BADANIE CHODZIARKI SPRARKOWEJ

Zenon Bonca, Waldemar Targaski

W rozdziale skrtowo omwiono teoretyczne podstawy dziaania parowego sprarkowego urzdzenia chodniczego w zakresie niezbdnym do osignicia celu wiczenia, jakim jest odwzorowanie obiegu na wykresie p-h i wyznaczenie wybranych wielkoci charakterystycznych chodziarki. Podano sposb opracowania wynikw pomiarw.

1. Wprowadzenie
Chodzeniem nazywamy proces obniania temperatury ciaa lub rodowiska do temperatury niszej od temperatury otoczenia i utrzymywanie jej na tym poziomie. Proces chodzenia moe by realizowany: sposobem naturalnym, przez wykorzystanie dostpnych w naturze chodziw o temperaturze niszej od otoczenia (np. naturalnego lodu wodnego); sposobem sztucznym, przez wykorzystanie: rozpronego gazu (chodziarki gazowe), fazowej przemiany cieczy w par (parowe chodziarki sprarkowe, absorpcyjne i strumienicowe), efektu Peltiera (chodziarki termoelektryczne), innych efektw (np. chodziarki magnetotermiczne, termojonowe). Przedmiotem wiczenia laboratoryjnego jest badanie energetyczne parowej chodziarki sprarkowej.

2. Postawy teoretyczne
Zadaniem urzdzenia chodniczego jest transport ciepa ze rda o niszej temperaturze do rda o temperaturze wyszej. Zgodnie z drug zasad termodynamiki, ciepo samorzutnie przepywa od ciaa o temperaturze wyszej do substancji o temperaturze niszej. Zatem, aby urzdzenie chodnicze mogo speni swoje zadanie, konieczne jest doprowadzenie do niego energii napdowej (rys. 1b). Bilans energetyczny chodziarki wyraa si zatem nastpujco:

& & Q K = Q 0 + Pt & gdzie: Q K & Q0

Pt

(1)

- wydajno cieplna, czyli strumie ciepa przekazywany do grnego rda ciepa [W]; - wydajno chodnicza, czyli strumie ciepa odbierany z dolnego rda ciepa [W]; - teoretyczna moc napdowa urzdzenia [W].

Schemat ideowy najprostszego sprarkowego parowego ukadu chodniczego przedstawia rys. 1a. Przez poczone przewodami rurowymi podstawowe elementy skadowe instalacji (parownik, sprarka, skraplacz, zawr dawicy) przepywa pyn roboczy o odpowiednich waciwociach, nazywany czynnikiem chodniczym. Podlega on w nich przemianom termodynamicznym, dziki

czemu ciepo ze rodowiska chodzonego jest przenoszone do otoczenia (rys. 1b). Przemiany te ukadaj si w zamknity cykl, nazywany lewobienym obiegiem Lindego (rys. 2).

Rys. 1. Schemat ideowy najprostszego parowego sprarkowego ukadu chodniczego (a) oraz wykres Sankeya obrazujcy jego bilans energetyczny (b).

Rys. 2. Odwzorowanie lewobienego obiegu Lindego na wykresie T-s (a) oraz p-h (b): p0, T0 - cinienie i temperatura parowania, pK; TK - cinienie i temperatura skraplania. Oznaczenia punktw charakterystycznych zgodne z rys. 1a. Czynnik chodniczy wrzc w parowniku odbiera ciepo od rodowiska chodzonego. Strumie tego ciepa nazywa si wydajnoci chodnicz. W obiegu teoretycznym, wrzenie jest procesem izobarycznym, a w przypadku pynw jednorodnych, bd mieszanin azeotropowych - take izotermicznym. Nastpnie pyn roboczy ulega izobarycznemu przegrzaniu i w postaci pary przegrzanej (punkt 1 na rys. 2) zostaje zassany przez sprark. Dziki doprowadzonej do sprarki mocy napdowej, czynnik chodniczy zostaje sprony w niej izentropowo do cinienia skraplania (punkt 2). Oddajc do otoczenia strumie ciepa nazywany wydajnoci ciepln skraplacza, para przegrzana czynnika ulega izobarycznemu schodzeniu do stanu pary nasyconej suchej, nastpnie skrapla si pod staym cinieniem i w staej temperaturze oraz zostaje izobarycznie dochodzona (punkt 3). Skropliny zdawione izentalpowo w zaworze dawicym do cinienia parowania docieraj do parownika, zamykajc cykl przemian (punkt 4). Przykadowe rozwizanie sprarkowej chodziarki parowej przedstawia rys. 3. Z wykresu sporzdzonego w ukadzie wsprzdnych p - h mona odczyta takie wielkoci charakterystyczne obiegu, jak (rys. 4):

q0 - jednostkowa wydajno chodnicza, czyli ilo ciepa pobierana przez 1 kg czynnika

chodniczego wrzcego w parowniku, rwna przyrostowi entalpii waciwej w tym wymienniku [kJ/kg]; qk - jednostkowa wydajno cieplna skraplacza, czyli ilo ciepa oddawana przez 1 kg czynnika chodniczego w skraplaczu, rwna spadkowi entalpii waciwej w tym wymienniku [kJ/kg]; lt - jednostkowa teoretyczna praca sprania, zuywana na podniesienie cinienia 1 kg czynnika, rwna przyrostowi entalpii waciwej w sprarce [kJ/kg].

Rys. 3. Najbardziej zoony element ukadu sprarka stanowi serce kadego sprarkowego urzdzenia chodniczego [1].

Rys. 4. Charakterystyczne wielkoci lewobienego obiegu Lindego na wykresie p - h.

Do innych wielkoci charakterystycznych nale:

& m - masowe natenie przepywu czynnika chodniczego, krcego w obiegu [kg/s]; & 0 - wydajno (moc) chodnicza, czyli strumie ciepa odbierany ze rodowiska chodzonego: Q & [W] (2) & Q 0 = q0 m & Q k - wydajno (moc) cieplna skraplacza, czyli strumie ciepa oddawany do otoczenia [kW]: & [W] (3) & Q k = qk m Pt - teoretyczna moc napdowa sprarki: & Pt = lt m [W] (4)

0 - teoretyczny wspczynnik wydajnoci chodniczej, bdcy miar efektywnoci pracy ukadu;

w literaturze anglojzycznej oznaczany jako COP (coefficient of performance):

0 =

& Q0 Pt

q0 lt

(5)

3. Opis stanowiska
Na rys. 5 przedstawiono schemat stanowiska badawczego, z rozmieszczeniem punktw pomiarowych. Suy ono do badania jednostopniowego parowego sprarkowego urzdzenia chodniczego, pracujcego z czynnikiem chodniczym R 404A. W komorze chodniczej znajduje si chodnica powietrza (parownik). Wrzcy w niej pod cinieniem parowania czynnik chodniczy odbiera ciepo przenikajce do komory przez obudow oraz wydzielane na grzejniku elektrycznym. Powstaa w ten sposb para czynnika chodniczego jest zasysana przez sprark (hermetyczny agregat sprarkowy), sprana do cinienia skraplania i wtaczana do skraplacza. Ciepo oddawane w skraplaczu przez skraplajcy si czynnik chodniczy jest przejmowane przez powietrze chodzce ten wymiennik ciepa. Cieky czynnik jest dawiony w termostatycznym zaworze rozprnym (dawicym), ktry reguluje jego ilo docierajc do parownika. Obieg teoretyczny Lindego jest obiegiem porwnawczym dla funkcjonowania parowego, sprarkowego urzdzenia chodniczego. Jego konstrukcja opiera si na kilku zaoeniach upraszczajcych, z ktrych najistotniejszymi s: brak oporw przepywu (izobaryczno przemian w wymiennikach ciepa), jednorodno czynnika chodniczego, brak rnicy temperatur pomidzy pynami wymieniajcymi ciepo w parowniku i w skraplaczu, izentropowo procesu sprania, brak strat ciepa przez przewody czynnika i obudowy wymiennikw ciepa.

W obiegach rzeczywistych obserwuje si jednak szereg odstpstw od teoretycznego obrazu procesw skadajcych si na obieg Lindego. Rys. 6 przedstawia rzeczywisty obieg chodniczy realizowany w chodziarce sprarkowej. Oznaczenia punktw charakterystycznych jak na schemacie urzdzenia (rys. 5).

Rys. 5. Schemat stanowiska laboratoryjnego do bada chodziarki sprarkowej.

Rys. 6. Obieg rzeczywisty urzdzenia chodniczego na tle teoretycznego obiegu Lindego: 1 - 2 - straty w krcu i zaworze ssawnym sprarki, spranie odbiegajce od przemiany izentropowej, strata cinienia w zaworze i krcu tocznym; 2 - 3 - nieizobaryczne chodzenie i skraplanie czynnika (spadek cinienia spowodowany stratami hydrodynamicznymi w przewodzie tocznym i w skraplaczu); 3 5 - nieizobaryczne dochadzanie ciekego czynnika (straty hydrodynamiczne w regeneracyjnym wymienniku ciepa); 5 - A - dawienie izentalpowe; A - 6 - nieizobaryczne wrzenie i przegrzewanie czynnika (straty hydrodynamiczne w parowniku); 6 - 1 - nieizobaryczne przegrzewanie pary czynnika (straty cieplne i hydrodynamiczne w przewodzie ssawnym).

4. Opracowanie wynikw bada

Celem wiczenia jest okrelenie wydajnoci i efektywnoci dziaania urzdzenia oraz wybranych wskanikw charakteryzujcych jego prac. Porwnanie graficzne obiegu realizowanego w badanym urzdzeniu z obiegiem Carnota i Lindego naley przeprowadzi na jednym wykresie p-h (rys. 7). Obieg rzeczywisty naley naszkicowa w oparciu o wartoci temperatury i cinienia zmierzone w punktach charakterystycznych, po przeliczeniu wskaza manometrw na cinienie bezwzgldne. Obieg idealny Carnota naley skonstruowa przyjmujc temperatur parowania rwn temperaturze powietrza wewntrz komory chodniczej (t7), a temperatur skraplania rwn temperaturze powietrza zewntrznego (t10). W obiegu porwnawczym Lindego stan przed sprark jest okrelony przez cinienie nasycenia odpowiadajce temperaturze t7 oraz temperatur t1 zmierzon na ssaniu sprarki. Stan za sprark okrela izentropa przechodzca przez punkt 1 i izobara cinienia nasycenia odpowiadajcego temperaturze t10. Stan przed zaworem dawicym okrela ta sama izobara p(t10) oraz lewa krzywa graniczna. Stan po zdawieniu uzyskuje si prowadzc izentalp z punktu przed zaworem do przecicia z izobar p(t7). & Uyteczna wydajno chodnicza Q 0U pokrywa zyski ciepa do komory, wynikajce z przenikania ciepa przez obudow i z pracy grzejnika, z uwzgldnieniem naddatku (15%) z tytuu nieszczelnoci i mostkw cieplnych:

& & Q 0U = ( Q P + Pgrz) 1,15

[W]

(6)

& Strumie ciepa przenikajcy do komory ( Q P) jest sum strumieni przenikania ciepa dla & poszczeglnych przegrd cian, podogi, sufitu i drzwi ( Q Pi) obliczanych ze wzoru Pecleta:

& Q Pi

= ki

A zi

A wi

[W]

(7)

gdzie: T rnica temperatury po obu stronach przegrody, A powierzchnia przegrody zewntrzna i wewntrzna (tab. 1), k wspczynnik przenikania ciepa:

ki

gdzie: - wspczynnik przejmowania ciepa, - grubo przegrody (izolacji), - wspczynnik przewodzenia ciepa (tab. 1). W przypadku nasonecznienia przegrody naley powikszy obliczony strumie przenikajcego przez ni ciepa o 10%. & Efektywn wydajno chodnicz Q 0E obiegu naley powikszy (wzgldem wydajnoci uytecznej) o moc napdow wentylatora chodnicy powietrza. Wewntrzny wspczynnik wydajnoci chodniczej dla obiegu rzeczywistego:

1 z

1 i

1 w

[W/m2K]

(8)

i =

q0 l

(9)

gdzie: jednostkowa wydajno chodnicza jest rnic entalpii jednostkowych za i przed parownikiem (q0 = h6 h5), a jednostkowa praca sprania za i przed sprark (l = h2 h1).

Teoretyczny wspczynnik wydajnoci chodniczej naley wyznaczy w sposb analogiczny, dla porwnawczego obiegu Lindego. Wspczynnik wydajnoci chodniczej obiegu Carnota wyraa si zalenoci:

t max =

T wewn T zewn T wewn

(10)

Sprawno egzergetyczna jest stosunkiem wspczynnika wydajnoci chodniczej w obiegu rzeczywistym do wspczynnika obiegu Carnota:

b =

i t max

(11)

Efektywny wspczynnik wydajnoci chodniczej jest stosunkiem efektywnej wydajnoci chodniczej do mocy sprania:

E =

(P

PSKR ) el

& Q 0E

(12)

gdzie: P - moc napdowa agregatu skraplajcego, PSKR - moc wentylatora skraplacza, - sprawno odpowiednio: elektryczna silnika i mechaniczna sprarki (tab. 1). Wspczynnik wydajnoci chodniczej zespou uwzgldnia cay efekt pracy chodziarki i cakowity nakad energetyczny na funkcjonowanie ukadu:

z =

& Q0U P + PPAR

(13)

gdzie: PPAR moc wentylatora chodnicy powietrza. Tab. 1. Charakterystyka komory i stanowiska Parametr dugo szeroko Wymiary komory wysoko grubo drzwi grubo pozostaych przegrd Wspczynnik przewodzenia ciepa zewntrzny Wspczynnik przejmowania ciepa wewntrzny skraplacza Moc wentylatora chodnicy powietrza elektryczna silnika sprarki Sprawno mechaniczna sprarki

Symbol L S H z w PSKR PPAR el m

Warto 1,4 m 0,8 m 1,2 m 0,02 m 0,025 m 0,05 W/mK 29 W/m2K 19 W/m2K 25 W 34 W 0,86 0,9

Literatura:
[1] Ullrich H.J.: Technika chodnicza Poradnik. Tom I. Wyd. MASTA, Gdask, 1998. [2] Ullrich H.J.: Technika chodnicza Poradnik. Tom II. Wyd. MASTA, Gdask, 1999.

Rys. 7. Wykres p h dla czynnika R 404A.