FIZYKA I ASTRONOMIA

RUCH JEDNOSTAJNIE PROSTOLINIOWY

Kady ruch jest zmienn pooenia w czasie danego ciaa lub ukadu cia wzgldem pewnego wybranego ukadu odniesienia. v= s/t <[v] = m/s, km/h>

RUCH PROSTOLINIOWY JEDNOSTAJNIE PRZYSPIESZONY

v= at <[a = m/s2> Dla ciaa spadajcego swobodnie: v = gt Prdko rednia: vr = v0 + vk/2 Droga (gdy v0 = 0): s = at2/2 Droga przebyta w czasie t: s = vr t, s = vo t + at2/2 Droga dla ciaa spadajcego swobodnie: s = gt2/2

RUCH PROSTOLINIOWY JEDNOSTAJNIE OPNIONY

Warto przyspieszenia (a) ze znakiem minus s= v0 t/2

RUCH JEDNOSTAJNY PO OKRGU

v = const, wektor v zmienia swj kierunek Okres: T = 1/f, T = -2r/v Przyspieszenie dorodkowe: ad = v2/r Sia do- i odrodkowa: Fod,do = mv2/r

PD CIAA
p = mv Zasada zachowania pdu dla dwch cia pocztkowo spoczywajcych: m1v1 = m2v2

VADEMECUM GIMNAZJALISTY | FIZYKA I ASTRONOMIA

strona  z 5

I ZASADA DYNAMIKI NEWTONA

Jeeli na ciao nie dziaa adna sia lub siy dziaajce rwnowa si, to ciao to pozostaje w spoczynku lub porusza si ruchem jednostajnym prostoliniowym.

II ZASADA DYNAMIKI NEWTONA

Jeeli na ciao dziaaj siy, to porusza si ono ruchem jednostajnie przyspieszonym, pod warunkiem e ich wypadkowa jest staa i nie jest rwna zeru. Przyspieszenie ciaa jest wprost proporcjonalne do siy wypadkowej i odwrotnie proporcjonalne do masy ciaa. a= F/m

III ZASADA DYNAMIKI NEWTONA

Jeeli ciao A dziaa na ciao b pewn si F, to ciao B dziaa na ciao A si F o tej samej wartoci i kierunku, ale o przeciwnym zwrocie FAB = -FBA

PRAWO POWSZECHNEGO CIENIA (powszechnej grawitacji)

Warto, z jak oddziauj na siebie dwa ciaa punktowe, jest wprost proporcjonalna do iloczynu staej grawitacji oraz mas tych cia i odwrotnie proporcjonalna do kwadratu odlegoci midzy nimi. F = G Mm/t2 G = 6,6710-11 Nm2/kg2

SIA CIKOCI
Fc= mg

PRACA
W= Fs <[W] = 1J = N m = kg m2/s2 >

MOC
P= W/t <[P] = 1W = J/s> Dla cia poruszajcych si ruchem jednostajnym: P = Fv

ENERGIA POTENCJALNA
Ep = mgh

ENERGIA KINETYCZNA
Ek = mv2/2

TEMPERATURA
Kelvin: T = t + 273o Celcjusz: t = T 273o

VADEMECUM GIMNAZJALISTY | FIZYKA I ASTRONOMIA

strona  z 5

GSTO SUBSTANCJI
= m/v <[] = kg/m3>

I ZASADA TERMODYNAMIKI
Cakowita zmiana energii wewntrznej ukadu U jest rwna sumie ciepa Q dostarczonej do ukadu i pracy W wykonanej nad ukadem przez siy wewntrzne. U = Q + W <[Q] = J = Nm> ciepo waciwe: c = Q/mT <[c] = J/ kg K> ciepo topnienia = krzepnicia = parowania = skraplania: c = Q/m

RUCH DRGAJCY
Amplituda (A) to najwiksze wychylenie ciaa z pooenia rwnowagi. Okres drga (T) to czas, w ktrym ciao wykonuje pene drganie, tzn. przebywa drog od jednego skrajnego pooenia do drugiego i z powrotem. T = 2 /g Czstotliwo (f) odwrotno okresu. Czstotliwo informuje nas, jaka jest liczba drga w czasie 1 s. Np. jeli okres T = 1/2 s, to w czasie 1 sekundy nastpi dwa drgania, jeli T = 3 s, to w czasie 1 s nastpi 1/3 drgania itd. f = 1/T <[ f ] = 1/s = 1 herc (Hz)>

DUGO FALI
Dugo fali to droga, jak przebywa fala w czasie jednego okresu drga czsteczek. = vT, = v/f <[]= 1m>

CINIENIE
p = F/s <[p] = 1P = N/m2> cinienie hydrostatyczne: p = gh

PRAWO COULOMBA
F= kq1q2/r2 k = 9109 Nm2/r2

NAPICIE ELEKTRYCZNE
U = WAB/q

NATENIE PRDU
I = Q/t <[I] = 1A = c/s>

VADEMECUM GIMNAZJALISTY | FIZYKA I ASTRONOMIA

strona  z 5

PRAWO OHMA
Natenie prdu pyncego przez przewodnik jest wprost proporcjonalne do napicia przyoonego do kocw przewodnika i odwrotnie proporcjonalne do jego oporu. R = U/I <[R] = 1 = V/A> R = l/s

I PRAWO KIRCHOFFA
Suma prdw wpywajcych jest rwna sumie prdw wypywajcych z wza. I1 + I2 = I3 + I4 + I5

CZENIE SZEREGOWE ODBIORNIKW

Rz = R1 + R2 + R3 + +Rn U = U1 + U2 + U3+ +Un I = const

CZENIE RWNOLEGE ODBIORNIKW

1/Rz = 1/R1 + 1/R2 = 1/R3 ++Rn U = const I = I1 + I2 + I3 + +In

PRACA PRDU ELEKTRYCZNEGO

W = UIt, W = U2/Rt, W = I2R

MOC PRDU ELEKTRYCZNEGO

P =IU, P =W/t

PRD PRZEMIENNY W UZWOJENIACH TRANSFORMATORA

U2/U1 = z2/z1

SIA ELEKTRODYNAMICZNA
Jest to oddziaywanie pola elektromagnetycznego na przewodnik, w ktrym pynie prd elektryczny. F = B I l <[B] = 1T (tesla) = kg/As2 >

SIA LORENTZA
Jest to sia, ktr pole magnetyczne oddziauje na czstk, ktra znalaza si w tym polu. FL = B v q

STRUMIE MAGNETYCZNY
Warto strumienia magnetycznego okrela jak duo linii pola przenika przez dan powierzchni S. = BS

VADEMECUM GIMNAZJALISTY | FIZYKA I ASTRONOMIA

strona  z 5

ZDOLNO SKUPIAJCA SOCZEWKI

Z = 1/f

ENERGIA FOTONU
E = hf Staa Plancka: h= 6,62 10-34 J/s

ZASADA ZACHOWANIA ENERGII W ZJAWISKU FOTOELEKTRYCZNYM

hf = W + mv2/2

ENERGIA SPOCZYNKOWA CZSTKI

E = mc2

VADEMECUM GIMNAZJALISTY | FIZYKA I ASTRONOMIA

strona 5 z 5