64

Kierunek euro | Kryzys w stree euro

Czas na europejskiego Hamiltona?

Kryzys zaduenia w stree euro na nowo stawia pytania o polityczn i ekonomiczn przyszo Starego Kontynentu. Czy Europa pjdzie drog, ktra kiedy doprowadzia do powstania Stanw Zjednoczonych Ameryki Pnocnej?
Arkadiusz Radwan
zisiejszy obraz eurolandu pod niektrymi wzgldami nasuwa skojarzenia z USA z okresu po wojnie o niepodlego (1775-1783). Na skutek dugotrwaego koniktu zbrojnego z Wielk Brytani kondycja wielu Stanw podupada i nie byy one w stanie si nansowa. Jeden z amerykaskich ojcw zaoycieli Aleksander Hamilton zaproponowa wwczas antidotum: zagregowanie dugw stanowych z dugiem federalnym, de facto gwarantujc wypacalno sabszych Stanw, co obniyo koszty ich renansowania. By to istotny krok w kierunku federalizmu, ale te precedensowy bailout przejcie dugw niewypacalnych Stanw przez te wypacalne. Dzi bailout obok asocjacji militarnych i tektonicznych to jeden z najczciej pojawiajcych si nagwkw w europejskiej prasie nansowej. promisowe punkty przedstawionej propozycji nie mog zasania lozocznych rnic, ktre widoczne byy jeszcze kilka dni przed szczytem, kiedy to kanclerz Merkel i prezydent Sarkozy pooyli odmienne akcenty i wasne projekty dziaa naprawczych podczas osobnych konferencji prasowych w Berlinie i Paryu. Wszystko to jednak stanowio jedynie preludium do brukselskiego szczytu (08/09.12.2012), ktry zdy ju sobie zyska opini nie pierwszego i nie ostatniego szczytu ostatniej szansy. To, e Merkozy nie zdoa przekona Camerona nie powinno dziwi nikogo, kto wsuchiwa si we wczeniejsze apele brytyjskiego premiera. Jego nawoywanie do przeksztacenia Europejskiego Banku Centralnego w bazook cudown bro, ktra poprzez skup bezwartociowych obligacji oddali bankructwo poudnia Europy, byy niczym mowa adwokata bankw i funduszy ktrych skarbce pe, ne s ryzykownych papierw. Obecny klimat sprzyjajcy zwikszeniu nadzoru nad instytucjami nansowymi nie jest sprzyjajcy dla Londyskiego City. Jeli dodamy do tego tradycyjny brytyjski eurosceptycyzm, wynik szczytu nie powinien by niespodziank. za utrzymywanie nadmiernego decytu, rozszerzenie jurysdykcji Europejskiego Trybunau Sprawiedliwoci w zakresie nadzoru nad prawidowoci wdroenia regu budetowych w pastwach czonkowskich nie oznaczaj moe jeszcze utworzenia europejskiego gouvernement conomique, ale i tak zakadaj docelowo konieczno reformy Traktatw. Alternatywa, ktra mogaby umoliwi dorane dziaania to porozumienie rzdowe istniejce obok ram obecnych traktatw co na ksztat nansowego Schengen. Dugoterminowo nieunikniona wydaje si jednak zmiana Traktatw. To za nasuwa wiele pyta: kiedy?, jak? i nade wszystko czy?. Kiedy? to pytanie o wycig z czasem: przyjcie i ratykacja zmian traktatowych to perspektywa wielu miesicy, jeli nie lat by moe zbyt dugo, biorc pod uwag obecn dynamik kryzysu. Europa nie uniknie wic poszukiwania rozwiza doranych. Jak? sygnalizuje cigy brak konsensusu nie tylko midzy poszczeglnymi pastwami czonkowskimi oraz frakcjami politycznymi w poszczeglnych krajach, ale take coraz wyraniej na linii rzdy krajowe Komisja Europejska. To pytanie na nowo otwiera te powracajc co jaki czas kwesti Europy dwch prdkoci: alternatyw wobec rewizji Traktatw byoby utworzenie czego na ksztat unii w Unii: gbsza integracj poza ramami dotychczasowego porzdku prawnego Wsplnoty. Cho ocjalnie haso integracja europejska rozpatrywane jest w kategoriach czarno-biaych, a mwienie o dwch prdkociach to naruszanie pewnego tabu, to jednak spojrzenie na map zintegrowanej Europy pokazuje rne odcienie szaroci: strefa Euro, strefa Schengen, Europejski Obszar Gospodarczy to przykady integracji zakrelajcej wsze

Krok wstecz albo krok naprzd

Z punktu widzenia przyszoci Unii Gospodarczej i Walutowej sprawy zabrny ju na tyle daleko, e w obecnej sytuacji moliwym wydaje si albo krok wstecz albo krok naprzd w adnym razie pozostanie w obecnym ukadzie. Krok wstecz oznaczaby demonta unii monetarnej poprzez wypadnicie z niej niektrych krajw, zwaszcza z poudnia Europy Krok naprzd polegaby na . uzupenieniu unii monetarnej uni skaln, czyli istotny krok w kierunku federalizacji Unii. Zaproponowane przez duet Merkel-Sarkozy zmiany m.in: ha, mulce zaduenia, automatyczne kary

Nie pierwszy i nie ostatni

Na grudniowym szczycie niemieckofrancuskim liderzy najwikszych gospodarek strefy euro kanclerz Merkel i prezydent Sarkozy zapowiedzieli pocignicie za cugle: reform Traktatw, zwikszenie odpowiedzialnoci pastw za nadmierne zwikszanie decytu budetowego oraz wyrzucenie do kosza projektw euroobligacji. Kom-

redakcja@kapitalowy.com.pl

Kryzys w stree euro | Kierunek euro

65

bd szersze krgi, ni te wyznaczone granicami UE. Czy? dotyka pytania by moe najistotniejszego mianowicie pytania o kryzys idei europejskiej odczuwalny w coraz wikszej liczbie pastwa Unii oraz pytania o decyty demokratyczne w procesie decyzyjnym zmierzajcym do dalszego redeniowania narodowej suwerennoci. Trudno nie usysze chichotu historii w niedawnych wydarzeniach w kolebce demokracji Grecji, gdzie propozycja byego premiera Papandreu, by podda plan ratunkowy dla Grecji publicznemu referendum, spotkaa si z ostracyzmem europejskich politykw tych samych, ktrzy ubolewaj nad decytami w demokratycznej legitymizacji istnienia i dalszego ekspandowania Unii. Wprawdzie niedosze do skutku referendum sprowadzaoby si w duej mierze do gosowanie przez Grekw nad losem pienidzy akcjonariuszy niemieckich i francuskich bankw, ale okoliczno ta nie niweluje do koca dwuznacznego wydwiku przytoczonej historii. sibiorstw miay stworzy warunki do efektywnej konkurencji systemowej, w ramach ktrej pastwa czonkowskie poprzez swoj polityk gospodarcz i podatki mogoby rywalizowa o inwestycje. Dzi wiemy e to zaoenie si , nie sprawdzio: brak realnych sankcji z tytuu narusze dyscypliny budetowej (nota bene wrd pierwszych, ktrzy je naruszyli byli wanie Niemcy i Francuzi) przy jednoczesnym zwikszeniu dostpu do taniego pienidza doprowadzi do kryzysu zaduenia. Jeli odpowiedzi ma by dalsza federalizacja, warto ponownie przywoa przed oczy przytoczony na wstpie przykad amerykaski: ot cen, jak niewypacalne Stany zapaciy stosunkowo silnej ekonomicznie Virginii (ktrej interesy reprezentowali Thomas Jefferson and James Madison) by polityczny kompromis: stolica modego pastwa zostaa ulokowana na granicy Virginii, nad rzek Potomak. Tak doszo do powstania Waszyngtonu. W Europie najsilniejszym Stanem s Niemcy. Historia lubi si powtarza: stolica federalizujcej si Europy bdzie nieuchronnie przesuwa si ku Berlinowi. Ju przez kilkoma tygodniami Reuters donosi, e rzd Irlandii awizowa w komisji budetowej niemieckiego Bundestagu swoje plany w zakresie podniesieniu podatku VAT. Europejski policjant budetowy w niemieckim mundurze staje si faktem. Otwartym pozostaje pytanie, czy silne w Europie resentymenty wobec niemieckiej hegemonii nie stan si samoistnym albo zgoa dominujcym cho nieco pozamerytorycznym argumentem w dyskusji nad zaletami i wadami takiego nowego porzdku? I czy sami Niemcy s gotowi do roli, ktra jest im II coraz czciej przymierzana? dr Arkadiusz Radwan prezes Instytutu Allerhanda i adwokat w KKG Kubas Kos Gaertner

Z punktu widzenia przyszoci Unii Gospodarczej i Walutowej sprawy zabrny ju na tyle daleko, e w obecnej sytuacji moliwym wydaje si albo krok wstecz albo krok naprzd w adnym razie pozostanie w obecnym ukadzie.

Berlin jak Waszyngton

Czy politycy mog uratowa wspln walut? Projekt euro by w duej mierze polityczny, ale redukowanie go do wymiaru politycznego byoby uproszczeniem. Zapocztkowana niemal 20 lat temu Unia Gospodarcza i Walutowa bya take projektem ekonomicznym: zakadaa centralizacj polityki monetarnej dla osignicia celw antyinacyjnych i stabilizacji cen w stree, z jednoczesnym pozostawieniem pastwom duej swobody w polityce skalnej podatki w Unii zostay zharmonizowane jedynie fragmentarycznie. Decentralizacja w zakresie polityki skalnej w poczeniu z zagwarantowaniem swobd gospodarczych na jednolitym rynku obejmujcym swobodny przepyw towarw, usug, osb, kapitau i przed-

www.kapitalowy.com.pl