ywno transgeniczna

Inynieria genetyczna polega na wykorzystaniu przez naukowcw technik laboratoryjnych do zmiany DNA ywych organizmw. DNA to projekt indywidualizmu ywego organizmu. Kady organizm determinowany jest informacj przechowywan w jego DNA. Informacja ta wykorzystywana jest do zarzdzania wszystkimi procesami biochemicznymi - ycie, wzrost i unikalne cechy organizmu zale od jego DNA. Segmenty DNA, ktre kojarzone s ze specyficznymi cechami lub funkcjami organizmu nazywane s genami. Biologia molekularna odkrya wiele enzymw, ktre zmieniaj struktur DNA. Niektre z nich mog rozbija, inne czy elementy DNA. Naukowcy, wykorzystujc takie enzymy, ucz si wyodrbniania z DNA okrelonych genw, wykorzystywanych do tworzenia podanych struktur genetycznych. Genetycy wierz, e mog udoskonali spoywan przez ludzi ywno. Na przykad pomidory - w wikszoci odmian - s wraliwe na mrz. Ta cecha znacznie skraca okres ich uprawy. Z kolei niektre gatunki ryb potrafi przetrwa w bardzo zimnej wodzie. Naukowcy, majc na uwadze te uwarunkowania, zidentyfikowali specyficzny gen, ktry umoliwia fldrze skuteczne opieranie si zimnu i uyli inynierii genetycznej do przeniesienia "antymrozowego" genu do DNA pomidorw. W ten sposb znacznie wyduono okres uprawy pomidorw. Na pierwszy rzut oka takie osignicie moe ekscytowa wiele osb. Jednake gbsze rozwaania ujawniaj powane wtpliwoci. Korzyci, jak i zagroenia zwizane z ywnoci transgeniczn mona rozpatrywa w nastpujcych kategoriach: - potencjalne zagroenie dla ludzkiego zdrowia i ycia, - bezpieczestwo rodowiska naturalnego, - uregulowania prawne i spoeczne zaangaowanie, - socjo-ekonomiczne i etyczne uwarunkowania, - pozostae.

Zagroenia dla ludzkiego zdrowia

Genetycy zmieniaj charakter ywnoci - bez dugich i dokadnych testw nie mona jednoznacznie stwierdzi, czy zmodyfikowane poywienie jest w peni bezpieczne. Wrd ewentualnych zagroe dla ludzkiego zdrowia wymieni naley:

toksyczno, W 1983 roku setki Hiszpanw zmaro po spoyciu bdcego efektem manipulacji genetycznych oleju rzepakowego. Ten olej, badany uprzednio na szczurach, nie wykazywa toksycznych waciwoci. Dr. Parke (School of Bilogical Sciences, University of Surrey, UK) ostrzega, e obecnie stosowane procedury testowania genetycznie zmienionej ywnoci, wczajc w to testy na gryzoniach, nie dowodz jej bezpieczestwa dla ludzkoci. Zaproponowa nawet wprowadzenie moratorium na wytwarzanie genetycznie zmodyfikowanych organizmw, ywnoci i lekw. wzrost ryzyka zachorowalnoci na nowotwory, alergie spowodowane obecnoci w ywnoci modyfikowanej obcych protein, Szacuje si, e wrd dorosych okoo 2% populacji, a wrd dzieci 5% cierpi na alergie wywoane przez ywno. Wikszo alergenw pochodzcych z ywnoci to biaka. przeniesienie genu z rolin zmodyfikowanych genetycznie. Najwiksze obiekcje dotycz ewentualnego przeniesienia nowego genu przez system trawienny i spowodowanie jego ekspresji w obcym ukadzie (np. nieprzewidziany transfer tzw. genw markerw warunkujcych odporno na antybiotyki, ktre czsto czsto s stosowane do genetycznej modyfikacji rolin). mniejsza warto odywcza. Transgeniczne poywienie bardzo czsto stwarza pozory wieoci tym samym

wprowadza w bd konsumentw. Soczycie wygldajcy, rzeki pomidor w rzeczywistoci moe mie kilka tygodni oraz niewielk warto odywcz.

Zagroenia dla rodowiska naturalnego

Podstawow saboci inynierii genetycznej jest nieprecyzyjna technologia - genetyk przesuwa geny z jednego organizmu do innego. Gen moe by stosunkowo precyzyjnie wyodrbniony z DNA organizmu, ale inynieria genetyczna w wielu wypadkach nie ma pojcia, w ktrym miejscu DNA drugiego organizmu wstawi wyselekcjonowany gen. Jeeli nawet operacja przeniesienia genu wypadnie pomylnie, zdarzy si moe, nowy element powodowa bdzie zakcenia w funkcjonowaniu innych, istotnych dla ycia organizmu genw. Dlatego te inynieria genetyczna porwnywana jest czsto do wykonywania operacji na otwartym sercu przy pomocy niezbyt precyzyjnych narzdzi. Jest to wic zabieg niezwykle ryzykowny. Naukowcy nie posiadaj wystarczajcej wiedzy aby modyfikowa DNA bez ryzyka stworzenia mutacji, ktre mog by szkodliwe dla rodowiska i naszego zdrowia. Przeprowadzaj oni eksperymenty z wraliwymi, ale cigle potnymi siami natury, nie wiedzc jakie bd konsekwencje tych dziaa. Wiele kontrowersji wzbudza rolnictwo oparte na technikach inynierii genetycznej. Przez lata spoecznoci krajw wysoko rozwinitych przeznaczay ogromne kwoty na prowadzenie bada nad coraz wydajniejszymi, mniej wymagajcymi w uprawie rolinami. Po czci byo to spowodowane ogromn presj ruchw ekologicznych, ktre w rozwoju biotechnologii upatryway alternatywy dla przeraajcej w swej skali chemizacji rolnictwa. Niegdysiejszy entuzjazm gdzie znikn - to samo spoeczestwo, ktre najpierw opacao kosztowne badania naukowe i wdroenia teraz protestuje, gdy widzi produkt pracy biotechnologw. Najpowaniejsze obawy budz roliny transgeniczne posiadajce gen uodporniajcy na herbicydy (rodki chwastobjcze). W warunkach laboratoryjnych udao si uzyska roliny odporne na herbicydy, ktrych substancj czynn jest glifosat najpowszechniej uywany obecnie rodek chwastobjczy. Rolina odporna na glifosat posiada wiele zalet: - zamiast wielu rodkw stosujemy ten jeden wybrany, czyli glifosat, - odporne roliny pozwalaj na mniejsze zuycie herbicydu, co jest tasze, a przede wszystkim zdrowsze. Roliny takie posiadaj rwnie wady: - wzrastajce zuycie herbicydw - rolnicy, wiedzc, e ich uprawy mog tolerowa herbicydy, bd uywa ich bardziej liberalnie. Naukowcy szacuj, e roliny transgeniczne uodpornione na dziaanie herbicydw potroj w rzeczywistoci ilo zuywanych rodkw ochrony rolin, - istnieje prawdopodobiestwo, e roliny transgeniczne zaczn si krzyowa ze spokrewnionymi gatunkami rosncymi w pobliu. W ostatecznoci moe nastpi przeniesienie genu odpornego na dziaanie herbicydu do dziko rosncych chwastw pojawi si herbicydoodporne "super" chwasty. Innym zagroeniem zwizanym z rolnictwem jest groba powszechnych nieurodzajw, spowodowanych stosowaniem przez rolnikw wyselekcjonowanego i odpowiednio zmodyfikowanego materiau siewnego. W rezultacie wikszo upraw bdzie posiada identyczna struktur genetyczn, bdc tym samym bardziej podatnymi na dziaanie rnorodnych grzybw, wirusw czy szkodnikw.

Uregulowania prawne i zaangaowanie spoeczne

Akcentuje si potrzeb spoecznego zaangaowania w ocen i proces podejmowania decyzji zwizanych z GMO. Panuje powszechne przekonanie, e konsumenci powinni mie dostp do informacji uwzgldniajcej ich obawy i interesy w odniesieniu do nowych technologii, takich jak inynieria genetyczna. Z drugiej strony, zachowujc

nawet najwiksz staranno przekazuje si konsumentom informacje opierajc si na niedostatecznych testach, czsto subiektywnych ocenach. Panuje podejrzenie, e wszystkie decyzje podejmowane przez rzdy w odniesieniu do GMO mog by determinowane raczej komercyjnymi interesami nastawionego na zyski przemysu, ni interesem publicznym. Dlatego zewszd podnosz si gosy domagajce si ustanowienia przejrzystych, zrozumiaych i niezalenych podstaw prawnych: Wielka Brytania - Przeprowadzony w czerwcu 1998 roku przez Market & Opinion Research Institute (orodek badania rynku i opinii spoecznej) sonda wykaza, e 75% Brytyjczykw uwaa za zasadne wstrzymanie prowadzenia na szerok skal manipulacji genetycznych a do momentu, w ktrym bdzie moliwe okrelenie wszystkich wynikajcych z tych prac implikacji; 73% obawia si genetycznego zanieczyszczenia; 61% (wzrost o 8% w porwnaniu do grudnia 1996) nie chce spoywa genetycznie modyfikowanej ywnoci a 58% (wzrost o 7% w porwnaniu do grudnia 1996) niezbyt przychylnie odnosi si do wykorzystania inynierii genetycznej w udoskonalaniu ywnoci. Kanada - Z bada przeprowadzonych przez Toronto Star wynika, e znaczca cz spoeczestwa domaga si etykietowania ywnoci modyfikowanej. Sonda by oparty na nastpujcym zasadniczym pytaniu: " W Kanadzie, ywno modyfikowana musi by etykietowana tylko wtedy, gdy proces modyfikacji zmieni warto odywcz lub stanowi zagroenie dla zdrowia ludzi. Czy nie naleaoby znakowa caej modyfikowanej ywnoci?" Na tak postawione pytanie 98% ankietowanych odpowiedziao "tak". Francja - 76% francuskiego spoeczestwa nie chce spoywa ywnoci modyfikowanej. Japonia - Przeprowadzone w 1998 roku sondae wykazay, e 91% respondentw domagaa si penej, gwarantujcej bezpieczestwo informacji dotyczcej procesu produkcji ywnoci. Badania te pokazay rwnie, e 72% domaga si informacji o wpywie manipulacji genetycznych na rodowisko naturalne, a 55% domaga si szczegw dotyczcych rnic midzy ywnoci tradycyjn a modyfikowan. Pod konie 1997 roku japoscy konsumenci zebrali milion podpisw przeciwko GM-food. Na pocztku 1998 roku byo ju dwa miliony podpisw. Dua liczba konsumentw jest zorganizowana w spdzielnie konsumenckie; kilka z najwikszych zajo stanowisko przeciwne ywnoci modyfikowanej. Shutoken, najwiksza stoeczna spdzielnia podja inicjatyw znakowania ywnoci nie zawierajcej skadnikw modyfikowanych genetycznie. Austria - Wiosna 1997 roku przeprowadzono referendum , w ktrym wzio udzia 1,2 miliona osb (22% populacji Austrii). Rezultat: kategoryczne "nie" dla ywnoci modyfikowanej genetycznie. Europa - Konsumenci w caej Europie sygnalizuj, e nie ycz sobie spoywa ywnoci modyfikowanej z powodu ryzyka zagroenia zdrowia. Badania prowadzone przez Instytut Gallupa pokazuj, e ogromna cz konsumentw, ktrzy syszeli o inynierii genetycznej, podchodzi z rezerw do kupowania takowej ywnoci. USA - przeprowadzona w styczniu 1999 roku (na zlecenie magazynu Time) ankieta wskazaa, e 81% Amerykanw domaga si znakowania genetycznie modyfikowanej ywnoci. Australia - z przeprowadzonych bada (Australian National University) wynika, e 67% Australijczykw chciaaby sprbowa modyfikowanej ywnoci; 89% oczekuje oznakowania takiej ywnoci pod grob jej bojkotu.

Kwestie ekonomiczne
Nowe procesy biotechnologiczne prowadz w swych zaoeniach do zmiany charakterystyki ywnoci zmierzajc do: - poprawy wartoci odywczej, - wzrostu efektywnoci procesw skadowania i transportu (moliwo duszego przechowywania oraz odporno na przemieszczanie na znaczne odlegoci),

- poprawy cech technologicznych i organoleptycznych, - wikszej wydajnoci produkcji. Z ekonomicznego punktu widzenia jest to rozwizanie ze wszech miar podane. Wysza ni w przypadku upraw tradycyjnych wydajno to osignicie inynierii genetycznej. Jednake zyski wynikajce z osigni genetyki nie mog przysoni innych wanych aspektw. ywno otrzymana przy wykorzystaniu nowych biotechnologii musi rwnie spenia podstawowe kryteria wynikajce z: - przepisw i norm, - oczekiwa i przyzwyczaje konsumenta, - bezpieczestwa wszystkich uytych skadnikw. Brak jednoznacznych dowodw negatywnego wpywu ywnoci transgenicznej na ludzki organizm. Z drugiej strony nie dowiedziono jej cakowitej neutralnoci. Prawdopodobnie dalsze badania bd eliminowa zwizan z inynieri genetyczn niepewno. Niemniej nie powinien dziwi powszechny wrd spoeczestwa strach przed czym co obce i nieznane - taka ju natura czowieka. Z jednej strony ciekawy nowych rzeczy dy do poznawania najgbszych tajemnic wszechwiata. Z drugiej za jest istot obawiajc si konsekwencji swych poczyna.

Transgeniczny jadospis
rozmowa Ewy Ryckiej z dr. hab. in. Helen Porzucek, z Samodzielnego Zakadu Oceny Jakoci ywnoci Wydziau Technologii ywnoci SGGW w Warszawie - Pani doktor, coraz czciej syszymy o ywnoci transgenicznej. W skojarzeniu z XXI wiekiem i kreowanymi wizjami przyszoci moglibymy spodziewa si szalonej zmiany w ywieniu czowieka. Co tak naprawd kryje si pod nazw ywno transgeniczna? ywno transgeniczna to produkty spoywcze zmienione metodami inynierii genetycznej, czyli wyprodukowane przez zmian materiau genetycznego - DNA ywej komrki. Mwic prociej, w warunkach laboratoryjnych cz DNA jednego organizmu zostaje wprowadzona do DNA drugiego organizmu, a nastpnie - przez tradycyjn hodowl - w wyniku tego zabiegu powstaje nowy organizm o zmienionych cechach. Ta cz DNA, ktr wprowadzamy, ma wic na celu modyfikacj - czyli popraw pewnych cech gatunkowych. Bakterie, roliny, zwierzta otrzymane w wyniku takiej "manipulacji" s nazywane organizmami modyfikowanymi genetycznie (GMO genetically modified organism) lub transgenicznymi (transgenic). W 1998 r. na XXVI Sesji Komisji Kodeksu ywnociowego dotyczcej znakowania ywnoci przyjto take rwnoznaczny termin "genetically engineered organism", czyli organizm poddany procesowi inynierii genetycznej, w wyniku ktrego nastpuje zmiana materiau genetycznego, nie zdarzajca si w przyrodzie w wyniku rozmnaania lub naturalnej rekombinacji. - Kiedy po raz pierwszy zastosowano inynieri genetyczn w celu modyfikacji ywnoci? Prace trway wiele lat, ale pierwszym produktem ywnociowym otrzymanym z wykorzystaniem metod inynierii genetycznej i wprowadzonym na rynek USA w 1994 by pomidor. Wczeniej, w 1990 roku w Wielkiej Brytanii do przetwrstwa zostay wprowadzone modyfikowane drode piekarskie. Obecnie w niektrych krajach (m.in. USA, Chiny) na du skal uprawiane s modyfikowane genetycznie soja, kukurydza, rzepak. - Mwi Pani o ywnoci transgenicznej jako produkcie nowej technologii, a przecie od dawna znamy pszenyto, nektarynki, jabka skrzyowane z gruszkami, nowe odmiany liwek... Czy to nie byy efekty manipulacji genetycznej? Czowiek od dawna zmienia i ulepsza natur. Jednak raczej krzyowa czy szczepi roliny i owoce, ale nie na poziomie molekularnym. Poza tym nie by w stanie

przewidzie, co otrzyma w wyniku takich kombinacji. Dzisiaj natomiast ulepszanie rolin czy zwierzt za pomoc nowoczesnej biotechnologii pozwala na kontrolowane wprowadzanie cile okrelonych genw odpowiedzialnych za podane cechy. - Podaa Pani osignicia na wiecie, a kiedy Polska doczya do produkcji GMO? W Polsce pierwsze dowiadczenia polowe z transgenicznymi rolinami byy prowadzone w 1997 r. Dotyczyy kukurydzy, ziemniakw i burakw pastewnych. W sierpniu 1997 r. wysiano rwnie transgeniczny rzepak. - Rozmawiamy ju o uprawach, czy to znaczy, e mamy w Polsce transgeniczne pola? Trzeba przyzna, e w Polsce koncentrujemy si na razie jedynie na badaniach. Takie badania s prowadzone na SGGW (Szkoa Gwna Gospodarstwa Wiejskiego) i w IHAR (Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Rolin). Roliny transgeniczne hodowane s wic dopiero na poletkach dowiadczalnych w placwkach badawczych. Na razie nie mamy upraw transgenicznych, ale chcc dorwna krajom UE (Unii Europejskiej), bdziemy z ca pewnoci zmuszeni do wprowadzania jej osigni. By unikn zapnie w rolnictwie w stosunku do krajw zachodnich, bdziemy musieli zaj si take produkcj transgenicznej ywnoci. Zreszt chodzi tu jeszcze o co wicej. ywno transgeniczna podlega acuchowi kontroli. Ju na poziomie komrkowym bardzo dokadnie okrelamy cechy organizmu, ktry chcemy otrzyma. Oceniamy jego jako - bo takie s wymogi wiatowego rynku. W zaoeniu ywno transgeniczna ma by pod wzgldem konkretnych cech lepsza od tradycyjnej. Kiedy bowiem kadziono nacisk gwnie na produkt gotowy, jedynie kocowy wyrb by kontrolowany i oceniany. Od pewnego czasu nadzoruje si cay cykl produkcyjny. Teraz wiksz uwag zwraca si na bezpieczestwo ywnoci pod wzgldem mikrobiologicznym, chemicznym i fizycznym. Na przykad wprowadzony w UE system zapewnienia jakoci ywnoci HACCP (analiza zagroe i krytyczne punkty kontrolne) ma na celu ocen moliwoci wystpowania potencjalnych zagroe oraz ich eliminacj, lub chocia redukcj. Wprowadzenie nowoczesnych udoskonalonych technologii na poziomie komrkowym ma prowadzi do produkcji ywnoci o najwyszej jakoci. - Bdc konsumentem, yczyabym sobie, eby poprawianie jakoci ywnoci wizao si raczej z tworzeniem ywnoci wzbogaconej o mikro- czy makroelementy, o skadniki antynowotworowe, a nie o zmienionych cechach technologicznych. By moe w przyszoci rzeczywicie dojdziemy i do tego. Na razie modyfikowanie ywnoci to kwestia poprawiania ich waciwoci. Zmiany w materiale genetycznym rolin maj chroni je przed szkodnikami, przed chorobami wywoanymi przez wirusy, bakterie i grzyby. Maj zwiksza odporno na warunki klimatyczne, transport i przechowywanie. - Jakie konkretnie cechy rolin staramy si uzyska przez modyfikacj? Modyfikowane genetycznie roliny charakteryzuj si wiksz odpornoci na herbicydy, owady i szkodniki, a take maj korzystniejsze cechy organoleptyczne, dietetyczne i technologiczne. Podam konkretne przykady. Pomidor FlavrSavr, pierwszy transgeniczny produkt, odznacza si m.in. spowolnionym tempem miknicia i nisz zawartoci wody. Przez to lepiej znosi transport i przechowywanie. Na drodze modyfikacji genetycznych wyhodowano take odmiany ziemniakw o wielu korzystnych cechach. Odporno na stonk ziemniaczan uzyskano po wprowadzeniu genw z bakterii Bacillus thuringiensis, w wyniku czego, wytworzane zwizki nieszkodliwe dla czowieka, a toksyczne dla stonki (toksyny Bt przyczaj si do receptorw w przewodzie pokarmowym owadw i powoduj ich mier). Na skutek pewnych zabiegw genetycznych otrzymano take ziemniaki o wyszej zawartoci skrobi. S one dziki temu bardziej ekonomiczne i wartociowsze dla przemysu ziemniaczanego. Prowadzone s take prby uzyskania ziemniaka o obnionej zawartoci cukrw redukujcych oraz o niszej aktywnoci enzymw odpowiedzialnych za reakcje brunatnienia, co zwikszy moliwoci jego przetwarzania i przemysowego wykorzystywania. Transgenicznie uzyskane soja i kukurydza s odporne na szkodniki. Kukurydza staa si take sodsza i bardziej soczysta. Rzepak ma zmieniony korzystniejszy skad kwasw tuszczowych, podobnie buraki i ry. Trwaj take prby nad poprawieniem smaku ogrka przez zwikszenie w nim

zawartoci biaka. - A czy na pierwszy rzut oka moemy rozrni produkty modyfikowane genetycznie lub wyprodukowane z domieszk organizmw modyfikowanych? Nie, nie ma takiej moliwoci. Cechy owocu zale od wielu czynnikw, m.in. od odmiany, warunkw klimatycznych, a nie tylko od modyfikacji. Jest wiele odmian pomidorw, ziemniakw rnicych si wieloma cechami - barw, twardoci, zawartoci rnych skadnikw. Nie jest to tylko wynik modyfikacji genetycznej. Na pierwszy rzut oka nie moemy rozrni ywnoci modyfikowanej i tradycyjnej. Dla zyskania pewnoci potrzebne s skomplikowane badania - detekcja zrekombinowanego DNA, wzgldnie rnicowanie biaka modyfikowanego i nie zmienionego genetycznie. - Czy tylko roliny byy do tej pory obiektem transgenicznych zabiegw? Nie, prowadzone s take biotechnologiczne prace nad zwierztami, ale w zasadzie wycznie jako "producentami" lekw, szczepionek. Ju dzi moemy powiedzie, e badania nad zwierztami pozwoliy na przykad na otrzymywanie w dostatecznej iloci hormonu wzrostu, a take na uzyskanie organw do transplantacji. Medycyna moe dziki nim naprawd duo zyska. Niedawno poinformowano take o badaniach nad transgenicznymi rybami. Prawdopodobnie bd one mogy stanowi transgeniczny produkt spoywczy. Na razie jednak jeszcze nie znamy szczegw. - A czy, paradoksalnie, dowiadczenia nad genami nie spowoduj zagroenia, i to o wiele powaniejszego, bo nie wynikajcego z zanieczyszcze fizycznych, ale ze zmiany materiau genetycznego? Niektrzy z wielkiem lkiem myl o manipulacji genetycznej w ywnoci. Na razie trudno mwi z caym przekonaniem o wadach czy zaletach zdrowotnych ywnoci zmodyfikowanej transgenicznie. Zwolennicy dowiadcze genetycznych twierdz, e inynieria genetyczna jest tylko kontynuacj tego, co przez wieki robi czowiek, eby zwikszy plony. Wprowadzenie kadej nowej technologii wie si zawsze z pewnymi obawami. Przypomnijmy, jak wiele oporw napotkao wprowadzenie pod koniec lat 60. ywnoci utrwalanej promieniowaniem jonizujcym. Dzisiaj wiemy ju, e jest to bezpieczne, natomiast znowu ywno zmieniona metodami inynierii genetycznej budzi obawy. Sceptycy podkrelaj np., e obcy gen moe doprowadzi do powstania zupenie nowych cech pod wzgldem toksykologicznym i alergicznym. Nikt nie moe take do koca przewidzie dugofalowych skutkw ubocznych - twierdz. Manipulacje - ich zdaniem - mog wpywa take na ycie biologiczne - przez krzywki, ingerencj w rwnowag biologiczn gatunkw. - Wanie, nie powinnimy zapomina o moliwociach niekontrolowanego rozprzestrzeniania si rolin transgenicznych, o niekontrolowanych krzywkach, np. z chwastami, czy o zmianie skadu chemicznego GMO. To prawda. Potrzebujemy pewnoci, e ywno produkowana z wykorzystaniem nowych technologii ma lepsze cechy jakociowe i uytkowe oraz cenne walory zdrowotne. Uwaam jednak, e ostrono jest zawsze zalecana. ywno musi by bezpieczna, jednym z warunkw nieszkodliwoci ywnoci transgenicznej jest przestrzeganie obowizujcych uregulowa prawnych. - Wic, jak wyglda z prawnego punktu widzenia dopuszczenie ywnoci transgenicznej na rynek produktw spoywczych? W USA produkt transgeniczny musi uzyska dopuszczenie FDA (Food and Drug Administration), ale w zasadzie nie musi by oznaczony, e jest genetycznie modyfikowany, chyba e istotnie rni si pod wzgldem skadu chemicznego od produktu konwencjonalnego. W zwizku z tym nie mamy pewnoci, czy soja, kukurydza sprowadzana do Europy - take do Polski - nie s produktami transgenicznymi. Nie mamy wic stuprocentowej gwarancji, e transgeniczna ywno nie znajduje si w polskich sklepach, chocia przepisy obowizujce w UE mwi o koniecznoci znakowania takiej ywnoci. Szczeglnie problematyczne wydaje si oznaczanie ywnoci, ktra nie zawiera GMO, a zostaa wyprodukowana jedynie przy uyciu GMO, np. chleb wyprodukowany z udziaem drody transgenicznych. Wiadomo natomiast, e wprowadzenie do obrotu produktw transgenicznych musi si wiza z zapewnieniem odpowiedniej informacji dla konsumenta, aby mg on dokona wiadomego wyboru. Powinna to by informacja rozszerzona ze wskazaniem, na czym polega zmiana w stosunku do

produktu tradycyjnego, niemodyfikowanego, oraz informacja dotyczca bezpieczestwo takiej ywnoci dla zdrowia czowieka i rodowiska. Znany jest cay szereg dyrektyw i innych aktw prawnych UE szczegowo okrelajcych zagadnienia zwizane z GMO. Na przykad wskazuj one na konieczno prowadzenia bada toksykologicznych i ywieniowych, okrelaj dozwolone praktyki inynierii genetycznej i warunki ich patentowania. Polskie unormowania prawne, zgodnie z przyjt przez nasz kraj "Bia Ksig" Komisji Europejskiej, nie mog by sprzeczne z uregulowaniami. Prace dotyczce GMO w Polsce koordynowane s przez Ministerstwo Rolnictwa i Gospodarki ywnociowej, Komitet Bada Naukowych oraz Komitet Biotechnologii przy Prezydium PAN. W dniu 1 stycznia 1998 r. wesza take w ycie zmieniona "Ustawa o ochronie rodowiska". Jeden z jej artykuw (37a) stanowi, e "zamierzone uwolnienie genetycznie zmodyfikowanych organizmw do rodowiska w celach eksperymentalnych lub wprowadzenie do obrotu produktu zawierajcego organizmy genetycznie zmodyfikowane lub skadajce si z takich oragnizmw albo ich czci wymaga zezwolenia ministra ochrony rodowiska, zasobw naturalnych i lenictwa". Zezwolenie takie moe by uchylone, gdy zagroenie jest wiksze, ni wynikao to z oceny zaczonej do wniosku o wydanie zezwolenia. Jak wida z przytoczonego ustawodawstwa, specjalistom naprawd zaley na bezpieczestwie ywnoci i zdrowiu konsumenta. Jeeli tylko system bada i kontroli bdzie dziaa prawidowo, nie powinno nam grozi adne niebezpieczestwo. - Dzikuj za rozmow.

Gdzie szuka ladw inynierii genetycznej?

- przy produkcji transgenicznej ywnoci przeznaczonej bezporednio do spoycia (np. pomidory, kukurydza, ziemniaki); - przy produkcji dodatkw do ywnoci (np. kwas mlekowy) i przy stosowaniu GMO do produkcji ywnoci (np. chleb otrzymany z wykorzystaniem drody transgenicznych); - w produktach ze zmienionymi genetycznie drobnoustrojami w formie kultur spoywczych (np. kultury jogurtowe); - przy uprawie rolin i hodowli zwierzt zawierajcych okrelone skadniki (np. wykorzystywanych przy produkcji lekw).

Kto si boi GMO

- 50% ludnoci w UE zaakceptowao ywno modyfikowan (1996). - po dwch latach szerokiej akcji informacyjnej 67% Szwajcarw zgodzio si na produkcj ywnoci transgenicznej (1998). - 57% Polakw uwaa, e naley pozwoli na produkcj ywnoci modyfikowanej, pod warunkiem specjalnego oznakowania (OBOP, 1998).

Co to znaczy ?
GMO - genetically modified organism - organizm modyfikowany genetycznie, czyli organizm poddany procesowi inynierii genetycznej w taki sposb, w ktrym wykorzystanie materiau genetycznego nie zdarza si w przyrodzie w wyniku rozmnaania lub naturalnej rekombinacji. novel food (nowa ywno) - produkty lub ich skadniki, ktre nie byy wykorzystywane jako produkty ywnociowe, powstay w wyniku nowych, wczeniej nie wykorzystywanych technologii, w tym take uzyskane dziki technikom inynierii genetycznej.

Statystyka

Uprawa rolin transgenicznych na wiecie w 1998 r. roliny uprawne soja kukurydza tyto bawena warzywa rzepak ziemniak powierzchnia w tys. ha 14 040 9 144 2 000 1 983 1 900 1 300 24

Roliny, ktre byy przedmiotem modyfikacji genetycznej: soja, bawena, kukurydza, pomidory, rzepak, papryka, ziemniaki, cukinia, ry, tyto.

Powierzchnia zasieww rolin transgenicznych w 1998 r. kraje USA Argentyna Kanada Australia i Afryka Pd. Chiny Meksyk Hiszpania Francja Niemcy i inne kraje Europy razem Bibliografia:
- http://www.he.com.pl/Nauka/Zywnosc/zywnosc.html - http://resmedica.pl/zdart11993.html

powierzchnia w tys. ha 24 792 4 025 1 460 92 52 51 22 2 1 30 497