Podział ogólny:

1.Starożytny wschód:
- Egipt
- Mezopotamia
- Imperia Bliskowschodnie
2.Starożytna Grecja
- polityka
- Ateny & Sparta
- wojny grecko-perskie
- Aleksander Wielki
3.Starożytny Rzym
- początki
- społeczeństwo
- republika
- pryncypat/cesarstwo
- upadek
 Mezopotamia i Imperia Bliskowschodnie

Sumer (Ur, Uruk)

Akad (Sauron Wielki) XXIII w p n e

Sumero- Akad

Babilon Hammurabi (kodeks XVIII w p n e )

Asyria VIII-VI w p n e ( Asur 612 r p n e Niniwa)

Babilonia – Nabuchodonozor niewola babilońska Żydów

Persja- VI w p n e Cyrrus, Kambyzes, Dariusz

 Hebrajczycy

Abraham ( wybraniec Boga, droga narodu żydowskiego, zawarcie przymierza z Bogiem)

Wędrówka z Ur do Kanaan ( Ziemia obiecana)

Potomkowie (niewola egipska, zawiązywanie więzi w społeczności żydowskiej)

Mojżesz( Dekalog, wyjście z Egiptu)

Saul (XI w p n e pierwsze państwo Jerozolima)

Dawid (okres świetności państwa izraelskiego)

Salomon (świątynia Jerozolimska, arka przymierza )

I poł X w. p n e (rozpad
- północny Izrael (Samaria)
Cyrrus -południowy Juda (Jerozolima)

Nabuchodonozor (niewola babilońska)

Diaspora żydów
 Grecja

Społeczeństwo Aten: Społeczeństwo Sparty

Obywatele Obywatele
(prawa, obowiązki, współgospodarze poleis) [Spartiaci]
Wolni goście Wolni goście
[meriojkowie] [periojkowie]
(są wolni, ale nie uczestniczą w życiu społecznym)
Niewolni niewolnicy
(ludzie pozbawieni praw, własność obywateli najczęściej jako pomoc domowa) [heloci]

Polityka Aten: zgromadzenie ludowe zgromadzenie ludowe

[eklezja] [apella]
Monarchia (król+ archonci) - rada 500 (bule) - geruzja (2 króli+ 28 gerontów)
Oligarchia (areopag) - areopag - 5 eforów
- 621 r p n e prawo Drakona - stratedzy, urzędnicy
- 594 r p n e reformy Solona
Tyrania (jednostka)
- 561 r p n e zamach Pizystrata
Demokracja (obywatele ateńscy)
- 508 r p n e reformy Klejstenesa
 Wojny grecko-perskie

Persja- największe imperium na Bliskim wschodzie w starożytności, (barbarzyńcy)

Władcy:
- Cyrrus (imperium)
- Kserkses (największy wróg)
- Dariusz Wielki (Persepolis)

Bitwa data gdzie, kto przeciwko komu, wynik

Pod Maratonem 490 r p n e Maraton ( Związek Panhelleński), Datys ≠ Militades klęska Persji
(Persja) (Ateny)

Pod Termopilami 480 r p n e Termopile (Focyda) Leonidas≠ Kserkses klęska Sparty

(Sparta) (Persja)

Pod Salaminą 480 r p n e Salamina(wąwóz) Temistokles≠ Kserkses klęska Persji

(Ateny) (Persja)

Pod Platejami 479 r p n e Plateje (Tesalia) Pauzaniasz≠ Mardoniusz klęska Persji

(Sparta) (Persja)
Wojny peloponeskie

432 r p n e początek sporu, walka o dominacje miedzy Atenami a Spartą

 Aleksander Wielki

Zanim Aleksander to pojawia się Filip Macedoński czyli jego ojciec

Wielka ochota na zawładnięcie Grecją.
Demostenes wygłasza filipiki przeciwko Filipowi
Macedonia kraj barbarzyński na północ od Grecji czują się Grekami ale „Grecy” nie chcą ich przyjąć do siebie są uważani za barbarzyńców.

338 r p n e – bitwa pod Cheroneją klęska Greków, Filip Macedoński Panem Grecji, jednak krótko bo zostaje zamordowany.

Aleksander
- syn Filipa
- uczeń Arystotelesa
- marzy o pokonaniu Persji

Bitwa Data Istotne pojęcia

Pod Granikiem 334 r p n e Aleksander zwycięża

Pod Issos 333 r p n e Dariusz przegrywa

Pod Gaugemalą 331 r p n e Dariusz is death, Persja upada

323 r p n e – kres imperium Aleksandra

I test powtórzenie:

Postacie
Homo sapiens –(łac. Człowiek rozumny właściwy) człowiek współczesny, gatunek wykształcił się podczas migracji ponad 100 tys. lat temu
Menes – faraon Górnego Egiptu, dokonał podboju Dolnego Egiptu i zjednoczenia obu części ze stolica w Memfis, ok. 3100 r.p.n.e., założyciel
pierwszej dynastii egipskiej i protoplasta Starego Państwa
Cheops – inaczej Chufu, faraon egipski, dla którego wybudowano w Gizie największą piramidę
Ramzes II – faraon w okresie Nowego Państwa, za jego rządów rozegrała się bitwa pod Kadesz (ok. 1286 r. pne), w wyniku której Egipt utracił
panowanie nad Syrią.
Sargon Wielki – ( XXIV-XXIII w. pne) semicki władca, założyciel dynastii i twórca imperium akadyjskiego, uważany za twórcę pierwszego w
dziejach świata imperium.
Sargon II - władca Asyrii, w wyniku przewrotu wojskowego w czasie oblężenia Samarii obalił Salmanasara V, założyciel dynastii Sargonidów.

Nabuchodonozor II – król Babilonii, Jego panowanie było okresem hegemonii państwa chaldejskiego na Bliskim Wschodzie,
Dążył do podboju Egiptu, ale bez skutku. poprowadził wojska babilońskie na Jerozolimę, miasto zostało zburzone przez
Babilończyków, a większość mieszkańców uprowadzono do Babilonu (początek niewoli babilońskiej Żydów) za jego panowania
państwo przeżywało szczyt świetności.

Abraham – protoplasta narodu hebrajskiego, zawiera przymierze z Bogiem, prowadzi naród wybrany do ziemi obiecanej,
Kanaan

Cyrus Wielki - król Persji , pokonując Medów rozpoczął ekspansję perską, zakończył niewolę babilońską Żydów, za jego panowania Persją
zajęła Babilon. Znany nie tylko z wielkich osiągnięć militarnych, lecz także z tolerancji i sprawiedliwości.
Kambyzes – syn i następca Cyrusa Wielkiego, był zastępcą ojca dla zachodniej części imperium, rezydował w podbitym Babilonie, gdy został
królem podbił Egipt i zapoczątkował pierwsze panowanie perskie w Egipcie, próbował opanować Etiopię, ale bez skutku.
Dariusz I – władca perski, „król królów”, zorganizował sprawnie działający aparat państwowy zarządzający największą monarchią ówczesnego
świata, zorganizował administrację państwową, wprowadził własną monetę (darejki) i system podatkowy. Podjął działania w kierunku
kodyfikacji prawa. Powrócił do tolerancyjnej polityki Cyrusa II (podbite kraje nie mają statusu zdobyczy Persów, ale niezależnych królestw
złączonych osobą Króla Królów).
Mojżesz - przywódca Izraelitów w okresie ich wyjścia z Egiptu i wędrówki do Ziemi Obiecanej, dostał od Boga Dekalog
Hammurabi – król Babilonu, podbił miasta-państwa Sumeru i Akadu, tworząc potężne imperium babilońskie, autor kodeksu Hammurabiego
(XVIII w.pne, kara odpowiada przewinieniu)
Saul - pierwszy król Izraela i Judy. zginął w jednej z wielu bitew z Filistynami na wzgórzach Gilboa. Poprzednik Dawida. Powołany przez
proroka Samuela na wodza; dokonał zjednoczenia plemion izraelskich.
Dawid – król Izraela, ojciec Salomona, ojciec rodu Dawidytów. podbił Filistynów, Syjon uczynił swoją rezydencją, a z Jerozolimy stworzył
głównym ośrodek religijny i stolicę Izraela.
Salomon - król Izraela, syn i następca króla Dawida. Swój dwór uczynił ośrodkiem kultury, głównie literatury. Według tradycji biblijnej słynął z
mądrości. Na lata jego panowania przypada największa świetność monarchii hebrajskiej (X w. pne), wybudował w Jerozolimie świątynię, zwaną
później pierwszą świątynią jerozolimską, doprowadził do przeniesienia Arki Przymierza do pierwszej Świątyni.
Aaron - starszy brat i pomocnik Mojżesza, będący pierwszym dziedzicznym arcykapłanem z pokolenia Lewiego, razem z bratem wyprowadzał
Żydów z Egiptu
Jozue – inaczej Jezus, jeden z proroków w religii żydowskiej.
Amenhotep –
Totmes III - faraon z okresu Nowego Państwa, twórca potęgi Egiptu, zorganizował 16 wypraw wojennych do Syrii , przesunął granicę państwa
do Eufratu. Przyczynił się do rozwoju gospodarki, Pochowany w Dolinie Królów.
Assurbanipal – król, ostatni prawdziwie wybitny władca Asyrii. Za jego rządów państwo dotarło do szczytu swej potęgi, posiadając rozległe
terytorium oraz silną armię. Mimo rozruchów wewnętrznych Assurbanipal utrzymał jedność państwa i granice od Zatoki Perskiej do Morza
Śródziemnego. Oprócz osiągnięć militarnych Asyria za czasów tego władcy przeżywała także rozkwit kulturalny – wtedy powstały
najpiękniejsze dzieła sztuki, a z rozkazu króla zbudowano ogromną bibliotekę w Niniwie (ponad 30 tysięcy glinianych tabliczek z pismem
klinowym).

Wydarzenia
ok 10 tys lat pne – początek rewolucji neolitycznej
ok. 3100 pne – zjedn0oczenie Egiptu w wyniku podboju Dolnego przez Górny, początek Starego Państwa
III/II tysiąclecie pne – kres cywilizacji Sumeru w Mezopotamii, początki Asyrii i Babilonu
XVIII w pne – kodyfikacja prawa Babilony przez Hammurabiego
XIII w pne – bitwa pod Kadesz, porażka Egipcjan – Hetyci odbierają im Syrię
VIII- VII w pne – podbój Babilonu, Syrii, Izraela i Egiptu przez Asyrię
612 r pne – podbój Niwy przez Medów i Chaldejczyków – upadek imperium asyryjskiego
587 r pne – zdobycie Jerozolimy przez Nabuchodozonora, niewola babilońska,
555 r pne – Cyrus II pokonuje Medów – początek ekspansji perskiej
538 r pne – zezwolenie Cyrusa na powót Żydów do Judei, koniec niewoli babilońskiej
Cywilizacja – forma organizacji społ. Której najważniejszymi elementami są: sposób rządzenia, co stanowi daną grupę(ród, miasto, państwo,
plemię), podziały społeczne(kto rządzi, a kto podlega władzy), wszelki dorobek materialno-duchowy. Dla przykładu cywilizacja Sumer
zamieszkująca miasto Ur w 4 tys. p.n.e.

Kultura- [łac. colore- uprawiać] ogół wytworu ludzkiego z prostym podziałem na materialną(praktyczne umiejętności wytwory),
duchową(sztuka, wiedza, filozofia).

Paleolit- era prehistoryczna starsza epoka kamienia rozpoczęła się ok. 2 mln lat temu, najstarszy i najdłuższy etap w dziejach rozwoju ludzkości.

Neolit- końcowy okres epoki kamienia najwcześniej na początku IX tys. p.n.e. na terenach Żyznego Półksiężyca.

Osadnictwo- proces zajmowania podziału i użytkowania terenu obejmujący również wszelkie działalności na danym terenie takie jak uprawa
roli, hodowla, zwierząt, budowa osad. Niezbędne czynniki to teren, ludność, kultura.
• Stałe- np. miasta, osady.
• Okresowe- np. przenoszenie się ludow koczowniczych z miejsca na miejsce.

Rewolucja neolityczna- ok. 10 tys. p.n.e. długotrawałe przejście od sposobu zdobywania pożywienia zbieracko-łowieckiego do rolniczo-
hodowlanego. Najszybciej dokonany na bliskim wschodzie gdzie udomowiono bydło i wykorzystane tereny pod uprawę. Człowiek odkrył
osiadły tryb życia(zakładanie pierwszych miast), zaczął realizować się w swojej specjalizacji(podział pracy), poznał handel, zaczął organizować
się w grupie(stratyfikacja społ.). Głównym skutkiem było wynalezienie pisma, w celu ułatwienia zapamiętywania informacji i spisania ich.

Semici- ludy używające mieszanki wielu języków w tym hebrajskiego oraz arabskiego(grupa języków semickich) dokonali podboju
Mezopotamii na przełomie III i II tys. p.n.e.

Pismo klinowe- powstałe podczas panowania cywilizacji Sumeryjskiej, sposób pozostawiania znaków za pomocą rylca (ślad wydłużonego
trójkąta[klina]).

Hieroglify- system znaków przedstawianych głownie na papirusach przez Egipcjan.

System irygacyjny- system kanałów nawadniających i wyrównujących poziomy rzek takich jak w przypadku Egiptu- Nil oraz w
Mezopotamii(Eufrat i Tygrys).

Charyzma- zespól cech wyróżniających władcę uznających go za wyższego od ludzi, cechy te uważane były za dar boży. (np. Egipt- faraon)

Politeizm- wiara w wielu bogów (np. Egipt, Mezopotamia, Grecja).

Monoteizm- wiara w tylko jednego Boga (religia żydowska)

Dualizm religijny- dwoistość zwykle oparty na zasadzie przeciwiństw (np. Persja Bóg dobry- Ormuzd Bóg zły- Aryman).

Synkretyzm- zdolność łączenia się ze sobą.

Antropomorfizm- przypisywanie przyrodzie lub bogom cech ludzkich, przedstawienia w sztuce.

Zoomorfizm- przedstawienia Bogów jako zwierzęta (np. Horus w Egipcie jako sokół)

Stare Państwo- okres w dziejach Egiptu ok. 3100 r.- XXIII w p.n.e. stolica Memfis faraon zwany Menesem, wykształcenie się administracji,
piramidy, kult Faraona jako Boga i bezwzględnego despotycznego władcy, kontrola państwa przez armię, kres wojny domowe

Średnie Państwo- okres w dziejach Egiptu ok. 2050r. p.n.e.- XVI w. pn.e. stolica Teby, kult Boga Amona, organizacja armii, liczne podboje, kres-
najazd Hyksosów.

Nowe Państwo- okres w dziejach Egiptu ok. XVI w. p.n.e.- XI w. p.n.e. odsunięcie Hyksosów od władzy, XV w( szczyt potęgi Egiptu [Totmes
III]), [Ramzes II] XIII w p.n.e. Bitwa pod Kadesz(klęska), umocnienie pozycji kapłanów, próba monoteizmu przez Amenhotepa (kult
Atona)[nieudana],1200 lat p.n.e. wielka fala najazdów.

Piktogramy- pierwsze prymitywne proste rysunki - na oznaczanie rzeczy głowniu w celu usprawnienia prowadzenia rachunków.

Ideogramy- symbole rysunkowe oznaczające pojęcia abstrakcyjne, niematerialne.

Pismo fonetyczne- system znaków kodujący brzmienie dźwięku np. pismo klinowe.

Rydwan- bojowy zaprzęg konny użyty m.in. w czasie najazdu Hyksosów na Egipt nadając kres istnieniu Średniego Państwa.

Satrapa- namiestnik prowincji w staroż. Persji, był głownym urzędnikiem państwowym(podatki) oraz później zarządzał wojskiem.

Satrapie- podatkowo-wojskowe jednostki administracyjne w staroż. Persji za czasów króla Dariusza I.

Hyksosi- lud, który w XVIII w. p.n.e. dokonał najazdu na Egipt dając tym samym kres istnieniu Średniego Państwa.

Akadowie- semicki lud, który ok. 2300 r. p.n.e. zakończył okres dominacji Sumerów w Mezopotamii oraz przejął ich osiągnięcia cywilizacyjne,
po raz pierwszy zastosowali łuk.

Hetyci- lud indoeuropejski, który w XIII w. p.n.e. pokonał Egipcjan pod dowództwem Ramzesa II w bitwie pod Kadesz. Zastosowanie żelaza do
produkcji broni.

Sumerowie- lud który stworzył cywilizację osiedlając się na terenie Mezopotamii i budując miasta-państwa takie jak Ur, Uruk, miał liczne
osiągnięcia cywilizacyjne.

Sumero-Akadu- lud ten powstał po stopieniu się ze sobą Sumerów i Akadów w Mezopotamii na przełomie III i II tys p.n.e.

Amoryci- semiccy najeźdźcy dający początek Asyrii i Babilonowi.

Indoeuropejczycy- wielka grupa ludów wyodrębniona na podstawie podobieństwa języka.

Deifikacja- ubóstwianie wybitnego człowieka uczynienie go Bogiem np. Egipt faraon jako Bóg.

Chaldejczycy- określenie na mieszkańców Babilonu.

Medowie- lud zamieszkujący Wyżynę Irańską, sprzymierzony z Babilończykami.

 Kodyfikacja- zebranie i spisanie przepisów prawnych, najstarszy kodeks XVIII w. p.n.e. Hammurabi w Babilonie.

Dekalog- dziesięcioro przykazań, które Mojżesz otrzymał od Boga na kamiennych tablicach na górze Synaj, po wyjściu z Egiptu.

Hegemonia- przewodnictwo jednego państwa nad drugim, wiąże się z rywalizacją dwóch najsilniejszych państwa.(np. Egipt kierował i
dominował innymi państwami na Bliskim Wschodzie).

Tora- prawo dla wyznawców Jahwe stanowiące 5 pierwszych ksiąg Biblii

Mesjasz- potomek królewskiego rodu Dawida, na którego przybycie czekają Izraelici. Ma on przywrócić dawną świetność ich państwu.

Prorok- posłaniec Boga Jahwe, który miał przekazywać Hebrajczykom słowa ich Boga i starać się ich nawracać.

Egipt Dolny- kraina staroż. Egiptu obszar położony w delcie Nilu.

Egipt Górny- kraina staroż. Egiptu

obszar poniżej Dolnego Egiptu Az do Asuan.

Mezopotamia- Międzyrzecze kraina na Bliskim Wschodzie położona w

dorzeczu dwóch rzek Eufratu i Tygrysu.

Asyria- staroż. państwo w płn. Mezopotamii (czerwona kropka)

A
 Babilon- staroż. miasto w Mezopotamii nad Eufratem.
(zielone A)

Synaj- góra, na której Mojżesz otrzymał tablice z przykazaniami Bożymi.(niebieska gwiazda)

B Niniwa
A Ur- starożytne miasto-państwo założone przez Sumerów, z którego pochodził Abraham.
Assur
Kadesz
Uruk- starożytne miasto-państwo w Sumerze ważny ośrodek polityczno-religijny.
Uruk
Ur
C D Niniwa- starożytne miasto leżące nad wschodnim brzegiem Tygrysu, jedna ze stolic asyryjskich.
Assur- starożytne miasto leżące nad Tygrysem w Asyrii

Jerozolima- położona w pobliżu Morza Śródziemnego oraz Morza Czerwonego. (niebieska linia). Znana ze
Świątyni Salomona dzisiaj pozostała jedynie Ściana Płaczu.

Kadesz- staroż. miasto znane z bitwy pod Kadesz w XIII w. p.n.e.

Eufrat(A) i Tygrys(B)- dwie główne rzeki stanowiące wyznacznik uprawy roli w Mezopotamii.

Nil(C)- głowna rzeka decydująca o funkcjonowaniu Egiptu.

Teby- stolica Średniego Państwa egipskiego wiązana z kultem Boga Amona. (różowa linia)

Memfis- stolica Starego Państwa egipskiego na północy Egiptu. (żółta linia)

Morze Czerwone(D)- położone miedzy Egiptem a Półwyspem Arabskim.

Kanaan- staroż. kraina na wschodnim wybrzeżu Morza Śródziemnego południowa część jako Ziemia Obiecana
Izraelitom przez Jahwe.

A Państwo żydowskie- staroż. państwo istniejące na Bliskim Wschodzie.

 Samaria(A)- staroż. stolica północnego Izraela oraz kraina geograf.
B
Judea(B)- kraina po rozpadzie Izraela południowa ze stolicą w Jerozolimie
Syjon- wzgórze w Jerozolimie gdzie podobno król Dawid umieścił Arkę Przymierza.

Persja- imperium na Bliskim Wschodzie.

Persepolis- miasto w staroż. Persji założone przez Dariusza I. (niebieska literka)

A
 Grecja- skrót

k. minojska e. Archaiczna e. hellenistyczna

• Pałace monarsze - VIII-VI w p n e - związek koryncki

• Minos - pierwsze igrzyska 776 p n e - podboje Aleksandra
• Kreta - Iliada, Odyseja - okres po Aleksandrze
• Pismo linearne A - kolonizacja, Wielka Grecja - 338 (po bitwie pod
• III tys p n e - prawo Drakona 621 r p n e Cheroneją- I w p.n.e)
- reforma Solona 594 p n e
k. mykeńska - zamach Pizystrata 561 p n e
• Mykeny - reforma Klejstenesa 508 p n e
• Pismo linearne B - związek peloponeski 550 p n e
• Achajowie i Jonowie

Wieki ciemne e. klasyczna

• Dorowie
• Degrengolada społ-ekonom.
• Wykształcenie się polis
- V-IV w p n e
- powstanie w miastach jońskich 500 r p n e
- wojny grecko-perskie
- związek morski 478 r p n e
- wojny peloponeskie
- bitwa pod Cheroneją 338 r p n e kończy epokę
 Rzym

Początki:

Remus& Romulus ------------------------- 753 p. n e.

Rzym powstał w 753 p. n. e. nad rzeką Tyber. Miejsce było zresztą szczęśliwie dobrane. Znajdowała się tu najwygodniejsza, przeprawa rzeczna, musiała więc prowadzić tędy
droga wiodąca do nadbrzeżnych salin, miejsca pozyskiwania soli, niezbędnej dla górskich plemion sabelskich zajmujących się hodowlą bydła i owiec.
Droga ta prowadziła zarazem w kierunku miast południowej Etrurii. Zakole Tybru tuż przy wyspie dawało wygodny port, do którego przybijać mogły fenickie i greckie statki
z towarami różnego rodzaju. Innymi słowy było to wymarzone miejsce na ośrodek handlowy. Zamieszkiwali go Latynowie. Osada palatyńska połączyła się z drugą wioską,
zamieszkałą przez Sabinów, skupioną na zboczach Kwirynału i Kapitolu. Oddzielające te dwie wspólnoty bagno zasypano i w ten sposób powstało Forum Romanum.

Początki państwa rzymskiego

Przez pierwsze 250 lat swego istnienia Rzym był monarchią. Za panowania rodu Tarkwiniuszy osiągnął pozycję jednej z najpotężniejszych monarchii na Półwyspie
Apenińskim. W mieście krzyżowały się wówczas różnorakie wpływy kulturowe. Przodowała przede wszystkim kultura etruska, ale nie brakowało również wpływów
greckich i fenickich. Mimo połączenia nie zaniknął odrębny język i kultura latyńska. Wręcz przeciwnie – stanowiły one o odrębności Rzymu w porównaniu z innymi
ośrodkami miejskimi na terenie Italii.
 Społeczeństwo:

Republika:

Nobilowie
majętni
Ekwici

Nowi Ludzie (prawa do urzędów)

Plebejusze (przeciętni)

Proletariat ( na skraju nędzy)

Cesarstwo:

Honestiores
(bogaci, lepsi)

Humiliores
(biedni, gorsi)
Republika:

509 r p n e – 31 r p n e

Daty:

509 p.n.e.- obalenie Tarkwiniusza Pysznego ostatni król Etruski początek republiki
IV w p.n.e. prawo do konsulatu dla plebejuszy
ok 450 p.n.e. Prawo Dwunastu Tablic
264-241 p.n.e. - I wojna punicka
218-202 p.n.e.- II wojna punicka
- 217 - bitwa nad Jeziorem Trazymeńskim (Hannibal contra Rzym)
- 216 - bitwa pod Kannami
- 202 - bitwa pod Zamą (Scypion Afrykański contra Hannibal) (Hannibal sromotna klęska)
197 p.n.e. bitwa pod Kynosskefalai (zwycięstwo Rzymu nad Macednią)
149-146 p.n.e.- III wojna punicka
133 p.n.e.- prowincja Azja częścią Rzymu
- początek kryzysu republiki
133-123 p.n.e- reformy braci Grakchów (parcelacja ziem)
II/I w p.n.e.- reforma Mariusza (armia zawodowa)
lata 80-te I w. p.n.e. - dyktatura Sulli(zgładzenie buntu w Italli, listy proskrypcyjne)
73 r p.n.e.- powstanie Spartakusa (zgładzony przez Krassusa)
lata 60-te I w. p.ne.- Pompejusz pokonuje wszystkich wschodnich wrogów Rzymu
60 r. p.n.e.- zawiązanie pierwszego triumwiratu (Juliusz Cezar- Krassis-Pompejusz)
lata 50-te I w. p.n.e- Juliusz Cezar podbija Galię
49 r. p.n.e- zajęcie Rzymu przez Juliusza przekorczenie Rubikonu
44 r. p.n.e. zamordowanie Juliusza Cezara
II triumwirat przeciwnicy zamordowanego cezara(Marek Antoniusz- Marek Lepidus- Gajusz Oktawiusz)
42 r. p.n.e.- bitwa pod Filipii (senat contra triumwirat)
31 r. p.n.e.- bitwa pod Akcjum (Oktawian zwycięski contra Kleopatra i Antoniusz)
- umowny kres repulbiki rzymskiej
Pryncypat cesarstwo
do 150 r n.e - pax romana (pokój rzymski)
64 r - Pożar Rzymu oraz pierwsze prześladowania chrześcijan przez Nerona
I i II w n.e.- złoty wiek cywilizacja cesarstwa rzymskiego
298- 305- walka z kościołem prowadzona przez Dioklecjana
313- Konstantyn Wielki wydaje edykt mediolański
325- sobór powszechny w Nicei (konstantyn Wielki)
378 - bitwa pod Adrianopolem (zwycięstwo Gotów)
381- Teodozjusz Wielki (chrześcijaństwo religią panująca w Imperium)
406/407- najazdy ludów barbarzynskich na Galię
410- pierwsze zdobycie Rzymu przez wodza Gotów Alaryka
451- bitwa na Polach Kataluńskich(Aecjusz zwycięża Hunów)
455- Wandalowie zdobywają Rzym
476- zdetronizowanie Romulusa Augustusa
- upadek zachodniego cesarstwa Rzymskiego
- umowny kres starożytności

Chronologia Cesarstwa Rzymskiego

Kto ? Wiek Co jest ważne?
Oktawian August I p.n.e./I n.e. pierwszy władca cesarstwa,
tytuł Augustusa
Tyberiusz I w n.e. lata ukrzyżowania Chrystusa
Neron II poł. I w n.e. pożar Rzymu, pierwsze
prześladowania Chrześcijan
Hadrian I poł. II w. n.e. kres podbójów, wał Hadriana
Marek Aureliusz II poł. II w.n.e filozof stoicki, liczne wojny
Karakalla I poł. III w n.e. nadanie obywatelska całej
wolnej ludności Rzymu
Dioklecjan III/IV w n.e. koniec pryncypatu, dominat
prześladowanie chrześcijan,
walka z kościołem
Konstantyn I Wielki I poł IV w. n.e. edykt mediolański, sobór Nicea
Konstantynopol jako II stolica
Rzymu
Teodozjusz Wielki II poł IV w.n.e. chrześcijaństwo- Rzym
wschodni i zachodni
Romulus Augustulus V w. ostatni władca, detronizacja przez Odoakera
Powtórka z testu o Rzymie:
Postacie:

Remus i Romulus i legenda- bracia z legendy o założeniu Rzymu

przodkowie Eneasza, wnukowie Alba Longa, zamach
stanu, bratobójstwo, Romulus zabija Remusa i zakłada
Rzym 753 r. p.n.e.

*ab urbe condita (przed założenie Rzymu)

sposób liczenia lat od daty lege
ndarnego założenia Rzymu
50 r ab urbe condita 753- 50 - 703 r

Tarkwiniusz Pyszny- ostatni z królów Etruskich

Pyrrus- kojarzony z podbojami Italii
Hannibal- wielki wódz Kartaginy, strateg, wielkie ogniwo wojen punickich
Scypion Afrykański- wódz rzymski, który pod Zamą pokonał Hannibala
Gajusz Mariusz- reformator armii rzymskiej, armia zawodowa
Bracia Grakchowie- reofmatorzy parcelacja ziem
Sulla, Krassus, Pomepjusz, Juliusz Cezar - patrz daty!
Poncjusz Piłat- namiestnik Rzymu w Jerozolimie
Herod- król mianowany przez Pompejusza
Dioklecjan, Konstantyn, Teodozjusz, - patrz daty!
Atylla- wielki wódz Hunów bicz boży
Alaryk- wodz Gotów
Genzeryk- wodz Wandalów
Aecjusz- wodz armii Rzymskiej który zadał klęskę Hunom na Polach Kataluńskich
Leon Wielki- papież, który uratował Rzym dwukrotnie raz całokowicie raz połowicznie, całkowicie przed Hunami, połowicznie przed Wandalami
Odoaker- zdetronizował cesarza Romulusa Augustulusa
Pojęcia:
plemiona Italskie- pierwsze ludy zamieszkujące Rzym, Sabinowie, Latynowie
republika- ustrój panujący w Rzymie odok. 508 - 31 r p.n.e.
wybór osób rządzących na kadencje (określony czas)
patrycjusze- człon społeczeństwa obywatelskiego, rody arystokratyczne, będące blisko króla, wchodzą w skład komicji
plebejusze- człon społeczeństwa obywatelskiego z mniejszymi prawami początkowo, posiadają przywileje obywatelskie
komicje- zgromadzenia obywateli(patrycjusze + plebejusze),
wybieranie urzędników
konsul- osoba sprawująca władzę wykonawczą, kontrulująca społeczeństwo i armię, 2 osoby w Rzymie)
pretor- główny prawnik Rzymu
cenzor- urzędnik sporządzający listy senatorów i obywateli, dbający o obyczje i moralność w Rzymie
edyl- główny urzędnik dbający o ład i porządek, ogranizator igrzysk
kwestor- poborca podatków,"minister finansów"
senat- byli urzędnicy wchodzą w skład senatu, zatwierdzanie decyzji konsula, kierowanie polit. zagraniczną, zwierzchnictwo nad armią
trybun plebejski(ludowy)- urząd dbający o interesy plebejuszy
dyktator- osoba,które przekazuje się władzę na pół roku podczas zagorożenia, konfliktu
Prawo Dwunastu Tablic- spisane od 450 r. p.n.e. piersze spisanie prawa rzymskiego
wojny punickie- 3 wojny między Rzymem a Kartaginą
latyfundie- wielkie majątki ziemskie patrycjuszy
Społeczeństwo Rzymu Republika:
- Nobilowie- majętni patrycjusze i plebejusze sprawujący urzędy
- Ekwici- bogacze , patrycjusze+plebejusze
-Nowi ludzie- zyskują prawo do urzędów, zdobycze materialne
- Dekwiani- elita w prowincjach po za Rzymem
- plebejusze- przeciętni, nie zbyt majętni ludzie
- proletariat- najbiedniejsi, na skraju nędzy i ubóstwa
Społeczeństwo Rzymu ogólem Cesarstwo:
- Homestiores - społeczeństwo lepsze, bogacze
- Humilores - społeczeństwo biedne, gorsze
triumwirat- związek pomiędzy trzema cesarzami,w celu ratowania państwa
pryncypat- ustrój panujący na zasadzie, że jednej obywatel jest ważniejszy od pozostałych
Ichthys- znak ryby chrześcijaństwa pierwsze litery Jezus Chrystus Boży Syn Zbawiciel
Chi Ro- znak na piśmie świętym P z krzyżem, logotyp Chrystusa
gminy, biskupstwa,arcybiskupstwa- pierwsze ośrodki chrześcijaństwa, stopniowo zwiększające swoj zasięg
edykt mediolański- 313 r. wydany przez Konstantyna Wielkiego wolność wyznania chrześcijaństwa
sobór w Nicei- 325 r. potępienie teologii araińskiej, ujednolicenie chrześcijaństwa
barbaryzacja-napływ barbarzyncow do Rzymu, osiedlania się i dołączenie do armii rzymskiej
runy- specyficzne pismo germańskie, posiadało moc magiczną