Zrównanie

 i  podniesienie  wieku  
emerytalnego    
 Materiał  informacyjny  –  rozszerzony  i  uzupełniony    

Warszawa,  23  lutego  2012  

• 1  
SPIS TREŚCI

RAPORT PODSTAWOWY – SLAJDY 3 - 27

MATERIAŁY DODATKOWE

DEMOGRAFIA – SLAJDY 28 - 33

ZMIANY NA RYNKU PRACY – SLAJDY 34 - 44

GOSPODARKA I FINANSE PUBLICZNE

GOSPODARKA I FINANSE PUBLICZNE
– SLAJDY 45 - 48

Od zespołu redagującego:
Celem niniejszego raportu jest odpowiadanie na najważniejsze pytania pojawiające
się w debacie na temat reformy emerytalnej. Z tego względu będzie on
sukcesywnie uzupełniany o materiały odnoszące się do najważniejszych kwestii
podnoszonych w toku konsultacji społecznych.
2  
Globalny  kontekst  proponowanych  zmian  

•  Od  lat  90.  XX  wieku  prawie  wszystkie  kraje  UE,  ale  także  
USA,  Japonia  i  Kanada  podnoszą  wiek  emerytalny.    
•    Kryzys  zadłużenia  pokazuje,  że  niebilansujące  się  systemy  
emerytalne  nie  mogą  być  dłużej  finansowane  długiem.  
•  Dłuższa   aktywność   zawodowa   oraz   zrównanie   wieku  
e m e r y t a l n e g o   k o b i e t   i   m ę ż c z y z n   s ą   w ś r ó d  
najważniejszych   rekomendacji   Komisji   Europejskiej   w  
tzw.  białej  księdze  emerytur,  opublikowanej  16  lutego.    

3  
Kluczowe  przyczyny  zrównania  i  podniesienia  wieku  emerytalnego  
1    Rośnie  dysproporcja  między  liczbą  osób  w  wieku  produkcyjnym  i  emerytalnym,  ponieważ:  

–  Polacy  żyją  dłużej,  

–  spada  liczba  narodzin,  
–  coraz  więcej  Polaków  dłużej  się  uczy.  
2    Od  1999  r.  Polacy  w  większości  sami  gromadzą  kapitał  na  swoją  emeryturę,  a  wydłużająca  się  
długość  życia  powoduje,  że  pracują  krócej  na  każdy  rok  pobierania  emerytury,  co  przekłada  się  na  
niższe  świadczenia  emerytalne.  
3    Konieczność  równoczesnego  utrzymywania  starego  i  nowego  systemu  emerytalnego  powoduje  
pogłębienie  się  dysproporcji  wpłat  i  wypłat.  Deficyt  systemu  emerytalnego  wzrośnie  z  40  mld  zł  w  
2013  r.  do  70  mld  zł  w  2030  r.  (ceny  stałe  2012  r.,  w  cenach  bieżących:  41  mld  i  106  mld).  
4      Polska  należy  do  krajów,  w  których  najwcześniej  przechodzi  się  na  emeryturę,  co  dotyczy  
szczególnie  kobiet.  Jest  jednym  z  ostatnich  krajów  UE,  który  nie  podniósł  wieku  emerytalnego  
przynajmniej  do  65  lat  zarówno  dla  kobiet,  jak  i  mężczyzn.  

5      Światowy  kryzys  pokazuje,  jak  kosztowne  i  bolesne  dla  obywateli  może  być  finansowanie  deficytu  
pożyczkami  na  rynku  finansowym.  
6    Alternatywą  dla  niepodnoszenia  wieku  emerytalnego  jest    wzrost  obciążeń  podatkowych  lub  
drastyczne  obniżanie  emerytur.  Oba  działania  prowadziłyby  do  obniżenia  poziomu  życia  i  utraty  
konkurencyjności  przez  polską  gospodarkę.  

4  
Polska  ma  prawie  najniższy  wiek  przejścia  na  emeryturę  w  Europie1,  
w  szczególności  dla  kobiet  
Wiek  emerytalny  w  2040  roku2  
Kobiety   Mężczyźni  

Dania   70,0   70,0  

Włochy   68,6   68,6  
Finlandia   68,0   68,0  
Irlandia   68,0   68,0  
Niemcy   67,0   67,0  
Szwecja   67,0   67,0  
Hiszpania   67,0   67,0  
Holandia   67,0   67,0  
Wielka  Brytania   67,0   67,0  
Francja   67,0   67,0  
Czechy   66,5   66,5  
Estonia   65,0   65,0  
Węgry   65,0   65,0  
Austria   65,0   65,0  
Belgia   65,0   65,0  
Portugalia   65,0   65,0  
Litwa   65,0   65,0  
Cypr   65,0   65,0  
Malta   65,0   65,0  
Grecja   65,0   65,0  
Luxemburg   65,0   65,0  
Rumunia   63,0   65,0  
Bułgaria   63,0   65,0  
Łotwa   62,0   62,0  
Słowacja   62,0   62,0  
Słowenia   61,0   63,0  
Polska   60,0   65,0  

1  Według  aktualnego  stanu  prawnego,  biorąc  pod  uwagę  docelowy  wiek  emerytalny.  
2  Dodatkowo  niektóre  kraje  wprowadziły  odstępstwa,  np.  ze  względu  na  długi  staż  pracy.   5  
Źródło:  European  Commission,  Economic  Policy  Commi:ee,  Working  Group  on  Ageing  Popula@ons  and  Sustainability,  2011.  
Zdecydowana  większość  państw  UE  zrównała    wiek  emerytalny    
dla  kobiet  i  mężczyzn  (wg  stanu  na  2020  rok)  
Kraje,  w  których  zrównano  wiek  
emerytalny  dla  kobiet  i  mężczyzn1    

Kraje,  w  których  nie  zrównano  wieku  

emerytalnego  dla  kobiet  i  mężczyzn1    
Szwecja  

Finlandia  

Estonia  

Łotwa  
Dania  
Litwa  
Irlandia  
Wielka   Holandia  
Brytania  
Niemcy   Polska  

Belgia  
Luksemburg   Czechy  
Słowacja  
Austria  
Francja   Węgry  
Słowenia   Rumunia  

Włochy   Bułgaria  
Portugalia  
Hiszpania  

Grecja  
Malta  
Cypr  

1  Według  aktualnego  stanu  prawnego,  biorąc  pod  uwagę  docelowy  wiek  emerytalny  w  2020  r.   6  
Źródło:  European  Commission,  White  paper  for  adequate,  safe  and  sustainable  pensions.  
Zdecydowana  większość  państw  UE  zrównała    wiek  emerytalny    
dla  kobiet  i  mężczyzn  (wg  stanu  na  2040  rok)  
Kraje,  w  których  zrównano  wiek  
emerytalny  dla  kobiet  i  mężczyzn1    

Kraje,  w  których  nie  zrównano  wieku  

emerytalnego  dla  kobiet  i  mężczyzn1    
Szwecja  

Finlandia  

Estonia  

Łotwa  
Dania  
Litwa  
Irlandia  
Wielka   Holandia  
Brytania  
Niemcy   Polska  

Belgia  
Luksemburg   Czechy  
Słowacja  
Austria  
Francja   Węgry  
Słowenia   Rumunia  

Włochy   Bułgaria  
Portugalia  
Hiszpania  

Grecja  
Malta  
Cypr  

1  Według  aktualnego  stanu  prawnego,  biorąc  pod  uwagę  docelowy  wiek  emerytalny.   7  
Źródło:  European  Commission,  Economic  Policy  Commi:ee,  Working  Group  on  Ageing  Popula@ons  and  Sustainability,  2011.  
Przykłady  zmian  wieku  emerytalnego  w  wybranych  krajach  
Wiek  przejścia  na  emeryturę  

Hiszpania   Wielka  Brytania   Niemcy   Czechy   Włochy  

Kobiety   Kobiety   Kobiety   Kobiety   Kobiety  
65 67 60 68 65 67 60,7   66,7   60,3   70,0  

Mężczyźni   Mężczyźni   Mężczyźni   Mężczyźni   Mężczyźni  

65 67 65 68 65 67 62,1   66,7   65,3   70,0  

2012   2027   2011   2046   2011   2029   2012   2041   2011   2060  

–  wzrost  o  1  miesiąc   –    stopniowe      –    stopniowa  zmiana   –  wzrost  o  2  miesiące    –  wiek  emerytalny  

     rocznie  w  latach            dojście  do  wieku              w  latach          rocznie            zależny  od  dalszego  
     2013-­‐2018,          emerytalnego            2012-­‐2029,        od  2013  r.            oczekiwanego  życia,  
       65  lat  dla  kobiet            bez  określonego    
 
       do  2018  r.,   –    możliwość          docelowego  wieku    –  skokowy  wzrost  
–  wzrost  o  2  miesiące              przejścia          emerytalnego,          z  60  do  65  roku  życia  
     rocznie  w  latach   –  stopniowe            na  wcześniejszą              dla  kobiet    
     2019-­‐2027.        podwyższenie            emeryturę  w  wieku   –  wiek  emerytalny            pracujących    
     wieku  emerytalnego          63  lat  dla  osób          nie  będzie  dłużej            w  sektorze  
     dla  kobiet            z  bardzo  długim        zróżnicowany  dla            publicznym  w  2010  
     i  mężczyzn  do  68  lat          stażem  pracy,  ale          kobiet  bez  względu          r.  i  następnie    
     do  2046  r.          kosztem  znaczącego        na  liczbę  dzieci.          do  66  lat    
       spadku  świadczeń.          w  2012  r.  

Źródło:  Komisja  Europejska,  ILO,  OECD.   8  

Narasta  dysproporcja  między  liczbą  osób  w  wieku  produkcyjnym1    
i  emerytalnym  
Wpływ  na  obecny  
Główne  trendy  demograficzno-­‐społeczne   system  emerytalny  

•  Wydłużająca  się  długość  życia:   •  Spada  liczba  osób  w  wieku  

             –      tylko  w  ciągu  ostatnich  20  lat  długość  życia   produkcyjnym  przypadająca  na  
                       osób  w  wieku  65  lat  wzrosła  (w  latach)   jednego  emeryta  (4,1  w  2010  r.;  
                       o  2,7  dla  mężczyzn  i  o  3,3  dla  kobiet     2,0  w  2040  r.).  
                       do  odpowiednio  80,1  i  84,5  lat2;   •  Spada  liczba  rąk  do  pracy  –  
             –      kobieta  obecnie  38-­‐letnia  –  pierwszy  rocznik,   o  4,9  mln  osób  w  latach    
                       który  przejdzie  na  emeryturę  w  wieku  67  lat   2010-­‐2040,  czyli  do  21  mln  osób  
                       w  2040  r.,  dożyje  przeciętnie  86,5  lat.                w  wieku  produkcyjnym.  
 
•  Malejąca  liczba  narodzin  -­‐  tylko  około  370   •  Większą  część  życia  spędzamy  
ucząc  się  i  na  emeryturze,    
tysięcy  5-­‐latków,  w  porównaniu  np.  do  526  tys.   a  mniejszą  część  życia  pracując.  
                     50-­‐latków  (2011  r.).  
  •  Polacy  coraz  krócej  pracują  na  
•  Wydłużający  się  okres  edukacji  –  przeciętny     każdy  rok  swojej  emerytury.  
             25-­‐latek  w  1990  r.  spędził  8,4  lat  ucząc  się,    
             podczas  gdy  w  2010  r.  było  to  już  10  lat.  

1  Wiek  produkcyjny  w  całej  prezentacji  zdefiniowany  jest  jako  zakres  od  15  lat  do  wieku  emerytalnego.  
2. Przeciętna  oczekiwana    długość  życia  osoby,  która  ukończyła  65  lat. 9  
Źródło:  Materiały  AWG,  UNDP,  Eurostat,  GUS.  
Rośnie  długość  życia  na  emeryturze  

Oczekiwana  długość  życia  65-­‐letniej  osoby  w  Polsce*  

Kobiety   Mężczyźni  
92   92  

89,8   90  
90   Polska  
88  
87,7   86,1  
88  
86  
83,8  
86   85,3   84  
84,5   +8,6  
82   81,2  
84   +8,7  
80,1  
82,5   80  
78,6  
82   81,2  
77,4  
0   0  
1990 2000 2010 2020 2030 2040 2050 2060 1990 2000 2010 2020 2030 2040 2050 2060

Źródło:  AWG.  

*Przeciętna  oczekiwana    długość  życia  osoby,  która  ukończyła  65  lat. 10  

 Już  teraz  efektywny  czas  na  emeryturze  jest  tylko  o  połowę  krótszy    
od  czasu  aktywności  zawodowej  

Kobiety   Mężczyźni  

Emerytura                 8%   4%  
12%  
21%   21%  
30%  

Aktywność   73%  
69%   62%   49%  
zawodowa   54%   42%  

Dzieciństwo   25%   28%   27%   30%  

23%   24%  
i  edukacja  

1965   1985   2007   1965   1985   2007  

Liczba  lat  aktywności  

zawodowej  na  każdy   8,1   2,6   1,4   20,5   5,3   2,4  
rok  emerytury  

Źródło:  OECD,  obliczenia  własne.   11  

W  przyszłości  dramatycznie  spadnie  liczba  osób  w  wieku  
produkcyjnym,  z  26,0  do  21,1  milionów  osób  w  2040  r.  
W  tysiącach  osób  

2010,  ogółem  38,2  milionów  osób   2040,  ogółem  36  milionów  osób  

400   300   200   100   0   -­‐100   -­‐200   -­‐300   -­‐400   400   300   200   100   0   -­‐100   -­‐200   -­‐300   -­‐400  

16,8%   29,2%  
6,4  mln   10,5  mln   populacji  
populacji  

68,1%   58,7%  
26,0  mln   21,1  mln   populacji  
populacji  

15,2%   12,1  %  
5,8  mln   4,4  mln   populacji  
populacji  

Mężczyźni   Kobiety   Mężczyźni   Kobiety  

Źródło:    AWG,  GUS   Wiek 0-­‐14   M15-­‐64,  K15-­‐59     M65+,  K60+-­‐   12  

W  przyszłości  dramatycznie  zmaleje  liczba  osób  w  wieku  
produkcyjnym,  z  26  do  16,5  mln  osób  w  2060  r.  
W  tysiącach  osób  

2010  r.,  ogółem  38,2  mln  osób   2060  r.,  ogółem  32,5  mln  osób  

400   300   200   100   0   -­‐100   -­‐200   -­‐300   -­‐400   400   300   200   100   0   -­‐100   -­‐200   -­‐300  

16,8%   37,5%  
populacji   6,4  mln   12,2  mln   populacji  

68,1%   50,5%  
populacji   26,0  mln   16,5  mln   populacji  

15,2%   12,0%  
populacji   5,8  mln   3,9  mln   populacji  

Mężczyźni   Kobiety   Mężczyźni   Kobiety  

Źródło:    AWG,  GUS   Wiek 0-­‐14   M15-­‐64,  K15-­‐59     M65+,  K60+-­‐   13  

 Bez   zmian   w   wieku   emerytalnym,   w   latach   2010   –   2060   zmaleje  
liczba  osób  w  wieku  produkcyjnym  a  znacznie  wzrośnie  liczba  osób  
na  emeryturze   Liczba  osób  w  wieku  produkcyjnym  
Liczba  emerytów  
•  W  latach  2010-­‐2040  
Liczba  osób  w  wielu  produkcyjnym  oraz  liczba  emerytów liczba  osób  w  wieku  
produkcyjnym  zmaleje    
26,0 o  4,9  mln  osób,  do  około  
24,0 21  mln  ze  względu  na  
22,8
21,1 malejącą  liczbę  urodzeń  
18,2 w  ostatnich  20  latach.  
16,5 •  Mniejsza  liczba  osób    w  
12,2 wieku  produkcyjnym  
11,9
9,6
10,5 spowoduje  zmniejszenie  
8,4 liczby  osób  aktywnych  
6,4 zawodowo  o  2  mln  już  do  
2040  r.  i    o  kolejne    
         3,4  mln  do  2060  r.  
•  W  latach  2010-­‐2040    
2010 2020 2030 2040 2050 2060
liczba  osób    w  wieku  
4,1  :1 2,8:1 2,4:1 2,0:1 1,5:1 1,4:1
emerytalnym  wzrośnie        
o  4  mln  i  o  kolejne  1,7  
mln  do  2060  r.  

Uwaga:  Dane  bez  zmian  w  systemie  emerytalnym.  

Źródło:  MF,  AWG   14  
Podniesienie   wieku   emerytalnego   ograniczy   spadek   liczby   osób   w  
wieku  produkcyjnym  
Liczba  osób  w  wieku  produkcyjnym  
Liczba  emerytów  

2010,  ogółem  38,2  milionów  osób  

26,0
25,0 24,2 23,6

20,8
18,3
•  Podniesienie  wieku  
emerytalnego  poprawi  
proporcje  między  liczbą  
osób  w  wieku  
10,4 produkcyjnym  a  liczba  
9,3 emerytów  (osób  w  wieku  
8,2 8,1
7,4
6,4 poprodukcyjnym)    z  2,0:1  
do  2,9:1  w  2040  r.    oraz    
z  1,4:1  do  1,8:1  w  2060  r.    

2010   2020   2030   2040   2050   2060  

4,1  :1   3,4:1   3,0:1   2,9:1   2,2:1   1,8:1  

Uwaga:  Dane  bez  zmian  w  systemie  emerytalnym.  

Źródło:  MF,  AWG   15  
Możliwe  są  trzy  rozwiązania  

Konsekwencje:  
•  Drastycznie  ograniczone  emerytury  i  rosnące  ubóstwo  osób  
Pozostawienie  wieku   starszych,  
emerytalnego     •  Niższy  wzrost  gospodarczy  spowodowany  ubytkiem  osób  
bez  zmian   w  wieku  produkcyjnym,  
•  Wysoki  deficyt  systemu  emerytalnego,  ograniczający  wydatki  
na  rozwój.  

•  Znacząco  niższy  wzrost  gospodarczy  spowodowany  wyższymi  

Zwiększenie   kosztami  pracy  oraz  mniejszą  liczbą  pracujących,  
składek/podatków   •  Ucieczka  dobrych  pracowników  za  granicę,  
•  Mniejsze  zarobki  neqo.  

•  Wyższe  emerytury,  
Podniesienie  wieku  
•  Stabilny  rozwój  gospodarczy,  
emerytalnego  
•  Dłuższy  okres  pracy.  

16  
Propozycja  rządu  to  bezpieczeństwo  dla  ludzi  i  gospodarki  

•  Zmiany  w  wieku  emerytalnym  będą  bardzo  stopniowe  i  w  niewielkim  stopniu  

będą  dotyczyły  ludzi  tuż  przed  emeryturą.  
 
•  Do  2020  r.  wiek  emerytalny  wzrośnie  tylko  o  2  lata.  Zrównanie  wieku  
emerytalnego  kobiet  i  mężczyzn  na  poziomie  67  lat  nastąpi  dopiero  w  2040  r.  

•  Rozłożenie  zmian  na  lata  pozostawia  wiele  czasu  na  dostosowania  na    rynku  
pracy,  zarówno  po  stronie  pracowników  jak  i  pracodawców.  Pozwoli  także  
Rządowi  na  elastyczne  reagowanie  w  razie  pojawienia  się  barier  dla  tych  
dostosowań.  
 
•  Stopniowe  podnoszenie  wieku  emerytalnego  ograniczy  niedobór  pracowników  
w  stale  rosnącej  polskiej  gospodarce  i  zwiększy  bezpieczeństwo  finansowe  
Polaków.  

•  Obecnie  jest  ostatni  moment  na  wykorzystanie  potencjału  powojennego  wyżu  

demograficznego.  Odłożenie  zmian  w  czasie  wymagałoby  zdecydowanie  
bardziej  drastycznych  i  bolesnych  zmian  w  przyszłości.  

17  
Tempo  wzrostu  wieku  emerytalnego  jest  i  tak  mniejsze  od  tempa  
wzrostu  oczekiwanej  długości  życia*  

Kobieta   Mężczyzna  

90   90   86,1
89,8  
85   85  

80   80  
81   długość  życia**  
77,4 długość  życia**  
75   wiek  emerytalny   75  
wiek  emerytalny  
70   70  

65   67 65   67
65  

60   60  
60  
55   55  
1990   2000   2010   2020   2030   2040   2050   2060   1990   2000   2010   2020   2030   2040   2050   2060  

*Uwzględniając  ostatnie  20  lat.   18  

**  Przeciętna  oczekiwana    długość  życia  osoby,  która  ukończyła  65  lat.  
Zmiany  rozłożone  w  czasie  do  2040  roku   Obecny  wiek  emerytalny  
Wiek  przejścia  na  emeryturę   Podniesiony  wiek  emerytalny  

 Wiek  w  2012  roku    25 30 35 40 45 50 55 60 65 70

60  lat   60  lat  
55  lat   61  lat  7  miesięcy  
50  lat   63  lata  3miesiące  
Kobiety  
 45  lat   64  lata  11  miesięcy  
40  lat   66  lat  7  miesięcy  
39  lat   66  lat  11  miesięcy  
38  lat   67  lat  

25 30 35 40 45 50 55 60 65 70

64  lata   65  lat  3  miesiące  

63  lata   65  lat  7  miesięcy  
62  lata   65  lata  11  miesięcy  
Mężczyźni   61  lat   66  lat  3  miesiące  
60  lat   66  lat  7  miesięcy  
59  lat   66  lat  11  miesięcy  
 58  lat   67  lat  

19  
Większa  liczba  osób  starszych  na  rynku  pracy  nie  zablokuje  miejsc  
pracy  osobom  młodym  

•  Badania  pokazują,  że  większa  liczba  pracujących  osób  starszych  

nie  ogranicza  dostępu  do  pracy  osobom  młodym    –  w  krajach,  w  
których  pracuje  więcej  osób  starszych,  jednocześnie  pracuje  
więcej  osób  młodych.  
•  Starsi  i  młodsi  nie  konkurują  o  te  same  miejsca  pracy.  
•  Wzrost  gospodarczy  w  Polsce  będzie  zwiększać  zapotrzebowanie  
na  pracowników.  
•  Zabraknie  rąk  do  pracy  –  w  latach  2010-­‐2040  liczba  osób  w  
wieku  25-­‐34  lata  zmaleje  o  2,2  mln.  

Źródło:  AWG,  Komisja  Europejska  –  AMECO,  OECD  2011,  NBER  2010,  MF.   20  
Sytuacja  demograficzna  –  młodzież     Kobiety  

i  osoby  starsze   Mężczyźni  

W  milionach  

6,3  
5,5  
3,1   3,8   4,1  
2,7  
Młodzież*     2,0  
1,8  
3,2   2,8   2,1  
2,0  

2010   2020   2030   2040  

6,8  

4,6   4,8  
4,4   3,5  
3,9   3,9   3,6   3,5  
1,8   2,3   1,6  
1,5   1,5   1,2   1,3  
Osoby    
starsze**   2,8   2,6   2,8   3,3  
2,4   2,4   2,4   2,2  

2010   2020   2030   2040  

Przed   Po   Przed   Po   Przed   Po   Przed   Po  
zmianami   zmianach   zmianami   zmianach   zmianami   zmianach   zmianami   zmianach  

Źródło:  AWG   21  
*Osoby  w  wieku  25-­‐34   **Osoby  w  wieku  od  55  do  59  (K)  lub  64    (M)  lat    -­‐    przed  zmianami  oraz  od  55  –  nowy  wiek  emerytalny  –  po  zmianach.  
Nawet  w  okresie  światowego  kryzysu  gospodarczego  
 liczba  pracujących  w  Polsce  rosła  
Liczba  pracujących  w  gospodarce  narodowej  (mln)     Liczba  pracujących  w  wieku  55+  (mln)  

16,1   2,1  
16,0   2,0  
15,9  
15,8  
1,8  
0,9   1,7   0,6  

1,5  
15,2  

14,6  
14,5  

14,2  
14,1  

13,8   13,8  
13,6  

2000   2001   2002   2003   2004   2005   2006   2007   2008   2009   2010   2011   2007   2008   2009   2010   I  poł.  2011  

Źródło:  AMECO  -­‐  Komisja  Europejska,    materiały  AWG.   22  

 Podniesienie  wieku  emerytalnego  przełoży  się  na  znaczny  wzrost  
emerytur  
Przykład  dla  osoby  urodzonej  w  1973  r.2                                                                                                                                                                                                                                            w  zł,  ceny  stałe  2010  r.  

2011   2040  

7  551  

+65%1   +20%  
3  266   3  411   3  513  
2  921  

1  884   2  062  

Przeciętne       Emerytura     Przeciętne       Przed  zmianami   Po  zmianach   Przed  zmianami   Po  zmianach  

wynagrodzenie   kobiety2   wynagrodzenie   Kobiety   Mężczyźni  

1  Dla  kobiet  urodzonych  po  1974  wzrost  emerytury  wyniesie  nawet  70%.  
2  Dla  osoby  zarabiającej  w  trakcie  kariery  zawodowej  przeciętne  wynagrodzenie  w  gospodarce  narodowej.  
23  
Źródło:  Szacunki  MF.  
Bezpieczeństwo  emerytów  i  finansów  Polski    

1   Dla   zachowania   poziomu   emerytur   przy   utrzymaniu   obecnego   wieku  

emerytalnego   niezbędny   byłby   wzrost   składki   lub   wzrost   dotacji  
budżetowej    do  ZUS  finansowanej  między  innymi  z  podatków.  
2   Po   podniesieniu   wieku   emerytalnego,   emerytury   kobiet   będą   wyższe   o  
około  70%  a  mężczyzn  o  około  20%.  

3   Aby   uzyskać   ten   sam   efekt   przy   utrzymaniu   obecnego   wieku  

emerytalnego   wydatki   na   emerytury   musiałyby   wzrosnąć   o   około   45%,  
tj.  2,5-­‐3%  PKB.  Aby  to  sfinansować  należałoby:    
–  podnieść    składkę  emerytalną  z  19,52%  o  około  30%  lub,  
–  podnieść  stawkę  VAT  o  ponad  8  punktów  procentowych    
         do  ponad  30%.  

24  
Korzyści  dla  gospodarki    

Zmiana  liczby  osób  w  wieku  produkcyjnym  w  wyniku  podniesienia  

wieku  emerytalnego  w  stosunku  do  scenariusza  braku  zmian  (mln)  

2,4  

Podniesienie  wieku  
emerytalnego  
pozwoli  ograniczyć  
zmniejszenie  liczby  
1,4  
osób  w  wieku  
produkcyjnym    
1,0  
w  2040  r.    
o  około  2,4  mln.  

2020   2030   2040  

Źródło:  Ministerstwo  Finansów,  AWG.   25  

 Rekomendacje  Komisji  Europejskiej  –  biała  księga  
emerytur  
 
1  
Powiązanie  wieku  emerytalnego  ze  wzrostem  oczekiwanej  
długości  życia.  
2  
Ograniczenie  możliwości  wcześniejszego  przechodzenia  na  
emeryturę.  
3  
Dłuższa  aktywność  zawodowa.    
4  
Zrównanie  wieku  emerytalnego  kobiet  i  mężczyzn.  
5  
Wspieranie  dodatkowego  oszczędzania  na  emeryturę.  

Źródło:  Komisja  Europejska,  White  Paper,  An  Agenda  for  Adequate,  Safe  and  Sustainable  Pensions,  16.02.2012.   26  
Podsumowanie    

•  Zrównanie  i  podniesienie  wieku  emerytalnego  jest  nieuchronne  ze  względu  na  dłuższe  życie                  
i  mniejszą  liczbę  urodzeń.  

•  Dłuższa  praca  pozwoli  Polakom  zgromadzić  więcej  kapitału  emerytalnego  i  ochroni  przyszłych  
emerytów,  zwłaszcza  kobiety,  przed  ubóstwem.  Znalezienie  pracy  nie  będzie  tak  trudne,  jak  
twierdzą  krytycy  –  już  wkrótce  będzie  brakowało  rąk  do  pracy,  a  pracodawcy  będą  zabiegali  
zarówno  o  starszych,  jak  i  młodych  pracowników.  

•  Kraje  europejskie  podnoszą  wiek  emerytalny.  Jedne  robią  to  wyprzedzająco  i  stopniowo,  inne  
pod  przymusem,  gwałtownie  i  dużym  kosztem  społecznym.  Polska  decyduje  dziś,  do  której  
grupy  chce  należeć.  

•  Podejmując  decyzję  teraz,  wzmocnimy  w  sposób  ewolucyjny  bezpieczeństwo  dzisiejszych  

emerytów  i  przyszłych  pokoleń.  Zwłoka  może  doprowadzić  nas  do  podobnej  sytuacji  jak                            
w  Grecji.  

•  Zmiany  umożliwią  szybszy  wzrost  gospodarczy  i  poprawią  stabilność  finansową  Polski  bez  
potrzeby  podnoszenia  podatków.  Polska  skonsoliduje  pozycję  lidera  wzrostu  w  Europie.  

•  Uchwalenie  reformy  wzmocni  finansową  wiarygodność  Polski,  co  przełoży  się  na  niższy  koszt  
pozyskania  kapitału  i  szybszą  redukcję  zadłużenia.  

27  
 MATERIAŁY  
DODATKOWE    
DEMOGRAFIA – SLAJDY 28 - 33

ZMIANY NA RYNKU PRACY – SLAJDY 34 - 44

GOSPODARKA I FINANSE PUBLICZNE

– SLAJDY 45 - 48

28  
DEMOGRAFIA  

29  
Zmaleje  liczba  osób  w  wieku  produkcyjnym  a  wzrośnie  liczba  osób  
na  emeryturze  
Liczba  osób  aktywnych  zawodowo  
Liczba  emerytów  

Prognozowana  liczba  osób  aktywnych  zawodowo  i  liczba  emerytów*  (mln)  

Prognoza  bez  podniesienia  wieku  emerytalnego

18,1   18,2  
17,3   •  Mniejsza  liczba  osób    w  
16,1   wieku  produkcyjnym  
14,2   spowoduje  zmniejszenie  
liczby  osób  aktywnych  
12,7  12,2  
11,9   zawodowo  o  2  mln  już  do  
10,5   2040  r.  i    o  kolejne    
9,6  
         3,4  mln  do  2060  r.  
8,4  
•  W  latach  2010-­‐2040    
6,5   liczba  osób    w  wieku  
emerytalnym  wzrośnie    
         o  4  mln.  

2010   2020   2030   2040   2050   2060  

*  Osób  w  wieku  poprodukcyjnym.   30  

Źródło:  MF,  AWG  
 Pokolenie  wyżu  osiąga  wiek  emerytalny  
•  Obecnie  ludność  Polski  liczy  około  38  mln  osób.  

•  Wyjątkowo  liczna  grupa  osób  urodzonych  w  latach  50.    

w  najbliższych  latach  opuści  rynek  pracy  (ok.  500-­‐600  tyś.  rocznie).  

•  Ubytku  pracujących  starszych  osób  nie  będzie  w  stanie  zrekompensować  

najmłodsze  pokolenie.  Przykładowo,  dzisiejszych    
10-­‐latków  jest  około  355  tys.,  podczas  gdy  55-­‐latków  jest  ok.  591  tys.    

•  Struktura  rynku  pracy  na  najbliższe  30  lat  jest  w  dużym  stopniu  znana.  Nawet  
gdyby  od  przyszłego  roku  gwałtownie  i  trwale  wzrosła  liczba  urodzeń  
(nierealistyczny  wzrost  współczynnika  dzietności  z  ok.  1,4  obecnie  do  2,1    
w  2013  r.),  to  efekty  na  rynku  pracy  w  postaci  wzrostu  liczby  osób  w  wieku  
produkcyjnym  powyżej  wartości  jakie  daje  podniesienie  wieku  emerytalnego  
nastąpiłby  dopiero  po  2040  r.  

•  W  przyszłości  na  rynku  pracy  dominować  liczebnie  będą  pracownicy  starsi.  

Będą  oni  funkcjonować  w  zupełnie  innym  demograficznie  środowisku,  niż  
obecnie,  gdyż  największą  grupę  pracujących  będą  stanowić  ich  rówieśnicy.  

31  
Źródło:  GUS,  prognoza  Eurostat  
Zmiana  liczby  osób  w  wieku  przedemerytalnym  do  2020  r.    
W tys. osób

Zmiana  liczby  osób  w  wieku  55  –  wiek  emerytalny  w  latach  2010  -­‐  2020  

•  Po  ograniczeniu  
1000   prawa  do  
 760           wcześniejszych  
800   emerytur    (2009  
r.),    wzrosły  
600    482           aktywność  
400   zawodowa    
 278          
i  zatrudnienie  osób  
200   starszych.  
 10           •  Po  zmianach,  
0   wzrost  liczby  osób  
w  wieku  
-­‐200   przedemerytalnym  
-­‐282           -­‐271           będzie  zbliżony  do  
-­‐400  
Kobiety   Mężczyźni   Razem  
wzrostu  liczby  
pracujących  osób  
starszych  w  latach  
Zmiana  liczby  ludności  55  -­‐  59/64  
2008  –  2011.  
Zmiana  liczby  ludności  55  -­‐  nowy  wiek  emerytalny  (l.oś)    

Źródło:    Materiały  AWG   32  

Sytuacja  demograficzna  –  ludność     Kobiety  

w  wieku  produkcyjnym*   Mężczyźni  

W  milionach  

26,0   26,0  
25,0  
24,0   24,2   23,6  
22,8  
21,1  
12,5   12,5  
11,9  
11,3   11,8   11,7  
10,8  
9,8  

13,5   13,5   12,7   13,2   12,4  

12,0   11,4   11,8  

2010   2020   2030   2040  

Przed   Po   Przed   Po   Przed   Po   Przed   Po  
zmianami   zmianach   zmianami   zmianach   zmianami   zmianach   zmianami   zmianach  

Źródło:  AWG   *Osoby  w  wieku  od  15  do  59  (K)  lub  64    (M)  lat    -­‐    przed  zmianami  oraz  od  55  do  nowego  wieku  emerytalnego     33  
w  danym  roku  –  po  zmianach.  
ZMIANY  NA  RYNKU  
PRACY  

34  
Obecna  sytuacja  na  rynku  pracy  

Aktualnie  notowany  poziom  bezrobocia  jest  relatywnie  wysoki,  ale  –  mimo  najgłębszego  od  wielu  
dekad  kryzysu  –  bezrobocie  jest  zdecydowanie  niższe  niż  w  poprzednich  okresach  spowolnienia  

Stopa  bezrobocia  na  koniec  roku  (w  procentach)  

20%  

15%  
Mimo  spowolnienia  
10%  
gospodarki,  w  ostatnich  
4  latach  w  Polsce  rosła  
05%   liczba  pracujących  
00%  
1991  
1992  
1993  
1994  
1995  
1996  
1997  
1998  
1999  
2000  
2001  
2002  
2003  
2004  
2005  
2006  
2007  
2008  
2009  
2010  
2011  
Stopa  bezrobocia  na  koniec  roku  

W  przyszłości,  przy  oczekiwanej  poprawie  koniunktury  i  zmniejszającej  się  

liczbie  osób  w  wieku  produkcyjnym,  sytuacja  na  rynku  pracy  będzie  
bardziej  korzystna  dla  pracowników  
Źródło:  GUS,  KE   35  
Według  badań  OECD,  w  krajach  o  największym  zatrudnieniu  osób  
starszych  pracuje  najwięcej  osób  młodych    

Stopa  zatrudnienia,  55-­‐59  lat  (%)    

100  

90  
ISL  

SWE   CHE  
80   NZL  
JPN   NOR   DNK  
FIN   GBR  
70   EST   NLD  
KOR   CZE   DEU   AUS  
USA   CAN  
OECD  
CHL   ISR  
60   PRT   IRL   AUT  
FRA   MEX  
SVK   ESP  
GRC   LUX  
50   ITA   BEL  
HUN   SVN  

POL  
40  

30   TUR  
30   35   40   45   50   55   60   65   70   75   80  
Stopa  zatrudnienia,  20-­‐24  lata  (%)  

Obserwowane  w  krajach  OECD  tendencje  wskazują  na  pozytywną  relację  

Źródło:  OECD   między  zatrudnieniem    osób  starszych  (55-­‐59  lat)  i  osób  młodych  (20-­‐24).     36  
Więcej  pracujących  to  większy  PKB  i  wyższe  emerytury  

1.  Zmiana  PKB  per  capita,  czyli  zamożności  Polaków,  znacząco  zależy  od  poziomu  
zatrudnienia:  
•  przy  spadku  liczby  osób  w  wieku  produkcyjnym,  utrzymanie  dodatniego  
wzrostu  PKB  będzie  możliwe  tylko  poprzez  wzrost  wydajności  pracowników.  
2.  Od  tempa  wzrostu  PKB  zależy  tempo  waloryzacji  kapitału  emerytalnego:  
•  subkonta  w  ZUS  waloryzowane  wzrostem  PKB,  
•  konta  z  I  filaru  waloryzowane  de  facto  wzrostem  funduszu  płac  (technicznie:  
przypisem  składki),  
•  stopy  zwrotu  OFE  powiązane  z  zyskami  przedsiębiorstw.  
3.  Wpłacone  nominalnie  składki  to  tylko  ok.  50%  kapitału  emerytalnego.  Pozostała  
część  to  waloryzacja  zgodnie  ze  stopą  inflacji  (ok.  20%)  oraz  wzrostem  PKB  (30%)
1.  

4.  Zgodnie  z  szacunkami  MF,  poziom  PKB  w  2040  r.,  po  podniesieniu  wieku  
emerytalnego,  będzie  o  ok.  157  mld  zł  wyższy  (  3,4  bln  zł,  ceny  stałe  2012).    
W  przeliczeniu  na  każdego  Polaka,  będzie  to  około  4,4  tys.  zł.    

1  Szacunek  dla  mężczyzny  urodzonego  w  1985  r.,  przechodzącym  na  emeryturę  w  2052  r.,  zarabiającego  przeciętne  wynagrodzenie  w  gospodarce  narodowej  
37  
Korzyści  dla  gospodarki  –  rynek  pracy  
W  milionach  osób  

Zmiana  aktywnych  zawodowo    

w  latach  2010-­‐2040  
    Aktywni  zawodowo  
Przed  zmianami  
18,5   Po  zmianach  
    Przed  zmianami   Po  zmianach  
18,0  
18,2    
2011  
17,5  
18,2   18,4  
17,0   2020  
16,5   6,5%  
17,3   17,9  
2030  
16,0  
2010   2015   2020   2025   2030   2035   2040   16,1   17,1  
2040  

Podniesienie  wieku  emerytalnego  pozwoli    

w  latach  2011-­‐2040  ograniczyć  spadek  liczby  
aktywnych  zawodowo  o  ok.  1,1  mln  osób.  

Źródło:  AWG   38  
Zmiany  struktury  rynku  pracy  w  Polsce   Usługi  
Rolnictwo  
Przemysł  

Udział  pracujących  w  wybranych  sektorach  gospodarki    

W  procentach  

2000   2010   •  Struktura  gospodarki  

w  Polsce  zaczyna  
przypominać  
20,5   strukturę    krajów  
28,0   rozwiniętych  
•  Rośnie  znaczenie  
51,5   sektorów,  w  których  
57,2   potrzebne  jest  
28,0   14,9   doświadczenie,  a  
mniej  ważna  siła  
fizyczna  

Źródło:  GUS,    razem  z  pracującymi  w  gosp.  indyw.  w  rolnictwie.   39  

 Wspieranie  zatrudnienia  osób  starszych  
Polska   Wielka  Brytania   Niemcy   Holandia  

•  Program  „50+.  Solidarność   •  Od  1  października  2011   •  Program  „Inicjatywa  50   •  Projektowany  jest  "Pakiet  
pokoleń”  zawiera  pakiet   przestały  obowiązywać   Plus”  wprowadzony  ustawą     uaktywnienia  
działań  zmierzających     przepisy  o  ustawowym   z  2007  r.,  obejmuje   zawodowego”.      
do  zwiększenia  zatrudnienia   wieku  emerytalnym  (Default   dofinansowanie  kształcenia   W  celu  zachęcenia  
osób  powyżej  50-­‐tego  roku   Re{rement  Age).   zawodowego  dla  osób   pracodawców    
życia,  m.  in.:   Dotychczas  pracodawca   powyżej  45  lat  i  pracujących   do  zatrudniania    
§  zwolnienie  pracodawców     domyślnie  rozwiązywał   w  małych  i  średnich   lub  utrzymania  zatrudnienia  
z  obowiązku  opłacania   umowę  o  pracę   przedsiębiorstwach    -­‐       osób  powyżej  55  roku  życia  
składek  na  FP  i  FGŚP     na  6  miesięcy  przed   do  250  pracowników  –   wprowadza  się  następujące  
za  pracowników  w  wieku     osiągnięciem  wieku   oraz  dofinansowanie   instrumenty    
okołoemerytalnym;   emerytalnego.  Obecnie     wynagrodzeń  pracowników   (od  1.01.2013  r.):  
§  zmniejszenie  liczby  dni   nie  może  tego  zrobić,     w  wieku  50+,       §  roczna    premia  finansowa  
choroby,  za  które   a  pracownik  może   którzy  powrócili  z  bezrobocia   dla  pracowników  w  wieku  
pracodawca  płaci   kontynuować  pracę     trwającego  co  najmniej     61  lat    i  starszych    
wynagrodzenie  za  czas   po  przekroczeniu  wieku   6  miesięcy.   (w  wysokości    2350  euro  
choroby,  w  przypadku.   emerytalnego.                                                                                                                   rocznie);  
pracowników  w  wieku     •  Program  dokształcania   §  zwolnienie  pracodawców    
50+.   •  Formą    zachęcania     zawodowego    –  adresowany   z  obowiązku  płacenia  
•  Program  zostanie   do  pozostawania     do  starszych  pracowników,   składki  do  systemu  
zmodyfikowany  w  związku   w  zatrudnieniu  są  working   którzy  pozostają     oszczędzania  
ze  zmianą  wieku   tax  credits  -­‐  dotacje   w  zatrudnieniu.  Jest  on   ustawicznego  w  przypadku  
emerytalnego.   wypłacane  pracującym   bardzo  dobrze  oceniany   zatrudnienia  pracowników    
•  Dla  osób  w  wieku  60+   znajdującym  się     przez  przedsiębiorców,   w  wieku  55  lat  i  starszych;  
przygotowany  zostanie   w  szczególnej  sytuacji     zwłaszcza  z    mikro  i  małych   §  zwolnienie  pracodawców    
odrębny  program  w  celu   na  rynku  pracy,     przedsiębiorstw  –    dla  tych   z  obowiązku  płacenia  
zachęcenia  i  umożliwienia   w  tym  osobom  starszym.     przedsiębiorstw  koszty   składki    (za  siebie)  w  
im  pozostania  na  rynku   szkolenia  pracowników   przypadku  utrzymania  
pracy.   bywają  nadmiernym   zatrudnienia    
obciążeniem.   pracowników  w  wieku  
powyżej  62  lat.         40  
Lepszy  dostęp  do  opieki  przedszkolnej  –  łatwiejsze  godzenie  pracy    
i  wychowania  dzieci  
Odsetek  dzieci  w  wieku  3-­‐5  lat  objętych  edukacją  
przedszkolną  

•  W  ostatnich  latach  
65 podejmowane  są  w  
Polsce  działania  na  
rzecz  wcześniejszego  
rozpoczynania  
43 edukacji  
38
•  W  latach  2007-­‐2011  
odsetek  dzieci  w  
wieku  3-­‐5  lat  
uczęszczających  do  
przedszkoli  wzrósł  o  
27  pkt.  proc.  

2005   2007   2011  

Źródło:  Dane  MEN.   41  

Struktura  populacji  a  rynek  pracy  
Dane  w  milionach  osób  

2010   2040  –  bez  zmian   2040  –  po  zmianach  

5,8   4,4   4,4  

Struktura   6,4   8,1  

całej   10,5   21,1  
populacji   26,0   23,5  

Ludność  w  wieku  15  -­‐  wiek  emerytalny   Liczba  emerytów   Liczba  dzieci  

1,8   1,0   1,0  

Struktura  
rynku  pracy  
16,4   15,1   16,1  

Liczba  pracujących   Liczba  bezrobotnych  

Źródło:  AWG.   42  
Statystyka  rynku  pracy  
Definicje  dotyczące  rynku  pracy  używane  w  prezentacji  

•  Pełna  liczba  ludności  Polski  zgodna  ze  spisem  powszechnym  w  2002  r.,  uwzględniająca  dane  bieżące  
Populacja   (urodzenia,  zgony,  migracje).  
•  Uwaga:  populacja  brana  pod  uwagę  podczas  Badania  Aktywności  Ekonomicznej  Ludności  (BAEL)  nie  
uwzględnia  osób  zamieszkujących  tzw.  obiekty  zakwaterowania  zbiorowego  tj.  akademiki,  hotele  
robotnicze,  koszary.  W  związku  z  tym,  w  2011  r.  była  ona  niższa  o  około    646  tys.  osób.  

•  Szacunek  wszystkich  pracujących  i  bezrobotnych,  obliczony  jako  iloczyn  populacji  i  wskaźnika  

Aktywni   aktywności  zawodowej  BAEL  (metodologia  AWG).  
zawodowo    
•  Wskaźnik  aktywności  BAEL  wyliczony  jako  iloraz  liczby  aktywnych  zawodowo  przez  populację  (wg  BAEL)  
w  danej  grupie  wiekowej.    
•  Uwzględnione  są  osoby  w  wieku  15-­‐74.  

•  Szacunek  wszystkich  pracujących  w  gospodarce  obliczony  jako  iloczyn  populacji  i  wskaźnika  

Pracujący   zatrudnienia  BAEL  (metodologia  AWG).  
•  Wskaźnik  zatrudnienia  BAEL  wyliczony  jest  jako  iloraz  liczby  pracujących  przez  populację  BAEL.  
•  Do  pracujących  zaliczane  są  osoby,  które  w  badanym  tygodniu  wykonywały  przez  co  najmniej  jedna  
godzinę  prace  przynosząca  zarobek  lub  dochód  (w  tym  rolnicy).  Także  mający  pracę  ale  z  
uzasadnionych  przyczyn  jej  nie  wykonujący  (np.  choroby,  urlopu).  

•  Szacunek  osób  niepracujących,  ale  aktywnie  poszukujących  pracy,  obliczony  jako  iloczyn  populacji  i  
Bezrobotni   stopy  bezrobocia  BAEL  (metodologia  AWG).  
•  Stopa  bezrobocia  BAEL  wyliczona  jako  iloraz  liczby  bezrobotnych  BAEL  przez  liczbę  aktywnych  
zawodowo  BAEL.  

Źródło:  GUS.   43  
Staż  pracy  osób  przechodzących  obecnie  na  emeryturę  
Dane  dotyczą  2010  r.  

Odsetek  dzieci  w  wieku  3-­‐5  lat  objętych  edukacją  

Odsetek  nowych  emerytów  o  danym  stażu  pracy   Odsetek  nowych  emerytów  o  danym  stażu  pracy  
przedszkolną  
38,80%  
19,50%   19,30%   40%  
20,00%  
18,00%   35%  
16,00%   30%   26,70%  
14,00%  
25%  
12,00%  
10,00%   20%  
8,00%   15%  
6,00%  
4,00%   10%  
1%  
2,00%   5%   2,20%  
0,10%  
0,00%  
0%  
40  -­‐  44  lata     45  -­‐  49  lat   50  i  więcej  
35  -­‐  39  lat   40  -­‐  44  lata     45  -­‐  49  lat   50  i  więcej  
Mężczyźni  
Kobiety  

•  Już  obecnie  ok.  40%  mężczyzn  

•  Ponad  dwie  trzecie  kobiet  osiąga  staż  
przechodzi  na  emeryturę  ze  stażem  
pracy    co  najmniej  35  lat.    
pracy  co  najmniej  40  lat.  

Źródło:  ZUS   44  
 GOSPODARKA  I  
FINANSE  PUBLICZNE  

45  
Deficyt  Funduszu  Ubezpieczeń  Społecznych  
Deficyt  FUS,  mld  zł,  ceny  2012  r.    
•  Fundusz  Ubezpieczeń  
Społecznych  ma  deficyt  w  całym  
2013   2020   2030   2040   2050   2060   prognozowanym  okresie.  
0  
•  Proponowane  zmiany  obniżają  
-­‐10  
deficyt  FUS  przez  następne  40  
lat.  Po  roku  2050  saldo  FUS  
-­‐20   znów  się  pogarsza,  przez  
rosnące  wydatki  funduszu  
-­‐30   rentowego,  jednak  do  tego  
czasu    deficyt  FUS  zmniejsza  się  
-­‐40   w  relacji  do  PKB.  
•  Prognoza  takich  deficytów  FUS  
-­‐50   zakłada  brak  podjęcia  
dodatkowych  działań.  
-­‐60  
•  Oprócz  podniesienia  wieku  
emerytalnego,  potrzebne  są  
-­‐70  
dalsze,  komplementarne  
-­‐80  
zmiany,  m.in.  w  politykach  
rynku  prac  i  w  polityce  
Deficyt  FUS  -­‐  przed  zmianami   Deficyt  FUS  -­‐  po  zmianach   zdrowotnej.  
 

Źródło:  Ministerstwo  Finansów,  OSR  do  ustawy   46  

 Łączny  wpływ  zmian  na  wydatki  i  dochody  sektora  finansów  
publicznych  
Podniesienie  wieku  emerytalnego  poprawi  saldo  finansów  publicznych,  mld  zł*,  ceny  2012  r.  (czerwona  linia)  

60
49,4
50
 spadek  wydatków    
wzrost  dochodów    

40
43,3
22,7 25,0
 

30

20 13,4

10 0,6
0

-­‐10
     spadek  dochodów    
 wzrost  wydatków    

-­‐20

-­‐30
 

2013 2020 2030 2040 2050 2060

Zmiana  salda  FUS Dochody  podatkowe  i  składka  zdrowotna
Inne  wydatki  indeksowane  do  PKB **   Wzrost  wydatków  NFZ
Łączny  efekt  podniesienia  i  zrównania  wieku  emerytalnego

Źródło:  Ministerstwo  Finansów,  OSR  do  ustawy.  

*        Wg  metodologii  krajowej.  
**    Wydatki  budżetu  państwa  na  uposażenia  emerytalne  sędziów  i  prokuratorów  oraz  na  nauczycielskie  świadczenia  kompensacyjne,  wydatki  FP  na  świadczenia  przedemerytalne   47  
           i  zasiłki  dla  bezrobotnych,  obrona  narodowa.  
Poprawia  się  poziom  życia  Polaków  

1.  W  czasach  kryzysu  Polska  zmniejszyła  zaległości  rozwojowe  

względem  średniej  UE  o  ponad  1/5  
2.  Utrzymując  to  tempo  „doganiania”  średnią  unijną  
osiągniemy  w  2025  r.  
3.  Przy  utrzymaniu  tempa  wzrostu  z  lat  2008-­‐2011,  obecny              
(z  2011  r.)  poziom  rozwoju  Niemiec  osiągniemy  w  2028  r.  

48