UKD 624.04:69.001.

2
POLSKA NORMA
Numer: PN-76/B-03001
Tytu: Konstrukcje i podoza budowli - Oglne zasady obliczen
Grupa ICS: 91.080.01 93.020
1. WSTP
1.1. Przedmiot normy. Przedmiotem normy sq oglne zasady obliczen statycznych i wytrzymaosciowych,
majqcych na celu zapewnienie lub ocen bezpieczenstwa konstrukcji budowlanych oraz mozliwosc uzytkowania
tych konstrukcji zgodnie z przeznaczeniem w zaozonym czasie eksploatacji.
1.2. Zakres stosowania normy. Norm stosowac nalezy przy opracowywaniu norm obliczania i projektowania
konstrukcji budowlanych wedug metody stanw granicznych. Postanowienia normy dotyczq wszystkich konstrukcji
budowlanych niezaleznie od ich przeznaczenia i rodzaju stosowanych materiaw.
1.3. Okreslenia
1.3.1. Stan graniczny - stan, po osiqgniciu ktrego uwaza si, ze konstrukcja lub jej element zagraza
bezpieczenstwu lub przestaje speniac okreslone wymagania uzytkowe.
1.3.2. Obciqzenie charakterystyczne /normowe/ - obciqzenie w postaci czynnych si zewntrznych lub
oddziaywan wywoanych wpywami temperatury, skurczu, osiadania podpr itp., ustalane na podstawie danych
statystycznych i odpowiadajqce okreslonemu prawdopodobienstwu nieprzekroczenia w zaozonym czasie
eksploatacji; przy braku danych statystycznych, za obciqzenie charakterystyczne przyjmowac mozna obciqzenie
nominalne, ustalane deterministycznie odpowiednio do przewidywanego sposobu uzytkowania konstrukcji.
1.3.3. Obciqzenie obliczeniowe - obciqzenie o wartosci niekorzystniejszej od obciqzenia charakterystycznego,
rwne iloczynowi obciqzenia charakterystycznego i wspczynnika obciqzenia.
1.3.4. Wytrzymaosc charakterystyczna /normowa/ - wytrzymaosc materiau ustalana na podstawie danych
statystycznych i odpowiadajqca okreslonemu prawdopodobienstwu wystpowania wytrzymaosci nie mniejszych od
niej.
Wartosci charakterystyczne ustalane sq rwniez dla innych cech mechanicznych materiaw oraz dla parametrw
geofizycznych podoza gruntowego.
1.3.5. Wytrzymaosc obliczeniowa - wytrzymaosc nizsza od wytrzymaosci charakterystycznej, rwna ilorazowi
wytrzymaosci charakterystycznej i wspczynnika materiaowego.
Wartosci obliczeniowe innych cech mechanicznych materiaw oraz parametrw geofizycznych podoza
PN-76/B-03001
Strona 1
gruntowego otrzymywane sq rwniez drogq dzielenia wartosci charakterystycznych przed odpowiednie, czsciowe
wspczynniki bezpieczenstwa dla materiaw i gruntw.
1.3.6. Wspczynnik obciqzenia /
f
/ - czsciowy wspczynnik bezpieczenstwa uwzgldniajqcy
prawdopodobienstwo wystpowania wielkosci obciqzen o wartosciach niekorzystniejszych od obciqzen
charakterystycznych.
1.3.7. Wspczynnik materiaowy /
m
/ - czsciowy wspczynnik bezpieczenstwa uwzgldniajqcy
prawdopodobienstwo wystpowania wytrzymaosci materiaw nizszych od wartosci charakterystycznych, a takze
rodzaj zniszczenia konstrukcji /bez lub z ostrzezeniem/; czsciowe wspczynniki bezpieczenstwa ustalane sq
rwniez dla innych cech mechanicznych materiaw oraz dla parametrw geotechnicznych podoza gruntowego.
1.3.8. Wspczynnik konsekwencji zniszczenia konstrukcji /
n
/ - czsciowy wspczynnik bezpieczenstwa
przyjmowany w celu dodatkowego zwikszenia lub zmniejszenia bezpieczenstwa konstrukcji w zaleznosci od
stopnia zagrozenia zycia ludzkiego i wielkosci strat gospodarczych.
1.3.9. Wspczynnik korekcyjny /m/ - wspczynnik zmniejszajqcy lub zwikszajqcy obliczeniowe wytrzymaosci
materiaw, oraz inne cechy mechaniczne materiaw, a takze parametry geofizyczne podoza gruntowego z uwagi
na specyficzne cechy konstrukcji lub podoza oraz na sposb ich obciqzania.
2. METODA OBLICZEN
Obliczenia konstrukcji i podozy przeprowadzac nalezy wedug metody stanw granicznych, przyjmujqc do obliczen
charakterystyczne i obliczeniowe wartosci obciqzen i wytrzymaosci materiaw oraz innych cech mechanicznych
materiaw i parametrw geofizycznych podozy gruntowych.
3. STANY GRANICZNE
3.1. Rodzaje stanw granicznych. Konstrukcje i elementy konstrukcji nalezy sprawdzac z uwagi na mozliwosc
wystqpienia dwch grup stanw granicznych:
- grupy stanw granicznych nosnosci,
- grupy stanw granicznych uzytkowania.
W obliczeniach nalezy uwzgldnic warunki wystpujqce w poszczeglnych stadiach realizacji oraz w stadium
eksploatacji konstrukcji.
3.2. Stany graniczne nosnosci. Do stanw granicznych nosnosci zalicza si:
- utrat statecznosci czsci lub caosci konstrukcji traktowanej jako ciao sztywne,
- zniszczenie najbardziej wytzonych przekrojw konstrukcji,
- zniszczenie czsci lub postpujqce zniszczenie caosci konstrukcji /np. w efekcie eksplozji gazu itp./,
- przeksztacenie si konstrukcji w mechanizm w wyniku uplastycznienia lub zarysowania /pknicia/ materiau w
niektrych przekrojach lub utraty statecznosci ksztatu niektrych elementw konstrukcji,
- stany powstae w wyniku uplastycznienia materiau lub podoza oraz nadmiernego rozwarcia si rys /spkania/
prowadzqce do zniszczenia lub niedopuszczalnej zmiany ksztatu konstrukcji.
3.3. Stany graniczne uzytkowania
Do stanw granicznych uzytkowania zalicza si:
- nadmierne odksztacenia konstrukcji lub podoza,
- nadmierne zarysowanie konstrukcji,
- nadmierne drgania konstrukcji.
3.4. Sprawdzanie stanw granicznych
3.4.1. Sprawdzanie stanw granicznych nosnosci polega na wykazaniu, ze wartosci si wewntrznych
wywoanych dziaaniem obciqzen obliczeniowych sq nie wiksze od nosnosci konstrukcji lub podoza wyznaczonej
dla obliczeniowych wytrzymaosci lub innych obliczeniowych cech mechanicznych materiaw i obliczeniowych
PN-76/B-03001
Strona 2
parametrw geofizycznych podoza gruntowego.
Przy wystpowaniu dwch lub wikszej liczby obciqzen zmiennych siy wewntrzne okreslac nalezy z
uwzgldnieniem mniejszego prawdopodobienstwa jednoczesnego wystqpienia tych obciqzen o penych wartosciach
obliczeniowych.
W przypadku gdy konstrukcj sprawdza si na dziaanie obciqzenia wyjqtkowego o duzej intensywnosci, mozna
korzystac z zaozenia, ze obciqzenie to powoduje zniszczenie jednego lub kilku elementw najbardziej narazonych
na dziaanie tego obciqzenia i sprawdzanie stanu granicznego nosnosci przeprowadzac dla wtrnego /zastpczego/
schematu statycznego, otrzymanego po usuniciu najbardziej narazonego elementu /lub elementw/. W
obliczeniach nalezy wtedy przyjmowac charakterystyczne wartosci obciqzen i wytrzymaosci materiaw.
3.4.2. Sprawdzenie stanw granicznych uzytkowania polega na wykazaniu, ze wielkosci odksztacen konstrukcji,
szerokosci rozwarcia rys itp., wywoanych dziaaniem obciqzen charakterystycznych przy zaozeniu
charakterystycznych wartosci cech mechanicznych materiaw i charakterystycznych wartosci parametrw
geofizycznych sq nie wiksze od wielkosci uznanych za graniczne. Wartosci graniczne odksztacen, szerokosci
rozwarcia rys itp. powinny byc uzaleznione od skutkw gospodarczych i ujemnych reakcji uzytkownikw.
4. WARTOSCI CHARAKTERYSTYCZNE
4.1. Obciqzenia. Wartosci charakterystyczne obciqzen nalezy ustalac na podstawie danych statystycznych
przyjmujqc:
- dla obciqzen staych - wartosci rwne ich wartosciom srednim,
- dla obciqzen zmiennych - wartosci, ktrych oczekiwany okres powrotu jest co najmniej rwny zakadanemu
czasowi eksploatacji konstrukcji.
Dla wszystkich konstrukcji, z wyjqtkiem konstrukcji prowizorycznych i monumentalnych, zakadac nalezy czas
eksploatacji wynoszqcy 50 lat. Dla konstrukcji prowizorycznych zakadac nalezy czas eksploatacji rwny 5 lat, a dla
konstrukcji monumentalnych - 200 lat.
Wartosci charakterystyczne obciqzen zmiennych dla stadium realizacji przyjmowac nalezy jak dla konstrukcji
prowizorycznych.
4.2. Wytrzymaosci materiaw. Wartosci charakterystyczne wytrzymaosci materiaw nalezy ustalac na
podstawie danych statystycznych przy zaozeniu, ze prawdopodobienstwo wystpowania wartosci nie mniejszych
od nich jest co najmniej rwne 0,95.
W przypadku gdy wyniki uzyskiwane na prbkach stosowanych do kontroli wytrzymaosci materiaw mogq byc
utozsamiane z wytrzymaosciq materiau w elementach konstrukcji - za wytrzymaosc charakterystycznq
przyjmowac nalezy wytrzymaosc ustalonq bezposrednio na podstawie statystycznego rozkadu wynikw badan
prbek. W przeciwnym razie tj. gdy wymiary, ksztat lub sposb badania prbek powodujq, ze wyniki uzyskiwane
przy kontroli wytrzymaosci materiau nie mogq byc utozsamiane z wytrzymaosciq materiau w elementach
konstrukcji - wytrzymaosc charakterystycznq ustalac nalezy rwniez na podstawie statystycznego rozkadu
wynikw badan prbek lecz z wprowadzeniem odpowiedniej korekty, uwzgldniajqcej systematycznq rznic
midzy wytrzymaosciq mierzonq na prbkach i wytrzymaosciq w elementach konstrukcji, spowodowanq
wymiarami, ksztatem lub sposobem badania prbek.
4.3. Inne cechy mechaniczne materiaw oraz parametry geofizyczne podoza gruntowego. Wartosci
charakterystyczne tych cech oraz parametrw geofizycznych podoza powinny odpowiadac wartosciom srednim.
5. WARTOSCI CZSCIOWYCH WSPCZYNNIKW BEZPIECZENSTWA
5.1. Wartosci wspczynnikw obciqzenia, podawane w normach obciqzen, powinny byc dobierane z
uwzgldnieniem rozrzutw poszczeglnych rodzajw obciqzen.
Wartosci wspczynnikw obciqzenia mogq byc dodatkowo zwikszane z uwagi na niedokadnosci modelu
obliczeniowego, stosowanego do wyznaczania si wewntrznych.
5.2. Wartosci wspczynnikw materiaowych, podawane w normach obliczania i projektowania poszczeglnych
rodzajw konstrukcji, powinny byc dobierane z uwzgldnieniem rozrzutw wytrzymaosci poszczeglnych rodzajw
materiaw /lub innych cech mechanicznych materiaw i parametrw geofizycznych podoza/ oraz rznicowane w
zaleznosci od rodzaju zniszczenia konstrukcji.
PN-76/B-03001
Strona 3
Dla konstrukcji, ktrych zniszczenie nastpuje bez ostrzezenia /np. beton niezbrojony/, powinny one byc wyzsze niz
dla konstrukcji okazujqcych wyrazne oznaki zblizajqcego si zniszczenia w postaci duzych odksztacen lub
zarysowania /np. stale posiadajqce wytrzymaosc na zerwanie wyzszq od przyjmowanej do obliczen granicy
plastycznosci/.
Wartosci wspczynnikw materiaowych mogq byc dodatkowo zwikszane z uwagi na niedokadnosc modelu
obliczeniowego, przyjmowanego przy wyznaczaniu nosnosci konstrukcji.
5.3. Wartosci czsciowych wspczynnikw bezpieczenstwa dla innych cech mechanicznych materiaw i
dla parametrw geofizycznych podoza gruntowego powinny byc wyznaczane wedug podobnych zasad jak
wartosci wspczynnikw materiaowych /p. 5.2/.
5.4. Wartosc wspczynnika konsekwencji zniszczenia konstrukcji rznq od jednosci przyjmowac nalezy
- dla budowli, ktrych zniszczenie pociqgnoby za sobq katastrofalne skutki materialne i spoeczne /np. wiezowce
na terenie gsto zabudowanym, osony reaktorw atomowych, duze zapory wodne/ oraz dla budowli o charakterze
monumentalnym; w przypadkach tych nalezy przyjmowac
n
> 1,0,
- dla budowli nie przeznaczonych na stay pobyt ludzi /np. magazyny, budynki rolnicze, konstrukcje wsporcze linii
elektroenergetycznych/; w przypadkach tych nalezy przyjmowac
n
1,0.
Dla wszystkich pozostaych budowli nalezy przyjmowac
n
= 1,0.
Wartosci wspczynnika konsekwencji zniszczenia konstrukcji dla obu wyzej wymienionych grup budowli ustalac
nalezy indywidualnie, na podstawie specjalnej analizy probabilistycznej.
Wspczynnik
n
nalezy stosowac w postaci mnoznika do obciqzen.
KONIEC
INFORMACJE DODATKOWE
1. Instytucja opracowujqca norm - Centralny Osrodek Badawczo-Projektowy Budownictwa Oglnego.
2. Istotne zmiany w stosunku do PN-64/B-03001. Uscislono i uporzqdkowano podstawowe pojcia z zakresu
bezpieczenstwa konstrukcji w nawiqzaniu do ustalen midzynarodowych /RWPG, ISO/.
3. Normy midzynarodowe
ISO 2394 - 73 General principles for the verification of the safety of structures
RWPG CT N 384-76 Ndcll ndcc c nrc. nl dclc d drnl
4. Autorzy projektu normy - doc. dr inz. Wojciech Kukulski, doc. dr inz. Jan Pawlikowski.
5. Wydanie 5 - stan aktualny: grudzien 1993 - bez zmian.
PN-76/B-03001
Strona 4