You are on page 1of 19

1

MIEDNICA

(J.W.)

Miednica, jako cao skada si z miednicy wikszej (pelvis major) i miednicy mniejszej (pelvis minor). Miednica wiksza stanowi grn cz caoci i jest wczona w obrb jamy brzusznej. Jest ona czciowo ograniczona przez powierzchnie krzyowo-miedniczne talerzy kk. biodrowych i grne odcinki czci bocznych koci krzyowej. Granic midzy miednic wiksz i mniejsz jest paszczyzna wchodu miednicy (planum aditus pelvis). Miednica mniejsza stanowi doln cz caoci i jest zawarta w piercieniu kostnym, zoonym z koci krzyowej oraz obu koci miednicznych (z wyczeniem wspomnianych wyej talerzy kk. biodrowych). Koci tego piercienia s poczone ze sob stawowo za pomoc staww krzyowo-biodrowych (art. sacroiliacae) oraz spojeniem onowym (symphysis pubica). Zawarto miednicy wikszej stanowi narzdy jamy brzusznej, podczas gdy zawartoci miednicy mniejszej s zarwno narzdy jamy brzusznej jak i narzdy waciwe miednicy. Rwnie narzdy miednicy mniejszej mog okresowo przemieszcza si do jamy brzusznej (np. ciarna macica, wypeniony pcherz moczowy).

Dno miednicy :
Dno miednicy jest utworzone przez przepon miedniczn, uzupenion w przednim odcinku przepon moczowo-pciow. Przepona moczowo-pciowa (diaphragma urogenitalis) ley poniej przedniej czci przepony miednicznej, zamykajc od dou tzw. wrota minia dwigacza odbytu (pora musculi levatoris ani), ktre s otworem w przeponie miednicznej. Przechodzi przez nie u mczyzn cewka moczowa, a u kobiet cewka moczowa i pochwa. Przepona miedniczna (diaphragma pelvis) skada si z : 1. dwch mini dwigaczy odbytu (prawy i lewy) 2. dwch mini guzicznych (prawy i lewy) oraz grnej i dolnej powizi przepony miednicznej (fascia diaphragmatis pelvis superior et inferior). M. dwigacz odbytu (m. levator ani) mona podzieli na cztery czci : 1). m. onowo-odbytniczy (m. puborectalis) 2). m. onowo-guziczny (m. pubococcygeus) 3). m. biodrowo-guziczny (m. iliococcygeus) 4). m. odbytniczo-guziczny (m. rectococygeus) M. onowo-odbytniczy rozpoczyna si na dolnej gazi k. onowej, bocznie od spojenia onowego i biegnie ku tyowi i doowi (ukiem uwypuklonym do boku), dochodzi do przedniej i bocznej ciany odbytnicy. M. onowo-guziczny biegnie rwnie od dolnej gazi k. onowej, ale zaczyna si bocznie od m. onowo-odbytniczego. Kieruje si ku tyowi, omija od boku odbytnic i dochodzi do przedniej powierzchni koci guzicznej. M. biodrowo-guziczny biegnie od uku cignistego minia dwigacza odbytu (arcus tendineus musculi levatoris ani - jest to pogrubiae pasmo wkien powizi zasonowej, czyli pokrywajcej zasaniacz wewntrzny) ku tyowi i doowi, do przedniej powierzchni koci guzicznej. M. odbytniczo-guziczny biegnie strzakowo ku tyowi i grze, od tylnej ciany odbytnicy do przedniej powierzchni koci guzicznej. M. guziczny (m. coccygeus) biegnie od bocznego brzegu koci guzicznej wzdu ligamentum sacrospinale do kolca kulszowego. Minie przepony s unerwione przez gazie n. sromowego i n. guzicznego. Przepona moczowo-pciowa (diaphragma urogenitalis) skada si z : 1). m. poprzecznego gbokiego krocza (m. transversus perinei profundus) 2). dwch mini poprzecznych powierzchownych krocza (mm. transversi perinei superficiales dex. et sin.) oraz 3). grnej i dolnej powizi przepony moczowo-pciowej. M. poprzeczny gboki krocza wytwarza u pci mskiej m. zwieracz zewntrzny cewki moczowej (m. sphincter urethrae externus), a u pci eskiej m. zwieracz cewki moczowej i pochwy (m. sphincter urethrovaginalis).

Przepona moczowo-pciowa siga ku przodowi do wizada poprzecznego krocza (lig. transversum perinei) a ku tyowi do rodka cignistego krocza (centrum tendineum perinei). M. poprzeczny gboki krocza jest rozpity midzy dolnymi gaziami kk. onowych oraz midzy gaziami kk. kulszowych; siga ku tyowi do guza kulszowego. M. poprzeczny powierzchowny krocza biegnie od przyrodkowej powierzchni guza kulszowego do rodka cignistego przepony. Minie przepony moczowo-pciowej s unerwione przez n. sromowy. Przestrze zawart midzy dnem miednicy a skr okrela si mianem przestrzeni podskrnej (spatium subcutaneum). Jest ona najniszym pitrem w jamie miednicy. Powyej dna miednicy ley przestrze podotrzewnowa (spatium subperitoneale), ograniczona od gry otrzewn cienn i czc si przestrzeniami za- i przedotrzewnow. Powyej otrzewnej ciennej ley najwysze pitro jamy miednicy - przestrze wewntrzotrzewnowa (spatium intraperitoneale). Przestrze podskrna (spatium subcutaneum) jest zawarta midzy przepon miedniczn, a cianami miednicy pokrytymi miniami. W przestrzeni podskrnej le m.in. doy kulszowo-odbytnicze (prawy i lewy). D kulszowo-odbytniczy (fossa ischiorectalis) ma ksztat klina zwrconego podstaw ku doowi. Od gry i przyrodkowo ogranicza go dolna powierzchnia przepony miednicznej (a waciwie dolna powi przepony miednicznej), przyrodkowo ley m. zwieracz zewntrzny odbytu, bocznie powierzchnia przyrodkowa guza kulszowego i gazi k. kulszowej oraz powi zasonowa. Ku przodowi siga do m. poprzecznego powierzchownego krocza, ale oddaje zachyek onowy biegncy midzy przepon miedniczn a moczowo-pciow do spojenia onowego. Ku tyowi siga do wizada odbytowo-guzicznego (ligamentum anococcygeum), ale czy si przez otwr kulszowy mniejszy z przestrzeni podpoladkow (spatium subgluteale). Dolnym ograniczeniem jest skra krocza. Dwa doy kulszowo-odbytnicze nie cz si ze sob; oddziela je wizado odbytowo-guziczne (lig. anococcygeum). D jest wypeniony tkank czn i tuszczow, a na jego bocznej cianie, w tzw. kanale sromowym Alcocka, biegn naczynia sromowe wewntrzne i nerw sromowy. Kana ten jest ograniczony od dou przez wyrostek sierpowaty wizada kulszowo-guzowego. W przestrzeni wewntrzotrzewnowej w miednicy mniejszej mskiej le ptle jelita cienkiego, wyrostek robaczkowy i dolna ptla okrnicy esowatej. W miednicy eskiej le w/w twory, a dodatkowo jajowody i jajniki. Jajniki le nie tylko w przestrzeni wewntrzotrzewnowej, a wrcz w jamie otrzewnowej (!) gdy nie s pokryte otrzewn trzewn.

Zawarto przestrzeni podotrzewnowej


I. U obu pci 1. Pcherz moczowy 2. Miedniczne czci moczowodw 3. Cz cewki moczowej 4. Prostnica (odbytnica) 5. Ttnice biodrowe wewntrzne z odgazieniami 6. yy biodrowe wewntrzne z dopywami 7. Naczynia chonne i wzy chonne krzyowe, biodrowe wewntrzne i miedniczne. 8. Sploty krzyowe i nerwy z nich wychodzce 9. Miedniczne czci pni wspczulnych i wkna odchodzce od nich 10. Nerwy podbrzuszne (prawy i lewy) 11. Nerwy trzewne miedniczne 12. Sploty podbrzuszne dolne i sploty wtrne od nich 13. Nerwy zasonowe (prawy i lewy) II. Ponadto u pci mskiej 1. Gruczo sterczowy 2. Miedniczne czci nasieniowodw 3. Pcherzyki nasienne 4. Przewody wytryskowe

III. U pci eskiej 1. Macica wraz aparatem wizadowym 2. Cz pochwy Pcherz moczowy (vesica urinaria) Pochodzenie rozwojowe : Pcherz moczowy rozwija si z czci moczowo-pciowej steku (oprcz niego rozwijaj si : wyjcie przewodu omoczni, zatoka moczowo-pciowa i cewka moczowa waciwa). Pooenie : Ley w miednicy mniejszej, w przestrzeni podotrzewnowej, za spojeniem onowym; u pci mskiej na gruczole krokowym i do przodu od odbytnicy, a u pci eskiej na przeponie moczowo-pciowej i przedniej czci przepony miednicznej, do przodu od macicy i czciowo pochwy. Ssiedztwo : Przednia powierzchnia pcherza moczowego ssiaduje z przedni cian brzucha i tzw. przestrzeni zaonow (spatium retropubicum s. prevesicale). W miednicy mskiej do tyu od pcherza ley odbytnica, na tylnej cianie pcherza le pcherzyki nasienne, baki nasieniowodw i przewody wytryskowe. Grna powierzchnia pcherza ssiaduje z ptlami jelita cienkiego i doln ptl okrnicy esowatej. W miednicy eskiej tylna powierzchnia pcherza ssiaduje z pochw i czci nadpochwow szyjki macicy, a grna powierzchnia z przedni powierzchni trzonu macicy. Midzy trzonem macicy, a tyln cian pcherza znajduje si zagbienie pcherzowo-maciczne (excavatio vesicouterina). Przednia powierzchnia szyjki macicy i przednia ciana pochwy s zronite z tyln cian i dnem pcherza w okolicy trjkta pcherza; w tej okolicy kocowe odcinki moczowodw stykaj si z przedni cian pochwy. W miednicy mskiej miejsce ssiedztwa dna pcherza z bak odbytnicy nosi nazw trjkta odbytniczo-pcherzowego (trigonum rectovesicale). Trjkt ten jest zawarty midzy bakami nasieniowodw, std jego druga nazwa - trjkt midzybakowy (trigonum interampullare). Budowa : W budowie anatomicznej pcherza mona wyodrbni szczyt, trzon i dno. Szczyt jest zwrcony ku grze i przodowi, dno ku doowi i tyowi. Od szczytu do ppka biegnie wizado ppkowe porodkowe - pozostao moczownika (urachus), zdajce do ppka. Do dna pcherza uchodz moczowody, a wychodzi z niego cewka moczowa. ciana pcherza moczowego ma budow warstwow - od wewntrz wycielony jest bon luzow, spoczywajc na bonie podluzowej, bardziej zewntrznie ley trjwarstwowa miniwka gadka i przydanka cznotkankowa, a na grnej powierzchni pcherza otrzewna cienna. Otrzewna schodzi na pcherz z przedniej ciany odbytnicy, dochodzi do na poziomie linii czcej ujcia moczowodw (linea interureterica), pokrywa trzon i schodzi ze szczytu na przedni cian brzucha; bocznie nie siga poniej zanikych ttnic ppkowych i wizade ppkowych bocznych; otrzewna wyciela zagbienie midzy odbytnic i pcherzem tj. zagbienie odbytniczo-pcherzowe (excavatio rectovesicalis). Bona luzowa jest obficie pofadowana, wyjtkiem jest obszar tzw. trjkta pcherza (trigonum vesicae), gdzie jest gadka. Przyczyn tego jest brak bony podluzowej w obszarze trjkta. Podstaw trjkta wyznaczaj ujcia pcherzowe moczowodw, poczone fadem midzymoczowodowym. Szczyt trjkta tworzy ujcie wewntrzne cewki moczowej. Bona luzowa trjkta wpukla si do tego ujcia, tworzc jzyczek pcherza (uvula vesicae). Bona miniowa jest uoona w 3 warstwach - 2 podunych i midzy nimi lecej warstwy okrnej. Miniwk podun okrela si mianem minia wypieracza moczu (m. detrusor urinae). Wok rdciennej czci cewki moczowej miniwka tworzy okrne zgrubienie zwane u pci eskiej m. zwieraczem cewki moczowej, a u pci mskiej m. zwieraczem wewntrznym cewki moczowej (naley go odrnia od zewntrznego zwieracza, ktry jest miniem poprzecznie prkowanym, lecym w przeponie moczowo-pciowej). Unaczynienie : Unaczynienie pcherza pochodzi od : tt. pcherzowych grnych od tt. ppkowych (zaopatruj grn cz trzonu i szczyt), gazi pcherzowych tt. odbytniczych rodkowych od tt. biodrowych wewntrznych i tt. pcherzowych dolnych od tt. biodrowych wewntrznych (zaopatruj dno i trzon).

yy pcherza tworz parzysty splot pcherzowy (plexus vesicalis) lecy przy dnie pcherza i cz si z lecym z przodu splotem pcherzowo-sterczowym (plexus vesicoprostaticus), a ku tyowi cz si ze splotami odbytniczymi (plexus rectales). Cz splotu pcherzowego leca z przodu nosi nazw splotu sromowego (plexus pudendus) i przyjmuje jako gwny dopyw . grzbietow prcia (v. dorsalis penis). Naczynia ylne uchodz do . biodrowych wewntrznych. Chonka uchodzi do wzw chonnych biodrowych wewntrznych, wsplnych i ldwiowych; czciowo z dna pcherza do wzw zaodbytniczych (lecych na k. krzyowej). Unerwienie : Unerwienie pochodzi od splotw pcherzowych (prawego i lewego), ktre s wtrnymi od splotw podbrzusznych dolnych (miednicznych). Istotna jest rnica unerwienia miniwki - m. wypieracz moczu jest pobudzany do skurczu wknami przywspczulnymi, natomiast m. zwieracz wewntrzny cewki moczowej - wknami wspczulnymi. Cewka moczowa mska (urethra masculina) Pochodzenie rozwojowe : 1). - z przedniej czci steku rozwija si cewka moczowa waciwa, z ktrej pochodzi odcinek rdcienny i sterczowy do poziomu wzgrka nasiennego. 2). - z zatoki moczowo-pciowej (z czci przedniej steku) rozwija si odcinek sterczowy poniej poziomu wzgrka nasiennego i odcinek boniasty. 3). - z fadw pciowych rozwija si cz gbczasta do poziomu odzi prcia. 4). - z ektodermy rozwija si cz gbczasta w obrbie odzi prcia. Wyrnia si w niej cztery odcinki : - odcinek rdcienny (pars intramuralis) - odcinek sterczowy (pars prostatica) - odcinek boniasty (pars membranacea) - odcinek gbczasty (pars spongiosa) Rozpoczyna si ujciem wewntrznym (ostium urethrae internum) w dnie pcherza moczowego. Ujcie to prowadzi do czci rdciennej, przechodzcej przez dno pcherza, otoczonej m. zwieraczem wewntrznym cewki moczowej. Poniej pcherza wchodzi do gruczou krokowego - cz sterczowa cewki moczowej. Nastpnie, po wyjciu z gruczou kieruje si ukiem uwypuklonym ku tyowi przez przepon moczowo-pciow (cz boniasta cewki, majca odcinek przeponowy i podprzeponowy) i wchodzi przez opuszk prcia do ciaa gbczastego prcia (cz gbczasta). W odzi poszerza si, tworzc d dkowaty (fossa scaphoidea) i koczy si ujciem zewntrznym cewki w szczycie odzi. W czci sterczowej, na tylnej cianie biegnie fad bony luzowej - grzebie cewki moczowej (crista urethrae), ktry jest przedueniem jzyczka pcherza moczowego. W obrbie tego grzebienia wystpuje wzniesienie zwane wzgrkiem nasiennym (colliculus seminalis). Po bokach od wzgrka le zagbienia - zatoki sterczowe (sinus prostatici) - miejsce uj przewodw gruczou krokowego. Na szczycie wzgrka ley otwr prowadzcy do agiewki sterczowej (utriculus prostaticus). Jest to uchyek bony luzowej objty miszem gruczou krokowego, o gbokoci do 14 mm, jest rozwojowym odpowiednikiem pochwy (pochodzi z przewodw przypranerczowych). Po bokach od otworu agiewki sterczowej le ujcia przewodw wytryskowych (ductus ejaculatorii) W przebiegu cewki moczowej mskiej le dwie krzywizny : podonowa (curvatura subpubica) i przedonowa (curvatura prepubica). Krzywizna podonowa przypada na cz boniast i jest uwypuklona ku tyowi, a krzywizna przedonowa, uwypuklona ku przodowi i grze ley w czci gbczastej (mona j zniwelowa unoszc prcie). Gruczo krokowy - stercz (prostata) Pooenie : Ley na przeponie moczowo-pciowej, poniej dna pcherza moczowego, do przodu od odbytnicy, do tyu od spojenia onowego. Powierzchnie boczne ssiaduj z miniami dwigaczami odbytu. Jest przebity przez przewody wytryskowe (na granicy podstawy i powierzchni tylnej) oraz cewk moczow

(wchodzi w rodek podstawy sterczu i wychodzi przez szczyt). Stercz jest uoony podstaw ku grze, szczyt jest skierowany do przepony moczowo-pciowej. Budowa : W budowie zewntrznej mona wyodrbni powierzchnie : przedni, tyln i dwie boczne; podstaw oraz szczyt. Gruczo jest otoczony torebk i ma budow patow, skada si z 2 patw bocznych i tzw. cieni (isthmus prostatae). Cie, zwana te patem rodkowym, ley pomidzy przewodami wytryskowymi w tylnej czci gruczou, ku przodowi dochodzi do czci sterczowej cewki moczowej. Unaczynienie : Unaczynienie sterczu pochodzi od gazi sterczowych ttnic pcherzowych dolnych i odbytniczych rodkowych. Krew ylna uchodzi do splotu ylnego pcherzowo-sterczowego. Chonka uchodzi do wzw chonnych biodrowych zewntrznych, wewntrznych i krzyowych. Unerwienie : Pochodzi ze splotu sterczowego wtrnego do splotu miednicznego (podbrzusznego dolnego). Pcherzyki nasienne (vesiculae seminales, glandulae vesiculosae) Le na tylnej cianie pcherza moczowego otoczone razem z nim i sterczem siln blaszk przegrody odbytniczo-pcherzowej (septum rectovesicale), ktra oddziela je od przedniej ciany odbytnicy. Szczyty pcherzykw s pokryte otrzewn wycielajc zagbienie odbytniczo-pcherzowe, pozostaa cz pcherzykw nie styka si z otrzewn. Od strony przyrodkowej pcherzyki nasienne ssiaduj z bakami nasieniowodw, od strony bocznej szczyty pcherzykw ssiaduj z kocowymi odcinkami moczowodw. Pcherzyki le ukonie, odcinki dolne zbliaj si do siebie i przechodz w cienkie krtkie przewody wydalajce (ductus excretorius), ktre cz si w obrbie sterczu z nasieniowodami w przewody wytryskowe (ductus ejaculatorius). Przewody wytryskowe przebijaj stercz i uchodz do cewki moczowej na wzgrku nasiennym. Unaczynienie : Naczynia pcherzykw nasiennych s wsplne z gruczoem krokowym, pochodz od ttnic pcherzowych dolnych i odbytniczych rodkowych. yy uchodz do splotu pcherzowego. Naczynia chonne biegn razem z naczyniami z pcherza do wzw chonnych biodrowych wewntrznych. Unerwienie : Pochodzi ze splotu podbrzusznego dolnego. Ttnica biodrowa wewntrzna (a. iliaca interna) Powstaje z podziau t. biodrowej wsplnej na poziomie dolnego brzegu trzonu krgu L5, do przodu od stawu krzyowo-biodrowego. Kieruje si po tylno-bocznej cianie miednicy mniejszej, w kierunku otworu kulszowego wikszego. Dzieli si na 2 pnie - przedni i tylny.

Pie tylny oddaje wycznie odgazienia cienne : - t. biodrowo-ldwiowa (a. iliolumbalis), - tt. krzyowe boczne - grna i dolna (aa. sacrales laterales superior et inferior) - t. poladkowa grna (a. glutea superior) Pie przedni oddaje gazie cienne i trzewne. Odgazienia cienne : - t. poladkowa dolna (a. glutea inferior) - t. zasonowa (a. obturatoria) Gazie trzewne : - ttnica ppkowa (a. umbilicalis) - t. odbytnicza rodkowa (a. rectalis media) - t. maciczna (a. uterina) lub. t. nasieniowodu (a. ductus deferentis) - t. pcherzowa dolna (a. vesicalis inferior) - t. sromowa wewntrzna (a. pudenda interna)

Splot podbrzuszny dolny (plexus hypogastricus inferior) Zwany take splotem miednicznym (plexus pelvinus) jest parzystym splotem autonomicznym, lecym w przestrzeni podotrzewnowej miednicy mniejszej. Siga od koci krzyowej do pcherza moczowego, ley bocznie od odbytnicy, a u pci eskiej - bocznie od odbytnicy i pochwy. Do splotu dochodz : 1). wkna wspczulne przedzwojowe drog nn. trzewnych krzyowych (wkna, ktre przeszy tranzytem przez zwoje krzyowe pnia wspczulnego) i nerwu podbrzusznego (od splotu podbrzusznego grnego). 2). wkna przywspczulne przedzwojowe droga nerww trzewnych miednicznych (nn. splanchnici pelvini), odchodzcych od gazi przednich nerww rdzeniowych S2, S3 i S4. 3). wkna czuciowe, towarzyszce wszystkim wknom autonomicznym. Na terenie splotu le zwoje wspczulne przedkrgowe i zwoje przywspczulne. Od splotu podbrzusznego dolnego odchodz wkna poprzez : 1). nerw podbrzuszny - wzdu ttnicy biodrowej wewntrznej i nastpnie t. biodrowej wsplnej 2). sploty wtrne, oplatajce ttnice Sploty wtrne od splotu podbrzusznego dolnego : 1). splot odbytniczy rodkowy 2). splot odbytniczy dolny 3). splot pcherzowy Ponadto u pci mskiej : 4) splot nasieniowodowy 5). splot sterczowy 6). sploty jamiste prcia, ktre czsto s pochodnymi splotu sterczowego U pci eskiej : 4). splot maciczno-pochwowy 5). sploty jamiste echtaczki, czsto odchodzce od maciczno-pochwowego. Zakres unerwienia splotw podbrzusznych dolnych (prawego i lewego cznie) : 1/3 lewa okrnicy poprzecznej, okrnica zstpujca i esowata, odbytnica, pcherz moczowy, miedniczne czci moczowodw, cewka moczowa, miniwka gadka i gruczoy narzdw pciowych zewntrznych. Ponadto u pci mskiej : nasieniowody, pcherzyki nasienne, przewody wytryskowe, gruczo krokowy, gruczoy opuszkowo-cewkowe. U pci eskiej : macica, pochwa, jajowody, gruczoy przedsionkowe wiksze i mniejsze, gruczoy przycewkowe.

Moszna (scrotum) Jest workiem skrno-powiziowym, powstajcym z waw pciowych dla zstpujcych jder. Warstwy jej ciany odpowiadaj warstwom ciany brzucha. Moszna 1. Skra 2. Bona kurczliwa (tunica dartos) 3. Powi nasienna zewntrzna (fascia spermatica externa) 4. Powi m. dwigacza jdra (fascia cremasterica) 5. M. dwigacz jdra (m. cremaster) 6. Powi nasienna wewntrzna (fascia spermatica interna) 7. Osonka pochwowa jdra (tunica vaginalis testis) ciana brzucha 1. Skra 2. Powi podskrna 3. Powi podskrna 4. Powi powierzchowna brzucha i rozcigno m. skonego brzucha zewntrznego 5. m. skony wewntrzny brzucha i m. poprzeczny brzucha 6. Powi poprzeczna (fascia transversalis) 7. Otrzewna

Unaczynienie i unerwienie : Moszn unaczyniaj : gazie mosznowe tylne (rr. scrotales posteriores) od t. sromowej wewntrznej oraz gazie mosznowe przednie od tt. sromowych zewntrznych. Krew ylna analogicznymi yami uchodzi do y sromowych wewntrznych i y odpiszczelowych. Unerwienie skrne pochodzi od gazi pciowej nerwu pciowo-udowego i gazi mosznowych nerwu sromowego. Nerwy autonomiczne pochodz ze splotu miednicznego. Zawarto : Worek mosznowy jest podzielony na dwie odrbne czci zawierajce : - jdra - najdrza - czci mosznowe nasieniowodw Jdro (testis, orchos) Pochodzenie rozwojowe : Powstaje z pragonady (patrz rozwj jajnika); jego rnicowanie rozpoczyna si w poowie 2 m-ca ycia zarodka. Sznury pciowe rozrastaj si na dugo i tworz zawizki pniejszych zrazikw i cewek nasiennych jdra. Kocowe odcinki sznurw cz si ze sob w pobliu krezki jdra i tworz zawizek sieci jdra. Tkanka mezenchymatyczna przedzielajca sznury tworzy przegrdki jdra i bon biaaw. W 3 miesicu cz komrek mezenchymatycznych zrazikw przeksztaca si w komrki rdmiszowe. W zawizkach cewek wystpuj dwa rodzaje komrek : komrki podporowe i pciowe. Zstpowanie jder (Descensus testium) : W 2 m-cu ycia jdro ma ksztat wrzecionowaty; jego biegun grny siga do wysokoci Th6, dolny do okolicy krzyowej. Jest oddzielone od rdnercza krezk jdra (mesorchium). W 3 miesicu jdro zmniejsza si wskutek zaniku grnego i dolnego odcinka. Z powodu szybkiego rozrostu tylnej ciany jamy brzusznej (na ktrej ley) przemieszcza si w d; jest to tzw. zstpowanie wewntrzne. Ju w 2 miesicu dolny biegun jdra jest poczony z dolnym odcinkiem ciany brzusznej (w miejscu pniejszego piercienia pachwinowego gbokiego) za pomoc jdrowodu (gubernaculum testis) jego cz grna powstaje z dolnego odcinka wizada pciowo-pachwinowego, cz dolna wyrasta z okolicy pachwinowej. Jdrowd nastpnie dry w gb waw pciowych (z ktrych pniej powstaje moszna). W 3 miesicu w miejscu pniejszego piercienia pachwinowego gbokiego powstaje wyrostek pochwowy otrzewnej (processus vaginalis peritonei).W 7 miesicu przenika on przez cian brzucha do moszny; jdrowd ulega skrceniu, a zwizane z nim jdro z najdrzem zstpuj wzdu tylnej ciany wyrostka pochwowego otrzewnej do moszny (zstpowanie zewntrzne). Grny odcinek wyrostka pochwowego zarasta, a dolny tworzy osonk surowicz jdra. Pooenie : Ley w mosznie, objte osonk pochwow. Do tylnego brzegu jdra przyczepia si krezka jdra (mesorchium). Dolny koniec jdra jest przymocowany do moszny wizadem mosznowym (lig. scrotale), ktre jest pozostaoci po jdrowodzie Huntera (gubenaculum testis), rozwijajcym si z wizada pciowo-pachwinowego (ligamentum genitoinquinale). Lewe jdro jest pooone niej ni prawe. O duga jdra biegnie od gry i przodu do dou i tyu. Na grnym kocu jdra ley gowa najdrza, wzdu tylnego brzegu jdra biegnie trzon i ogon najdrza, a pod dolnym kocem jdra ogon najdrza zakrca i przechodzi w nasieniowd. Zewntrzn warstw jdra stanowi osonka biaawa (tunica albuginea), od ktrej odchodz przegrody dzielce jdro na ok. 200 zrazikw. Przegrody te zmierzaj w kierunku rdjdrza (mediastinum testis), ktre ley pod osonk biaaw, przy tylnym brzegu jdra, pod jego grnym kocem. W rdjdrzu ley sie jdra (rete testis), do ktrej dochodz cewki nasienne proste (tubuli seminiferi recti). Kada z nich powstaje u szczytu zrazika z poczenia 1 - 4 cewek nasiennych krtych (tubuli seminiferi contorti) wychodzcych ze zrazika. Z sieci jdra wychodz przewodziki odprowadzajce jdra (ductuli efferentes testis), ktre dochodz do gowy najdrza i w niej przechodz w zraziki najdrza. Unaczynienie i unerwienie : Do jdra dochodzi ttnica jdrowa (a. testicularis) odgaziajca si od aorty brzusznej na wys. L1. Zaopatruje ona take gow najdrza.. Ttnica jdrowa zespala si z rozgazieniami ttnicy

nasieniowodu (a. deferentalis) i ttnicy dwigacza jdra (a. cremasterica). yy jdra i najdrza tworz splot wiciowaty (plexus pampiniformis), ktry podobnie jak ttnica wchodzi w skad powrzka nasiennego. Po przejciu przez kana pachwinowy wychodzi ze splotu pojedyncza ya jdrowa, ktra po stronie prawej wpada do yy gwnej dolnej, a po lewej do yy nerkowej lewej. Naczynia chonne uchodz do wzw chonnych ldwiowych. Unerwienie jder pochodzi od splotu jdrowego, wtrnego od splotu trzewnego. Z przewodw rdnercza (Wolffa) u mczyzny rozwijaj si : 1. przewd najdrza 2. nasieniowd 3. przewd wytryskowy 4. pcherzyk nasienny 5. pczek moczowodowy (moczowd, miedniczka nerkowa, kielichy wiksze i mniejsze (12 generacji), przewody brodawkowe, cewki zbiorcze). Z kanalikw pranercza u mczyzny rozwijaj si : 1. przewodziki odprowadzajce jdra (ductuli efferentes testis) 2. przyjdrze i przyczepek przyjdrza 3. przewodziki zbaczajce (ductuli aberrantes) Najdrze (epididymis) Jest zbudowane w gowy, trzonu i ogona. Gowa ma budow zrazikow, a trzon i ogon s zbudowane z poskrcanego przewodu najdrza (ductus epididymidis). Przewd najdrza, opuszczajc ogon najdrza, przechodzi w nasieniowd. Unaczynienie jdra i najdrza jest wsplne - od t. jdrowej od aorty brzusznej. Krew ylna odpywa splotem ylnym wiciowatym (plexus venosus pampiniformis), z ktrego wychodz pocztkowo 2 yy jdrowe, one nastpnie cz si w 1 y, ktra po stronie prawej uchodzi do vena cava inferior, a po stronie lewej do vena renalis sinistra. Chonka z najdrza odpywa do wzw chonnych pachwinowych powierzchownych. Unerwienie rwnie jest wsplne dla jdra i najdrza - przez splot jdrowy od splotu trzewnego.

Nasieniowd (ductus deferens) Biegnie w przedueniu przewodu najdrza. Jego przebieg dzielimy na 4 czci : jdrow, powrzkow, pachwinow i miedniczn. W mosznie ley cz jdrowa i powrzkowa. W powrzku nasiennym biegnie cz powrzkowa i pachwinowa. Cz jdrowa (p.testicularis) biegnie do gry wzdu tylnego brzegu jdra, przylegajc do najdrza. Cz powrzkowa (p. funicularis) ley powyej grnego koca jdra, kieruje si do piercienia pachwinowego powierzchownego. Cz pachwinowa (p. inquinalis) biegnie przez kana pachwinowy i wychodzi piercieniem pachwinowym gbokim. Cz miedniczna (p. pelvina) kieruje si pocztkowo ku doowi i przyrodkowo po wewntrznej powierzchni przedniej ciany brzucha i nastpnie miednicy. Krzyuje naczynia nabrzuszne dolne i nastpnie ttnic ppkow (lub wizado ppkowe boczne) od tyu i zakrca, kierujc si po cianie bocznej miednicy do boku i tyu. Krzyuje od przodu naczynia biodrowe zewntrzne, nastpnie nerw zasonowy, a nastpnie naczynia zasonowe i ponownie si odgina, kieruje si przyrodkowo i ku grze na pcherz moczowy. Wchodzc na pcherz krzyuje od przodu moczowd, a nastpnie zakrca i po tylnej cianie pcherza biegnie ku doowi i przyrodkowo. Poszerza si tworzc bak (ampulla ductus deferentis), ktra czy si z przewodem wydalajcym pcherzyka nasiennego (ductus excretorius vesiculae seminalis) w przewd wytryskowy, ktry uchodzi do czci sterczowej cewki moczowej na wzgrku nasiennym. Powrzek nasienny (funiculus spermaticus)

Jest to zesp tworw wchodzcych do moszny i wychodzcych z niej. Mona go podzieli na dwie czci : mosznow i pachwinow. Cz mosznowa jest otoczona osonkami : fascia spermatica externa, fascia cremasterica, m. cremaster et fascia spermatica interna. W trakcie przebiegu powrzka osonki te stopniowo przechodz w swoje odpowiedniki w cianie brzucha i dlatego cz pachwinowa powrzka na caej dugoci jest objta tylko fascia spermatica interna. Skad powrzka nasiennego : 1). nasieniowd (ductus deferens) 2). t. i . nasieniowodu (a. et v. ductus deferentis) 3). t. jdrowa (a. testicularis) 4). splot ylny wiciowaty (plexus venosus pampiniformis) przechodzcy w . jdrow 5). t. i . minia dwigacza jdra (a. et v. cremasterica) 6). naczynia chonne 7). ga pciowa n. pciowo-udowego (ramus genitalis nervi genitofemoralis) 8). splot jdrowy (plexus testicularis) od splotu trzewnego 9). splot nasieniowodowy (plexus deferentialis) od splotu podbrzusznego dolnego 10). szcztek wyrostka pochwowego otrzewnej (vestigium processus vaginalis peritonei) - pozostao grnej czci tego wyrostka. Droga plemnika : 1. Cewki nasienne krte (tubuli seminiferi contorti) 2. Cewki nasienne proste (tubuli seminiferi recti) 3. Sie jdra (rete testis) 4. Przewodziki wyprowadzajce jdra (ductuli efferentes testis) 5. Przewd najdrza (ductus epididymidis) 6. Nasieniowd (ductus deferens) i baka nasieniowodu (ampulla ductus deferentis) 7. Przewd wytryskowy (ductus ejaculatorius) 8. Cz sterczowa cewki moczowej mskiej (pars prostatica urethrae masculinae) 9. Cz boniasta cewki moczowej mskiej (pars membranacea urethrae masculinae) 10. Cz gbczasta cewki moczowej mskiej (pars spongiosa urethrae masculinae) 11. Ujcie zewntrzne cewki moczowej (ostium externum urethrae masculinae) Narzdy pciowe eskie wewntrzne Do narzdw tych zaliczamy : 1. macic 2. pochw 3. jajniki 4. jajowody Rozwj drg odprowadzajcych jajnika : Drogi odprowadzajce jajnika, czyli drogi rodne eskie rozwijaj si w przewodw przyrdnerczowych (Mllera), natomiast przewody rdnerczy (Wolffa), jak i same rdnercza prawie cakowicie zanikaj. Z przewodw rdnerczy (Wolffa) u kobiety zachowuj si : 1. kanay Gartnera 2. nadjajnik (epoophoron) 3. przyjajnik (paroophoron) (odp. przyjdrzu i najdrzu mskiemu) 4. przyczepek pcherzykowaty (appendix vesiculosa) 5. nasieniowd szcztkowy (ductus deferens vestigialis) - jego grny odcinek stanowi tzw. przewd poduny nadjajnikowy. 6. wg. niektrych rde tzw. sie jajnika. Macica (uterus, hystera, metra) Pochodzenie rozwojowe : Rozwija si z grnego odcinka kanau maciczno-pochwowego (powstajcego z poczenia dolnych powek przewodw przyrdnerczowych - Mllera). Ponadto w grn cz trzonu s wczone rwnie kocowe odcinki niezronitych czci przewodw Mllera, std odcinek ten pocztkowo rozwija si jako rozwidlony i w przypadku zaburze rozwojowych stan ten moe si utrzymywa w rnym stopniu

10

Pooenie : Ley w miednicy mniejszej eskiej, porodkowo, wzdu osi miednicy, do tyu od pcherza moczowego i do przodu od odbytnicy, powyej pochwy, podotrzewnowo, w przodozgiciu i przodopochyleniu, czsto lekko zrotowana na praw stron. Przodozgicie (anteflexio uteri) jest to zgicie trzonu macicy wzgldem szyjki. Przodopochylenie (anteversio uteri) jest to pochylenie szyjki macicy wzgldem pochwy. O miednicy jest to wyimaginowana linia czca rodki wymiarw prostych wszystkich czterech paszczyzn miednicy.

ANTEFLEXIO

ANTEVERSIO

Budowa : Anatomicznie macica skada si z szyjki, trzonu i dna. W szyjce biegnie kana szyjki macicy (canalis cervicis uteri), otwierajcy si do pochwy ujciem macicy (ostium uteri), a z jam macicy jest poczony cieni (isthmus uteri). W bonie luzowej kanau szyjki wystpuj fady pierzaste (plicae palmatae). W trzonie macicy ley jama macicy, majca na przekroju czoowym ksztat trjktny. Szczyt tego trjkta przypada na cie macicy, a na ktach podstawy le ujcia maciczne jajowodw. Szyjk macicy dzieli si na cz pochwow (portio vaginalis cervicis uteri) i nadpochwow (portio supravaginalis). Cz pochwowa jest otoczona sklepieniem pochwy. Jest ono najgbsze z tyu (sklepienie tylne pochwy - fornix vaginae posterior, zwane zbiorniczkiem nasienia - receptaculum seminis). Cz nadpochwowa ssiaduje od przodu z pcherzem moczowym i cewk moczow, od tyu przez zagbienie maciczno-odbytnicze z bak odbytnicy. Trzon od dou ssiaduje z pcherzem moczowym, a od gry z ptlami jelita cienkiego. Do bocznego brzegu trzonu macicy, bezporednio poniej ujcia jajowodu przyczepiaj si dwa wizada : wasne jajnika i obe macicy. Wizado wasne jajnika (ligamentum ovarii proprium) jest pozostaoci po grnej czci ligamentum genitoinguinale, biegnie od macicznego koca jajnika do bocznego brzegu trzonu macicy, tu poniej ujcia jajowodu. Wizado obe macicy (ligamentum teres uteri) jest pozostaoci dolnej czci lig. genitoinguinale, biegnie od bocznego brzegu macicy (bezporednio poniej ujcia jajowodu), nastpnie jest otoczone przedni blaszk wizada szerokiego macicy, przechodzi przez kana pachwinowy i dochodzi do wargi sromowej wikszej. ciana macicy jest zbudowana z : bony luzowej (endometrium), bony miniowej (myometrium) otrzewnej, zwanej omaciczem (perimetrium). Otrzewna pokrywa dno i trzon macicy oraz tyln powierzchni czci nadpochwowej szyjki. Czyli nie pokryte otrzewn pozostaj : cz pochwowa szyjki i przednia powierzchnia czci nadpochwowej. Miniwka macicy ma ukad trjwarstwowy : dwie wewntrzne warstwy maj przebieg spiralny, s uoone do siebie prostopadle, w szyjce przechodz one w ukad okrny. Warstwa zewntrzna wystpuje tylko w trzonie - ma ona przebieg promienisty. Wkna biegn od czci nadpochwowej szyjki wachlarzowato w kierunku dna macicy.
Fundus uteri Cavum uteri

Corpus uteri

Isthmus uteri

Cervix (collum) uteri

Canalis cervicis uteri

11
Ostium uteri Portio vaginalis cervicis uteri

Vagina

Unaczynienie i unerwienie : Unaczynienie macicy pochodzi od tt. macicznych (od tt. biodrowych wewntrznych). T. maciczna biegnie przyrodkowo, objta wizadem szerokim macicy, dochodzi do ciany macicy na poziomie sklepienia pochwy, oddaje t. pochwow i zakrca ku grze. Biegnie wzdu brzegu bocznego macicy silnie wowato, oddajc liczne gazie do macicy. Dochodzi do rogu macicy (przy ujciu macicznym jajowodu) i dzieli si na ga jajowodow i jajnikow (ga ta zespala si z ttnic jajnikow od aorty brzusznej). Krew ylna odpywa parzystym splotem ylnym maciczno-pochwowym i dalej yami macicznymi do y biodrowych wewntrznych. Pod wzgldem odpywu chonki dzieli si na 4 obszary : 1). z dna i grnej czci trzonu chonka pynie do wzw chonnych ldwiowych 2). z rogu macicy - do wzw chonnych pachwinowych powierzchownych (wzdu ligamentum teres uteri) 3). z trzonu macicy i czci nadpochwowej szyjki - do wzw przymacicza, a z nich do wzw biodrowych wewntrznych. 4). z czci pochwowej szyjki macicy do wzw biodrowych wewntrznych, zewntrznych oraz ldwiowych. Unerwienie macicy pochodzi od splotw maciczno-pochwowych od splotw podbrzusznych dolnych (miednicznych). Umocowanie : Umocowanie macicy zapewniaj dwa ukady : wieszadowy i podporowy. W skad ukadu wieszadowego macicy wchodz wizada : 1). podstawowe (ligg. cardinalia) - biegnce od czci nadpochwowej szyjki w paszczynie czoowej do bocznych cian miednicy. 2). onowo-pcherzowo-maciczne (ligg. pubovesicouterina) - biegn od tylnej powierzchni spojenia onowego i dolnych gazi kk. onowych ku tyowi, omijaj pcherz moczowy, czc si pasmami tkanki cznej z jego przydank i dochodz do czci nadpochwowej szyjki macicy. 3). krzyowo-odbytniczo-maciczne (ligg. sacrorectouterina) biegn od powierzchni miednicznej koci krzyowej ku przodowi, cz si pasmami tkanki cznej z przydank na bocznych cianach baki odbytnicy i dochodz do czci nadpochwowej szyjki macicy, wywoujc na otrzewnej fady odbytniczo-maciczne. Ukad podporowy jest utworzony przez pochw wraz z jej umocowaniem. Pochwa obejmuje sklepieniem cze pochwow szyjki macicy. Do tworw mocujcych pochw naley : m. zwieracz cewki moczowej i pochwy (w przeponie moczowo-pciowej), pasma tkanki cznej, ktre cz j z odbytnic, pcherzem i cewk moczow oraz wizado poprzeczne krocza. Wizado szerokie macicy (lig. latum uteri) albo fad szeroki (plica lata) jest zbudowane z dwch blaszek otrzewnej, zwisajcej z jajowodu. Uoone jest w paszczynie czoowej. Ku doowi siga do dna miednicy, bocznie do jej bocznej ciany, przyrodkowo do macicy, ku grze do jajowodu. Od tylnej blaszki wizada szerokiego macicy odgazia si kolejne zdwojenie otrzewnej, dochodzce do przedniego brzegu jajnika, noszce nazw krezki jajnika (mesovarium). Linia odejcia tej krezki wyznacza granice midzy czci grn fadu szerokiego, zwan krezk jajowodu (mesosalpinx), a czci doln, zwan krezk macicy (mesometrium). Krezka jajnika zawiera : wizado wasne jajnika (lig. ovarii proprium) ga jajnikow t. macicznej (ramus ovaricus a. uterinae) y i naczynia chonne towarzyszce tej ttnicy wkna nerwowe autonomiczne gazie jajowodowe od t. macicznej i t. jajnikowej yy i naczynia chonne

Krezka jajowodu zawiera :

12

splot autonomiczny od splotu maciczno-pochwowego nadjajnik (epoophoron) przyjajnik (paroophoron) przewd poduny nadjajnika Gartnera (ductus epoophori longitudina lis) Krezka macicy zawiera tzw. przymacicze (parametrium) : Ograniczenia przymacicza : od przodu i tyu - przednia i tylna blaszka fadu szerokiego ku grze siga do krezki jajowodu ku doowi do lig. cardinale przyrodkowo dochodzi do bocznego brzegu trzonu macicy bocznie do bocznej ciany miednicy

Przekrj strzakowy przez wizado szerokie macicy na wysokoci jajnika


tuba uterina lig. teres uteri mesosalpinx ovarium

mesometrium

mesovarium

lig. cardinale

Zawarto przymacicza : 1). t. maciczna z odgazieniami 2). splot ylny maciczno-pochwowy z dopywami i wychodzca z niego . maciczna 3). naczynia i wzy chonne przymacicza 4). splot autonomiczny maciczno-pochwowy od splotu podbrzusznego dolnego (miednicznego) 5). kocowy odcinek moczowodu 6). wiotka tkanka czna Jajnik (ovarium) Pochodzenie rozwojowe : Podobnie jak jdro powstaje z gonady niezrnicowanej. Gruczou pciowe powstaj u czowieka w postaci symetrycznych listew pciowych, powstajcych z nabonka jamy ciaa na powierzchni przyrodkowej rdnercza. Mezodermalny nabonek listew pciowych zostaje zasiedlony pierwotnymi komrkami pciowymi tzw. gonocytami, powstajcymi nieco wczeniej z endodermy tylnego odcinka jelita; nastepnie nabonek ten wrasta w gb mezenchymy lecej pod nim i tworzy w niej sznury pciowe. Rnicowanie jajnika rozpoczyna si ok. 2 miesica ycia, przy czym do 5 m-ca polega gwnie na rozrocie sznurw pciowych gonady na grubo. W pobliu wnki jajnika sznury s ciesze i tworz zawizek sieci jajnika. Ok. 5 m-ca do wnki jajnika wnika mezenchyma, dzielca mas sznurw pciowych na grupy komrek nabonkowych i pciowych. Cz miszu jajnika w pobliu wnki i krezki jajnika przeksztaca si w rdze. W rdzeniu ksztatuj si grupy komrek zoone z oogonii i otaczajcej je jednej warstwy komrek nabonkowych; w ten sposb powstaj pcherzyki jajnikowe pierwotne. Proces ten postpuje ku obwodowi, ku korze pierwotnej, zbudowanej z nabonka sznurw pciowych i komrek pciowych. W ostatnich miesicach ciy, czasem dopiero po urodzeniu

13

zachodz w korze zmiany podobne jak w rdzeniu. Rwnoczenie tkanka czna wnika pod zewntrzny nabonek otrzewnowy jajnika tworzc osonk biaaw. Pooenie : Ley w miednicy mniejszej eskiej, na jej tylno-bocznej cianie, w jamie otrzewnowej (nie jest pokryty otrzewn, gdy przeksztacia si w nabonek pciowy), spoczywa w doku jajnikowym, lecym na powizi zasonowej. Doek jajnikowy (fossa ovarica) jest ograniczony od gry przez podzia t. biodrowej wsplnej, od gry i przodu przez t. biodrow zewntrzn, od tyu przez t. biodrow wewntrzn i od dou przez t. zasonow. Przez doek przebiega n. zasonowy. Anatomicznie jajnik ma 2 koce : maciczny i jajowodowy, 2 brzegi : przedni (krezkowy) i tylny (wolny) oraz 2 powierzchnie : boczn (cienn) i przyrodkow (trzewn). W budowie wewntrznej odrnia si rdze, zawierajcy naczynia, nerwy i tkank czn, oraz kor, w ktrej le pcherzyki jajnikowe na rnych etapach rozwoju. Na przednim brzegu jajnika ley wnka, przez ktr przechodz naczynia i nerwy. Ssiedztwo : Jajnik ssiaduje z lejkiem jajowodu i jego strzpkami, z naczyniami otaczajcymi doek jajnikowy (p. wyej), prawy z wyrostkiem robaczkowym, a lewy z doln ptl okrnicy esowatej. Brzeg przedni jajnika ssiaduje z krezk jajnika. Koniec jajowodowy jest miejscem przyczepu wizada wieszadowego jajnika. Koniec maciczny (zwaszcza u wielordek) zstpuje na dno miednicy, nawet do zagbienia odbytniczo-macicznego. Moe si wwczas styka z odbytnic, a nawet pochw. Unaczynienie : Unaczynienie pochodzi od t. jajnikowej od aorty brzusznej oraz od gazi jajnikowej t. macicznej. Schemat ogranicze doka jajnikowego.

a. iliaca externa

a. iliaca communis

a. iliaca interna a. obturatoria

Unaczynienie i unerwienie : Do jajnika dochodzi ttnica jajnikowa odchodzca na wysokoci L2 od aorty brzusznej (biegnie zaotrzewnowo, dochodzi do miednicy, biegnie w wizadle wieszadowym jajnika, nastpnie w krezce jajnika i wchodzi przez wnk do narzdu) oraz ga jajnikowa ttnicy macicznej (odchodzi na wysokoci dna macicy, wchodzi w wizado wasne jajnika i zespala si z ttnic jajnikow). Krew odpywa gwnie ya jajnikow - prawa do v. cava inferior, lewa do v. renalis sinistra; ponadto ya towarzyszc gazi jajnikowej t. macicznej do splotu ylnego maciczno-pochwowego. Chonka odpywa do wzw ldwiowych. Unerwienie pochodzi od splotu jajnikowego od splotu trzewnego (dociera z ttnic jajnikow) lub od splotu miednicznego (z gazi jajnikow ttnicy macicznej). Umocowanie : 1). Krezka jajnika (mesovarium) - zdwojenie tylnej blaszki fadu szerokiego biegnie od fadu szerokiego (wzdu granicy midzy mesosalpinx a mesometrium) i dochodzi do przedniego brzegu jajnika. Przez krezk wchodz do wnki jajnika naczynia i nerwy. 2). Wizado wasne jajnika (lig. ovarii proprium) - pozostao po grnej czci ligamentum genitoinguinale, czy koniec maciczny jajnika z brzegiem bocznym macicy, do ktrego dochodzi bezporednio poniej ujcia jajowodu. Wizado to biegnie w krezce jajnika, wzdu niego biegnie ga jajnikowa

14

t. macicznej z y. 3). Wizado wieszadowe jajnika (lig. suspensorium ovarii) - jest to fad otrzewnej, w ktrym biegn naczynia jajnikowe. Fad ten odchodzi od ciany miednicy w miejscu podziau t. biodrowej wsplnej i dochodzi do jajowodowego koca jajnika. 4). Wizado lejkowo-jajnikowe (lig. infundibuloovaricum) - jest najduszym strzpkiem jajowodu, dochodzi do jajowodowego koca jajnika. Jajowd (oviductus, salpinx, tuba uterina) Pochodzenie rozwojowe : Powstaje z niezronitych grnych powek przewodw przyrdnerczowych (Mllera). Budowa : Na przekroju wyrniamy warstwy : bon luzow, bon miniow i otrzewn. Odcinki : 1. rdcienny (maciczny) - rozpoczynajcy si ujciem macicznym 2. cie (isthmus) 3. baka (ampulla) 4. lejek z ujciem brzusznym (ostium abdominale), otoczonym strzpkami. Rozpoczyna si w rogu jamy macicy ujciem macicznym (ostium uterinum tubae), ktre prowadzi do czci rdciennej, biegncej midzy trzonem a dnem macicy. Cz rdcienna przechodzi w cie (isthmus tubae), ktra biegnie poziomo do boku i dochodzi do macicznego koca jajnika. Nastpnie zakrca pod katem prostym ku grze, jednoczenie przechodzc w bak jajowodu. Baka biegnie ku grze wzdu przedniego brzegu jajnika, dochodzi do koca jajowodowego, zakrca i kieruje si ku doowi wzdu brzegu tylnego, koczy si ujciem brzusznym, ktre prowadzi do lejka (infundibulum). Lejek jest zbudowany z 10 - 15 strzpkw. Ssiedztwo : Po prawej stronie jajowd ssiaduje z wyrostkiem robaczkowym, po lewej z esic. Oba jajowody mog si styka z ptlami jelita cienkiego. Unaczynienie i unerwienie : Unaczynienie jajowodu pochodzi od gazi jajowodowych od t. macicznej i jajnikowej, krew ylna uchodzi do splotu maciczno-pochwowego; chonka do wzw chonnych ldwiowych; unerwienie od splotu maciczno-pochwowego od splotu podbrzusznego dolnego (miednicznego) Przedsionek pochwy (vestibulum vaginae) Jest ograniczony po bokach przez wargi sromowe mniejsze, od przodu przez wdzideko echtaczki, od tyu przez wdzideko warg sromowych. Midzy nim a pochw znajduje si bona dziewicza (hymen). Do przedsionka pochwy uchodz : pochwa, cewka moczowa, gruczoy przedsionkowe wiksze i mniejsze oraz gruczoy przycewkowe. echtaczka (clitoris), odpowiednik prcia, jest zbudowana z dwch cia jamistych, ktre rozpoczynaj si odnogami (crura), cz si w trzon biegncy pod spojeniem onowym i zakoczony odzi. Cewka moczowa, podobnie jak u mczyzny moe by podzielona na cztery odcinki (cho niektrzy wyrniaj tylko dwa : rdcienny i jamisty) : - cz rdcienna (pars intramuralis) - cz nadprzeponowa (pars supradiaphragmatica) - cz przeponowa (pars diaphragmatica) - cz podprzeponowa (pars infradiaphragmatica) - uchodzi do przedsionka pochwy w miejscu zwanym brodawk cewkow (papilla urethralis). Pochwa (vagina, kolpos) Pochodzenie rozwojowe : Powstaje z dolnego odcinka kanau maciczno-pochwowego (powstajcego ze zronicia dolnych powek przewodw przyrdnerczowych - Mllera), pocztkowo wysanego nabonkiem mezodermalnym. Do kocowego odcinka kanau wrasta nabonek endodermalny zatoki moczowo-

15

pciowej. W 4 m-cu nabonek ten wypenia wiato pochwy cakowicie, a take cz szyjki macicy. W 5 m-cu pojawia si wiato. Siga od ujcia zewntrznego macicy (ostium uteri externum)do ujcia zewntrznego w obrbie sromu. Stanowi przewd lecy porodkowo w miednicy, biegncy skonie od tyu i gry, ku przodowi i doowi. ciana przednia i tylna przylegaj do siebie. Ssiedztwo : ciana przednia jest zronita z tyln cian pcherza moczowego i cewk moczow przy pomocy tkanki cznej. ciana tylna jest oddzielona od przedniej ciany odbytnicy przez tkank czn przegrody odbytniczo-pochwowej (septum rectovaginale) i zagbienie odbytniczo-maciczne (excavatio rectouterina). ciana przednia pochwy jest krtsza ni tylna, std w miejscu otaczajcym ujcie macicy tworz si dwa sklepienia : przednie (fornix anterior) - mniejsze i pytsze oraz tylne (fornix posterior) - gbsze i wysze. Uwaga : sklepienie tylne jest pokryte otrzewn zagbienia odbytniczo-macicznego. W budowie wewntrznej wyrniamy warstwy : - bon luzow - bon miniow (warstwa okrna i poduna) - przydank cznotkankow Anatomicznie w pochwie wyrniamy dwie czci : - rdmiedniczn (pars intrapelvina) - przeponow (pars diaphragmatica) Znany jest take podzia na trzy odcinki : - grny (ssiaduje przez zagbienie odbytniczo-maciczne z odbytnic) - rodkowy (otoczony pasmami minia dwigacza odbytu) - dolny (przechodzi przez przepon moczowo-pciow midzy wizkami minia poprzecznego gbokiego krocza). W bonie luzowej pochwy widoczne s grupy zmarszczek (columnae rugarum), na og wyraniejsze na cianie przedniej. Unaczynienie i unerwienie : Pochwa otrzymuje unaczynienie za porednictwem parzystej ttnicy pochwowej od tt. macicznych i gazi pochwowych od tt. pcherzowych dolnych i odbytniczych rodkowych. Krew ylna odpywa do splotu ylnego maciczno-pochwowego i dalej y sromow wewntrzn do yy biodrowej wewntrznej. Chonka z grnej czci pochwy uchodzi do wzw chonnych biodrowych wewntrznych, a z dolnego odcinka do wzw chonnych pachwinowych powierzchownych. Unerwienie pochwy pochodzi ze splotu nerwowego maciczno-pochwowego. Krocze (perineum) Obszar ograniczony od tyu wierzchokiem koci guzicznej, od bokw wizadami krzyowoguzowymi, gaziami dolnymi kk. onowych i gaziami kk. kulszowych, a z przodu spojeniem onowym stanowi okolic kroczow (regio perinealis). W okolicy kroczowej wyrnia si wsze pojcie krocza (perineum), ktre siga od otworu odbytowego do narzdw pciowych zewntrznych. W przednim odcinku dno miednicy jest zamknite przez przepon moczowo-pciow (diaphragma urogenitale), rozpit miedzy spojeniem onowym, dolnymi gaziami koci onowych i gaziami koci kulszowych, dochodzc do guzw kulszowych. Przepona moczowo-pciowa ma ksztat trjkta, ktrego podstawa jest lini biegnc przez najszersz cz krocza midzy guzami kulszowymi. Linia ta dzieli okolic kroczow na dwa trjkty o wsplnej podstawie : przedni - trjkt moczowo-pciowy (trigonum urogenitale) oraz tylny - trjkt odbytowy (trigonum rectale) lub okolic odbytowa (regio analis).

Trjkt moczowo-pciowy (trigonum urogenitale)


W trjkcie moczowo-pciowym znajduje si przestrze midzypowiziowa, zawarta midzy doln powizi przepony moczowo-pciowej, a powizi powierzchown krocza (fascia perinei

16

superficialis). W przestrzeni tej znajduj si u mczyzny : ciaa jamiste prcia (corpora cavernosa penis), ciao gbczaste prcia (corpus spongiosum penis), pokrywajce je minie kulszowo-jamiste (mm. ischiocavernosi) i opuszkowo-gbczasty (m. bulbospongiosus), rozgazienia ttnicy sromowej wewntrznej, towarzyszce naczynia ylne i chonne oraz nerw sromowy. Powierzchownie na przeponie moczowo-pciowej le ciaa jamiste prcia i ich minie. Ciaa jamiste prcia (corpora cavernosa penis) biegn od guzw kulszowych, wzdu gazi kk. kulszowych, zbienie w kierunku spojenia onowego. Ciao gbczaste prcia (corpus spongiosum penis) ley w linii rodkowej krocza pod przepona moczowo-pciow. Z tyu jest grubsze, tworzc opuszk (bulbus penis), ku przodowi stopniowo cieczeje i ukada si midzy ciaami jamistymi prcia w rowku od dou. Kade ciao jamiste jest pokryte miniem kulszowo-jamistym (m. ischiocavernosus), ktry przyczepia si do guza kulszowego i biegnie na powierzchni przyrodkowej i dolnej ciaa jamistego przechodzc ostatecznie na grzbiet prcia. Misie opuszkowo-jamisty (m. bulbocavernosus) biegnie od rodka cignistego krocza i od szwu na dolnej powierzchni opuszki, w bok i ku przodowi otaczajc opuszk prcia oraz ciao gbczaste; cz wkien tego minia przechodzi na ciao jamiste prcia i w jego powi grzbietow. Unaczynienie okolicy pochodzi od ttnicy sromowej wewntrznej (a. pudenda interna), ktra biegnie w kanale sromowym, wzdu gazi k. kulszowej, nastpnie w kierunku spojenia onowego pod ciaem jamistym (odnog prcia) i pokrywajcym je miniem kulszowo-jamistym oraz dochodzi do przedniego brzegu przepony moczowo-pciowej. W zakresie okolicy moczowo-pciowej ttnica sromowa wewntrzna oddaje : 1. ttnic opuszki prcia (a. bulbi penis) - biegnie poprzecznie przez przepon do opuszki i wchodzi w ni. 2. ttnic cewki moczowej (a. urethralis) - wchodzi do ciaa gbczastego i dochodzi do odzi, gdzie zespala si z pozostaymi ttnicami prcia. 3. ttnica gboka prcia (a. profunda penis) - jest jedn z gazi kocowych t. sromowej wewntrznej; wchodzi w ciao jamiste tu przy przednim brzegu przepony. 4. ttnica grzbietowa prcia (a. dorsalis penis) - jest druga gazi kocow; pod spojeniem onowym przechodzi na grzbiet prcia i biegnie dobocznie do yy grzbietowej prcia. Nerw sromowy towarzyszy ttnicy sromowej wewntrznej i oddaje gazie miniowe do mini i skry krocza oraz narzdw pciowych zewntrznych (gazie mosznowe tylne i grzbietowe prcia). Trjkt odbytniczy (trigonum rectale) W trjkcie odbytniczym znajduj si doy kulszowo-odbytnicze. W linii rodkowej krocza, ok. 5 cm. od k. guzicznej ley odbyt (anus). Midzy odbytem a szczytem k. guzicznej biegnie wizado odbytowo-guziczne (lig. anococcygeum), ktre suy za przyczep m. dwigacza odbytu. Do przodu midzy odbytem i przepon moczowo-pciow znajduje si rodek cignisty krocza (centrum tendineum perinei). rodek cignisty krocza jest wsplnym cignem dla mini : 1). wkna przednie m. zwieracza zewntrznego odbytu 2). oba powierzchowne poprzeczne mm. krocza 3). m. poprzeczny gboki krocza 4). m. opuszkowo-gbczasty 5). czciowo m. dwigacz odbytu. Odbyt jest otoczony miniem zwieraczem zewntrznym (m. sphincter ani externus), ktry tworzy trzy warstwy uoone kolejno od skry w gb ku grze. Cz podskrna (pars subcutanea) ley tu pod skr i tworzy wyduony strzakowo owal, ktrego wkna krzyuj si ze sob przed i za odbytem. Cz rodkowa (pars media) siga od k. guzicznej i wizada odbytowo-guzicznego do rodka cignistego krocza. Cz gboka (pars profunda) otacza warstw okrn odbyt, przylegajc cile do minia zwieracza odbytu wewntrznego. Okolica sromowa mska (regio pudendalis masculinum) Okolica moczowo-pciowa przechodzi ku przodowi w okolic sromow (regio pudendalis), w ktrej

17

u mczyzn znajduj si : worek mosznowy wraz z zawartoci i prcie. Porodkowo na skrze krocza biegnie szew krocza (raphe perinei), ktry u mczyzny przechodzi w szew moszny(raphe scroti). Rozwj narzdw pciowych mskich zewntrznych : Z grnego, wikszego odcinka przedniej czci steku rozwija si pcherz moczowy oraz cewka moczowa pierwotna. Z dolnej czci steku powstaje zatoka moczowo-pciowa (sinus urogenitalis). Cz blisza zatoki znajduje si w miednicy (pars pelvina), natomiast cz dalsza (pars phallica) bierze udzia w wytwarzaniu wyrostka pciowego (phallus) (uwypuklenie dolnego odcinka ciany przedniej jamy brzusznej; powstaje z tzw. wzgrka stekowego). Rozwj zewntrznych narzdw pciowych rozpoczyna si okresem niezrnicowanym. W linii porodkowej wzgrka stekowego biegnie rowek stekowy, na dnie ktrego znajduje si bona stekowa. W tym czasie zstpujca z gry przegroda moczowo-odbytnicza zrasta si z brzegami rowka stekowego, oddzielajc cz przedni steku : moczowo-pciow, od czci tylnej : odbytniczej; dzielc rwnoczenie rowek stekowy na dwie czci : szczelin moczowo-pciow (fissura urogenitalis) i zagbienie odbytowe. Nastpnie cz przednia wzgrka stekowego rozrasta si w wyrostek pciowy (phallus), a jego wierzchoek w od wyrostka (glans phalli). Rwnoczenie szczelina moczowo-pciowa przedua si na tyln powierzchni wyrostka pciowego, a jej brzegi przeksztacaj si (rosnc) w fady pciowe (plicae genitales). Po obu stronach fadw pciowych uwypuklaj si skrne Way pciowe (tori genitales). U zarodka mskiego wyrostek pciowy przeksztaca si w prcie (penis). Way pciowe grubiej w zawizki moszny. Ku tyowi od zawizku prcia zrastajce si ze sob fady pciowe tworz krocze (perineum). Prcie (penis) Skada si z dwch cia jamistych i jednego ciaa gbczastego, otoczonych skr. Wszystkie trzy ciaa znajduj si w obrbie przestrzeni midzypowiziowej trjkta moczowo-pciowego. Ciaa jamiste tworz odnogi prcia (crura penis). S one przymocowane do gazi kk. kulszowych i gazi dolnych kk. onowych tkanka czn i pokryte miniami kulszowo-jamistymi. Na przeponie moczowo-pciowej ley ciao gbczaste, rozpoczynajce si opuszk (bulbus), otoczone miniem opuszkowo-jamistym. Ciaa jamiste prcia tworz w przestrzeni midzypowiziowej jego korze (radix) = cz ustalona (pars fixa). Ciaa jamiste cz si ze sob , ukadajc si ponad ciaem gbczastym. Prcie jest umocowane : 1). przez wizado wieszadowe prcia (lig. suspensorium penis) - biegnie od dolnej powierzchni spojenia onowego do grzbietu prcia. 2). wizado procowate prcia (lig. fundiforme penis) - odchodzi od kresy biaej powyej spojenia onowego, jako pasma powizi powierzchownej brzucha, przechodzc na prcie w postaci dwch odng, koczcych si w powizi gbokiej prcia. Cz ruchoma prcia (pars mobilis) zwisa pod spojeniem onowym do przodu od moszny (cz wiszca = pars pendula). Cz ruchoma prcia nosi take nazw trzonu prcia (corpus penis) i zawiera cewk moczow. Trzon jest zakoczony odzi (glans penis) utworzon przez zgrubienie i rozszerzenie ciaa gbczastego. od jest pokryta podwjnym fadem skry zwanym napletkiem (preputium). W odzi moemy wyrni : szczyt otaczajcy ujcie cewki moczowej, podstaw (zwan koron) i szyjk. Unaczynienie i unerwienie : Unaczynienie ttnicze pochodzi od : - ttnicy opuszki prcia - ttnicy cewki moczowej - ttnicy grzbietowej prcia - ttnicy gbokiej prcia - s to gazie t. sromowej wewntrznej. - do skry i oson prcia dochodz drobne ttnice mosznowe przednie, gazie tt. sromowych zewntrznych. yy prcia dzieli si na powierzchowne i gbokie. yy powierzchowne le na powierzchni prcia w jego powizi powierzchownej, biegnc od odzi do y sromowych zewntrznych. yy gbokie prcia zbieraj si w ciaach jamistych i gbczastym prcia, towarzyszc ttnicom okalajcym, uchodzc do nieparzystej yy grzbietowej prcia, ktra uchodzi do splotu ylnego pcherzowego.

18

Naczynia chonne rwnie dzielimy na powierzchowne i gbokie. Obie grupy naczy uchodz gwnie do wzw chonnych pachwinowych powierzchownych (take do biodrowych zewntrznych). Unerwienie ruchowe pochodzi od nerwu sromowego i jest przeznaczone dla mini cia jamistych oraz ciaa gbczastego. Unerwienie czuciowe pochodzi rwnie z nerwu sromowego (od nerww mosznowych tylnych i nerww grzbietowych prcia). Unerwienie autonomiczne pochodzi od splotu miednicznego, dochodzi wraz z ttnicami prcia). Okolica sromowa eska (regio pudendalis femininum) U kobiety krocze siga od odbytu do szpary sromowej (ograniczonej od tyu przez spoido tylne warg sromowych wikszych). W przestrzeni midzypowiziowej trjkta moczowo-pciowego znajduj si ciaa jamiste echtaczki (corpora cavernosa clitoridis) i opuszki przedsionka (corpora cavernosa bulbi vestibuli). Ciaa jamiste echtaczki tworz odnogi biegnce wzdu gazi dolnych kk. onowych. Odnogi te cz si pod spojeniem onowym w trzon echtaczki (corpus clitoridis). Odnogi s pokryte miniami kulszowo-jamistymi. Opuszki przedsionka s eskimi odpowiednikami ciaa gbczastego prcia. Le po obu stronach przedsionka pochwy. Kada opuszka dochodzi do cewki moczowej. Po stronie wewntrznej opuszka jest przykryta miniem opuszkowo-jamistym (m. bulbocavernosus). Jest to parzysty misie - rozpoczyna si w rodku cignistym krocza, pokrywa opuszk, dochodzc do bocznej powierzchni ciaa jamistego echtaczki, czciowo przechodzi pod echtaczk i czy z miniem strony przeciwlegej. Oba minie opuszkowo-jamiste wraz z miniem dwigaczem odbytu tworz ksztat wyduonej strzakowo cyfry 8. Koniec tylny opuszki przylega do gruczou przedsionkowego wikszego (glandula vestibularis major), odpowiednika gruczou opuszkowocewkowego u mczyzny. Koce przednie obu opuszek cz si ze sob. Ttnica sromowa wewntrzna w przestrzeni midzypowiziowej trjkta moczowo-pciowego oddaje gazie : 1). ttnic opuszki przedsionka (arteria bulbi vestibuli) 2). ttnic gbok echtaczki (a. profunda clitoridis) 3). ttnic grzbietow echtaczki (a. dorsalis clitoridis) Narzdy pciowe zewntrzne eskie Do narzdw pciowych zewntrznych eskich zaliczamy : - ujcie pochwy - ujcie zewntrzne cewki moczowej - wargi sromowe wiksze (powstaj z waw pciowych) - wargi sromowe mniejsze (powstaj z fadw pciowych) - echtaczk (powstaje z eskiego wyrostka pciowego) - wdzideko echtaczki - napletek echtaczki - gruczoy przedsionkowe wiksze - gruczoy przedsionkowe mniejsze - gruczoy przycewkowe - przedsionek pochwy (jest to w zasadzie przestrze) (powstaje ze szczeliny moczowo-pciowej, ktra rozwija si z czci przedniej zatoki moczowo-pciowej) - bon dziewicz - wzgrek onowy - opuszki przedsionka - spoido przednie warg sromowych - spoido tylne warg sromowych - wdzideko warg sromowych - gruczoy sutkowe Odpowiednikiem moszny u kobiety s wargi sromowe wiksze (labia pudendi majora). S to dwa fady skrne ktre z tyu cz si spoidem tylnym warg (commissura labiorum posterior), a z przodu spoidem przednim warg (commissura labiorum anterior). Ku przodowi wargi sromowe wiksze przechodz we wzgrek onowy (mons pubis). Przyrodkowo od warg sromowych wikszych znajduj si wargi sromowe mniejsze (labia pudendi minora), otaczajce od przodu dwiema odnogami echtaczk. Odnogi lece do przodu i powyej od echtaczki tworz napletek echtaczki (preputium clitoridis); lece do tyu i poniej

19

tworz wdzideko echtaczki (frenulum clitoridis). Wargi sromowe wiksze s oddzielone od mniejszych bruzdami midzywargowymi (sulcus nympholabialis). Unaczynienie : Zarwno wargi sromowe wiksze, jak i mniejsze s unaczynione przez ttnice wargowe tylne (aa. labiales posteriores), pochodzce od ttnicy sromowej wewntrznej i ttnice wargowe przednie (aa. labiales anteriores) od ttnic sromowych zewntrznych. Naczynia chonne uchodz do wzw chonnych pachwinowych powierzchownych.

You might also like