Czym jest architektura informacji?

Nadajc ksztat budynkom, ksztatujemy siebie. Winston Churchill C tkwi w budowlach, e do nas przemawiaj? Struktury fizyczne, wrd ktrych si obracamy, angauj nas emocjonalnie niezalenie od tego, czy jestemy koneserami sztuki architektonicznej, czy zwykymi zjadaczami chleba. Kada budowla przeznaczona jest do innych celw. Gwarna kawiarnia z drewnian podog i wielkimi oknami, ktre wychodz na gwn ulic, to idealne miejsce na krtkie spotkanie, na przykad przy niadaniu. Stalowo-szklana konstrukcja wieowca, pitrzca si nad ulic szecianami biur i mieszka tworzy przestrze przesycon skondensowan energi pracy i atmosfer wspdziaania. Ciemny, zadymiony bar z blaszanym sufitem i cianami eksponujcymi faktur niepokrytych tynkiem cegie, moe sta si dla kogo miejscem, w ktrym znajdzie ucieczk od zabiegania wspczesnego ycia. redniowieczna gotycka katedra zdobiona granitowymi rzebami, kolorowymi witraami i sigajcymi nieba wieami jednoczenie uczy nas pokory i inspiruje do dziaania. Kady budynek oddziauje na nas w sposb niepowtarzalny. Architektura, projekt techniczny, konstrukcja, umeblowanie, mieszkacy i pooenie to gwne elementy ksztatujce nasz kontakt z budynkiem i jego wpyw na nas. Wszystko musi wspgra. Sukcesem budowniczych s tylko te budowle, w ktrych cao oddziauje na nas silniej ni poszczeglne czci skadowe. Dlaczego ksik o serwisach internetowych rozpoczynamy od rozwaa o architekturze? Jest to analogia pozwalajca sprawnie wyjani kompleksow i wielodziedzinow natur przestrzeni informacyjnej. Tak jak budynki, serwisy WWW maj swoj architektur, ktra wzbudza nasze okrelone reakcje.

20

Rozdzia 1. Czym jest architektura informacji?

Niektre charakteryzuj si logiczn struktur, ktra pozwala na atwe znalezienie odpowiedzi kompletnie wyjaniajcych zagadnienie. W innych brak przemylanej organizacji powoduje frustracj, kiedy przy prbie przedarcia si przez ich zawarto nie moemy znale potrzebnego produktu, nie potrafimy odszuka raportu, na ktry trafilimy w zeszym tygodniu czy w sklepie internetowym gubimy nasz wzek z zakupami. Takie serwisy WWW przypominaj nieudane budynki: domy z paskimi, przeciekajcymi dachami, kuchnie, w ktrych brak miejsca na przyzwoit szafk-st do przyrzdzania potraw, biurowe wieowce, w ktrych nie mona otwiera okien i labirynty nie do dobrze oznakowanych portw lotniczych. le zaprojektowane budynki i ze serwisy WWW maj swoje wsplne korzenie. Po pierwsze, w le zaprojektowanych budynkach zwykle nie mieszkaj ich projektanci. Nie rozumiej oni potrzeb uytkownikw, poniewa nie cierpi z powodu dugoterminowych konsekwencji swych bdnych decyzji. Po drugie, tworzenie struktur, ktre wytrzymaj prb czasu jest rzeczywicie trudn sztuk. Nieustannie zmieniaj si potrzeby, a niespodzianki s prawidowoci. Stabilno musi rwnoway si ze zdolnoci adaptacyjn i skalowalnoci. Architekci musz czsto sprosta kompleksowym wymaganiom, konkurujcym tendencjom i celom wyraanym w sposb bardzo niejasny. Przeksztacenie tego chaosu w uporzdkowany system to cika praca, ktra wymaga wizji i perspektywy. Jednak osoby zajmujce si projektowaniem serwisw internetowych nie powinni da si zapa w puapk metaforycznego porwnania z architektami budowli. W tej ksice poruszymy kwestie ekologii informacji, ekonomii wiedzy, bibliotek cyfrowych i spoecznoci wirtualnych. Na podstawie analogii moemy nauczy si tego, co poyteczne i odrzuci baga zbdnych informacji.

Definicja
Jeeli jestecie nowicjuszami w tej dziedzinie, nadal nie do koca moe by jasne, co to takiego architektura informacji. Ten podrozdzia pomoe to zrozumie. architektura informacji rz. 1. Poczenie sposobu organizacji informacji, nadawania nazw rozpoznawczych (etykietowania elementw informacyjnych) i schematw przeszukiwania w systemie informacyjnym. 2. Strukturalne projektowanie przestrzeni informacyjnej, suce uatwieniu kompletowania informacji i udostpnianiu jej uytkownikom. 3. Sztuka oraz nauka nadawania struktur i klasyfikowania serwisw (stron) internetowych i intranetowych, majce na celu uatwienie ludziom znajdowanie informacji i ich wykorzystanie. 4. Nowa dyscyplina poznawcza i praktyczna zajmujca si dostarczaniem zasad projektowania i tworzenia konstrukcji w krajobrazie wirtualnym.

Definicja

21

Moe oczekujecie pojedynczej definicji? Krtkiej i atwej do zapamitania? Kilku sw, ktre wyczerpujco okrel istot i rozlego architektury informacji? Moecie marzy dalej! Trudnoci w znalezieniu pojedynczej, caociowo obejmujcej zakres tematyki i wszystko wyjaniajcej definicji s kluczem do zrozumienia, dlaczego projektowanie dobrych serwisw WWW jest tak skomplikowanym zajciem. Mwimy tu o takich wyzwaniach jak umiejtne operowanie jzykiem i waciwy sposb prezentacji. aden dokument nie odda w peni myli i intencji autora. Rwnie dwch czytelnikw nigdy nie odczyta i nie odczuje tego samego dokumentu, definicji lub etykiety w identyczny sposb. Relacja midzy sowami i ich znaczeniem wymaga szczeglnej uwagi. A teraz zostawmy na boku kwestie filozoficzne i przejdmy do podstaw. Rozwiniemy zaprezentowane definicje tak, aby wprowadzi i wyjani kilka poj dotyczcych architektury informacji. Informacja W terminie architektura informacji sowo informacja zostao uyte dla odrnienia od poj dotyczcych zarzdzania wiedz i danymi. Dane to fakty i liczby. Relacyjne bazy danych to skomplikowane struktury dajce cile okrelone odpowiedzi na cile okrelone pytania. Wiedza jest tym, co wypenia ludzkie gowy. Ci, ktrzy ni zarzdzaj tworz narzdzia, procesy i bodce pobudzajce ludzi do dzielenia si z innymi sw wiedz. Informacja tkwi w tym procesie w sposb niezorganizowany. Systemy informacyjne zwykle nie daj na zadane pytanie jednej susznej odpowiedzi. Rozwaamy tutaj informacje wszelkiego ksztatu i rozmiarw: serwisy internetowe, dokumenty, programy-aplikacje, obrazy i inne. Mamy te na uwadze metadane, ktrym to terminem okrelamy atrybuty i dane o zawartoci oryginalnych obiektw, takich jak dokumenty, ludzie, procesy i organizacje. Nadawanie struktury, organizowanie i etykietowanie Te wanie czynnoci najlepiej wykonuj architekci informacji. Nadawanie struktury oznacza granulowanie1 informacji z waciwym stopniem dokadnoci i okrelanie wzajemnych relacji midzy umieszczanymi na stronie WWW atomami. Organizowanie polega na grupowaniu elementw w wyranie okrelonych znaczeniowo kategoriach. Etykietowanie to nadawanie czytelnych i opisowych nazw tym kategoriom oraz prowadzcym do nich czom. Znajdowanie i zarzdzanie Zdolno znalezienia jest krytycznym czynnikiem uytecznoci. Jeeli za pomoc dostpnych przegldarek, narzdzi do przeszukiwania i zadawania pyta uytkownicy nie potrafi odnale informacji, oznacza to klsk danego serwisu informacyjnego. Ale stworzenie serwisu skoncentrowanego na uytkowniku (ang. user-centered) czsto nie wystarcza. Wany jest take sposb zorganizowania informacji, jak i ludzie ni
1

Granulowanie odnosi si tu do okrelania wzajemnych rozmiarw czci podzielonej informacji. Przykadem rnych poziomw granulowania jest nastpujce stopniowanie: wydanie pisma, artyku, akapit, zdanie.

22

Rozdzia 1. Czym jest architektura informacji?

zarzdzajcy. Architektura informacji musi wyporodkowa potrzeby uytkownikw i cele biznesu. Podstaw jest efektywne zarzdzanie zawartoci oraz jasna polityka i procedury dziaania. Sztuka i nauka Takie dyscypliny, jak inynieria uytecznoci (ang. usability engineering) i etnografia, pozwalaj wprowadzi do analizy potrzeb uytkownikw i stosowanych przez nich sposobw poszukiwania informacji pewne rygory typowe dla metod naukowych. Wci wzrasta nasza zdolno analizowania sposobw korzystania ze stron WWW, co pozwala na stae poprawianie ich konstrukcji. Jednak w praktyce architektury informacji nigdy nie uda si sprowadzi do liczb. Zbyt wiele tu niejasnoci i zoonoci. Architekci informacji musz polega na swoim dowiadczeniu, na intuicji i kreatywnoci. Musimy podj ryzyko zaufania naszej intuicji i to wanie jest sztuk architektury informacji.

Tabliczki, zwoje, ksiki i biblioteki

Ludzie od wiekw strukturalizowali, organizowali i etykietowali informacje. Ju 660 lat przed Chrystusem zbiory glinianych tabliczek krla asyryjskiego byy posegregowane tematycznie, a 330 lat p.n.e. w Bibliotece Aleksandryjskiej znajdowao si 120 zwojw bibliograficznych. W roku 1876 Melvil Dewey wymyli system dziesitny Deweya (Dewey Decimal Classification (DDC) bdcy narzdziem do systematyzowania rosncej liczby ksiek i zapewniania prostszego dostpu do nich. W dzisiejszych czasach wikszo z nas poznaje podstawy organizowania informacji przez dowiadczenia zwizane z korzystaniem z ksiek i bibliotek. Tabela 1.1 pokazuje, w jaki sposb koncepcje architektury informacji (AI) stosowane s w wiecie druku i World Wide Web.
Tabela 1.1. Rnice midzy ksikami a serwisami WWW Pojcie AI Ksiki Skadniki Okadka, tytu, autor, rozdziay, podrozdziay, strony, numery stron, spis treci, indeks Strony dwuwymiarowe, uoone sekwencyjnie Dotykalne i jasno okrelone, posiadajce wyrany pocztek i koniec Serwisy WWW Strona gwna, pasek nawigacyjny, cza, zawarto stron, mapa serwisu, indeks serwisu, wyszukiwarka Wielowymiarowa przestrze informacyjna z hipertekstowymi czami nawigacyjnymi Trudne do okrelenia z postrzpionymi krawdziami, przez ktre informacja wycieka do innych stron WWW

Rozmiary Granice

Podobne porwnanie, nie z ksikami, lecz z ich zbiorami, jest jeszcze bardziej interesujce. Wyobramy sobie ksigarni, w ktrej nie istnieje aden schemat organizacyjny. Stosy ksiek s po prostu porozkadane na stoach. Taka ksigarnia istnieje w rzeczywistoci. To Goulds Book Arcade w Newtown w Australii. Moecie j obejrze na rysunku 1.1.

Tabliczki, zwoje, ksiki i biblioteki

23

Rysunek 1.1. Goulds Book Arcade w Newtown w Australii (dziki uprzejmoci Setha Gordona)

Z filozoficznego punktu widzenia moe si wydawa, e taka bezadna mieszanina ksiek jest miejscem ucieczki od sztywnych struktur dnia codziennego. Ksigarnia ta rzeczywicie moe stanowi rdo nieoczekiwanych przey dla poszukiwaczy i niespodziewanych odkry. Ale jeeli potrzebujemy konkretnej ksiki lub ksiek wybranego autora, czeka nas udrka podobna do szukania igy w stogu siana. Porwnajcie chaos tej ksigarni z porzdkiem biblioteki (rysunek 1.2). Nawet rzut oka pozwala stwierdzi rnic. Jeeli zajrzycie gbiej, przekonacie si, e biblioteka to co wicej ni zwyka skadnica ksiek, czasopism i nonikw muzyki. Stanowi ona zoony system z dobrze wyszkolon obsug dziaajc za kulisami, gdzie trwa stae selekcjonowanie, etykietowanie, opisywanie, tworzenie struktury i organizowanie zbiorw, aby uytkownicy mogli atwo znale to, czego potrzebuj. Okazuje si, e skomplikowana strukturalizacja rodowiska informacyjnego biblioteki, stosowanie orientacji tematycznej i systemu klasyfikacji dziesitnej Deweya oraz schematw klasyfikacji Biblioteki Kongresu take wspiera przegldanie zasobw i pozwala na dokonywanie niespodziewanych odkry.

Rysunek 1.2. Przegldanie zasobw biblioteki

24

Rozdzia 1. Czym jest architektura informacji?

Mwic w skrcie, biblioteki i bibliotekarze wzbogacaj materiay drukowane o warto dodan, jak jest umieszczanie ich w strukturze architektury informacji, dziki czemu dostp do nich zostaje uatwiony. Architekci informacji peni podobn rol, ale zwykle mylimy o nich w kontekcie serwisw WWW i obiektw numerycznych. Oczywicie, biblioteki klasyczne i serwisy WWW rni si w sposb zasadniczy. Kilka rnic zostao przedstawionych w tabeli 1.2.
Tabela 1.2. Rnice midzy bibliotekami i serwisami WWW Pojcie AI Cel Biblioteki Serwisy WWW

Umoliwiaj atwy dostp do dobrze Udostpniaj informacje, umoliwiaj zdefiniowanego zbioru formalnie sprzeda i dokonywanie transakcji, opublikowanych informacji uatwiaj wspprac itd. Dziel zasoby na: ksiki, czasopisma, utwory muzyczne, programy komputerowe, bazy danych i pliki Umoliwiaj podzia na wiele rodzajw typw medialnych, typw dokumentw i formatw plikw

Niejednorodno

Centralizacja

Wszelkie dziaania s wysoce Dziaania s czsto zdecentralizowane scentralizowane i czsto ograniczone z podziaem na podserwisy, strony terytorialnie do jednego lub kilku dziaajce i obsugiwane niezalenie budynkw

W przypadku bibliotek wykonywanie zada z dziedziny architektury informacji stanowi czsto trudne wyzwanie, ale odbywa si w dobrze zdefiniowanym rodowisku, przy czym moliwe jest korzystanie z wielkiego zbiorowego dowiadczenia. Natomiast serwisy WWW stanowi wielk tablic niewiadomych. Przestrzenie wirtualne atwiej nagi do naszych potrzeb ni przestrze fizycznie istniejc, ale jest to jednoczenie przyczyn wikszej zoonoci zada. Osobom zajmujcym si architektur informacji w przestrzeniach cyfrowych przekaemy kilka cennych wskazwek. Oczywicie, przy porwnaniach dokonalimy kilku powanych generalizacji i uproszcze pozwalajcych na zilustrowanie punktw widzenia. Jeeli prbowalicie kiedy wytumaczy komu koncepcje architektury informacji, zapewne robilicie to samo.

Tumaczenie innym, czym jest AI

Dla architektw informacji jedn z najbardziej frustrujcych rzeczy jest fakt, e wikszo z czonkw rodziny i ssiadw nigdy nie pojmie, czym waciwie si zajmuj. Im usilniej bdziecie si starali wytumaczy w czym rzecz, tym bardziej zamieszacie im w gowach bd ich znudzicie. Bd uprzejmie kiwa potakujco gowami, po czym, desperacko starajc si zmieni temat rozmowy, stwierdz: Do ju tego gadania o architekturze informacji. Czy suchalicie prognozy pogody na jutro?. Przyjaciele i krewni nie s jedyn trudn grup odbiorcw. Czasami bdziecie musieli przekaza wyjanienia kolegom, klientom lub menaderom. Kada taka grupa to inne

Czym architektura informacji nie jest?

25

wyzwania. Nie ma czarodziejskiej kuli rozwizujcej takie problemy, ale przydaje si i elevator pitch, i umiejtno wyjanienia przez analogi, za pomoc poj trafiajcych do suchaczy. Elevator pitch to dwa lub trzy wypowiedziane prostym jzykiem zdania wyjanienia2. Najlepiej, gdy czy si je z analogi zrozumia dla rozmwcy! Oto kilka takich wyjanie do wyprbowania. Jestem architektem informacji. Wielkie zasoby informacji w serwisach WWW i w intranetach organizuj w sposb umoliwiajcy ludziom znalezienie tego, czego potrzebuj. Moesz o mnie myle jako o internetowym bibliotekarzu. Jestem architektem informacji. Pomagam firmom tak zorganizowa ich serwisy WWW, aby klienci mogli atwo odszuka potrzebne im produkty. Jestem rodzajem internetowego handlowca. Realizuj w Internecie koncepcj sprzeday indywidualnej. Jestem architektem informacji. Zajmuj si rozwizywaniem problemu nadmiaru informacji, na ktry wszyscy ostatnio narzekaj. Zdarza si, e wyjanienia bd zbyt blisko dotyka tego, co robimy. Wwczas dobrym pomysem jest poproszenie kogo o pomoc. Kogo, kto Was zna i potrafi w paru zdaniach opisa Wasz dziaalno. Czsto bdziecie zaskoczeni trafnoci takich wypowiedzi i wdziczni za klarowne i zwize objanienie.

Czym architektura informacji nie jest?

Jednym z najefektywniejszych sposobw zdefiniowania czego jest okrelenie zasigu danego pojcia. Wci to robimy. To jest moje. To jest twoje. To jest Anglia. To jest Szkocja. Ona jest chirurgiem mzgu. On jest okulist. Czasami jest bardzo atwo wytumaczy rnice. Ssaki oddychaj pucami i s yworodne. Psy, koty, delfiny i ludzie s oczywicie ssakami. Ryby yj w wodzie, oddychaj skrzelami i skadaj jaja. ososie, okonie i karpie s na pewno rybami. Wiele klasyfikacji sprawia jednak problemy. Co zrobi z ryb, ktra ma puca? Czy rekiny, paszczki, wgorze i koniki morskie s rzeczywicie rybami? (tak, s). A gdzie umieci dziobaka?3 Biolodzy zajmujcy si systematyk dyskutuj o podobnych problemach taksonomicznych od stuleci. Nakrelenie granic architektury informacji jest jeszcze bardziej nieostre. Niektre rzeczy w sposb oczywisty pozostaj poza jej obszarem.
2

Zdania te maj by proste, krtkie i trafne, by pozwalay na prezentacj towaru lub pomysu w czasie tak krtkim, jak podr wind. Elevator to winda, a pitch to midzy innymi wyoenie, prezentacja towaru przyp. tum. Jeeli chcecie si tego dowiedzie, przeczytajcie The Platypus and the Mermaid: And Other Figments of the Classifying Imagination, Harriet Ritvo.

26

Rozdzia 1. Czym jest architektura informacji?

Projektowanie graficzne NIE jest architektur informacji. Pisanie programw NIE jest architektur informacji. Inynieria uytecznoci (ang. usability engineering) NIE jest architektur informacji. Ma to sens, prawda? Ale gdy zaczniemy wykonywa czarn robot projektowania i konstruowania serwisw internetowych, znajdziemy szare strefy na pograniczu rnych dyscyplin. Przyjrzyjmy si na przykad wszechogarniajcym paskom nawigacyjnym na rysunku 1.3.

Rysunek 1.3. Dolny i grny pasek nawigacyjny w serwisie WWW Narodw Zjednoczonych

Paski nawigacyjne zawieraj przyciski z etykietami i czami do innych sekcji i stron w obszarze tego samego serwisu internetowego. Etykiety podlegaj systemowi priorytetw i kategoryzacji serwisu. Tworzenie kategorii i wybr etykiet to wanie domena architektw informacji. Zastanwmy si chwil nad paskiem nawigacyjnym i wraeniem, ktre na nas wywiera. Co mona powiedzie o wyborze kolorw, rysunkw, rodzaju czcionki i rozmiarach? W ten sposb docieramy do problemw projektowania graficznego, projektowania interakcji i projektowania postaci informacji. A co si stanie, gdy projektanci zakwestionuj propozycje architekta informacji? Na przykad napisy na etykietach mog by zbyt dugie, by umieci je na pasku nawigacyjnym. Co wwczas pocz? Co zrobi w sytuacji, gdy architekt informacji chce na pasku nawigacyjnym umieci pole wyszukiwarki, a tworzcy oprogramowanie twierdzi, e dodanie takiego narzdzia bdzie zbyt kosztowne i czasochonne? A jeli osoba zajmujca si projektowaniem uytecznoci strony (ang. usability engineer) stwierdzi, e na pasku nawigacyjnym umieszczone zostay przyciski zbyt wielu opcji? Co wtedy? Liczne pytania i wyzwania pozostaj ukryte w szarych strefach, na pograniczu rnych dyscyplin. Wanie te szare strefy przyprawiaj duo osb o bl gowy. Wiele kontrowersyjnych argumentw jest wynikiem stara, by nakreli proste linie rozgraniczajce. My wierzymy, e szare strefy s konieczne i poyteczne. To one s podstaw interdyscyplinarnej wsppracy, ktra w konsekwencji prowadzi do poprawy jakoci produktw.

Czym architektura informacji nie jest?

27

Zostawmy na boku szare strefy pogranicza oraz dotyczce ich ostrzeenia i sprbujmy nakreli granice oddzielajce architektur informacji od licznych, pokrewnych dziedzin. Projektowanie grafiki Zgodnie z tradycj, osoba projektujca posta graficzn odpowiedzialna jest za wszystkie aspekty komunikacji wizualnej od postaci firmowego logo i innych identyfikatorw firmy, po rozkad poszczeglnych stron. Obecnie zauwaamy w sieci WWW narastajc specjalizacj, co jest wynikiem coraz wikszej zoonoci rodowiska. Pomimo tego, projektanci graficzni nadal wykonuj znaczn cz pracy nalecej do zakresu architektury informacji. Projektowanie interakcji Projektanci interakcji skupiaj si na tym, w jaki sposb uytkownicy realizuj zadania i wykonuj procesy za pomoc interfejsu sterujcego oprogramowaniem i systemem informacyjnym. Czsto uwzgldniaj problemy oddziaywania czowieka z komputerem i skupiaj si na sposobach uatwienia uytkownikom osigania celw i wykonywania zada. Inynieria uytecznoci (ang. usability engineering) Inynierowie uytecznoci rozumiej, w jaki sposb rygory metod naukowych mog suy do badania, testowania i analizowania dziaa uytkownikw. Ich znajomo oddziaywania czowieka z komputerem i dowiadczenie w obserwowaniu uytkownikw pozwala na gbok ingerencj w posta projektu. Czsto skupiaj si na testowaniu wszelkich aspektw dowiadcze uytkownikw, wczajc w to architektur informacji i projektowanie grafiki. Projektowanie uwzgldniajce dowiadczenia nabyte (ang. experience design) Experience design to pojcie holistyczne, parasol, pod ktrym mieci si wiele dziedzin: architektura informacji, inynieria uytecznoci, projektowanie grafiki i projektowanie interakcji. Niewielu jest na wiecie mistrzw w tej dziedzinie, ktrych umiejtnoci obejmowayby wszystkie wymienione zagadnienia. Niemniej jednak jest to termin uyteczny, podkrelajcy interdyscyplinarn wiadomo i wspprac. Rozwijanie oprogramowania Rozwijanie oprogramowania rzadko mylone jest z architektur informacji, gdy te dwie dziedziny w znacznym stopniu s od siebie niezalene. Architekci informacji dziki osigniciom twrcw oprogramowania mog praktycznie realizowa swoje pomysy. Rozwijajcy oprogramowanie pomagaj nam zrozumie, co jest, a co nie jest moliwe. Sie internetowa dy do zatarcia granicy midzy programami aplikacyjnymi i systemami informacyjnymi, dlatego wsppraca ta bdzie si stawaa coraz waniejsza. Zarzdzanie zawartoci Zarzdzanie zawartoci i architektura informacji to dwie strony tego samego medalu. AI to zdjcie migawkowe lub widok przestrzenny systemu informacyjnego. Za zarzdzanie zawartoci opisuje to samo, lecz rozcignite w czasie przez pokazanie, jak informacja wchodzi do systemu, jest w nim okresowo umieszczona i w jaki sposb go opuszcza. Zarzdzajcy zawartoci maj do czynienia z prawami wasnoci, polityk integracji oraz procesami i technologiami sucymi rodowisku dynamicznego publikowania informacji.

28

Rozdzia 1. Czym jest architektura informacji?

Zarzdzanie wiedz Zarzdzajcy wiedz zajmuj si tworzeniem narzdzi, metod postpowania i bodcw skaniajcych ludzi do dzielenia si z innymi posiadan wiedz. Tworzenie rodowiska sucego wymianie informacji oznacza zmaganie si z tak twardymi do zgryzienia orzechami, jak: kultury organizacyjne, ktre pilnie strzeg swych otoczonych potem podwrek, i syndrom not invented here, czyli obawa przed wszystkim, co powstao na terenie innym ni wasny. Architekci informacji skupiaj si raczej na udostpnianiu tego, co zostao ju ujawnione.

Dlaczego architektura informacji ma znaczenie?

Dowiedzielicie si ju, czym jest i czym nie jest architektura informacji. A jakie jest jej znaczenie? Dlaczego mamy si ni zajmowa? Dlaczego Wasza firma lub Wasi klienci maj inwestowa swj czas i pienidze w projekty tworzone przez architektw informacji? Jaka jest stopa zwrotu tych inwestycji? Na te nieatwe pytania odpowiemy pniej, teraz rozjanimy nieco sam przedmiot, bez wdawania si w szczegy. Jeeli chcemy oceni, jak wana dla danej instytucji jest sprawa architektury informacji, powinnimy wzi pod uwag nastpujce koszty i wartoci. Koszty znajdowania informacji Ile kosztuje firm codzienne tracenie przez kadego pracownika dodatkowych piciu minut spdzonych na poszukiwaniu informacji w Intranecie4? A ile kosztuje frustracja klientw, ktrzy korzystaj ze le skonstruowanego serwisu WWW? Koszty niemonoci znalezienia informacji Ile bdnych decyzji zostaje podjtych w Waszej instytucji kadego dnia z powodu niemonoci znalezienia potrzebnych informacji? Ile razy, z powodu utraty poczenia, ten sam wysiek musi by podejmowany kilkakrotnie? Ilu klientw tracimy tylko dlatego, e w serwisie WWW nie mog oni znale potrzebnych produktw? Ile czasu spdzamy codziennie na telefonicznym informowaniu klientw, ktrzy nie cierpi szukania czegokolwiek w naszych sieciowych bazach danych obsugi technicznej? Warto edukacji Jak warto ma przekazywanie klientom wiedzy o nowych produktach i ich obsudze za pomoc sprawnego i czsto przegldanego serwisu WWW? Koszty budowy Ile kosztuje zaprojektowanie i zbudowanie serwisu WWW? Ile bdzie kosztowa tworzenie tego serwisu od nowa, jeeli nie bdzie spenia swoich funkcji, trudno bdzie w nim cokolwiek znale i nie bdzie skalowalny?

Dziki Jakobowi Nielsenowi wiemy, e koszty przegldania le zaprojektowanych serwisw WWW powoduj zmniejszenie produktywnoci pracownikw, dajce straty liczone w milionach dolarw.

Wprowadzanie zamiarw w ycie

29

Koszty utrzymania I podobnie, ile warta jest pewno, e dobrze zaprojektowany serwis WWW nie rozpadnie si i nie przestanie dziaa z upywem czasu? Czy obsugujcy serwis bd wiedzieli, jak umieci w nim nowe wiadomoci i jak usun stare? Koszty szkolenia Ile moe kosztowa odpowiednie przeszkolenie pracownikw w przypadku wewntrznego, krytycznego dla dziaania firmy systemu, np. obsugujcego telefoniczne centrum informacyjne? Ile mona zaoszczdzi, jeeli system bdzie prosty w obsudze? Warto marki Nawet pikna strona spowoduje spadek prestiu firmy, a zatem utrat marki, jeeli klienci nie bd mogli na niej znale potrzebnych informacji. A jak duo rodkw wydano wczeniej na stworzenie wizerunku firmy za pomoc patnych ogosze telewizyjnych? Mona t list kontynuowa. W kadej szczeglnej sytuacji na pewno znajdzie si cay cig sposobnoci, by co zarobi, zaoszczdzi oraz poprawi ku poytkowi i zadowoleniu klientw. Wyobracie sobie, co to moe by, i okrelcie to moliwie najprociej i najjaniej. Nie twierdzimy, e dokonanie takiej oceny jest atwe. Przeciwnie, zwykle dokadne obliczenie stopy zwrotu pienidzy zainwestowanych w architektur informacji jest bardzo trudne po prostu istnieje zbyt duo niewiadomych. Jednak nie odbiega to wcale od innych dziaa biznesowych. Tyle e w innych, tradycyjnych sferach biznesu w sprzeday, marketingu, inynierii, zarzdzaniu zasobami ludzkimi i administracji ludzie maj wicej czasu na udoskonalenie i popraw rnych niedocigni.

Wprowadzanie zamiarw w ycie

Architektura informacji ukryta jest na drugim planie. Rzadko zdarza si, by uytkownik w trakcie przegldania serwisu internetowego zakrzykn: C za wspaniay schemat klasyfikacji!. Rzeczywicie, znaczna cz naszej pracy jest nienamacalna. Wiele osb, nawet powanie zaangaowanych w tworzenie stron WWW, dysponuje jedynie powierzchown wiedz na temat architektury informacji. Wiedz oni, e przyciski na pasku nawigacyjnym powinny by dobrze oznakowane i nazwane, ale nie uwiadamiaj sobie, w jaki sposb dobrze opracowany sownik moe uatwi przeszukiwanie serwisu. Wszak to, czego nie mona dotkn, co nie ma smaku i zapachu, nie istnieje. Owa niezauwaalno jest cech podan, szczeglnie gdy bierzemy pod uwag uytkownikw. Nie chcemy ich zmusza do ogldania naszego wysiku. Chcemy jedynie, aby mogli wykona swe zadania i znale potrzebne im informacje, tkwic jednoczenie w bogiej niewiadomoci wielkoci naszego wkadu pracy. Ale ta niewidoczno staje si problemem, kiedy potrzeb inwestowania w nasz prac i jej zasadno mamy udowodni kolegom i osobom podejmujcym decyzje. Musimy wci pracowa nad tym, by pomc ludziom zrozumie zoono zada i wyzwa, przed ktrymi stajemy, oraz to, e nasza praca w duszym okresie przynosi wymierne efekty.

30

Rozdzia 1. Czym jest architektura informacji?

Musimy znale sposb na wyjanienie kluczowych koncepcji naszego kunsztu, by uwiadomi ludziom skomplikowan natur potrzeb uytkownikw i sposobw ich dziaania. Musimy pokaza wzajemne powizania midzy ludmi oraz informacjami stanowicymi podstaw sieci wiedzy i wytumaczy, w jaki sposb znajomo tych koncepcji moe przyczyni si do zmiany statycznych stron WWW w zoone systemy, adaptowalne potrzeb (rysunek 1.45).

Rysunek 1.4. Pojcia architektury informacji

Musimy by przygotowani na konieczno zagbienia si w szczegy w celu zidentyfikowania i zdefiniowania elementw utrzymujcych serwisy WWW (rysunek 1.5). Musimy pokaza, w jaki sposb sie semantyczna stanowi podstaw pynnej nawigacji. Musimy take przekona klientw i kolegw, e efektywnie dziaajcy system wyszukiwawczy to nie tylko sprawny mechanizm wyszukiwawczy i przyjazny interfejs, lecz take system zoony z wielu starannie dopasowanych, wzajemnie zalenych czci. Na kocu musimy by przygotowani do wytworzenia konkretnych elementw dostawy (rysunek 1.6), czyli po prostu wynikw wyszukiwania. Ponadto konstrukcje semantyczne i strukturalne trzeba przedstawi w prostej i przykuwajcej uwag postaci. Mwic w skrcie, mamy pomc uytkownikom zobaczy to, co jest bezporednio niewidoczne.

Rysunki zostay przygotowane przez Myr Messing Klarman ze Studia Mobius (http://studiomobius.com/).

Wprowadzanie zamiarw w ycie

31

Rysunek 1.5. Systemy architektury informacji

Rysunek 1.6. Elementy dostawy architektury informacji

32

Rozdzia 1. Czym jest architektura informacji?

W ksice tej wyjanimy nalece do architektury informacji pojcia, systemy i elementy dostawy. Uywajc sw, opisw, metafor i obrazw czynimy co w naszej mocy, aby projekt wcieli w ycie. Ale aden pojedynczy zbir sw ani obrazw nie pozwoli na spenienie wszystkich celw. Kluczem do sztuki architektury informacji jest zrozumienie, jak posta naley nada komunikatowi, by zosta on zrozumiany przez odbiorcw. Wymaga to wyczucia tego, co i w jakiej formie menaderowie, klienci i koledzy chc usysze. Czy wspominalimy ju, e architektura informacji ma w sobie co z magii? Gdyby tak nie byo, czy moglibymy czyta w ludzkich mylach i niewidzialne czyni widzialnym? Sprbujmy zatem zaoy czarny kapelusz, przywoa poczucie humoru i przygotujmy si na wstpienie do tajemnego bractwa architektw informacji.