych satelitarnych HRIT. Obecnie WSOSP prowadzi dziaania zmierzajce do przeksztacenia szkoy w Akademi Lotnicz. Kolejne opracowanie dotyczy tankowania w powietrzu przez polskie samoloty. Przystpienie Polski do programu ATARES jest szans na zmniejszenie kosztw zwizanych z wykorzystaniem moliwoci operacyjnych samolotw F-16. Jest to jednak rwnoczenie wielkie wyzwanie pod wzgldem organizacji i koordynowania wszystkich przedsiwzi wynikajcych z zada Si Powietrznych. Polski przedstawiciel przy MCCE zapewni skuteczniejsz wspprac i atwiejszy kontakt z innymi czonkami programu. Pion Szkolenia 2 SLT jest za orodkiem, ktry okrela wasne potrzeby szkoleniowe i dostosowuje je do innych przedsiwzi wymagajcych tankowania w powietrzu. ycz przyjemnej lektury i zachcam do zapoznania si z pozostaymi, rwnie interesujcymi artykuami. ppk rez. nawig. dr Roman Szustek, redaktor prowadzcy
4 Skrzydo Lotnictwa Szkolnego pk pil. dr in. Waldemar Gobiowski ....................................................... 17

SZkoLENiE i BEZpiEcZESTWo LoTW
Wydzia Lotnictwa pk nawig. prof. nadzw. dr hab. in. Marek Grzegorzewski .................... 34
DoWiaDcZENia
Pion kanclerza
mgr Waldemar Bieniek ............................................................................50 85 lat Szkoy Orlt pk w st. spocz. pil. dr Jerzy Szczygie ......................................................52
iNNE aRmiE
Z kabiny pilota i nawigatora kmdr por. dypl. rez. pil. Zenon Chojnacki, pk dypl. rez. nawig. in. Jzef Maciej Brzezina ......................................62
Zesp redakcyjny
Dyrektor Redakcji Wojskowej redaktor naczelny: Marek Sarjusz-Wolski tel.: CA MON 845-365, 845-685; faks: 845-503 Redaktor prowadzcy: ppk rez. nawig. dr Roman Szustek tel.: CA MON 845-186, e-mail: przeglad-sz@redakcjawojskowa.pl Redaktor merytoryczny: pk rez. dr Jan Brzozowski, tel.: CA MON 845-186 mjr Grzegorz Predel tel.: CA MON 845-237 Opracowanie stylistyczne: Teresa Wieszczeczyska Katarzyna Koco, Urszula Zdunek Skad i amanie: Aneta Rosiak Informacje o kolportau: Elbieta Toczek tel.: CA MON 840 400, +4822 684 04 00 Zdjcie na okadce: Waldemar Zduniak Druk: Drukarnia Wydawnictw Specjalnych Sztabu Generalnego WP Zam. 572/2010
Przegld Si Powietrznych ukazuje si od listopada 1928 r.
Aleje Jerozolimskie 97, 00-909 Warszawa, tel.: CA MON 845 365, 022 6845365, 022 6845685, www.polska-zbrojna.pl, e-mail: sekretariat@redakcjawojskowa.pl, Treci numeru s dostpne na stronie internetowej www.polska-zbrojna.pl
2010/06
TRENDY
profesjonalnie ksztaci
gen. bryg. pil. dr jan rajchel Wysza Szkoa Oficerska Si Powietrznych Absolwent WOSL (1988) i studiw podyplomowych w AON (2003). Zawodow sub wojskow rozpocz w 1988 r. na stanowisku pilota klucza lotniczego w 41 plm. Nastpnie suy w 41 elt. Peni take obowizki dowdcy 23 Bazy Lotniczej oraz zastpcy szefa lotnictwa w Dowdztwie SP. Obecnie jest rektorem-komendantem WSOSP.
archiWum autOra
Wysza Szkoa Oficerska Si Powietrznych

Wysza Szkoa Oficerska Si Powietrznych (WSOSP), znana na wiecie jako dbliska Szkoa Orlt, nawizuje do tradycji oficerskich szk lotniczych dziaajcych w Polsce od 1918 roku. Kontynuuje lotnicze tradycje Oficerskiej Szkoy Lotnictwa powstaej w Grudzidzu w listopadzie 1925 roku.
W
4 przegld si powietrznych
ysza Szkoa Oficerska Si Powietrznych prowadzi dziaalno dydaktyczn w formie: stacjonarnych i niestacjonarnych studiw pierwszego stopnia na kierunkach: lotnictwo i kosmonautyka oraz bezpieczestwo narodowe, jak rwnie stacjonarnych studiw drugiego stopnia na kierunku: lotnictwo i kosmonautyka, a take studiw podyplomowych w ramach prowadzonych kierunkw studiw oraz stacjonarnych kursw jako forma ksztacenia ustawicznego.
Wysza Szkoa Oficerska Si Powietrznych jest uczelni jednowydziaow (rys.1). Oprcz podstawowej jednostki organizacyjnej Wydziau Lotnictwa w jej strukturach znajduje si pion kanclerza (pion administracyjny) oraz pion wojskowy. W uczelni funkcjonuj inne jednostki organizacyjne zwizane z ksztaceniem personelu lotniczego. Do najwaniejszych z nich nale: Akademicki Orodek Szkolenia Lotniczego; Orodek Szkolenia Lotniczego Sub Ruchu Lotniczego;
2010/06
REKTOR-KOMENDANT
WOJSKOWA ADMINISTRACJA
BIURO REKTORA
PION ZASTPCY REKTORA
PION KANCLERZA
PION PROREKTORA ds. ksztaecenia i studenckich
Batalion Szkolny Kurs doskonalenia zawodowego WYDZIA LOTNICTWA Dziekanat Biblioteka Gwna Zesp Informatyki Studium Jzykw Obcych Zakad Wychowania Fizycznego Zakad Dydaktyki
Katedra Nauk Oglnoksztaccych Katedra Taktyki Katedra Nawigacji Lotniczej Katedra Patowca i Silnika Katedra Awioniki i Systemw Sterowania Katedra Uzbrojenia
Akademicki Orodek Szkolenia Lotniczego FTO Orodek Szkolenia Lotniczego Sub Ruchu Lotniczego Orodek Szkolenia Taktycznych Zespow Kontroli Obszaru Powietrznego
Rys. 1. Struktura Wyszej Szkoy Oficerskiej Si Powietrznych Orodek Szkolenia Taktycznych Zespow Kontroli Obszaru Powietrznego. Obecnie w dbliskiej uczelni s zatrudnione 423 osoby: 134 onierzy oraz 289 pracownikw wojska, w tym 162 jest pracownikami naukowo-dydaktycznymi i dydaktycznymi (6 profesorw, 5 doktorw habilitowanych, 33 doktorw i 118 magistrw/rwnorzdnych). Na picioletnich studiach wojskowych ksztaci si 408 studentw kandydatw na onierzy zawodowych: 142 pilotw samolotu odrzutowego, 37 pilotw samolotu transportowego, 90 pi2010/06
lotw migowca, 50 nawigatorw naprowadzania, 38 nawigatorw statku powietrznego, 51 kontrolerw ruchu lotniczego oraz 261 studentw cywilnych, w tym na kierunku: lotnictwo i kosmonautyka 151 (studia stacjonarne 114, studia niestacjonarne 37) oraz bezpieczestwo narodowe 110 (studia stacjonarne 61, studia niestacjonarne 49). W roku akademickim 2009/2010 mury uczelni po raz pierwszy przekroczyli studenci cywilni. Dotychczas WSOSP prowadzia studia II stopnia wsplnie z Politechnik Warszawsk. W 2008 roku uczelnia uzy5
OPracOWaniE WaSnE
Zakad Bezpieczestwa Narodowego
TRENDY profesjonalnie ksztaci
Otwarcie Orodka Szkolenia Lotniczego Sub ruchu Lotniczego
skaa pozytywn opini Pastwowej Komisji Akredytacyjnej i od tego roku samodzielnie prowadzi studia II stopnia, a absolwenci uzyskuj dyplom ukoczenia studiw magisterskich. Kursy dla absolwentw wyszych uczelni s prowadzone w systemie stacjonarnym w cyklu 12- i 24-miesicznym praktycznie we wszystkich specjalnociach lotniczych, cznie ze specjalnoci: pilot samolotw transportowych oraz migowcw(w biecym roku dowdca Si Powietrznych wyrazi zgod na szkolenie w trybie indywidualnym dwch kandydatw w specjalnoci: pilot samolotw odrzutowych). Obecnie w tego rodzaju kursach uczestniczy 162 podchorych. WSOSP prowadzi take dziaalno badawcz wsppracuje z takimi renomowanymi orodkami naukowymi w Polsce, jak: Wojskowa Akade-
Uniwersytet Lubelski oraz Wysza Szkoa Policji w Szczytnie. Wsppracuje rwnie z uznanymi instytucjami pastwowymi, m.in. Urzdem Lotnictwa Cywilnego oraz Polsk Agencj eglugi Powietrznej.
nowoci
Od 2008 roku w strukturach WSOSP funkcjonuje Orodek Szkolenia Personelu Taktycznych Zespow Kontroli Obszaru Powietrznego. Odbywaj si w nim kursy podstawowe dla wysunitych nawigatorw naprowadzania WNNL/FAC (Initial Qualification Course) oraz instruktorsko-metodyczne (Continuation/Upgrade Training). Programy i treci szkolenia s zgodne z wymogami STANAG-u 3797 Ed.4 oraz JCASMOA. W szkoleniach uczestniczyli studenci zagraniczni onierze si powietrznych NOTATKA Estonii i otwy, ktrzy podnosili swoje W Wyszej Szkole Oficerskiej Si Powietrznych w Dblinie s prowadzone kursy oficerskie dla absolwentw wyszych uczelni (cywilnych) oraz kursy kwa- kwalifikacje, by osig-n status inlifikacyjne i doskonalce. W ubiegym roku przeprowadzono 144 kursy, w kt- struktora, oraz instruktorzy amerykarych uczestniczyo 1582 onierzy zawodowych. scy. Kursy prowadzone przez orodek obejmuj cz teoretyczn, z zaangamia Techniczna, Akademia Marynarki Wojennej, owaniem WSOSP, oraz cz praktyczn, z wyUniwersytet Warmisko-Mazurski, Instytut Lot- korzystaniem si i rodkw 21 Centralnego Polinictwa, Instytut Techniczny Wojsk Lotniczych, gonu Lotniczego. W ramach czci praktycznej Wojskowy Instytut Medycyny Lotniczej, Politech- s wykonywane naprowadzenia na cele naziemnika Warszawska, Politechnika Rzeszowska, Uni- ne z uyciem samolotw F-16, Su-22, TS-11 oraz wersytet Marii Curie-Skodowskiej w Lublinie, migowcw Mi-24. Absolwenci kursw wykoUniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, Katolicki nuj biece zadania bojowe. Orodek jest przy6 przegld si powietrznych
2010/06
archiWum autOra
Ground school for commercial pilot licence gotowany do audytu midzynarodowego (NATO). Absolwenci orodka wykonuj zadania w ramach (aeroplanes) CPL(A); operacji ISAF w Afganistanie. Ground school for airline transport pilot liW ubiegym roku rozpocz dziaalno Oro- cence (airplanes) ATPL(A); dek Szkolenia Lotniczego Sub Ruchu Lotnicze Ground school for private transport licence go (fot.). Podstaw jego funkcjonowania jest wy- (helicopter) PPL(H); dany przez prezesa ULC (Urzd Lotnictwa Cy Ground school for instrument rating wilnego) certyfikat nr PL-81/CTO/2009. Dzia- IR(A). alno orodka, zgodna z wymaganiami midzyW orodku s szkoleni wszyscy studenci stunarodowymi (ICAO, Eurocontrol), obejmuje: diw cywilnych oraz podchorowie w specjal szkolenie teoretyczne w celu uzyskania licen- noci: pilota. Studentom cywilnym szkolenie to cji praktykanta kontrolera ruchu lotniczego; umoliwi uzyskanie licencji ATPL, a studentom szkolenie praktyczne w celu uzyskania licen- wojskowym istotnie skrci drog do uzyskania takich uprawnie. W tym roku orodek wystpi do cji praktykanta kontrolera ruchu lotniczego; szkolenie teoretyczne oraz na symulatorze Urzdu Lotnictwa Cywilnego o rozszerzenie w celu uzyskania uprawnie kontroli lotniska in- uprawnie o szkolenie praktyczne w powietrzu. strumentalnej (ADI/TWR), wpisywanych do li- Obecnie szkolenie to jest prowadzone we wspcencji; pracy z Aeroklubem Dbliskim. W tym i przy szkolenie dla kontrolerw ruchu lotniczego szym roku bd dokonywane planowe zakupy odwieajce oraz dotyczce sytuacji szczegl- sprztu lotniczego oraz symulatorw. Nowy sprzt nych i niebezpiecznych; pozwoli podwyszy standard oraz zwikszy szkolenie w celu uzyskania wiadectwa ope- ofert szkoleniow uczelni. ratora radiotelefonisty stacji lotniskowej bez praOrodek prowadzi rwnie kursy komercyjne, zgodnie z posiadanymi wa egzaminowania; redni stan dzienny egzaminowanie kontrolerw uprawnieniami, dla osb sporuchu lotniczego w celu prze- podchorych, studentw za uczelni. duenia wanoci uprawnie. Studium Jzykw Obcych cywilnych oraz W orodku, wyposaonym WSOSP koczy przygotowaw nowoczesny symulator konnia do certyfikowania nasuchaczy kursw troli ruchu lotniczego z oprouczycieli jzyka angielskiegramowaniem ARTMACS go przez ULC/Eurocontrol doskonalcych wynosi (AiR Traffic Military And Cijako raterw i interlokutorw okoo tysica osb. vil Simulator), s szkoleni Pastwowej Komisji Egzapodchorowie (studiw piminacyjnej do egzaminowacioletnich i studium oficerskiego), studenci stu- nia zgodnie z norm ELPAC. Przygotowano takdiw cywilnych oraz kadra zawodowa z jedno- e sylabusy i programy szkolenia w ramach kurstek wojskowych Si Zbrojnych RP w ramach sw jzykowych w zakresie Aviation English (IV szkolenia kursowego. Orodek wsppracuje poziom operacyjny zgodnie z norm ICAO), przyz Polsk Agencj eglugi Powietrznej oraz in- gotowujce personel lotniczy oraz ATC do specjastruktorami kontrolerami ruchu lotniczego listycznych egzaminw z wymienionej frazeologii z Si Powietrznych. zgodnie z normami (formatami) odpowiednio: Prezes ULC 15 grudnia ubiegego roku nada ELPAC dla kontrolerw ruchu lotniczego; certyfikat (PL/FTO-1/2009/1) Akademickiemu RELTA dla personelu latajcego (pilotw). Orodkowi Szkolenia Lotniczego. Orodek ten Do prowadzenia kursw w zakresie Aviation Enjest uprawniony do prowadzenia dziaalnoci glish zostao przygotowanych 11 nauczycieli jzyw lotnictwie cywilnym w zakresie: ka angielskiego 10 z nich uzyskao VI, najwy Ground school for private pilot licence (aero- szy poziom operacyjny, uprawniajcy do prowaplanes) PPL(A); dzenia kursw w zakresie specjalistycznej fraze2010/06
TRENDY
profesjonalnie ksztaci
SET)1 oraz z brytyjskim orodkiem w zakresie specjalistycznej frazeologii angielskiej OISE Bristol.
Innowacje
Studenci WSOSP, ktrzy rozpoczli studia w roku akademickim 2009/2010, bd speniali kryteria przystpienia do egzaminu przed Lotnicz Komisj Egzaminacyjn urzdu Lotnictwa cywilnego, warunkujcego uzyskanie licencji pilota zawodowego. Zgodnie z porozumieniem orodek ju jest przygotowany do szkolenia personelu latajcego na potrzeby lotnictwa oglnego.
Kontakty
WSOSP utrzymuje kontakty z rnymi instytucjami prowadzcymi dziaalno zwizan z lotnictwem. Kontakty te czsto wynikaj z zawartych porozumie o wsppracy. Szkoa wspdziaa z szeroko rozumianym otoczeniem gospodarczym i spoecznym na szczeblu lokalnym, regionalnym i krajowym, a take ze szkoami, jej odpowiedniologii angielskiej. W celu uzyskania szczeglnych kami, w Europie, zwaszcza we Francji, Grecji kwalifikacji z dziedziny Aviation English szkoa i Wielkiej Brytanii. nawizaa wspprac z brytyjskim orodkiem Od 2005 roku WSOSP jest czonkiem Stowarzyszkolenia specjalistycznego OISE Bristol. Instruk- szenia Europejskich Uczelni Lotniczych (Europetorzy tego orodka przeszkolili i przeegzaminowa- an Air Force Academies Association EUAFA). li nauczycieli studium i, zgodnie z normami ICAO, W 2009 roku przewodniczya temu stowarzyszewydali certyfikaty uprawniajce do szkolenia na niu, organizujc konferencj Grupy Roboczej IV poziomie operacyjnym. Studium Jzykw Ob- EUAFA oraz konferencj komendantw. cych WSOSP ju jest przygotowane do prowadzeW ramach stowarzyszenia EUAFA WSOSP nia specjalistycznych kursw w zakresie Aviation przygotowuje si do prowadzenia krtko- i dugoEnglish, a od maja tego roterminowych programw Obecnie ku wytypowani i przeszkowymiany studentw i inleni przez Eurocontrol nastruktorw, do ich udziau w Wyszej Szkole Oficerskiej uczyciele s uprawnieni do we wsplnych projektach, Si Powietrznych prowadzenia egzaminw seminariach naukowych zgodnie z norm ELPAC oraz w innych przedsis podejmowane dziaania (personel ATC). wziciach o charakterze inNauczyciele studium sys- w celu przeksztacenia uczelni tegracyjnym. tematycznie podnosz swoZgodnie z umowami biw akademi si powietrznych. lateralnymi finalizowane s je kwalifikacje na kursach zagranicznych w zakresie umowy z Akademi Si Poprzygotowania do prowadzenia zaj z przedmio- wietrznych Francji, dotyczce przyjazdu w roku tw specjalistycznych. Maj kwalifikacje do pro- akademickim 2010/2011 dwch studentw majwadzenia nastpujcych kursw specjalistycz- cych uczestniczy w pracach badawczych prowanych: dzonych przez dblisk uczelni. Zoono propo specjalistycznej frazeologii jzyka angielskie- zycj udziau studentw zagranicznych w kursach go dla personelu technicznego (Specialised English dla personelu latajcego i naziemnego w zakresie: Terminology); Specialised English Terminology (SET) oraz Avia specjalistycznej frazeologii jzyka angielskie- tion English (IV poziom operacyjny). W ubiegym go dla personelu sub ruchu lotniczego; roku szkoa zostaa wczona przez Departament specjalistycznej frazeologii wojskowej (Mili- Nauki i Szkolnictwa Wojskowego MON do progratary English); specjalistycznej frazeologii w zakresie AviaKursy prowadzone przez DLi w Lackland: BaELic podstawowy tion English VI poziom operacyjny. kurs instruktorski, aELic zaawansowany kurs instruktorski, mELt Studium Jzykw Obcych WSOSP wsppracu- kurs dla organizatorw szkolenia jzykowego, mDS kurs dla inje m.in. z Defence Language Institute w Lackland struktorw/materiay dydaktyczne/konspekty/programy oraz SEt w Teksasie (kursy BAELIC, AELIC, MELT, MDS, specjalistyczna frazeologia jzyka angielskiego.
1
2010/06
mu Military Erasmus, przygotowujcego prawne i organizacyjne podstawy wymiany studentw uczelni wojskowych z krajw europejskich. W ramach obydwu inicjatyw EUAFA i Military Erasmus studenci WSOSP uczestnicz w seminariach naukowych organizowanych przez rne orodki akademickie szkolnictwa wojskowego w Europie w ubiegym roku przez Portugali, Francj i RFN, a w tym roku przez Hiszpani, Francj i Holandi w ramach inicjatyw integracyjnych Europejskiego Studium Bezpieczestwa i Obrony (ESDC), dziaajcego pod auspicjami Komisji Europejskiej. We wszystkich typach kursw uczestniczya ponaddziesicioosobowa grupa nauczycieli Studium Jzykw Obcych WSOSP. Uzyskali oni stosowne kwalifikacje, potwierdzone certyfikatami.
inicjatywa
becnie WSOSP przygotowuje si do wystpienia z wnioskiem do ministra nauki i szkolnictwa wyszego o nadanie jej uprawnie do prowadzenia studiw pierwszego stopnia na dwch kierunkach: nawigacja i logistyka.
Zmiany
WSOSP planuje zmiany struktury organizacyjnej, m.in. utworzenie Wydziau Bezpieczestwa, a w dalszej perspektywie Wydziau Nawigacji, albo przeksztacenie obecnego Wydziau Lotnictwa w Wydzia Lotnictwa i Nawigacji. W tym roku w szkole w ramach modernizacji i rozbudowy bazy dydaktycznej zostanie uruchomiony kompletny system do odbierania i przetwarzania danych satelitarnych transmitowanych w systemie EUMETCast DVB w pamie Ku, pozwalajcy na odbieranie danych z satelitw meteorologicznych METEOSAT i przetwarzanie ich do formy obrazowej oraz na interaktywn ich wizualizacj i animacj. Wdroone bdzie take oprogramowanie do odbierania pierwotnych danych satelitarnych HRIT we wszystkich kanaach spektralnych radiometru SEVIRI/METEOSAT, do przetwarzania ich na obrazy satelitarne i zarzdzania przechowywaniem danych oraz do tworzenia kompozycji barwnych zgodnie ze scenariuszami zdefiniowanymi przez uytkownika. Celem koncepcji poczenia Wyszej Szkoy Oficerskiej Si Powietrznych z Wojskowym Instytutem Medycyny Lotniczej jest utworzenie jednego kompleksu naukowo-dydaktycznego i wdroeniowego, prowadzcego dziaalno w dziedzinie lotnictwa, gwnie pastwowego. Nowo powstaa uczelnia Akademia Si Powietrznych (rys. 2) czyaby potencja naukowo-badawczy, wdroe2010/06
niowy i dydaktyczny w dziedzinach i dyscyplinach naukowych majcych zastosowanie w lotnictwie pastwowym (zwaszcza w lotnictwie wojskowym), a tym samym mogaby wiadczy w wymienionym zakresie kompleksowe usugi edukacyjne oraz badawczo-rozwojowe i wdroeniowe. Poczenie uczelni bdzie skutkowao wiksz efektywnoci dziaalnoci prowadzonej przez czce si podmioty. Nowy orodek naukowo-dydaktyczny zyska take rang uczelni akademickiej, a to umoliwi osignicie pozycji partnerskiej w stosunku do innych tego typu instytucji krajowych i zagranicznych. WSOSP i WIML zostan poczone z zachowaniem ich dotychczasowej pozycji naukowej oraz uprawnie. W nowej uczelni poszczeglne podmioty bd miay status podstawowych jednostek organizacyjnych. WIML mgby rozpocz ksztacenie na medycznych kierunkach studiw, a take ksztacenie podyplomowe i ustawiczne. To za moe mie istotne znaczenie nie tylko dla procesu profesjonalizacji Si Zbrojnych RP, ale take dla gospodarki w ogle, jeli zway zwikszajce si braki wysoko wykwalifikowanej kadry inynierskiej i medycznej w polskiej i europejskiej gospodarce. Uczelnia oraz jednostki badawczo-rozwojowe prowadz dziaalno badawcz na zblionych zasadach, dlatego poczenie nie zakci ich dotychczasowej dziaalnoci badawczej i wdroeniowej. Co wicej, instytut zyska wiksze moliwoci prowadzenia dziaalnoci dydaktycznej oraz pozyskiwania unijnych rodkw w ramach uczelni. Jednostki organizacyjne zachowaj swoj wewntrzn struktur organizacyjn oraz dotychczasow dyslokacj. W procesie tworzenia nowej uczelni istotne znaczenie bdzie mia ksztat systemu szkolnictwa wyszego przyjty w wyniku reformy przygotowanej przez Ministerstwo Nauki i Szkolnic9
TRENDY profesjonalnie ksztaci xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx

AKADEMIA LOTNICZA
PION DZIAALNOCI PODSTAWOWEJ (DYDAKTYCZNO-NAUKOWEJ) PION KANCLERZA ( ADMINISTRACJA) PION SZKOLENIA WOJSKOWEGO
JEDNOSTKI OGLNOUCZELNIANE I MIDZYWYDZIAOWE PION ZASTPCY REKTORA Biblioteka Gwna W/I Lotnictwa W/I Nawigacji W/I Bezpieczestwa Narodowego W/I Logistyki i Transportu Wojskowy Instytut Medycyny Lotniczej Szpital Akademicki (PZO WIML+SPZOZ Dblin) Akademickie Biuro Karier Akademicki Inkubator Przedsibiorczoci Akademickie Centrum Transferu Technologii Archiwum Akademicki Orodek Ksztacenia Lotniczego Orodek Ksztacenia Sub Ruchu Lotniczego Orodek Ksztacenia Taktycznych Zespow Kontroli Obszaru Powietrznego Studium Jzykw Obcych Inne Studium Wychowania Fizycznego
OPracOWaniE WaSnE
W/I inne
Rys. 2. Struktura Akademii Lotniczej propozycja twa Wyszego. Prace nad projektem ustawy o utworzeniu nowej uczelni powinny wic by prowadzone w kierunkach wyznaczonych przez reformowany system szkolnictwa wyszego, tak aby nowa uczelnia moga rozpocz swoj dziaalno z pocztkiem roku akademickiego 2011/2012. spou roboczego weszli przedstawiciele stron porozumienia, a take przedstawiciele organw nadzorujcych oraz Dowdztwa Si Powietrznych. Dotychczas odbyo si pi posiedze roboczych staego zespou. Na posiedzeniu 23 marca tego roku w Wojskowym Instytucie Medycyny Lotniczej przyjto projekt zaoe do ustawy o poczeniu WSOSP z WIML i utworzeniu Akademii Lotniczej (zrezygnowano z roboczej nazwy Akademia Si Powietrznych). Przedstawiony na rysunku 2 schemat koncepcji struktury Akademii Lotniczej naley traktowa jako materia wyjciowy do analiz i dyskusji. Strategia rozwoju uczelni zakada powstanie instytucji o nowej jakoci ksztacenia, majcej stanowi podstawow baz szkoleniow nie tylko dla lotnictwa Si Zbrojnych RP, ale take dla lotnictwa pastwowego oraz lotnictwa cywilnego.
2010/06
Stan prac nad utworzeniem aSP

Pierwsze posiedzenie powicone utworzeniu nowej uczelni odbyo si wiosn ubiegego roku. Konkretne ustalenia przyjto na posiedzeniach w padzierniku. Ich efektem byo podpisanie 5 listopada, w obecnoci przedstawicieli organw nadzorujcych, porozumienia midzy WSOSP, ITWL (w kocowej fazie uzgodnie wycofa si z projektu) i WIML o wsppracy w celu utworzenia Akademii Si Powietrznych oraz wyznaczenia czonkw staego zespou roboczego do prac nad projektem zaoe do ustawy. W skad staego ze10 przegld si powietrznych
Zwikszy zasig TRENDY
pk dypl. pil. adam bOndaruK 2 Skrzydo lotnictwa Taktycznego Absolwent WOSL (1991), AON (2000), Squadron Officer School w USA (2001) oraz studiw podyplomowych z zarzdzania lotnictwem w AON (2003). Uczestniczy w wielu wiczeniach zagranicznych. Jego oglny nalot wynosi 1500 godzin (w tym ponad 400 godzin na T-38 i F-16). Peni obowizki szefa szkolenia 2 Skrzyda Lotnictwa Taktycznego.
marLEna BiELEWicZ
ATARES szansa czy wyzwanie?

Pierwsze tankowania w powietrzu wykonywano w latach 20. XX wieku. Prby te byy podyktowane bardziej chci pobicia rekordu czasu przebywania w powietrzu ni potrzeb uzyskania korzyci operacyjnych.
zupenianie paliwa w powietrzu podczas dziaa operacyjnych weszo do praktyki lotnictwa dopiero po II wojnie wiatowej po zakoczeniu zimnej wojny oraz uzyskaniu moliwoci technologicznych. Wikszo liczcych si pastw rozbudowywaa swoj flot samolotw cystern. Na przeomie lat 80. i 90. ubiegego wieku pastwa czonkowskie NATO zaczy poszukiwa sposobw zmniejszania kosztw eksploatacji samolotw tankowania w powietrzu. Istot uzupeniania paliwa w powietrzu jest umoliwienie lotnictwu a w niedalekiej przyszoci take bezzaogowym statkom powietrznym szybkiej odpowiedzi, a take zwikszenie obszaru oddziaywania oraz zasigu prowadzonych operacji powietrznych. Pla-
nowaniem wykorzystania tankowcw (liczebnie ograniczonych) w zatoczonej przestrzeni powietrznej Europy zajmuje si komrka AAR/ASM (Air-to-Air Refuelling/Airspace Management), ulokowana w Movement Coordination Center Europe (MCCE) w Eindhoven (Holandia). Trwa budowa europejskiego systemu tankowania w powietrzu, ktry umoliwi pastwom czonkowskim wypracowanie wsplnych procedur (osignicie interoperacyjnoci), a take efektywne (tanie) wykorzystanie przestrzeni powietrznej oraz zasobw samolotw tankowcw1. Polska oraz Rumunia i USA podpisay MCCE Technical Arragement
1
tumaczenie materiaw movement coordination center Europe, znajdujcego si w Eindhoven (holandia).
2010/06
11
TRENDY Zwikszy zasig

Czas dolotu samolotu KC-135 z bazy Istres (Francja) do przykadowych stref tankowania, maksymalny czas pozostawania w strefie oraz moliwa do pobrania ilo paliwa MCCE Eindhoven
Strefa tankowania
DEU JOJO DEU GRETCHEN FRA SIMONE FRA MARIE GBR AARA 5 GBR AARA 6 POL SARA POL LUCY POL KATE POL DORA SWE V2 +3 ITA FRA ZOE
Czas dolotu i powrotu [h]

2.40 3.00 1.40 2.20 4.40 4.00 6.00 7.00 6.00 5.00 6.40 1.30
Moliwy czas pozostawania w strefie [h]

2.00 2.00 2.30 2.30 2.00 2.00 1.30 1.30 1.30 2.00 2.00 2.30
Mozliwa ilo paliwa do pobrania [t]

25 25 30 30 20 20 10 5 10 15 5 30
OPracOWaniE WaSnE
w 2008 roku. Obecnie sygnatariuszami porozumienia s 23 pastwa. W ubiegym roku Polska przystpia do programu ATARES (Air Transport, Air to Air Refuelling and Other Exchange of Services). Program ten umoliwia bezgotwkowe rozliczanie wiadczonych usug na podstawie przyjtej jednostki rozliczeniowej, ktra jest okrelana na kady kolejny rok. Punkt odniesienia stanowi godzina lotu samolotu C-130. W tym roku warto godziny lotu samolotu KC-135 wynosi 2,8, natomiast samolotu KC-10 2,93 EFH2. Dla przykadu, piciogodzinny lot holenderskiej maszyny KC-10 oznacza dla odbiorcy obcienie wartoci 14,65 EFH. Rozliczenie jest dokonywane po 60 miesicach. Zbilansowanie konta moe nastpi przez wykonanie usug, np. transportowych (z zastosowaniem odpowiednich przelicznikw: godzina lotu C-130 1,0, CASA C-295 0,8), odstpienie niewykorzystanych limitw w ramach programu SALIS lub przez wniesienie odpowiedniej opaty (koszt godziny lotu C-130 jest okrelony w TA dla kadego pastwa sygnatariusza porozumienia). 12 przegld si powietrznych
Samoloty tankowania w powietrzu wyposaone w sztywny przewd paliwowy udostpniaj praktycznie dwa pastwa Francja (KC-135) i Holandia (KC-10). Turcja i USA posiadaj moliwoci tankowania w Europie, jednak ze wzgldu na sprawy formalne obecnie nie mog by uwzgldniane w rozliczeniach bezgotwkowych.
misja tankowania
Istotnym elementem wpywajcym na planowanie operacji jest odlego stacjonowania tankowcw od wykorzystywanych stref tankowania. Czas dolotu do strefy moe by kilkakrotnie duszy ni efektywny czas wykorzystania tankowca podczas operacji. Zgodnie z TA wyrnia si kilka wariantw wykonania misji tankowania w powietrzu. Lot dedykowany jest misj tankowca majc na celu zabezpieczenie operacji konkretnego odbiorcy w okrelonej strefie. Dolot, czas przebywania w strefie oraz powrt w caoci jest wliczany do czasu efektywnego i obcia konto na2
EFh Equivalent of Flying hour.
2010/06
rodowe. Nie jest to korzystne rozwizanie w aspekcie pniejszych rozlicze (tab.). Jeli zaoy, e zatankowanie klucza samolotw F-16 trwa 15 minut, to zatankowanie czterech kluczy zajmuje godzin. Stosunek czasu tankowania do czasu dolotu i powrotu, np. do strefy DORA, wynosi 1:5. W przypadku dyurowania w strefie tankowca zamwionego przez pastwo A, ale niewykorzystywanego przez cay czas, istnieje moliwo pobrania paliwa przez innego uytkownika. Taka sytuacja jest okrelana jako slot of opportunity. Do rozlicze przyjmuje si wwczas jedynie czas faktycznego pozostawania samolotw przy tankowcu od momentu zajcia pre-contact position do momentu odczenia ostatniego samolotu od przewodu paliwowego. Zastosowanie tej metody przez polskie samoloty F-16 w ramach lotw szkolnych jest w praktyce niemoliwe ze wzgldu na odlego od stref wykorzystywanych przez inne kraje (Morze Pnocne, zachodnie Niemcy). W przypadku skoordynowanego wykorzystania tankowca przez kilku uytkownikw okrelanego jako multi users sortie tankowiec wykonuje lot po zaplanowanej trasie przez zamwione strefy tankowania. Konta narodowe poszczeglnych uytkownikw zostaj obcione proporcjonalnie do czasu przebywania tankowca w ich strefie tankowania oraz czasu trwania dolotu do poszczeglnych stref. Tego rodzaju misja wymaga precyzyjnego zaplanowania dziaa poszczeglnych uytkownikw i ich skoordynowania. MCCE ogrywa rol koordynatora, natomiast szczegy musz by ustalone midzy pastwami. Potrzeby pastw nie zawsze mog by zaspokojone ze wzgldu na ilo dostpnego paliwa, por tankowania (dzie, noc) oraz zasig samolotu tankowca. W przypadku niewykonania misji, np. z powodu warunkw atmosferycznych na lotnisku startu, konto narodowe jest obcione odpowiedni iloci EFH (stosown do wylicze podczas planowania lotu). Elastyczne wykorzystanie ograniczonych zasobw tankowcw polega na biecym analizowaniu planowanych zada w rejonie zainteresowania oraz wnioskowaniu ad hoc o zmian trasy przelotu. W przypadku operacji AAR dla odbiorcy A tankowiec moe wykona lot w rejon wskazany przez kolejnego odbiorc (jeli pozostao
2010/06
Waciwa koordynacja
MCCE pracuje nad procedurami tankowania w powietrzu podczas przelotw tankowca do oddalonych rejonw (route aar). Dotychczas zaogi nie wyraay zgody na tego rodzaju operacje ze wzgldu na fakt skomplikowania misji konieczno precyzyjnego planowania i koordynowania dziaa z odbiorcami oraz sub kontroli przestrzeni powietrznej. Zazwyczaj s to loty do lub z rejonu konfliktu zbrojnego (np. baza lotnicza Biszkek-manas w Kirgistanie).
paliwa pozwala na dolot, dyurowanie w strefie i powrt na lotnisko bazowania). Taka sytuacja jest okrelana jako divert flight. Wwczas czas obciajcy konto narodowe oblicza si na podstawie rnicy midzy czasem cakowitym a czasem planowanym. Tego rodzaju zamwienie jest korzystne, gdy samolot tankowiec operuje w niewielkiej odlegoci od granic Polski (nad Pwyspem Skandynawskim, Niemcami czy Adriatykiem) oraz gdy cykl szkolenia lotniczego zostanie dostosowany do nadarzajcej si okazji. W praktyce s to rzadkie przypadki. Podczas planowania wykorzystania tankowcw naley odrni potrzeby utrzymania aktualnoci personelu latajcego od wymogw operacyjnych okrelajcych poziom Combat Mission Ready (CMR). Zgodnie z przyjtymi w polskich Siach Powietrznych standardami, odpowiadajcymi normom zachowania aktualnoci w elementach wedug dokumentw normatywnych USAF, pilot powinien wykonywa tankowanie w powietrzu raz na 180 dni. Jest to jednak minimum zapewniajce zachowanie umiejtnoci na minimalnie dopuszczalnym poziomie. Dotyczy to personelu latajcego, w odniesieniu do ktrego tankowanie w powietrzu w celu zachowania poziomu CMR nie zostao ujte w RAP3. Jako standard w wikszoci krajw NATO przyjto minimum trzykrotne tankowanie (w tym raz w nocy) w cigu 180 dni. Wydaje si to uzasadnione i wskazane z punktu widzenia zachowania elementarnych umiejtnoci (proficiency) wykonywania misji dugotrwaych.
3
readiness aircrew Program.
13

Ze spotka roboczych w MCCE oraz z praktyki, m.in. ze wsppracy ze szwedzkimi siami powietrznymi wynika, e podczas szkolenia oraz dla utrzymywania nawykw najkorzystniejsza jest tak zwana kampania (campaign). W nomenklaturze MCCE campaign oznacza kontraktowanie tankowca na kilka dni w celu zaspokojenia potrzeb szkoleniowych. Najczciej wie si to z przebazowaniem samolotu tankowania w powietrzu do kraju zapotrzebowujcego lub w rejon zapewniajcy minimalny czas dolotu i powrotu. Dziki temu mona zminimalizowa koszty oraz zmaksymalizowa efektywny czas przebywania w strefie. Liczba samolotw, jakie tankowiec jednorazowo moe obsuy, zaley od iloci posiadanego paliwa zarwno do pobrania, jak i rozporzdzalnego. Stosunek czasu dolotu i powrotu do czasu pozostawania tankowca w strefie wynosi nawet 1:1. systemu EPACS7, ustalany jest termin lotu. Koordynowanie dziaa wymaga nieustannej wymiany korespondencji midzy zainteresowanymi stronami, proporcjonalnie do liczby uczestnikw oraz stopnia skomplikowania zada. Ze wzgldu na konieczno optymalnego wykorzystania tankowcw w aspekcie osignicia jak najwikszego efektu szkoleniowego Sekcja Zastosowania Bojowego 2 Skrzyda Lotnictwa Taktycznego przeja zadania Wykonawczego Punktu Kontaktowego. W sposb scentralizowany planuje tankowanie w powietrzu dla baz w Krzesinach i asku w jednym terminie. W tym roku priorytetem jest utrzymanie aktualnoci personelu latajcego w tym elemencie z zachowaniem minimalnych kosztw (EFH). Oznacza to minimaln liczb zapotrzebowa na tankowanie oraz poszukiwanie jak najtaszych sposobw wykonania operacji AAR (Multinational Training, divert flight, slot of opportunity, bez pobierania paliwa). Planujc przedsiwzicia nieujte w planie rocznym, MCCE jako minimalny czas potrzebny na skoordynowanie operacji przyjo trzy miesice, przy czym zamawiajcy czsto musi dostosowa si do podanego terminu. Zamiar uczestnictwa w Currency Training naley zgosi nie pniej ni osiem tygodni przed operacj. Uwzgldniajc liczb chtnych, MCCE planuje tras tankowca (kadego pierwszego tygodnia miesica). Uytkowanie samolotw zdolnych do tankowania w powietrzu zwiksza moliwoci operacyjne (fot. 1), ale wie si ze znacznymi kosztami. Najtaszym sposobem utrzymania nawykw personelu latajcego jest poczenie potrzeb szkoleniowych wielu uytkownikw. Kooperowanie z pastwami ociennymi nieposiadajcymi wasnych tankowcw pozwala zmniejszy koszty. Przykadem jest kampania szwedzko-polsko-francusko-belgijska. Samolot KC-135 francuskich si powietrznych po
Wyd. Dowdztwo Si Powietrznych, Warszawa 2009. Dowdca klucza lotniczego z 31 Bazy Lotnictwa taktycznego w Krzesinach oraz z 32 Bazy Lotnictwa taktycznego w asku (10 elt do 1 stycznia 2010 roku). 6 Oficer Oddziau transportu Lotniczego Dowdztwa Si Powietrznych. 7 air to air refuelling European Planning and coordinating Software.
4 5
a co w polskich Siach Powietrznych?

Procedury zamawiania tankowania w powietrzu obowizujce w polskich Siach Powietrznych s okrelone w instrukcji Stae procedury operacyjne (SOP) programu ATARES4. Ze wzgldu na brak dowiadcze w obszarze proceduralnym oraz zmiany strukturalne koniecznoci jest uaktualnienie dokumentw normatywnych. W kwietniu tego roku rozpocz prac w MCCE polski przedstawiciel. Zapewne pozwoli to usprawni proces zamawiania tankowania w powietrzu oraz zakoczy proces certyfikowania polskich samolotw F-16 zgodnie z ATARES TA (obecnie Polska ma jedynie czasow zgod na korzystanie z francuskiego tankowca KC-135). Piln spraw jest wydanie aneksu narodowego do ATP-56. Dopiero wwczas polskie Siy Powietrzne zostan penoprawnym czonkiem spoecznoci uytkownikw samolotw tankowania w powietrzu. Zgodnie z narodowymi standardowymi procedurami operacyjnymi programu ATARES konieczno wykonania tankowania w powietrzu jest okrelana na szczeblu jednostki wojskowej, w ktrej funkcjonuje Wykonawczy Punkt Kontaktowy5. Wystpuje on do Autoryzujcego Punktu Kontaktowego6 z wnioskiem o zgod na tankowanie. Po uzyskaniu autoryzacji, za pomoc 14 przegld si powietrznych
2010/06
FOt. 1. Para F-16 na pozycji obserwacyjnej. tankowanie w powietrzu podczas szkolenia polskich pilotw w tucson, arizona, uSa
starcie z bazy Istres zabezpiecza tankowanie uczestnikw dziki zmniejszeniu do minimum czaszwedzkich JAS-39 Gripen w strefie nad rodko- su tranzytu do i ze stref tankowania oraz proporwym Batykiem. Wykorzystywany jest elastyczny cjonalnemu podziaowi czasu przelotu midzy stresystem przekazywania paliwa (wingtip pod). Prze- fami. Dla belgijskich samolotw F-16 takie rozlot do DORA AAR ZONE (TSA-8) wystarcza do wizanie stanowi divert flight. zmiany i przygotowania systemw tankowania Wykorzystanie tankowcw w ramach progra(KC-135 jest wyposaony w obydwa systemy mu ATARES jest planowane w czwartym kwarsztywny i elastyczny). Po zakoczeniu operacji pol- tale roku. Przedstawiciele pastw sygnatariuskich samolotw F-16 tankowiec lduje w 32 Ba- szy na spotkaniu grupy roboczej okrelaj swozie Lotnictwa Taktycznego w asku. Nastpnego je potrzeby na nastpny rok. Jest to plan ogldnia zabezpiecza misje dugotrwae trzech kluczy ny, modyfikowany w zalenoci od rozwoju maszyn F-16. Po wykonaniu sytuacji i uzupeniany podpierwszej czci misji F-16 wra- Problematyka tankowania czas kolejnych spotka caj do tankowca, uzupeniaj roboczych. Precyzyjne w powietrzu zostaa paliwo (3000 Lbs) i kontynuuj okrelenie zada narodowykonywanie zada. W tym wych wymagajcych wyzdefiniowana w AtP-56 czasie KC-135 wykonuje przekorzystania tankowania oraz AtARES technical lot do JOJO AAR ZONE (zaw powietrzu pozwala na chodnie Niemcy) i zabezpiecza zaplanowanie wsplnych Arragement (tA). belgijskie F-16, po czym powraprzedsiwzi z krajami ca i lduje w asku. Poniewa pozostajcymi w rejonie Francuzi szkol operatorw BOOM-u, dla Polski zainteresowania. Wprowadzenie do RAP miniza jest to opportunity slot, nasze konto narodowe mum trzech tankowa w powietrzu w okresie zostaje obcione kosztami paliwa i rzeczywistym 180 dni wymaga odejcia od zasady utrzymaczasem tankowania w strefie. W ostatnim dniu nia jedynie nawykw przez personel latajcy. kampanii samolot tankowiec powraca do bazy Bdzie on wykonywa zadania operacyjne zwiw Istres (po trasie odwrotnej do trasy z pierwsze- zane z wykonywaniem dugotrwaych lotw go dnia). Rozwizanie takie pozwala na stosunko- w dzie i w nocy podczas programowego szkowo niewielkie obcienie kosztami poszczeglnych lenia lotniczego oraz wicze, takich jak
2010/06
15
archiWum autOra

kowoci moe skomplikowa i utrudni koordynowanie dziaa; wszystkie komrki Si Zbrojnych RP zaangaowane w problematyk tankowania w powietrzu musz ze sob wsppracowa, aby zakoczy proces legislacji i uaktualniania dokumentw normatywnych; musz take elastycznie reagowa oraz szybko wprowadza odpowiednie zmiany w narodowych SOP; zwikszenie liczby operacji tankowania w powietrzu w RAP skutkuje wikszym zapotrzebowaniem na wykorzystanie tankowcw; zaplanowanie minimum czterech kilkudniowych kampanii pozwoli na zaspokojenie potrzeb zarwno szkolenia lotniczego, jak i taktycznego (wiczenia narodowe). Jest to rwnie oferta dla partnerw zagranicznych dla nich stacjonowanie tankowca w Polsce jest rwnie szans na zmniejszenie kosztw; pozyskanie w przyszoci samolotu tankowania w powietrzu pozwoli polskim Siom Powietrznym uniezaleni si od zasobw NATO, a take umoliwi czerpanie zyskw w rozliczeniu kocowym (konto narodowe musi by bilansowane po 60 miesicach). Przystpienie Polski do programu ATARES w dziedzinie tankowania w powietrzu jest szans na zmniejszenie kosztw zwizanych z penym wykorzystaniem moliwoci operacyjnych samolotw F-16. Jest to zarazem wyzwanie pod wzgldem organizacji i koordynowania wszystkich przedsiwzi wynikajcych z zada Si Powietrznych. Polski przedstawiciel w MCCE zapewni skuteczniejsz wspprac oraz uatwi kontakt z innymi czonkami programu. Pion szkolenia 2 Skrzyda Lotnictwa Taktycznego zapewnia okrelenie wasnych potrzeb szkoleniowych i ich zharmonizowanie z innymi przedsiwziciami, wymagajcymi tankowania w powietrzu. Realizowane jest to w ramach okrelonych limitw w celu zoptymalizowania ponoszonych kosztw (EFH). Potrzeby i moliwoci budetu musz by skonfrontowane przed zatwierdzeniem planw szkolenia na kolejny rok. Wymaga to powoania grupy roboczej, skadajcej si z przedstawicieli 2 Skrzyda Lotnictwa Taktycznego, Szefostwa Szkolenia Dowdztwa Si Powietrznych, Centrum Operacji Powietrznych oraz Sztabu Generalnego WP.
2010/06
FOt. 2. Samolot F-16 przed poczeniem z przewodem paliwowym Kc-135 (contact). Szkolenie polskich pilotw w tucson, arizona, uSa
np. Eagle Talon. Basic Course rwnie wymaga wykonania odpowiedniej liczby podej do tankowca (fot. 2). Polskie Siy Powietrzne stopniowo odstpuj od treningu bez pobierania paliwa (dry hook-up). W tym przypadku element wsppracy z tankowcem jest celem wykonywanej misji, tym samym brakuje czasu na wykonywanie innych zada. Pobranie paliwa w iloci kompensujcej utrat czasu spowodowan dolotem do strefy tankowania i samym tankowaniem bdzie standardem w 2011 roku (zatankowanie paliwa w iloci 2030% cakowitej pojemnoci instalacji paliwowej zwiksza dugotrwao lotu o 50%).
Podsumowanie
Uwzgldniajc przedstawione uwarunkowania, mona wysnu nastpujce wnioski: wszystkie przedsiwzicia z udziaem tankowca w ramach programu ATARES musz by planowane z odpowiednim wyprzedzeniem (rocznym), w przeciwnym przypadku element przypad16 przegld si powietrznych
archiWum autOra
Wane ogniwo szTuka opERacYjNa i TakTYka
pk pil. dr in. Waldemar gObiOWSKi 4 Skrzydo lotnictwa Szkolnego Absolwent WOSL, Wyszej Szkoy Pedagogicznej w Bydgoszczy oraz studiw podyplomowych w Akademii Bydgoskiej. Zawodow sub wojskow rozpocz w 26 plm jako pilot klucza. Nastpnie by m.in. dowdc 3 elt oraz szefem pionu szkolenia w WSOSP. Jest pilotem klasy mistrzowskiej. Obecnie jest zastpc dowdcy 4 Skrzyda Lotnictwa Szkolnego.
4 Skrzydo Lotnictwa Szkolnego

Po wejciu w ycie ustawy z 27 lipca 2005 roku Prawo o szkolnictwie wyszym koniecznoci stao si przeksztacenie Wyszej Szkoy Oficerskiej Si Powietrznych.
odstaw przeksztacenia byy decyzje ministra obrony narodowej nr Z-47 z 5 sierpnia 2008 roku oraz nr PF-51 z 18 sierpnia 2008 roku. Reorganizujc Wysz Szko Oficersk Si Powietrznych 1 padziernika 2008 roku utworzono 4 Skrzydo Lotnictwa Szkolnego. Postawiono mu zadanie szkolenia lotniczego studentw kandydatw na oficerw w zakresie wymaganym do objcia stanowisk w jednostkach Si Zbrojnych RP oraz zapocztkowania w tych jednostkach szkolenia na statku powietrznym docelowego typu. 4 Skrzydo Lotnictwa Szkolnego prowadzi szkolenie lotnicze siami
2010/06
dwch orodkw szkolenia lotniczego 1. w Dblinie oraz 2. w Radomiu, a take z wykorzystaniem Poligonu Lotniczego w Jagodnem. Funkcjonowanie 4 Skrzyda Lotnictwa Szkolnego oraz pozostaych komponentw wchodzcych w jego skad zabezpiecza pod wzgldem logistycznym 6 Baza Lotnicza w Dblinie oraz 1 Komenda Lotniska w Radomiu. W styczniu 2009 roku utworzono Centrum Szkolenia Inynieryjno-Lotniczego, ktre szkoli onierzy zawodowych w specjalnociach SIL, prowadzi przeszkolenie studentw wyszych uczelni cywilnych oraz ksztaci szeregowych zawodowych na kursach specjalistycz17
jarOSaW WiniEWSKi
szTuka opERacYjNa i TakTYka Wane ogniwo

6 Baza Lotnicza; 1 Komenda Lotniska; Centrum Szkolenia Inynieryjno-Lotniczego. Jednostki 4 Skrzyda Lotnictwa Szkolnego s wyposaone w nastpujce statki powietrzne: TS-11 Iskra; PZL-130 Orlik; M-28 Bryza; SW-4 Puszczyk; Mi-2; An-2. W skad Dowdztwa 4 Skrzyda Lotnictwa Szkolnego wchodz: dowdca 4 Skrzyda Lotnictwa Szkolnego gen. bryg. pil. Tomasz Drewniak; zastpca dowdcy pk pil. dr in. Waldemar Gobiowski; szef sztabu pk dypl. nawig. Marek Rak; szef szkolenia pk dypl. pil. Jerzy Chojnowski. W 2009 roku w 4 Skrzydle Lotnictwa Szkolnego gocili znamienici gocie: podsekretarz stanu w Ministerstwie Obrony Narodowej Zenon Kosiniak-Kamysz oraz szef Biura Bezpieczestwa Narodowego Aleksander Szczygo, a take liczne delegacje midzynarodowe, m.in. z Japonii, Stanw Zjednoczonych, Hiszpanii, Korei Poudniowej, Algierii, Nigerii oraz Iraku. Gocie zapoznali si z zadaniami jednostki, jej funkcjonowaniem oraz baz szkoleniow. Gwne zadania na 2010 rok Dowdztwo 4 Skrzyda Lotnictwa Szkolnego organizuje i nadzoruje szkolenie lotnicze na korzy WSOSP oraz Si Powietrznych, Wojsk Ldowych i Marynarki Wojennej. Do zasadniczych zada Dowdztwa naley: utrzymanie w cigej sprawnoci i gotowoci do dziaa podlegych baz lotniczych oraz ich mobilizacyjnego i operacyjnego rozwinicia; koordynowanie szkolenia lotniczego w podlegych jednostkach oraz organizowanie i sprawowanie nadzoru nad jego przebiegiem; kierowanie realizacj przedsiwzi szkolenia taktycznego, bojowego i oglnowojskowego oraz waciwe zabezpieczenie logistyczne tego procesu;
2010/06
FOt. 1. GEn. bRyG. PIl. tOMASZ dREWnIAk dwdca 4 Skrzyda Lotnictwa Szkolnego
nych, organizowanych na potrzeby Si Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Z okazji sformowania Dowdztwa 4 Skrzyda Lotnictwa Szkolnego zorganizowano uroczyst zbirk wszystkich jednostek garnizonu Dblin-Lotnisko 14 padziernika 2008 roku na placu przed pomnikiem Bohaterskim Lotnikom Dbliskiej Szkoy Orlt gen. broni pil. Andrzej Basik, dowdca Si Powietrznych, przedstawi kadrze, podchorym, onierzom zasadniczej suby wojskowej oraz pracownikom wojska kierownicz kadr Skrzyda. Uroczysto podporzdkowania jednostek Dowdztwu 4 Skrzyda Lotnictwa Szkolnego odbya si 17 grudnia 2008 roku w obecnoci szefa sztabu zastpcy dowdcy Si Powietrznych gen. dyw. dr. Krzysztofa Zaskiego. W skad 4 Skrzyda Lotnictwa Szkolnego weszy (rys. 1): 1 Orodek Szkolenia Lotniczego; 2 Orodek Szkolenia Lotniczego; 18 przegld si powietrznych
DOWDCA
1 OSzL Dblin Sekcja Wychowawcza Wydzia Ruchu Lotniczego Sekcja Suby Zdrowia Pion Ochrony Informacji Niejawnych Zastpca dowdcy 2 OSzL Radom 6 Baza Lotnicza Dblin 1 Komenda Lotniska Radom Oficer prasowy CSIL Dblin
Starszy inspektor BL
Pomocnik dowdcy ds. podoficerw
SZTAB PION SZKOLENIA Szef Sztabu SZEF SZKOLENIA DSO Sekcja Organizacyjno-Kadrowa Sekcja Rozpoznawcza Wydzia Operacyjny Wydzia Planowania Logistycznego Wydzia Szkolenia Lotniczego Wydzia Techniki Lotniczej Sekcja Wysokociowo-Ratownicza Sekcja Wsparcia Bojowego Sekcja Szkoleniowa
Sekcja Planowania Sekcja Techniki Naziemnej Sekcja Materiaowa
Sekcja Operacyjna Sekcja Planowania Operacyjnego Sekcja Gotowoci Bojowej i Mobilizacyjnej

OPracOWaniE WaSnE
Sekcja Dowodzenia i cznoci
Grupa Zarzdzania Bezpieczestwem cznoci i Informacji
Rys. 1. Schemat struktury organizacyjnej 4 Skrzyda Lotnictwa Szkolnego
2010/06
19

koordynowanie i nadzorowanie szkolenia ne dwie bazy lotnictwa szkolnego 41 i 42; do koca 2010 roku zintegrowanie szk teoretycznego i praktycznego w Centrum Szkolenia Inynieryjno-Lotniczego oraz szkolenie re- podoficerskich Si Powietrznych z Koszalina zerw osobowych; i Dblina, a z ich si i rodkw utworzenie udzia w przedsiwziciach szkoleniowych szkoy podoficerskiej strukturalnie podporzdwojsk i sztabw organizowanych na wyszych kowanej Centrum Szkolenia Inynieryjno-Lotszczeblach dowodzenia w ramach procesu zgry- niczego. wania operacyjnego i taktycznego; 1 Orodek Szkolenia lotniczego prowadzenie podstawowego i zaawansowanego szkolenia lotniczego w nowej strukturze 1 Orodek Szkolenia Lotniczego zosta sformoorganizacyjnej; wany 1 stycznia 2001 roku w Dblinie w wyniku przygotowanie si i rodkw do wdroenia reorganizacji 58 Lotniczego Puku Szkolnego. samolotu szkolenia zaawansowanego typu Cz si i rodkw puku wczono w skad noLIFT; wo formowanej 6 Bazy Lotniczej (rys. 2). utrzymywanie podlegych jednostek w ciOd 2 stycznia 1991 roku na podstawie rozgej sprawnoci i gotowoci do dziaania. kazu ministra obrony narodowej w sprawie Ponadto Dowdztwo 4 Skrzyda Lotnictwa dziedziczenia i kultywowania tradycji ora Szkolnego peni funkcje planistyczno-organiza- polskiego 58 Lotniczy Puk Szkolny sta si cyjne dotyczce: kontynuatorem tradycji 315 Dywizjonu My zabezpieczenia szkolenia lotniczego i iny- liwskiego Dbliskiego. Przejmujc zadanieryjno-lotniczego na potrzenia puku szkolnego, jedJednostki 4 Skrzyda by jednostek lotniczych SZRP nostka staa si dziedziczw czasie pokoju, kryzysu k tradycji jednostek, ktlotnictwa Szkolnego i wojny; re w wymierny sposb przygotowania podlegych bray udzia w wiczeniach przyczyniy si do ksztajednostek do wykonywania towania lotnictwa polskiez zakresu zada bojowych i specjaligo. W styczniu 1941 roku stycznych oraz do wspdziareagowania kryzysowego: na lotnisku Acklington ania z pozamilitarnymi ognisformowano 315 DywiPowile 2009, Marzec zjon Myliwski. Gotowami obronnymi; organizowania systemu wo operacyjn jednost2009, Halny 2009 wsparcia logistycznego. ka ta osigna 8 marca po Peni take funkcje planiprzebazowaniu na lotnioraz CIM. styczno-wykonawcze i metosko Spece. Dywizjon stadyczne, obejmujce uzupenianie zasobw oso- cjonowa na tym lotnisku do lipca 1944 roku. bowych w podlegych jednostkach oraz przedsi- Znakami rozpoznawczymi dywizjonu stay si wzicia planowania mobilizacyjnego i operacyj- litery kodowe PK oraz noszone przez pilotw nego rozwinicia podlegych jednostek. niebieskie szaliki. Perspektywy rozwoju Dowdc dywizjonu mianowano Brytyjczy w latach 20102018 utworzenie Muzeum ka majora H.D. Cookea. Pierwszym polskim Si Powietrznych w Dblinie; dowdc zosta 21 stycznia 1941 roku mjr pil. od 2010 roku modernizacja lotniska odpo- Stanisaw Pietraszkiewicz. Lotnicy dywizjonu wiednio do potrzeb samolotu LIFT; przejli po 112 Eskadrze Myliwskiej odznak do 30 czerwca 2010 roku rozformowanie walczcego czarnego koguta z czerwonym jednostek: 1 Orodka Szkolenia Lotniczego i 6 grzebieniem i zotymi nkami, umieszczoneBazy Lotniczej w Dblinie oraz 2 Orodka go w srebrnym polu trjktnej tarczy. W praSzkolenia Lotniczego i 1 Komendy Lotniska wym grnym rogu tarczy widnieje numer w Radomiu. W ich miejsce zostan utworzo- dywizjonu 315. Piloci 315 Dywizjonu My20 przegld si powietrznych
2010/06
DOWDZTWO
PION SZKOLENIA
SEKCJA WYCHOWAWCZA
PION OCHRONY INFORMACJI NIEJAWNYCH
PION TECHNIKI LOTNICZEJ
ESKADRA MIGOWCW
SEKCJA BL
ESKADRA LOTNICZA
ESKADRA LOTNICZA
SZTAB
Rys. 2. Schemat struktury 1 Orodka Szkolenia Lotniczego liwskiego wykonali 6927 lotw bojowych o cznym czasie 13 532 godzin. Zestrzelili 86 samolotw nieprzyjaciela na pewno, 18 prawdopodobnie, 28 maszyn uszkodzili oraz zestrzelili 53 pociski V-1. Ostatni lot bojowy wykonali 25 kwietnia 1945 roku, uczestniczc w osonie 255 maszyn Lancaster, ktre zbombardoway siedzib Hitlera w Berchtesgaden. Dywizjon rozwizano 6 grudnia 1946 roku. Z wykorzystaniem si i rodkw eskadr szkolnych wchodzcych w skad dbliskiej Oficerskiej Szkoy Lotniczej, na mocy rozkazu dowdcy Wojsk Lotniczych nr 02/Org., powoano 29 stycznia 1958 roku lotnicze puki szkolne, a wrd nich 58 Lotniczy Puk Szkolno-Bojo-
dorobek
FOt. 2. Pk PIl. kRZySZtOF WAlCZAk dowdca 1 Orodka Szkolenia Lotniczego
W puku szkolili si nie tylko polscy podchorowie, ale take ponad 200 pilotw m. in. z: Syrii, iraku,
Libii i algierii. Piloci dbliskiego puku wielokrotnie brali udzia w rnego rodzaju pokazach i defiladach lotniczych, m.in. w: defiladzie powietrznej zorganizowanej 16 sierpnia 1964 roku nad miejscowoci Studzianki Pancerne z okazji 20. rocznicy bitwy 1 Brygady Pancernej im. Bohaterw Westerplatte, defiladzie XX-lecia w 1964 roku, w ktrej uczestniczyo 36 samolotw w szyku jodeka, oraz defiladzie lotniczej w 1966 roku przygotowanej z okazji obchodw 1000-lecia pastwa polskiego. W tym ostatnim pokazie 43 samoloty Lim-2 utworzyy w powietrzu liczb 1000.
FOt. 3. PPk dyPl. PIl. ROMAn MEndREk zastpca dowdcy 1 Orodka Szkolenia Lotniczego
2010/06
21
OPracOWaniE WaSnE
FOt. 4. Zesp akrobacyjny Biao-czerwone iskry
wy w Dblinie. W pierwszych latach istnienia puku intensywnie szkolono w nim podchorych oraz przeszkalano instruktorw na nowego typu samolot MiG-15 (zosta wprowadzony do wyposaenia w 1957 roku). Przez wiele lat puk wzorowo wykonywa stawiane przed nim zadania. Potwierdzeniem tego byy duy nalot oraz liczba wyszkolonych w kadym roku suchaczy. Dwukrotnie w latach 1981 i 1982 puk osign nalot 9 tys. godzin. W kolejnych latach oglny nalot przekracza 8 tys. godzin. Rok 2000 by ostatnim rokiem funkcjonowania jednostki jako puku. Po 42 latach zostaa ona przeformowana w 1 Orodek Szkolenia Lotniczego. Dum 1 Orodka stanowi Zesp Akrobacyjny Biao-Czerwone Iskry (fot. 4), ktry kontynuuje ide utworzonego w 1969 roku w 60 Lotniczym Puku Szkolnym w Radomiu zespou Rombik (nazwa pochodzi od prezentowanego wwczas ugrupowania czterech samolotw), od 1991 roku znanego pod oficjaln nazw Zesp Akrobacyjny Iskry. Skad zespou zmienia si wielokrotnie, co wynikao z koniecznoci roszad personalnych oraz chci dalszego rozwoju. Pocztkowo zesp prezentowa kunszt pilotau zespoowego w skadzie czte22 przegld si powietrznych
rech samolotw, a pod koniec lat 90. formacj dziewiciu maszyn. Piloci zespou od pocztku wykonywali loty na samolotach TS-11 Iskra. W 1991 roku maszyny te zostay zmodernizowane pod ktem potrzeb zespou doposaono je w wiatowej klasy system radiowo-nawigacyjny i pomalowano w narodowe barwy wedug projektu ppk. pil. Ireneusza Fibingera. W zwizku z reorganizacj lotnictwa polskiego w marcu 2000 roku zesp zosta przeniesiony do Dblina do 1 Orodka Szkolenia Lotniczego, bdcego integraln czci Wyszej Szkoy Oficerskiej Si Powietrznych. Zmieniono rwnie nazw zespou na Biao-Czerwone Iskry oraz zaprojektowano nowe logo. Kolorystyk i nazw nawizuje ono do barw narodowej flagi. Ambicj pilotw zespou jest wpisa si w wiadomo mionikw lotnictwa, nie tylko w kraju, ale i poza jego granicami, jako narodowy lotniczy zesp akrobacyjny. Obecnie w skad zespou wchodz: ppk pil. Jerzy Le prowadzcy, kpt. pil. Tomasz Czerwiski prawy prowadzony, kpt. pil. Mariusz Szymla prawy prowadzony, mjr pil. Jacek Jaworek lewy prowadzony, kpt. pil. Tomasz ukaszczuk lewy prowadzony, mjr pil. Dariusz Karwowski zamykajcy oraz kpt. pil. Maciej
2010/06
archiWum autOra
Dowdcy jednostek, ktre tworz 1 0SzL

315 dywizjon Myliwski dbliski
mjr H.D. Cooke mjr Stanisaw Pietraszkiewicz kpt. Wadysaw Szczniewski mjr Stefan Janus mjr Mieczysaw Wirkiewicz kpt. Tadeusz Sawicz kpt. Jerzy Popawski kpt. Eugeniusz Horbaczewski kpt. Tadeusz Andersz kpt. Wadysaw Potocki
Okres dowodzenia
8 stycznia 194121 stycznia 1941 21 stycznia 194121 wrzenia 1941 22 wrzenia 19418 listopada 1941 9 listopada 19416 maja 1942 7 maja 194225 wrzenia 1942 26 wrzenia 194216 kwietnia 1943 17 kwietnia 194315 lutego 1944 16 lutego 194418 sierpnia 1944 19 sierpnia 19446 kwietnia 1945 7 kwietnia 1945 luty 1946
58 lotniczy Puk Szkolno-bojowy

ppk pil. Piotr Rojek ppk pil. Zbigniew Rowicz pk pil. Janusz Kowalski pk pil. Zenobiusz Bienia pk pil. Stanisaw Konopiski ppk pil. Edmund Gorzkowski pk pil. Jzef Zduczyk ppk pil. Piotr Szaanik ppk pil. Jan Fryta pk pil. Krzysztof uk ppk pil. Andrzej Winiewski pk pil. Maciej Nowaczyk
Okres dowodzenia
19581963 19631969 19691971 19711973 1973 19731976 19761979 19791980 19801982 19821985 19851987 19871989
58 lotniczy Puk Szkolny

pk pil. Maciej Nowaczyk ppk pil. Janusz Karpowicz ppk pil. Zenon Skop pk pil. Waldemar Jaruszewski
Okres dowodzenia
19891991 1991 19911995 19952000
OPracOWaniE WaSnE
2010/06
23

1 Orodek Szkolenia lotniczego
pk pil. Waldemar Jaruszewski pk pil. Wiesaw Sokoowski pk pil Krzysztof Walczak
Okres dowodzenia
20012002 20032007 20072010
Piloci roku
1977 ppk pil. Stanisaw Krowicki 1978 kpt. pil. Jerzy Baszczak 1979 por. pil. Ryszard Dziuda 1980 por. pil. Ryszard Dziuda 1981 kpt. pil. Kazimierz Sekulski 1982 kpt. pil. Tomasz Krlikowski 1983 ppk pil. Stanisaw Krowicki 1984 ppk pil. Zbigniew Stroiski 1985 kpt. pil. Wasilis Kifonidis 1986 mjr pil. Tadeusz Prokop 1987 por. pil. Waldemar Jaruszewski 1988 ppk pil. Andrzej Krajewski 1989 kpt. pil. Waldemar Jaruszewski 1990 por. pil. Tomasz Chudzik 1991 kpt. pil. Romuald Czopek 1992 ppk pil. Stanisaw Goas 1993 kpt. pil. Bogusaw Rak
Piloci roku
1994 mjr pil. Tomasz Krzyak 1995 mjr pil. Marek Turski 1996 mjr pil. Mirosaw Kolczyk 1997 kpt. pil. Mariusz Poniak 1998 ppk pil. Benedykt Kijak 1999 mjr pil. Marek Turski 2000 kpt. pil. Jerzy Le 2001 - mjr pil. Jerzy Le 2002 mjr pil. Marek Turski 2003 kpt. pil. Andrzej Barya 2004 mjr pil. Dariusz Karwowski 2005 kpt. pil. Tomasz Czerwiski 2006 kpt. pil. Dariusz Rusakowicz 2007 kpt. pil. Mariusz Szymla 2008 kpt. pil. Tomasz ukaszczuk 2009 kpt. pil. Daniel Usiatycki
Zasueni onierze
ppk Antoni Olszak ppk Jerzy Le (nagroda Buzdygan) ppk Zdzisaw Stpie mjr Krzysztof Nazarowski st. chor. sztab. Sawomir Kos st. chor. Zbigniew Czerski
Podoficer roku
2007 chor. sztab. Robert Sapek 2008 m. chor. sztab. Andrzej Winiewski 2009 sier. Janusz Cupriak
2010/06
OPracOWaniE WaSnE (4)
Kopiel zamykajcy i pilota indywidualny. Wszyscy piloci zespou s wytrawnymi pilotami instruktorami, o najwyszych kwalifikacjach (z mistrzowsk klas pilota wojskowego), z duym dowiadczeniem lotniczym i motywacj do wykonywania trudnych ewolucji. Zadania na 2010 rok 1 Orodek Szkolenia Lotniczego przej zadania rozformowanego 58 Lotniczego Puku Szkolnego. Stanowi integraln cz najstarszej i jedynej obecnie wojskowej uczelni lotniczej w Polsce. Wykonuje takie zadania, jak: praktyczne szkolenie lotnicze podchorych WSOSP na samolotach TS-11 Iskra oraz migowcach Mi-2 i SW-4 Puszczyk, a take na samolotach transportowych An-2 i M-28 Bryza; utrzymanie i doskonalenie techniki pilotaowej kadry instruktorskiej; prowadzenie podstawowego i zaawansowanego szkolenia lotniczego stanw zmiennych na migowcach i samolotach; utrzymanie w gotowoci do pokazw w kraju i za granic Zespou Akrobacyjnego Biao-Czerwone Iskry oraz zag TS-11 i SW-4 do pokazw indywidualnych; prowadzenie szkolenia personelu latajcego i technicznego przewidzianego do przeszkolenia na samolot LIFT; doskonalenie procesu szkolenia pilotw migowca SW-4 w ldowaniu wedug procedur w VFR i IFR oraz w wykonywaniu lotw wedug NVG; utrzymanie w gotowoci wydzielonych si i rodkw do wykonywania zada reagowania kryzysowego. Perspektywy rozwoju Siy i rodki 1 Orodka Szkolenia Lotniczego bd stanowiy, midzy innymi, podstaw sformowania 41 Bazy Lotnictwa Szkolnego.
dyspozycji Centrum Wyszkolenia Oficerw Lotnictwa nr 1 w Dblinie. Wkrtce po zbudowaniu pierwszych budynkw rozpoczto szkolenie w Eskadrze Szkolnej Pilotw. W tym okresie w Radomiu przeprowadzono dwie reorganizacje: w 1935 roku powstaa w Sadkowie Szkoa Pilotw Rezerwy, a dwa lata pniej Szkoa Podchorych Rezerwy Lotnictwa. Pro-
FOt. 5. Pk PIl. dR AdAM ZIkOWSkI dowdca 2 Orodka Szkolenia Lotniczego
2 Orodek Szkolenia lotniczego

W Radomiu lotnictwo wojskowe pojawio si w 1927 roku, gdy wczesne wadze pastwowe wykupiy 100 ha gruntw we wsi Sadkw koo Radomia pod budow lotniska wojskowego. Liga Obrony Powietrznej Pastwa 19 kwietnia 1932 roku przekazaa lotnisko Sadkw do
2010/06
FOt. 6. PPk dyPl. PIl. SAWOMIR kARPEtA zastpca dowdcy 2 Orodka Szkolenia Lotniczego
25
Radomska specjalno
W lipcu 1966 roku piloci puku wzili udzia w paradzie powietrznej nad Warszaw z okazji 1000-lecia pastwa polskiego. W czasie przelotu samoloty iskra utworzyy szyk symbolizujcy biao-czerwon szachownic. Pokazy lotnicze z udziaem radomskich pilotw stay sie wwczas staym elementem dokumentowania ich kunsztu lotniczego. Zadanie staego utrzymania zespou pilotaowego postawiono pukowi 16 lutego 1969 roku. Od tego dnia liczy si historia synnego radomskiego rombika.
wadzono intensywne szkolenie lotnicze przerwa je wybuch II wojny wiatowej. Lotnictwo wrcio do Radomia w marcu 1945 roku, gdy na lotnisko w Sadkowie przebazowa si 15 Zapasowy Puk Lotniczy. W 1951 roku w wyniku kolejnych modyfikacji procesu szkolenia lotniczego w Radomiu utworzono Oficersk Szko Lotnicz nr 5, a 5 lutego 1958 roku dyslokowano 60 Lotniczy Puk Szkolno-Bojowy. Pierwszym dowdc puku zosta mjr pil. Feliks Skrzeczkowski. W wyposaeniu tej jednostki byy wwczas samoloty UT MiG-15, Lim-1 oraz Junak-3. Personel latajcy puku uczestniczy w wielu rnych pokazach i wiczeniach. Jednym z wikszych pokazw w tamtych latach bya defilada powietrzna zorganizowana 11 padziernika 1959 roku. Wzio w niej udzia 26 pilotw. Ta prezentacja powietrzna staa si zarazem przegldem poziomu wyszkolenia lotniczego pilotw puku. W styczniu 1960 roku do wyposaenia jednostki wprowadzono nowe samoloty polskiej konstrukcji TS-8 Bies, przeznaczone do lotw szkolno-treningowych. Maszynami tymi zastpiono wysuone samoloty Junak 3. W historii puku wanym dniem by 29 listopada 1960 roku w 130. rocznic wybuchu Powstania Listopadowego gen. bryg. pil. Jan Raczkowski wrczy pukowi sztandar ufundowany przez Rad Pastwa. W kolejnych latach jednostka przygotowywaa si do przyjcia samolotu odrzutowego polskiej konstrukcji TS-11 Iskra. Jednoczenie prowadzono szkolenie na samolocie TS-8 Bies. Przeomowy dla puku by rok 1964. Wwczas 26 przegld si powietrznych
jednostka zakoczya sub w OSL im. wirki i Wigury i zostaa podporzdkowana OSL w Dblinie. W tym samym roku do wyposaenia puku wszed samolot TS-11 Iskra. W 1965 roku jednostk po raz kolejny zreorganizowano utworzono 60 Lotniczy Puk Szkolny. Zapocztkowano take szkolenie praktyczne podchorych na samolocie TS-11. W nastpnych latach w puku corocznie przeszkalano kilkudziesiciu podchorych dbliskiej WSOSP. Zesp pilotaowy zacz uczestniczy w pokazach poza granicami kraju wysoki poziom wyszkolenia lotniczego prezentowa m.in. w Belgii, Wielkiej Brytanii, Francji, na Wgrzech, w Czechach i na Sowacji. W latach 90. XX wieku puk po raz kolejny w swojej historii wdraa program przezbrajania. W 1994 roku samoloty szkolne TS-11 zaczto zastpowa samolotami PZL-130 Orlik. W marcu 1998 roku powsta Zesp Akrobacyjny Orlik pocztkowo w skadzie czterech, a nastpnie siedmiu i dziewiciu maszyn. Zesp ten prezentuje swoje umiejtnoci podczas najwikszych krajowych i wiatowych pokazw lotniczych. W 2000 roku w puku przeprowadzono reorganizacj strukturaln. Od 1 stycznia 2001 roku na mocy rozkazu szefa Sztabu Generalnego WP, wykorzystujc siy i rodki 60 Lotniczego Puku Szkolnego, utworzono 2 Orodek Szkolenia Lotniczego. Jego dowdc zosta pk dypl. pil. Marek Bylinka. Obecnie 2 Orodek zajmuje si szkoleniem praktycznym podchorych Wyszej Szkoy Oficerskiej Si Powietrznych w Dblinie na samolotach PZL-130 Orlik oraz utrzymuje w gotowoci do pokazw Zesp Akrobacyjny Orlik. Zesp wielokrotnie reprezentowa Siy Powietrzne na midzynarodowych pokazach lotniczych: w Grecji, Woszech, Austrii, Sowacji, Czechach, Francji, Anglii, Hiszpanii, Belgii, Holandii i na otwie. Radomscy piloci brali udzia rwnie w krajowych pokazach lotniczych oraz w uroczystociach pastwowych i wojskowych, m.in. w Graszce, Misku Mazowieckim, Mirosawcu, Pruszczu Gdaskim, Lubinie, Ktrzynie, Kronie, Katowicach, Lesznie, Poznaniu, Malborku
2010/06
i Dblinie oraz jako gospodarze podczas kadej edycji radomskiego Air Show. Corocznie w Orodku szkoli si kilkudziesiciu podchorych dbliskiej Szkoy Orlt. Jesieni 2001 roku podjto decyzj o uhonorowaniu 2 Orodka Szkolenia Lotniczego sztandarem. Uroczysto jego wrczenia odbya si 10 listopada 2001 roku. Ponadto decyzj MON nr 72 z 26 kwietnia 2001 roku nadano 2 Orodkowi Szkolenia Lotniczego imi kpt. pil. Franciszka wirki i in. Stanisawa Wigury jako godnemu kontynuatorowi tradycji Oficerskiej Szkoy Lotniczej w Radomiu i 60 Lotniczego Puku Szkolnego, stacjonujcego na ziemi radomskiej. Wyrnieniem dla 2 Orodka jest fakt zapraszania go w kolejnych latach do wsporganizowania Midzynarodowych Pokazw Lotniczych Air Show Radom. Zgodnie z zarzdzeniem nr 52/MON ministra obrony narodowej z 20 listopada 1995 roku w sprawie ustanowienia wit wojskowych oraz sposobu ich obchodzenia w Siach Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej oraz decyzj nr 48/MON ministra obrony narodowej z 14 lutego 2006 roku uznano, e 19 kwietnia bdzie obchodzone wito 2 Orodka Szkolenia Lotniczego. Dzie ten ma upamitnia przekazanie przez Lig Obrony Powietrznej Pastwa w 1932 roku lotniska Sadkw do dyspozycji Centrum Wyszkolenia Oficerw Lotnictwa nr 1 w Dblinie. W 2008 roku 17 grudnia 2 OSzL zosta wyczony ze struktur WSOSP i podporzdkowany 4 Skrzydu Lotnictwa Szkolnego. Dowdcy stycze 2000marzec 2003 pk dypl. pil. Marek Bylinka; marzec 2003wrzesie 2008 pk dypl. pil. Jerzy Chojnowski; wrzesie 2008lipiec 2009 czasowo obowizki peni ppk dypl. pil. Sawomir Karpeta; 3 lipca 2009czerwiec 2010 pk pil. dr Adam Zikowski. Piloci roku 2001 kpt. pil. Zbigniew Kosterna; 2002 por. pil. Krzysztof Kidacki; 2003 kpt. pil. Dariusz Staczyk;
2010/06
2004 por. pil. Dariusz Stachurski; 2005 por. pil. Mariusz Szanter; 2006 kpt. pil. Piotr Jaboski; 2007 mjr pil. Piotr Romanowski; 2008 kpt. pil. Olgierd Szerksznis; 2009 por. pil. Micha Anielak. Wyrnieni tytuem honorowym Zasuony Pilot Wojskowy 2007 ppk pil. Andrzej Sowa; 2009 ppk pil. Piotr Romanowski. Podoficer 2008 roku na szczeblu 4 Skrzyda Lotnictwa Szkolnego chor. sztab. Sawomir Graczyk (z 2 OSzL). Zadania na 2010 rok prowadzenie podstawowego szkolenia praktycznego podchorych Wyszej Szkoy Oficerskiej Si Powietrznych w Dblinie na samolotach PZL-130 Orlik; utrzymanie w gotowoci do pokazw w kraju i za granic Zespou Akrobacyjnego Orlik oraz zaogi do pokazw indywidualnych. Perspektywy rozwoju W planach organizacyjnych na 2010 rok zapisano, e 2 Orodek Szkolenia Lotniczego zostanie rozformowany. Jego siy i rodki bd stanowiy, midzy innymi, podstaw sformowania 42 Bazy Lotnictwa Szkolnego.
6 baza lotnicza
Pocztki Bazy Lotniczej Dblin sigaj 1939 roku i nierozcznie s zwizane z Centrum Wyszkolenia Lotnictwa nr 1 w Dblinie. W skadzie Bazy Lotniczej znalazy si: park lotniczy, warsztaty lotnicze, kwatermistrzostwo oraz oddzia portowy (rys. 3). Dowdztwo bazy obj mjr pil. Marian Tarnowski. Zapewniaa ona materiaowo-techniczne podstawy codziennej pracy wszystkich jednostek lotniczych. Zaopatrywaa w samoloty, czci zamienne oraz w materiay pdne takie lotniska, jak Dblin, U, Podlodw i Zajezierze. W 1939 roku, wobec agresji Luftwaffe, baza zabezpieczaa teren lotniska oraz organizowaa ewakuacj sprztu i zaplecza jednostek. U schyku wojny po prawie szeciu latach przerwy Dblin ponownie sta si stolic polskich skrzyde. Przystpiono do odbudowy zniszczonego lotniska oraz obiektw 27

DOWDZTWO
SZTAB Grupa Zabezpieczenia Medycznego Sekcja Wychowawcza Wojskowy Port Lotniczy
Pion Ochrony Informacji Niejawnych
Pion Szkolenia
Dywizjon Zabezpieczenia Dywizjon Techniczny Dywizjon Dowodzenia
Poligon Lotniczy
Rys. 3. Struktura 6 Bazy Lotniczej niezbdnych do prowadzenia szkolenia pilotw. Powojenn odbudow i rozbudow Oficerskiej Szkoy Lotniczej zabezpieczao kwatermistrzostwo (rozformowane w 1958 roku). W latach 19581961 Oficerska Szkoa Lotnicza im. J. Krasickiego dynamicznie si rozwijaa utworzono 4 Puk Lotniczo-Techniczny, ktry jako oddzia gospodarczy OSL zabezpiecza szko pod wzgldem specjalistycznym. W listopadzie 1961 roku na mocy rozkazu komendanta OSL ppk. pil. Eugeniusza Pniewskiego z 14 listopada 1961 roku jednostk t przeformowano w 2 Batalion Zaopatrzenia. Dowdc batalionu zosta mjr Witalis Michalak. W latach 19611969 batalion przeformowano w 4 Puk Zaopatrzenia. Jego dowdc mianowano ppk. dypl. Tadeusza Ragusa. W czerwcu 1977 roku obowizki dowdcy puku obj ppk dypl. Jzef Zalewski. Jednostka jako samodzielny organ gospodarczy, podstawowe ogniwo WOSL, bya przeznaczona do zaopatrywania materiaowo-technicznego oraz zabezpieczenia warunkw bytowych dla podchorych, kadetw, a take pracownikw Komendy WOSL. Puk nienagannie wykonywa swoje zadania, zabezpieczajc szkolenie jednostek (58 lpszb, 23 lesz), liceum lotniczego oraz Aeroklubu Orlt. 28 przegld si powietrznych Od 6 grudnia 1994 roku 6 Baza Lotnicza prowadzi samodzieln dziaalno. Nadal zabezpiecza proces szkolenia WSOSP oraz podlegych jej jednostek. Uczestniczy w pilotaowym programie tworzenia wojskowych oddziaw gospodarczych. Od stycznia 2008 roku nie jest ju dysponentem rodkw budetowych oraz stracia status oddziau gospodarczego. Obecnie tak funkcj peni 5 Wojskowy Oddzia Gospodarczy, ktry przej pion gwnego ksigowego oraz pion logistyki bazy. 6 Baza Lotnicza bezporednio podlega 4 Skrzydu Lotnictwa Szkolnego. Wykonuje zadania, zgodnie ze standardami NATO, wynikajce z potrzeb i wymaga polskich Si Powietrznych. Obejmuj one: materiaowo-techniczne zabezpieczenie i ubezpieczenie lotw; obsugiwanie i konserwowanie lotniska Dblin; codzienne szkolenie kadry i onierzy zasadniczej suby wojskowej zgodnie z rozkazami i wytycznymi do szkolenia; zabezpieczenie logistyczne oraz przyjmowania statkw powietrznych sojuszniczych si wzmocnienia w ramach wsparcia pastwa gospodarza w okresie pokoju, kryzysu i wojny. Dowdcy pk dr Andrzej Szmania 19941996; ppk nawig. dr Aleksander Garbacz 1996 1998;
2010/06
OPracOWaniE WaSnE
Sekcja Techniki Lotniczej
blin, w tym procesu praktycznego szkolenia lotniczego we wsppracy z 5 Wojskowym Oddziaem Gospodarczym; wykonywanie obsugi okresowej statkw powietrznych; utrzymanie w gotowoci wydzielonych si i rodkw do wykonywania zada reagowania kryzysowego. Perspektywy rozwoju W tym roku 6 Baza Lotnicza zostanie rozformowana. Jej siy i rodki bd stanowiy, midzy innymi, podstaw sformowania 41 Bazy Lotnictwa Szkolnego.
1 Komenda lotniska w radomiu

W wyniku przeformowania w 2001 roku 60 Lotniczego Puku Szkolnego w 2 Orodek Szkolenia Lotniczego oraz Komend Lotniska nr 2, podporzdkowan Wyszej Szkole Oficerskiej Si Powietrznych, powstaa 1 Komenda Lotniska. Jej podstawowym zadaniem jest zabezpieczenie logistyczne jednostek wojskowych stacjonujcych na terenie Garnizonu Radom (rys. 4). Od pocztku swojego istnienia jednostka jest gospodarzem corocznych Midzynarodowych Pokazw Lotniczych Air Show, ktre gromadz setki tysicy osb z caego wiata. W listopadzie 2006 roku z inicjatywy spoecznoci radomskiej powsta Spoeczny Komitet Fundatorw Sztandaru dla 1 Komendy Lotniska pod honorowym patronatem Rady Miasta i prezydenta Radomia. Dziki tej inicjatywie 17 sierpnia 2007 roku na placu Konstytucji 3 Maja jednostce wrczono sztandar dla onierzy najwaniejszy symbol tradycji, honoru, wiernoci i mstwa. W 2007 roku decyzj nr 350/MON ustanowiono doroczne wito 1 Komendy Lotniska. Jest ono obchodzone 1 lipca. W padzierniku 2008 roku 1 Komend Lotniska po raz kolejny przeorganizowano podporzdkowano 4 Skrzydu Lotnictwa Szkolnego. W ubiegym roku decyzj nr 58/MON z 3 marca 2009 roku ustanowiono oznak rozpoznawcz 1 Komendy Lotniska onierze nosz j na mundurze. Z kolei decyzj nr 117/MON z 7 kwietnia 2009 roku wprowadzono odznak pamitkow 1 Komendy Lotniska. S ni odznaczane osoby zasuone dla jednostki. 29
FOt. 7. Pk nAWIG. AdAM ZnOJEk dowdca 6 Bazy Lotniczej
FOt. 8. PPk dR bOGdAn GREndA zastpca dowdcy 6 Bazy Lotniczej
pk dypl. Ryszard Rybczyski 19982002; pk dypl. pil. Stanisaw Wesoowski 2002 2006; pk mgr in. Zbigniew Zarba 20062007; pk nawig. mgr in. Bogumi Znojek od 12 listopada 2007. Podoficer roku 2009 st. chor. Leszek Owczarek. Zadania na 2010 rok zabezpieczenie dziaalnoci lotniska D2010/06
KOMENDANT LOTNISKA
Zastpca Komendanta
Pion szefa sztabu Wojskowy Port Lotniczy Pion Szefa Logistyki Pion Gwnego Ksigowego
Pion Szefa Szkolenia Pion Ochrony Informacji Niejawnych Ambulatorium z Izb Chorych Sekcja Wychowawcza
Grupa Obsugi Technicznej Kompania Zabezpieczenia Kompania Szkolna Wojskowa Stra Poarna
Kompania cznoci
Kompania UL
Kompania Ochrony
OPracOWaniE WaSnE
Kompania Transportowa Kompania Obsugi Lotniska
Rys. 4. Struktura 1 Komendy Lotniska w Radomiu Dowdcy mjr Sawomir Rychtal 20012002; mjr Bogumi Znojek 20022004; ppk dr Grzegorz Lisowski 20042006; ppk Krzysztof Baranowski 2006 2010. Osoby odznaczone odznak pamitkow 1 Komendy Lotniska ppk Krzysztof Baranowski; mjr Jacek Jawic; mjr Marek Zibicki; kpt. ukasz Baranowski; kpt. Piotr Mieleszko; chor. szt. Mirosaw Kwiatkowski; chor. Wiesaw Ledzianowski. Zadania na 2010 rok 1 Komenda Lotniska zabezpiecza pod wzgldem logistycznym dziaania wasne oraz funkcjonowanie eskadr lotniczych (2 OSzL) i innych jednostek wojskowych zgodnie z ewidencj przydziaw gospodarczych 1 Komendy Lotniczej. Ma take za zadanie zabezpiecza 30 przegld si powietrznych przyjcie statkw sojuszniczych si wzmocnienia w ramach penienia funkcji pastwa gospodarza w czasie pokoju, kryzysu i wojny (Host Nation Support HNS). Ponadto 1 Komenda: zabezpiecza wykonywanie lotw przez 2 OSzL; zabezpiecza praktyczne szkolenie podchorych w powietrzu na lotnisku Radom; wykonuje zaplanowane obsugi okresowe samolotw PZL-130 Orlik z 2 OSzL; prowadzi przeszkolenia personelu SIL na samolotach PZL-130 TC-II oraz przeszkolenia personelu SIL na samolotach M-28 Bryza; wszechstronnie zabezpiecza funkcjonowanie lotniska Radom; utrzymuje w gotowoci siy i rodki wydzielone do wykonywania zada reagowania kryzysowego. Perspektywy rozwoju Zgodnie z planami organizacyjnymi na 2010 rok 1 Komenda Lotniska zostanie rozformo2010/06
FOt. 9. PPk kRZySZtOF bARAnOWSkI dowdca 1 Komendy Lotniska
FOt. 10. MJR JACEk JAWIC zastpca dowdcy 1 Komendy Lotniska
wana. Jej siy i rodki bd stanowiy, midzy innymi, podstaw sformowania 42 Bazy Lotnictwa Szkolnego.
centrum Szkolenia inynieryjno-lotniczego

Centrum Szkolenia Inynieryjno-Lotniczego zostao sformowane na podstawie: decyzji nr 305/MON ministra obrony narodowej z 5 lipca 2007 roku w sprawie reorganizacji szkolnictwa wojskowego w Siach Powietrznych, decyzji nr Z-47/Org./P1 ministra obrony narodowej z 5 sierpnia 2008 roku w sprawie zmian organizacyjnych w Siach Powietrznych,
2010/06
decyzji nr PF 51/Org./SSG/ZOiU-P1 ministra obrony narodowej z 18 sierpnia 2008 roku w sprawie zmian organizacyjnych i dyslokacyjnych w Siach Powietrznych, rozkazu dowdcy Si Powietrznych nr PF-198 z 26 sierpnia 2008 roku w sprawie zmian organizacyjnych w Siach Powietrznych oraz zmieniajcego rozkaz dowdcy Si Powietrznych, rozkazu komendanta-rektora WSOSP nr Z-9 z 5 wrzenia 2008 roku w sprawie zmian organizacyjnych w Wyszej Szkole Oficerskiej Si Powietrznych. W celu sformowania Centrum Szkolenia Inynieryjno-Lotniczego rozkazem komendanta-rektora WSOSP nr Z-220 z 12 listopada 2008 roku zosta powoany Zesp Organizacyjny pod dowdztwem pk. dr. Zbigniewa Cioka. Dowdca od 2009 pk dr Zbigniew Cioek. Zadania na 2010 rok Centrum Szkolenia Inynieryjno-Lotniczego jest przeznaczone do szkolenia onierzy zawodowych w specjalnociach SIL, prowadzenia przeszkolenia studentw wyszych uczelni cywilnych oraz ksztacenia szeregowych zawodowych na kursach specjalistycznych, organizowanych na potrzeby Si Zbrojnych RP (rys. 5, 6, 7). Do zasadniczych zada Centrum Szkolenia Inynieryjno-Lotniczego naley: prowadzenie kursw kwalifikacyjnych i doskonalcych dla onierzy zawodowych; szkolenie specjalistw lotniczych w orodku szkolenia; szkolenie rezerw osobowych. Dodatkowe zadania Centrum Szkolenia Inynieryjno-Lotniczego obejmuj: prowadzenie szkolenia kursowego i doskonalcego onierzy zawodowych w subie inynieryjno-lotniczej na potrzeby Si Zbrojnych; zainicjowanie szkolenia kandydatw do ochotniczej suby kontraktowej zgodnie z wymogami procesu profesjonalizacji oraz nowym modelem szkolenia SZRP; realizacja zamierzenia zwizanego ze zintegrowaniem szk podoficerskich Si Powietrznych oraz podporzdkowanie ich CSIL. 31

KOMENDANT
ZASTPCA KOMENDANTA
Wydzia Oglny
Wydzia Dydaktyczny
Sekcja Wychowawcza
Kurs Doskonalenia Zawodowego stan zmienny
Szkoa Modszych Specjalistw
Kurs Szkolenia Rezerw stan zmienny
Rys. 5. Struktura organizacyjna Centrum Szkolenia Inynieryjno-Lotniczego SZEF WYDZIAU
Sekcja Organizacyjno-Kadrowa
Sekcja Operacyjna
Rys. 6. Struktura Wydziau Oglnego DOWDCA

Zastpca dowdcy
Sekcja Wychowawcza Wydzia Ruchu Lotniczego Sekcja Suby Zdrowia
Starszy inspektor BL
Oficer prasowy
Rys. 7. Struktura Wydziau Dydaktycznego
2010/06
CENTRUM SZKOLENIA INYNIERYJNO - LOTNICZEGO

SP SP Dblin
SP SP Koszalin
SP SP Dblin
Rys. 8. Struktura CSIL po poczeniu szk podoficerskich z Dblina i Koszalina
FOt. 11. Pk dR In. ZbIGnIEW CIOEk komendant cSiL
FOt. 12. PPk dyPl. nAWIG. RySZARd bAbut zastpca komendanta cSiL
Perspektywy rozwoju Po znowelizowaniu rozporzdzenia ministra obrony narodowej z 8 marca 2004 roku w sprawie utworzenia szk podoficerskich planowane jest zintegrowanie szk podoficerskich Si Powietrznych w Koszalinie i Dblinie oraz utworzenie na ich podstawie szkoy podoficerskiej w Centrum Szkolenia Inynieryjno-Lot2010/06
niczego (rys. 8). W etacie CSIL (po poczeniu szk z Dblina i Koszalina) zaplanowano: 30 stanowisk oficerskich; 191 stanowisk podoficerskich; 3 stanowiska szeregowych zawodowych; 200 suchaczy i eleww. 33
szkoLENiE i BEzpiEczEsTWo LoTW Zdobywanie wiedzy
pk nawig. prof. nadzw. dr hab. in. mareK grZegOrZeWSKi Wysza Szkoa Oficerska Si Powietrznych Absolwent WOSL, Politechniki Krakowskiej, Akademii Lotniczej w Monino oraz Borden (Kanada). By pracownikiem dydaktycznym WOSL, a nastpnie WSOSP. Jest czonkiem Vedeckej Rady Vojenskej leteckej akademie w Koszycach, Rady Naukowej Kwartalnika Bellona, Komitetu Bada Kosmicznych i Satelitarnych PAN oraz Pastwowej Komisji Akredytacyjnej. Od 2009 r. jest dziekanem Wydziau Lotnictwa WSOSP.
Wydzia Lotnictwa
Wydzia Lotnictwa Wyszej Szkoy Oficerskiej Si Powietrznych utworzono w 1994 roku, z wykorzystaniem kadry i rodkw wczesnych zakadw oraz cykli przedmiotowych.
ziaalno naukowo-badawcza Wydziau Lotnictwa obejmuje dziedziny zwizane z budow i eksploatacj techniki lotniczej, nawigacj lotnicz, zastosowaniem bojowym lotnictwa wojskowego oraz wytrzymaoci psychofizyczn personelu latajcego. Podstawowe badania s skoncentrowane na rozwizywaniu problemw efektywnej eksploatacji urzdze stanowicych wyposaenie i uzbrojenie wspczesnych statkw powietrznych, zasad eksploatacji techniki stosowanej
w nawigacji lotniczej oraz jej wykorzystania na wspczesnym polu walki. Badania s prowadzone rwnie w dziedzinach zwizanych z dydaktyk, psychologi lotnicz oraz histori lotnictwa. W strukturze Wydziau Lotnictwa znajduj si: Katedra Awioniki i Systemw Sterowania; Katedra Nawigacji Lotniczej; Katedra Nauk Oglnoksztaccych; Katedra Patowca i Silnika; Katedra Taktyki; Katedra Uzbrojenia;
2010/06
archiWum autOra
Gwny element uczelni

Wydzia lotnictwa stanowi podstawow jednostk organizacyjn uczelni. Ksztaci studentw wojskowych i cywilnych na kierunkach: lotnictwo i kosmonautyka oraz bezpieczestwo narodowe, a take wykonuje zadania zwizane z systemem doskonalenia kadry zawodowej na potrzeby Si Zbrojnych rP. Organizuje i koordynuje dziaalno dydaktyczno-wychowawcz, obejmujc przygotowanie kadr wojskowych w specjalnociach: pilota, nawigacja lotnicza oraz zarzdzanie ruchem lotniczym.
Zakad Bezpieczestwa Narodowego; Zakad Dydaktyki; Zakad Wychowania Fizycznego; Studium Jzykw Obcych; Akademicki Orodek Szkolenia Lotniczego; Orodek Szkolenia Kontrolerw Ruchu Lotniczego; Orodek Szkolenia Personelu TZKOP. W roku akademickim 2010/2011 planuje si uruchomienie nowych kierunkw ksztacenia nawigacji oraz logistyki. Dziekanem Wydziau Lotnictwa Wyszej Szkoy Oficerskiej Si Powietrznych jest pk nawig. prof. nadzw. dr hab. in. Marek Grzegorzewski
Katedra nauk Oglnoksztaccych

Powstaa w 1994 roku w wyniku poczenia Zakadu Przedmiotw Oglnoksztaccych i Zakadu Nauk Humanistycznych. Jej pierwszym szefem zosta pk dr in. Janusz Kalbarczyk. Pniej katedr kierowali: pk dr Antoni Grka, pk dr Tadeusz Graca, ppk nawig. dr Aleksander Garbacz. Obecnie 18-osobowemu zespoowi pracownikw katedry szefuje pk nawig. dr Andrzej Marciniuk (fot. 1). Katedra Nauk Oglnoksztaccych prowadzi dziaalno dydaktyczno-wychowawcz oraz naukowo-badawcz. Pracownicy Katedry Nauk Oglnoksztaccych wykonuj nastpujce zadania: realizuj obowizujce programy ksztacenia przedmiotw humanistycznych, oglnoksztaccych i oglnotechnicznych; opracowuj programy ksztacenia oraz bior udzia w planowaniu dziaalnoci dydaktyczno-wychowawczej i naukowo-badawczej WSOSP;
2010/06
FOt. 1. pk nawig. dr andrzej marciniuk szef Katedry nauk Oglnoksztaccych
modernizuj baz dydaktyczn katedry; prowadz prac metodyczn na potrzeby pilotw i pilotw instruktorw oraz inspektorw bezpieczestwa lotw; prowadz zajcia dydaktyczne oraz uczestnicz w dziaalnoci naukowo-badawczej; utrzymuj kontakty dydaktyczno-naukowe z rnymi orodkami naukowymi: Katolickim Uniwersytetem Lubelskim, Uniwersytetem Szczeciskim, Politechnik Rzeszowsk, Pastwow Wysz Szko Zawodow w Chemie, Wojskowym Instytutem Medycyny Lotniczej, Centralnym Archiwum Wojskowym, a take Muzeum Wojska Polskiego i Archiwum Akt Nowych w Warszawie.
Katedra Taktyki
Prowadzi dziaalno dydaktyczn i naukowo-badawcz w ramach ksztacenia studentw WSOSP w systemie studiw stacjonarnych i nie35

stacjonarnych oraz onierzy zawodowych w systemie ksztacenia kursowego. Katedra Zastosowa Bojowych powstaa 1 padziernika 1994 roku. Kontynuuje tradycje rozformowanego 30 wrzenia 1994 roku Centrum Doskonalenia Lotniczego oraz Katedry Taktyki Wyszej Oficerskiej Szkoy Lotniczej. Nowo utworzony zesp dydaktyczny przej zadania obydwu tych instytucji. W krtkim okresie funkcjonowania Katedra Taktyki nawizaa kontakty z wieloma uczelniami wojskowymi i cywilnymi oraz licznymi jednostkami lotniczymi bojowymi i szkolnymi. Kontakty te zaowocoway wymian dowiadcze praktykami i staami naukowymi pracownikw katedry oraz wykadami gocinnymi oraz prelekcjami. Efektem wspdziaania jest take uczestnictwo oficerw w konferencjach oraz pracach naukowo-badawczych organizowanych przez instytucje wsppracujce z katedr, dotyczcych tematyki pozostajcej w krgu zainteresowania pracownikw katedry. Naley rwnie wspomnie o wsplnych wiczeniach i publikacjach naukowych. Zesp dydaktykw systematycznie poszerza swoj wiedz oraz umiejtnoci, aby jak najlepiej przygotowywa kadry lotnicze do wykonywania zada na wspczesnym polu walki. W ramach kolejnej restrukturyzacji WSOSP przywrcono pierwotn nazw katedry od 1 lipca 2004 roku funkcjonuje ona jako Katedra Taktyki. W listopadzie 2009 roku utworzono Zakad Bezpieczestwa Narodowego z wykorzystaniem potencjau kadry naukowej i dydaktycznej wydzielonego z Katedry Taktyki. Do Zakadu Bezpieczestwa Narodowego odeszo dwch profesorw, czterech doktorw oraz jeden magister (fot. 2). Zadania Podstawowym zadaniem katedry jest ksztacenie studentw: wojskowych przyszych oficerw Si Powietrznych na kierunku lotnictwo i kosmonautyka, w specjalnociach: pilot, nawigator, kontroler ruchu lotniczego; cywilnych na kierunku bezpieczestwo narodowe, w specjalnoci bezpieczestwo powietrzne pastwa, oraz na kierunku lotnictwo i kosmonautyka. 36 przegld si powietrznych
FOt. 2. pk dr ryszard mazurek szef Katedry taktyki
W ramach ksztacenia kursowego Katedra Taktyki przygotowuje specjalistw na potrzeby dowodzenia pododdziaami lotniczymi oraz kierowania szkoleniem lotniczym i taktycznym. Obecnie dziaalno naukowo-badawcza jest ukierunkowana na teori i praktyk uycia pododdziaw lotnictwa na polu walki, szkolenie w jednostkach lotniczych oraz zabezpieczenie dziaa bojowych lotnictwa. Dziaalno dydaktyczno-wychowawcza ma na celu: zapewnienie wysokiego poziomu ksztacenia studentw (podchorych WSOSP i studentw cywilnych) oraz suchaczy kursw; wdraanie studentw i suchaczy do samodzielnego pogbiania wiedzy oglnej oraz specjalistycznej; opracowywanie i uaktualnianie programw ksztacenia; wychowywanie studentw i suchaczy w duchu umiowania ojczyzny i jej tradycji.
2010/06
Pracownicy katedry prowadz dziaalno naukowo-badawcz w zakresie: teorii i praktyki uycia pododdziaw lotnictwa na polu walki i szkolenia w jednostkach lotniczych; rozwizywania problemw zabezpieczenia dziaa bojowych lotnictwa; prognozowania potrzeb metodyki szkolenia taktycznego suchaczy kursw i podchorych WSOSP; modyfikacji procesu dydaktycznego w zakresie obejmujcym przedmioty ksztacenia; wsppracy z orodkami naukowymi oraz jednostkami organizacyjnymi szk wyszych. Efektem dziaalnoci naukowo-badawczej prowadzonej w katedrze s liczne publikacje monografie naukowe, podrczniki akademickie, artykuy w czasopismach zagranicznych i polskich oraz prezentowane w formie referatw na konferencjach midzynarodowych i krajowych.
Katedra nawigacji lotniczej

Powstaa w 1994 roku. Kontynuuje tradycje jednostek organizacyjnych, ktre w dbliskiej Szkole Orlt prowadziy nauczanie nawigacji lotniczej i pokrewnych jej dziedzin wiedzy. Historia Dzia przedmiotw specjalistycznych, w ktrym dominowaa nawigacja i pokrewne dziedziny lotnicze, wielokrotnie zmienia nazwy: 19251939 Dzia Przedmiotowy Aeronawigacji; 19451947 Cykl Nawigacji i Bombardowania OSL; 19471960 Cykl Nawigacji, Bombardowania i Meteorologii OSL; 19601972 Cykl Nawigacji i Bombardowania OSL (powrcono do wczeniejszej nazwy po utworzeniu w 1960 roku odrbnego Cyklu Meteorologii), a od 1968 roku Cykl Nawigacji i Bombardowania WOSL; 19721987 Cykl Szkolenia Lotniczego WOSL; 19871994 Zakad Szkolenia Lotniczego WOSL; od 1994 roku Katedra Nawigacji Lotniczej WSOSP.
2010/06
FOt. 3. pk nawig. prof. nadzw. dr in. tadeusz compa szef Katedry nawigacji Lotniczej
Kierownicy (szefowie) cykli, zakadw i katedry od 1945 roku: 19441945 mjr nawig. Piotr Gapiszko; 19451947 ppk nawig. Jerzy Nigof; 19471952 mjr obs. Jan Lemieszonek; 19521957 mjr nawig. Czesaw Gagajek; 19571968 ppk nawig. mgr in. Marian Wojewdzki; 19681971 ppk nawig. Lesaw Hubert; 19721973 pk nawig. mgr in. Marian Wojewdzki; 19731978 pk dypl. pil. Jan Mroczkowski; 19781979 pk dypl. pil. Leopold Szargut; 19791979 pk dypl. pil. Stanisaw Madej; 19801990 pk pil. dr Kazimierz Wolak; 19901994 pk pil. dr Stanisaw Niziski; 19941997 pk pil. dr Jerzy Szczygie; 19972002 pk nawig. prof. nadzw. dr hab. in. Marek Grzegorzewski; od 2002 pk nawig. prof. nadzw. dr in. Tadeusz Compa. 37

Zadania i dziaalno katedry Obecnie katedr kieruje pk nawig. dr in. Tadeusz Compa, prof. nadzw. WSOSP (fot. 3). Wojskowi i cywilni pracownicy naukowo-dydaktyczni prowadz zajcia w nastpujcych zespoach przedmiotowych: nawigacji lotniczej i radionawigacji; telekomunikacji lotniczej i zabezpieczenia ruchu lotniczego; zarzdzania ruchem lotniczym; topografii wojskowej; meteorologii i klimatologii; radiolokacji. Zadaniem katedry jest ksztacenie podchorych i studentw cywilnych wszystkich specjalnoci na kierunku lotnictwo i kosmonautyka, doskonalenie zawodowe onierzy zawodowych w systemie ksztacenia kursowego oraz prowadzenie dziaalnoci naukowo-badawczej, ukierunkowanej na: wykorzystanie systemw satelitarnych w nawigowaniu statkami powietrznymi i w procedurach podejcia do ldowania, zarzdzanie ruchem lotniczym, monitorowanie zagroe powodowanych przez ptaki oraz doskonalenie systemu i metodyki ksztacenia lotniczego. Dziaalno naukowo-badawcza, organizowanie konferencji i sympozjw naukowych, a take wsppraca z innymi uczelniami i placwkami naukowo-badawczymi oraz orodkami szkolenia lotniczego w kraju i zagranic pozwalaj na stae unowoczenianie i polepszanie jakoci ksztacenia kadr lotniczych oraz determinuj rozwj teoretycznych i praktycznych rozwiza w obszarze nawigacji lotniczej i kontroli ruchu lotniczego. Jest to moliwe dziki: prognozowaniu potrzeb w sferze zastosowania nowoczesnych systemw nawigacji lotniczej i zarzdzania ruchem lotniczym; wdraaniu do praktyki lotniczej i ksztacenia specjalistycznego teoretycznych podstaw oraz praktycznych rozwiza w zakresie systemu zarzdzania ruchem lotniczym, zastosowania satelitarnych systemw do okrelania pozycji statkw powietrznych i precyzyjnego sprowadzania ich do ldowania, a take monitorowania ruchu statkw powietrznych w strefach oraz monitorowania ruchu obiektw na lotnisku; 38 przegld si powietrznych rozwojowi bazy dydaktycznej, ukierunkowanemu na wykorzystanie symulatorw i technik symulacyjnych w ksztaceniu praktycznym specjalistw lotniczych, w Orodku Szkolenia Sub Ruchu Lotniczego; opracowywaniu podrcznikw, poradnikw, projektw norm obronnych, podrcznikw normalizacji obronnej, nowoczesnych materiaw dydaktycznych oraz dziaalnoci publicystycznej. W katedrze s licznie wykorzystywane specjalistyczne systemy ksztacenia praktycznego, wykorzystujce komputerow technik symulacyjn. Su one do prowadzenia zarwno zaj dydaktycznych, jak i dziaalnoci naukowobadawczej. W ramach katedry funkcjonuj nastpujce pracownie specjalistyczne i laboratoria: laboratorium ksztacenia praktycznego nawigatorw naprowadzania, wyposaone w komputerowy symulator zobrazowania sytuacji powietrznej; laboratorium technik satelitarnych (GPS); laboratorium Alpha Station z systemem przetwarzania i przesyania depesz sub ruchu lotniczego i danych meteorologicznych; pracownia meteorologii wyposaona w system odbierania zdj z satelitw meteorologicznych; pracownia topografii. Zajcia praktyczne podchorych, studentw cywilnych oraz suchaczy kursw s kontynuowane we wsppracujcych z katedr specjalistycznych orodkach: szkolenia kontrolerw ruchu lotniczego, szkolenia personelu Taktycznego Zespou Kontroli Obszaru Powietrznego (TZKOP) oraz szkolenia lotniczego, wyposaonego w symulatory lotu. Waniejsze publikacje T. Compa, Z. Skop: Ratownictwo lotnicze i lotniskowe. WSOSP, Dblin 2010 podrcznik akademicki; T. Compa: Zarzdzanie przepywem ruchu lotniczego. Podrcznik akademicki. WSOSP, Dblin 2009; J. wiklak, M. Grzegorzewski, H. Jafernik: Podstawy wykonywania lotw IFR. Podrcznik akademicki. WSOSP, Dblin 2008;
2010/06
T. Compa, R. Sikora: Kierunki rozwoju systemw CNS/ATM i ich wpyw na lotnictwo wojskowe. Praca badawcza. WSOSP, Dblin 2006; Z. Skop, T. Compa: Problemy zarzdzania ryzykiem w dziaalnoci lotniczej, Praca badawcza. WSOSP, Dblin 2007; T. Compa, S. Krop, Z. Skop: Optymalizacja wykorzystania przestrzeni powietrznej przez lotnictwo. Ocena procedur ATFCM. Praca badawcza. WSOSP, Dblin 2007; M. Grzegorzewski, T. Compa: Wykorzystanie symulatorw i technik symulacyjnych w szkoleniu kontrolerw ruchu lotniczego. Praca badawcza. WSOSP, Dblin; T. Compa, Z. Skop, P. Stalski: Moliwoci wdroenia w Siach Zbrojnych RP zasad i procedur NATO w zakresie poszukiwania i ratownictwa podczas dziaa bojowych. Praca badawcza. Wojskowe Centrum Normalizacji Jakoci i Kodyfikacji, Warszawa; T. Compa, H. Jafernik, Z. Skop: Wymagania lotnictwa wojskowego dla publikacji informacji lotniczych. Praca badawcza. WCNJK, Warszawa 2004; T. Compa, Z. Skop: Licencjonowanie personelu wojskowej Suby Ruchu Lotniczego wymagania i podstawy prawne. Praca badawcza. WSOSP, Dblin 2008; M. Grzegorzewski, T. Compa, J. Michta, K. Wjcik: Zaoenia taktyczno-techniczne symulatora kontroli ruchu lotniczego. WSOSP, Dblin 2007.
FOt. 4. pk dr in. Wojciech Kotlarz szef Katedry Patowca i Silnika
Katedra Patowca i Silnika

Jej podstawowym zadaniem jest ksztacenie suchaczy w zakresie techniki lotniczej oraz zasad wykonywania lotu, prowadzenie prac naukowo-badawczych, a take projektowanie i wykonywanie bazy dydaktycznej. Funkcj szefa katedry peni pk dr in. Wojciech Kotlarz (fot. 4). W katedrze znajduj si cztery zespoy przedmiotowe, ktrych dziaalno obejmuje zagadnienia dotyczce patowcw i silnikw samolotw transportowych, szkolnych i wielozadaniowych oraz migowcw, a take dotyczce aerodynamiki i mechaniki lotu oraz przedmiotw oglnotechnicznych.
2010/06
Baz dydaktyczn katedry stanowi: a) pi sal wykadowych; b) siedem laboratoriw specjalistycznych: laboratorium naziemnego przygotowania do lotw, wyposaone w samoloty PZL-130 Orlik i TS-11 Iskra; laboratorium naziemnego przygotowania do lotw, wyposaone w migowce Mi-2, W-3 Sok i kabin treningow migowca SW-4; laboratorium wytrzymaoci konstrukcji lotniczych; laboratorium aerodynamiki i mechaniki lotu; laboratorium wyposaenia statku powietrznego; pracownia grafiki inynierskiej; pracownia napdw lotniczych. Laboratorium wytrzymaoci konstrukcji lotniczych Laboratorium jest wyposaone w nastpujce stanowiska badawcze: 39
szkoLENiE i BEzpiEczEsTWo LoTW
Zdobywanie wiedzy
turbinowy silnik odrzutowy z dopalaczem A -21F3 (przekrj); turbinowy silnik odrzutowy z dopalaczem SNECMA ATAR 9K-50; turbinowe silniki migowe M 601T i AI-20M (przekroje); dwuprzepywowy turbinowy silnik odrzutowy AI-25; lotnicza wytwornica spronego powietrza AI9 (przekrj); b) urzdzenia i podzespoy silnikw lotniczych: elementy silnikw rnych typw (opatki, komory spalania, wirniki turbin itp.); zesp miga V510T (przekrj); elementy ukadw i instalacji silnikowych (pompy paliwowe, regulatory, wtryskiwacze, chodnice paliwowo-olejowe); c) plansze i rysunki techniczne w skali 1:1: turbinowy silnik migowcowy GTD-350 (przekrj); turbinowy silnik waowy ALISSON-250 (przekrj); turbinowe silniki odrzutowe SO-3 i A-21F-3 (przekroje); d) stanowiska komputerowe wyposaone w: wirtualny model CAD 3D silnika PZL-10B; wirtualny model CAD 3D silnika M 601T; symulator procedur uruchomienia silnika PT6A -25C; rodowisko do oblicze naukowo-technicznych MatLab. Wyposaenie pracowni napdw lotniczych pozwala na prowadzenie dziaalnoci dydaktycznej z zakresu budowy i eksploatacji lotniczych zespow napdowych. Odbywaj si w niej zajcia z takich przedmiotw, jak: silniki lotnicze i kosmiczne, eksploatacja statkw latajcych oraz technologia konstrukcji lotniczych. Pracownia grafiki inynierskiej Jest wyposaona w 17 stanowisk komputerowych z oprogramowaniem CAD UGS SolidEdge oraz systemem zintegrowanym CAD/CAM/CAE Unigraphics NX. Odbywaj si w niej zajcia z przedmiotw: grafika inynierska i zapis konstrukcji oraz CAD/CAM/ CAE.
2010/06
maszyn wytrzymaociow BT1-FR100THWA2K Zwick/Roell z ekstensometrem; uniwersaln maszyn wytrzymaociow; twardociomierz uniwersalny 930/250 Wolper Wilson. W laboratorium s prowadzone zajcia dydaktyczne w ramach takich przedmiotw, jak: wytrzymao materiaw i konstrukcji; materiay lotnicze; podstawy konstrukcji maszyn; lotnicze konstrukcje kompozytowe; technologia konstrukcji lotniczych. Wyposaenie laboratorium umoliwia studentom poznanie specyfiki i procedury pomiaru odksztace podczas rozcigania, ciskania oraz zginania, a take procedury identyfikowania materiaw lotniczych na podstawie pomiaru podstawowych waciwoci mechanicznych twardoci i wytrzymaoci rnymi metodami (pomiar twardoci metodami Brinella, Rockwella, Vickersa). Maszyna wytrzymaociowa umoliwia prowadzenie bada rnorodnych pocze oraz elementw konstrukcji lotniczych wykonanych z dowolnych materiaw w specyficznych technologiach. Zajcia laboratoryjne s prowadzone z wykorzystaniem stanowisk oraz specjalistycznego wyposaenia i oprogramowania, stosowanego w badaniach naukowych. Pracownia napdw lotniczych Wyposaenie tej pracowni obejmuje m.in.: a) silniki lotnicze: silniki tokowe ASz-62IR i ASz-82T (przekroje); silnik tokowy LIT-5 (przekrj); turbinowe silniki migowcowe GTD-350, PZL -10W i TW2-117 (przekroje); turbinowy silnik odrzutowy RD-10A (JUMO 004) (przekrj); turbinowy silnik odrzutowy RD-9B (przekrj); turbinowe silniki odrzutowe HO-10, SO-3, SO -3W i K-15 (przekroje); turbinowy silnik odrzutowy Lis-5; turbinowy silnik odrzutowy z dopalaczem R-11F-300 (przekrj); turbinowy silnik odrzutowy z dopalaczem R-29 (przekrj); 40 przegld si powietrznych
Laboratorium wyposaenia statku powietrznego Znajduj si w nim nastpujce makiety i przekroje: makiety kabin migowcw SW-4 Puszczyk i W-3W Sok; makiety instalacji powietrznych samolotw TS-11 Iskra, MiG-21 i Su-22; makiety instalacji paliwowej migowca Mi-2 i samolotw TS-11 Iskra i Su-22; makiety instalacji hydraulicznych samolotw TS-11 Iskra, MiG-21 i Su-22; makiety ukadw sterowania samolotw TS-11 Iskra, MiG-21 i Su-22; makieta instalacji klimatyzacji samolotu TS-11 Iskra; makieta instalacji powietrznej migowca Mi-2; stanowiska demonstracyjne sterowania migowca; stoiska piasty wirnika nonego i miga ogonowego migowca; przekrj skrzyda trapezowego samolotu TS-11 Iskra; przekrj struktury patowca samolotu TS-11 Iskra; migowiec W3-W Sok oraz samoloty TS-11 Iskra i PZL-130 Orlik. W laboratorium wyposaenia statku powietrznego znajduj si take przekroje elementw instalacji hydraulicznych, pneumatycznych, paliwowych (zbiorniki, pompy, rozdzielacze, zawory, regulatory) oraz elementw podwozia i ukadw hamulcowych. Wyposaenie laboratorium umoliwia prowadzenie zaj dydaktycznych z takich przedmiotw, jak: wyposaenie statku powietrznego; technologia konstrukcji lotniczych; eksploatacja statku powietrznego; wytrzymao materiaw i konstrukcji; budowa i projektowanie obiektw latajcych. Sale wykadowe do nauki eksploatacji rnego typu statkw powietrznych sala samolotu PZL-130 Orlik; sala migowca Mi-2 i W3 Sok; sale samolotu F-16.
2010/06
Sale s wyposaone w przekroje elementw statkw powietrznych, zespow napdowych oraz plansze pogldowe, przedstawiajce systemy, instalacje i ukady statkw. Dziaalno dydaktyczna katedry W katedrze s prowadzone zajcia ze studentami studiw wojskowych i cywilnych I i II stopnia na kierunku lotnictwo i kosmonautyka, a take kursy studium oficerskiego dla absolwentw wyszych uczelni cywilnych (rne specjalnoci wojskowe) oraz kursy doskonalce dla pilotw i personelu Suby Inynieryjno-Lotniczej, przeszkalanych na rnego typu samoloty i migowce eksploatowane przez Siy Powietrzne. Od kilku lat w katedrze s take prowadzone kursy przeszkolenia personelu technicznego na samolot F-16 oraz C-130 Hercules. Zadania te s wykonywane wsplnie z wybranymi jednostkami wojskowymi Si Powietrznych. Dziaalno naukowo-badawcza katedry obejmuje zagadnienie z zakresu: rozwoju i zastosowania techniki lotniczej; modelowania napdw lotniczych; zalenoci ukadu: pilotstatek powietrzny w aspekcie funkcji operatorskiej pilota; analizy procesw zachodzcych w turbinowych silnikach lotniczych; oceny wasnoci lotno-technicznych statkw powietrznych; wpywu toksycznoci spalin turbinowego silnika lotniczego na skaenie rodowiska naturalnego; rozwoju dydaktyki oraz procesw dydaktycznych w ramach prowadzonych zaj. Prace badawcze pracownikw katedry opublikowane w periodykach W. Kotlarz, R. Czapla, P. Przybyek: Informatyczne technologie tworzenia interaktywnych aplikacji w nauczaniu procedur zwizanych z eksploatacj silnikw lotniczych na przykadzie silnika PT6-25C. Dblin 2009. A. Rypulak, A. Koodziejski: Zastosowanie stacjonarnego trenaera lotu na bazie komputera PC i symulatora FALCON 4.0 w procesie praktycznego szkolenia i treningu pilotw samolotu F-16 lotnictwa SZ RP. Dblin 2008; W. Kotlarz, R. Czapla, B. Sporek, T. Zahorski: Zastosowanie nowoczesnych technik CAD 41
Zdobywanie wiedzy
szawsk, Wojskow Akademi Techniczn, Instytutem Technicznym Wojsk Lotniczych, WSK PZL-widnik SA, WSK PZL-Rzeszw SA, Wojskowymi Zakadami Lotniczymi nr 3 w Dblinie oraz Wojskowymi Zakadami Lotniczymi nr 4 w Warszawie. Wsppraca ta polega na wymianie dowiadcze, prowadzeniu wsplnych projektw i prac oraz indywidualnych kontaktach pracownikw naukowych. Katedra cile wsppracuje z Centrum Suby Inynieryjno-Lotniczej i Szko Podoficersk Si Powietrznych oraz wieloma jednostkami wojskowymi Si Zbrojnych RP.
w procesie nauczania budowy konstrukcji patowcw. Dblin 2006; A. Rypulak, A. Koodziejski: Komputerowy Symulator Lotu FALCON 4.0. Analiza moliwoci praktycznego wykorzystania w procesie szkolenia pilotw samolotu F-16 SP RP. Dblin 2006; W. Kotlarz, J. Szewczuk, T. Zahorski, O. Ostrowski: Interaktywny program wspomagajcy wykadowc instruktora. Dblin 2004; W. Kotlarz, M. Krlik, O. Ostrowski, W. Sarnowski: Analiza porwnawcza hydromechanicznego i elektronicznego ukadu zasilania i automatycznej regulacji turbinowego silnika odrzutowego. Dblin 2008. Waniejsze publikacje pracownikw katedry: Turbinowe zespoy i napdy rdem skae powietrza na lotniskach wojskowych. Praca zbiorowa pod red. W. Kotlarza. Dblin 2003; Regulacja silnika TW2-117A i TW3-117M. Praca zbiorowa pod red. J. Szewczuka i A. Tomaszewskiego. Dblin 2004. Wyrnione prace dyplomowe studentw, przygotowane w katedrze: pchor. A. Kowalski: Zastosowanie systemw CAD 3D do modelowania konstrukcji silnikw lotniczych na przykadzie M-601T. Praca inynierska. Promotor: mjr mgr in. R. Czapla. Dblin 2010; pchor. J. Latos, pchor. K. Piwaski: Multimedialny przewodnik czynnoci pilota w kabinie SW-4. Praca inynierska. Promotor: ppk mgr in. A. Koodziejski. Dblin 2008; pchor. Tomasz Litwinek: Analiza charakterystyk aerodynamicznych i osigw samolotu PZL-130TC-II Orlik w oparciu o obliczenia inynierskie i wnioski z eksploatacji w powietrzu. Praca inynierska. Promotor: ppk dr in. Ireneusz Smykla. WSOSP Dblin 2009; Rafa Pinkowski: Wpyw efektywnoci wspczesnych systemw ratowniczych na bezpieczestwo zag samolotw. Praca inynierska. Promotor: ppk dr in. I. Smykla. WSOSP 2010. Katedra Patowca i Silnika wsppracuje z krajowymi uczelniami, instytucjami i zakadami przemysowymi, m.in.: Politechnik Rzeszowsk, Politechnik Radomsk, Politechnik War42 przegld si powietrznych
Katedra awioniki i Systemw Sterowania

Katedra Awioniki i Systemw Sterowania powstaa w padzierniku 2002 roku, gdy Wysza Szkoa Oficerska Si Powietrznych przeja zada-
FOt. 5. pk dr in. andrzej rypulak szef Katedry awioniki i Systemw Sterowania
2010/06
FOt. 6 Sala wykadowa Katedry awioniki i Systemw Sterowania
nia Centrum Suby Inynieryjno-Lotniczej w Olenicy. Zadania wykonywane przez katedr dotycz gwnie dziaalnoci dydaktycznej i naukowo-badawczej (fot. 5). Baz dydaktyczn stanowi midzy innymi laboratoria specjalistyczne: laboratorium obiektywnej kontroli lotw; laboratorium multimedialnych systemw wspomagania szkolenia CBT (Multimedialny System Wspomagania Szkolenia Sowa); laboratorium awioniki; laboratorium analizy dwiku mowy (Cyfrowy System Rejestracji i Rekonstrukcji Sygnau Mowy na potrzeby lotnictwa wojskowego); laboratorium MSAMT (Informatyczny System Wspomagania Szkolenia Personelu Technicznego samolotw F-16). W ramach dziaalnoci dydaktycznej katedry odbywaj si zajcia z podchorymi i studentami, studiujcymi na kierunku lotnictwo i kosmonautyka (fot. 6). W katedrze s take prowadzone specjalistyczne kursy przeszkolenia dla pilotw i personelu Suby Inynieryjno-Lotniczej na rnego typu wojskowe statki powietrzne, w tym na samolot F-16. Dziaalno naukowo-badawcza katedry dotyczy m.in. problematyki:
2010/06
systemw rejestracji i analizy parametrw lotu statkw powietrznych; systemw rejestracji i rekonstrukcji sygnau; nowoczesnych form i metod ksztacenia technicznego e-learningu. symulatorw obsug technicznych statkw powietrznych.
Katedra uzbrojenia
Jej podstawowym zadaniem jest ksztacenie studentw w zakresie techniki lotniczej i zastosowania uzbrojenia lotniczego (fot. 7). W katedrze funkcjonuj trzy zespoy przedmiotowe, ktre zajmuj si systemami uzbrojenia lufowego, bombardierskiego i rakietowego. Ponadto prowadzone s tu specjalistyczne kursy z zakresu gospodarki materiaowej rodkw bojowych, awaryjnego opuszczania statkw powietrznych, obsugi EKSR i dwigu pokadowego oraz kursy przeszkolenia dla pilotw i Suby Inynieryjno-Lotniczej (SIL) na rnego typu wojskowe statki powietrzne. Baz dydaktyczn stanowi: a) sale wykadowe; b) laboratoria specjalistyczne: laboratorium rodkw bojowych bliskiego zasigu; 43
archiWum autOra
Zdobywanie wiedzy
oraz Politechnik Rzeszowsk. Wsppraca ta ma charakter instytucjonalny lub polega na indywidualnych kontaktach pracownikw katedry. W jej ramach s prowadzone prace doktorskie i habilitacyjne. W zwizku z wprowadzeniem do uzbrojenia samolotu F-16 planuje si stworzenie nowoczesnego laboratorium systemw uzbrojenia tego samolotu.
Orodek Szkolenia lotniczego Sub ruchu lotniczego

Orodek Szkolenia Lotniczego Sub Ruchu Lotniczego wchodzi w skad Wyszej Szkoy Oficerskiej Si Powietrznych i jest orodkiem certyfikowanym przez prezesa Urzdu Lotnictwa Cywilnego (certyfikat nr PL-81/CTO/2009). Orodek powsta w zwizku z wprowadzaniem w ycie prawodawstwa odnoszcego si do Jednolitej Europejskiej Przestrzeni Powietrznej oraz wymaganiami wsplnych operacji sojuszniczych (ICAO/NATO) w zakresie dostosowania parametrw jakoci szkolenia i standardw pracy personelu wojskowej suby ruchu lotniczego (fot. 8). Proces szkolenia w orodku jest na bieco nadzorowany przez Urzd Lotnictwa Cywilnego i dostosowany jest do wymaga krajowych, wynikajcych z ustawy Prawo lotnicze z 2002 roku, a take uregulowa midzynarodowych okrelonych przez ICAO/NATO, ECAC i Eurocontrol. Chodzi gwnie o takie dokumenty, jak: Annex 1 ICAO Personnel Licensing; Eurocontrol Specification for the ATCO Common Core Content Initial Training Edition Date: 21/10/2008; Directive 2006/23/EC of the European Parliament and of the Council of 5 April 2006 on a Community air traffic controller licence; Eurocontrol Safety Regulatory Requirement on ATM Services Personnel Ed. 2.0, (ESARR-5); STANAG 7204 ASP (edition 1, ratification draft 2). NATO minimum requirements for personnel providing air traffic services (ATS) in NATO-Led Operations 13 March 2009. W orodku s prowadzone nastpujce szkolenia lotnicze:
2010/06
FOt. 7. pk dr in. mirosaw adamski szef Katedry uzbrojenia
laboratorium sterowanych pociskw rakietowych; laboratorium elaboracji rodkw bojowych; laboratorium przygotowania statku powietrznego do lotu. Kadra katedry zajmuje si rwnie problematyk bezzaogowych statkw powietrznych, efektywnoci zastosowania uzbrojenia lotniczego, yroskopowymi ukadami naprowadzania oraz sieciocentrycznym polem walki (NCW). Uczestniczy w midzynarodowych i krajowych konferencjach naukowych, powiconych tematyce uzbrojenia. Wyniki swoich bada publikuje w czasopismach fachowych i resortowych. Katedra wsppracuje z krajowymi uczelniami i instytucjami, m.in. z: Wojskow Akademi Techniczn, Akademi Obrony Narodowej, Akademi Marynarki Wojennej, Instytutem Technicznym Wojsk Lotniczych, Politechnik witokrzysk 44 przegld si powietrznych
FOt. 8. certyfikat OSL-SrL
FOt. 9. Sala OSL-SrL
szkolenie teoretyczne w celu uzyskania licencji praktykanta kontrolera ruchu lotniczego; szkolenie teoretyczne oraz na symulatorze wceluuzyskaniauprawniewpisywanychdo licencji: uprawnienia kontroli lotniska instrumentalnejzuprawnieniemuzupeniajcymkontroli lotniska ADI/TWR; szkolenie odwieajce oraz szkolenie dla kontrolerw ruchu lotniczego dotyczce sytuacji szczeglnych i niebezpiecznych; szkolenie w celu uzyskania wiadectwa operatora radiotelefonisty stacji lotniskowej; egzaminowanie kontrolerw ruchu lotniczego w celu przeduenia wanoci uprawnie. Szkolenie wstpne prowadzone w orodku obejmuje cz teoretyczn oraz szkolenie na symulatorze i jest zakoczone egzaminem przed lotnicz komisj egzaminacyjn ULC w celu uzyskania licencji praktykanta kontrolera ruchu lotniczego. Licencja taka upowania do rozpoczcia szkolenia praktycznego w jednostkach (OJT). Aby utrzyma profesjonalny poziom szkolenia, Orodek Szkolenia Lotniczego Sub Ruchu Lotniczego wsppracuje z Orodkiem Szkolenia Lotniczego Polskiej Agencji eglugi Powietrznej oraz instruktorami szkolenia praktycznego z jednostek wojskowych Si Zbrojnych RP. Do dyspozycji orodka jest nowoczesna baza dydaktyczna Wydziau Lotnictwa WSOSP, pozwalajca na prowadzenie szkolenia na wyso2010/06
kim poziomie (fot. 9). Orodek wyposaono w nowoczesny symulator kontroli ruchu lotniczego z oprogramowaniem ARTMACS (Air Traffic Military And Civil Simulator), ktry umoliwia szkolenie personelu sub kontroli ruchu lotniczego w zakresie kontroli lotniska, kontroli zbliania i precyzyjnego podejcia. Oprogramowanie symulatora pozwala na symulowanie ruchu lotniczego w polskiej przestrzeni powietrznej. Baza danych symulatora obejmuje 90 typw wojskowych i cywilnych statkw powietrznych i pojazdw oraz rzeczywiste odwzorowanie lotnisk w Dblinie, Misku Mazowieckim, Krzesinach, Malborku, Powidzu, asku, a take cywilne lotnisko wirtualne. Symulator umoliwia poszerzenie obszaru ksztacenia praktycznego pozwala przygotowa kandydatw do realnego szkolenia praktycznego.
Zadania
W Orodku Szkolenia lotniczego Sub Ruchu lotniczego s szkoleni podchorowie (studiw
5-letnich i studium oficerskiego), studenci studiw cywilnych oraz kadra zawodowa z jednostek wojskowych Si Zbrojnych rP w ramach doskonalenia zawodowego. Kierownikiem Orodka Szkolenia Lotniczego SrL WSOSP jest ppk nawig. mgr in. jan michta (fot. 10).
45
archiWum autOra (2)
Zdobywanie wiedzy
Zostao wydzielone w 1990 roku z Zakadu Przedmiotw Oglnoksztaccych uczelni. SJO WSOSP odpowiada za: ksztacenie w zakresie oglnego jzyka angielskiego; ksztacenie w zakresie specjalistycznego jzyka angielskiego; egzaminowanie suchaczy kursw na poziomach I i II wedug STANAG 6001; egzaminowanie suchaczy kursw jzyka specjalistycznego (SET, Frazeologia jzyka angielskiego dla pilotw/ATC, itp.) zgodnie z rygorami kursw; przygotowanie specjalistycznych programw szkolenia jzykowego; rozwj bazy dydaktycznej; modyfikacje i unowoczenianie programw ksztacenia; implementowanie nowych metod nauczania, materiaw dydaktycznych oraz opracowywanie sylabusw i programw szczegowych na potrzeby ksztacenia jzykowego zgodnie z obowizujcymi normami resortowymi MON. W studium s ksztaceni: podchorowie WSOSP; studenci studiw cywilnych stacjonarnych kierunku: lotnictwo i kosmonautyka; studenci studiw cywilnych stacjonarnych kierunku: bezpieczestwo narodowe; studenci studiw cywilnych niestacjonarnych kierunku: lotnictwo i kosmonautyka; studenci studiw cywilnych niestacjonarnych kierunku: bezpieczestwo narodowe; suchacze kursw General English poziom I, II i III wedug STANAG 6001; suchacze kursw Specialised English Terminology/SET; suchacze kursw doskonalcych poziom I, II i III wedug STANAG 6001; suchacze kursw uzupeniajcych poziom I+, II+; suchacze kursw Frazeologia jzyka angielskiego dla pilotw; suchacze kursw Frazeologia jzyka angielskiego dla SRL/ATC controllers. Ze wzgldu na wymogi ICAO dotyczce potwierdzania stopnia znajomoci jzyka angielskie2010/06
FOt. 10. ppk nawig. jan michta kierownik OSL-SrL
Niektre sytuacje, ktre mog zaistnie na lotniskach, wymagaj bezbdnego wykonania czynnoci. Na symulatorze mona uj w formy algorytmw postpowanie w konkretnych sytuacjach awaryjnych. wiczenia i treningi na symulatorze pozwalaj kontrolerom zyska poczucie pewnoci zachowa w sytuacji rzeczywistego zagroenia. Zdobyte podczas systematycznych wicze umiejtnoci, utrwalone postawy i motywacje do sprawnego dziaania zwalniaj studentw i trenujcych od koniecznoci staego kontrolowania czynnoci stereotypowych, zmniejszaj ich napicie nerwowe oraz uodporniaj na stresy.
Studium jzykw Obcych Wyszej Szkoy Oficerskiej Sil Powietrznych

Studium Jzykw Obcych WSOSP (SJO WSOSP) stanowi funkcjonaln komrk organizacyjn Wydziau Lotnictwa WSOSP (fot. 11). 46 przegld si powietrznych
sw specjalistycznych w zalenoci od potrzeb instytucji zlecajcych szkolenie jzykowe.
Zakad Wychowania fizycznego

Zakad Wychowania Fizycznego (ZWF) jest jednostk organizacyjn Wydziau Lotnictwa Wyszej Szkoy Oficerskiej Si Powietrznych. Prowadzi dziaalno naukowo-dydaktyczn w zakresie szeroko rozumianej kultury fizycznej obejmujcej przygotowanie fizyczne podchorych, zawodowej kadry wojskowej oraz studentw cywilnych. Zakad Wychowania Fizycznego wykonuje nastpujce zadania: prowadzi proces dydaktyczny podchorych, kadry zawodowej oraz studentw cywilnych; prowadzi dziaalno naukowo-badawcz w zakresie kultury fizycznej; uczestniczy w konferencjach naukowych; propaguje aktywne formy wypoczynku i relaksu organizuje zawody sportowe w grach zespoowych i sportach indywidualnych na rnych poziomach; przygotowuje reprezentacj WSOSP do udziau w zawodach rnego szczebla WP oraz cywilnych, a take prowadzi sekcje sportowe; modernizuje baz naukowo-dydaktyczn oraz wprowadza nowoczesne formy aktywnoci ruchowej na podstawie bada naukowych. Wszechstronny rozwj fizyczny podchorych, studentw i kadry zawodowej jest zapewniony dziki wykadom z teorii wychowania fizycznego, a take prowadzeniu zaj praktycznych, obejmujcych atletyk terenow, gimnastyk, walk wrcz, pywanie, gry zespoowe oraz kondycyjno-sprawnociowe przygotowanie do lotu. Kadr naukowo-dydaktyczn Zakadu Wychowania Fizycznego stanowi onierze zawodowi oraz pracownicy cywilni specjalici
FOt. 11. ppk Wodzimierz ceglarski kierownik Studium jzykw Obcych WSOSP
go przez pilotw/nawigatorw oraz personel ATC, SJO WSOSP podjo wspprac z Orodkiem Ksztacenia Jzykowego OISE Bristol z Wielkiej Brytanii i przygotowao 10 nauczycieli jzyka angielskiego do prowadzenia zaj w zakresie Aviation English. Nauczyciele ci zostali zgoszeni do Urzdu Lotnictwa Cywilnego w celu dalszego szkolenia w zakresie egzaminowania wedug standardu ELPAC i RELTA/ICAO. Studium Jzykw Obcych WSOSP wsppracuje z orodkiem ksztacenia nauczycieli jzyka angielskiego w Lackland (USA) w zakresie ksztacenia na kursach BAELIC, AELIC, MDC (Material Development Course) oraz MELT (dla personelu zarzdzajcego). Zgodnie z wymogami nowej edycji programu ramowego SJO WSOSP wprowadzio do systemu elementy ksztacenia w zakresie Aviation English i Military English. Jest jednoczenie przygotowane do prowadzenia innych kur2010/06
Sekcje sportowe w WSOSP
eprezentanci WSOSP zdobywali medale na mistrzostwach Wojska Polskiego w rnych dyscyplinach. W WSOSP dziaaj takie sekcje sportowe, jak: lekkoatletyka, siatkwka, koszykwka, judo, krav maga, pywanie, OSF, tenis ziemny.
47
FOt. 13. W czasie wolnym studenci WSOSP mog korzysta z basenu znajdujcego sie na terenie uczelni.
FOt. 12. ppk dr Zbigniew Wochyski kierownik Zakadu Wychowania Fizycznego
w rnych dziedzinach sportu. Kadra zakadu aktywnie uczestniczy w yciu naukowym prowadzi badania, publikuje prace naukowe w czasopismach naukowych oraz wdraa do praktyki nowe rozwizania naukowe z zakresu kultury fizycznej. Jednym z zada kadry zakadu jest prowadzenie sekcji sportowych. Reprezentanci rnych dyscyplin sportowych z sukcesami uczestnicz w zawodach szczebla Si Powietrznych oraz mistrzostwach Wojska Polskiego, a take imprezach cywilnych. Reprezentacje WSOSP wielokrotnie uczestniczyy w zawodach midzynarodowych szczebla NATO. Uczelnia wsppracuje z francusk uczelni lotnicz z Salon-de-Provence. Zakad Wychowania Fizycznego by organizatorem rnego rodzaju imprez sportowych i zawodw w rnych dyscyplinach, w tym mistrzostw Wojska Polskiego, mistrzostw Si Powietrznych, midzynarodowych zawodw wojsko48 przegld si powietrznych
wych oraz imprez sportowych dla spoecznoci Dblina. Kadr naukowo-dydaktyczn ZWF reprezentuj: ppk dr Zbigniew Wochyski kierownik ZWF (fot. 12), ppk mgr Kazimierz Somiany starszy wykadowca, mjr mgr Wojciech Romaniak wykadowca, kpt. mgr Andrzej Grejner asystent wykadowca oraz kpt. mgr Robert Taaj starszy instruktor. Pracownikami cywilnymi ZWF s: dr Andrzej Stelgowski adiunkt, mgr Mieczysaw Gugaa wykadowca, mgr Robert Jdrys starszy wykadowca, mgr Kamil Czapla, mgr Artur Osypisk oraz mgr Konrad Zdziechowski. Od kilku lat pracownicy naukowi ZWF unowoczeniaj proces przygotowania fizycznego do lotw. Prowadz prace naukowo-badawcze z zakresu medycyny lotniczej oraz wychowania fizycznego i sportu. W wyniku podjcia pracy naukowej nad precyzyjnym ksztaceniem psychofizycznym pilota zorganizowano laboratorium diagnostyki wysikowej im. pk. dr. Piotra Stechniego, unowoczeniono lotniczo gimnastyczne przyrzdy specjalne (LGPS) oraz opracowano system do diagnozowania ukierunkowanego wysiku fizycznego pilota w rnych strefach przemian metabolicznych. Wsplnie z Wojskowym Instytutem Medycyny Lotniczej jest realizowany projekt naukowo-rozwojowy System
2010/06
archiWum autOra
do treningu podnoszcy ukad rwnowagi oraz koordynacj wzrokowo-ruchow pilotw samolotw wielozadaniowych. W zakadzie s prowadzone prace naukowo-badawcze w zakresie takich zagadnie, jak: przydatno testw sprawnociowych jako kryterium oceny sprawnoci ukierunkowanej i specjalnej; ocena cech temperamentnych podchorych poddanych wybranym testom ukierunkowanej sprawnoci fizycznej; ocena habituacji w zakresie koordynacji wzrokowo-ruchowej z zastosowaniem nowoczesnego systemu wizualizacji; zastosowanie markerw wysikowych w wietle potrzeb szkoleniowych w procesie specjalistycznego przygotowania podchorych do lotw; wykorzystanie wskanikw biochemicznych do oceny moliwoci wykonywania manewrw napinajcych minie w wietle bada na wirwce przecieniowej; ocena stanu psychomotorycznego podchorych w aspekcie przygotowa do lotw (fot. 13); dziaalno naukowo-wdroeniowa. Osignicia naukowe Zakadu Wychowania Fizycznego w roku akademickim 2009/2010 zostay przedstawione w omiu pracach naukowo-badawczych podczas trzech konferencji naukowych, w tym jednej rangi midzynarodowej.
Zakad bezpieczestwa narodowego

Od padziernika 2009 roku w Wyszej Szkole Oficerskiej Si Powietrznych uruchomiono nowy kierunek studiw cywilnych pierwszego stopnia
FOt. 14. dr mirosawa marciniuk kierownik Zakadu Bezpieczestwa narodowego
stacjonarnych i niestacjonarnych bezpieczestwo narodowe, w specjalnoci: bezpieczestwo powietrzne pastwa. W zwizku z tym powoano Zakad Bezpieczestwa Narodowego, stanowicy jednostk organizacyjn Wydziau Lotnictwa WSOSP, majcy za zadanie dziaalno dydaktyczno-wychowawcz i naukowo-badawcz. Pracownicy Zakadu Bezpieczestwa Narodowego opracowuj i realizuj programy ksztacenia z przedmiotw: podstawowych, takich jak: ekonomia, wspczesne systemy polityczne, wiedza o pastwie i prawie, geografia, historia, administracja; kierunkowych, takich jak: teoria bezpieczestwa, polityka bezpieczestwa, system bezpieczestwa narodowego, midzynarodowe stosunki wojskowe, midzynarodowe stosunki polityczne, zarzdzanie kryzysowe, logistyka w sytuacjach kryzysowych, diagnostyka zagroe bezpieczestwa, bezpieczestwo lotw i ochrona lotnictwa, port lotniczy procedury bezpieczestwa, podstawy funkcjonowania lotnictwa cywilnego i pastwowego, zarzdzanie bezpieczestwem w ruchu lotniczym, ratownictwo lotnicze, siy powietrzne w narodowym i sojuszniczym systemie obronnym; specjalistycznych, takich jak: modu administracyjno-prawny, spoeczno-ekonomiczny, zarzdzanie bezpieczestwem oraz siy zbrojne w systemie bezpieczestwa do wyboru przez studenta. Moduy obejmuj m.in. przedmioty: reagowanie kryzysowe, ekonomika bezpieczestwa, zasoby obronne lotnictwa cywilnego, zapobieganie terroryzmowi. Zakad Bezpieczestwa Narodowego organizuje rwnie praktyki studenckie w instytucjach cywilnych i wojskowych, m.in. w komrkach reagowania kryzysowego urzdw miast, gmin, starostw powiatowych, w wybranych jednostkach organizacyjnych Policji, Stray Granicznej, Pastwowej Stray Poarnej oraz przedsibiorstwach lotniczych, PLL LOT. Pracownicy Zakadu Bezpieczestwa Narodowego uczestnicz w dziaalnoci dydaktycznej i naukowo-badawczej szkoy, nawizuj kontakty z orodkami naukowymi w kraju i za granic. Kierownikiem Zakadu jest dr Mirosawa Marciniuk, wieloletni pracownik naukowo-dydaktyczny WSOSP (fot. 14). 49
2010/06
DoWiaDczENia Dbao o majtek
mgr Waldemar bienieK Wysza Szkoa Oficerska Si Powietrznych Absolwent WOSL, Uniwersytetu Marii Curie-Skodowskiej i studiw podyplomowych z zakresu zarzdzania lotnictwem i zamwie publicznych w AON. Pracowa na rnych stanowiskach w szkoach wyszych, a take suy w jednostkach logistycznych. Obecnie peni funkcj kanclerza w WSOSP.
Pion kanclerza
W 2006 roku rozpoczto proces uwaszczenia Wyszej Szkoy Oficerskiej Si Powietrznych. Zwizane z tym przeksztacenia prawno-organizacyjne wymagay utworzenia wasnych struktur logistycznych.
P
ierwszym zadaniem nowo utworzonego pionu byo sprawne zakoczenie przejmowania na wasno dotychczas uytkowanego mienia. Uczelnia przeja grunty o cznej powierzchni okoo 44 ha, z 31 budynkami i 57 budowlami o cznej wartoci 101 000 mln z. Do gwnych zada pionu kanclerza nale: podejmowanie dziaa i decyzji zapewniajcych zachowanie, waciwe wykorzystanie majtku uczelni oraz jego powikszenie i rozwj,
a take waciwe funkcjonowanie szkoy jako jednostki wojskowej; organizowanie i koordynowanie dziaalnoci administracyjnej, finansowej, technicznej oraz gospodarczej; nadzorowanie wydzielonej dziaalnoci gospodarczej, prowadzonej przez wyodrbnione jednostki organizacyjne uczelni; finansowo-logistyczne zabezpieczenie procesu dydaktycznego oraz pozostaych obszarw dziaalnoci uczelni; rozbudowywanie bazy dydak2010/06
jarOSaW WiniEWSKi
Ogniwo
Pion kanclerza utworzono w 2007 roku. usytuowano go w strukturze szkoy jako jeden z czterech gwnych pionw funkcjonalnych razem z pionem dydaktycznym (Wydziau Lotnictwa), pionem prorektora do spraw ksztacenia i studenckich oraz pionem zastpcy rektora. Personel pionu w caoci stanowi pracownicy wojska.
tyczno-administracyjnej oraz socjalno-bytowej. W skad pionu kanclerza wchodz nastpujce komrki organizacyjne: kwestura wykonuje zadania zabezpiecze- Waciwe funkcjonowanie pionu kanclerza owocuje zakunia finansowego uczelni okrela zasady wy- pem nowych pomocy dydaktycznych dla uczelni. konywania czynnoci dotyczcych gospodarki finansowej oraz prowadzi rachunkowo osobowych w systemie ywienia zamkniteuczelni przez organizowanie ksigowoci, kal- go (stowka studencka), gospodarowania kulacji wynikowej kosztw oraz sprawozdaw- rodkami ywnoci i sprztem ywnociowym oraz nadzoru nad gospodark rodkami spoczoci finansowej; dzia organizacyjny wykonuje zadania ywczymi prowadzon przez tzw. wyodrbobsugi administracyjnej pionu kanclerza nion dziaalno gospodarcz; wyodrbniona dziaalno gospodarcza (zamwienia publiczne planowanie i prowadzenie procedur przetargowych, obsuga praw- (domy studenckie Ikar i Dedal, dom asyna), realizuje przedsiwzicia planistyczne stencki, podporzdkowane organizacyjnie i sprawozdawcze oraz koordynuje wykonanie dziaowi ywienia bufety studenckie Piekieplanu rzeczowo-finansowego w obszarze wy- ko i Aviator oraz Orodek Szkoleniowodatkw logistycznych; NOTATKA dzia materiaowo-techniczny Waciwe funkcjonowanie uczelni zawiera si w podstawowym zadaniu piowykonuje zadania organizowania i nu kanclerza, ktrym jest: podejmowanie dziaa zapewniajcych zachowanie, waciwe wykorzystanie majtku uczelni oraz jego powikszenie i rozwj, a takkierowania gospodark mieniem, zae waciwe funkcjonowanie szkoy jako jednostki wojskowej bezpieczenia transportowego, biecej obsugi informatycznej, gospodarowania przydzielonymi przez oddzia gospo- -Wypoczynkowy Okuninka) wykonuj darczy przedmiotami zaopatrzenia mundurowe- zadania w zakresie usug gastronomiczno-hogo oraz ewidencji i rozliczania zuytych rod- telowych, szkoleniowych, kulturalno-rozrywkowych oraz rekreacyjno-wypoczynkowych. kw bojowych; dzia infrastruktury ma za zadanie utrzy- W ubiegym roku dziaalno ta zostaa poma i eksploatowa obiekty uczelni, przygo- szerzona o usug zakwaterowania studentw towywa dokumentacj i nadzorowa inwesty- kierunkw cywilnych; wydawnictwo prowadzi dziaalno wycje, a take przeprowadza konserwacj i remonty, przygotowywa i rozlicza roboty dawnicz we wasnym zakresie na podstawie budowlane, utrzymywa tereny zielone oraz planu wydawniczego oraz w systemie usug zleconych, zajmuje si dodrukiem podrczniprowadzi ewidencj nieruchomoci; dzia ywienia wykonuje zadania w za- kw dla Biblioteki Fachowej WSOSP oraz in kresie zabezpieczenia ywienia stanw n dziaalnoci poligraficzn.
2010/06
51
archiWum autOra
DoWiaDczENia Trudne pocztki
pk w st. spocz. pil. dr jerZy SZcZygie Absolwent Oficerskiej Szkoy Lotniczej (1964). Sub rozpocz w 45 Puku. Nastpnie suy w 11 plm OPK kolejno jako pilot, starszy pilot, szef strzelania powietrznego eskadry oraz dowdca eskadry. By pracownikiem AON, WOSL oraz WSUPiZ w Rykach. Od 1988 r. na emeryturze.
jarOSaW WiniEWSKi
85 lat Szkoy Orlt

jeli geniusz ludzki doprowadzi do tego, e czowiek zapanuje nad powietrzem, bdzie to najwikszy wynalazek od czasu ognia i koa, przede wszystkim tym waniejszy, e rozwinie i wzbogaci do niedajcych si przewidzie rozmiarw umys ludzki Z oficjalnego komunikatu aeroklubu Francji z 1882 roku
d niepamitnych czasw czowiek zazdroci ptakom umiejtnoci latania. Z czasw staroytnych pochodzi mit mwicy o Aleksandrze Macedoskim (356323 p.n.e.), ktry lata w zotej klatce, unoszonej przez cztery gryfony (rys. 1)1. Istniej take przekazy historyczne o miakach usiujcych wzbi si w powietrze na skonstruowanych przez siebie aparatach. Przeszkod w stworzeniu urzdzenia umoliwiajcego przelot wikszego dystansu by brak napdu. Konstruowano wic szybowce, aby, skaczc z grki, zazna rozkoszy swobodnego lotu. Wiele tych prb konstruktorzy przypacali yciem, jednak nie zniechcao to innych budowali kolejne maszyny, obserwujc pojawiajce si zjawiska. 52 przegld si powietrznych
W Polsce modele latajce budowa Czesaw Taski. W 1895 roku pod wpywem wiadomoci o prbach szybowca, prowadzonych przez Otto Lilienthala, zacz budowa wasny szybowiec, ktry wykonywa nawet krtkie skoki. Pozwalao to pozna podstawowe zjawiska, jakie wystpuj na modelu podczas prb. Nie porzucono take myli o napdzie pojazdu powietrznego. Wwczas ju uywano silnika parowego, postanowiono wic zainstalowa go w samolocie. W 1899 roku tak maszyn, podobn do nietoperza, zaprojektowa Francuz Clement Ader. Swj aparat nazywa Avion (rys. 2)2.
1 j. Wieruch: Od braci Wright do braci Rutan. Egros Warszawa 1999, s. 23. 2 tame, s. 34.
2010/06
Nadziej na napd dla samolotu da konstruktorom lotniczym silnik spalinowy. Pierwsze prby nie byy jednak udane. Z powodu braku chodzenia i maej mocy silnik szybko si przegrzewa, a uniesienie czowieka w cikiej maszynie wci nie byo moliwe. Nie wynaleziono jeszcze silnika o korzystnym stosunku wytwarzanej mocy do masy. Wszystkie silniki parowe oraz benzynowe w tamtych czasach byy zbyt cikie, by umieszcza je w delikatnej konstrukcji samolotu. Na przeomie XIX i XX wieku w powietrzu pojawiy si sterowce. Napeniana wodorem wielka, cygaroksztatna powoka umoliwiaa uniesienie cikiego silnika i ludzi. Karier tych statkw powietrznych przerwaa spektakularna katastrofa sterowca Hindenburg w maju 1937 roku. Rozwj sterowcw nie zniechci konstruktorw do dalszego poszukiwania lekkiego i mocnego silnika do napdu aeroplanu. Sukcesem zakoczyy si prby braci Wright. Na podstawie wylicze Lilienthala konstruowali oni w swoim warsztacie rowerowym modele i osobicie sprawdzali, jak dziaaj. Pniej zbudowali szybowiec, rozwizujc tym samym problem sterowania. Powierzchnia nona skrzyde ich drugiego wynalazku wyniosa 27,6 m2 bya to wic konstrukcja prawie dwukrotnie wiksza ni pierwsza3. Niestety uzyskiwana sia nona bya o 30% mniejsza ni oczekiwana, take opr by znacznie wikszy. Bracia Wright wymieniali spostrzeenia ze znanymi konstruktorami szybowcw. W pracach wspomaga ich inynier i konstruktor Octave Chanute4 oraz jego asystenci E.C. Huffaker i G.A. Spratt. W 1902 roku bracia zbudowali trzeci szybowiec Glider 3, do ktrego zaprojektowali skrzyda, uwzgldniajce wyniki bada, ktre prowadzili w zbudowanym przez siebie tunelu aerodynamicznym.
Rys. 1. Aleksander Macedoski w swoim latajcym pojedzie
Rys. 2. Avion Adera
Pierwszy napd
Gdy w 1903 roku bracia Wright zaczli budowa samolot, problemem byy silnik i migo. Wsppracujcy z nimi mechanik c. taylor w cigu szeciu tygodni wykona wedug pomysu Wrightw czterocylindrowy silnik. Way 180 funtw i rozwija moc 12 hP przy prdkoci obrotowej silnika 1025 obr./min.
Pierwszy samolot
Aparat, nazwany Flyer, mia rozpito 12,1 m, a jego powierzchnia cakowita wynosia 46,5 m2. Pierwszy silnik uleg uszkodzeniu w wyniku mrozu. Czekajc na nowy odlew bloku, bracia pracowali nad zmianami w silniku, uzyskali nawet wzrost chwilowej moc do 16 HP (11,9 kW). Stwierdzili, e silnik bardzo szybko traci moc na skutek przegrzewania. Udoskonalili konstru2010/06
kcj zaprojektowali migo, a pniej, metod prb i bdw, wykonali dwa miga pchajce o rozpitoci 2,4 m. Pierwsz prb startu wykonano 12 grudnia 1903 roku. Za sterami siedzia Wilbur Wright. Po zwolnieniu liny trzymajcej samolot wystartowa ostro w gr do wysokoci okoo 5 m nad zbotame, s. 55. chanute Octave (18321910) amerykaski inynier, konstruktor mostw, wynalazca, teoretyk i pionier lotnictwa. Z pochodzenia Francuz. W latach 18941898 zbudowa wiele szybowcw, na ktrych jego asystent a. herring wykona ponad tysic lotw.
3 4
53
FOt. 1. Samolot Ettrich
archiWum autOra
FOt. 2. Samolot Zbieraskiego i cywiskiego
czem. Nastpnie, na skutek bdu pilota, opad na skrzydo, zarywajc si w piasku i amic pozy. Podczas 3,5-sekundowego lotu Wilbur pokona dystans okoo 30 m. Nastpn prb lotu bracia przeprowadzili kilka dni pniej, 17 grudnia 1903 roku. Tym razem tor zosta uoony poziomo. Startowa Orwill. O godzinie 10.35 rozpocz lot przy prdkoci wiatru 32 km/h. W czasie 12 s Flyer przelecia 36 m od miejsca oderwania. Nastpn prb przeprowadzi Wilbur o godzinie 11.20 lot trwa okoo 12 s, a aparat wykona lot na odlego 53 m. Do koca dnia bracia wykonywali coraz dusze loty, uczc si na bdach techniki pilotowania. W Kitty Hawk, w stanie Pnocna Karolina w Stanach Zjednoczonych, po raz pierwszy w historii czowiek wznis si nad ziemi na maszynie ciszej od powietrza, wyniesiony si migie5. Po tym wrcz sensacyjnym wydarzeniu w szybkim tempie zaczy powstawa coraz doskonalsze konstrukcje silnikw. Organizowano rwnie wytwrnie samolotw. W 1908 roku Wilbur Wright wykona lot na dystansie 120 km, a w 1909 roku L. Bleriot pokona samolotem kana La Manche. Narodzio si lotnictwo.
lotnictwo na ziemiach polskich

W Polsce, rozdzielonej zaborami, rwnie mylano o tym nowym wynalazku. W zaborze rosyjskim lotnictwem ywo interesowa si ksi Stanisaw Lubomirski6, organizator rnych konkursw. W 1910 roku w Warszawie przedstawi projekt zaoenia towarzystwa akcyjnego Aviata. 54 przegld si powietrznych
Ksi zamierza stworzy w stolicy szko pilotw oraz warsztaty lotnicze. Jego pertraktacje z rzdem rosyjskim zakoczyy si ugod Rosjanie zgodzili si na wybudowanie niezbdnych dla szkoy i warsztatw pomieszcze, jednak pod warunkiem, e do szkoy bd przyjmowani rwnie oficerowie rosyjscy. Uzyskano 15-letni koncesj na uytkowanie Pola Mokotowskiego. W cigu roku postawiono hangary, warsztaty i inne niezbdne budynki. Towarzystwo Aviata ju w 1910 roku przystpio do organizowania szkoy i na jej potrzeby zakupio kilka samolotw Ettrich (fot. 1), Rumpler i Bleriot. Szkoa Aviaty posiadaa siedem samolotw, w tym: trzy dwupaty Farman, dwa jednopaty Ettrich i dwa Blerioty. Ksi Lubomirski pragn take budowa samoloty. Planowano nie tylko produkcj seryjn znanych aeroplanw, ale rwnie chciano umoliwi prywatnym konstruktorom prac nad ich wasnymi projektami. W tej wytwrni powsta pierwszy polski samolot, zaprojektowany i zbudowany przez Czesawa Zbieraskiego (fot. 2), oraz samolot inyniera Czesawa Taskiego. Latem 1911 roku w szkole rozpoczto szkolenie lotnicze. Pierwszym kierownikiem placwki zo5 6
j. Wieruch: Od braci...s. 74. Lubomirscy magnacki rd ksicy pochodzenia polskiego herbu Szreniawa (odmienna). Swoj wietno rodzina zawdzicza Sebastianowi Lubomirskiemu (zmaremu w 1649 roku), kasztelanowi wojnickiemu, hrabiemu witego cesarstwa rzymskiego narodu niemieckiego. jedn z gwnych siedzib ksit Lubomirskich by Winicz.
2010/06
WWW.ELKnEt.PL/hiStOria-LOtnictWa
FOt. 3. Pierwsza grupa Polakw - lotnikw w szkole w Pau
sta Henryk Segno. Po jego wypadku kierownictwo przej synny ju wwczas pilot Micha Scipio del Campo. Oprcz szkolenia lotniczego towarzystwo organizowao w soboty i niedziele loty pokazowe dla publicznoci. Szykany zaborcy i niedotrzymanie obietnic spowodoway, e w 1912 roku szkoa upada. Majtek przeszed w rce rosyjskie. Zabroniono dostpu do lotniska. W latach 19121914 byo ono uytkowane przez rosyjskie lotnictwo wojskowe. Rosja nie posiadaa wasnej szkoy lotniczej i wysyaa swoich onierzy, kandydatw na pilotw, do Francji. Zbiegiem okolicznoci wrd nich byli rwnie Polacy. W tamtych latach jedynie Aeroklub Francji wydawa oficjalne dyplomy pilotw. W lipcu 1910 roku zdobyli je lejtnant marynarki Grzegorz Piotrowski i porucznik Matyjewicz-Maciejewicz7. W tym samym czasie szkolia si we Francji inna grupa Polakw, a wrd nich Micha hr. Scipio del Campo, Adam Haber-Wyski oraz Henryk Segno. W armiach trzech zaborcw byo wielu Polakw, m.in. pokana grupa, ktra przez sub w lotnictwie chciaa suy Polsce. Nie prnowao spoeczestwo. W zaborze austriackim, najwicej organizacji powstao we Lwowie. Ju 25 sierpnia 1884 roku powoano tam Aeronautyczne Towarzystwo Aukcyjne dla Przedsibiorstw Powietrznej eglugi. W 1909 roku z inicjatywy inyniera Libaskiego odbyo si pierwsze posiedzenie Zwizku Awiatycznego Student. Natomiast wiosn 1910 roku z inicjaty2010/06
wy inynierw J. Webera i Z. Sochackiego powsta zesp do budowy samolotu. Organizowano wystawy lotnicze poczone z pokazami, w ktrych udzia brali zagraniczni piloci8. Dziaania te suyy propagowaniu lotnictwa. W Krakowie zostaa rozlokowana 7 eskadra austriacka, ktr w 1916 roku zastpia 10 zapasowa. Oddzia mia za zadanie uczy latania. W eskadrze tej byo kilku Polakw, z dowdc kpt. Florerem. Ostatniego dnia padziernika 1918 roku wojsko austriackie oddao wadz kierownictwu Komisji Likwidacyjnej. Od listopada 1918 roku krakowskie lotnisko na Rakowicach przeszo pod komend polsk, z kpt Florerem na stanowisku dowdcy. Na lotnisku byo kilkadziesit samolotw szkolnych. W zaborze pruskim w Inowrocawiu Bogdan Kwieciski organizowa z modzie dziaalno modelarsk. W 1911 roku zbudowano pierwszy model, oparty na planach niemieckich. Potem budowano modele francuskich Farmanw jak donosi w 1913 roku magazyn Flugsport9. Wysiki czynione w trzech zaborach nie mogy by koordynowane nie byo ani przepywu idei, ani wymiany pomysw. Brak wasnej pastwo7 Obydwaj zadali, aby w dyplomie wpisano im narodowo polsk. Dlatego na midzynarodowej licie pilotw tego okresu jedynie przy ich nazwiskach widnieje informacja o kraju pochodzenia. 8 S. majewski: Pocztki lotnictwa polskiego we Lwowie. http:// www.lwow.com.pl Semper Fidelis 4-5.2004/. 9 m. romeyko: Ku czci polegych lotnikw. Warszawa 1933, s. 26.
55
m. rOmEyKO, OP.cit.

woci uniemoliwia spoytkowanie zdobyczy teoretycznych. Polska myl lotnicza, ywa do 1912 roku, na skutek dziaa zaborcw stracia si. Rozwijaa si jednak za granic. stwo zamierzao, oprcz akcji propagandowych, prowadzi lotnicz dziaalno edukacyjn. Zebranie organizacyjne Towarzystwa odbyo si 1 lutego 1917 roku. Wybrano Komitet Wykonawczy, ktry mia zalegalizowa statut oraz zorganizowa pierwsze kursy lotnicze. Wykady, rozpoczte 25 lutego 1917 roku, trway do 15 maja. Z oglnej liczby 260 suchaczy egzaminy zdao 73. Wrd uczestnikw kursu byo 24 legionistw11. Sztab Generalny wyda 20 grudnia 1918 roku (nr dziennika 04159) rozkaz nr 66 w sprawie organizacji wojsk lotniczych (w uzupenieniu rozkazu Szt. Gen. nr 23 z 21 listopada 1918 roku). W punkcie f napisano: Wojskowa Szkoa Lotnicza w Warszawie skada si z: szkoy wojskowych pilotw lotniczych; szkoy wojskowych mechanikw lotniczych; kursw oficerskich. Zadaniem szkoy byo wyszkolenie pilotw wojskowych, wojskowych mechanikw lotnictwa oraz oficerw wojsk lotniczych. Dowdc Wojsk Lotniczych zosta ppk Hipolit ossowski, a dowdc Wojskowej Szkoy Lotniczej kpt. Jan Malczewski. Poniewa w tamtych latach nie istniaa adna jasna koncepcja lotnictwa, ani funkcjonalna, ani organizacyjna, czsto zmieniano decyzje. Taki system organizacji przetrwa zaledwie trzy miesice. W rdach wskazuje si, e bdem byo stworzenie Dowdztwa Wojsk Lotniczych przy Naczelnym Dowdztwie i niepodporzdkowanie dowdcy lotnictwa zagadnie mobilizacyjnych, organizacyjnych oraz szkoleniowo-taktycznych12. Kompetencje te rozdzielono midzy inne organy ministerstwa, a w sztabie Dowdztwa Wojsk Lotniczych byo zaledwie kilku oficerw. W maju 1919 roku ppk ossowski obj Sekcj eglugi Napowietrznej, penic jednoczenie urzd Inspektora Wojsk Lotniczych. Fakt ten jeszcze bardziej skomplikowa zarzdzanie lotnictwem nie ustaway spory kompetencyjne. W gestii inspektora pozostaway: inspekcja i inicjatywa w sprawach wyszkolenia lotnictwa, regulaminy, instrukcje,
tame, s. 33. tame, s. 37. 12 tame, s. 71.
10 11
Okres i wojny wiatowej

Wybuch wojny przerwa dziaalno wszystkich towarzystw. Polska modzie zostaa wcielona do trzech obcych armii. Idee niepodlegociowe wci jednak zaprztay umysy Polakw. Dc do stworzenia wojska polskiego, nie zapomniano o lotnictwie. Na Wschodzie w formujcych si po rewolucji jednostkach polskich, jesieni 1917 roku. Natomiast w Legionach Polskich starania o jednostki lotnicze podjto jeszcze w 1916 roku, gdy Pisudski, za rad ppor. Janusza de Beauraina, oddelegowa do austriackich szk lotniczych grup oficerw i podoficerw. Po odbyciu praktyki frontowej mieli oni stanowi legionow eskadr lotnicz. Prbowano take werbowa Polakw sucych w lotnictwie austriackim. Dziki temu, e wczesnym dowdc CK lotnictwa by pkrwi Polak, pomys udao si wcieli w ycie. Przedsiwzicia te zostay jednak przerwane, poniewa 22 lipca 1917 roku legionici odmwili zoenia przysigi. Inicjatyw tworzenia lotnictwa przeja II Brygada, wchodzca w skad 3 Armii austriackiej. Prace organizacyjne podjli por. Menczak, pilot austriackiej 7 eskadry, i por. Baczyski ze sztabu lotnictwa 3 Armii. Zgodnie z porozumieniem z Polskim Korpusem Posikowym zaczli szkoli legionistw w eskadrze Menczaka. Szkolenie to zakoczono 12 lutego 1918 roku, poniewa kursantw odwoano do jednostek. W Warszawie utworzono Tymczasow Rad Stanu. Inynier Zygmunt Dekler w porozumieniu z polskimi wadzami wojskowymi pracowa nad powoaniem do ycia Polskiego Towarzystwa eglugi Napowietrznej, z ktrego mogoby si wyoni przysze lotnictwo wojskowe10. W grudniu 1916 roku do Tymczasowej Rady Stanu w Warszawie wpyno podanie o zatwierdzenie statutu Polskiego Towarzystwa eglugi Napowietrznej. W punkcie d, par. 4 tego statutu zapisano: Towarzystwo ma prawo: urzdza odczyty, wykady, kursy dla popularyzowania i prowadzi szko nauczania technicznego. Jak wida, Towarzy56 przegld si powietrznych
2010/06
a take szkoy pilotw i obserwatorw, mechanikw oraz lotnicze kursy teoretyczne. Dziki uporczywym dziaaniom czonkw Komitetu Narodowego Polskiego w Paryu 5 czerwca 1917 roku prezydent Republiki Francuskiej wyda dekret powoujcy do ycia autonomiczn armi polsk, majc walczy pod wasnym sztandarem, ale rozkazy przyjmujc od francuskiego dowdztwa. Sztandar lotniczy wrczy jednostce nazywanej bkitn armi prezydent Poincare 22 czerwca 1918 roku. Na wie o formowaniu rodzimej armii ze wszystkich stron zaczli napywa do niej Polacy ju na pocztku maja spotkali si w obozie rekrutacyjnym w Sillele-Guillaume. Wrd przybywajcych byli piloci. To oni stanowili zalek kadry lotniczej powstajcej armii. Pod koniec lipca 1918 roku trafili do szkoy lotniczej w Dijon, pniej do szkoy w Longvie, a nastpnie do szkoy wyszego pilotau w Pau i do Biscarosse, gdzie poznali tajniki strzelania powietrznego. Genera Haller po przybyciu do Parya prowadzi negocjacje z ministrem wojny. W ich rezultacie w marcu 1919 roku w Pau powsta polski obz lotniczy, z kpt. Kossowskim jako komendantem (fot. 3). Wedug spisu z 23 maja 1919 roku, lotnictwo polskie we Francji liczyo 88 pilotw i uczniw pilotw, trzech obserwatorw, dwch oficerw technicznych oraz 110 mechanikw. Dziki staraniom gen. Hallera wadze francuskie zgodziy si przekaza do jego dyspozycji siedem kompletnych eskadr oraz park lotniczy. Z powodu braku dostatecznej liczby polskiego personelu eskadry uzupeniono do penego skadu ochotnikami francuskimi13. Prowadzono szkolenie i, jednoczenie, przygotowywano si do powrotu do Polski. Zgrupowanie do wyjazdu zorganizowano w departamencie Aube, w okolicy Romilly-sur-Seine. W jego skad weszy: 39 i 59 Eskadra samolotw Breguet A-2, 66 eskadra samolotw Breguet B-2, 580, 581 i 582 Eskadra samolotw myliwskich Salmson, eskadra myliwcw Spad-162, park lotniczy oraz szkoa pilotw. Eskadry byy kompletne, liczyy 810 maszyn. Pierwsza grupa dotara do Warszawy na pocztku maja 1919 roku. Cz eskadr, w ktrych suyli Polacy, wzia udzia w walkach z Ukraicami.
2010/06
lotnicze zrby
na polecenie Rady Regencyjnej 27 padziernika
1918 roku zaczto formowa regularn armi narodow. W powstaym ministerstwie Spraw Wojskowych nie byo jednak adnej komrki organizacyjnej lotnictwa. Dopiero na pocztku listopada, w sekcji technicznej ministerstwa zorganizowano spotkanie grupy lotnikw z ppk. ossowskim. Grupa ta rozpocza dziaalno pod nazw Sekcja eglugi napowietrznej Departamentu technicznego ministerstwa Spraw Wojskowych. Zaczto organizowa narodowe lotnictwo.
Istniejca w Warszawie Szkoa Lotnicza w maju 1919 zostaa przemianowana na Drug Szko Pilotw (kurs wyszy). W Krakowie utworzono Pierwsz Szko Pilotw (kurs niszy). Przybya w maju z armi gen. Hallera Francuska Szkoa Pilotw rozbia namioty na lotnisku mokotowskim (fot. 5). Ju 1 czerwca szkoa zacza szkoli pilotw, mechanikw i oficerw technicznoadministracyjnych. Dysponowaa 50 samolotami: Morane rouler 5 egz., Caudron 20 egz., Nieuport 23 20 egz. (fot. 6), Nieuport 18 5 egz. Szkoleniowcami byli dowiadczeni instruktorzy. Gdy skompletowano polski personel, 15 lutego 1920 roku szko przemianowano na Nisz Szko Pilotw w Warszawie. Francuska szkoa nie zaspakajaa coraz wikszych potrzeb lotnictwa, ponadto w parku maszyn byo wiele samolotw niemieckich i austriackich. Koniecznoci stao si utworzenie drugiej szkoy. Funkcj t speniaa od 11 maja 1919 roku Pierwsza Nisza Szkoa Pilotw w Krakowie. Wkrtce postanowiono skupi szkolenie lotnicze na samolotach austriackich i niemieckich w jednym miejscu oraz ujednolici je na wzr krakowski. Z Warszawy do Krakowa przeniesiono wic 9 wrzenia 1919 roku Drug Szko Pilotw. Jej komendantem zosta kpt. Roman Florer. Poczone szkoy otrzymay nazw Nisza Szkoa Pilotw w Krakowie. W tym czasie szko lotnicz na wasne potrzeby zorganizowaa Stacja Lotnicza w Poznaniu na lotnisku awica. Dziki duej liczbie samolotw i dowiadczonych instruktorw wkrtce wyszko13
tame, s. 55.
57
FOt. 4. Samolot Breguet XiX a-2
FOt. 5. czerwiec 1919, zbirka organizacyjna Francuskiej Szkoy
lono w niej 24 pilotw, a nastpnie jeszcze 25. W listopadzie 1920 roku utworzono Dowdztwo Szk Lotniczych, z kpt. Ernestem Cielewskim na czele. W poszczeglnych szkoach obowizyway rne systemy szkolenia francuski, austriacki i niemiecki. Ponadto dysponoway one zrnicowanym sprztem lotniczym. Naleao zunifikowa systemy szkolenia. Na awicy powoano Wysz Szko Lotnikw. Odbywali w niej ostateczne przeszkolenie na rnego typu samolotach bojowych absolwenci szkoy francuskiej i krakowskiej. Jesieni 1920 roku w Bydgoszczy obydwie szkoy podporzdkowano jednemu dowdztwu. W lutym 1920 roku do Torunia skierowano Szko Obserwatorw.
Kierunek dblin
Uksztatowanie doliny Wieprza i Wisy oraz jej otwarcie na poudnie powoduj, e w rejonie tym panuj korzystne warunki klimatyczne, z du liczb dni sonecznych i ciepych, z ma iloci opadw atmosferycznych. Te walory Dblina odkryli ju Niemcy i Austriacy tamtejsze ki w pobliu wsi Masw wykorzystywali jako naturalne lotnisko polowe, natomiast w zabudowaniach zespou paacowego ulokowali dowdztwo oraz zakwaterowali personel lotniczy i umiejscowili zaplecze techniczne. W maju 1920 roku przeniesiono do Dblina z lotniska mokotowskiego w Warszawie Francu58 przegld si powietrznych
sk Szko Pilotw. Byy to plany perspektywiczne, poniewa baz dydaktyczn naleao dopiero zbudowa. Szkoy, w peni wyekwipowanej w sprzt, z kompletn francusk kadr dowdcz, oficersk i instruktorsk oraz techniczn z wasnym zapleczem, jeszcze nie zdono dobrze rozlokowa, gdy w czerwcu wobec zagroenia zbliajcym si ku Wile frontem rosyjskim dbliskie lotnisko trzeba byo ewakuowa. Francusk szko pilotw przebazowano wic do Bydgoszczy. Tam jako samodzielna jednostka lotnicza funkcjonowaa do l grudnia 1920 roku. Mimo, e lotnicza przygoda Dblina, najpierw z lotnictwem niemieckim i austriackim, a pniej francuskim trwaa krtko, to jednak pokazaa, gdzie mona na stae zlokalizowa szko lotnicz. O wyborze Dblina na dyslokacj szkoy lotniczej zadecydoway wyniki przeprowadzonych studiw i bada, dotyczcych zwaszcza warunkw klimatycznych, terenowych i lotniczo-nawigacyjnych. Z bada tych wynikao bowiem, e w rejonie Dblina: wystpuj, w porwnaniu z innymi rejonami (Grudzidzem, Bydgoszcz, Krakowem i Poznaniem), najlepsze warunki pogodowe stosunkowo mae iloci opadw, najmniejsza liczba dni mglistych i najwiksza liczba dni pogodnych w roku;
2010/06
Pilotw na lotnisku mokotowskim
miejscowe warunki terenowe sprzyjaj budowie lotniska, a warunki terenowe umoliwiaj wybudowanie caego zaplecza lotniskowego i technicznego (portu, hangarw, warsztatw); moliwe jest wykorzystanie na potrzeby szkoy niektrych elementw twierdzy, zwaszcza fortw (jako magazynw i strzelnic); w rejonie znajduj si naturalne liniowe obiekty orientacyjne Wisa i Wieprz oraz przecinajce si linie kolejowe, a take dobrze widoczne z powietrza punktowe obiekty orientacyjne: duy wze kolejowy, twierdza, dwa mosty na Wile i Wieprzu. Dla wczesnego sposobu nawigacji wzrokowo-busolowej miao to istotne znaczenie. Intensywne prace rozpoczto ju w 1924 roku. Naleao bowiem zbudowa pole wzlotw, drogi koowania, hangary oraz obiekty zaplecza technicznego, a dla podchorych i kadry pomieszczenia szkolne, koszarowe i mieszkalne. Rozkaz o przebazowaniu szkoy z Grudzidza do Dblina zosta wydany 14 kwietnia 1927 roku. Przeprowadzka trwaa do maja. Od razu podjto przerwany proces ksztacenia. Nauczano w trudnych warunkach, poniewa trwaa rozbudowa. Trzeba wspomnie, e w tamtym okresie w lotnictwie bya wystarczajca liczba pilotw, natomiast brakowao
2010/06
FOt. 6. Samolot nieuport 23 z Francuskiej Szkoy Pilotw.
Dyslokacja
godnie z planami wiosn 1920 roku Francusk Szko Pilotw przeniesiono do Dblina. Poniewa sytuacja na froncie rosyjsko-polskim rozwijaa si niepomylnie, szko ewakuowano do Bydgoszczy.
obserwatorw. Gwnym zadaniem tych si byo bowiem prowadzenie rozpoznania. Aby t luk wypeni, w pierwszych latach w szkole ksztacono jedynie obserwatorw. Zgodnie z wczesnymi przepisami pilot mg by podoficerem, natomiast obserwatorem musia by oficer. Uroczysto pierwszej promocji w Dblinie odbya si 15 sierpnia 1928 roku. Absolwentw Oficerskiej Szkoy Lotnictwa awansowano do stopnia podporucznika obserwatora. W 1929 roku Oficersk Szko Lotnictwa prze59
SimOn thOmaS
m.rOmEyKO, Ku cZci POLEGych LOtniKW.

mianowano na Szko Podchorych Lotnic- rozkaz nr 91, powoujcy Zjednoczon Wojtwa14. W zwizku z przewartociowaniem po- skow Szko Lotnicz Wojska Polskiego gldw na wykorzystanie lotnictwa od 1934 ro- z siedzib w Zamociu. ku rozpoczto szkolenie podchorych pilotw, Szkoa obejmowaa dwa piony szkolenia: prowadzone rwnolegle ze szkoleniem podcho lotniczy szkolcy pilotw, obserwatorych obserwatorw. Od 1937 roku a do woj- rw, strzelcw-radiotelegrafistw oraz strzelny 1939 roku Szkoa Podchorych Lotnictwa cw pokadowych; wchodzia w skad Centrum Wyszkolenia techniczny szkolcy technikw i mechaLotnictwa nr l. Szkolenie uroczycie zakoczo- nikw rnych specjalnoci. no 15 czerwca 1939 roku. Grup 150 podchoSzko rozlokowano w starych, pamitajrych pilotw i obserwatorw bez promocji cych czasy carskie koszarach. Wszystko od skierowano do jednostek liniowych w celu dal- podstaw zorganizowano, urzdzono i wyposzego szkolenia na samolotach bojowych. saono. Prace te wykonano siami caego stal wrzenia 1939 roku wszyscy absolwenci ostat- nu osobowego szkoy. Pierwszym komendanniej, XIII promocji, otrzytem dbliskiej placwki mali stopnie oficerskie zosta gen. bryg. pil. Jzef Zabudow paacow i stanli do walki w obroSmaga. Zgodnie z organizaadaptowano na potrzeby zacj szkoy pod koniec nie ojczyzny. Lotnisko dbliskie od grudnia kandydatw pokomendy, sztabu szkoy pierwszych dni wojny byo dzielono na dwa bataliony oraz kadry oficerskiej. obiektem atakw Luftwafszkolne lotniczy, skadafe. Kadr i okoo 400 podjcy si z czterech kompaW skrzydle bocznym chorych drugiego i trzenii, i techniczny, zoony z ciego rocznika ewakuowaszeciu kompanii. W ostaturzdzono no rzutem naziemnym na nim dniu grudnia odby si kasyno oficerskie. poudniowy wschd. Ostatpierwszy apel jednolicie ni komendant CWL nr l umundurowanej Zjednoppk dypl. obs. Modest Rostawicki opuci D- czonej Wojskowej Szkoy Lotniczej Wojska blin 8 wrzenia 1939 roku. W cigu 14 lat ist- Polskiego. nienia szko ukoczyo 973 podchorych, w Na pocztku 1945 roku tysic kursantw tym 707 obserwatorw i 266 pilotw. Podczas (300 kandydatw na pilotw, 60 na obserwojny walczyli oni na wszystkich frontach, watorw, 40 na strzelcw pokadowych, 25 a wielu z nich otrzymao najwysze odznacze- na strzelcw radiotelegrafistw oraz okonia frontowe za zasugi w boju. o 600 na mechanikw lotniczych) rozpoW latach okupacji obiekty szkoy dbliskiej, czo szkolenie teoretyczne. Po przysidze z jej wzem lotnisk szkolnych (U, Podlo- 28 stycznia 1945 roku skoczy si okres redw, Gob i Zajezierze), Luftwaffe wykorzy- krucki i kursanci mogli uywa tytuu podstywaa do celw operacyjnych. Latem 1944 ro- chory. ku Niemcy, wycofujc si, wysadzili w powieGdy zakoczono szkolenie teoretyczne, trze obiekty lotniskowe, koszarowe i mieszkal- w marcu 1945 roku przeksztacono batalion ne oraz zniszczyli pola wzlotw na wszystkich lotniczy w cztery eskadry szkolne: l. pilolotniskach. tw myliwskich, 2. pilotw szturmowych, W padzierniku 1944 roku front wschodni 3. pilotw szkolenia podstawowego oraz 4. sta na Wile. Poniewa Dblin znajdowa si obserwatorw i strzelcw. Na pocztku w strefie przyfrontowej oraz nie byo wiadomo, marca na lotnisko w Podlodowie przebazoczy po niemieckich zniszczeniach bdzie mona odbudowa obiekty szkoy, naczelny dowdna podstawie: Dz. rozk. mSWojsk. nr 22, poz 241 z 1920 roku. ca WP 31 padziernika 1944 roku wyda
14
2010/06
FOt. 7. Samolot ut-2
FOt. 8. Samolot myliwski jak-9
wano 13 samolotw szkolnych UT-2 (fot. 7), a nieco pniej dotara tam 3 Eskadra Szkolna.
Powrt po wojnie
W kwietniu 1945 roku na podstawie rozkazu nr 86 naczelnego dowdcy WP rozformowano Zjednoczon Wojskow Szko Lotnicz Wojska Polskiego i utworzono dwie samodzielne szkoy: Wojskow Szko Pilotw w Dblinie (stan osobowy 1228 etatw, w tym 500 podchorych) oraz Wojskow Techniczn Szko Lotnicz w Zamociu. Przebazowywanie szkoy do Dblina trwao do koca kwietnia 1945 roku. Personel ponownie musia podj trud odtworzenia placwki. Jej zabudowania byy bowiem zniszczone w 80%. Pierwsza powojenna promocja w Dblinie odbya si 21 czerwca 1945 roku. Na stopnie chorych mianowano 49 absolwentw szko2010/06
lenia podstawowego. Prawie poowa promowanych pozostaa w szkole jako instruktorzy na samolotach UT-2, pozostaych za skierowano do jednostek w celu dalszego szkolenia na samolotach myliwskich i szturmowych. Prawie rok po promocji pilotw, 3 lutego 1946 roku, odbya si pierwsza promocja 54 podchorych obserwatorw. Tego samego roku, 22 lipca, miaa miejsce rwnie pierwsza powojenna promocja 59 podchorych pilotw przeszkolonych na samolotach bojowych 28 pilotw na myliwcach Jak-9 (fot. 8) i 31 na szturmowych I-2. W maju 1951 roku kolejny raz zreorganizowano szko. W Dblinie pozostawiono Oficersk Szko Lotnicz nr 4, w ktrej szkolono podchorych pilotw na samoloty szturmowe i cznikowo-transportowe oraz nawigatorw, a w Radomiu utworzono Oficersk Szko Lotnicz nr 5, z zadaniem szkolenia podchorych pilotw myliwskich. Poniewa w latach 60. zmniejszyo si zapotrzebowanie na pilotw, w 1964 roku radomsk szko rozwizano. W kronice Oficerskiej Szkoy Lotniczej pod dat l stycznia 1968 roku odnotowano wane wydarzenie szkole nadano status wyszej uczelni. Powstaa Wysza Oficerska Szkoa Lotnicza, ktra ksztacia pilotw z tytuem inyniera. Pierwsza uroczysta immatrykulacja podchorych studentw odbya si 17 marca 1968 roku. Po raz pierwszy w murach dbliskiej szkoy zabrzmia studencki hymn Gaudeamus igitur. Wanym dniem w historii Szkoy Orlt by l padziernika 1994 roku dzie przemianowania Wyszej Oficerskiej Szkoy Lotniczej na Wysz Szko Oficersk Si Powietrznych. Zmieniono rwnie struktur organizacyjn szkoy, tak by odpowiadaa nowym wymogom i potrzebom polskiego lotnictwa15. Od 1927 roku Dblin pozostaje lotnicz stolic Polski. Do dzi jest gniazdem, w ktrym wychowuj si lotnicze orlta ludzie zakochani w swoim zawodzie. Szkoa po wszystkich zawirowaniach historii odrodzia si jak Feniks z popiow.
15 http://pl.wikipedia.org/wiki/Wysza_Szko_Oficerska_Si_Powietrznych/.
archiWum autOra (2)
61
iNNE aRmiE aktualnoci
Z kabiny pilota i nawigatora

kmdr por. dypl. rez. pil. ZenOn chOjnacKi akademia Obrony narodowej Absolwent WOSL, Wojskowej Akademii Lotniczej w Monino oraz AON (studia podyplomowe). By wykadowc w Zakadzie Lotnictwa Instytutu Lotnictwa i Obrony Powietrznej na Wydziale Zarzdzania i Dowodzenia AON. W 2010 r. odszed do rezerwy. ak poinformowa Lockheed martin, kompanie Lockheed martin oraz Kaman aerospace zademonstroway przedstawicielom amerykaskiej piechoty morskiej uSa moliwoci bezzaogowego wariantu migowca K-maX1. migowiec zaprezentowano zgodnie z kontraktem, o wartoci 860 tys. dolarw, zawartym przez korporacj Kaman aerospace z piechot morsk uSa w sierpniu ubiegego roku. Platformy K-maX maj by uywane w afganistanie do zaopatrywania wojsk na przednich wysunitych pozycjach. Podczas serii lotw K-maX zademonstrowa lot autonomiczny oraz lot kierowany przez operatora z ziemi, za pomoc wyposaenia zamontowanego na pokadzie migowca oraz z wykorzystaniem czy satelitarnych. Podczas lotw migowiec wykona m.in. zawisy na wysokoci okoo 4000 m z adunkiem 750 kg na zewntrznym podwieszeniu, dostarczy adunek 1500 kg przy sumarycznej dugotrwaoci lotu okoo 6 godzin (dwa rejsy na dystansie okoo 250 km). Loty wykonywa w dzie i w nocy. Przedstawiciele Kaman aerospace zademonstrowali take tzw. karuzel sposb dziaania umoliwiajcy dostarczenie skadowego adunku podczas jednego lotu. na czterech ze-
uSa: nOWy beZZaOgOWy MigOWiec Dla PiechOty MOrSkiej
k-MAx bezzaogowy wariant migowca dla piechoty morskiej uSa
pk dypl. rez. nawig. in. jZef maciej brZeZina Absolwent WOSL, AON, Netherlands Defence College w Rijswijk oraz NATO Defence College w Rzymie. Od 1993 r. suy w SGWP, a od 2009 by szefem Oddziau Programowania i Koordynacji w Departamencie Polityki Zbrojeniowej oraz sekretarzem Rady Uzbrojenia. W 2010 r. odszed do rezerwy.
wntrznych wzach podwieszenia migowiec dostarczy adunki o masie ponad 1500 kg. Do trzech punktw przeznaczenia adunek zosta dostarczony w locie automatycznym, a do kolejnego punktu bezzaogowa platforma wykonaa lot w reimie rcznego sterowania. Od 2007 roku bezzaogowy K-maX w wariancie bezzaogowym osign nalot okoo 400 godzin.
ZaaPrObOWanO DalSZ Prac OPeratOrW MQ- 1c Sky WarriOr W baZie W uSa

informacji Defense news wynika, e Dowdztwo uS army ustpio w kwestii pracy operatorw bezzaogowych platform latajcych mQ-1c Sky Warrior w bazie w uSa2. Zgodnie z wczeniejsz decyzj amerykaskich si po-
http://www.aviaport.ru/news/2010/02/09/190065. html/. 2 http://www.defensenews.com/story.php?i=4484622&c=amE&s=air/; http://www.aviaport.ru/ digest/2010/02/04/189835.html/.

1
2010/06
BOEinG
MQ-1C Sky WARRIOR z zasobw uSa wietrznych lotami platform mQ-1c Sky Warrior w afganistanie i iraku powinni kierowa piloci pozostajcy na terytorium uSa. Dowdztwo wojsk ldowych twierdzi, e dziki pracy operatorw w bazie w Stanach Zjednoczonych bdzie mona zwikszy liczb bezzaogowych statkw powietrznych w miejscach prowadzonych dziaa bojowych. jednak wczeniej dowdztwo uS army nie aprobowao takiego sposobu pracy operatorw. Sugerowao wrcz, e operowanie z bazy na terytorium uSa ograniczy moliwoci koordynowania dziaa si ldowych i si powietrznych. Wskazywao rwnie, e operatorzy oddaleni od miejsca operacji wojsk ldowych nie bd mogli operatywnie reagowa na zmiany sytuacji bojowej i podczas prowadzenia operacji bd realizowali wczeniej uzgodniony program lotu bezzaogowego statku powietrznego. Dowdztwo uS army nalegao, eby centra kierowania oraz stanowiska pracy operatorw pilotw bezzaogowych statkw powietrznych rozmieszczano w pobliu miejsc prowadzenia dziaa bojowych. Specjalici z wojsk ldowych zmienili zdanie obecnie twierdz, e zdalne operowanie bezzaogowymi statkami powietrznymi mQ-1c Sky Warrior pozwoli siom amerykaskim elastycznie przerzuca aparaty w rejony, w ktrych bd one najbardziej potrzebne. tym samym nie trzeba bdzie organizowa i przewozi naziemnych centrw zarzdzania. jako zalet tego sposobu dziaania wymienia si rwnie moliwo zarzdzania lotami mQ-1c Sky Warrior w sytuacji, w ktrej kilku wysunitych operatorw si powietrznych bdzie bezporednio uczestniczyo w dziaaniach na teatrze dziaa bojowych. czno z pilotami operatorami oraz kierowanie aparatami Sky Warrior umoliwi satelity. niewielkie wydzielone grupy operatorw bd przekazyway pilotom bezzaogowych statkw powietrznych informacje o prowadzonej operacji oraz niezbdnych zmianach w trakcie jej prowadzenia. Oczekiwano, e ostateczna decyzja zostanie podjta w pierwszym lub drugim kwartale tego roku. Ponadto 2 lutego tego roku zaaprobowano zakoczenie opracowania mQ-1c Sky Warrior i rozpoczto ich przedseryjn produkcj. uS army zamierza zakupi 32 bezzaogowe platformy powietrzne tego typu. uderzeniowy BSP mQ-1c Sky Warrior, znany rwnie pod nazw Warrior Sky Er/mP System (Extended range multi-Purpose) bdzie najwikszym bezzaogowym statkiem uderzeniowym w uzbrojeniu amerykaskiej armii. Platforma ta osiga prdko do 250 km/h i wykonuje lot na wysokoci do 8800 m. na podskrzydowych pylonach bdzie moga przenosi cztery rakiety aGm-114 hellfire lub osiem rakiet aim-92 Stinger.
2010/06
63
uSaF
iNNE aRmiE aktualnoci
beZZaOgOWe Statki atakuj

ajwikszy z dotychczasowych atakw wykonanych przez bezzaogowe statki powietrzne uzbrojone w rakiety przeprowadzono 2 lutego tego roku. Pi, a wedug niektrych rde nawet osiem, bojowych bezzaogowych platform jednoczenie zaatakowao obz szkoleniowy al-Kaidy w wiosce Dattaq Khel, znanym orodku logistycznym i operacyjnym islamistw. tak zmasowany atak niewtpliwie przeprowadzono po uzyskaniu przez wywiad uSa informacji o moliwoci pobytu w osadzie w tym czasie osb ze cisego kierownictwa al-Kaidy lub talibanu. rezultaty tego ataku przekonuj o duych moliwociach zastosowania w praktyce taktyki uycia bojowych bezzaogowych statkw powietrznych3. W dotychczasowych dziaaniach z uyciem bojowych bezzaogowych statkw powietrznych wojska amerykaskie wyeliminoway jedenastu z dwudziestu najwyszej rangi liderw siatki terrorystycznej. wiadczy to o skutecznoci tego rodka bojowego. Obecnie najbardziej ce-
MQ-9 REAPER nionymi bojowymi bezzaogowymi platformami powietrznymi s mQ-1 Predator oraz, skuteczniejszy od niego, mQ-9 reaper.
rOSja: rOSyjSki ekSPOrt uZbrOjenia

ubiegym roku eksport rosyjskiej produkcji wojskowej wynios 7,4 mld dolarw4. takie informacje podaa rosyjska agencja informacyjna nowosti, powoujc si na dyrektora generalnego konsorcjum rosoboroneksport anatola isajkina. W porwnaniu z 2008 rokiem wskanik ten zwikszy si o 10%. Prawie poow caego eksportu wojskowego w ubiegym roku stanowiy dostawy broni i sprztu dla si powietrznych. W latach 20012009 eksport produkcji wojskowej zwikszy si 2,4 razy. Wczeniej informowano rwnie, e Su-34
portfel zamwie rosoboroneksportu w ubiegym roku zwiekszy si o 10 mld dolarw z 22 mld do 32 mld. Wedug sw isajkina, globalny kryzys finansowy nie przeszkodzi zagranicznym zleceniodawcom w terminowej spacie kontraktw. Z danych na koniec stycznia tego roku wynika, e zamwienia rosoboroneksportu opiewaj na sum 34 mld dolarw. W kwietniu tego roku informowano, e najwikszym popytem na wiatowym rynku cieszy si rosyjska technika lotnicza. W 2008 roku stanowia ona 56% rosyjskiego eksportu uzbrojenia. na drugim miejscu znalazy si zestawy przeciwlotnicze (17%), na trzecim uzbrojenie dla wojsk ldowych (15%), a na czwartym sprzt dla floty (10%). Wedug danych brytyjskich, w ostatnich piciu latach najwikszym na wiecie eksporterem uzbrojenia byy Stany Zjednoczone, na drugim miejscu znajduje si Wielka Brytania, na trzecim rosja, a na czwartym Francja.
OLEG BELyaKOv
3 Eight killed in Data Khel drone attack. a Pakistan news. http:// www.apakistannews.com/. 4 http://keepnews.ru/news/read/286755/rossija_eksportirowala_ wooruenij_na_74_milliarda_dollarow/.
2010/06
uSaF
Plany PreMiera rOSji
tu-95 remier rosji Wadimir Putin w ostatnich wypowiedziach podkreli, e rosja nie powinna ogranicza si do opracowania tylko jednego nowego modelu samolotu: Po myliwcu odrzutowym pitej generacji musimy myle i podj dziaania nad kompleksem lotniczym dalekiego zasigu nowej generacji naszym nowym strategicznym nosicielem pociskw rakietowych. Obecnie trzon rosyjskiej floty bombowcw strategicznych stanowi turbomigowe samoloty tu-95mS. S to samoloty, ktre wprowadzono do suby w latach 50. XX wieku i zmodyfikowano w latach 80. t przestarza flot wspieraj troch nowsze maszyny odrzutowe tu-160. trudno jednak wskaza dokadan liczb rosyjskich samolotw ze wzgldu na rozbienoci w rdach. ria nowosti mwi o 4064 egzemplarzach tu-95mS i 1416 egzemplarzach samolotw tu-160. rosjanie maj take 141150 bombowcw dalekiego zasigu tu-22m3. Przedstawiciele firmy tupolew twierdz, e nowy samolot bombowy zostanie opracowany do 2017 roku, a do suby wejdzie jak powiedzia w grudniu ubiegego roku dowdca lotnictwa strategicznego w latach 20252030. historia samolotu tu-95 jest w zasadzie histori rosyjskich strategicznych rakiet lotniczych. Podstawowe zadanie, jakie niegdy postawiono samolotom tu-95mS, polega na odstraszaniu jdrowym (jedyne uzbrojenie tych samolotw, rakieta samosterujca ch-55, istnieje tylko
w wersji z adunkiem jdrowym o sile 200 kt). jeszcze pod koniec lat 80. ubiegego wieku rosjanie rozwaali przeksztacenie samolotu tu-95mS w rodek podwjnego zastosowania take do zada konwencjonalnych. W aspekcie polityczno-wojskowym byaby to dua rnica. Dziki rakietom konwencjonalnym samolot moe by take realnie wykorzystany w konfliktach o rnej skali, poczynajc od uycia pojedynczych rakiet przeciwko, na przykad, obozom szkoleniowym terrorystw na drugim kocu wiata. taka tendencja bya zauwaalna zwaszcza na pocztku lat 90., gdy zakoczya si zimna wojna, a amerykanie w operacji Pustynna burza pokazali, jak due s zdolnoci lotnictwa strategicznego z precyzyjnym uzbrojeniem konwencjonalnym. W 1992 roku zaczto projektowa samolot tu-95mSm z systemem przygotowania i odpalania rakiet Sigma oraz z nowymi konwencjonalnymi rakietami strategicznymi ch-101, a pniej take ze zmodernizowanymi rakietami ch-555 oraz nowymi rakietami redniego zasigu ch-SD i strategicznymi rakietami jdrowymi ch-102. Prace modernizacyjne samolotw s prowadzone od jesieni 1999 roku przez zakad remontowy WWS 360 arZ w riazaniu. Samoloty s modernizowane podczas wykonywania remontw kapitalnych, przy czym ich resurs jest wyduany do 30 lat.
2010/06
65
airWOLF
Przegld Si Powietrznych (The Air Force Review)

Dear readers, this month in Przegld Si Powietrznych (the air Force review) BrigGen jan rajchel from the Polish air Force academy writes an article on the occasion of the schools anniversary. For that reason, he outlines the schools plans for today and the future which evolve around the establishement of another, or perhaps even two, faculties. according to the 2010 plan of modernization and expansion of the Polish air Force academys didactic data base, a system for reception and processing of satellite data from meteorological satellites into images and interactive visualization and animation will be implemented. currently, the academy is in the transformation phase. col (Pil) adam Bondaruk, a training chief in the 2nd tactical air Wing, writes about air-refueling and Polish aircraft. Poland has joined the atarES program, which provides an opportunity to lower the costs related to a full exploitation of the F-16s operational capabilities. at the same time, the program is a great challenge from the point of view of organizing and coordinating all air force tasks. Polish representative with mccE shall ensure more effective cooperation and easier contact with other members of the program. col (Pil) Waldemar Gobiowski, a deputy commander of the 4th training air Wing, writes about the unit. the transformation process was completed in accordance with a decision of minister of national Defense no. Z-47 of august 5, 2008 and no. PF-51 of august 18, 2008. On October 1, 2008, the 4th training air Wing was established, and its main task was to train students candidates for pilot officers for air units and aircraft. col (navig) marek Grzegorzewski, a dean at the aviation Faculty in the Polish air Force academy, presents the faculty where military and civil students are trained in aviation, cosmonautics and state security, and professional soldiers are offered qualification improvement courses. the faculty also educates military staff in pilotage, air navigation and traffic air control. Waldemar Bieniek (also from the Polish air Force academy) features the chancellery section in the organizational structure of the school. it was established in 2007, and since then it has been dealing with such various issues as infrastructure, catering, independent business activity or publishing, etc. the personnel of chancellery section is military. We hope that our readers will find the remaining articles equally interesting. Enjoy reading! Editorial Staff
Tumaczenie: anita Kwaterowska
WARunkI ZAMIESZCZAnIA PRAC materiay (w wersji elektronicznej) do Przegldu Si Powietrznych prosimy przesya na adres: redakcja Wojskowa, aleje jerozolimskie 97, 00-909 Warszawa lub przeglad-sz@redakcjawojskowa.pl. Opracowanie musi by podpisane imieniem i nazwiskiem z podaniem stopnia wojskowego i tytuu naukowego. naley rwnie poda numery: niP, PESEL, dowodu osobistego oraz konta bankowego, a take dokadny adres subowy, prywatny i urzdu skarbowego oraz numer telefonu, dat i miejsce urodzenia, a take imiona rodzicw. Ponadto naley doczy zdjcie z aktualnym stopniem wojskowym. W przypadku braku wymaganych danych nie bdziemy mogli opublikowa danego materiau. redakcja przyjmuje materiay opracowane w formie artykuw. ich objto powinna zawiera ok. 20 tys. znakw (co odpowiada 6 stronom miesicznika). rysunki i szkice naley przygotowa zgodnie z wymaganiami poligrafii (najlepiej w programie ilustrator lub corel), zdjcia w formacie tiff lub jpeg rozdzielczo 300 dpi. naley poda rda, z ktrych autor korzysta przy opracowywaniu materiau. niezamwionych artykuw redakcja nie zwraca. Zastrzega sobie przy tym prawo do dokonywania poprawek stylistycznych oraz skracania i uzupeniania artykuw bez naruszania myli autora. autorzy opublikowanych prac otrzymaj honoraria wedug obowizujcych stawek. Oryginalne rysunki i zdjcia zakwalifikowane do druku honoruje si oddzielnie.
str.|4

Przegld Si Powietrznych NR 62010

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Przegld Si Powietrznych NR 62010

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

przegld si powietrznych

MIESICZNIK | CZERWIEC 2010 | NR 6 (036)

4 Skrzydo Lotnictwa Szkolnego

szTuka opeRacYjna i TakTYka

ATARES szansa czy wyzwanie?

Wysza Szkoa Oficerska Si Powietrznych

85 lat Szkoy Orlt

CZERWIEC 2010 | NR 6 (036)

4 Skrzydo Lotnictwa Szkolnego pk pil. dr in. Waldemar Gobiowski ....................................................... 17

Przegld Si Powietrznych ukazuje si od listopada 1928 r.

Wysza Szkoa Oficerska Si Powietrznych

PION ZASTPCY REKTORA

PION PROREKTORA ds. ksztaecenia i studenckich

Zakad Bezpieczestwa Narodowego

TRENDY profesjonalnie ksztaci

Otwarcie Orodka Szkolenia Lotniczego Sub ruchu Lotniczego

TRENDY profesjonalnie ksztaci xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx

Stan prac nad utworzeniem aSP

Zwikszy zasig TRENDY

ATARES szansa czy wyzwanie?

tumaczenie materiaw movement coordination center Europe, znajdujcego si w Eindhoven (holandia).

TRENDY Zwikszy zasig

Czas dolotu i powrotu [h]

Moliwy czas pozostawania w strefie [h]

Mozliwa ilo paliwa do pobrania [t]

EFh Equivalent of Flying hour.

readiness aircrew Program.

TRENDY Zwikszy zasig

a co w polskich Siach Powietrznych?

TRENDY Zwikszy zasig

Wane ogniwo szTuka opERacYjNa i TakTYka

4 Skrzydo Lotnictwa Szkolnego

szTuka opERacYjNa i TakTYka Wane ogniwo

Pomocnik dowdcy ds. podoficerw

Sekcja Planowania Sekcja Techniki Naziemnej Sekcja Materiaowa

Sekcja Operacyjna Sekcja Planowania Operacyjnego Sekcja Gotowoci Bojowej i Mobilizacyjnej

Sekcja Dowodzenia i cznoci

Grupa Zarzdzania Bezpieczestwem cznoci i Informacji

Rys. 1. Schemat struktury organizacyjnej 4 Skrzyda Lotnictwa Szkolnego

szTuka opERacYjNa i TakTYka Wane ogniwo

PION OCHRONY INFORMACJI NIEJAWNYCH

PION TECHNIKI LOTNICZEJ

szTuka opERacYjNa i TakTYka Wane ogniwo

FOt. 4. Zesp akrobacyjny Biao-czerwone iskry

Dowdcy jednostek, ktre tworz 1 0SzL

58 lotniczy Puk Szkolno-bojowy

58 lotniczy Puk Szkolny

szTuka opERacYjNa i TakTYka Wane ogniwo

OPracOWaniE WaSnE (4)

FOt. 5. Pk PIl. dR AdAM ZIkOWSkI dowdca 2 Orodka Szkolenia Lotniczego

2 Orodek Szkolenia lotniczego

szTuka opERacYjNa i TakTYka Wane ogniwo

szTuka opERacYjNa i TakTYka Wane ogniwo

SZTAB Grupa Zabezpieczenia Medycznego Sekcja Wychowawcza Wojskowy Port Lotniczy

Pion Ochrony Informacji Niejawnych

Dywizjon Zabezpieczenia Dywizjon Techniczny Dywizjon Dowodzenia

Sekcja Techniki Lotniczej

1 Komenda lotniska w radomiu

FOt. 7. Pk nAWIG. AdAM ZnOJEk dowdca 6 Bazy Lotniczej

FOt. 8. PPk dR bOGdAn GREndA zastpca dowdcy 6 Bazy Lotniczej

szTuka opERacYjNa i TakTYka Wane ogniwo

Kompania Transportowa Kompania Obsugi Lotniska

FOt. 9. PPk kRZySZtOF bARAnOWSkI dowdca 1 Komendy Lotniska