Professional Documents
Culture Documents
Motto: Powiedz mi, a zapomn, Poka mi, a zapamitam, Pozwl mi zrobi, a zrozumiem. Confucius
Krzysztof Rykaczewski: Zbir zada z analizy matematycznej, Uniwersytet Mikoaja Kopernika Some rights reserved 23 sierpnia 2011 Strona internetowa: http://www.mat.umk.pl/mozgun/ E-mail: mozgun@mat.umk.pl
A Praca zoona w systemie L TEX 2 . Wykresy: Inkscape, TikZ, MathplotLib. Rysunek na stronie 11 zaczerpnity od Paula Gaborit. Rysunki na stronach 92 oraz 93 na podstawie Alaina Matthes. Rysunek na stronie 136 na podstawie Supreme Aryal.
Zestawy zada
Spis treci
Spis treci 1 Logika i rachunek zda 2 Teoria zbiorw 3 Podstawy 4 Indukcja matematyczna 5 Wasnoci funkcji 6 Nierwnoci i rwnania 7 Aksjomaty liczb rzeczywistych 8 Kresy grne i dolne 9 Cigi liczbowe 10 Granica grna i dolna 11 Szeregi liczbowe 12 Cigo i granice funkcji 13 Pochodne 14 Caki 15 Cigi i szeregi funkcyjne 16 Przestrzenie metryczne 17 Macierze 18 Funkcje wielu zmiennych 19 Kolokwia i egzaminy 20 Zadania specjalne 21 Prace domowe Bibliograa 3 6 7 9 11 12 16 19 22 24 31 34 40 48 65 76 79 92 94 95 124 132 135
Zestawy zada
Wstp
Ten zbir zada jest rozszerzeniem materiaw dydaktycznych, ktre przygotowywaem podczas wspprowadzenia zaj z dr R. Skib w semestrze zimowym 2008/2009 oraz jakie wykorzystywaem podczas prowadzenia w semestrze zimowym 2010/2011. Poniszy skrypt dedykuj studentom, ktrzy cierpliwie znosili niedogodnoci pracy z niegotowymi materiaami dydaktycznymi. Mam nadziej, e doczone obrazki (cho nie zawsze idealne) bd sprzyja rozwojowi intuicji matematycznej, w skutek analogii, do ktrych prowadz. Skrypt nadal znajduje si w fazie prb, poprawek oraz uzupeniania.
Zestawy zada
Oznaczenia stosowane
N Q R C zbir liczb naturalnych, wymiernych, rzeczywistych i zespolonych, odpowiednio. cig elementw. zbir elementw. suma elementw ze zbioru . dopenienie zbioru . zbir elementw nalecych do zbioru . symbol Newtona nad . przestrze metryczna. , gdzie cig zbiega w metryce do . kula otwarta o rodku w i promieniu . kula domknita o rodku w i promieniu . kula otwarta o rodku w i promieniu w (kula relatywna). zbir funkcji cigych z do . zbir funkcji klasy z do .
o wasnoci
Zestawy zada
Zadanie 1.1. (a) (b) (c) Zadanie 1.2. (a) (b) (c) negacji); (d)
Ktre z nastpujcych zda s prawdziwe, a ktre faszywe: ; ; ; (d) Jeeli luty w pewnym roku ma 30 dni, to ten rok ma nieparzyst ilo dni; (e) Stycze ma 31 dni lub marzec nie ma 31 dni?
Wyka metod zero-jedynkow, e kade z wyrae jest prawem logicznym: (j) cznoci alternatywy); (k) (prawo podwjnej (l) (I prawo de cznoci koniunkcji); (prawo rozdzielnoci koniunkcji wzgldem alternatywy); (m) (prawo rozdzielnoci alternatywy wzgldem koniunkcji); (n) (o) transpozycji); (p) (prawo przechodnoci implikacji); (q) . (II prawo Claviusa2 ); (prawo (prawo (prawo
Morgana1 ); (e) Morgana); (f) (g) negacji implikacji); (h) (i) (prawo przemiennoci alternatywy); (prawo przemiennoci koniunkcji); (prawo odrywania); (prawo (II prawo de
Oce warto logiczn zda i zapisz je z uyciem kwantykatorw: rzeczywistej nierwno zachodzi ; , (d) Istnieje takie . , e
De Morgan (18061871), angielski matematyk i logik. Clavius (15381612), woski matematyk i astronom.
Zestawy zada
; ;
(d) (e)
R R
R R
; ?
Zadanie 1.6. Formy zdaniowe jednej i dwch zmiennych poprzed kwantykatorami tak, aby otrzyma zdanie prawdziwe: (a) (b) ; ; (c) (d) ; ; (e) (f) . ;
Zadanie 1.7. Zamy, e kto stwierdza: Kocham Barbar lub Joann oraz Jeli kocham Barbar, to kocham Joann. Czy wynika z tego, e kocha Joann? Zadanie 1.8. Zamy, e kto zapytany, czy z tego, e kocha Barbar wynika, e kocha Joann, odpowiada: Jeli to prawda, to kocham Barbar. Czy wynika z tego, e kocha Barbar? Czy wynika z tego, e kocha Joann? Zadanie 1.9. Co mona wywnioskowa z nastpujcych zda:
(a) Adam zna co najmniej jeden spord jzykw: angielski, niemiecki i rosyjski. (b) Jeli zna angielski, lecz nie zna niemieckiego, to zna rosyjski. (c) Zna jednoczenie niemiecki i rosyjski albo nie zna adnego z nich. (d) Jeli zna niemiecki, to zna rwnie angielski. Zadanie 1.10. Zabdzilimy w lesie. Przypadkowo spotkany przez nas czowiek zapytany o drog odpowiedzia: Ta droga prowadzi do miasta wtedy i tylko wtedy, gdy wypowiadajc to zdanie mwi prawd. Czy powiedzia prawd? Czy nasza droga prowadzi do miasta? Zadanie 1.11. Matka, bdca z zawodu logikiem, powiedziaa swemu synowi: jeli nie dokoczysz kolacji, nie bdziesz mg oglda duej telewizji dzi wieczorem. Syn zjad kolacj, ale wtedy zosta natychmiast wysany do ka. Przedyskutuj t sytuacj. Zadanie 1.12. (a) Jeli (b) Jeli Okreli warto logiczn zda: , to , to . . (c) Jeli (d) Jeli , to , to . . ,
Zadanie 1.14. Stoisz przed dwoma bramami, z ktrych jedna prowadzi do wyjcia natomiast druga do przepaci. Przed bramami stoi dwch stranikw, z ktrych jeden kamie a drugi mwi prawd. Jak sformuujesz tylko jedno pytanie, ktre zadajc tylko jednemu stranikowi uzyskasz odpowied, ktra prowadzi do wyjcia?
Teoria zbiorw
All generalizations are false, including this one. Mark Twain
Zestawy zada
Dane s zbiory: A R ,B R . Zapisz za pomoc przedziaw liczbowych zbiory: (b) A Niech A ,B (c) C (d) A B ,C B; B; C; (c) A . Znajd zbiory:
C .
(e) C B (f) A A
A; B B.
(b) A B;
,B
. Zaznacz na osi
Zadanie 2.18. Niech X bdzie zbiorem wszystkich wieloktw i niech A bdzie zbiorem trjktw rwnoramiennych, B bdzie zbiorem wszystkich trjktw rwnobocznych, a C zbiorem trjktw prostoktnych. Znale nastpujce zbiory: (a) A (b) A B C; C; (c) X A (d) X A B C; C; (e) A B X C.
X B
X B
Wyka gracznie prawdziwo (lub nie) relacji midzy zbiorami: A; B; A B A C; (d) A (e) A B B A B C B B A C C . A C; B C
B C
B A A B
C A; C.
Zadanie 2.21. Udowodnij gracznie i formalnie, e dla dowolnych zbiorw A B zachodzi rwno: A B A B
Diagram Venna
Zadanie 2.22.
Znale
A ,
A nastpujcych zbiorw:
Zestawy zada
R R Znale
N
; ; R .
(c) A
Y jeli: (c) X Z, Y .
Podstawy
Whats in a name? That which we call a rose, by any other name would smell as sweet. William Shakespeare, Romeo and Juliet
Zadanie 3.25.
i rnicy
okrelonego wzorami
udowodni, e (a) Zadanie 3.26. (a) Zadanie 3.27. , Obliczy , Dla cigu potg liczby niezerowej (b) okrelonego wzorami: . (b) ,
udowodni, e
Zadanie 3.28.
i ilorazie
okrelonego wzorami:
Zestawy zada
symbol
lub
oznacza sum
Dodatkowo dla
deniujemy symbol
wzorem:
Symbol
Zapisa przy pomocy znaku sumy wzory z Zadania 21.1001. Ponadto wykaza, e , dla , , , dla .
oznaczajcy iloczyn
Zadanie 3.32. Przytoczy denicj silni oraz symbolu Newtona1 . Udowodni ich potrzebne wasnoci dla dowodu Zadania 3.33. Zadanie 3.33. Wykaza nastpujcy wzr dwumienny Newtona
Zadanie 3.35. Dla jakiej wartoci wspczynniki drugiego, trzeciego i czwartego wyrazu rozwinicia wyraenia tworz cig arytmetyczny?
1 Sir
Isaac Newton (16431727), angielski zyk, matematyk, astronom, lozof, historyk, badacz Biblii i alchemik.
10
Zestawy zada
Zadanie 3.36.
w wyraeniu
Indukcja matematyczna
Dwa zwierciada, czujce swych gbin powietrzno, Jedno przeciw drugiemu ustawiam z popiechem, I widz szereg odbi, zasunitych w wietrzno, Kade dalszego zakrzepym bliszego jest echem. Bolesaw Lemian, Prolog
Zadanie 4.37.
+ + + + + + + + + + + + + + +
Zadanie 4.38. (a) (b) Zadanie 4.39. (a) liczba (b) liczba Zadanie 4.40. (a) dla kadego
Metod indukcji matematycznej udowodnij, e , , Poka, e dla kadego jest podzielna przez 3, jest podzielna przez 9, Wykaza, e: zachodzi nierwno: (c) dla kadego zachodzi nierwno: (c) (d) N mamy, e (c) liczba (d) liczba jest podzielna przez 3, dzieli si przez 7. ! ! ! , ! .
N zachodzi nierwno:
Zadanie 4.41.
11
Zestawy zada
, gdy
(b)
, gdzie
N.
.. .. .
Wasnoci funkcji
Okreli naturalne (tzn. jak najwiksze) dziedziny funkcji (f) (g) , sin , ,
cos
, ,
Znale na naturalnych dziedzinach (jak w Zadaniu 5.44) zbiory wartoci funkcji sin , , .
, cos , , ,
, , , oraz
s ograniczone z gry.
12
Zestawy zada
oraz
Funkcj zoon
znacza si symbolem
i czyta:
zoona z
, (c) (d)
, gdzie: , sin , .
Znale funkcje odwrotne do podanych (c) (d) sgn , , . (e) log (f) . ,
Zadanie 5.51.
Zadanie 5.52. i .
Niech
. Znale
R . R
R , (R
. Znale
Pokaza, e
jest bijekcj mimo, e nie jest monotoniczna. Niech R R bdzie okrelona nastpujco: dla dla dla R
Zadanie 5.56.
Pokaza, e
.
13
Zestawy zada
Zadanie 5.57.
Niech
Zbada, czy
Zadanie 5.58. Pokaza, e funkcja przedziale oraz cile malejc na przedziale Zadanie 5.59. Niech R
(a) Sprawdzi, czy (b) wyznaczy (c) wyznaczy Zadanie 5.60. . R, . Niech
jest rnowartociowa,
. Wyznaczy zbir
Zadanie 5.61. Sprawdzi, czy funkcja rnowartociowa. Wyznaczy R . Zadanie 5.62. Niech R
R okrelona wzorem
, jest
, gdzie R
Wyznaczy zbiory
, gdzie
Zadanie 5.64. Pokaza, e funkcja R R okrelona wzorem Wyznaczy R oraz skonstruowa funkcj odworotn do . Zadanie 5.65. Pokaza, e funkcja R, gdzie ln R oraz jest nieparzysta. R
Zadanie 5.66. (*) Niech (a) jeli funkcj (b) jeli (c) jeli i
s jednoczenie rosnce lub jednoczenie malejce, to malejca, to rosnca, to jest malejca, jest malejca.
14
Zestawy zada
Zadanie 5.67. , Zadanie 5.68. (a) (b) (c) (d) (e) sin sin sin sin
Niech ,
R, ,
, dla ,
R. Wyznaczy: , R sin , R: , ,
, .
Zbada parzysto i okresowo nastpujcych funkcji sin , cos , cos , sin , cos , (f) (g) (h) (i) (j) sin cos cos sin , ,
. R, gdy ;
Zbada rnowartociowo i monotoniczno funkcji R, R R , , , arcsin R, sin , log arctan log log arcsin arctan log log log ln . arccos , , ; ;
arcsin
; ;
sin tan
tan
sin ;
arctan ln
5.1
Poda na przykadach, e inkluzji nie mona zastpi rwnoci. Zadanie 5.71. (a) (b) (c) Zadanie 5.72. e Zadanie 5.73. mamy, e . Pokaza, e . Pokaza, e . jest injekcj wtedy i tylko wtedy, gdy dla kadego mamy, , Udowodni, e jeli , oraz , to
15
Zestawy zada
Zadanie 5.74. Niech i niech bdzie rodzin podzbiorw zbioru , za bdzie rodzin podzbiorw zbioru . Pokaza, e
Zadanie 5.75.
Pokaza, e jeli .
Nierwnoci i rwnania
Pokaza, e dla , , , , R zachodz nastpujce nierwnoci: (e) (f) sin (g) sin (h) cos , dla , dla cos R, . , ,
Zadanie 6.78. Udowodni, e dla dowolnych liczb rzeczywistych spenione s nastpujce nierwnoci: (a) (nierwno Cauchy1 -Schwarza2 ); (Wskazwka: przeksztaci i wykorzysta nierwno: (b) ); (nierwno Minkowskiego3 ).
Zadanie 6.79. Udowodni, e dla oraz dowolnych nieujemnych liczb rzeczywistych zachodz nastpujce nierwnoci: (a) strassa), (b) (c) , . (nierwno Weier-
Udowodni nastpujce nierwnoci metod indukcji matematycznej: , gdzie jest liczb rzeczywist, , dla oraz i ; (nierwno Bernoullego4 );
!, dla
Louis Cauchy (17891857), francuski matematyk. Hermann Amandus Schwarz (18431921), matematyk niemiecki. 3 Hermann Minkowski (18641909), niemiecki matematyk i zyk pochodzenia polskiego i ydowskiego. 4 Jakub Bernoulli (16541705), szwajcarski matematyk i zyk.
16
Zestawy zada
, dla , dla
!,
; ;
dla , dla .
Zadanie 6.81. (a) sin (b) (c) (d) (e) (f) log (g) (h) arcsin (i) Zadanie 6.82. (a) (b) (c) cos (d) log (e) (f) (g) (h) log (i) (j) (k) (l) arcsin
Rozwiza rwnania: ; ; ; ; ; log ; ; ; Rozwiza nierwnoci: ; ; ; ; ; (dla ; ; (dla ; ; ; ); ); (r) (s) (t) (u) (v) (w) ; ; . ( (m) (n) (o) (p) (q) R); ; ; ); ; ; (w zalenoci od parametrw ; ; ; (j) (k) (l) (m) (n) (o) (p) (q) (r) , . ; ; ; ; ; ; ;
W celu policzenia przeciwobrazu wystarczy zauway, e , itd. Na przykad nierwnoci i mamy do policzenia .
Zadanie 6.83.
Uzasadni, e:
17
Zestawy zada
(a) (b) (c) (d) (e) (f) (g) log (h) log (i) (j) ( (k) (l) ; ); ( (
log log
; ; ( ( ); ); ); );
(m) sin (n) max (o) (p) min (q) (r) (s)
; , N;
( log ( ;
); );
log
N; );
,(
Oznaczenia: max
18
Zestawy zada
(a)
(i) Dla kadych i mnoenia) (ii) Dla kadych (iii) Dla kadych (iv) Dla kadych (v)
. (istnienie elementu neutralnego dla dodawania) w R, w R taki, e w R taki, e . (istnienie elementu neutralnego dla mnoenia) . (istnienie elementu odwrotnego dla . (istnienie elementu odwrotnego dla
w R, istnieje element
jest zbiorem liniowo uporzdkowanym. Inaczej mwic, w R, i i i . (zwrotno) oraz oraz lub , to , to . (antysymetryczno) . (przechodnio)
(i) Dla kadego (ii) Dla kadych (iii) Dla kadych (iv) Dla kadych (c) Dziaania oraz
w R, jeli w R, jeli w R,
(d) Porzdek jest zupeny w tym sensie, e: kady niepusty pozbir R ograniczony z gry ma najmniejsze ograniczenie grne. Inaczej mwic, (i) Jeli grne jest niepustym podzbiorem R oraz jeli ma ograniczenie grne, to tj. takie, e dla kadego ograniczenia grnego zbioru mamy ma najmniejsze ograniczenie .
Zadanie 7.84. Pokaza, e w ciele liczb rzeczywistych elementy neutralne wzgldem dodawania i mnoenia s wyznaczone jednoznacznie. Innymi sowy:
R R R R R R
Zadanie 7.85. Uzasadni, e dla kadej liczby rzeczywistej, element do niej odwrotny wzgldem dodawania jest wyznaczony jednoznacznie. Pokaza, e dla dowolnej niezerowej liczby rzeczywistej, element do niej odwrotny wzgldem mnoenia jest wyznaczony jednoznacznie.
R R R R
R mamy, e R: ?
oraz jeli , to .
19
Zestawy zada
Wyprowadzi z aksjomatw liczb rzeczywistych nastpujce wasnoci: ; ; ; , dla ma w R dokadnie jedno rozwizanie rwne ; ;
oznaczane jako
Zadanie 7.89. W zbiorze R ma miejsce prawo skracania i upraszczania, tzn. dla dowolnych R, jeli , to ; jeli oraz , to . Zadanie 7.90. Zadanie 7.91. Zadanie 7.92. , to Zadanie 7.93. Zadanie 7.94. Zadanie 7.95. Pokaza, e Pokaza, e jeli . R oraz , to oraz R s takie, e . , to . Jeli
Stosujc aksjomaty pokaza, e gdy . Uzasadni, e dla Jeli R oraz R zachodzi: , to R takiego, e lub
, . mamy: .
Uzasadni, e dla
Zadanie 7.96. (*) Wyprowadzi z aksjomatw liczb rzeczywistych nastpujc multyplikatywn wersj Zasady Archimedesa1 : jeeli , to istnieje Z takie, e . Wskazwka: Zaadaptowa dowd addytywnej wersji Zasady Archimedesa, ktra brzmi nastpujco:
R Z
(b)
Zadanie 7.98. (Eudoksos2 ) Wyprowadzi nastpujc Zasad Gstoci Zbioru Liczb Wymiernych w zbiorze liczb rzeczywistych:
Pomidzy dowolne dwie liczby rzeczywiste Q tj. . R, , mona wpisa pewn liczb wymiern
; ok. 287-212 p.n.e.), grecki lozof przyrody i matematyk, urodzony i zmary ) grecki astronom, matematyk, lozof i geograf yjcy w pierwszej poowie IV
20
Zestawy zada
Zadanie 7.99. (Wasno Suslina1 dla prostej) Pokaza, e kada rodzina zoona z przedziaw otwartych i rozcznych w R jest przeliczalna. Zadanie 7.100. Wyprowadzi nastpujc Zasad Gstoci Zbioru Liczb Niewymiernych w zbiorze liczb rzeczywistych:
Pomidzy dowolne dwie liczby rzeczywiste miern R Q. R, , mona wpisa pewn liczb niewy-
Wskazwka: Mona skorzysta z rezultatu zawartego w 7.98. Zadanie 7.101. W dowolnym przedziale otwartym R znajduje si nieskoczenie wiele liczb niewymiernych. Uzasadni, e jest ich tam nieprzeliczalnie wiele. Zadanie 7.102. (a) (b) (c) (d) (e) (f) log (g) Q log N R Q R Q R Q; NWD log R Q. i takie, e jest wymierna.
log
Pokaza, e: Q; R Q; R Q; R Q; R Q;
Na przykad gdy , to mona uy jakiegokolwiek z dzielnikw . Dla liczb pierwszych nastpujce przejcie mamy
Zadanie 7.103. (*) Pokaza, e istniej dwie liczby niewymierne Wskazwka: Wykorzysta liczb Zadanie 7.104. (a) (b) (c)
Zbada, ktre z tych zbiorw s gste w R. Zadanie 7.105. (a) (b) (c) (d) (e)
1 Michai
21
Zestawy zada
Wskaza kresy podanych zbiorw: (d) D , , , (e) E (f) F Q N , , (h) H (i) I Q. N , R (g) G cos Q,
Zadanie 8.108. (a) (b) (c) Zadanie 8.109. (a) (b) (c) (d) Zadanie 8.110. Zadanie 8.111. (a) (b) Zadanie 8.112. R sin R
Zbada ograniczono i wyznaczy kresy nastpujcych zbiorw: ; sin N; ; (d) (e) (f) sin . N ; R ;
Wyznaczy kresy nastpujcych zbiorw: N ; N ; N ; N ; Policz kresy zbioru (e) (f) (g) (h) N . N ; N ; N ; N .
Zbada ograniczono i wyznaczy kresy nastpujcych zbiorw: ; R Niech . . ; (c) (d) N , gdzie N. R R . ;
(b) Zbada ograniczono i wyznaczy kresy zbioru Zadanie 8.113. (a) (b) (c) , Q, Znale kresy nastpujcych zbiorw N , (d) (e) (f)
Q, N , N,
22
Zestawy zada
N , N ,
cos cos
, Q , , N , R , R Q .
Pokaza, e zbir
(gdzie
(np.
Pokaza, e zbir
max
sup
inf
. . , to min inf sup inf inf sup inf sup ; inf ; inf sup ; . ;
Zadanie 8.118. (*) Niech Zadanie 8.119. (a) sup (b) inf (c) inf (d) sup (e) sup Pokaza, e jeli sup inf sup ; inf ; sup ; (przy (przy ); );
R Q . Uzasadni, e R s ograniczone, (f) inf (g) sup (h) inf (i) inf (j) sup
max sup
Wskaza gdzie nie potrzeba zakada jednoczesnej ograniczonoci z gory i z dou. Co si dzieje w (a) i w (b), gdy ? Zadanie 8.120. Pokaza, e inf inf sup . . Zaproponowa wzr na inf ,a
R bdzie ograniczony, za
23
Zestawy zada
Zadanie 8.122. Niech R bd ograniczone. Pokaza, e nie istnieje wzr na inf Dokadniej, wskaza takie pary niepustych zbiorw ograniczonych R oraz R, e , chocia inf i inf . inf inf inf inf
Oznaczenia. Deniujemy dziaania (algebraiczne) na podzbiorach (a) (b) R R , , (c) (d) R: R R , .
Cigi liczbowe
And as soon as she had asked herself the question, she knew the answer. Neil Gaiman, Coraline
!.
Wyznaczy: (d) .
Zadanie 9.124.
Zadanie 9.125. Zbada, czy podane cigi s cigami arytmetycznymi. Jeli tak, to poda pierwszy wyraz cigu i rnic: (a) (b) Zadanie 9.126. (a) (b) Zadanie 9.127. (a) (b) i i , , (c) (d) , , wiedzc, e: , . (e) .
Obliczy siedem pierwszych wyrazw cigu arytmetycznego , , (c) (d) , , (e) (f)
Wyznaczy wzr oglny tego cigu. Zadanie 9.128. Zbada, czy podane cigi s cigami geometrycznymi. Jeli tak, to poda pierwszy wyraz cigu i iloraz:
24
Zestawy zada
(a) (b) ,
(c) (d)
, ,
(e) (f) .
wiedzc, e: , .
(e) (f)
(g)
cos sin
(h)
Zbada, czy podane cigi s monotoniczne od pewnego miejsca: (e) , , , (f) (g) (h) cos
! ! !
, ,
!
, .
Zauwamy, e jeli dla prawie wszystkich mamy, e znaku rnicy , a zamiast tego zbada czy iloraz
, to w celu sprawdzenia monotonicznoci nie trzeba bada . Jest to przydatne np. w punkcie (g). Natomiast
w przykadzie (f) trzeba odwoa si do monotonicznoci funkcji cos. W punkcie (c) trzeba zauway, e oraz .
Zadanie 9.133. W pewnym cigu arytmetycznym dane s , . Wiedzc, e suma pocztkowych wyrazw tego cigu jest rwna , obliczy liczb wyrazw tego cigu. Zadanie 9.134. Liczb przedstawiono w postaci sumy kilku skadnikw. Pierwszy skadnik wynosi , a kady nastpny by pewnym staym uamkiem poprzedniego. Obliczy, ile wynosi kady skadnik, jeeli ostatni z nich by rwny . Zadanie 9.135. Dany jest cig , w ktrym
25
Zestawy zada
Podaj denicj granicy cigu zbienego. Udowodnij, e z defnicji mamy nastpujc rwno lim
Zadanie 9.139. (a) lim (b) lim Zadanie 9.140. (a) lim (b) lim Zadanie 9.141.
Korzystajc z denicji granicy waciwej cigu uzasadni podane rwnoci: , , (c) lim log (d) lim , .
Korzystajc z denicji granicy niewaciwej cigu uzasadni podane rwnoci: , , Obliczy: lim (c) lim (d) lim log . ,
Zadanie 9.142. (a) (b) (c) (d) (e) (f) (g) (h) lim lim lim lim lim lim lim lim ,
Obliczy nastpujce granice: , , (i) (j) (k) , (l) , , , , Niech . (m) (n) (o) lim lim lim , , , lim lim lim lim , , (r) (s) (t) (u) (v) , , (p) lim ,
, .
. Udowodni, e
, dla kadego
Zadanie 9.144.
Udowodni, e jeeli cig monotoniczny ma podcig zbieny, to jest zbieny. jest cigiem zbienym do 0, natomiast jest cigiem
26
Zestawy zada
Niech
Pokaza, e
Zadanie 9.147. (*) Udowodni, e jeeli cig nie posiada granicy, to nie istnieje bijekcja dla ktrej cig miaby granic. Zadanie 9.148. (*) Niech jeeli , to bdzie cigiem speniajcym warunek lim
. Pokaza, e
jest cigiem zbienym do . Wykaza, e cigi okrelone rekurencyjnie s zbiene i znale ich granice: (b) (c)
sin
Zadanie 9.150.
danego jako
Wskaza jego granic (o ile istnieje). Zadanie 9.151. Wykaza, e okrelone poniej cigi rekurencyjne s zbiene i znale ich granice: gdy , gdy gdy , (f) (b) gdy Zadanie 9.152. (a) (b) lim lim
log
(a)
(c) R,
sin
(e)
(d) , Niech , , Udowodni, e jeli . jest cigiem zbienym o wyrazach nieujemnych . gdy , gdy .
N. Korzystajc z twierdzenia Stolza1 policzy granice cigw: (c) (d) lim lim . , to ,
1 Otto
27
Zestawy zada
Twierdzenie. (Toeplitza) Niech bdzie nieskoczonym ukadem liczb rzeczywistych, przy czym Ponadto niech bdzie zbienym cigiem liczb rzeczywistych o granicy . Jeli spenione s ponisze warunki (a) (b) (c) to cig , dla , dla i dowolnie ustalonej liczby naturalnej , oraz wszystkich , dla , ,
, jest zbieny do .
Zadanie 9.155. Zadanie 9.156. (a) (b) Zadanie 9.157. (a) (b) (c) Zadanie 9.158. podane granice: (a) lim (b) lim (c) lim
spenia lim
, to lim
max
Obliczy granice nastpujcych cigw: , , (c) (d) , : (g) , , (h) (i) log ln , . log , , (e) .
, , ,
dziesitek
Zadanie 9.159.
Dla
Wskazwka. Wykorzysta fakt, e Zadanie 9.160. Udowodnij, e jeli cig warunek: , to cig Wskazwka: rozway cig . Zadanie 9.161. stwierdzenia: (a) lim Niech
; :
(b)
Zadanie 9.162.
28
Zestawy zada
, ,
, , ,
! !,
, , ,
, , .
log ,
(u)
Korzystajc z twierdzenia o trzech cigach obliczy granic cigu , , (d) (e) (f) , , , (h) cos (g)
Zadanie 9.164. (a) lim (b) lim (c) lim (d) lim
Korzystajc z twierdzenia o trzech cigach obliczy granice cigw: , , , , . Korzystajc z twierdzenia o trzech cigach wyznaczy , , (g) lim (h) lim (i) lim (j) lim (k) lim (l) lim , , , , , , (q) lim (r) lim , , (m) lim (n) lim (o) lim (p) lim cos , , , ,
(e) lim Zadanie 9.165. (a) lim (b) lim (c) lim (d) lim (e) lim (f) lim , , ( ), ,
cos !
29
Zestawy zada
(s) lim
(w) lim
(t) lim
, gdzie
(v) lim
Zadanie 9.166. (a) lim (b) lim (c) lim Zadanie 9.167. (a) lim (b) lim Zadanie 9.168. (a) (b) (c) ! , cos
Korzystajc z twierdzenia o dwch ciagach znale granice: , , , (d) lim (e) lim (f) lim
sin
, , .
sin
Korzystajc z twierdzenia o granicach niewaciwych cigw obliczy podane granice: , , (c) lim (d) lim , nastpujcych cigw: (d) !, (e) sin N sin , . , (e) lim (f) lim . ,
Zadanie 9.169. (a) lim (b) lim (c) lim (d) lim (e) lim (f) lim
Wyznaczy nastpujce granice , , , (i) lim , (j) lim ln , (k) lim , (l) lim , . ln , , (g) lim (h) lim log sin ,
Zadanie 9.170.
1 Wacaw Franciszek Sierpiski (18821969), polski matematyk, jeden z czoowych przedstawicieli warszawskiej szkoy matematycznej.
30
Zestawy zada
Zadanie 9.171. Policz miar zbioru Cantora. Zadanie 9.172. cha. Policz dugo krzywej Ko-
10
Granica dolna i granica grna cigu s odpowiednio wzorami lim inf lim inf sup
deniowane
inf
lim sup
lim
sup
inf
sup
Zadanie 10.173.
Niech
bdzie cigiem ograniczonym. Udowodni, e N, e dla kadego N istnieje takie N, e dla kadego N istnieje takie wikszego ni wiksze ni , e wikszego ni wiksze ni , e speniona jest nierwno , to lim ; , to , to
(a) jeli istnieje takie lim ; (b) jeli dla kadego (c) jeli istnieje takie lim ; (d) jeli dla kadego Zadanie 10.174. (a) lim
Zamy, e cig
wtedy i tylko wtedy, gdy spenione s nastpujce dwa warunki: istnieje N takie, e , dla wszystkich , e ; .
oraz dowolnego
N istnieje takie
wtedy i tylko wtedy, gdy spenione s nastpujce dwa warunki: istnieje N takie, e , dla wszystkich , e ; .
(i) dla dowolnego (ii) dla dowolnego Zadanie 10.175. skupienia cigu
oraz dowolnego
N istnieje takie
31
Zestawy zada
bdzie dowolnym cigiem ograniczonym. Tworzymy nowe cigi inf i sup s zbiene do granic waciwych. Ponadto pokaza, e (b) lim lim .
Zadanie 10.177. Zamy, e nierwno . Udowodni, e (a) lim lim , i lim i lim
bd cigami ograniczonymi. Udowodni, e prawdziwe s lim lim lim lim lim jest
Zadanie 10.180. Wykaza, e warunkiem koniecznym i dostatecznym zbienoci cigu istnienie skoczonych granic grnej i dolnej oraz rwno: lim lim
Zadanie 10.181. Pokaza, e jeli lim , to dla dowolnego cigu ograniczonego nastpujce zwizki s prawdziwe: (a) lim lim lim ; (b) lim lim lim .
Zadanie 10.182. Niech . Wskaza dwa podcigi tego cigu zbiene do rnych granic. Wyznaczy granice grn i doln tego cigu. Zadanie 10.183. Niech sin . Wskaza dwa podcigi tego cigu zbiene do rnych granic. Wyznaczy granice grn i doln tego cigu. Zadanie 10.184. Wyznaczy lim inf Zadanie 10.185. (a) sin , sin
Wyznaczy granic grn i doln nastpujcych cigw: (d) (e) (f) sin cos , , , (g) tan .
32
Zestawy zada
Wyznaczy granic doln i grn nastpujcych cigw: , cos , sin , , Poda przykad cigu: (c) ktrego zbiorem punktw skupienia jest , (d) ktrego punktami skupienia s wszystkie liczby rzeczywiste. (f) (g) (e) sin cos . , ,
(a) ktry ma dokadnie punktw skupienia ( liczba naturalna), (b) ktrego punktami skupienia s wszystkie liczby naturalne,
10.1
Zadanie 10.189. Niech Wyznaczy granic doln i grn cigu zbiorw ten cig jest zbieny? Zadanie 10.190.
na-
Wyznaczy granic grn i doln cigu i rozstrzygn, czy ma on granic. Pokaza, e lim inf lim sup
Zadanie 10.191.
jest wstpuj-
Jeli lim sup lim inf , to mwimy, e cig zbiorw jest zbieny do zbioru i piszemy lim .
Zadanie 10.193.
Pokaza, e jeli
lim
Zadanie 10.194. (a) lim sup Zadanie 10.195. (a) lim sup (b) lim inf
Udowodni, e
N
Udowodni, e spenione s nastpujce rwnoci: lim sup lim inf lim sup lim inf . ,
33
Zestawy zada
Pokaza przykad, e w powyszych zalenociach inkluzji nie mona zastpi przez rwno. Zadanie 10.197. (a) lim inf Zadanie 10.198. Wykaza, e lim sup Udownodni, e
lim wtedy i tylko wtedy, gdy lim .
lim sup
, to , .
11
Szeregi liczbowe
Zadanie 11.200. (Legenda o podwajaniu ziaren) Istnieje legenda opowiadajca o tym, e szachy wynalaz mdrzec Sissa Nassir. Kiedy krl obieca da mu w nagrod wszystko czego zada, on poprosi tylko o pewn ilo zboa. Mdrzec powiedzia, e t ilo wyznaczy szachownica: niech krl na pierwszym polu pooy jedno ziarno, na drugim dwa, na trzecim polu cztery i tak dalej, a do szedziesitego czwartego pola, za kadym razem podwajajc ilo ziaren, wtedy on zadowoli si ziarnem z ostatniego pola. Policz ile bdzie wtedy wszystkich ziaren na wszystkich polach. Zadanie 11.201. Obliczy sumy podanych nieskoczonych szeregw geometrycznych: (a) (b) Zadanie 11.202. (a) , , , (c) (d) , , (e) .
Obliczy sum nieskoczonego szeregu geometrycznego majc dane: , , (c) (d) , , (e) (f) , .
34
Zestawy zada
, ,
(c) (d) ,
(e) (f)
, .
Zadanie 11.206. Posugujc si warunkiem koniecznym zbienoci szeregw pokaza, e nastpujce szeregi s rozbiene: (a) (b) cos , , (c) (d) ,( cos sin , ), (e) .
Zadanie 11.207. Stosujc warunek konieczny, twierdzenia arytmetyczne, bd denicj zbada zbieno szeregw: (a) (b) (c) (d) (e) arctan , , , , , (f) (g) (h) (i) (j)
sin
ln
, , ,
(k)
(l)
arctan
, ln , ,
, , sin .
(b)
sin ,
(e)
35
Zestawy zada
Zadanie 11.209. (a) (b) (c) (d) (e) (f) (g) (h)
log ! log
Zbada zbieno nastpujcych szeregw: (i) (j) , , (k) (l) (m) , , (n) (o) (p) sin
log arctan
, ,
, ,
, , , cos , , , , .
, , , , cos , ,
ln
Stosujc kryterium porwnawcze zbada szeregi: , (f) (g) (h) (i) , (j)
! ln
,
!,
(k)
(l)
ln
, ,
Zbada zbieno nastpujcych szeregw posugujc si kryterium porwnawczym: (e) (f) , (g) (h) , , , , (i) (j) (k) (l)
! !
, , , ,
ln
ln
,
!,
, ,
,
! ! ! !
(f) (g)
!,
! !
,
!,
(h) (i)
, !
!
, i .
36
Zestawy zada
Stosujc kryterium dAlemberta zbada szeregi: , (e) (f) (g) (h) sin , , (k) .
!
, ,
(i)
(j)
!,
ln
Zadanie 11.214. (a) (b) (c) (d) Zadanie 11.215. (a) (b)
ln
Stosujc kryterium Cauchyego zbada zbieno nastpujcych szeregw: , , , (h) , (i) (e) (f) (g)
ln !
arctan
, , , , ,
arcsin
Zadanie 11.216. Posugujc si kryteriami Cauchyego i dAlemberta, zbada zbieno nastpujcych szeregw: (a) (b) (c) (d)
!
, ,
, , , .
ln
, , ,
sin
(g) (h)
,
cos cos ln
(l)
ln
Dla jakich
R szereg
jest zbieny?
37
Zestawy zada
ln
Szereg harmoniczny
Szereg geometryczny
Szereg Leibniza
ln
Zadanie 11.220. (*) Znajd zbieny szereg . Zadanie 11.221. (a) (b)
log
taki, e
Stosujc kryterium kondensacyjne zbada zbieno szeregw: (c) (d) , , (e) (f)
ln ln
, ,
, R.
ln
ln
ln ln
Zadanie 11.223.
Pokaza, e szereg
przez niego samego jest ju rozbieny. Zadanie 11.224. (a) (b) (c) (d) (e) (f) (g) , , , cos , , , , Zbada zbieno nastpujcych szeregw: (h) (i) (j) (k) (l) (m) (n) , , (s) , (r)
ln
tan ,
(o)
(p) , , (q) ln
ln
ln
cos
2 Gottfried Wilhelm Leibniz (16461716), znany take pod nazwiskiem Leibnitz, niemiecki lozof, matematyk, prawnik, inynier-mechanik, zyk, historyk i dyplomata.
38
Zestawy zada
: (u) !
!
(v)
ln
Pokaza, e szereg
i rozbieny dla
, ,
(i) (j) .
i ,
Zadanie 11.228. Zadanie 11.229. maleje, to lim Zadanie 11.230. zbieny, to szereg
, to szereg
jest rozbieny.
Rozwamy szeregi
, gdzie
, dla
N. Pokaza,
Zadanie 11.232. Zbada zbieno nastpujcych szeregw analizujc ich sumy czciowe lub posugujc si warunkami koniecznymi i dostatecznymi zbienoci szeregw: (a) (b) , , (c) (d) , , (e) (f) , .
Zadanie 11.233.
39
Zestawy zada
(a)
R,
(b)
. ln . Rozwamy szereg
Wykaza, e szereg ten jest zbieny do ln . Wskazwka. Niech oznacza -sum czciow tego anharmonicznego, za stosowne sumy czciowe nowego szeregu. Grupujc po trzy skadniki wedle reguy sprawdzi, e i zauway, e , . Zadanie 11.235. (*) Korzystajc z kryterium dAlemberta stwierdzi dla jakich , gdzie ! ! jest (a) zbieny, Wskazwka. Skorzysta ze wzoru Stirlinga3 : lim (b) rozbieny.
!
R szereg
R wzorem
12
Zadanie 12.237. Uywajc denicji Heinego5 i Cauchyego udowodnij, e granic funkcji w punkcie 2 jest 7.
esin
Funkcja Entier
Ciga?
3 James 4 Georg
Stirling (16921770), szkocki matematyk. Friedrich Bernhard Riemann (18261866), matematyk niemiecki. 5 Heinrich Eduard Heine (18211881), niemiecki matematyk.
40
Zestawy zada
, dla
, to
(a) lim sin , (Wskazwka: Skorzysta z nierwnoci sin (b) lim sin .
R s
, , dla dla Q Q
R R, R,
, ,
dla dla
Q Q
W przypadku, gdy brak cigoci na caej dziedzinie, wyznaczy zbir punkw cigoci. Zadanie 12.241. Znale granice oraz pokaza bezporednio z denicji (Heinego i Cauchyego) poprawno uzyskanych wynikw: (a) lim (b) lim , sin , (c) lim (d) lim , nie ma granicy w punkcie , wraz , N, (e) lim .
nie jest okrelona dla . Naszkicuj wykres tej funkcji. Zadanie 12.243. Funkcja arctan Jak warto naley nada tej funkcji w punkcie , aby bya ciga w tym punkcie? Zadanie 12.244. (a) Zadanie 12.245. (a) lim , , , , , , , Okreli tak funkcj , w punkcie (b) aby bya ciga: sin .
Prosz obliczy nastpujce granice funkcji (o ile istniej) (h) lim (i) lim (j) lim (k) lim (l) lim (m) lim (n) lim , , , , (s) lim (t) lim , . , , , (o) lim (p) lim (q) lim (r) lim , , , ,
(b) lim (c) lim (d) lim (e) lim (f) lim (g) lim
41
Zestawy zada
Zadanie 12.246. (a) lim (b) lim (c) lim (d) lim (e) lim (f) lim (g) lim (h) lim Zadanie 12.247. (a) lim (b) lim (c) lim (d) lim (e) lim Zadanie 12.248. (a) lim , , , , , , , ,
Obliczy granice funkcji (o ile istniej): (i) lim (j) lim (k) lim (l) lim (m) lim (n) lim , , (o) lim (p) lim , , , , (t) lim , (u) lim (v) lim ln (w) lim ln , , . , , , , (q) lim (r) lim (s) lim , , ,
Obliczy granice: (f) lim , , (i) lim , , (j) lim (k) lim , , , (o) lim (p) lim , . (g) lim (h) lim , , , (l) lim (m) lim (n) lim , , ,
Wyka na podstawie denicji, e nie istniej granice: (c) lim sin cos , (f) lim tan ,
(d) lim sin , (b) lim , (e) Obliczy granice: (f) lim , , , , Znajd granice: (g) lim (h) lim (i) lim (j) lim (k) lim
sin sin
lim
sin
(g) lim
Zadanie 12.249. (a) lim (b) lim (c) lim (d) lim (e) lim
sin
, , , , , ,
(l) lim (m) lim (n) lim (o) lim (p) lim
, , , , .
sin
sin tan
sin
arctan
tan
arcsin
sin tan
arcsin
Zadanie 12.250.
42
Zestawy zada
,
cos
ln cos ln cos
cos
arctan
cos sin
arctan
(d) lim
cos
cos
cos
sin
. s
Zadanie 12.251. Niech bdzie dowoln liczb naturaln. Liczby rzeczywiste dobrane tak, e dla kadego R speniony jest warunek sin Udowodni nierwno sin sin sin
Zadanie 12.252. (*) Obliczy granice (o ile istniej): (a) lim (b) lim
cos cos
, gdzie ,
R,
cos
cos
cos
Zadanie 12.253. (a) (b) (c) (d) (e) (f) (g) (h) (i) (j) (k) (l) (m) lim lim lim lim lim lim lim lim lim lim lim lim lim
Znajd (o ile istniej) nastpujce granice funkcji w nieskoczonoci: , , , , , , , , , , , , , (n) (o) (p) (q) (r) (s) (t) lim lim lim lim lim lim lim sin , , , , , .
tan sin
cos
, , , , ,
, ,
(u) lim ln (v) lim (w) lim (x) lim (y) lim (z) lim
Zadanie 12.254.
43
Zestawy zada
(a) lim (b) (c) (d) (e) (f) lim lim lim lim lim
, ,
Zadanie 12.255. (a) lim (b) lim (c) lim (d) lim (e) lim (f) lim (g) lim (h) lim , , , , , , ,
Obliczy granic funkcji w podanym punkcie: (i) lim (j) lim (k) lim (l) lim (m) lim , (n) lim (o) lim (p) lim Obliczy granice: , , , , (f) lim (g) lim (h) lim (i) lim (j) lim Obliczy granice: , (e) lim (f) lim (g) lim (h) lim sin , sin , , , (i) lim (j) lim (k) lim (l) lim
sin sin arctan sin sin ln sin sin cos cos cos tan sin
, , , ,
cos
(q) lim (r) lim (s) lim (t) lim (u) lim (v) lim , (w) lim , (x) , lim
sin tan
sin
, ,
sin
arcsin
, , ,
cos
sin
sin
log
tan
cos sin
Zadanie 12.256. (a) lim (b) lim (c) lim (d) lim (e) lim
tan sin
cot , , , ,
, ,
, ,
, (d) lim ,
arcsin
44
Zestawy zada
sin
sin
, ,
sin
sin
sin
ln
log
,
sin
, .
tan
(b) lim
ln ,
(c) lim
Zbadaj cigo poniszych funkcji: dla dla Q Q dla dla (c) exp cos dla dla dla dla
(b)
arctan
(d)
Dowoln znan Ci metod zbadaj cigo poniszych funkcji oraz sporzd ich
(g)
ln
dla dla dla dla dla dla dla dla dla dla dla dla dla dla
(b)
(h)
(c)
(i)
(d)
dla dla dla dla dla dla dla Niech dla dla R i
(j)
(e)
(k)
(f)
(l)
ln
R bdzie dana wzorem dla dla dla ln (d) dla dla dla
45
(c)
(b) cos
Zestawy zada
R, dla ktrych
Zmodykowa rozwizanie Zadania tak, aby powysze granice byy rwne Zadanie 12.264. Funkcja przyporzdkowuje liczbie rzeczywistej log (a) Wyznacz dziedzin tej funkcji i naszkicuj jej wykres, (b) Zbadaj cigo, (c) Oblicz lim Zadanie 12.265. (a) lim
ln ln sin
oraz ,
ln
s cige, oblicz
sin
(c) lim
Prosz przeanalizowa cigo i znale (jeeli istniej) asymptoty krzywych: (c) , (d) Udowodni, e jeli max tan , , (e) (f) R s cige, to funkcje min , rwnie s cige. cos sin , . R,
Zadanie 12.269. (*) Zbada jednostajn cigo oraz lipschitzowsko funkcji (a) (b) (c) R, R, , , , , ln , R (d) (e) (f) R, , , . , ,
R, gdzie:
Zadanie 12.271. (**) Udowodni, e zbir wszystkich wielomianw o wspczynnikach wymiernych jest mocy continuum. Udowodni, e zbir wszystkich funkcji cigych z R do R jest mocy continuum. Zadanie 12.272. w punkcie ? Sprawdzi ile wynosz granice jednostronne. Czy istniej granice podanych funkcji
46
Zestawy zada
(e)
(i)
(d) (e) , .
(c)
Dobra
(b)
Zadanie 12.276. Wykaza, e kady wielomian stopnia nieparzystego o wspczynnikach rzeczywistych ma przynajmniej jeden pierwiastek rzeczywisty. Zadanie 12.277. Zbada cigo funkcji (w przypadku wystpienia liczby od parametru R):
sin
we wzorze, w zalenoci
(a)
(d)
sin
(b)
(e)
sin cos
(c)
(f)
47
Zestawy zada
Zadanie 12.278. (*) (Funkcja Thomaea) Zdeniujmy funkcj jeli R Q to uamek nieskracalny,
lim
log
log
13
Pochodne
The important thing to remember about mathematics is not to be frightened. It isnt as dicult as the mathematical priesthood sometimes pretends. Richard Dawkins, The Blind Watchmaker
Zadanie 13.279.
Obliczy z denicji pochodne funkcji (o ile istniej): , , , (d) (e) (f) , gdzie , gdzie , gdzie , , .
Korzystajc z denicji obliczy pochodne funkcji w podanych punktach: w punkcie (b) w punkcie
Zadanie 13.282. Korzystajc z denicji pochodnej obliczy pochodn kadej z poniszych funkcji rzeczywistych w punkcie , okrelonych podanymi wzorami, w maksymalnych dziedzinach w ktrych maj sens: (a) , ( (b) (c) , , R staa), (d) (e) (f) , ,( , N), (g) sin (h) cos (i) . , ,
48
Zestawy zada
Korzystajc z denicji zbadaj rniczkowalno funkcji rzeczywistych: sin dla dla dla dla dla dla (w punkcie , (w punkcie ), ),
(c)
, (w punkcie
),
(d)
, (w punkcie
).
(b)
, gdzie
(d)
, gdzie
Zadanie 13.285. (a) (b) (c) (d) (e) (f) (g) (h) (i) (j) (k) (l) , , , ,
Obliczy pochodne nastpujcych funkcji: , , , (m) (n) (o) (p) , (q) , (r) (s) , , , (t) (u) (v) (w) Obliczy pochodne nastpujcych funkcji: , , (g) (h) , (i) (j) (k) , (l) cos
sin sin sin sin tan sin
, , , , , , , , , , .
, ,
cos
tan
, cos ,
,
tan tan tan
cos
tan
,
49
Zestawy zada
(r) (s)
arccos arcsin ,
(t) (u)
sin
arctan ln ,
(v) , (w) .
sin
sin arcsin
ln
(o) (p)
, ,
(d)
sin
, gdzie
(k) (l)
(e) (f)
tan
, ,
(m) (n)
, gdzie
(t)
Zadanie 13.288. (a) (b) (c) (d) tan (e) (f) Zadanie 13.289. (a) (b) ln (c) (d) , , , sin , cot ,
(i) (j) ,
sin
arcsin ,
(g) sin
, ,
(k)
, .
(h) arctan
(l) log
sin ln sin .
cos ,
,
sin cos
, (f) , (g)
arcsin
arctan
Zadanie 13.291.
50
Zestawy zada
(a) (b)
sin , ,
(c) (d)
arctan ln
, ,
, .
Obliczy i przedstawi w najprostrzej postaci pochodne rzdu trzeciego: (c) (d) Obliczy: arcsin , sin cos . Wskazwka: zastosowa wzr sin cos sin . sin , .
Poda wzr oglny na pochodn rzdu (c) (d) Wyznaczy ; jeli (b) ln , .
nastpujcych funkcji:
sin .
Wyznaczy dziedzin oraz przedziay monotonicznoci funkcji: , (d) (e) (f) ln , , , (h) arcsin . (g) ln ,
, ,
Zadanie 13.297. (a) (b) (c) (d) Zadanie 13.298. (a) (b) ln ,
Wyznaczy dziedzin i ekstrema funkcji: , (e) (f) , , (g) (h) , , , , (k) ln . (i) (j) ln , ,
Wyznaczy przedziay, na ktrych wykres jest wypuky lub wklsy: , , (c) (d) ln , , (e) ln .
Wyznaczy punkty przegicia wykresu danej funkcji: , , (d) (e) (f) , , , (g) (h) (i) ln . , ,
51
Zestawy zada
, , ,
ln
, ,
arctan .
Zadanie 13.301.
Pokaza, e funkcja
jest rosnca i wklsa. Zadanie 13.302. (a) (b) (c) (d) (e) (f) , , , , , Zbada przebieg zmiennoci funkcji: , (g) (h) (i) (j) (k) (l) , , , , , , (m) (n) (o) (p) (q) (r) cos sin sin cos , , ,
sin cos
ln
, , .
Zbada przebieg zmiennoci podanych funkcji i sporzdzi ich wykresy: (b) , (c) .
Wykaza nastpujce nierwnoci: ln , dla , R, , , dla , (g) (h) . Wykaza prawdziwo nierwnoci: , dla wszystkich , dla R; i ; cos (e) (f) , , dla , (k)
ln
, dla , dla
(i) ln (j) ln ,
arctan
, ln ,
sin , dla
, .
, dla , dla ;
52
Zestawy zada
, dla
R;
, dla
arctan , Pokaza, e
R, ,
(c) arctan
arctan
, dla
(b)
ln
ln
ln
, dla
. . .
R okrelona nastpujco
dla pozostaych przypadkw jest rniczkowalna. Zadanie 13.313. Zadanie 13.314. wsprzdnych. Zadanie 13.315. Zadanie 13.316. prostego? Zadanie 13.317. . Zadanie 13.318. danej wzorem w punktach , Zbada, czy funkcja Obliczy kt, ktry tworzy z osi jest rniczkowalna w punkcie styczna do lini sin .
w pocztku ukadu
linia
cot
Znale na lini
.
53
Zestawy zada
Zadanie 13.319.
Zadanie 13.320. Wykaza, e krzywa zadana rwnaniem lece na jednej prostej. Zadanie 13.321. (a) Wyznaczy asymptoty funkcji arctan , R (b) R, gdy ln
Zadanie 13.322. Napisz rwnanie stycznej w punkcie do wykresu funkcji R i wykonaj rysunek (wykresu wraz ze styczn) w paszczynie (a) (b) cos ; ; Wyka, e w kadym punkcie R prosta styczna do Zadanie 13.324. (a) i ma rwnanie: . (c) (d) okrgu tan . ;
Zadanie 13.323.
Zadanie 13.325. Udowodni nastpujce twierdzenie, zwane twierdzeniem o koniach wycigowych: Jeeli s cige na i rniczkowalne na oraz , to istnieje taki punkt , e .
Interpretacja. Dwaj jedcy wystartowali w tej samej chwili z punktu i osignli w tym samym czasie punkt , przebywajc odcinek . W pewnym momencie pomidzy punktami i mieli jednakow prdko.
Zadanie 13.326. Do rzeki o szerokoci 27m wpada pod ktem prostym kana o szerokoci 8m. Jaka jest najwiksza dugo bali drewna, ktra moe przepyn z kanau do rzeki? Zadanie 13.327. (*) Pod jakim ktem powinien by nachylony paski dach przykrywajcy dom o ustalonej szerokoci, aby krople deszczu spyway po nim najszybciej? Zadanie 13.328. (*) Jakie powinny by wymiary szklanki o gruboci cianek , aby ilo szka potrzebnego do jej wytworzenia bya najmniejsza? i pojemnoci
Zadanie 13.329. (*) W stoek o promieniu podstawy i wysokoci wpisano walec i kul w taki sposb, e dolna podstawa walca ley na podstawie stoka a brzeg grnej podstawy walca ley na powierzchni bocznej stoka, natomiast kula ley na grnej podstawie walca i jest styczna do powierzchni bocznej stoka. Dla jakich wymiarw walca oraz dla jakiego promienia kuli suma objtoci walca i kuli bdzie najwiksza? Zadanie 13.330. Wyznaczy najwiksz warto funkcji na przedziale .
Zestawy zada
Zadanie 13.332. Niech R bdzie funkcj rniczkowaln na lim . Pokaza, e wtedy lim .
i tak, e
Zadanie 13.333. Wykaza, e pochodna funkcji parzystej (odpowiednio: nieparzystej) jest funkcj nieparzyst (odpowiednio: parzyst). Zadanie 13.334. Wykaza, e pochodna funkcji okresowej jest funkcj okresow.
ma ekstremum w punkcie
Zbada rniczkowalno nastpujcych funkcji (b) arctan dla dla R R, gdzie sin ; dla dla
R, gdzie
(b)
R, gdzie
arctan
dla dla
(c)
R, gdzie
exp
Zadanie 13.339.
jest rniczkowalna na R? Zadanie 13.340. Wyznaczy tak, eby funkcja R R okrelona nastpujco
55
Zestawy zada
(a)
(c)
(b)
(d)
bya rniczkowalna na R. Zadanie 13.341. (*) Wykaza, e funkcja R cos R dana wzorem jeli jeli
posiada punkty nierniczkowalnoci w dowolnym otoczeniu zera. Zadanie 13.342. Dla jakich wartoci cakowitych sin funkcja dla dla (b) jest rniczkowalna w .
log
R dana wzorem
(a) jest ciga w ; Zadanie 13.343. Niech R i obliczy jej pochodn (tam, gdzie istnieje). Zadanie 13.344. Pokaza, e funkcja
dla dla jest nieskoczenie wiele razy rniczkowalna w punkcie Zadanie 13.345. dla wszystkich Zadanie 13.346. Znale wszystkie funkcje R Pokaza, e funkcja dla dla ma pochodn tylko w punkcie Zadanie 13.347. . R sin R, gdzie dla dla wymiernych niewymiernych R . ,
R speniajce nierwno
Czy
Zadanie 13.348.
56
Zestawy zada
(a)
, .
(b)
ln
obliczy granice
Czy z istnienia powyszej granicy wynika, e Zadanie 13.350. Udowodni, e jeeli funkcja lim Zadanie 13.351. . Zadanie 13.352. (a) Pokaza, e rwnanie
ma dokadnie jeden pierwiastek rzeczywisty. Zadanie 13.353. Korzystajc z twierdzenia Darboux uzasadni, e rwnanie dokadnie jedno rozwizanie. Zadanie 13.354. Korzystajc z twierdzenia Darboux uzasadni, e rwnanie ln w przedziale dokadnie jedno rozwizanie. Zadanie 13.355. Korzystajc z twierdzenia Darboux uzasadni, e rwnanie ln w przedziale dokadnie jedno rozwizanie. Zadanie 13.356. Korzystajc z twierdzenia Darboux uzasadni, e rwnanie w przedziale dokadnie jedno rozwizanie. Zadanie 13.357. Wykaza, e w przedziale ma ma w przedziale
ma
ma
Zadanie 13.358. rozwizanie. Zadanie 13.359. rozwizanie. Zadanie 13.360. rozwizanie. Zadanie 13.361.
Wykaza, e rwnanie
ma w przedziale
dokadnie jedno
Uzasadni, e rwnanie
sin
ma w przedziale
dokadnie jedno
Uzasadni, e rwnanie
ma w przedziale
dokadnie jedno
Uzasadni, e rwnanie
57
Zestawy zada
(c)
lim
Obliczy granice: (c) lim , (d) lim ln ln ln arctan , (e) lim (f) lim sin ln cos ,
Zadanie 13.365. (a) lim (b) lim (c) lim (d) lim Zadanie 13.366. (a) lim (b) lim (c) lim (d) lim
sin arctan cot tan sin arcsin
ln
,
tan
tan ln tan
, .
Stosujc regu de lHospitala1 , obliczy nastpujce granice: , , , , Znajd nastpujce granice: , (b) lim
tan
, gdzie ,
ln ln sin
, .
sin
cos cos
sin
cos
sin
sin
cos
1 Guillaume
58
Zestawy zada
Zadanie 13.369. (*) Dowie, e dla kadego ! nie ma pierwiastkw wielokrotnych. Zadanie 13.370. (*) Niech ograniczona na i lim Zadanie 13.371. Zadanie 13.372. liniow. Zadanie 13.373. (a) sin (b) cos (c) , R.
!,
N wielomian ! !
R, to
Pokaza, e
!,
R, R,
Zadanie 13.374. Zadanie 13.375. (a) (b) (c) Zadanie 13.376. (a) (b) Zadanie 13.377. (a) (b) (c) , , ,
Poka, e
Wywnioskuj z Zadania 13.374, e , , , por. 6.78 (a). Znale wzory na sumy ; (c) sin Obliczy nastpujce sumy: (d) cos , , ; sin sin ; (d) cos cos cos .
R,
(e)
R.
, .
(b)
Pokaza, e funkcja
R dana wzorem
jest rosnca.
59
Zestawy zada
Zadanie 13.380. (a) lim (b) lim (c) lim (d) lim
cos
Zamy, e funkcja , , N,
, , . wynika N,
Zadanie 13.381. Wykaza, e z istnienia obu pochodnych jednostronnych cigo funkcji w punkcie .
Zadanie 13.382. Wykaza, e jeli funkcja R osiga najwiksz swoj warto w punkcie , tzn. max , i istniej pochodne jednostronne , to i . Poda analogiczne warunki w przypadku, gdy funkcja osiga swoj najmniejsz warto w pewnym punkcie przedziau . Zadanie 13.383. (*) Udowodni, e jeli funkcja oraz spenia warunek , to inf Zadanie 13.384. to Udowodni, e jeli funkcja inf Zadanie 13.385. przy czym Zadanie 13.386. (a) (b) Udowodni, e istnieje takie , e sup R ma pochodn lewostronn sup na . , na , R ma pochodn lewostronn na
Udowodni, e jeli funkcja R ma pochodn lewostronn R , to jest ona rniczkowalna na i , dla Niech , . oraz . R bdzie funkcj rniczkowaln na
speniajc warunki:
Zadanie 13.387. Zamy, e R ma pochodn w przedziale otwartym . Udowodni, e jeli , to dla dowolnej liczby rzeczywistej istnieje w przedziale najmniej jeden pierwiastek rwnania Zadanie 13.388. Niech R bd funkcjami rniczkowalnymi w przedziale otwartym i niech . Udowodni, e w przedziale istnieje co najmniej jeden pierwiastek rwnania . Zadanie 13.389. Zamy, e funkcja chodn na i e , , . Zadanie 13.390. (*) Zamy, e funkcja (a) (b) istnieje Udowodni, e , takie, e . , dla . R ma po. Udowodni, e
Piszemy gdy
co
wtedy i tylko wtedy, gdy istniej dodatnia staa i liczba takie, e dla
rniczkowalna na przedziale
spenia warunki:
60
Zestawy zada
Zadanie 13.391. (*) Wykaza, e jeli istnieje pochodna liczb okrelon przez wzr Taylora1 ! to lim Zadanie 13.392. (*) Zamy, e (a) istnieje (b) Udowodni, e , dla takie, e N. na R. jest funkcj klasy , dla wszystkich
jest
na R speniajc warunki: Ri N,
Zadanie 13.393. Zamy, e i e . Udowodni, e funkcj okrelon na wzorem mona rozszerzy na cay przedzia jako funkcj klasy . Zadanie 13.394. (*) Niech (a) Pokaza, e R bdzie funkcj wypuk. .
(b) Wywnioskowa, e
Zadanie 13.395. (*) Zamy, e funkcja jest okrelona i rniczkowalna na przedziale otwartym . Udowodni, e jest funkcj wypuk na wtedy i tylko wtedy, gdy jest funkcj rosnc na . Zadanie 13.396. Jensena2 : Udowodni, e kada funkcja wypuka na przedziale spenia tzw. nierwno
gdzie s dowolnymi punktami przedziau speniajcymi warunek . Zadanie 13.397. Wykaza, e jeli i
oraz
liczbami nieujemnymi
, to dla
Zadanie 13.398.
. Niech bdzie dowoln liczb wiksz ni . Wykaza, e dla dowolnych liczb speniona jest nierwno
1 Sir
2 Johan
Brook Taylor (16851731), angielski matematyk Ludwig William Valdemar Jensen, znany jako Johan Jensen, (18591925), duski matematyk i inynier.
61
Zestawy zada
, gdzie . R
Zadanie 13.402. (*) Wykaza, e jeli R jest funkcj wypuk na (dopuszczamy moliwo lub ), to pochodne jednostronne funkcji istniej i s funkcjami monotonicznymi na . Wykaza ponadto, e prawostronne i lewostronne pochodne funkcji s rwne z wyjtkiem zbioru przeliczalnego. Zadanie 13.403. Korzystajc z nierwnoci z Zadania 13.392 udowodni nastpujc nierwno Hldera3 : Dla dowolnych o Ri , jeeli , to
Zadanie 13.404.
Ri Wykaza, e jeli
nazywamy liczb
(a) Wykaza, e
R jest funkcj rniczkowaln, to pochodna posiada takich, e i liczby lecej pomidzy lub ) istnieje taki punkt poredni
Ludwig Hlder (18591937), niemiecki matematyk. o Gaston Darboux (18421917), francuski matematyk.
62
Zestawy zada
Zadanie 13.408. Napisa wzr Taylora dla funkcji , punktu w postaci Lagrangea1 : (a) (b) sin ; ; (c) (d)
i liczby naturalnej
z reszt
cos
(d) cosh
(f) ln
Korzystajc z rniczki funkcji oblicz przyblione wartoci podanych wyrae: (b) , (c) ln , (d) tan .
Zadanie 13.413. Niech R bdzie funkcj cig, rniczkowaln na taka, e i jest rosnca. Pokaza, e R dana wzorem jest rosnca. Zadanie 13.414. mona wskaza Niech R bdzie funkcj o cigej pochodnej. Czy dla dowolnej takie, e ?
1 Joseph Louis Lagrange, w. Giuseppe Lodovico (Luigi) Lagrangia (17361813), matematyk i astronom woskiego pochodzenia. 2 Colin Maclaurin (16981746), szkocki matematyk.
63
Zestawy zada
R bdzie funkcj rniczkowaln. Udowodni nastpujce , to jest funkcj sta; R takie, e dla ; , to istnieje staa
, to istnieje
, dla wszystkich
Udowodni nastpujce nierwnoci: , dla ; , dla Wykaza, e dla ; (c) (d) takich, e tan oraz sin , dla ; .
sin , dla
Zadanie 13.417.
zachodzi nierwno
Zadanie 13.418. Przedstawi wielomian wielomianem o wspczynnikach rzeczywistych. Zadanie 13.419. Korzystajc z wzoru Taylora wykaza, e dla
w postaci
, gdzie
jest
zachodzi nierwno
z dokadnoci do z dokadnoci do
z dokadnoci do Wykaza, e ln
Zadanie 13.421.
ln
ln
dla
Zadanie 13.422. (a) lim (b) lim (c) lim (d) lim
tan sin
Obliczy granice: ;
tan
ln
,( ; ;
ln ln
);
ln ln arctan .
tan
ln
ln
ln
(k) lim
Zadanie 13.423. Punkty nie le na tej samej prostej, przy czym oraz odlego od do wynosi km. W tej chwili wyrusza samochd z do z prdkoci km/h oraz pocig z do z prdkoci km/h. W jakiej chwili (liczc od pocztku ruchu) odlego midzy samochodem i pocigiem bdzie najmniejsza. Zadanie 13.424. Na paszczynie s dane punkty i prostej takie punkty , e stosunek jest lece po jednej stronie prostej . Znale na
64
Zestawy zada
(a) najwikszy, Zadanie 13.425. Niech bdzie przyblieniem przecinku. Pokaza, e liczba jest przyblieniem
z dokadnoci do miejsc po przecinku. Na przykad: . Wskazwka. Zastosowa wzr Taylora do funkcji . , a nastpnie wykorzysta nierwno
14
Caki
Obliczy nastpujce caki nieoznaczone: ; ; ; ;
ln
; ; ; ; ; .
; ; ;
(m)
Zadanie 14.427. nieoznaczone: (a) (b) (c) (d) (e) (f) (g) (h) ; ; ; ; ; sin ; ;
; ,
cos
; ; ;
sin
cos
cos
sin
cot ln sin
; ; .
Zadanie 14.428.
Stosujc wzr na cakowanie przez czci obliczy niej podane caki nieoznaczone:
65
Zestawy zada
; ;
arctan arcsin
sin arcsin
; ; ; .
Obliczy caki nieoznaczone: (i) ; (j) (k) ; ; (l) (m) (n) (o) ; ; (p) (q)
cos
; ; ; ; ;
ln ;
sin cos
Zadanie 14.430. Korzystajc z twierdze o cakowaniu przez czci i o cakowaniu przez podstawienie obliczy caki nieoznaczone: (a) (b) (c) (d) (e) (f) (g)
ln
sin , ln sin , , , ,
tan
arctan
, , ,
ln
ln ln
, ,
sin ln
cos
, ,
cos
tan cos
arctan
tan tan
, sin cos
Stosujc wzr na cakowanie przez czci obliczy niej podane caki nieoznaczone: (e) , (f) , (g) ln ln cos ln , , , (h) (i) (j)
sin arcsin
, , .
Zadanie 14.432. Korzystajc z metody cakowania przez podstawienie, wyznaczy niej podane caki nieoznaczone: (a) (b) (c) (d) tan
ln
, , , ,
, , ,
sin cos
, ,
sin
cos
.
66
Zestawy zada
Obliczy caki z funkcji wymiernych: , , (e) (f) (g) (h) , , , , (i) (j) (k) (l) , . , ,
Wyznaczy poniej wypisane caki nieoznaczone z funkcji wymiernych. (d) , , (e) (f) , , , (g) (h) (i) , . ,
gdzie
):
):
Zadanie 14.435. (a) (b) Zadanie 14.436. (a) Zadanie 14.437. (a) (b) , , , ,
Stosujc podstawienia Eulera lub inne metody obliczy caki: (c) , (d) , , (e) (f) , .
Obliczy nastpujce caki stosujc podstawienie Eulera lub inne metody: (c) (d) , , (e) (f) . ,
67
Zestawy zada
gdzie jest funkcj wymiern dwch zmiennych, mona sprowadza do caek z funkcji wymiernych, stosujc uniwersalne podstawienie: tan Wwczas sin tan tan cos tan tan
Dodajmy jednak, e w niektrych sytuacjach mona uy prostszego podstawienia (np. w zadaniu 14.439 (b) poniej mona podstawi tan ). Podane powyej uniwersalne podstawienie naley wic stosowa wtedy, gdy zawiod prostsze metody.
, ,
(h) (i)
cos tan
sin cos
, , .
, ,
(f) (g)
, , (j)
cos
sin
Zadanie 14.440. (a) (b) (c) (d) (e) sin sin sin cos
sin cos
Wyznaczy niej wypisane caki z funkcji trygonometrycznych: , , , (f) (g) (h) (i)
sin sin cos cos
(j) (k)
sin
cos
, sin , . ,
,
tan
sin cos
sin sin cos cos
sin
, ,
(l) (m)
sin
cos
sin
cos
68
Zestawy zada
Zadanie 14.442.
. jest cakowalna, ale nie ma funkcji pierwotnej. . jest wszdzie rniczkowalna, ale jej
Zadanie 14.445. (*) Pokaza, e funkcja pochodna jest rna od na Q. Zadanie 14.446. oznaczone: (a) (b) (c) (d) sin ln tan , , (f) , , (g)
cos
Wykorzystujc twierdzenie Newtona-Leibniza, wyznaczy nastpujce caki sin cos , (i) , , gdzie cos sin s staymi rnymi od zera. , to tan
(e)
(h)
Zadanie 14.447.
Pokaza, e jeeli funkcja jest funkcj parzyst na przedziale . Zakadamy cigo funkcji na przedziale . Udowodni, e dla funkcji , ktra jest nieparzysta na przedziale . Zakadamy cigo funkcji na przedziale . Zakadajc cigo funkcji cos , na przedziale (b) sin pokaza, e: sin
, zachodzi
Pokaza, e spenione s rwnoci: , , Niech bdzie funkcj cig i okresow (o okresie ) na R. Pokaza, e wtedy , dla dowolnego . (c)
cos cos
Zadanie 14.451.
1 Johann
69
Zestawy zada
Zadanie 14.452. Sprawd, czy jeeli na pewnym przedziale, to funkcja odwrotnej do . Zadanie 14.453. (a) sin ,
jest funkcj pierwotn funkcji cigej i cile monotonicznej jest funkcj pierwotn funkcji
, ,
(e)
sin
sin
Zadanie 14.455. (a) Zadanie 14.456. (a) Zadanie 14.457. (a) Zadanie 14.458. (a) (b)
Zbada zbieno nastpujcych caek niewaciwych: , Pokaza, e !, dla N, (b) tan . (b) .
Udowodni, e , (b) ln .
, dla
zwana nierwnoci Schwarza. Zadanie 14.460. (*) Zamy, e jest funkcj cig i cile rosnc na przedziale , oraz niech bd dowolnie wybranymi liczbami. Pokaza, e wtedy jest speniona nastpujca nierwno
70
Zestawy zada
Zadanie 14.461. Wykaza, e jeeli funkcja kadego przedziau zawartego w Zadanie 14.462. , to Pokaza, e jeeli .
oraz .
, dla
. Pokaza, e
bdzie funkcj cakowaln na przedziale . Przedumy funkcj , dla nie nalecych do . Pokaza, e lim
na
Sformuowan powyej wasno nazywa si wasnoci cakowej cigoci. Zadanie 14.465. Zamy, e funkcja jest funkcj cig na przedziale skoczona granica lim . Znale lim i tak, e istnieje
oraz
gdzie
sup
Zadanie 14.467. Niech bd funkcjami okrelonymi i lokalnie cakowalnymi na przedziale . Ponadto zakadamy, e jest nieujemna, natomiast jest dodatnia na tym przedziale. Pokaza, e jeeli istnieje granica lim to ze zbienoci caki pierwszej caki dla Zadanie 14.468. , dla wynika zbieno caki wynika rozbieno drugiej. oraz ( , a z rozbienoci
Udowodni, e caki
71
Zestawy zada
istnieje i jest
Zadanie 14.470. Poda przykad funkcji R R takiej, e caka funkcja ta jest nieograniczona na dowolnym przedziale , dla . Zadanie 14.471. sin Obliczy pole gury ograniczonej jednym ukiem cykloidy cos i osi odcitych.
Zadanie 14.472. Obliczy pole gury ograniczonej asteroid dan parametrycznie cos sin . Zadanie 14.473. Znale pole gury ograniczonej kardioid cos cos sin sin . Zadanie 14.474. Obliczy pola nastpujcych gur ograniczonych krzywymi zadanymi we wsprzdnych (a) (b) (c) cos sin tan (limak Pascala), , (trjlistnik), , i prost .
Obliczy dugoci nastpujcych krzywych paskich danych poniszymi funkcjami: , (b) ln , gdzie . .
ln , przy czym
Zadanie 14.478.
Zadanie 14.479. Obliczy dugo spirali hiperbolicznej danej we wsprzdnych biegunowych wzorem , przy czym kt zmienia si od do . Zadanie 14.480. Obliczy pole powierzchni powstaej z obrotu uku paraboli w granicach dokoa osi oraz objto bryy ograniczonej t powierzchni i paszczyzn . Zadanie 14.481. Zadanie 14.482. Obliczy objto stoka koowego o wysokoci i promieniu podstawy .
Obliczy objto bryy, ktra powstaje z obrotu ptli danej parametrycznie i obracajcej si:
72
Zestawy zada
(a) dookoa osi Zadanie 14.483. : (a) Zadanie 14.484. dookoa osi . Zadanie 14.485. dookoa osi . Zadanie 14.486. Zadanie 14.487. Zadanie 14.488. osi . Zadanie 14.489. (a) (b) Zadanie 14.490. (a) (b) cos i i
(b)
. cos sin
tan , gdzie
Obliczy pole elipsy danej rwnaniami parametrycznymi Napisa wzr na dugo elipsy .
cos
sin .
Obliczy objto oraz pole powierzchni elipsoidy powstaej z obrotu elipsy dokoa
Obliczy pola gur ograniczonych krzywymi o rwnaniach: , , Obliczy pole gury ograniczonej lini: , gdzie sin sin cos (li Kartezjusza), . (c) i .
Zadanie 14.492. Przypumy, e pod dziaaniem pewnej siy punkt materialny porusza si po osi , przy czym kierunek dziaania siy pokrywa si z kierunkiem ruchu punktu oraz sia zmienia si w sposb cigy w zalenoci od pooenia punktu , tzn. , gdzie jest funkcj cig. Znale prac, jak wykona sia przy przesuniciu punktu od punktu do punktu . Zadanie 14.493. Niech bdzie funkcj cakowaln na przedziale wypuk na pewnym przedziale otwartym zawierajcym zbir na przedziale . Pokaza, e zachodzi nierwno oraz niech bdzie funkcj i tak, e jest cakowalna
zwana nierwnoci Jensena dla caki. Zadanie 14.494. funkcji: Obliczy nastpujce granice, wykorzysta cak Riemanna z odpowiednio dobranej
73
Zestawy zada
, ,
(d) lim
ma cig pochodn na
i tak, e
cigej na .
i takiej, e
. Wykaza, e
jest tosamociowo
, to istnieje
Zadanie 14.499.
Zamy, e
Znale pochodn funkcji . Zadanie 14.500. Udowodni nastpujc nierwno Hldera: Jeli funkcje o nieujemne i cakowalne w sensie Riemanna na przedziale oraz liczbami speniajcymi warunek , to s s dodatnimi
Zadanie 14.501. Udowodni nierwno Minkowskiego dla caek. Zamy, e funkcje s nieujemne i cakowalne w sensie Riemanna na . Jeli , to
74
Zestawy zada
Zadanie 14.503. (**) (Caka Gaussa3 ) Zamy, e Oznaczmy symbolem cak cos Pokaza, e wtedy sin
sin sin
. zdeniujmy
Zadanie 14.504. (**) (rednia arytmetyczno-geometryczna) Dla danych dwa cigi wzorami
Pokaza, e lim
oraz lim
oraz
Zadanie 14.506. (*) (Nierwno Grnwalla1 posta rniczkowa) Niech o bd funkcjami cigymi takimi, e jest rniczkowalna, cakowalna. Wtedy, jeli zachodzi d d dla wszystkich , to exp d dla , dla pewnego
Wskazwka. Nazley pomnoy pierwsz nierwno przez funkcj . Zadanie 14.507. (*) cig nieujemn,
i zauway, e
(Nierwno Grnwalla posta cakowa) Jeli o R cakowaln funkcj oraz zachodzi nierwno
R jest funkcj
dla
i , to zachodzi
dla wszystkich
3 Carl 1 Thomas
Friedrich Gau (Gauss) (17771855), wielki niemiecki matematyk, zyk, astronom i geodeta. Hakon Grnwall (18771932) by szwedzkim matematykiem. o
75
Zestawy zada
R danej wzorem
15
15.1
(b)
Zadanie 15.511.
Niech
Wskazwka Pokaza, e szereg funkcyjny jest zbieny jednostajnie na przedziale mimo e nie ma tu zastosowania kryterium Weierstrassa (majoryzowanie przez szereg liczbowy). Zadanie 15.512. Poka, e cig min dla gdy
15.2
Zadanie 15.513.
lim
Niech
R,
Pokaza, e
76
Zestawy zada
sin . Zauwamy, e dla kadego Zadanie 15.515. (*) Niech R R . Pokaza, e cig pochodnych nie jest nigdzie zbieny.
N mamy, e
Zadanie 15.516. (*) Niech rwna pochodnej granicy. Zadanie 15.517. Zadanie 15.518.
, dla
Znale przykad takiego cigu funkcji, e Pokaza, e dla cigu gdy gdy gdy
, ale lim
Zadanie 15.519.
oraz
jest zbieny.
15.3
Szeregi potgowe
Niech
Zadanie 15.520.
i niech
, a ponadto, dla
Zadanie 15.521. Znale promienie zbienoci, przedziay zbienoci i wyznaczy sumy nastpujcych szeregw potgowych: (a) , (c) , (e) .
(b)
(d)
Zadanie 15.522.
Funkcja
Pokaza, e
i obliczy cak
15.4
Szeregi Taylora
Nastpujce funkcje rozwin w szereg Taylora w otoczeniu podanych punktw:
Zadanie 15.523.
77
Zestawy zada
(a)
ln punktu
w otoczeniu ,
(b) punktu
w otoczeniu ,
(c) punktu
w otoczeniu
Rozwin w szereg Maclaurina nastpujce funkcje: (e) (f) , (g) (h) , (i)
sin
, sin , , sin , , ,
(j)
(k) sin
(l)
Zadanie 15.525. Przedstawi warto caki rozwinicie z Zadania 15.524 (l). Zadanie 15.526. (*) Pokaza, e dla funkcji
gdy gdy szereg Maclaurina jest zbieny wszdzie, ale reprezentuje funkcj tylko dla Zadanie 15.527. Pokaza, e dla funkcji cos szereg Maclaurina zbiega tylko w jednym punkcie. .
15.5
Zadanie 15.528.
Niech R R bdzie ograniczon funkcj liczbie punktw niecigoci w przedziale gdy jest punktem cigoci , oraz sum
gdy
Zadanie 15.529. Niech R R bdzie funkcj -okresow, tak e Rozwin j w szereg Fouriera i wyprowadzi nastpujce wzory: (a) (wzr Eulera) , . -okresow, tak e (b)
, dla
Sprawd, e
Zadanie 15.530. Niech R R bdzie funkcj Rozwin j w szereg Fouriera i wyprowadzi wzr:
, dla
78
Zestawy zada
Zadanie 15.531.
Niech
R bdzie funkcj ; ; ;
-okresow, tak e
Rozwin j w szereg Fouriera i wyprowadzi wzr z poprzedniego Zadania 15.530. Zadanie 15.532. funkcyjnych: (a) (b) R R, R, Wyznaczy obszary zbienoci punktowej i funkcje graniczne nastpujcych cigw
, ,
(c)
R,
Czy zbieno tych cigw jest jednostajna na ich obszarach zbienoci punktowej? Okreli na jakich zbiorach zachodzi zbieno jednostajna. Zadanie 15.533. Wyznaczy obszar zbienoci punktowej i funkcj graniczn cigu funkcyjnego okrelonego na R wzorem: arctan . Wykaza, e nie jest zbieny jednostajnie na R, ale jest zbieny jednostajnie na kadym zbiorze postaci , gdzie Zadanie 15.534. Wyznaczy funkcje graniczne i zbada charakter zbienoci nastpujcych cigw funkcyjnych okrelonych na R: (a) , (b) (c) , , (d) (e) , .
16
Przestrzenie metryczne
Przeraa mnie wieczna cisza tych nieskoczonych przestrzeni. Blaise Pascal, Myli
Zadanie 16.535.
Wyka, e jeli ,
dla kadego
dla kadego
.
Zadanie 16.536.
(a) (metryka euklidesowa, por. 6.78 (b)) ; (b) (metryka miejska, inaczej: takswkowa) ;
79
Zestawy zada
(c) (metryka szachowa) max (d) (metryka pocztowa) gdy gdy gdzie (e) ustalony punkt (poczta); ;
(f)
(metryka kolejowa) gdy nie s wspliniowe, gdy s wspliniowe, gdy gdzie ustalony punkt (wze kolejowy); i i
(b)
R i dla kadego
.
80
Zestawy zada
(c)
(d)
R i dla kadego
(e)
R i dla kadego
(f)
Zadanie 16.538.
w kontekscie pracy zycznej i oporu w przestrzeni. Zadanie 16.539. Wyka, e funkcje , R, gdzie R oraz dla kadych
s metrykami, ktre nie s rwnowane. Zadanie 16.540. okrelona wzorem Zadanie 16.541. od zbioru dist Niech bdzie przestrzeni metryczn. Poka, e funkcja , jest te metryk w zbiorze . R
Niech
bdzie przestrzeni metryczn i zdeniujmy funkcj odlegoci punktu R nastpujcym wzorem dist inf . Wyka, e dist .
Zadanie 16.542. (*) Niech bd domknite i rozczne w . Pokaza, e funkcja dana wzorem jest taka, e: wtedy i tylko wtedy, gdy oraz wtedy i tylko wtedy, gdy .
A B
81
Zestawy zada
Zadanie 16.543. Niech bdzie przestrzeni metryczn. Poka, e kula otwarta o rodku w punkcie i promieniu jest zbiorem otwartym.
Zadanie 16.544. Analogicznie do Zadania 16.543 wyka, ze kula domknita w przestrzeni metrycznej jest zbiorem domknitym. Zadanie 16.545. Poka na przykadzie, e iloczyn nieskoczonej iloci zbiorw otwartych nie musi by zbiorem otwartym. Zadanie 16.546. Poka, ze zbir jest zbiorem domknitym. jest otwarty wtedy i tylko wtedy, gdy jego dopenienie
Zadanie 16.547. Zaznaczy na paszczynie R nastpujce kule otwarte: , , , , , , , gdzie jest jedn z metryk z Zadania 16.536 ( , , , , , Narysowa kule domknite o tych samych rodkach i promieniach. Zadanie 16.548. (a) (b) Zadanie 16.549. (a) (b) (c) (d) (e) , , , , Sprawdzi, e ponisze wzory zadaj odlego w N: , (c) (d) , .
, , ,
).
Sprawdzi, e ponisze wzory zadaj odlego w Q oraz w R: , , (g) (h) (i) min arctan . , arctan , (f) ,
Zadanie 16.550. (*) Sprawdzi, czy ponisze wzory zadaj metryk w R: (a) (b) (c) ln ln , ln , , (d) (e) (f) arcsin . , arcsin ,
82
Zestawy zada
Zadanie 16.552. (*) Niech i bd metrykami w , bijekcj. Sprawdzi, e te jest metryk, gdy: (a) (b) (c) min , , , (d) (e) (f)
ustalon liczb, za
dowoln
, max . , , i z poczt ,
Zadanie 16.553. W ktrych spord metryk z Zadania 16.536 ( , , z wzem , , ) zachodz zbienoci: (a) (b) (c) (d) Wyniki zebra w tabeli , , , , (e) (f) (g) (h)
, , , .
a b . . .
Zadanie 16.554.
,( ) ,
Znale ich domknicia, wntrza i brzegi. Zadanie 16.556. R : (a) (b) (c) (d) Q R , , Q , , R N , Zbada domknito/otwarto nastpujcych podzbiorw paszczyzny euklidesowej
,( ) , ,
83
Zestawy zada
R R R R R R ,( ) , ( , N),
, R R , R R
R max , , R , .
Znale ich domknicia i wntrza. ( ) Co w sytuacji innych metryk z Zadania 16.536? Zadanie 16.557. (a) (b) Int (c) (d) (e) (f) (g) Int (h) Int Int , Int Int Int Int Int Int Int , Int Int , Int , , , , gdzie rodzina podzbiorw ; czy przestrze metryczna. Uzasadni, e: Int Int ,
znale kontrprzykad dla rwnoci domknito zbiorw Fr Int Fr , zbir punktw skupienia a Fr ?
(i) (j)
Ze wzorw (a), (b), (c) i (e) na domknicie wyprowadzi pozostae wzory na domknicie. Korzystajc dodatkowo z (f) wyprowadzi rwnie wszystkie wzory na wntrze. Zadanie 16.558. (a) (b) (c) Wyznaczy domknicia, wntrza i pochodne zbiorw: Q R Q , Q. ,
Zadanie 16.559. (*) Zbada, ktre spord rozwaanych w tym rozdziale zbiorw i przestrzeni s: ograniczone, zupene, zwarte, a ktre spjne? Zadanie 16.560. (*) (Podprzestrze) przestrze metryczna, odlego , dla . Wykaza, e: (a) (b) (c) wszystkie zbiory (d) wszystkie zbiory (e) , gdzie , gdzie , gdzie otwarte w domknite w , , ; , kula otwarta w , , gdzie , gdzie kula otwarta w ; ; ; .W okrelamy
s postaci s postaci ,
otwarty w domknity w
domknicie w
domknicie w .
84
Zestawy zada
(Produkt) Niech
metryzuje produkt
, (Wskazwka:
nierwno Cauchyego-Schwarza); (b) wzory rwnie metryzuj produkt (c) (d) ; (zbieno po wsprzdnych) dla (e) jeeli i , (Wskazwka: skorzysta z Punktu (c)); s otwarte w (przy ), to jest otwarty w ; ; podobnie ; oraz max
(f)
jeeli
s domknite w
(przy
), to
jest domknity w
(g)
w metryce
Zadanie 16.562. (*) Porwna pomidzy sob przestrzenie: R R R R , R R , R R , R , R R R , R R , R , R R , R R R . (Jak wygldaj w nich kule? Jak wyglda zbieno?) Zadanie 16.563. (a) (b) (c)
N
Poda przykad takiego cigu, e: , , , chocia nie spenia warunku Cauchyego. , to istnieje skoczona -sie
cig
jest zbieny do
kady podcig
zawiera podcig
85
Zestawy zada
Zadanie 16.566.
, takiego, e , zachodzi , .
Zadanie 16.567. Opisa w N oraz w Z (z metrykami indukowanymi z metryki naturalnej na prostej): cigi Cauchyego, cigi zbiene, kule otwarte, zbiory otwarte, zbiory domknite. Zadanie 16.568. Zbir bdcy jednoczenie domknitym i otwartym nazywamy domknito-otwartym.
Poda przykad przestrzeni metrycznej, w ktrej istniej niepuste zbiory domknito-otwarte rne od caej przestrzeni. Czy przekrj (suma) dowolnej (przeliczalnej, skoczonej) iloci zbiorw domknito-otwartych jest zbiorem domknito-otwartym?
Zadanie 16.569. Przez zbir typu rozumiemy przeliczaln sum zbiorw domknitych, za przez zbir typu przeliczalny przekrj zbiorw otwartych. Poda przykady niedomknitych zbiorw typu i nieotwartych zbiorw typu : na prostej R, na paszczynie R , w jakiej innej przestrzeni metrycznej. Zadanie 16.570. (a) R i Q, (b) Q i Z, (c) N i Z, Zadanie 16.571. Zbada homeomorczno par przestrzeni: (d) Q i R, (e) R i R z metryk dyskretn, (f) N i N z metryk dyskretn, Metryki d , d na zbiorze
N
(g)
(a) Pokaza, e jeeli d i d s rwnowane, to przestrzenie (b) Poda trzy nierwnowane metryki na R.
s homeomorczne.
Zadanie 16.572. Wykaza, e metryki (d), (e), (f) z Zadania 16.537 s rwnowane (dla uproszczenia zamy, e ). Zadanie 16.573. Niech , ( , , przestrzenie metryczne). Czy cigo superpozycji oraz pociga cigo ? Dlaczego?
16.1
Zadanie 16.574. Zbada, ktre spord przestrzeni rozwaanych w Zadaniach 16.536, 16.548, 16.549 s: ograniczone, zupene, zwarte, a ktre spjne? Zadanie 16.575. Poda przykad podzbioru R , ktry jest:
86
Zestawy zada
(a) zwarty i spjny, (b) zupeny, niezwarty i spjny, (c) niezupeny i spjny,
(d) zupeny, niezwarty i niespjny, (e) zwarty i niespjny, (f) niezupeny i niespjny.
Zadanie 16.576. (Podprzestrze) Niech bdzie przestrzeni metryczn zupen (odpowiednio: zwart). Pokaza, e podprzestrze jest zupena (odpowiednio: zwarta) wtedy i tylko wtedy, gdy zbir jest domknity w . Zadanie 16.577. Wykaza, e jeli s zupene (zwarte), to ich suma rwnie.
Zadanie 16.578. (Produkt kartezjaski) Iloczyn kartezjaski skoczonej iloci przestrzeni zupenych (odpowiednio: zwartych, spjnych) jest zupeny (zwarty, spjny). Zadanie 16.579. Co dla produktu z metryk miejsk? A co dla metryki max? Wskazwka: Skoncentrowa si na sytuacji dwch czynnikw. W przypadku zupenoci i zwartoci skorzysta z twierdzenia o zbienoci po wsprzdnych. Zadanie 16.580. (Przestrzenie cigowe RN lim , RN
R
, ,
) Niech
oznaczaj:
lim sup
RN
N
W zbiorach tych wprowadzamy odlego (a) (b) (c) (d) (e) (f) jest domknitym podzbiorem przestrze i , i s przestrzeniami metrycznymi; oraz w w ,a i ; ;
. Sprawdzi, e
w kadej z przestrzeni
jest zupena (podobnie i ). Wskazwka: Bierzemy dowolny cig Cauchyego . Sprawdzamy, e dla kadego ustalonego wskanika N cig liczbowy R spenia warunek Cauchyego (bo ). Dziki zupenoci R moemy pooy lim . Wystarczy teraz sprawdzi, e .
Zadanie 16.581. Wykaza, e przestrze jest zupena (odpowiednio: zwarta, spjna) wtedy ma t sam wasno. Podobnie dla min . i tylko wtedy, gdy Zadanie 16.582. (Przestrze Hilberta1 ) Niech RN zadaje metryk w . nie zachodzi twierdzenie o zbienoci po wsprzdnych. . .
87
Zestawy zada
(d) Wykaza, e kula domknita ograniczony i zupeny w , lecz nie jest zwarta.
Wskazwki: ad (a) korzystajc z nierwnoci Minkowskiego dla sum skoczonych udowodni (naley nierwno Minkowskiego dla szeregw: systematycznie przechodzi w do granicy przy ); ad (b) por. Zadanie 16.580; ad (c) kontrprzykadu dostarcza cig dany wzorem gdy gdy ad (d) z cigu jednakowo odlegych wersorw gdy gdy nie sposb wybra podcigu zbienego. , ;
Zadanie 16.583.
(Przestrze cigowa
) Sprawdzi, e .
zadaje
metryk w zbiorze RN . Udowodni zupeno Wskazwka: Poprawno wynika z prostej nierwnoci dla szeregw
Na temat zupenoci por. wskazwki do Zadania 16.580 i 16.582. Zadanie 16.584. (Przestrze funkcji ograniczonych) Niech bdzie dowoln przestrzeni metryczn, za jakimkolwiek niepustym zbiorem. Deniujemy jest ograniczony . W rodzinie funkcji ograniczonych zadajemy tzw. metryk jednostajn (Czebyszewa2 ) wzorem
sup
sup
Pokaza, e: (a)
sup
, R
(przy
) zachodzi R
sup
; ; (Wskazwka:
cig zauway, e
sup
(d)
);
(e)
sup
jest zupena, to te jest zupena; (Wskazwka: wzi cig , przyj za cig funkcji staych , a nastpnie sup jest cigiem Cauchyego, wreszcie granica jest funkcj sta,
sup
, skd ostatecznie
(f) jeli jest zwart przestrzeni metryczn, to podprzestrze ; Kiedy jest zupena? ( ) kiedy
2 Pafnutij
88
Zestawy zada
oraz N R .
, gdzie
sup
Zadanie 16.585. Wyka, e trjkt spjnym podzbiorem paszczyzny euklidesowej: (a) z denicji,
jest
(b) za pomoc twierdzenia Darboux (o zachowywaniu spjnoci przy przeksztaceniach cigych). Zadanie 16.586. Niech x
razy
. Pokaza, e x
podcigu zbienego w . Wywnioskowa std, e domknita kula jednostkowa w punkcie nie jest zwarta. Czy jest zupena? Wskazwka: Rozpatrzy warunek Cauchyego x x . Zadanie 16.587. Czy zbir zwarty moe by otwarty?
Zadanie 16.588. Poda przykad takiej przestrzeni, ktrej kada podprzestrze zupena jest zwarta, cho caa przestrze zwart nie jest. Zadanie 16.589. (*) Poda przykad przeliczalnego zbioru zwartego. Poda przykad przeliczalnej przestrzeni zupenej, ktra nie jest zwarta. Zadanie 16.590. x Sprawdzi, e x w iw ? oraz x . Czy x ? Czy
Zadanie 16.591.
Zadanie 16.592. Wykaza, e R jest zbiorem spjnym. Wskazwka: Mona skorzysta z twierdzenia Darboux o cigym obrazie zbioru spjnego. Zadanie 16.593. Pokaza, e R Q, Q Q, R Q Q s niespjne. Q Q ; zbir jest otwarty w R, wic Wskazwka: mamy Q Q jest otwarty w Q; zatem iloczyn kartezjaski zbiorw otwartych Q Q jest otwarty w Q Q; w rezultacie mamy rozkad na rozczne zbiory otwarte Q Q Q Q Q Q. Zadanie 16.594. (a) , . Pokaza, e jeli s spjne, to: (b)
(Twierdzenie Arzeli3 ) Niech R , gdzie . Pokaza, e jest jednakowo ciga i wsplnie ograniczona, ale nie jest zwarta , gdzie , sup (kres grny ; rozway .
sup
sup
89
Zestawy zada
Zadanie 16.596.
(Twierdzenie Arzeli) Uzasadni zwarto rodziny R , gdzie . Wskazwka: Por. z Zadaniem 16.595; skorzysta z twierdzenia Arzeli, aby otrzyma relatywn zwarto ; nastpnie wykorzysta, e jeli
sup
R , to
lim
Zadanie 16.597. (Twierdzenie Cantora o przekroju) Niech bdzie ciga, za bdzie zstpujcym cigiem zbiorw domknitych. Zamy, e zachodzi jeden z nastpujcych warunkw: (a) (b) jest przestrzeni zwart, lub jest przestrzeni zupen, a rednice . Ponadto, jeli . , dla N, to .
Wwczas
16.2
Zadanie 16.598. Pokaza, e kada funkcja okrelona na przestrzeni dyskretnej jest ciga. Czy musi by jednostajnie ciga? A lipschitzowska? Co mona powiedzie o (jednostajnej) cigoci funkcji z dyskretn przeciwdziedzin? Zadanie 16.599. Sprawdzi, e s kontrakcjami w metryce miejskiej euklidesowej . Co si dzieje w metryce max ? (a) (b) (c) R R R R , R , R , . , staa kontrakcji wzgldem wynosi ; ad (b), (c) podobnie. , , , ale nie w metryce
Wskazwki: ad (a)
Zadanie 16.600. Na odcinkach postaci , , , i pprostych , , , przedyskutowa jednostajn cigo i lipschitzowsko nastpujcych funkcji: (a) (b) , , , , gdy gdy Zadanie 16.601. metryczn oraz , , , (d) sin tan , , cos , cos sin . sin , , (c) ln , ln , , ,
(a) Poda przykad takiej funkcji , ktra nie jest zwajca, chocia jej zoenie (b) Udowodni, e jeli jest zwajce, to
ju jest.
R; ad (b) niech
90
Zestawy zada
Z dokadnoci do lecy w , ,
Wskazwka do (c): podzieli obustronnie przez sinus moe by pomocny kalkulator). Zadanie 16.603. (a) (b) (c) , , Poda przykady funkcji ,
i przeksztaci do postaci
(ze wzgldu na
R o wasnociach:
lipschitzowska. Zbada jednostajn cigo oraz lipschitzowsko , , R, , , (d) (e) (f) R, , . , , R, gdy: , ln ,
(a) Zoenie funkcji jednostajnie cigych (lipschitzowskich) jest jednostajnie cige (lipschitzowskie). (b) Suma funkcji jednostajnie cigych (lipschitzowskich) jest jednostajnie ciga (lipschitzowska). Co dla iloczynu? (c) Jeli R i sup , to jest lipschitzowska.
Wskazwka: ad (c) twierdzenie Lagrangea. Zadanie 16.606. (*) Wyznaczy wahanie funkcji (oscylacj) , gdy (a) (b) sgn , sin , (c)
sin
oraz
91
Zestawy zada
17
Macierze
: rzdw kolumn
. . .
. . .
. . .
..
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
rzdw
kolumn
rzdw
kolumn
Zadanie 17.607. A
Dane s macierze: , D ,
, E G .
Obliczy: A B, A B, A , A , C , E , A B, A C , BC , A , C , D D , C E A, A B. Czy mona wykona nastpujce dziaania: A C , C A , C A , E B, BE , E E , E C , A D, A E , E A , FG F G , E F. Obliczy: det A , det B, det D, det C E , det F , det G . Zadanie 17.608. Niech A Obliczy: A B, BA , A B . B
92
Zestawy zada
Regua Sarrusa5
Obliczy wyznaczniki:
(f)
(b)
sin cos
, (g) .
(c)
(e)
Zadanie 17.610.
(a)
(b)
(c)
Obliczy: A , B , D , A Obliczy: A ,B , A
,F ,G . A ,D , C E ,F .
cos sin
sin cos
(c)
(e)
(b)
(d)
(f)
Zadanie 17.615.
Twierdzenie. Rzd macierzy nie ulegnie zmianie, gdy do elementw pewnego wiersza dodamy odpowiednie elementy innego wiersza pomnoone przez sta. Rzd te nie ulegnie zmianie, gdy elementy pewnego wiersza pomnoymy przez sta rn od zera. Analogicznie dla kolumn.
5 Pierre
93
Zestawy zada
(a)
(b)
(c)
(b)
(b)
18
zadaje norm na paszczynie R . Narysowa kul otwart Zadanie 18.619. (a) Zadanie 18.620. Wyznaczy normy , (b)
sup
i ,
funkcji
Zadanie 18.621. (a) lim (b) lim Zadanie 18.622. funkcji (a) sin ,
Obliczy granice funkcji (c) lim (d) lim Wyznaczy w punkcie sin sin , (b) . pochodn . ,
w kierunku wektora
Zadanie 18.623.
Wykaza, e rwnanie
94
Zestawy zada
(a)
cos
sin
(b)
ln
19
Kolokwia i egzaminy
Nothing before had ever made me thoroughly realise, though I had read various scientic books, that science consists in grouping facts so that general laws or conclusions may be drawn from them. Charles Darwin
19.1
Colloquium 1
Udowodni nastpujc nierwno
Rozwiza nierwno
Wykaza, e R Q
Odpowied uzasadni. Rzd A Zadanie 19.629. Wyprowadzi z aksjomatw liczb rzeczywistych nastpujce twierdzenie:
Uwaga: Opis rozwizania powinien zawiera przywoania aksjomatw w formie opisowej, np. zachowywanie nierwnoci przy obustronnym mnoeniu przez element dodatni, bd te z uyciem symboliki logicznej, np. . R R
95
Zestawy zada
Rozwiza nierwno
Wykaza, e R Q
Odpowied uzasadni. Rzd B Zadanie 19.634. Wyprowadzi z aksjomatw liczb rzeczywistych nastpujce twierdzenie:
Uwaga: Opis rozwizania powinien zawiera przywoania aksjomatw w formie opisowej, np. zachowywanie nierwnoci przy obustronnym mnoeniu przez element dodatni, bd te z uyciem symboliki logicznej, np. . R R
19.2
Colloquium 2
Rozwiza rwnanie
Pokaza, e rwnanie
nie posiada rozwiza wymiernych Rzd A Zadanie 19.637. (a) lim (b) lim (c) lim
log
Wyliczy granice ,
jest zbieny,
96
Zestawy zada
Rozwiza rwnanie
Pokaza, e rwnanie
nie posiada rozwiza wymiernych Rzd B Zadanie 19.641. (a) lim (b) lim (c) lim
log
Wyliczy granice ,
19.3
Colloquium 3
Orzec prawdziwo (bad nie) relacji: gdzie Q R Q
Odpowied uzasadni. Rzd A Zadanie 19.646. (a) lim , Obliczy granice: (b) lim Wska: , (c) lim .
jest rozbieny. rozbiene o tej wasnoci, e jest rozbieny. Odpowied uzasadni. jest zbieny, chocia
97
Zestawy zada
Odpowied uzasadni. Rzd B Zadanie 19.651. (a) lim Rzd B Zadanie 19.652. (a) e cig (b) dwa ciagi , Obliczy granice: (b) lim Wska: jest rozbieny. rozbiene o tej wasnoci, e jest rozbieny. Odpowied uzasadni. jest zbieny, chocia , (c) lim .
19.4
Colloquium 4
Rozwiza nierwno: log
Sprawdzi, e: sup Q
Wyznaczy granice:
jest rozbieny.
98
Zestawy zada
Rozwiza nierwno:
Wyznaczy granice:
jest rozbieny.
19.5
Colloquium 5
Znale uoglnion sum i iloczyn zbiorw A R
99
Zestawy zada
(a)
ln
(b)
19.6
Colloquium 6
Znale uoglnion sum i iloczyn zbiorw A R
Zadanie 19.673.
Zadanie 19.674.
Zadanie 19.675.
100
Zestawy zada
(b)
19.7
Colloquium 7
Poda kres sup Q
Uzasadni odpowied. Rzd A Zadanie 19.680. Rozstrzygn, czy Q? R R danej dla R wzorem
, Rzd A Zadanie 19.682. Niech (element odwrotny do ). Korzystajc z aksjomatw liczb rzeczywistych i wasnoci wyprowadzonych na zajciach (wykad + wiczenia) uzasadni, e:
R
gdzie
Uzasadni odpowied. Rzd B Zadanie 19.685. Rozstrzygn, czy Q? R R danej dla R wzorem
Rzd B Zadanie 19.687. Niech , (element odwrotny do ). Korzystajc z aksjomatw liczb rzeczywistych i wasnoci wyprowadzonych na zajciach (wykad + wiczenia) uzasadni, e:
R
gdzie
R, ograniczone.
101
Zestawy zada
19.8
Colloquium 8
Wyznaczy lim inf sin
danego jako
Wskaza jego granice (o ile istnieje). Rzd A Zadanie 19.691. (a) lim
arctan
R danej wzorem
danego jako
Wskaza jego granice (o ile istnieje). Rzd B Zadanie 19.696. (a) lim
arctan
Obliczy granice: (b) lim Wyznaczy wartoci parametrw . , przy ktrych funkcja R R
102
Zestawy zada
R danej wzorem
19.9
Colloquium 9
Zbada zbieno bezwzgldn i warunkow szeregw: (c) (d) Znale sum szeregu cos ln , , .
Wykaza, e lim ! !
nie daje zadanej tezy? Znale kontrprzykad. Znale iloczyn Cauchyego szeregw:
Zbada zbieno bezwzgldn i warunkow szeregw: (c) (d) Znale sum szeregu sin ln
ln
, , .
Wykaza, e lim !!
103
Zestawy zada
nie daje zadanej tezy? Znale kontrprzykad. Znale iloczyn Cauchyego szeregw:
19.10
Colloquium 10
Czy na prostej R
ley punkt
Odpowied uzasadni. Rzd A Zadanie 19.712. (a) lim , Obliczy granice: (b) lim , (c) lim takiego, e . jest
Rzd A Zadanie 19.713. Znale przykad cigu rozbienego zbieny. Dlaczego nie mona jednoczesnie da, by Wskazwka: stanowi podcig ciagu .
Czy na paraboli R
ley punkt
104
Zestawy zada
Odpowied uzasadni. Rzd B Zadanie 19.717. (a) lim , Obliczy granice: (b) lim , Rzd B Zadanie 19.718. Znale przykad cigu rozbienego takiego, e zbieny. Dlaczego nie mona jednoczesnie da, by lim ? Odpowied uzasadni. Wskazwka: . jest (c) lim .
19.11
Colloquium 11
Rozwiza rwnanie:
Znale sup N
Odpowied uzasadni. Rzd A Zadanie 19.721. Czy jest prawd, e R Q Odpowied uzasadni ( oznacza rnic algebraiczn!). Rzd A Zadanie 19.722. (a) lim , Obliczy granice (b) lim Znale (podaja uzasadnienie) lim sup cos Wskazwka: Wykorzysta okresowo stosownej funkcji. Rzd A Zadanie 19.724. Zbada zbieno cigu danego rekurencyjnie . Q?
bliskich ?
105
Zestawy zada
Rozwiza rwnanie:
Znale inf N
Odpowied uzasadni. Rzd B Zadanie 19.728. Czy jest prawd, e Q Odpowied uzasadni ( oznacza rnic algebraiczn!). Rzd B Zadanie 19.729. (a) lim , Obliczy granice (b) lim Znale (podaja uzasadnienie) lim sup tan Wskazwka: Wykorzysta okresowo stosownej funkcji. Rzd B Zadanie 19.731. Zbada zbieno cigu danego rekurencyjnie . Q?
Jeli granica istnieje, to obliczy j. Co si dzieje, gdy startujemy z Rzd B Zadanie 19.732. Zbada zbieno szeregu
bliskich ?
19.12
Colloquium 12
Rozwiza rwnanie
106
Zestawy zada
Q rwnania:
Uwaga: Nie mona korzysta z cigoci funkcji wykadniczej i logarytmicznej, ani ze wzorw z teorii granic funkcji, czy reguy de lHospitala.
Rozwiza rwnanie
Q rwnania:
Uwaga: Nie mona korzysta z cigoci funkcji wykadniczej i logarytmicznej, ani ze wzorw z teorii granic funkcji, czy reguy de lHospitala.
19.13
Colloquium 13
Cigo R R w zalenoci od sin R, gdzie
Zadanie 19.741.
Zadanie 19.742.
107
Zestawy zada
Zbada lim
w zalenoci od
R. R R w punkcie , gdzie
19.14
Colloquium 14
Obliczy granice: (b) lim Zbada cigo funkcji: ; .
, dla
108
Zestawy zada
19.15
Colloquium 15
Zbada zbieno szeregu
Rzd A Zadanie 19.756. Przedyskutowa gadko (tj. cigo, rniczkowalno poszczeglnych rzdw i cigo kolejnych pochodnych) funkcji R R danej wzorem . Rzd A Zadanie 19.757. (o ile istnieje) granic: Pochodn symetryczn (Schwarza) funkcji lim Pokaza, e jeli istnieje zwyka pochodna w , to . Sprawdzi, i funkcja R R ma pochodn symetryczn wszdzie, cho niekoniecznie zwyk. Rzd A Zadanie 19.758. Ile rozwiza ma rwnanie ? Odpowied uzasadni. w punkcie nazywamy
Przedyskutowa gadko (tj. cigo, rniczkowalno poszczeglnych R R danej wzorem . w punkcie nazywamy
rzdw i cigo kolejnych pochodnych) funkcji Rzd B Zadanie 19.762. (o ile istnieje) granic:
Pokaza, e jeli istnieje zwyka pochodna w , to . Sprawdzi, i funkcja R R ma pochodn symetryczn wszdzie, cho niekoniecznie zwyk. Rzd B Zadanie 19.763. Ile rozwiza ma rwnanie cos ? Odpowied uzasadni.
109
Zestawy zada
19.16
Colloquium 16
Niech R R bdzie okrelona wzorem: gdy gdy gdy
Zadanie 19.764.
sin Dobra parametry (a) ciga, Zadanie 19.765. Zadanie 19.766. (a) lim tan tan Zbada, czy funkcja Obliczy granice: tan tan , sin tak, aby funkcja ta bya
(b) lim
cos
Zadanie 19.768. Jakie powinny by wymiary prostoktnego pola o powierzchni 800 , ktrego jednym naturalnym bokiem jest brzeg rzeki, aby na jego ogrodzenie zuy jak najmniej siatki?
19.17
Colloquium 17
Obliczy granice: (b) lim
!
Wskazwka: (a) Uwaga na oszacowania, (b) Skorzysta z szeregw. Rzd A Zadanie 19.770. Zbada schemat rekurencyjny:
(Monotoniczno, ograniczono, zbieno). Rzd A Zadanie 19.771. (a) , Sprawdzi, e wzr Zbada zbieno szeregw (bezwzgldn/warunkow): (b) .
i zwerykowa zbieno
w tej metryce.
110
Zestawy zada
Wskazwka: (a) Uwaga na oszacowania, (b) Skorzysta z szeregw. Rzd B Zadanie 19.774. Zbada schemat rekurencyjny:
(Monotoniczno, ograniczono, zbieno). Rzd B Zadanie 19.775. (a) , Sprawdzi, e wzr Zbada zbieno szeregw (bezwzgldn/warunkow): (b) .
i zwerykowa zbieno
w tej metryce. Wskazwka oglna: Dla pewnoci wszystko sprawdzi dwukrotnie (odpowiedzi bywaj negatywne).
19.18
Colloquium 18
Cig dany jest rekurencyjnie
(a) Czy ciag (b) Czy dla jakiego (c) Dla jakich
? A dla
Odpowied uzasadni. Rzd A Zadanie 19.778. Zbada zbieno (i, o ile to moliwe, wyznaczy granic) cigu danego rekurencyjnie
111
Zestawy zada
(a)
(b)
Rzd A Zadanie 19.781. Wyznaczy kwadrat Cauchyego szeregu jest zbieny? Dlaczego? Rzd A Zadanie 19.782. (Uzasadni odpowied). Rzd A Zadanie 19.783. Wyznaczy granic grn i doln cigu
cos
Sprawdzi, e funkcja
zadaje odlego w zbiorze liczb naturalnych N . Poda przykad nietrywialnego cigu (rnego od prawie staego) speniajcego warunek Cauchyego. Czy proponowany cig jest zbieny? Odpowied uzasadni. Rzd A Zadanie 19.784. Niech R . Sprawdzi, e funkcja gdy gdy gdy gdzie Czy
lub
Cig
(a) Czy ciag (b) Czy dla jakiego (c) Dla jakich
? A dla
Odpowied uzasadni. Rzd B Zadanie 19.786. danego rekurencyjnie Zbada zbieno (i, o ile to moliwe, wyznaczy granic) cigu
112
Zestawy zada
(a)
(b)
Rzd B Zadanie 19.789. Wyznaczy kwadrat Cauchyego szeregu szereg jest zbieny? Dlaczego? Rzd B Zadanie 19.790. odpowied). Rzd B Zadanie 19.791. Wyznaczy granic grn i doln cigu sin
. (Uzasadni
Sprawdzi, e funkcja
zadaje odlego w zbiorze liczb naturalnych N . Poda przykad nietrywialnego cigu (rnego od prawie staego) speniajcego warunek Cauchyego. Czy proponowany cig jest zbieny? Odpowied uzasadni. Rzd B Zadanie 19.792. Niech R . Sprawdzi, e funkcja gdy gdy gdy gdzie Czy
lub
19.19
Colloquium 19
Zbada, czy przestrze R z metryk gdy gdy
Zadanie 19.793.
(a) Pokaza, e
jest metryk,
kul
113
Zestawy zada
(a) Pokaza, e
gdy gdy
19.20
Colloquium 20
Zbada spjno i zupeno zbioru Q .
otrzymany szereg jest zbieny, a jego suma wynosi Wyjani, czy zbir
jest zwarty w
. Znale granic punktow i obszar zbienoci punktowej cigu . Opisa jak najpeniej, gdzie cig jest zbieny jednostajnie.
.
114
Zestawy zada
jest zwarty w
. Znale granic punktow i obszar zbienoci punktowej cigu . Opisa jak najpeniej, gdzie cig jest zbieny jednostajnie.
19.21
Colloquium 21
W zbiorze liczb rzeczywistych R wprowadzamy dziaanie odejmowania
Wykaza, e to dziaanie to jest poprawnie okrelone (czyli, e wyboru reprezentantw. Zadanie 19.809. Wykaza, e
R R
) oraz niezalene od
taki, e
gdzie jest zerem w zbiorze R. Przypomnijmy, e: Zbir jest zbiorem wszystkich cigw o wyrazach wymiernych, speniajcych warunek:
Q N
natomiast relacja
19.22
(a) lim
Colloquium 22
Obliczy granice: , Znale asymptoty funkcji Udowodni, e jeli , to (b) lim arctan . .
sin
Zadanie 19.811.
ln ln sin
arctan
!
, gdzie
115
Zestawy zada
Zadanie 19.815. jest rozbieny. Zadanie 19.816. (a) (b) (c) cos , ,
Udowodni, e jeeli
19.23
Colloquium 23
Niech R R bdzie okrelona wzorem: dla dla dla
Zadanie 19.817.
cos Dobra tak parametry (a) ciga, (b) rniczkowalna na R. Zadanie 19.818. Mamy sin
(b) Pokaza, e jeeli funkcja jest rniczkowalna i ciga. Zadanie 19.819. Zadanie 19.820. (a) arctan (b) (c)
cos
sin
cos .
; ;
tan ln
tan
, dla .
, dla
Zadanie 19.821.
sin
cos .
19.24
Colloquium 24
Udowodni indukcyjnie, e dla kadego N
Zadanie 19.822.
Zadanie 19.823.
116
Zestawy zada
Niech
. Wykaza, e cig
Zadanie 19.827. Udowodni, e jeeli cig zachodzi warunek: to cig jest zbieny. Wskazwka. Rozway cig
19.25
Colloquium 25
Obliczy granice: , , Niech sin . (c) lim .
(b) Wyznaczy granice grn i doln ciagu Zadanie 19.830. (a) lim (b) lim sin
Korzystajac z denicji znale granice (o ile istniej): (Wskazwka. skorzysta z nierwnoci sin ),
(c) lim
ln cos ln cos
19.26
Colloquium 26
Rozwiza nierwno Niech Niech R R R bdzie dane wzorem R bdzie dane wzorem . . Wyznaczy . Obliczy . .
117
Zestawy zada
R Q. Pokaza, e Q, gdzie
Pokaza, e
Zadanie 19.839. W ramach aksjomatycznej teorii liczb rzeczywistych wykaza prawdziwo lub faszywo nastpujcego zdania: . R Zadanie 19.840. W ramach aksjomatycznej teorii liczb rzeczywistych wykaza prawdziwo lub . faszywo nastpujcego zdania: R Zadanie 19.841. Wyprowadzi z aksjomatw liczb rzeczywistych nastepujce twierdzenie:
R
gdzie
, dla
Zadanie 19.842.
Zadanie 19.843.
Udowodnij, e jeli
, to inf
Niech ,
, dla dowolnych .
R.
19.27
Colloquium 27
Niech Niech R R R bdzie dane wzorem R bdzie dana wzorem jest niewymierna, gdy . Wyznaczy . Obliczy .
118
. .
Zestawy zada
Zadanie 19.850.
Zadanie 19.851. W ramach aksjomatycznej teorii liczb rzeczywistych wykaza prawdziwo lub faszywo nastpujcego zdania:
R R R
oraz wiedzc, e
gdzie
, dla
R
Zadanie 19.853.
Wyznaczy
inf
Odpowied uzasadni. Zadanie 19.854. Zadanie 19.855. jest wzr sup Wyznaczy sup Niech sup Q. . Czy prawdziwy
19.28
Colloquium 28
Zbada zbieno szeregu
Zadanie 19.856.
Zadanie 19.857.
Zadanie 19.858. (A) Wyznaczy granic grn lim sup (B) Wyznaczy granic doln lim inf Zadanie 19.859. (A) Niech . cos .
119
Zestawy zada
(B) Niech
Zadanie 19.861.
Zadanie 19.862.
Zadanie 19.863.
Zadanie 19.864.
. Oblicz
Zadanie 19.867.
Zadanie 19.868.
Zadanie 19.869.
120
Zestawy zada
Zadanie 19.870.
takiego, e
Obliczy jego granic. Zadanie 19.871. Obliczy granic cigu lim Zadanie 19.872. Zbada zbieno szeregu
Zadanie 19.873.
19.29
19.29.1
Niespodzianki
Admiratio 1 Sprawdzi, czy nastpujce liczby s niewymierne (b) .
Zestawy zada
Podaj denicj granicy cigu zbienego. Udowodnij, e z defnicji mamy nastpujc rwno lim
19.29.3
Admiratio 3 Zbada, czy przestrze R (b) zwarta, , ; R R , , gdzie min (c) spjna. dla kadego R . ,
19.30
19.30.1
Wejciwki
W1 Niech R R bdzie okrelona wzorem dla dla
Sprawdzi: (a) czy (b) czy (c) jeli jest jest surjekcj, jest injekcj, jest bijekcj, to znale funkcj Niech R . R bd funkcjami okrelonymi wzorami gdy gdy Policzy zoenie . Niech R bdzie okrelona wzorem
Sprawdzi: (a) czy (b) czy (c) jeli jest jest surjekcj, jest injekcj, jest bijekcj, to znale funkcj .
122
Zestawy zada
Niech
19.30.3
R Q.
19.31
19.31.1
Egzaminy
Egzamin 1
Zadanie 19.894. Metodami rachunku rniczkowego udowodni, e dla dowolnego zachodz nierwnoci sin Zadanie 19.895. Mamy jest cigiem zbienym, to szereg jest bezwzgldnie zbieny. cos
(b) Korzystajc z poprzedniego punktu lub innych twierdze zbada bezwzgldn zbieno szeregu ln . Zadanie 19.896. Obliczy cak
Zadanie 19.897.
od punktu
do
123
Zestawy zada
Zadanie 19.898.
okrelonej wzorem
19.31.2
Zadanie 19.899.
Sporzdzi tabele zmiennoci i szkic wykresu. Zadanie 19.900. Oblicz cak nieoznaczon ; ln
Zadanie 19.901.
ln Zadanie 19.902. Wykorzystujc regu de lHospitala obliczy granic lim cos lim
cot
Obliczy objto bryy powstaej z obrotu wok osi , dla . Wykaza, e jeli funkcja
jest malejca w swojej dziedzinie (Wskazwka. Zastosuj twierdzenie o wartoci redniej dla caek).
20
20.1
Zadania specjalne
Zadania specjalne 1
Zadanie 20.905. Suma kwadratw wszystkich bokw i przektnych w -kcie foremnym wielokcie opisanym na okrgu o promieniu dugoci wynosi .
124
Zestawy zada
, oraz niech
zwana nierwnoci Weierstrassa. Zadanie 20.907. Niech R R bdzie ograniczona na kadym ograniczonym przedziale i taka, e lim to lim Zadanie 20.908. . ! . N
Pokaza, e
, dla
Wykaza, e !
Zadanie 20.911.
zachodzi
Zadanie 20.912. Niech bd dowolnymi liczbami rzeczywistymi, z ktrych przynajmniej jedna jest rna od zera i niech bd dowolnymi liczbami rzeczywistymi rwnoczenie dodatnimi lub ujemnymi. Pokaza, e
Zadanie 20.913.
Dowie, e jeli
R oraz istnieje
takie, e
dla kadego
R, to
jest okresowa. .
Zadanie 20.914.
20.2
Zadania specjalne 2
Wyznaczy dwie ostatnie cyfry rozwinicia dziesitnego liczby
Zadanie 20.915.
w ktrej zapisie wystpuje siedem sidemek. Zadanie 20.916. Wykaza, e rwnanie arctan arctan arctan .
125
Zestawy zada
Wykaza, e liczby
s zoone. . Obliczy
i liczba rzeczywista
Zadanie 20.919. Niech bdzie dan liczb naturaln. Znale najmniejsz wartos funkcji R R okrelonej wzorem
R wystpuje
Zadanie 20.922.
Liczby
. Wykaza, e
Zadanie 20.923.
Wykaza, e jeeli
, to
Zadanie 20.924.
Liczby
Niech
Niech
Zadanie 20.928.
kolejnych
; .
, dla
126
Zestawy zada
Zadanie 20.929. Liczb naturaln wiksz od nazywamy bezkwadratow wtedy, gdy nie jest podzielna przez kwadrat liczby naturalnej wikszej od . Czy istnieje nieskoczony rosncy cig arytmetyczny liczb bezkwadratowych? Zadanie 20.930. Niech kadej liczby naturalnej i bd liczbami naturalnymi wzgldnie pierwszymi. Wykaza, e dla z cigu arytmetycznego
mona wybra
-wyrazowy cig arytmetyczny, w ktrym dwa dowolne wyrazy s wzgldnie pierwsze. Znale wszystkie liczby rzeczywiste takie, e
Zadanie 20.931.
tworz cig geometryczny. Zadanie 20.932. Wykaza, e liczby s wyrazami (niekoniecznie kolejnymi) pewnego cigu geometrycznego wtedy i tylko wtedy, gdy istniej liczby naturalne i takie, e
Zadanie 20.933. Wykaza, e jeeli dwa cigi geometryczne maj dwa wsplne wyrazy, to cigi te maj nieskoczenie wiele wsplnych wyrazw. Zadanie 20.934. Niech bdzie cigiem kolejnych liczb naturalnych niepodzielnych przez , tj. . Wykaza, e dla N
Zadanie 20.935.
spenia warunki N
Wykaza, e kada liczba naturalna jest wyrazem cigu Zadanie 20.936. Dla jakich liczb rzeczywistych naturalnych taki, e dla kadej liczby naturalnej ? Zadanie 20.937. Dla jakich liczb rzeczywistych
taki, e
dla kadej liczby naturalnej ? Zadanie 20.938. Dla jakich liczb rzeczywistych istnieje cig liczb cakowitych taki, e
dla kadej liczby naturalnej ? Zadanie 20.939. Niech bdzie cigiem liczb Fibonacciego. Wykaza, e dla kadych liczb naturalnych zachodzi rwno
127
Zestawy zada
Zadanie 20.940. Wykaza, e kady cig liczb rzeczywistych mona przedstawi jako iloczyn dwch cigw: monotonicznego i ograniczonego. Zadanie 20.941. Cig nazywamy okresowym wtedy, gdy istnieje liczba naturalna N. Czy cig jest okresowy? taka, e
, dla kadego Zadanie 20.942. Liczby mona w tym cigu skreli rosncy. Zadanie 20.943. (a) (b) (c) wtedy i tylko wtedy, gdy Zadanie 20.944. Cig , , dla N,
( Ni ) w cig w dowolnym porzdku. Wykaza, e liczb tak, aby pozostaych liczb tworzyo cig malejcy lub
Wykaza, e cig
spenia warunki:
, dla
N !, dla N.
Wykaza, e dla N
Zadanie 20.945.
Niech
N:
. . . gdzie we wzorze wystpuje granice. Zadanie 20.946. Zadanie 20.947. kresek uamkowych. Wykaza, e cig jest zbieny i policz jego
Niech .
oraz
cyfr cyfr
, dla
N. Obliczy
takiego, e dla
Zadanie 20.950.
Niech N.
128
Zestawy zada
Zadanie 20.951.
Wykaza, e lim ln
Zadanie 20.952.
Zadanie 20.953.
Zadanie 20.955. (Metoda Herona1 ) Dana jest liczba naturalna . Cig jest okrelony rekurencyjnie: dla Wykaza, e lim Zadanie 20.956. Zadanie 20.957. . Wyznaczy lim Dany jest cig . okrelony rekurencyjnie dla Wyznaczy lim Zadanie 20.958. . Cig jest okrelony rekurencyjnie dla Wykaza, e szereg Zadanie 20.959. lim Niech arctan N przy czym
bdzie rosncym cigiem liczb naturalnych takim, e . Czy wynika z tego, e szereg jest zbieny?
20.3
Zadania specjalne 3
Zadanie 20.960. Znale wzr rekurencyjny na promienie kolejnych okrgw stycznych do dwch duych czerwonych k z rysunku obok. Zadanie 20.961. (Zadanie Poissona) Podczas wycieczki studentw jeden z jej uczestnikw kupi gsior wina o pojemnoci kwart. Kupione wino trzeba byo podzieli na poowy. Jak naleao tego dokona, kiedy w zajedzie byy tylko naczynia jedno o pojemnoci kwart i drugie o pojemnoci kwart. Ile razy trzeba byo przelewa wino z naczynia do naczynia? Zadanie 20.962. naturalnym .
1 Heron
Udowodni, e liczba
przy kadym
z Aleksandrii (gr.
, ok. 10 ok. 70), staroytny grecki matematyk, zyk, mechanik, wynalazca i konstruk-
tor.
129
Zestawy zada
Zadanie 20.963.
, to kadym z kadych
Pokaza, e midzy zbiorami istnieje ciga bijekcja, ale nie s one homeomorczne. Pokaza, e liczba sin jest niewymierna.
oraz
Zadanie 20.965.
Zadanie 20.966. Czy istnieje funkcja R R ciga, ktra dowoln liczb wymiern przeprowadza w liczb niewymiern, a kad liczb niewymiern w liczb wymiern? ( Q R Q R Q Q) Zadanie 20.967. pierwsze? Czy istniej liczby naturalne takie, e i s wzgldnie
oznacza tzw. liczb trjktn. Pokaza, e jeli te jest kwadratem liczby naturalnej. , .
jest
Zadanie 20.970. Dowie, e jeli te jest zbieny do tej granicy. Zadanie 20.971.
Jeli lim
Zadanie 20.975. Dowie, e jeli cig liczb wymiernych naturalnymi) zmierza do liczby niewymiernej, to lim Zadanie 20.976. rwnie szeregi Dowie, ze jeli szereg oraz lim
(gdzie
s liczbami
130
Zestawy zada
Zadanie 20.977.
Udowodni, e !
Wywnioskowa std Zadanie 20.972. Zadanie 20.978. Zadanie 20.979. Dowie, e Dowie, e sin cos .
Zadanie 20.980.
Udowodni nierwnoci
dla
Zadanie 20.981.
dla
Zadanie 20.983.
Wskazwka. Przedstawi odpowiedni liczb cakowit z nierwnoci Bernoulliego). Zadanie 20.984. . Zadanie 20.985. naturalnymi. Zadanie 20.986. Dowie, e jeeli
w nierwnoci
(wynikajcej
, gdzie
s liczbami
Niech i bda dwoma niepustymi i oganiczonymi zbiorami liczb rzeczywistych. oznacza zbir wszystkich sum , gdzie naley do , a naley do , to sup inf sup inf sup inf
Zadanie 20.987.
131
Zestawy zada
Zadanie 20.988.
s rozbiene. Zadanie 20.989. Niech bdzie niemalejcym cigiem liczb dodatnich. Udowodni, e lim lim
Zadanie 20.990. Niech bdzie dany niepusty i ograniczony zbir . Wykaza, e liczba jest jego kresem grnym wtedy i tylko wtedy, gdy , dla kadego i lim , dla pewnego cigu o wyrazach naleacych dla zbioru . Wypowiedzie i udowodni analogiczne twierdzenie dla kresu dolnego. Zadanie 20.991. Dla danej liczby okrelamy cig przez indukcj jak nastpuje:
jest nierosncy.
Dowie, e kady ciag o wahaniu ograniczonym jest zbieny. Wykaza na przykadzie, e twierdzenie odwrotne nie jest prawdziwe. Zadanie 20.994. Wyznaczy granic ciagu zdeniowanego przez indukcj:
Niech bdzie cigiem nieograniczonym ani z gry, ani z dou i takim, e . Dowie, e kada liczba rzeczywista jest granic pewnego podcigu tego
21
Prace domowe
Dowd bowiem nie odnosi si do sw mwionych, ale do rozmowy w duszy [...] Arystoteles, Analityki wtre
132
Zestawy zada
21.1
Praca domowa 1
Niech . Czy , jest surjekcj? Czy
poprzez funkcj
Wyznaczy
, gdzie
sin , a
Dane s funkcje
Zadanie 21.999.
dla dla Znale Zadanie 21.1000. , gdzie Niech . . R dana bdzie wzorem
dla dla
zachodzi
21.2
Praca domowa 2
Za pomoc zasady indukcji matematycznej pokaza, e: , , (f) , . , , Udowodni, e N liczba postaci N liczba postaci N liczba postaci N liczba postaci N liczba postaci N liczba postaci jest podzielna przez jest podzielna przez , jest podzielna przez , jest podzielna przez , jest podzielna przez , jest podzielna przez ,
133
Zadanie 21.1001. (a) (b) (c) (d) Zadanie 21.1002. (a) dla dowolnego (b) dla dowolnego (c) dla dowolnego (d) dla dowolnego (e) dla dowolnego (f) dla dowolnego
(e)
(g)
Zestawy zada
(g) dla dowolnego (h) dla dowolnego Zadanie 21.1003. sin sin Zadanie 21.1004.
R zachodzi nierwno:
Zadanie 21.1005.
Zadanie 21.1006.
Zadanie 21.1007.
Everythings a moral, if only you can nd it. Lewis Carroll, Alice Adventures in Wonderland
134
Zestawy zada
Bibliograa
[1] Witold Bednarek, 150 zada z matematyki elementarnej, Anna, d 1999 [2] Wodzimierz Krysicki oraz Lech Wodarski, Analiza Matematyczna w Zadaniach, Tom 12, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006 [3] Jzef Bana oraz Stanisaw Wdrychowicz, Zbir zada z analizy matematycznej, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 2006 [4] Wiesawa J. Kaczor oraz Maria T. Nowak, Zadania z analizy matematycznej, Cz. 13, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006 [5] Wojciech Kryszewski, Wykad analizy matematycznej, Wydawnictwo UMK, Toru 2009 [6] Marian Gewert oraz Zbigniew Skoczylas, Analiza Matematyczna. Przykady i zadania, Wydawnictwo Politechniki Wrocawskiej, Wrocaw 2005 [7] Kazimierz Kuratowski, Rachunek rniczkowy i cakowy. Funkcje jednej zmiennej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1978 [8] Grigorij Michajowicz Fichtenholz, Rachunek rniczkowy i cakowy, PWN, Warszawa 1966 [9] Franciszek Leja, Rachunek rniczkowy i cakowy, PWN, Warszawa 1947
135