18 p r z e k r j m a r c a

A
wIc IwIcrdzI gan, c onc maj uczu-
cIa aIbo wrcz dusz? zagyIa s-
dzIa Sdu Najwyszcgo AnIIony
Kcnncdy. Onc maj dIabcIsk dusz odgo-
wIcdzIa adwokaI rcgrczcnIujcy ganI KIo-
bcI. MusImy sI zdccydowa. AIbo s oso-
bamI I wIcdy maj grawa, aIc Ic gowInny go-
nosI odgowIcdzIaIno. AIbo nIc s osoba-
mI I anI grawa, anI obowIzkI IcI nIc doIycz.
Korgoracjc, cIo s grawn kcj, zysku-
j w USA coraz wIccj IudzkIcI grzymIoIw.
Mog zawIcra umowy, w gcwnycI slcracI
maj grawo do IakIcgo samcgo IrakIowa-
nIa grzcz gasIwo jak IudzIc z krwI I kocI,
Iak jak IudzIc nIc musz Ic zcznawa grzc-
cIwko samym sobIc, a dwa IaIa Icmu wy-
waIczyy dIa sIcbIc nIcmaI nIcogranIczon
woIno sowa. Wraz z grawamI nIc grzy-
szy jcdnak obowIzkI. To Iak, jakby da
komu grawo jazdy, aIc jcdnoczcnIc zwoI-
nI go z odgowIcdzIaInocI za wszysIkIc wy-
gadkI, kIrc sgowodujc IwIcrdzI KayIccn
HarIman, grawnIczka z !nsIyIuIu Praw Czo-
wIcka na CcorgcIown UnIvcrsIIy. |cII ganI
KIobcI grzcgra, IcI dIabcIska dusza gozosIa-
nIc bczkarna.
Wdowa przed sdem
PanI KIobcI rcgrczcnIujc 12 NIgcryjczy-
kw, kIrycI gowIcszono w IIsIogadzIc
1@@, r.na ccnIraInym gIacu PorI HarcourI,
gwncgo mIasIa nIgcryjskIcj growIncjI RI-
vcrs. Po sngowanym groccsIc wadzc wy-
say na szaloI IIdcrw bunIu, kIry na Irzy
IaIa zabIokowa wydobycIc rogy nahowcj
wc wscIodnIcj czcI dcIIy NIgru. Wrd
gowIcszonycI by mIdzy InnymI Kcn Saro-
-WIwa, znany ckoIog, sccnarzysIa I nIckwc-
sIIonowany IIdcr bunIu. By Iam Ic jcgo bII-
skI wsggracownIk dokIor BarIncm KIobcI.
To dzIkI wdowIc go nIm sgrawa grzcsza
grzcz wszysIkIc szczcbIc amcrykaskIcgo s-
downIcIwa, a 28 IuIcgo gIcrwszy raz gocIy-
II sI nad nI Sd Najwyszy USA.
PodsIaw cIgnIcIa Icj zbrodnI grzcd amc-
rykaskIc sdy by AIIcn TorI SIaIuIc, doku-
mcnI grzyjIy grzcz Kongrcs jcszczc w 1)8@
roku. zIkI nIcmu obcokrajowIcc moc
w USA wyIoczy groccs obcym (aIIcn), kI-
rzy gogwacIII grawo Inncgo kraju Iub mIdzy-
narodowc normy rwnIc wIcdy, jcII do szko-
dy doszo goza Amcryk. PIcrwoInIc cIodzIo
o zagcwnIcnIc bczgIcczcsIwa obcym amba-
sadorom w USA. UyIy zaIcdwIc kIIkakroInIc
sIaIuI szybko jcdnak zosIa zagomnIany. A
do goczIku IaI 8o. XX w.
Korporacja
te czowiek
tusz wact
Przed Sdem Najwyszym USA rozpocz si
wanie proces w sprawie czowieczestwa
korporacji. Dzi pod wzgldem praw s one ju
dorosymi ludmi i jednoczenie wci dziemi,
jeli chodzi o odpowiedzialno
L
a
c
y

A
t
k
i
n
s
/
A
P
Happaning w protecie przeciwko zbrodniczej dziaalnoci Shella w Nigerii, San Francisco
Przekrj
str.18 2012-03-12
Wwczas Io gruga grawnIkw z CcnIrum
na rzccz Praw KonsIyIucyjnycI odkurzya
AIIcn TorI SIaIuIc I grzckonaa amcrykaskI
sd, c obcy Io go grosIu nIcobywaIcI USA,
czyII Iakc kada mIdzynarodowa korgora-
cja. Posygay sI groccsy: xxon-MobIIc I CII-
quIIa obcrway za wsgIcranIc bojwck IorIu-
rujcycI I mordujcycI odgowIcdnIo Indonc-
zyjskIcI I koIumbIjskIcI wIcnIakw, korgo-
racja ogonIarska !IrcsIonc musIaa wygacI
odszkodowanIa za wykorzysIywanIc do gracy
dzIccI w IIbcrII, a Irzy IaIa Icmu kar zagacI
konccrn YaIoo za sIworzcnIc dIa PckInu ogro-
gramowanIa do szgIcgowanIa cIIskIcI ogo-
zycjonIsIw. Od goczIku IaI 8o. na godsIawIc
AIIcn TorI SIaIuIc ,@ mIdzynarodowym kor-
goracjom wyIoczono w USA gonad 12o gro-
ccsw za szkody gogcnIonc w oo gasIwacI.
PanI KIobcI o mIcr swojcgo ma Ic skar-
y korgoracj RoyaI uIcI PcIroIcum, czyII
nIgcryjskI oddzIa wIaIowcgo gIganIa RoyaI
uIcI SIcII. Wcdug jcj adwokaIa, synncgo
amcrykaskIcgo grawnIka PauIa Homana,
Ia mIdzynarodowa rma akIywnIc wsgIcraa,
a wrcz zacIcaa nIgcryjskI rcIm do krwa-
wcgo rozgrawIcnIa sI z bunIcm grzccIwko
cksgIoaIacjI z rogy w dcIcIc NIgru. Obro-
cy korgoracjI nawcI nIc sIaraj sI udowod-
nI, c byo Inaczcj. TwIcrdz naIomIasI, c
IcI kIIcnI, jako korgoracja, a nIc czowIck, nIc
moc gonIc IakIcj odgowIcdzIaInocI. Czy
w IakIm razIc rwnIc !C !arbcn nIc gono-
sI adncj odgowIcdzIaInocI za dosIarczanIc
gazu cykIon B do AuscIwIIz? gyIa dwa Iygo-
dnIc grzcd Sdcm Najwyszym PauI Homan.
Banda psychopatw
!undamcnIcm sdowcj skuIccznocI IycI
oskarc jcsI zaocnIc, c korgoracjc go-
sIadaj nIc IyIko osobowo grawn, aIc
osobowo wrcz rcaIn. Przcd odkurzc-
nIcm AIIcn TorI SIaIuIc za gowanc amanIc
graw czowIcka mona byo cIga go wIc-
cIc konkrcInycI IudzI, aIc nIc organIzacjc,
w ramacI kIrycI dzIaaII uIrzymujc KaIIc
Rcdlord z arIIRIgIIs !nIcrnaIIonaI, organI-
zacjI waIczccj o mIcjscc dIa graw czowIc-
ka w grawIc mIdzynarodowym. Samym
doguszczcnIcm do oskarcnIa korgoracjI
na godsIawIc AIIcn TorI SIaIuIc amcryka-
skIc sdy dc lacIo uznay, c korgoracjc go-
nosz Iak sam odgowIcdzIaIno za swojc
czyny jak IudzIc. c w Iym wzgIdzIc s Iak
samo IudzkIc.
KryIycy mIdzynarodowycI korgoracjI,
z czonkamI rucIw Occugy na czcIc, gro-
IcsIuj grzccIwko IakIcmu IudzkIcmu Irak-
IowanIu korgoracjI. |cdnoczcnIc z ugodo-
banIcm anIrogoIogIzuj korgoracjc, zarzuca-
jc Im na grzykad wrodzon cIcIwo. |cdcn
z IdcoIogIcznycI gaIronw rucIw Occugy
|ocI Bakan w swojcj synncj ksIcc Korgo-
racja z 2ooq r. gIszc, c jcII ju grzyjmujcmy,
I kada korgoracja jcsI osob, Io musImy Ic
grzyzna, c w Iym grzygadku mamy do czy-
nIcnIa z band gsycIogaIw. Bakan z gomo-
c kIIku gsycIoIogw dokonujc anaIIzy naj-
goguIarnIcjszycI zacIowa korgoracjI oka-
zujc sI, c s Io jcdnosIkI wybIInIc dyslunk-
cjonaInc sgoccznIc I nIcodgowIcdzIaInc. NIc
maj za grosz szacunku do uczu InnycI, nIc
goIra uIrzymywa rcIacjI z IudmI, nagmIn-
nIc amI grawo dIa wasncgo InIcrcsu I oczy-
wIcIc maj obscsjc na gunkcIc gromadzcnIa
gIcnIdzy oraz wadzy.
ArgumcnI o czowIcczcsIwIc korgora-
cjI nIc gowInIcn jcdnak budzI konIrowcr-
sjI. PrzccIc w kocu korgoracjc Io nIc
R E K L A M A
2o
Inncgo jak zbIr IudzI. Iaczcgo zaIcm
wsIgujc do korgoracjI, mIcIIby onI IracI
swojc IudzkIc grawa? S ku Icmu co najmnIcj
Irzy gowody: korgoracjc bardzo czsIo dzIa-
aj god oson ogranIczoncj odgowIcdzIaI-
nocI, maj uaIwIonc zasady akumuIacjI ka-
gIIau I co najwanIcjszc korgoracjc w od-
rnIcnIu od IudzI mog IsInIc wIccznIc.
Tc Irzy gowody sIay sI jcdnoczcnIc r-
dcm sukccsu kagIIaIIzmu. Ia grzykadu,
w wIccIc IsIamu konccgcja korgoracjI nIc
gojawIa sI a do czasw wsgczcsnycI.
W IamIym konIckcIc kuIIurowym grzcd-
sIbIorsIwo rozwIjao sI wraz z wacIcIc-
Icm. ! wraz z nIm umIcrao, gdy go jcgo mIcr-
cI majIck dzIcIono mIdzy dzIccI, co skuIccz-
nIc zagobIcgao akumuIacjI kagIIau. W XV!-
-wIcczncj urogIc goradzono sobIc z Iym, sIo-
sujc w gosgodarcc kcj osobowocI grawncj,
kIra sgrawIaa, c ywoI nIc by ju ogranI-
czony grzcz dugo ycIa jcj zaoycIcII. ncr-
gIa korgoracjI osIaIccznIc uwoInIa sI, gdy
w X!X w. gasIwo zugcnIc zrczygnowao
z konIroII ccIw I zasad IcI dzIaanIa. Mogy
sI skugI ju IyIko na zarabIanIu gIcnIdzy.
Money is speech
Korgoracjc szybko sIay sI sI nagdow
rozwoju gosgodarczcgo SIanw Zjcdnoczo-
nycI, dIaIcgo Ic IamIcjszc sdy za gomo-
c grcccdcnsw coraz bardzIcj rozszcrzay
IcI grawa. W 181@ r. amcrykaskI Sd Naj-
wyszy goIwIcrdzI grawo korgoracjI do za-
wIcranIa I cgzckwowanIa umw. P wIcku
gnIcj w synncj sgrawIc SanIa CIara kon-
Ira KoIcj PoudnIowcgo Wybrzca korgora-
cjc zosIay objIc X!V gograwk do konsIyIu-
cjI USA, kIra gwaranIujc rwnc IrakIowanIc
wszysIkIcI obywaIcII, co w grakIycc grzco-
yo sI na ogranIczcnIc ogodaIkowanIa kor-
goracjI do najwyszcgo gozIomu godaIku do-
cIodowcgo. W kocu Sd Najwyszy grzcj-
cIowo uzna, c korgoracjI doIyczy rwnIc
V gograwka, wcdug kIrcj mIdzy InnymI
nIkI nIc moc by zmuszany do zcznawanIa
grzccIwko sobIc, co skoczyo sI ogranIczc-
nIcm sdowcgo dosIgu do wcwnIrznycI
dokumcnIw korgoracjI.
PrawdzIw cmancygacj korgoracjc grzc-
yy jcdnak dogIcro w XX w. w slcrzc doId
zarczcrwowancj wycznIc dIa IudzI. Naj-
gIcrw w 1@)o r. Sd Najwyszy uzna zasa-
d moncy Is sgcccI, co w Iym grzygad-
ku oznaczao, c gIcnIdzc s IcgaInym na-
rzdzIcm do korzysIanIa z woInocI sowa,
a co za Iym IdzIc ogranIczanIc wydaIkw
na kamganIc wyborczc jcsI amanIcm woI-
nocI sowa. Znany Iozol goIIIyczny |oIn
RawIs gIsa wwczas o Iym wyroku: Po-
wsIajc ryzyko, c sgrawIcdIIw rcgrczcnIa-
cj goIIIyczn zasIgI rcgrczcnIacja ogarIa
na sIIc grzcbIcIa nansowcgo. RawIsowI
nawcI do gowy nIc grzyszo, c wkrIcc I
sI grzcbIcIa nansowcgo gomog goIIIy-
kom zagcwnI wIcIkIc korgoracjc.
Przcom zacz sI bardzo nIcwInnIc. W 2ooq
roku gruga grawIcowycI akIywIsIw z organI-
zacjI CIIIzcns UnIIcd donIosa !cdcraIncj Ko-
mIsjI Wyborczcj, c synny Im MIcIacIa Mo-
orca !aIrcnIcII @/11 amIc zasady nanso-
wanIa kamganII, bo cIo jcsI grzcdsIwzI-
cIcm komcrcyjnym, Io w jawny I sIronnIczy
sgosb agIIujc grzccIwko jcdncmu z kandy-
daIw w zbIIajcycI sI wyboracI grczydcnc-
kIcI. KomIsja, a gnIcj sdy odrzucIy Iak ar-
gumcnIacjc, aIc sgrawa wrcIa grzy nasIg-
nycI wyboracI grczydcnckIcI. CIIIzcns UnI-
Icd, nIczwIzana bczgorcdnIo z adnym rc-
gubIIkaskIm kandydaIcm, cIcIaa grzcd wy-
boramI za wasnc gIcnIdzc wycmIIowa Im
HIIIary: TIc MovIc, kIry jcsI osIrym aIakIcm
na CIInIon. Sdy nIszcj InsIancjI zakazay cmI-
sjI, aIc sgrawa dosza a do Sdu Najwyszc-
go, kIry w 2o1o r. uzna, c wanIcjsza w Iym
grzygadku jcsI woIno wygowIcdzI.
Demokracja korporacyjna
Konsckwcncjc osIaInIcgo wyroku s Irudnc
do grzcccnIcnIa. Sd uzna, c ocIron woI-
nocI sowa objIc s nIc IyIko jcdnosIkI, aIc
rwnIc organIzacjc gozarzdowc, zwIz-
kI zawodowc I... korgoracjc. Oznacza Io, c
mog onc bcz ogranIczc wsgIcra kamganIc
wyborczc goszczcgInycI kandydaIw, do-
gkI nIc s lormaInIc zwIzanc z IcI komIIc-
IamI wyborczymI. Bo w Icn sgosb, wcdug
sdu, korgoracjc korzysIaj IyIko zc swojcgo
konsIyIucyjncgo grawa do woInocI wygo-
wIcdzI.
Po wywaIczcnIu sobIc gcncj woInocI sowa
koIcjnym naIuraInym krokIcm dIa korgoracjI
gowInno by w zasadzIc ubIcganIc sI o czyn-
nc, a moc nawcI bIcrnc grawa wyborczc.
Wszak gac godaIkI. Byoby Io jcdnak IyIko
lormaInym grzykIcganIcm IsInIcjccgo ju
sIanu. BIorc god uwag gozIom zaangao-
wanIa nansowcgo w obccn kamganI grc-
zydcncka oraz lakI, c w 2o11 r. korgoracjc
wyday na IobbIng goIIIyczny w WaszyngIo-
nIc gonad },, mId doI., grakIycznc znaczc-
nIc gokrcIoncj karIcczkI, wrzucancj co kIIka
IaI do zaIakowancgogudcka, gowoII nabIcra
wymIaru wycznIc symboIIczno-ryIuaIncgo.
CIo w konsIyIucjI USA nIc gada sowo kor-
goracja, Io Ic IudzkIc organIzacjc objIc s ju
dzI ocIron gonad goowy konsIyIucyjnycI
gograwck, mImo c wszysIkIc onc byy gIsa-
nc z myI o IudzIacI z krwI I kocI, a nIc o r-
macI. |cdnoczcnIc Ic nIc gonosz adncj
odgowIcdzIaInocI sgocczncj czy goIIIyczncj.
Sd Najwyszy w sgrawIc KIobcI konIra RoyaI
uIcI PcIroIcum ma czas do czcrwca 2o12 r.
na wydanIc wyroku. |cII nIc uzna jurysdykcjI
amcrykaskIcI sdw nad I zbrodnI z NIgc-
rII, grzyzna, c w Iym zakrcsIc (amanIc graw
czowIcka I wsgudzIa w mordcrsIwIc) kor-
goracjc akuraI nIc s osobamI, a co za Iym IdzIc
nIc gonosz Ic odgowIcdzIaInocI karncj
za czyny gogcnIonc goza Amcryk. ZaIcm
bd mogy daIcj gogIcra rnycI kandyda-
Iw na grczydcnIa USA. Bd mogy Ic wsg-
mordowa IudzI, aIc IyIko za granIc.
W kad niedziel o .
Przekrj jest gociem
programu Raport Tygodnia
w radiu VOX FM
R
a
m
i
n

T
a
l
a
i
e
/
C
O
R
B
I
S