Midzynarodowe

Stosunki

Gospodarcze

Gospodarka wiatowa (pewna kategoria historyczna) -system trwaych powiza o charakterze produkcyjnym, kapitaowym, technicznym, technologicznym, spoeczno-ekonomicznym, finansowym i instytucjonalnym midzy gospodarkami narodowymi rnych krajw wczajcych je w oglnowiatowy (globalny) proces produkcji i wymiany. Midzynarodowe stosunki gospodarcze (stosunkowo moda dyscyplina wyksztacona z ekonomii) - przepyw towarw, usug, technologii, surowcw i pienidza pomidzy rnymi krajami (grupami krajw) Zagraniczne stosunki gospodarcze - powizania danego kraju z jego otoczeniem zewntrznym (struktura udziaowa, ilociowa) - podobne kategorie jak MSG rozpatrywane z poziomu jednego kraju Problemy MSG: Wyjanienie zjawisk, procesw i praw rzdzcych gospodark w skali midzynarodowej Zasady funkcjonowania gospodarki wiatowej jako caoci i poszczeglnych dziedzin gospodarki wiatowej ( np. wiatowy rynek pracy, towarowy, usugowy itp.) Zagraniczna polityka ekonomiczna wiatowe oddziaywanie pastwa na caoksztat stosunkw gospodarczych z zagranic za pomoc instrumentw

Podmioty w gospodarce wiatowej korporacje midzynarodowe, przedsibiorstwa narodowe z trwaymi kontaktami z zagranic Narodowa Polityka Ekonomiczna Wsplna Polityka Ekonomiczna Midzynarodowa Polityka Ekonomiczna (kraj) (Unia Europejska) (wiat)

CZYNNIKI PRZYCZYNIAJCE SI DO ROZWOJU GOSPODARKI WIATOWEJ 1. Podzia pracy

-prowadzi do specjalizacji danego kraju w produkcji dobra bd usugi Midzynarodowy podzia pracy stanowi szczegln form spoecznego podziau pracy, dokonujcego si pomidzy podmiotami dziaalnoci gospodarczej w ramach rnych organizmw pastwowych; obecnie jest to bardzo szczegowy podzia - dua specjalizacja

Czynniki okrelajce specjalizacj danego kraju w podziale pracy: . Czynniki wewntrzne (specyficzne cechy gospodarek poszczeglnych krajw) Warunki naturalne pooenie geograficzne, klimat, gleby, zasoby naturalne, czynniki demograficzne (liczba ludnoci, struktura, wyksztacenie)
Rola tego czynnika bya istotna w pocztkowym okresie, maleje wraz z rozwojem gospodarki wiatowej (np. charakter postpu technicznego energooszczdny, pracooszczdny, kapitaochonny); obecnie wyznacza tylko ramy

Warunki nabyte (dziedzictwo przeszoci) zwizane z osignitym poziomem rozwoju gospodarczego i istniejc infrastruktur gosp. - zasoby kapitaowe kraju - stan infrastruktury gospodarczej - poziom nowoczesnoci posiadanego aparatu technicznego - nowoczesno rozwiza instytucjonalno-systemowych Postp techniczny - zdolno gospodarki do wdraania rozwiza postpu techn.
np. gdy mao jest wysoko wykwalifikowanej siy roboczej mona wprowadzi rozwizania komputerowe Mona eliminowa w ten sposb niedobory we wczeniejszych dwch czynnikach, tworzy on te nowe produkty i kreuje nowe rynki

Czynniki systemowe system polityczny, przyjte rozwizania instytucjonalne, przepisy regulujce dziaalno gospodarcz, fiskaln, celne, zakres uczestnictwa pastwa w gosp. itp.
Mog one sprzyja rozwojowi poszczeglnych produkcji lub utrudnia prowadzenie dziaalnoci gospodarczej. Mog przesuwa miejsce danego kraju w midzynarodowym podziale pracy np. Japonia bardzo silne wsparcie proeksportowe (gwarancje eksportowe bardzo silny motor wzrostu gospodarczego).

Zdarzenia pozaekonomiczne (nieprzewidywalne) klski ywioowe, wojny, zaburzenia spo.

Mog one wpywa negatywnie na gospodark danego kraju, mog wpywa efektywnie na moliwoci w innych krajach

B. Czynniki zewntrzne efekt rozwoju midzynarodowego podziau pracy, wynikaj z przeksztace w gospodarce wiatowej jako caoci
Bardziej podatne na tego typu zmiany s kraje mae, o maym potencjale gospodarczym. S pewne tendencje oglnowiatowe, do ktrych kraj musi si dostosowa. Czynniki te mog korzystnie wpywa na moliwoci specjalizacji, mog te wpywa negatywnie (np. liberalizycja handlu GATT / WHO - zniesienie stawek celnych na pewne produkty co doprowadzi do napywu towarw do kraju). Kraje rozwinite, due s na nie bardziej odporne (w duej mierze ksztatuj te czynniki).

2. Wielkie odkrycia geograficzne

stworzyy i poszerzyy rynki zaopatrzeniowe i rynki zbytu dla nadwyek produkcyjnych XIX wiek

3. Postp techniczny rozumiany bardzo szeroko:

- w zakresie maszyn i urzdze - w zakresie rodkw transportu - w zakresie przepywu informacji

3 Znaczenie tego czynnika wzroso gdy rozwin si transport, pojawia si moliwo wyjcia w handel midzynarodowy. Umoliwio przemiany w midzynarodowym podziale pracy. Nastpi postp w rodkach transportu (moliwe jest czenie rodkw produkcji z rnych stron wiata, moliwe jest zarzdzanie midzynarodowymi firmami). Postp techniczny w zakresie rodkw cznoci umoliwi sprawno komunikacji, co przyczynio si do umidzynarodowienia produkcji, a to z kolei do czenia czynnikw produkcji z rnych krajw. Internet przekroczy epokowo wynalazku, jakim by telefon. To nie tylko sie sprawnej komunikacji, nie tylko dostp do informacji, ale te jest to czynnik, ktry moe zmieni ca struktur handlu detalicznego. Sieci domw handlowych mog si przeksztaci w sieci domw internetowych. ESP- elastyczne systemy produkcyjne (automatyzacja)

4. Powstanie, funkcjonowanie midzynarodowych

rozwj

wielkich

korporacji

Korporacja midzynarodowa przedsibiorstwo, ktre kontroluje aktywa produkcyjne w co najmniej dwch krajach wiata. doprowadzaj do rozwoju powiza midzynarodowych (poprzez transfer kapitau i prowadzenie handlu) s gwnym dostawc rodkw na badania i rozwj poprzez sie powiza produkcyjnych dokonuje si najszybszy transfer postpu technicznego

5. Wzrost procesw integracji gospodarczej (regionalnej)

Rozwiny si po II wojnie wiatowej (EWG 1957 Rzym UE najdalej posunita integracja)

Dziki temu znoszone s ograniczenia w handlu, powstaj ogromne jednolite rynki (strefy wolnego handlu) np. Unia Europejska, NAFTA (USA, Kanada, Meksyk), MERCOSUR (Ameryka Pd.-Argentyna, Boliwia, Chile, Urugwaj, Paragwaj), ASEAN (Pacyfik, Azja Wsch. i Pd. Wsch., Australia, USA). Ugrupowania te rni si zakresem integracji. Strefa wolnego handlu jest najprostsz form integracji europejskiej, np. wprowadzenie wsplnej waluty euro.

6. Dziaalno instytucji midzynarodowych (MFW, B, GATT-WTO), ktre

przyczyniaj si do umidzynarodowienia ycia gospodarczego. Ich celem jest liberalizacja handlu wiatowego. GATT - liberalizacja wymiany midzynarodowej MFW - uatwienie rozlicze w skali midzynarodowej; stymulowanie rozwoju krajw rozwijajcych si OECD - Organizacja Wsppracy Gospodarczej i Rozwoju przeciwdziaanie niebezpieczestwom w skali midzynarodowej UNCTAD

7. Wpyw zdarze nieprzewidywalnych (kryzysy polityczne, gospodarcze, wojny,

klski ywioowe) wystpienie tych zdarze powoduje dezintegracj syst. gospodarki wiatowej.

SIY WPYWAJCE NA SYSTEM GOSPODARKI WIATOWEJ

POLITYCZNE - moe agodzi dysproporcje gosp. np. Turcja - UE, Kuba - USA GOSPODARCZE - najwiksze znaczenie, silna gospodarka moe narzuca swoje racje

SOFT / MIKKIE (wzorce kulturowe) upowszechnienie okrelonego narodowego wzorca kulturowego i wzrost zapotrzebowania na produkty tego kraju, np. amerykanizacja konsumpcji

UKADY SI MONOCENTRYCZNE - kraj lub grupa krajw ma decydujcy wpyw na gosp. wiatow POLICENTRYCZNE - kilka orodkw decydowania
.

HEGEMONIA - sia polityczna i idca za ni gospodarcza, np. ZSRR - kraje socjal. DOMINACJA - dostosowanie sabszego do silniejszego gosp. kraju, np. USA - inni WSPZALENO - szerokie i gbokie powizania gosp. niekontrolowana - oparta na podobiestwie gospodarek i ich otwartoci np. TRIADA: USA-UE-Japonia kontrolowana (regulowana) - wynika z umw i ukadw pomidzy krajami np. UE - kady czonek ma rwnoznyczny gos, bez wzgldu na stopie rozwoju PRZYWDZTWO - kraj lub grupa jest skonna powica swoje krtkoterminowe cele, by zachowa rwnowag w caym ukadzie wiatowym
.

ETAPY ROZWOJU GOSP. WIAT.

I. przed rozwinitym rynkiem towarowym (I i II) - do XIX w. II. w warunkach rozwinitego rynku towarowego (1. - 4.) - po XIX w. ETAPY ROZWOJU GOSPODARKI WIATOWEJ

Gospodarka lokalnym

wiatowa

charakterze

(okres staroytnoci, do schyku XV w. wielkie odkrycia geograficzne)

zwizki jedynie handlowe, dotyczyo to jedynie pewnych zamknitych lokalnych przepyww towarw; znaczenie zwizkw o charakterze midzynarodowym byo niewielkie, mona wprawdzie wyrni pewne przepywy, ale miay one charakter lokalny; np. zwizek pastw hanzatyckich (130 miast basenu Morza Pnocnego i Batyckiego)

(po wielkich odkryciach geograficznych od XV-XVI w. poprzez wiek XVII i pocz. XVIII)
nastpio oywienie procesw gospodarczych, rozwj handlu, take midzynarodowego; jednak wizi w skali midzynarodowej byy niezbyt silne, nie byy one take trwae; oywiony handel odbywa si pomidzy Europ Wsch. i Centr. a Europ Zach.

Etap przejciowy

1. Powstanie rozwinitego handlu towarowego i uksztatowanie si tzw. tradycyjnego systemu gospodarki wiatowej (od II poowy XIXw. do 1914
r. wybuch I w..) Due znaczenie miay tutaj osignicia w dziedzinie postpu technicznego, nastpi wzrost produkcji towarowej, co umoliwio eksport towarw; (Rewolucja przemysowa-maszyny parowe, rozwj transportu) uksztatowa si podzia krajw na :

kraje z rozwinit produkcj przemysow (kraje kolonialne + kraje niezalene o niskim stopniu rozwoju; Wielka Brytania, Francja, Niemcy, Holandia, Belgia, USA) 2. kraje o charakterze surowcowo-rolniczym (Cesarstwo Rosyjskie, kraje Azji (kraje formalnie niezalene, ale o niskim poziomie rozwoju)+ kraje bdce koloniami + kraje zalene od imperiw).
1. Produkcja przemysowa Europa Zachodnia w tym : Wlk. Brytania Niemcy USA Japonia ogem kraje rozwinite 1870 68% 32% 13% 23% 92% 1913 49% 14% 16% 1% 89% 1937 43% 10% 13% 40% 4% 89% 1870 48% 20% Eksport ogem 1913 52% 1937 Wyrob. przemysowych 1870 1913 1937 85% 76% 67% 38% 4% 60% 68,5% 68,5% 89% 25% 22% 10% 88% 18% 19% 17% 92%

Tradycyjny ukad gospodarki wiatowej oznacza dominacj gospodarki brytyjskiej. Dominacja ta wynikaa z tego, e Wlk. Brytania prowadzia handel pomidzy koron brytyjsk a pozostaymi terenami zalenymi. Natomiast polityka innych krajw bya skierowana take na kraje nie bdce pod ich kontrol. Tradycyjny system gospodarki wiatowej utrzymywa si do I wojny wiatowej. W 1913 r. Utrzymuje si wprawdzie dominacja Europy Zach. i krajw wysoko rozwinitych, ale zmienia si ukad si miedzy Wlk. Brytani a Europ Zach. i Wlk. Brytani a USA. 1913 utrzymuje si dominacja E.Z. (przemys) 49% zmalaa rola WB wzrosa rola Niemiec (udzia wikszy ni WB) USA staje si najsilniejszym krajem E.Z. utrzymuje przewag nad USA

Przeksztacenia w krajach rozwinitych w eksporcie (ogem): Rozwj gospodarki USA- coraz bardziej aktywna polityka ekspansji na rynki zagraniczne. zwiksza si udzia E.Z. do 52% udzia WB i Niemiec i USA wyrwnuje si utrzymuje si udzia EZ. Eksport wyrobw przemysowych: udzia EZ maleje do 76% zrwnuje si gospodarka WB i Niemiec (25%, 22%) udzia USA ronie do 10% exp. (36% produkcji przemysowej wiata) udzia krajw przemysowych (rozwinitych) 88%

2. Okres midzywojenny

jest okresem dezintegracji tradycyjnego systemu gospodarki wiatowej; nastpuje osabienie roli Wlk. Brytanii i krajw Europy Zach., przede wszystkim na rzecz USA. ( zmiana ukadu si) Do czynnikw, ktre wpyny na te zmiany naley zaliczy m.in. : I wojna wiatowa i jej konsekwencje ekonomiczne : zniszczenia gospodarcze na terenie Europy, brak zniszcze na terenie USA ( w czasie I wojny w. USA nie prowadziy wojny, a za to produkoway produkty na ktre wykazyway popyt kraje Europy.) - podporzdkowanie krajw europejskich prowadzeniu wojny [pojawiaj si problemy z polityk finansowa, poda pienidza (w okresie wojny drukuje si wiksz ilo pienidza, po jej zakoczeniu pojawia si nadwyka), co prowadzi do inflacji] - w Europie pojawiy si problemy z produkcj, gospodarka amerykaska przypieszya swj rozwj dziki produkcji na potrzeby wojny Upadek systemu waluty zotej (nie udao si go w peni odbudowa po I w..) Rewolucja w Rosji i powstanie ZSRR (wzrost potencjau ZSRR w okresie midzywojennym, szybko industrializacji (plany 5-, 6-letnie)) Przemiany polityczne w Europie (upadek AustroWgier, odrodzenie pastw Europy rodk. i Wsch. (Polska, Sowacja, Czechy, Wgry) ; pierwsze tendencje do rozpadu systemu kolonialnego) Wielki kryzys gospodarczy lat 1929-33 (okres kryzysu nie jest dobrym momentem do rozwoju handlu midzynarodowego, kraje chroni rynki wewntrzne, prbuj stymulowa eksport, wzrasta protekcja) Okres midzywojenny by okresem pocztku i rozwoju interwencjonizmu w gospodarce, take w handlu midzynarodowym. By to zy okres dla rozwoju zwizkw midzynarodowych. W latach 30-tych pastwa nabieraj charakteru gospodarek wojennych. ( zniszczenia wojenne Niemcy, Francja, Holandia, Belgia) Osabienie systemu kolonialnego ( kolonie uzyskuj niezaleno) Tendencj byo zmniejszenie si udziau EZ (w tym WB) oraz wzrost udzia u USA. (izolacja przemysu Brytyjskiego poprzez: 1.brak surowcw 2. Brak kontaktu z koloniami 3. Odcicie od rynkw zbytu ) udzia EZ zmniejszy si do 43% udzia USA zwikszy si do 43% pozostae kraje kilkanacie % udzia WB spada do 10% niemiecka gospodarka 13% Japonia 5% Eksport wyrobw przemysowych Niemcy s czoowym eksporterem 19% WB 18% USA 17%

3. Etap wspczesnej gospodarki wiatowej; po II wojnie

II wojna wiatowa niesie za sob due zniszczenia przemysu w Niemczech, Wlk. Brytanii, ZSRR. W Stanach Zjednoczonych produkcja nie zmalaa, USA byo jedynym dostawc broni (wzrosa produkcja, eksport). System gospodarki wiatowej zmienia si na korzy USA. Mija tradycyjny system gospodarki wiatowej.
Produkcja przemysowa USA Europa Zachodnia w tym: Wlk. Brytania Niemcy Japonia reszta wiata kapitalistycznego 1950 51% 27% 8,9 5,8 1,3% 16,9% 1960 43,8% 11,1 8,5 4,3% 8,2 Eksport ogem 1950 18,1% 38,5% 11% 3,3 1,5% 36,5 1960 wyr. przemysowych 1950 1960 21% 20% dominacja 21,9 13,5% 7,3% 15,5% 10% 14,1 8,7

9,9 7,9 3,2% 16,7

1960 gospodark dominujc nad WB jest RFN. W wyniku tych zmian doszo do uksztatowania si wspzalenoci trzech centrw gospodarczych (triada) : USA, Unia Europejska, Japonia. Obecnie naleaoby triad t poszerzy o kraje cile powizane z tymi pastwami: USA + NAFTA (Pnocnoamerykaska Umowa o Wolnym Handlu)(Kanada, Meksyk) UE + EFTA (Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu) + 10 krajw Europy rodk. i Wsch. stowarzyszonych z UE Japonia + Azja Wsch. i Pd.Wsch. (I i II pokolenie Tygrysw Azjatyckich) + Chiny Przesuwanie si centrum gospodarczego wiata : Punkt cikoci znajduje si pomidzy tymi 3 gospodarkami. Niektrzy ekonomici twierdz, e przesunie si on midzy Basen Pacyfiku (midzy USA a Azj Wschodni). Niektrzy uwaaj, e centrum moe pozosta w okolicy Pacyfiku. Obecnie znajduje si midzy tymi 3 elementami. Czynniki, ktre wpyny na dominacj USA: Skutki ekonomiczne II wojny wiatowej - konflikt wiatowy - dziaania wojenne odbyway si przewanie na terenie Europy i Azji - zniszczenia gospodarcze na terenie Europy, ZSRR, Japonii - produkcja USA na rzecz wojny - podporzdkowanie Europy i Azji prowadzeniu wojny - brak zniszcze w USA Czynniki, ktre wpyny na wyrwnywanie si udziau Europy i USA : Plany pomocowe USA dla Europy Zach. (Plan Marshalla) i Japonii Formalny rozpad systemu kolonialnego (lata 40-50) pozostaj silne zwizki gospodarcze Procesy integracji gospodarczej w wiecie i Europie Zach.; powstanie EWG (1.01.1958r.), Unii Europejskiej (1993r.) Integracja niosa korzyci stworzenie moliwoci szybkiego rozwoju gospodarczego dla przedsibiorstw Europy. Powsta jednolity rynek zbytu.

EFTA jednolity wsplny obszar gospodarczy CEFTA rodkowoeuropejskie Porozumienie Wolnego Handlu (kraje stowarzyszone Unii Europejskiej) NAFTA (1996r.) Pnocnoamerykaskie Porozumienie o Wolnym Handlu. Wzrost obrotw pomidzy USA-Kanad-Meksykiem. MERCOSUR Argentyna, Brazylia, Urugwaj, Paragwaj + 96 Chile + 97 Boliwia. Powstanie jednego rynku pod wzgldem swobody przepywu kapitau; PKB 840 mld., 2% udziau w wiatowym eksporcie Przemiany w midzynarodowym systemie walutowym pod przewodnictwem USA system dolarowo-zoty (system z Bretton Woods kursy stae upada na pocztku lat 70). Wyksztaca si nowy midzynarodowy system walutowy system wielodewizowy (waluty USA, EWG, Japonii) wyrwnanie si roli walut rnych krajw Powstanie grupy pastw socjalistycznych powstanie RWPG (dziaa na zasadzie hegemonii ZSRR nad innymi pastwami). Prby integracji gospodarczej midzy tymi krajami (integracja formalna, bardzo pytka dezintegracja w latach 90, w cigu ptora roku) Dziaalno organizacji midzynarodowych: GATT (WTO), MFW, B (czuwajcy nad sprawnoci Midzynarodowego Funduszu Walutowego i likwidowanie przyczyn powstania deficytu) umidzynarodowienie ycia gospodarczego, integracja handlu Dynamiczny rozwj korporacji midzynarodowych w latach 80 90. Bezporednie inwestycje zagraniczne umidzynarodawiaj ycie gospodarcze, przypieszaj tempo rozwoju gospodarczego, s gwnym kanaem dystrybucji technologii w skali wiata, s gwnym dostawc rodkw na postp techniczny Postp techniczny, robotyzacja, komputeryzacja procesw produkcyjnych, zarzdzania - Utrwala si przewaga krajw najbardziej rozwinitych - Stwarza moliwoci do doczenia krajw rozwijajcych si do grupy krajw wysoko rozwinitych

TEORIE WYMIANY MIDZYNARODOWEJ

cz teorii ekonomicznych; teorie te powstay gdy rozwina si gospodarka narodowa ( XIX wiek); pogldy dotyczce wymiany midzynarodowej wystpoway ju wczeniej, ale nie byy to teorie ; pierwsze rozwaania pojawiy si w Staroytnoci. Teoria ekonomiczna caociowy ukad twierdze wyjaniajcych dokadnie cae zjawisko.

- uporzdkowany system hipotez, twierdze i uoglnie wyjaniajcych rozpatrywane zjawisko

I. Teorie psychologiczno-etyczne
Platon pastwo powinno wywozi za granic te towary, ktrych ma nadwyk, a importowa te, ktrych w pastwie brakuje. Podstaw handlu nie byy korzyci ekonomiczne, zasad, ktr si kierowano bya zasada sprawiedliwoci. Teoria lku przed brakiem towarw (Cesarstwo Rzymskie) obawa przed niedostateczn poda; powinno si przywozi z zagranicy jak najwicej towarw, wywozi jak najmniej. By to okres redniowiecza; wymiana midzynarodowa nie miaa duego znaczenia; bardzo silny wpyw kocioa katolickiego na pogldy gospodarcze, w tym pogldy dotyczce wymiany midzynarodowej. By to okres 7 wypraw krzyowych (1096-1270); nastpio zetknicie trzech kultur (ydowskiej, arabskiej, greckiej); nawizano pierwsze wizi handlowe z krajami arabskimi. Teoria ceny sprawiedliwej (dogmat susznej ceny) w. Tomasz z Akwinu wymiana powinna odbywa si rwnie w skali midzynarodowej, ale po tzw. cenie sprawiedliwej. Cena sprawiedliwa jest to cena, ktra zawiera wycznie koszty produkcji; cena zakupu musiaa si rwna cenie sprzeday (wysza cena bya moliwa, gdy porednik ulepszy w pewien sposb dany towar) W pniejszym okresie zaczto uwzgldnia wpyw rynku (np. niedobr na rynku) na poziom cen; te towary, ktre s rzadsze na rynku, s na og drosze. Porednik, ktry zajmuje si importem lub eksportem towarw moe da wyszej ceny ni ta, ktr zapaci za ten towar. Dopuszczono wic moliwo rnicowania cen i wpyw rynku na ni. Teorie te nie byy w peni wyksztaconymi teoriami, gdy nie uwzgldniay sytuacji ekonomicznej. Nie byy formuowane na podstawie realnych zdarze ekonomicznych, ktre zachodziy na rynku.

II. Teoria merkantylizmu (XVI XVIII w.)

A) merkantylizm wczesny (bulionizm) Anglia, Francja, Niemcy, Holandia B) merkantylizm waciwy AD A.) merkantylizm wczesny podstaw bogactwa danego kraju byy zasoby kruszcw szlachetnych, ktre dany kraj zgromadzi; eksport towarw wiza si ze zwikszeniem zasobw kruszcu, import natomiast zmniejszenie. Dono wic do maksymalizacji eksportu a minimalizowania importu. Za tymi pogldami szy nastpujce dziaania : maksymalne wspieranie wasnego eksportu (wraz z wykorzystywaniem siy politycznej, gospodarczej, militarnej) narzdzia ograniczajce import ( narzdzia polityczne, ekonomiczne (ca, opaty), militarne) w celu zapewnienia sobie wpywu na przepyw kruszcu pastwo zagwarantowao sobie kontrol nad handlem znacznemu rozwiniciu ulego instrumentarium protekcjonizmu. W celu zapewnienia sobie wpywu kruszcu, pastwo gwarantowao sobie kontrol nad wymian z zagranic. AD B.) merkantylizm waciwy podstaw bogactwa staa si tzw. doktryna korzystnego bilansu handlowego o bogactwie danego kraju wiadczyy (oprcz kruszcu) take zasoby innych walut. Bilans ten odnoszono nie tylko do bilansu wartociowego (mierzonego iloci zota, walut) ale te mierzono go nakadem pracy w towarach eksportowanych i

10

importowanych; korzystne jest eksportowanie towarw z duym nakadem pracy, a importowanie tych z maym nakadem. Szczeglnie korzystny jest eksport towarw jak najbardziej przetworzonych. Narzucao to nie tylko ilo towarw w handlu midzynarodowym, ale take ich struktur. Dostrzegano, e eksport takich towarw moe przyczyni si do wzrostu rozwoju gospodarki (wzrost zatrudnienia). Do tej pory wymiana midzynarodowa bya traktowana wycznie jako napyw i odpyw kruszcw. Teoria ta zajmuje si wycznie korzyciami danego kraju i odnosi si jedynie do krajw wysoko rozwinitych. Merkantylizm przyczyni si do sformuowania i rozwoju narzdzi protekcjonistycznych. Dominacja tego typu pogldw nie moga pozosta bez wpywu na rozwj powiza midzynarodowych - nie byy to pogldy zachcajce do wymiany (jeli ju to do wymiany jednostronnej) Ograniczenia wynikajce z realizowania polityki protekcjonistycznej zaczy przeszkadza tym pastwom. Powsta problem: Jak okreli stosunek wymiany midzy krajami wysoko rozwinitymi w okresie protekcjonizmu? W okresie merkantylizmu nastpi rozwj pogldw na temat protekcjonizmu celnego; nastpi rozwj w polityce konwencyjnej (stosunki handlowe oparte na umowach midzynarodowych). W 1786 r. Anglia i Francja w ramach umowy przyznay sobie klauzul najwyszego uprzywilejowania opierao si na niej funkcjonowanie GATT (kraj, ktry j przyj zobowizuje si do tego, e wszelkie preferencje i uatwienia przyznane innym krajom, ktre posiadaj KNU, zostaj rozcignite na kraj ktremu przyznano klauzul, np. jeeli Anglia przyznaje KNU Francji i jeeli wczeniej miay j Niemcy, to wszelkie uatwienia dla Niemiec s te rozcigane na Francj). III. Klasyczne teorie wymiany midzynarodowej (XVIII XIX w.) Wraz ze zmianami w gospodarce wiatowej, zmieniaj si pogldy odnonie ekonomii, bogactwa, wymiany midzynarodowej. Za bogactwo zaczyna si uznawa rozmiar produkcji. Zmienio si podejcie zwizane z korzyciami z wymiany. Zaczyna si je dostrzega z midzynarodowego podziau pracy (specjalizacja). A. Smith Badania nad natur i bogactwem narodw (1776 r.) zakwestionowa pogldy merkantylistw twierdzc, e rozwj wymiany pozwala na osignicie korzyci zarwno dla poszczeglnych krajw, jak i w skali midzynarodowej. W wyniku specjalizacji nastpuje najbardziej efektywna alokacja zasobw w skali globalnej. Za podstaw specjalizacji przyj rnice w bezwzgldnych kosztach wytworzenia produktw (koszty = nakady czynnika pracy). Jest to wic teoria jednoczynnikowa nakad pracy okrela koszty wytwarzania. towar A 10z. towar B 20 z. specjalizacja w produkcji A. Jednake szybko powsta problem: Co, w sytuacji, gdy obydwie rzeczy produkujemy Teoria kosztw wzgldnych (Torrens, Ricardo) (Klasyczna teoria wymiany midzynarodowej) R. Ricardo Zasady ekonomii politycznej i opodatkowania (1817 r.) podstaw wyboru specjalizacji s wzgldne koszty produkcji. Kraj powinien specjalizowa si w produkcji tych dbr, w produkcji ktrych jego przewaga w kosztach

11

wzgldnych jest najwiksza, albo tych, w stosunku do ktrych jego strata w kosztach wzgldnych jest najmniejsza. Specjalizacja moliwa take w przypadku, gdy dany kraj wytwarza wszystkie produkty droej. Koszt wytworzenia jednego dobra mierzony jest kosztami wytworzenia innego dobra w tym samym kraju (def. kosztu komparatywnego) Zaoenia: - koszt = nakad pracy. Podstaw s koszty pracy w poszczeglnych krajach. - doskonaa mobilno czynnikw produkcji w skali wewntrzkrajowej (przestawienie produkcji jest moliwe bez kosztw i bez upywu czasu) - brak mobilnoci czynnikw produkcji w skali midzynarodowej - efektywna alokacja czynnikw produkcji w skali midzynarodowej - korzystny dla kraju moe by take import dbr wytwarzanych taniej za granic - warunki doskonaej konkurencji w kraju i za granic - wystpuj tylko dwa kraje i kraje te mog wytwarza dwa produkty - korzyci ze specjalizacji odnosz zarwno 2 kraje. Krytyka : tylko jeden czynnik produkcji (czynnik pracy) przykad jest zbyt prosty, nie da si uoglni na ca wymian midzynarodow nie s sprecyzowane warunki wpywajce na ksztatowanie si warunkw wymiany Pomimo krytyki teoria ta pozostaa aktualna. Wiele pniejszych teorii bazowao na teorii kosztw komparatywnych. Nastpcy Ricardo nie zanegowali podstawy tej teorii, ale skupili si na jej doskonaleniu (w tych 3 niedoskonaociach). Na przykad J.St. Mill zaj si pominitymi przez Ricardo korzyciami pyncymi z uczestnictwa w wymianie midzynarodowej. Jego prawo wzajemnego popytu stwierdza, e kraj o relatywnie wysokim popycie na towary importowane odnosi z wymiany mniejsze korzyci ni jego partner o stosunkowo niszym popycie na towary importowane.

IV. Neoklasycy
Bazuj na pogldach szkoy klasycznej, ale ich teorie s wieloczynnikowe. Teoria obfitoci czynnikw produkcji HeckscheraOhlina podstawow przesank handlu midzynarodowego jest wystpowanie pomidzy dwoma krajami relatywnych rnic kosztw i cen, spowodowane odmiennym wyposaeniem krajw w dwa podstawowe czynniki produkcji, tzn. w kapita i prac (tam, gdzie czynnikw jest wicej, s one tasze). Wraz z upywem czasu dochodzi do wyrwnywania si cen czynnikw produkcji w skali midzynarodowej. Gdy 2 kraje maj t sam sytuacj pod wzgldem dostpnoci czynnikw produkcji, to podstaw specjalizacji mog by rnice w modelach konsumpcji poszczeglnych krajw lub rnice w strukturze podziau dochodu narodowego, lub uzyskiwanie korzyci skalli w zakresie produkcji i zbytu.

V. Teorie neotechnologiczne

12

Teorie

na rol postpu technicznego w rozwoju handlu midzynarodowego Teoria cyklu ycia produktu Vernona w yciu kadego produktu wyrnia si 3 fazy ycia: 1) narodzin (odkrycie produktu, wprowadzenie go na rynek, produkt wytwarzany jest przez wiele przedsibiorstw za pomoc zrnicowanych technologii, przy rnych kosztach produkcji, wytwarzany jest na rynek krajowy w stosunkowo niewielkiej skali) 2) dojrzewania (produkt jest produkowany przez kilka przedsibiorstw (cz przedsibiorstw z fazy narodzin odpada), produkt wytwarzany jest przy uyciu ujednoliconych technologii, ujednolica si te koszt produkcji; towar wytwarzany jest na skal masow, na potrzeby rynku wewntrznego, jak te na rynki zagraniczne) 3) standaryzacja (produkcja towaru podejmowana jest za granic, a w wyniku niszych kosztw na rynkach zagranicznych, kraje, w ktrych produkt powsta s eliminowane z eksportu i zmuszone przez to importowa ten towar z innych krajw. Std bior si strumienie wymiany (jednoczenie znajduje si na rynku wiele produktw, ktre s w rnej fazie ycia). Krajw, gdzie powstaj nowe produkty, nowe rozwizania jest niewiele. Teoria luki technologicznej kadzie nacisk na moliwoci rozwoju korzystnego handlu dziki midzynarodowym rnicom w poziomie wiedzy technicznej i tempie postpu technicznego. Wszystkie kraje dzieli si na 2 grupy - innowatorzy i imitatorzy Imitatorami s kraje, gdzie powstaj nowe rozwizania techniczne (rol innowatora kraje posiadaj w dugim okresie czasu). Innowatorami s kraje, w ktrych powstaj nowe rozwizania techniczne. Kraje te na pocztku wystpuj w roli eksportera towarw (na rynku imitatorw). Ale po pewnym czasie imitatorzy podejmuj produkcj tego wyrobu (ze wzgldu na nisze koszty produkcji) i jego produkcja staje si konkurencyjna wobec innowatorw 9zanikaj strumienie handlowe od innowatora do imitatora i zaczynaj si odwrotne). Rol innowatora posiada bardzo nieliczna grupa krajw, np. USA, zachodnia Europa (Niemcy, Francja, UK), Japonia (kiedy postrzegana bya jako imitator, ktry szybko przejmuje nowoci, ale take potrafi je doskonale ulepszy). Teoria grawitacji sia powiza gospodarczych (szczeglnie powiza handlowych) bdzie zaleaa od potencjau ekonomicznego krajw i od odlegoci midzy nimi. Im silniejsze i bliej siebie lece, tym sia tych powiza bdzie wiksza. VI. teoria konkurencyjnoci midzynarodowej M.Portera jest najbardziej aktualna teoria.

zwracaj

uwag

HANDEL MIDZYNARODOWY
Czynniki, ktre wpywaj na rozwj handlu midzynarodowego: 1. czynniki polityczne wystpowanie albo brak rnego rodzaju konfliktw politycznych, militarnych w skali midzynarodowej ograniczenie w stosunkach politycznych znacznie ogranicza rozwj handlu (Zimna Wojna) towarzysz im rne ograniczenia w handlu midzynarodowym (Irak, b. Jugosawia) 2. czynniki koniunkturalne stan koniunktury gospodarczej na kluczowych rynkach dla danego kraju

13

dobra koniunktura gospodarcza to wzrost popytu (take na towary z importu) np. Wielki Kryzys (1929-1933) ostro objaww tego kryzysu sprawiy, e kraje nie interesoway si rozwojem handlu midzynarodowego, chronic w ten sposb rynek wewntrzny przed rozprzestrzenianiem si kryzysu 3. realizowana polityka handlowa a) oglne tendencje w handlu midzynarodowym liberalizm protekcjonizm b) realizowana przez gwnych partnerw polityka handlowa 4.wynikajce z dziaalnoci org. midzynarod- GATT/WTO, MFW

Oglne tendencje w handlu midzynarodowym:

dynamika wzrostu obrotw handlowych dynamika zmian eksportu i importu jest mniej stabilna i bardziej gwatowna ni dynamika zmian PKB, obserwuje si wzrost udziau eksportu w PKB (w skali wiatowej z 11% do 18%) rosncy udzia usug w handlu midzynarodowym ( wzrost z 15% w roku 1980 do 27% w roku 2000) rosncy udzia w handlu midzynarodowym krajw rozwijajcych w eksporcie krajw wysoko rozwinitych na pocztku lat 90 25% eksportu krajw wysoko rozwinitych trafio na rynki krajw rozwijajcych si (w 2000 r. wielko t szacuje si na okoo 1/3); rynki krajw rozwinitych s ju nasycone, gwne moliwoci rozwoju s na rynkach krajw rozwijajcych si (kraje te musz charakteryzowa si jednak dobr koniunktur). Gwne moliwoci rozwoju dla krajw rozwinitych le na rynkach krajw rozwijajcych si. S one rynkami nasyconymi, na rynkach krajw rozwijajcych si maj moliwo znacznego zaspokajania i zwikszania popytu (np. rynek samochodowy w Europie). Warunkiem lokowania przez kraje rozwinite towarw na tych rynkach jest dobra koniunktura na nich, rosncy PKB, wysokie dochody. Istniej powizania 2-stronne kraje rozwinite uzalenione s od warunkw ekonomicznych w krajach rozwijajcych si. Dlatego kraje wysoko rozwinite angauj si inwestycyjnie na rynkach krajw rozwijajcych si o dobrych warunkach ekonomicznych. liberalizacja handlu- ( znoszenie ogranicze handlowych.) Dokonuje si na forum GATT i WTO Struktura handlu midzynarodowego w 1993 r.

Eksport

14

1. U 16,0% E 15,9% 2. N 12,5 i 5% e 5,0% m8,4% c3% y 2,4% 3. U 2,1% S A 0,5% 4. J a p o n i a 5. K a n a d a 6. H o n g k o n g 7. C h i n y + H o n g k o n g 8. K o r e

15

a , S i n g a p u r 9. M e k s y k 10. S z w a j c a r i a Polska

Import 1. U 20,0 % S 19,5% A 8,2% 2. U 5% E 4,8% 3. J 3,5% a 3,1% p 2,4 % o 2,2 % n i 0,6% a 4. K a n a d a 5. H

16

6.

7.

8.

9.

o n g k o n g C h i n y K o r e a , S i n g a p u r M e k s y k S z w a j c a r i a

Polska KRYTERIA PODZIAU RYNKW M-NAR Segmenty rynkw midzynarodowych 1) w zalenoci od przedmiotu transakcji segment rynkw surowcw (np. rynek paliw, rud metali elaznych)

17

segment towarw rolno- spoywczych segment towarw przemysowych segment usug (np. rynek usug transportowych, ubezpieczeniowych) 2) wg kryterium geograficznego rynki lokalne i regionalne (najczciej zlokalizowane wok miejsca produkcji, s to najczciej rynki wewntrzkrajowe, w pewnych warunkach mog one mie charakter rynkw midzynarodowych, np. rynki przygraniczne rynki krajowe (zawsze mona mwi o pewnym rynku krajowym, gdy zawsze s pewne bariery oddzielajce ten segment od segmentu midzynarodowego rynki midzynarodowe o charakterze regionalnym (w ramach pewnych porozumie integracyjnych, np. strefy wolnego handlu : rynek krajw CEFTA,NAFTA, UE) rynek wiatowy (midzynarodowy o zasigu wiatowym) (obejmuje swoim zasigiem wszystkie pozostae segmenty rynku; mona w obrbie tego segmentu przeprowadza segmentacj wg przedmiotu transakcji, np. wiatowy rynek miedzi) 3) wg zasad funkcjonowania [ chodzi o sposb zorganizowania rynku] rynek wolny rynek zorganizowany (nieuomne np. giedy, targi, aukcje; uomne np. wystawy, wolne obszary celne, przetargi) Rynek wolny rynek niezorganizowany, niezinstytucjonalizowany, na ktrym zawierane s transakcje pomidzy rnymi podmiotami na bazie kontraktw, umw 2- lub wielostronnych (nie ma z gry ustalonego miejsca, czasu i warunkw podpisania takich umw); na rynek wolny przypada okoo 80% wszystkich transakcji w handlu. Poddany jest jednak pewnym zasadom funkcjonowania tego rynku. Jest to rynek zorganizowany. Na funkcjonowanie rynku wolnego wpywaj : polityki ekonomiczne prowadzone przez poszczeglne kraje lub grupy krajw (regulacje prawne, np. prawo dewizowe (zotwka nie jest walut w peni wymienialn, nie mona zawiera transakcji midzynarodowych w zotwkach);polityka kursu walutowego) przepisy prawa midzynarodowego (umowa handlowa musi spenia pewne wymogi prawa midzynarodowego) zasady, normy narzucane przez organizacje midzynarodowe, np. WTO, Midzynarodowa Izba Handlowa w Paryu (wydaje zesp tzw. formu handlowych)

18

Incoterms zasady warszawsko-oxfordzkie 13 formu handlowych, ktre okrelaj warunki dostawy towarw midzy kupujcymi a sprzedajcymi; przypiesza to podpisanie kontraktu, ale jednoczenie ogranicza swobod ich zawierania (np. FOB, CIB, CIP, EXW formuy maj trzyliterowe oznaczenia); USA maj swoje wasne formuy. Normy te ograniczaj swobod zawierania transakcji na rynku miedzynarodowym. Rynki zorganizowane maj najczciej form zinstytucjonalizowan, charakteryzuje je okrelony czas i miejsce zawierania transakcji; uczestnicy musz podporzdkowa si reguom i przepisom funkcjonowania danego rynku (ok. 20% transakcji) Rodzaje: 1.nieuomne -targi -giedy -aukcje 2.uomne -wystawy -wolne obszary celne -przetargi Rynki nieuomne Targi jest to najstarsza forma rynkw nieuomnych. Spotkania handlowe organizowane w tym samym miejscu w okrelonych odstpach czasu i okrelonym czasie trwania, charakterystyczne jest to, e na targach dokonuje si transakcji handlowych; wywodz si z tych krajw, gdzie najwczeniej rozwin si handel (Chiny, Indie, Grecja) Rodzaje targw : jednobranowe (np. Targi Polagra) wielobranowe (np. Midzynarodowe Targi Poznaskie) detaliczne hurtowe lokalne (targi, jarmarki w miejscowociach, Targi Wschodnie w Lublinie) producenci i konsumenci z danego obszaru oglnokrajowe (np. Polagra) midzynarodowe (wystawcy i nabywcy z rnych krajw; np. w Paryu, Lipsku, Mediolanie, Targi Poznaskie) Funkcje : kreatora rynkw - handlowa (prezentuje si towary, aby uzyska nowych klientw, wykreowa popyt na swoje produkty) informacyjno-propagandowa (prezentuje si swj towar; moliwo zbierania informacji o konkurencji, o produktach konkurencji) prestiowa (obecno na targach stanowi dowd, e jest to firma powana, o dobrej renomie; du rol spenia przygotowanie firmy do targw; w Paryu istnieje Zwizek Targw Midzynarodowych (UFI), ktry skupia najwiksze miasta targowe, zbiera informacje o najwaniejszych targach wiatowych; uczestnictwo firm maych i rednich jest czsto

19

dotowane przez pastwo (polityka promocyjna, proeksportowa); moliwe jest take wsplne uczestnictwo kilku maych firm). Handlowa Gieda charakterystyczne jest to, e transakcje zawierane s w okrelonym miejscu i czasie; giedy maj charakter zorganizowanych spotka i zasad jest to, e ceny podawane s do publicznej wiadomoci. Gied uwaa si za najbardziej klasyczny przykad rynku zorganizowanego, gdy posiada ona wszystkie cech charakterystyczne dla tej formy rynku. Jest to forma stara, gdy giedy rozwijay si ju w redniowieczu, szczeglnie w miastach woskich. Poza giedami towarowymi funkcjonuj take giedy usug. Giedy bardzo czsto znajduj si pod bezporednim bd porednim nadzorem pastwa, tzn. albo pastwo jest zaoycielem giedy, jej gwnym udziaowcem albo te pastwo sprawuje kontrol nad gied poprzez przepisy prawne. Giedy mog by take powoywane jako zrzeszenia kupcw danego regionu, kraju czy danej brany. Cech charakterystyczn gied towarowych jest to, e przedmiotem obrotu jest towar masowy i wystandaryzowany (pod wzgldem cech fizycznych, jakociowych), gdy towar na giedzie praktycznie nie wystpuje (mog by prbki, ale tego te si raczej nie praktykuje), towar wystpuje pod pewnym symbolem i wszyscy uczestnicy giedy wiedz, e towar oznaczony jakim symbolem spenia pewne cech jakociowe. Z tego wzgldu nie wszystkie towary bd si nadaway do obroty giedowego. Najbardziej rozpowszechnione giedy to giedy metali nieelaznych (Londyn, Nowy Jork, Tokio), giedy zboa (Chicago, Rotterdam, Winnipeg), gieda cukru (Nowy Jork, Pary, Londyn), giedy surowcw oleistych (Londyn, Rotterdam) i giedy skr (Chicago, Liverpool). Gwna rola giedy (poza samym zawieraniem transakcji) sprowadza si do tego, e cena giedowa suy jako wyznacznik, punkt odniesienia dla cen na rynku wolnym. Rodzaje gied: 1. Giedy towarw 2. Giedy walorw 3. Giedy usug Transportowych Ubezpieczeniowych Porednictwa transakcyjnego Transakcje w handlu giedowym : transakcje o charakterze rzeczywistym (wi si bezporednio z przepywem towarw midzy sprzedajcym a kupujcym) transakcje o charakterze nierzeczywistym (nie wi si bezporednio z przepywem towarw) Wie si to z rodzajami operacji, transakcji jakie na giedzie mog by dokonywane. 1) Transakcje natychmiastowe transakcje zawierane po kursie SPOT (tzw. transakcje SPOT-owe), wice si z rzeczywistym przepywem towarw pomidzy kupujcym a sprzedajcym, dlatego e takie transakcje naley rozliczy najpniej w cigu dwch dni (w cigu dwch dni musi by przedstawiony towar przez sprzedajcego i kupujcy musi zabezpieczy rodki na patno) 2) Transakcje terminowe wi si z zawarciem samej transakcji, ale niekoniecznie musz oznacza przepyw towarw pomidzy podmiotami (transakcje

20

terminowe mog mie charakter rzeczywisty wtedy, kiedy nabywc jest podmiot, ktry chce zabezpieczy si przed zmian cen kontrakt zawieram dzi, dzi ustalam cen po jakiej kupi dany towar, natomiast transakcja ma by przeprowadzona w przyszoci); transakcje terminowe zawieraj przede wszystkim spekulanci, ktrzy licz na zyski wynikajce z rnic cen. Transakcje te mona rozwizywa. 3) Transakcje przenone -jednoczesny zakup i sprzeda na rne terminy 4) Transakcje arbitraowe -jednoczesny zakup i sprzeda na rnych giedach, gdy s rnice cen 5) Transakcje opcyjne -nabycie prawa zakupu w przyszoci - opcji Jeeli chodzi o giedy usugowe to ich przedmiotem s gwnie usugi transportowe, frachtowe i ubezpieczeniowe. FUNKCJE GIED: 1.handlowe 2.spekulacyjne 3.ogranicza ryzyko zmiany cen 4.doprowadza do ujednolicenia cen 5.informacyjna Aukcje mog wystpowa w dwch formach, w formie aukcji regularnych i nieregularnych Aukcje regularne s najczciej organizowane na zasadzie spek akcyjnych organizacji kupieckich; odbywaj si w z gry okrelonym miejscu i okrelonym czasie. Przedmiotem transakcji na aukcji s towary, ktre nie daj si ujednolici, wystandaryzowa pod wzgldem cech fizycznych czy jakociowych (czyli te, ktre nie wystpuj masowo). Na aukcjach towarowych, majcych znaczenie w handlu midzynarodowych, przedmiotem transakcji s najczciej towary nie wystpujce w skali masowej, niemniej jednak wystpujce w pewnych grupach (np. jabka odmiana, gatunek, wielko, zabarwienie) Najczciej na aukcjach obraca si tzw. lotami (lot - partia towaru, ktra znajduje si w obrocie aukcyjnym). Sam handel aukcyjny moe by w rny sposb zorganizowany : licytowanie w gr od ceny niskiej aukcja zegarowa (ruch ceny wyraone jest poprzez tarcz zegara - schodzimy z ceny wysokiej -licytowanie w d (podaje si cen maksymaln i obnia si j) licytacja pisemna - podobne do przetargu Aukcje nieregularne organizowane w nieregularnych odstpach czasu i nieregularnych miejscach; w sposb okazjonalny (np. sprzeda majtku firmy, ktra upada). Aukcje maj najczciej charakter lokalny, regionalny, ale s rwnie aukcje majce charakter midzynarodowy (np. aukcja koni arabskich w Janowie Podlaskim aukcja regularna) Aukcjonariusz osoba przedstawiajca towar do sprzeday za porednictwem aukcjonatora. Aukcjonator ten, ktry prowadzi, organizuje aukcj; pobierana jest za to prowizja, najczciej w granicach 2-5% wartoci transakcji Najbardziej znane aukcje o zasigu wiatowym :

21

weny owczej (Australia, Nowa Zelandia) kauczuku (Singapur) herbaty (Kalkuta) skr surowych (Amsterdam) skr zwierzt futerkowych (Kopenhaga, Petersburg) aukcja koni arabskich (Janw Podlaski) Rynki zorganizowane uomne : Wystawy charakterem s zblione do targw, jednak zasadnicza rnica polega na tym, na wystawach nie prowadzi si handlu (nie maj charakteru bezporednio handlowego); maj natomiast charakter informacyjny, promocyjny. Obecno na wystawach jest nie tylko kwesti samej prezentacji, ale take prestiu dla firmy; pomimo, e nie maj charakteru handlowego, bardzo czsto su jako moliwo nawizania pierwszego kontaktu, zaprezentowania swojej oferty, swoich zdolnoci produkcyjnych; po zakoczeniu wystawy mog nastpi dalsze kontakty zakoczone podpisaniem kontraktu (porednio przyczyniaj si do penienia funkcji handlowej). Bardzo czsto organizowanie wystaw, jak i uczestnictwo w wystawach podmiotw gospodarczych danego kraju odbywa si przy znacznym wspudziale pastwa (jest to element polityki promocyjnej, proeksportowej). Nie ma podpisywania kontraktw. Organizowane s na terytoriach pastw obcych. Rodzaje: -oglne -branowe -specjalistyczne Wolne obszary celne jest to gwnie teren u zbiegu najwaniejszych szlakw handlowych, gdzie towary mog by skadowane bez ogranicze i bez koniecznoci dokonywania odpraw celnych, formalnoci celnych; mog podlega swobodnemu obrotowi na terenie wolnego obszaru celnego. Ocleniu podlega dopiero, kiedy zostanie towar wprowadzony w obszar celny. Podstawowe funkcje : aktywizacji gospodarczej poszczeglnych terenw (zorganizowanie na danym obszarze wolnego obszaru celnego zachca podmioty do podejmowania tam dziaalnoci, szczeglnie dziaalnoci produkcyjnej albo handlowej, dlatego, e jeli przywieziemy towary z zagranicy (bez opat celnych) i znajdziemy zagranicznego kontrahenta na zakup tych towarw, to nastpuje przesyka, ale bez koniecznoci wprowadzenia tego towaru w polski obszar celny (czyli przy niszych kosztach finansowych i kosztach administracyjnych). Jeeli zlokalizujemy na takim obszarze dziaalno produkcyjn, to do produkcji moemy sprowadza towary z zagranicy, tutaj je przetwarza i nastpnie eksportowa (jeli eksportujemy je za granic to caa ta operacja odbywa si poza naszym obszarem celnym; jeli eksportujemy je na obszar naszego kraju mamy obowizek dokonania formalnoci celnych, jednak cay proces produkcyjny odbywa si poza tymi formalnociami). Przyczynia si to do znacznej aktywizacji danego obszaru, poniewa firmy te zatrudniaj si robocza, kooperuj bardzo czsto z firmami zlokalizowanymi w

22

danym kraju (dostawcy i odbiorcy)(co przyczynia si do aktywizacji take terenw lecych w pobliu tego obszaru) peni rol czysto handlowe, gdy taka forma organizacyjna daje moliwoci znacznie prostszego prowadzenia handlu (bez koniecznoci zaatwiania rnego rodzaju formalnoci celnych i administracyjnych). Najbardziej znane wolne obszary celne to porty niemieckie np. Hamburg, Kopenhaga, Sztokholm i teren Azji Pd.Wsch (strefy wolnego handlu np. Singapur, Hongkong). W skali mikro wolnymi obszarami celnymi s strefy wolnocowe na lotniskach, na promach; sklepy wolnocowe (s one sprzeczne z zasadami wolnego handlu na obszarze Unii Europejskiej i od 1 lipca 1999 r. sklepy wolnocowe na terenie UE przestan istnie) Przetargi przetarg w skali midzynarodowej nie rni si w zasadzie od przetargw, ktrych organizowanych jest tysice w skali krajowej; midzynarodowo przetargw przejawia si w otwartoci, tzn. w swobodzie dostpu dla jednostek zagranicznych. Sam handel poprzez przetarg odbywa si w sposb typowy, tzn. ogaszany jest przetarg, przedmiot tego przetargu, nastpnie uczestnicy tego przetargu skadaj w formie pisemnej swoje oferty, specjalna komisja przetargowa na podstawie badania tych ofert dokonuje wyboru. Przetargi otwarte- umoliwiaj udzia firm zagranicznych, bd naszych za granic. (lepszy dla kraju jest przetarg otwarty.) DZIAALNO INSTYTUCJI MIDZYNARODOWYCH 1. GATT (Ukad Oglny w sprawie Taryf Celnych i Handlu) - rozpoczo dziaalno od 1 stycznia 1948 r. pod duym naciskiem i wpywem Stanw Zjednoczonych; ze swojego zaoenia GATT powsta jako pewna forma przejciowa, tzn. szacowano, e w cigu krtkiego czasu (maksymalnie kilku lat- 3,4) Ukad Oglny zostanie przeksztacony w wiatow organizacj handlu (ITO). Jednak wiatowa Organizacja Handlu zostaa powoana dopiero 1 stycznia 1995 r. Cele GATT : Cele te zostay oparte na bazie teorii kosztw komparatywnych. Zawarte w preambule. Cele ustawowe liberalizacja handlu midzynarodowego poprzez redukcj ce i znoszenie innych ogranicze zapobieganie dyskryminacji w handlu midzynarodowym (niedopuszczenie do stosowania dodatkowych obcie, ogranicze handlowych wobec poszczeglnych krajw lub grup krajw) Cele porednie rozwj handlu midzynarodowego (przejawiajcy si gwnie we wzrocie obrotw w skali midzynarodowej, a polegajcy na tworzeniu korzystnych warunkw do wzrostu gospodarczego) denie do wzrostu stopy yciowej ludnoci w krajach czonkowskich Zasady GATT :

23

a) Zasada niedyskryminacji i rwnoci traktowania w handlu Jako podstawowy instrument sucy realizacji tej zasady przyjto Klauzul Najwyszego Uprzywilejowania (KNU) kraj przyznajcy tak klauzul zobowizuje si do tego, i jakiekolwiek przywileje, preferencje jakie zostan innym krajom, ktre t klauzul posiadaj, zostan rozcignite na wszystkie kraje posiadajce KNU. Drugim instrumentem, ktry suy mia realizacji tej zasady jest Klauzula Narodowa (KN) kraj przyznajcy KN zobowizuje si do traktowania na rynku wewntrznym towarw innego kraju nie gorzej ni towarw wasnych ) Zasada wzajemnoci w handlu Sprowadza si do tego, e aden z krajw sygnatariuszy GATT nie by zobowizany do stosowania preferencyjnych warunkw handlu jeeli nie uzyska wzajemnoci. Zasada ta miaa si przyczynia do liberalizacji handlu dlatego, e jeeli np. kto chcia obniy stawki celne to obnia nie tylko wasne stawki, ale mg zada rwnie obnienia stawki celnej od partnera, a jeeli kraje te miay dodatkowo poprzyznawane Klauzule Najwyszego Uprzywilejowania to obnika stawek celnych, zgodnie z zasad KNU, powinna by rozcignita na wszystkie kraje, ktrym KNU przyznano. W takim przypadku prba nadania jednorazowej preferencji sprowadzaa si do obnienia stawek celnych dla wszystkich krajw GATT. Byo jedno odstpstwo od zasady wzajemnoci w roku 1965, gdy do ukadu GATT doczono cz czwart, ktra dotyczya handlu z krajami rozwijajcymi si. Sprowadzao si to do tego, e w stosunku do wymiany z t grup krajw nie obowizywaa zasada wzajemnoci, czyli mona przyzna krajom rozwijajcym si pewne preferencje w handlu bez koniecznoci domagania si podobnych uatwie z ich strony. Pniej nazywano to tzw. systemem generalnych preferencji (zgeneralizowanych preferencji) c) Zasada moliwoci interwencji w handlu Zakadano, i w szczeglnych przypadkach moliwe jest stosowanie interwencji w handlu, ktre nie bd zgodne z poprzednimi zapisami (zasad KNU i zasad wzajemnoci) w pewnych specyficznych sytuacjach. Ogln zasad byo to, e interwencje te maj si odbywa poprzez zmian stawek celnych, a dopiero w zupenie wyjtkowych sytuacjach za pomoc rodkw pozataryfowych. Te szczeglne sytuacje, kiedy interwencja jest moliwa to kwestia chronicznego deficytu w bilansie patniczym, sytuacje zagroenia bezpieczestwa wewntrznego bd zewntrznego danego kraju, zagroenie dla wanej brany przemysu wewntrznego. Ten oglny zapis trzeciej zasady, stwierdzajcy, e interwencje musz si odbywa poprzez ca wynika z tego, i przyjto, e gwnym instrumentem, ktrym posugiwa si bd kraje czonkowskie w zakresie handlu midzynarodowego s ca. Do lat siedemdziesitych nie byo potrzeby stosowania rodkw pozataryfowych. Sprawa zacza si komplikowa w latach 70 (co zwizane byo z kryzysami energetycznymi, z upadkiem systemu walutowego z Bretton Woods, zniesieniem wymienialnoci dolara i generalnie kryzysem jaki dotkn gospodark wiatowa w tym okresie). W sytuacji kryzysu wzrastaj tendencje protekcjonistyczne jeeli chodzi o polityk midzynarodow. Dokadnie tak samo byo wtedy. Nie chcc burzy caego ukadu GATT-owskiego dua cz krajw zacza korzysta z furtek jakie byy w zasadach GATT-owskich i zacza coraz powszechniej wprowadza bariery o charakterze pozataryfowym. W tym take okresie zaczy si powaniejsze problemy jeeli chodzi o funkcjonowanie GATT. Struktura GATT : skada si z preambuy (oglne okrelenie celw oglnych i szczegowych) i 4 zasadniczych czci (konkretne artykuy na temat realizacji zasad dziaania ukadu GATT).

24

zawiera art. 1 i 2; ma podstawowe znaczenie dla GATT i bya w peni obowizujca dla krajw GATT art. 1 zawiera Klauzul Najwyszego Uprzywilejowania i listy koncesyjne ze stawkami celnymi, z tym poziomem stawek powizane s taryfy celne krajw przystpujcych do GATT. Kraje, ktre ju przystpiy do GATT nie mog jednostronnie zmienia tych stawek.
.

zawiera art. 3 23; zawarta jest tutaj tzw. Klauzula Dziadka - dopuszcza moliwo utrzymania przez kraje przystpujce do GATT wasnych przepisw, jeeli w momencie przystpienia do GATT przepisy te rniy si od postanowie art. 3 23. Stworzyo to moliwo odstpstw od przepisw GATT. Zawarte tam s rwnie przepisy dotyczce tzw. rodkw pozataryfowych (kontyngenty ilociowe, opaty importowe, eksportowe) oraz rodkw ochrony przed nieuczciw konkurencj (ca antydumpingowe, antysubwencyjne) Artykuy te zawieraj take Klauzul Narodow. . zawiera art. 24 35; dotycz przede wszystkim spraw proceduralnych, zwizanych z odstpstwami od oglnych zasad GATT-owskich. Wrd tych odrbnoci naley zwrci uwag na przepis, i odstpstwa od zasad GATT s moliwe, jeeli s tworzone preferencyjne strefy handlowe np. obszary wolnego handlu, ktre znosz ograniczenia w handlu midzy sob, ale jednoczenie pastwa zachowuj autonomi w handlu z krajami trzecimi, np. CEFTA; unie celne, ktre polegaj na zniesieniu ogranicze w handlu (jak w przypadku o.w.h.) ale przy wprowadzeniu jednolitej wsplnej zewntrznej taryfy celnej (jej stworzenie jest pewn dyskryminacj wobec kraju nie objtego uni cel). Jest tu wewntrzna sprzeczno. Z jednej strony zasady GATT zawieraj zakaz dyskryminacji, a z drugiej ten zapis umoliwia preferencje dla niektrych krajw . zawiera art. 36 38; powicona krajom rozwijajcym si (ta cz zostaa wczona w tekst ukadu w 1965 r., poniewa kraje rozwijajce si domagay si pewnych preferencji w handlu poniewa nie mogy sprosta konkurencji, stawiao je to w gorszej sytuacji). Preferencje takie zostay stworzone. Cz ta zawiera zwolnienie tych krajw z zasady wzajemnoci. Przybrao to konkretn form w tzw. Systemie Preferencji Generalnych, ktre na pocztku lat 70 przyjy kraje rozwinite. Zniesiono stawki celne w stosunku do krajw rozwijajcych si. GATT na pocztku swojego funkcjonowania (lata 50-te, 60-te) dziaao w sposb niezakcony (gospodarka wiatowa rozwijaa si w miar rytmicznie). Postpy w zakresie preferencji odbyway si w formie tzw. rund negocjacyjnych. Do tej pory odbyo si 8 takich rund, pierwszych 5 odbyo si bez szczeglnych przeszkd, nie wnioso take nic nowego i wprowadzono je w ycie w roku: o 1 1947 r. -Genewa 2o 1949 r. -Annency 3o 1951 r.- Torquay
.

25

4o 1955 r.-Genewa 5o 1962 r.- Genewa- Runda Dellona Pewne problemy pojawiy si w I po. lat 60-tych i I po. lat 70-tych, co zwizane byo z rozpadem systemu walutowego z Bretton Woods i kryzysem energetycznym. Spowodowao to narastanie tendencji protekcjonistycznych. (okres kryzysu gospodarki wiatowej) o 6 Runda Kennedyego (1964 68) po raz pierwszy podjto prb ograniczenia postpowania protekcjonistycznego; opracowano Kodeks Antydumpingowy (zapis ten nie ujednolici jednak przepisw, dokonano tego dopiero na rundzie urugwajskiej). 7o Runda Tokijska (1973 79) przedmiotem prac byy przede wszystkim rodki pozataryfowe, ktre byy coraz czciej stosowane w handlu midzynarodowym. Osignito tutaj pewien poziom ogranicze tych rodkw, jednak dua grupa tych rodkw pozostaa, szczeglnie w stosunku do towarw rolno-spoywczych. Nie przyniosa przeomu w liberalizacji handlu wiatowego. 8o Runda Urugwajska (1986) ukad kocowy podpisano w Maroku (15 kwiecie 1994), negocjacje gwnie pomidzy trzema elementami triady (szczeglnie pomidzy USA EWG (UE) rnica interesw, gwnie w zakresie towarw rolno-spoywczych, bya bardzo dua). Do postpu w negocjacjach przyczynia si zmiana administracji (nowy prezydent USA). Osignito porozumienie dziki kompromisom i w ostatecznoci podpisano ukad kocowy. Runda ta ostatecznie zakoczya si w 1995 roku. Zakres stosowanych rodkw pozataryfowych sta si powszechny. Pojawia si konieczno uregulowania nowych sfer, a mianowicie sfery usug. Pojawiy si na niej kwestie odnowy praw wasnoci intelektualnej. Objto 94% produktw nie rolniczych ze spadkiem ce rednio o 40% (jednak obnika ce bya stosunkowo niska) W latach 70-tych pojawiy si tendencje neoprotekcjonistyczne. Zaczto stosowa: opaty neoprotekcjonistyczne normy techniczne wprowadzenie kontyngentw Gwne zapisy rundy Urugwajskiej : 1. gwnym (jedynym) instrumentem polityki handlowej s ca (szczeglnie jeli chodzi o produkty rolnospoywcze); zabroniono stosowania tzw. pozataryfowych rodkw polityki handlowej (opaty wyrwnawcze, inne opaty importowe); dotychczasowe rodki tego typu zostay staryfikowane (zamiana na stawk celn) Opata wyrwnawcza zmienna opata nakadana na towary importowane, majca na celu niedopuszczenie na rynek wewntrzny danego kraju towarw poniej pewnej okrelonej ceny (jest to instrument bardzo skuteczny, gdy nie da si go omin). Polska po raz 1 wprowadzia opaty wyrwnawcze po koniec 1993 roku, eby uzyska lepszy poziom wyjciowy dla redukcji stawek GATT. Nakadana obok ca, lub zamiast ca. 2. zaoono pewien kalendarz redukcji stawek celnych w stosunku do towarw przemysowych i rolnospoywczych 3. zabroniono stosowania rodkw polityki handlowej tzw. rodkw szarej strefy : dobrowolne ograniczenie eksportu kraj eksportujcy sam wyznacza sobie ilo eksportu jak ma zrealizowa (kontyngent ilociowy), najczciej byy one stosowane pod wpywem naciskw politycznych i gospodarczych, albo w ramach kompromisu w ramach konfliktw handlowych.

26

Pierwsze zostay przyjte przez Japoni (dotyczyy eksportu samochodw japoskich na rynek UE), maj obowizywa do 2002 r. w latach 80-tych zaistnia konflikt midzy Japoni a UE (dotyczy transplantw filii japoskich na terenie UE): Japoczycy chcieli, eby produkcja w tych filiach nie bya traktowana jako eksport, ale produkcja na terenach Unii (UE chciaa odwrotnie). Jako wyjcie z konfliktu przyjto dobrowolne ograniczenia eksportu, Japonia wyznaczya sobie limity, ile moe eksportowa na rynek UE samochodw wyprodukowanych poza tym rynkiem. UE zgodzia si na zaliczenie produkcji tych filii do produkcji unijnej. Inne dotyczyy krajw sabo rozwinitych (Indie, Bangladesz, Cejlon) produkujcych wyroby tekstylne (EWG oskaryo te kraje o dumping socjalny sprzeda towarw na rynku zagranicznym poniej cen produktw tego kraju lub poniej kosztw, wynikajce z niskiego poziomu pac i niskiego poziomu ycia w kraju eksportera). EWG zamierzao wprowadzi ca antydumpingowe, eby tego unikn, jednake kraje eksportujce zgodziy si na d. o e., chronic w ten sposb poziom cen towarw eksp. Ma on obowizywa do 2003 roku.

porozumienia cenowe
4.

5.

6.
7.

8.

ograniczenie subsydiowania eksportu towarw rolnospoywczych i cakowity zakaz subsydiowania towarw przemysowych. wprowadzono pewne postanowienia majce na celu zwikszenie przejrzystoci przepisw (w kwestii procedur postpowania) dotyczcych polityki antydumpingowej. redukcja stawek celnych i ogranicze w handlu usugami pewne zapisy dotyczce praw wasnoci intelektualnej (kady kraj czonkowski GATT musia mie przepisy chronice prawa wasnoci intelektualnej) postanowiono utworzy wiatow Organizacj Handlu (WTO) i od 1 stycznia 1995 r. GATT zostao zastpione WTO.

WTO jest instytucj majc statut, osobowo prawn, przez co ma wiksze moliwoci oddziaywania na czonkw (GATT byo tylko ukadem); moe narzuca obowizki, nakada ograniczenia. WTO przejo cele, zasady i instrumenty GATT. Obecnie poza strukturami WTO znajduj si tylko dwa liczce si kraje : Rosja i Chiny (ich polityka handlowa nie spenia wymogw stawianych przez WTO). Dlatego zasady GATT i WTO s powszechnie obowizujce w handlu wiatowym. GATT dobrowolna umowa pomidzy czonkami, nie posiada osobowoci prawnej, mniejsze uprawnienia co do czonkw.

27

Struktura WTO : Najwaniejszym organem jest Konferencja Ministerialna, zwoywana co najmniej raz na dwa lata, uczestnicz w niej przedstawiciele wszystkich krajw czonkowskich. Na Konferencji odbywa si m.in. przyjmowanie nowych czonkw i ustalanie rund negocjacyjnych. Gdy nie obraduje Komisja Ministerialna organem zarzdzajcym jest Rada Generalna. Rada ta spenia funkcje: organu rozstrzygajcego spory i przegldajcego polityki handlowe jest uprawniona do wydawania arbitrau, rozstrzygania sporw pomidzy czonkami WTO; ma take prawo do kontroli, czy realizowana przez kraje czonkowskie polityka handlowa jest zgodna z przepisami WTO co 4 lata W kwestii rozstrzygania sporw WTO ma znacznie wiksze uprawnienia ni ukad GATT. Sekretariatem WTO kieruje Dyrektor Generalny, mianowany przez Komisj Ministerialn. Radzie Generalnej podporzdkowane s trzy inne rady : Rada ds. handlu towarami Rada ds. usug Rada ds. handlowych aspektw praw wasnoci intelektualnych 2. Midzynarodowa Izba Handlowa (MIH) w Pary Powoana w 1919 r. Jest to instytucja zrzeszajca Izby Handlowe z rnych krajw i przedsibiorstwa , ktre uczestnicz w handlu midzynarodowym. Ma charakter stowarzyszenia (1,5 tys. izb handlowych, 500 tys. firm). W ramach MIH funkcjonuj pewne izby bilateralne (dwustronne) oraz regionalne i kontynentalne. Rola : wypracowanie wzorcowych regu w zakresie realizowania transakcji w handlu midzynarodowym ma moliwo rozstrzygania sporw handlowych, w jej ramach istnieje Sd Arbitraowy, do ktrego mona si odwoa w przypadku powstania sporw. w oparciu o tzw. zasady warszawsko-oxfordzkie opracowuje formuy handlowe Incoterms (okrelajce zasady transakcji w handlu midzynarodowym zakres podziau kosztw, ryzyka i innych praw i obowizkw, okrelaj warunki dostawy towarw). Po raz pierwszy ogoszono je w 1936 roku. Incoterms obejmuje 13 formu. Dwie skrajne to : EXW eksporter ponosi odpowiedzialno do momentu wystawienia towaru na ramp swojego magazynu. Od tego momentu ryzyko naley do importera. Jest to 1 skrajna formua. DDQ - eksporter ponosi koszty i ryzyko do momentu dowiezienia towaru do magazynu importera. Najczciej stosowane : CIF, CIP, FOB (np. FOB Gdynia Incoterms 1990 oznacza to, e eksporter ma obowizek dowie towar do portu w Gdyni. Ryzyko koczy si w momencie przekroczenia nadburcia statku przez towar). Aktualizacja formu : 1953 r., 1967 r., 1990 r.. 2000r.

28

zalety: Upraszczaj one dokonywanie transakcji (s czasooszczcdne) umoliwiaj dokonanie transakcji bez bezporednich negocjacji. Nie ma prawomocnego tumaczenia tych formu na jzyk polski. Prawomocne s tumaczenia na jzyk woski, niemiecki. Podstaw prawn jest penoprawne tumaczenie Incoterms przez biegego. Zostay opracowane dla transportu morskiego, ale stosowane s w caym handlu na wiecie. Inne organizacje: MFW, B UNCTAD (konferencja NZ do spraw handlu i rozwoju OECD MIDZYNARODOWY TRANSFER CZYNNIKW PRODUKCJI 1) transfer kapitau 2) transfer technologii 3) transfer siy roboczej Ad. 1) Transfer kapitau W skali midzynarodowej moe si dokonywa w trzech formach : kredytw zagranicznych inwestycji portfelowych inwestycji bezporednich Charakterystyczne jest to, e: maj one charakter transakcji transferowych (wywz kapitau nie wie si z bezporednim wywozem towarw czy usug). Kapita moe przekracza granic w formie pieninej, ale take aportu rzeczowego. Eksport kapitau nie powoduje przeniesienia prawa wasnoci do tego kapitau (jak to byo w przypadku eksportu towarw), eksporter otrzymuje prawo do uytkowania kapitau. Kredyty zagraniczne Podzia wg przedmiotu kredytowania : kredyty towarowe (handlowe) jest to bardzo rozpowszechniona forma kredytowania, polega na odroczeniu terminu patnoci za importowane towary; stosowanie ich ma na celu stworzenie bardziej dogodnych warunkw zakupu, podnosz one take konkurencyjno w eksporcie (wykorzystywane jest to w polityce wspierania eksportu poprzez udzielanie przez pastwo gwarancji na takie kredyty). Okoo 90 % wiatowego handlu towarami i ok. 99 % handlu towarami inwestycyjnymi odbywa si w oparciu o kredyt kupiecki. W Polsce kredyt stosowany jest tylko w ok. 3 % wartoci eksportu kredyty finansowe podstawowym motywem udzielania kredytu w skali midzynarodowej jest ch uzyskania zysku ze stopy procentowej przez

29

kredytodawc (od zwykego kredytu rni si one tym, e s udzielane podmiotom zagranicznym Inwestycje portfelowe inwestycje, ktre oznaczaj dokonywanie lokat w zagraniczne papiery wartociowe, czyli zakupy zagranicznych akcji, obligacji; motywem dziaania jest tutaj ch uzyskania zyskw z posiadania tych papierw wartociowych (zyski z dywidendy, z oprocentowania obligacji, rnice z rnic cen akcji) Inwestycje bezporednie mog polega na budowie cakiem nowego zakadu produkcyjnego w innym kraju, albo na zakupie kontrolnego pakietu akcji firmy ju istniejcej; motywem zakupu akcji w tym przypadku jest ch przejcia kontroli nad przedsibiorstwem (kontrola rozumiana jako moliwo zarzdzania tym przedsibiorstwem) Najprostszym sposobem przejcia przedsibiorstwa to przejcie kontrolnego pakietu akcji i przez uczestniczenie w prywatyzacji danego przeds. Przejcie ZALETY: Przeds. Ma ju swoj pozycj na rynku Istnieje w wiadomoci nabywcw Mniejsze nakady kapitaowe, eby obj kontrol Istniejca lokalizacja, zbudowane normy prawne WADY: Przejmujemy przedsibiorstwo takie jakie jest z przestarzaymi narzdziami itd. Budowa od podstaw ZALETY: Stwarzamy przedsibiorstwo takie jakie chcemy, z nowoczesnym majtkiem wykwalifikowan kadr nowoczesnymi systemami zarzdzania i kadrami Wady: Nowa forma na rynku Jest to dusza inwestycj

TENDENCJE DOPISAC
Ad. 2) transfer technologii. Jest to ta forma transferu czynnikw produkcji ktrej rola sukcesywnie wzrasta. Wraz z umidzynaradawianiem si ycia gospodarczego i z globalizacj gospodarki wiatowej transfery technologii s coraz wiksze i coraz szybsze. Gwnym ogniwem (sieci) dziki ktrym odbywaj si transfery technologii s korporacje midzynarodowe; sie filii, oddziaw korporacji rozsianych po caym wiecie powoduje, e technologie s dosy szybko rozprzestrzeniane do wszystkich filii, wszystkich sieci tej korporacji. Transfer technologii traktuje si jako przenoszenie w skali midzynarodowej dorobku intelektualnego w zakresie metod wytwarzania, metod organizacji pracy, organizacji produkcji, wiedzy techniczno-organizacyjnej, menederskiej i marketingowej. Formy transferu : przemieszczanie si ludzi o okrelonej wiedzy (zarwno technicznej, jak rwnie wiedzy menederskiej, marketingowej, itd.) z kraju do kraju;

30

proces ten nazywa si drenaem mzgw (wielkie korporacje przenosz ze swoich filii do centrali macierzystych Stany Zjednoczone, Europa Zach., Japonia najlepszych pracownikw zwerbowanych na rynku pracy danego kraju). Jest to stosunkowo tani i dosy skuteczny sposb transferu technologii. import towarw ( na podstawie bada tych towarw dokonuje si analizy od strony technicznej, jakie metody produkcji wykorzystano, przy uyciu jakich maszyn, surowcw, itd.) umoliwia to nie wprost transferowania gotowego rozwizania technicznego, ale przyblia dany kraj w badaniach nad tym nowym rozwizaniem wsppraca produkcyjna jeeli istnieje kooperacja pomidzy przedsibiorstwami z rnych krajw to w lad za t kooperacj idzie rwnie przepyw technologi zakup licencji, sprzeda licencji najbardziej klasyczna forma transferu technologii jeeli chodzi o sprzeda licencji, to najczciej jednak ta forma transferu odnosi si do pewnych rozwiza technicznych nie najnowoczeniejszych (nikt nie sprzedaje licencji na rozwizania techniczne, ktre s bardzo nowoczesne) franchising forma dosy czsto wykorzystywana sprzeda kompletnej koncepcji przedsibiorstwa ( nie tylko technologie wytwarzania, czy organizacji pracy, tylko kompletn koncepcj przedsibiorstwa poczwszy od technologii produkcji, poprzez technologie organizacji pracy, zasady doboru personelu, wystrj wntrza, znak firmowy, ubir pracownikw, po kolor wykadziny, owietlenie, itd.) np. sie McDonalds, BurgerKing, w przemyle hotelarskim, w gastronomii. Odbywa si to tak, e wykorzystuje si kapita miejscowy (on kieruje t firm), ale caa koncepcja pochodzi od firmy, ktra poprzez franchising sprzedaje t koncepcj. Ten, ktry kupuje koncepcj pniej paci pewien udzia swoich zyskw na rzecz firmy, ktra to udostpnia; ma on jednak ograniczon swobod jeeli chodzi o decyzje co do funkcjonowania firmy wymiana dokumentacji nie objtej licencj czsto dodatkowo, poza sprzeda licencji, istnieje potrzeba uzupenienia dokumentacji o dodatkow dokumentacj techniczn wiadczenie usug technicznych, np. budowa kompletnych obiektw przemysowych (wie si to nie tylko ze wiadczeniem usug budowlanych, ale rwnie z przekazaniem technologii wytwarzania consulting zamawiajc usugi w tym zakresie w firmie zagranicznej, to pracownicy tej firmy

31

wykorzystuj sw wiedz w zakresie organizacji pracy, wiedz menedersk, marketingow i przekazuj j nam (przekazuj nam pewne sugestie co do moliwoci polepszenia funkcjonowania firmy, zwikszenia pynnoci, itd.) ksztacenie kadr za granic ( rzd finansuje studia obywateli wasnego kraju na uczelniach zagranicznych); ksztacenie kadr w kraju, ale przez zagranicznych specjalistw (rzd finansuje prowadzenie wykadw przez zagranicznych specjalistw) jest to forma znacznie tasza konferencje, seminaria naukowe oficjalne i nieoficjalne kontakty zagraniczne (niekiedy przybieraj one form wywiadu gospodarczego) wsplne badania finansowane w skali midzynarodowej (np. Unia Europejska finansuje wsplne badania nad nowymi rozwizaniami; owoce tych bada s wsplnym dorobkiem wszystkich krajw i wszystkich przedsibiorstw na terenie Unii) targi i wystawy literatura fachowa, sie internetowa Ad 3. Transfer siy roboczej. Podstawowe pojcia : Migracja ludnoci (poj. najszersze) przemieszczanie si, wdrwka ludnoci na znaczny dystans i dugi okres czasu Emigracja opuszczenie dotychczasowego miejsca pobytu i osiedlenie si na stae lub na dugi okres w innym kraju Imigracja napyw do danego kraju na stae lub na dugi okres ludzi zamieszkaych dotychczas w innym kraju Repatriacja zorganizowane przemieszczenie ludnoci Przyczyny migracji : przyczyny ekonomiczne niski poziom ycia, niski poziom dochodw, wysokie bezrobocie, brak perspektyw, przeludnienie przyczyny polityczne np. migracje z Polski po roku 1981 przyczyny ideologiczne (s zblione do politycznych, jednak nie do koca, mog to by kwestie wyznawanych ideologii, ktre mog by nietolerowane lub zakazane na terenie niektrych krajw) przyczyny religijne - dana osoba musi opuci swj kraj ze wzgldu na przekonania religijne, np. migracje ydw do Izraela po II wojnie wiatowej przyczyny o charakterze rasowym (ze wzgldu na kolor skry) (obecnie znaczenie tych migracji jest mniejsze, niemniej jednak kiedy bya to dosy istotna przyczyna ruchw migracyjnych) Ruch migracyjne w gospodarce wiatowej, ktre maj powaniejsze znaczenie : 1. do XIX wieku migracje odbyway si do Ameryki Pn. i Pd. z terenu Europy; migracje te miay gwnie

32

charakter polityczny, czy ideologiczny; w tym czasie odbyway si te migracje w Rosji Carskiej na Syberi 2. wiek XIX do 1914 roku (do wybuch I w. w.) cznie w tym okresie wyemigrowao okoo 47 mln. osb (biorc pod uwag wczesn liczb ludnoci, by to bardzo silny ruch migracyjny); gwne kierunki migracji w tym okresie to : Ameryka Pn. Kraje Ameryki Pd. Australia Emigranci pochodzili gwnie z Irlandii, Wielkiej Brytanii, Europy rodkowej (Polska), czciowo ze Skandynawii. Migracje w tym okresie dotyczyy przede wszystkim ludzi o bardzo niskich kwalifikacjach, byy to migracje o charakterze ekonomicznym, czciowo rwnie religijnym, czy politycznym Dosy istotne pod wzgldem liczebnoci byy ruchy migracyjne Chiczykw na terenie Azji i do USA; istotne byy take przemieszczenia si Hindusw do Afryki Zach. i Pd. 3. lata 1914 1930 - w tym czasu wyemigrowao okoo 16 mln. osb, przede wszystkim do Ameryki Pn., Pd., Australii, Nowej Zelandii i Republiki Poudniowej Afryki. Emigranci pochodzili w dalszym cigu z Irlandii, Anglii, Niemiec, Polski, Woch i Skandynawii. Przemiany w Europie jakie dokonyway si w Europie spowodoway do siln presj migracyjn, przede wszystkim na obszary USA, ale take Ameryki Pd. czy Antypodw (Australia, Nowa Zelandia)jeeli chodzi o migracje do RPA do dotyczyy one gwnie Niemcw i Holendrw. Emigrantami byy gwnie osoby o dosy niskich kwalifikacjach 4. po II wojnie wiatowej kierunkiem emigracji byy gwnie USA, Kanada, Australia. Emigranci pochodzili przede wszystkim z Europy rodkowej, Wschodniej, z Azji Wsch. (Chiny, Tajwan). Wrd innych ruchw migracyjnych naley wymieni dosy due migracje z byych kolonii obywateli krajw Europejskich w momencie rozpadu systemu kolonialnego (Brytyjczycy, Francuzi, Holendrzy) Zmienia si tutaj charakter emigracji, szczeglnie do USA, Kanady czy Australii z Europy rodk.-Wsch. zaczynaj migrowa ludzie o stosunkowo wysokich kwalifikacjach. Wrd przyczyn ekonomicznych, ktre tutaj decyduj jest brak perspektyw rozwojowych, niski poziom ycia. Wspczenie ruchy migracyjne dotycz przede wszystkim przemieszcze ludzi zwizanych z procesem globalizacji gospodarki wiatowej. W ostatnich latach znowu zmienia si charakter tych migracji przestali wyjeda ludzie o wysokich kwalifikacjach. Wspczesne ruchy migracyjne pod wzgldem liczebnoci s duo sabsze ni byo to kiedy. Przykady : migracje zwizane z rozpadem byego Zwizku Radzieckiego, przemieszczenia ludzi z byych republik do Rosji, migracje ludzi pochodzenia ydowskiego do Izraela (z byego ZSRR), migracje Niemcw z obszaru Rosji i Ukrainy do Niemiec, migracje pomidzy dwoma pastwami niemieckimi (wschodnia i zachodnia cz Niemiec). Z przepywami siy roboczej wi si i pewne korzyci i koszty dla krajw przyjmujcych; to samo dotyczy krajw, skd emigruj ludzie.

33

Korzyci dla krajw przyjmujcych : transfer technologii wraz z ludmi dopyw siy roboczej (ktrej brakowao w danym kraju) Koszty dla krajw przyjmujcych : koszty typowo finansowe, zwizane z wypacaniem zasikw dla emigrantw, z koniecznoci organizacji kursw jzykowych, zawodowych; zapewnienie im zakwaterowania, wyywienia itd. koszty spoeczne (duym ruchom migracyjnym towarzysz przewanie takie zjawiska jak : wzrost przestpczoci, przenoszenie rnego rodzaju patologii spoecznych, zjawisk kryminalnych, zwizkw mafijnych itd.) Koszty dla kraju macierzystego : odpyw ludzi o okrelonych kwalifikacjach, najczciej wchodzcych w wiek produkcyjny KURS WALUTOWY I MIDZYNARODOWE SYSTEMY WALUTOWE Kurs walutowy cena waluty jednego kraju, wyraona w jednostkach waluty innego kraju Bezporednie notowanie kursu walutowego ile jednostek waluty krajowej musimy zapaci za jednostk waluty zagranicznej (takie notowania obowizuj w wikszoci krajw na wiecie); przykad : 1 USD = 4,08 PLN Porednie notowanie kursu walutowego ile jednostek waluty zagranicznej naley zapaci za jednostk waluty krajowej (takie notowanie stosuje si w Wielkiej Brytanii i Irlandii); przykad : 1 GBP = 1,4858 USD W notowaniach kursu walutowego stosuje si powszechnie tzw. regu piciu cyfr zapis za pomoc piciu cyfr 1 GBP = 1,48 58 USD figury pestki

Zapis taki zastosowano dlatego, e w biecych notowaniach kursu walutowego zmianom podlegaj z reguy same pestki i dla przypieszenia dokonywania transakcji posugujemy si samymi pestkami (podajemy zmian samych pestek) Zapis notowa kursowych wyglda w ten sposb, e podawane s dwa kursy : - zapis peny 1 GBP = 1,4858 1,4865 USD (kurs zakupu kurs sprzeday) - zapis uproszczony 1 GBP = 1,4858 65 USD Waluta bazowa - waluta, ktra jest kupowana lub sprzedawana w transakcji Waluta notowana (kwotowana) waluta, za ktr si kupuje bd sprzedaje Przy notowaniu bezporednim wzrost kursu waluty krajowej 1 USD = 4,0800 PLN 1 USD = 4,0000 PLN 1 USD = 3,9990 PLN Przy notowaniu porednim 1 USD = 4,0800 PLN 1 USD = 4,0855 PLN 1 USD = 4,0925 PLN

34

spadek kursu waluty krajowej

1 USD = 4,0800 PLN 1 USD = 4,1000 PLN

1 USD = 4,0800 PLN 1 USD = 4,0765 PLN

FUNKCJA INTERWENCYJNA (USD, jen japoski) FUNKCJA WALUTY LOKACYJNEJ w ramach funkcjonowania MRW, wcznie z rynkiem kapitaowym. USD 90% (50)- jako waluta przejcia, jen i marka po 25% FUNKCJA WALUTY TRANSAKCYJNEJ fakturowanie obrotw handlu midzynarodowego. USD dominujca pozycja, marka, frank francuski, funt brytyjski, jej japoski (rzadziej). Waluty zastpowane s przez umowne np. ECU (emisje obligacji). Sytuacja zmienia si po wejciu EURO, szacuje si jego udzia podobny do $, po 40% . Dziki takiemu funkcjonowaniu jak obecnie (transakcje szybkie, spekulacyjne) system ten sta si niestabilny. Kryzysy walutowe dotyczyy krajw sabszych, ale kraje lepsze miayby trudnoci z kursem walutowym. Zaistniaa konieczno zmniejszenia liberalizacji transferw. Liberalizm obecnie przyczynia si do wzrostu niepewnoci w przepywie kapitau. MIDZYNARODOWY RYNEK FINANSOWY (to, co na w) 1. instrumenty M.R. pieninego 2. instrumenty M.R. kapitaowego - kryteria: a) cel, na jaki s przeznaczane rodki: r. pieniny na biece potrzeby r. kapitaowy na dziaalno inwestycyjn b) dugo wystpowania instrumenty krtkoterminowe (do 1 roku) r. pieniny i. rednio- i dugoteminowe r. kapitaowy. Rynki te wzajemnie si przenikaj. Mona mwi o pewnej symbiozie (zamiana inst. krtkoterminowych na dugo- moe zachodzi szybko, w drug stron jest to trudniejsze). 3. instrumenty miedzynar. rynku kapitaowego i pieninego. MIDZYNARODOWY RYNEK PIENINY weksle handlowe weksle skarbowe certyfikaty depozytowe akcepty bankowe lokaty i poyczki midzybankowe EURONOTY Charakterystyczne dla rynku midzynarodowego s to zobowizania dune z okresem wanoci di 1 roku, emitowane przez rzdy i wielkie korporacje midzynarodowe. S to weksle na okaziciela podlegajce obrotowi. Emitentami s rzdy, wielkie korporacje (popularno tego instrumentu zwizana jest z pozycj emitenta, rzdy pastw gwarantuj stabilno, niskie ryzyko, s to podmioty pewne, dlatego te atwo jest znale nabywcw). Z drugiej strony dla emitenta taka forma jest korzystna: mniejsze wymagania formalne moliwo atwego przeksztacenia zobowiza krtko- w dlugoterm(np. zamiana na obligacje).

35

MIDZYNARODOWY RYNEK KAPITAOWY Instrumenty: emisja obligacji midzynarodowych, wystpowa w 2 formach: obligacje zagraniczne euroobligacji
4.

ktre

mog

przyczyny powstania eurorynkw pieninych i kapitaowych (najwaniejsze wydarzenie w finansach publicznych po II w.) 5. rodzaje rynkw midzynarodowych z podziaem na: centrum gwne centrum rejestracji transakcji centrum gromadzenia funduszy centrum rozdysponowania funduszy 6. gwne instytucje: grupa B Regionalne Banki Rozwoju Bank Rozr. Midz. W Bazylei. 7. Ukad Bilansu Patniczego 8. Rwnowaga BP (klasyfikacja Mida) przyczyny nierwnowagi instrumenty przywracajce rwnowag nierwnowaga w krtkim i w dugim okresie 9. zagraniczna polityka ekonomiczna instrumenty skutki ce (!!!) -Kawecka, Budnikowski tendencje w zagranicznej polityce ekonomicznej + Polityka handlowa UE wobec pastw trzecich (oglne zasady, stosunek UE USA) .................................................................................................................................... Efekt kreacji i przesunicia: Strefa wolnego handlu forma ugrupowa integracyjnych. Kraje j tworzc znosz bariery i ograniczenia handlowe w stosunkach miedzy sob, ale jednoczenie kady z krajw pozostaje przy autonomicznej polityce handlowej wobec krajw trzecich. Np. Polska i UE nie ma barier i ogranicze, ale stosuj wasn polityk wobec krajw trzecich np. w stosunku do Rosji. Unia celna znoszone s bariery i ograniczenia w handlu, ale prowadzona jest wsplna polityka handlowa wobec krajw trzecich np. EWG kraje zniosy bariery i wprowadziy wspln polityk wobec krajw trzecich. Powoanie UC wywouje 2 efekty: 1. kreacji nastpuje kreacja nowych strumieni wymiany midzy krajami tworzcymi uni celn. 2. Przesunicia nastpuje strumie wymiany z krajw zewn. w stosunku do unii do krajw czonkowskich unii.

36

Kraj B by najbardziej konkurencyjny po wprowadzeniu unii celnej produkcja staa si nieopacalna. aden z krajw nie chce si znale z krajem wchodzcym w skad unii celnej. PRZYCZYNY ROZWOJU EURORYNKW Eurowaluta waluta jakiego kraju jest w obrocie poza tym krajem. Eurokredyt kredyty w walutach obcych. Bank Angielski udziela kredytw dolarowych. EURORYNEK PIENINY: dynamiczny rozwj handlu wiatowego (ogromny popyt na waluty do obsugi tego handlu). W 1990 14 mld.$, w 1993 ponad 3 biliony $. 2. Wprowadzenie w XII zewntrznej wymienialnoci walut przez kraje EZ. 3. Liberalizacja przepyww dewizowych i kapitaowych w skali midzynarodowej. regulacje w poszczeglnych krajach: RFN, WB, USA. Na przykadzie RFN uniezalenienie Bundesbanku od rzdu Genernalnego lub emisja obligacji na terenie Niemiec w walutach zagranicznych. Na przykadzie WB i USA znoszenie licencji. Przepisy liberalizujce przepyw kapitau (EWG przyjo bezwarunkowe dyrektywy swoboda przepyww kapitau, inwestycji bezporednich, zakupy zagranicznych papierw wartociowych (musz by notowane na giedzie). W 1985 Biaa Ksiga wprowadzenie cakowitej liberalizacji w EWG. Od 1 lipca 1988 funkcjonuje cakowita swoboda. Wzrost swobody wiadczenia usug finansowych: I dyrektywa bankowa 1977 zasada: instytucje finansowe mog wiadczy usugi nz rzecz innych krajw poprzez filie i oddziay, kontrol nad filiami i oddziaami sprawuj instytucje kontrolne z kraju macierzystego. II dyrektywa bankowa 1992 usugi na rzecz rezydentw innych krajw ponad granicami, bez zakadania filii i oddziaw. 4. inwestycyjna i lokacyjna dziaalno korporacji midzynarodowych. 5. Rozwj instytucji bankowych, stwarzajcy lepsze warunki przepywu kapitau.... 6. Lokowanie znacznych funduszy dolarowych na terenie EZ przez rzdy krajw socjalistycznych (za porednictwem bankw zach-europejskich). 7. Wprowadzenie przez WB zakazu stosowania szterlingowych kredytw akceptacyjnych przy finansowaniu handlu niebrytyjskiego. 8. Wysoka poda funduszy dolarowych na rynku europejskim spowod. Amerykask polityka
1.

37

monetarn, tzw, regulacj Q. Wprowadzia grne limity stp % od depozytw terminowych na terenie USA i znosia oprocentowanie wkadw avista (1960). Funkcjonowao to przez 13 lat. 9. Rynek eurodolarowy by od 1974 roku zasilany du iloci petrodolarw (wysokie nadwyki w handlu midzynarodowym). 10. Atrakcyjno rynkw eurowalut w porwnaniu do rynkw narodowych. Eurorynek kapitaowy - ksika I. Czynniki ekonomiczne: 1. Strukturalne: Poziom rozwoju gospodarczego Struktura systemu gospodarczego kraju Poziom konkurencyjnoci (przekada si na zdolno do eksportu) Stan bilansu patniczego 2. Techniczne: Sprawno funkcjonowania rynkw /zaplecze techniczne rynkw/ Wszystko to, co wie si ze ...... 3. Koniunkturalne: Koniunktura w kraju: tempo wzrostu produkcji krajowej inflacja stopy % II. czynniki pozaekonomiczne: 1. polityczne: naley je wiza ze zmianami na scenie politycznej, konfliktami, napiciami. 2. Instytucjonalne: M. in. kwestia zasad i czstotliwoci dokonywania przez BC dziaa na rynku walutowym. Charakter polityki fiskalnej i monetarnej. 3. Psychologiczne: Oczekiwania spoeczne Czynniki : ekonomiczne : W jaki sposb tempo wzrostu PKB bdzie si przekadao na kurs? Jest czynnikiem wzmacniajcym walut tego kraju, ale moe sta si odwrotnie. Import zmienia si wraz ze zmian PKB. Gdy PKB zwiksza si, zwiksza si rwnie import. Jeeli PKB ronie b. szybko (import te) wwczas pojawia si deficyt w handlu zagranicznym. Jeeli nie zostanie on pokryty napywem kapitau zagranicznego, moe osabi walut kraju.

38

Wzrost cen ceny rosn w Polsce szybciej ni na wiecie. Jest to niewtpliwie czynnik, ktry osabia zotwk. Jeeli ceny rosn opaca si wwczas importowa w pewnym momencie wszystko. Wzrost stopy % - /realny/ - wzmacnia zotwk, poniewa inwestorzy zagraniczni chccy kupowa nasze papiery bd musieli zamieni marki, $, EURO na zotwki. Zwikszy si poda walut i popyt na zotwki. Wzronie wic jej cena. Wysoka konkurencyjno

Polityczne od kilkudziesiciu lat (w USA) prowadzona jest polityka umocnienia zotwki przed wyborami na prezydenta. Tarcia Rosji powoduj obnienie wartoci zotwki w stosunku do $. Inwestorzy obawiaj si zwizkw Polski z Rosj. Konflikty, im silniejsze tym silniejsze reperkusje. spekulacyjne kupujc odpowiednio duo waluty mona spowodowa wzrost jej kursu. Psychologiczne podobny mechanizm do oczekiwania inflacyjnego. KLASYFIKACJA KURSW WALUTOWYCH: W oparciu o: 1. czas funkcjonowania 2. czas trwania kursu walutowego 3. ilo obowizujcych kursw walutowych /jeli jest > ni 1 kurs to trzeba mwi o systemie k.w./ 4. Zakres interwencji pastwa konieczny do utrzymania k.w. MFW jednoznacznie popiera ide kursu jednolitego. system dualny Rne mog by kursy, w zalenoci od: 1. rodzaju transakcji /inny dla transakcji kapitalowych inny dla t. towarowych/ 2. rnicowanie moe si odbywa ze wzgldu na podmiot /dla podmiotw publicznych i pastwowych lub dla podmiotw prywatnych/. 3. W zalenoci od kierunku realizowania transakcji /z jakim partnerem jest realizowana/. W systemach dualnych obowizuj 2 kursy. Najczstszym przypadkiem jest rozrnienie transakcji kapitaowych i handlowych. B A 300

39

Kraj A handluje z 1 partnerem. Z kraju B napywa kapita obcy w wysokoci 300 jednostek. Zwiksza si poda walut obcych na rynku docelowym, a to podwysza notowania waluty krajowej. Napyw kapitau zmniejsza eksport i zwiksza import. Zamienno stosowania poj (!!!) Kurs wolnorynkowy = kurs nieograniczenie pynny Kurs wolnorynkowy jest efektem cierania si popytu i poday. Wadze walutowe dopuszczaj swobodne ksztatowanie kursu ale w pewnych....... Jeli wielko odchylenia zblia si do granicy nastpuje interwencja na rynku: 1. gdy zbytnio odchyla si w gr /ma zbyt wysoka warto/ BC sprzedaje pienidz krajowy, poniewa jest go stosunkowo mao na rynku /ze wzg. na jego du warto/. 2. Gdy waluta krajowa jest saba BC musi skupowa pienidz krajowy jest go za duo na rynku. Stosunkow miar odchyle jest KURS CENTRALNY okrelany jest on w stosunku do wybranej waluty obcej lub koszyka walutowego. Do niedawna skada si z 5 walut, teraz z 2 (55% - EURO, 45% -$ amerykaski). USTALANIE KURSU W.: Ustalany jest przez wadze walutowe danego kraju. Jest to relacja uznana za podan. Kurs centralny to taki poziom relacji cenowej midzy walut krajow a obc, ktry najlepiej suy interesom danego kraju optymalny w opinii wadzy walutowej. Kurs rynkowy odchyla si od centralnego.

Kurs pynny nieograniczony pastwo nie stosuje interwencji Nominalny kurs w. nie oczyszczony ze zmian cenowych. Realny kurs w. oczyszczony z tych zmian. Nominalny = realny + zmiany rnic wynikajce z inflacji Waluta si umacnia, gdy ronie wydajno pracy. MIDZYNARODOWY SYSTEM WALUTOWY Jest to system walutowy poszczeglnych pastw. Kiedy systemy walutowe poszczeglnych pastw s podobne, mona mwi o midzynarodowym systemie walutowym. MSW og instytucji, norm, praktyk, zwyczajw rzdzcych funkcjonowaniem pienidza w sferze stosunkw midzynarodowych. MSW ksztatuje si pod wpywem 2 zasadniczych czynnikw: 1. zwyczaje praktyki handlowej i bankowej 2. umowy midzynarodowe. Handel prowadzony na skal midzynarodow jest starszy ni MSW. W pewnym momencie stao si konieczne uporzdkowanie tej sfery.

40

System Breton Woods. W systemie waluty zotej takiej umowy nie byo. Uksztatowa si pod wpywem wnioskw wynikajcych z praktyki. Nastpne pod wpywem umw. Data powstania systemu waluty zotej jest rna /mniej wicej .., bo nie byo umowy/. Zasady powstania s. w. z. Akceptowaa coraz wiksza liczba pastw. W 1970 roku 42 pastwa akceptoway zasady s.w.z.. po to, by system midzynarodowy funkcjonowa nie musza nalee do niego wszystkie pastwa.. 1914 wybuch I w. . koniec s.w.z. KRYTERIA SYSTEMW WALUTOWYCH 1. sprawno funkcjonowania pienidza midzynarodowego. W gr wchodzi odpowiednia jako i ilo tego pienidza. Miar jakoci jest wiarygodno. Sprawdza si to poprzez sprawdzenie, jak cz rezerw ona stanowi. Miar iloci jest pynno midzynarodowa. Ilo i jako s ze sob powizane /gdy jest za duo pienidza traci on wiarygodno/, 2. zachowanie midzynarodowej rwnowagi patniczej polega na zachowaniu dugookresowe rwnowagi bilansu patniczego w wikszoci pastw w jednym czasie. SPRAWNO SWZ Zoto byo pienidzem w peni wiarygodnym, bo byo uywane jako rodek tezauryzacji. Gdy ilo bya za maa handel midzynarodowy rs bardziej ni wydobycie zota.Niedostateczna pynno zota jest skutkiem procesu ekonomizacji, a wic procesu polegajcego na zastpowaniu zota przez inne formy pienidza stanowice jego substytut i w peni na zoto wymienialne np. funt brytyjski, marka niemiecka. Na najwiksz skal proces ten wystpi na pocztku XIX wieku. Proces ekonomizacji wzmacnia system waluty zotej. Uzupeni ilo przy zachowaniu wiarygodnoci. STABILNO KURSW Okres funkcjonowania s.w.z. by s. stabilnoci kursw, poniewa kady kraj okrela parytet swojego pienidza, a parytety te miay charakter niezmienny, sztywny w dugim okresie czasu. Jeli parytety s niezmienne, to kursy te. Kursy rynkowe byy niezmienne mimo, e BC nie interweniowa.