.

__

, r:: ! r -? t-:: ,. i._' i,'L'i_.;r i,/ f:i,ll: . _. ' , l',. ;'l \::! ..,,', i\,/,jDa\Nr \.-- !' j -_ r-l:,-.!,n- g<- il..-...-ii]| ii.,.*, i'iC,\ i',1 i

:,f. i:ttrii,i:ti, -ri_:.. t:-),9..--2i: !il.i.qsl:,.-:4 l-,i- :).:--Or.: (1:J

.-.iI.

SI...a-..?iliIA? l-:,:,,,i':, ,,,t i _r t,!J .:,:i i.r-.. i

Z
r..

t., .;{:a,'O.]t(i
)

Decyzja
Prezydium

KK

N 46/12
ws. opinii o projekcie ustawy o znxianie x$tawy o emeryturach i rentach z Funrhczu
Ubezpieczeri Spolecznych oraz niekt1rych innych ustaw

I.

ZaloLenia opiniowanego projektu ustawy Projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach

rentach z Funduszu lJbezpieczeh

Spolecznych oraz niekt6rych innych ustaw, zwany dalej ,,opiniowanym projektem ustawy',

zaklada wprowadzenie przepis6w przewidui4cych stop'iowe podwy'szanie wieku emerytarnego dla kobiet i mp2czyzn pocz4wszy od 1 stycznia 2013 r. oraz jego zr.6wnanie dla przedstawicieli obu prci. przewiduje on, ze z upllwem kuzdych korejnych 4 miesiEcy wrek emerltalny kobiet wposz4cy obecnie 60 rat bgdzie podwy2szany o 1 miesi4c a2 do
osi4gripcia 67 lat w dniu

dniu 31

grudni

1973

t' w takim samym tempie wzrastarby r6wnie2 wiek emerytalny

r.
wiek emerytarnv

stycznia 2041 r. wiek 67 rat obowi4zywarby kobiety urodzone po

nezczyzn. Proces podwy2szania wieku emerytalnego obi4lby ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudni a 1947 t. i zakonczyrby sig w dniu 1 stycz'ia 202r
w1unoszEcy 67

lat obowi4zywalby mpZczyzn urodzonych po dniu 31 gr.r,rdnia I953 r. opiniowany projekt ustawy przewiduje rcwnie2 stopniowe podwyzszelie

z 2() do

25 lat l4cznej liczby rat skladkowych

kobietE gwaran cji otrzymania co

i nieskradkowych

wymaganych dla nabycia przez

naj''riej

najnilszej emerltu.y

sytuacji, gdy su.ra

eme4rtury z FUS oraz emeD'tury kapitalowej jest ni2sza od tej kwoty. Dynamika procesu podwyzszania wymagari stazowych dla kobiet jest jednak

wiqksza anizeli dyna'rika

podwyzsza'ia wieku ernerl'tal'ego.

od

co 2 lata wzrastalby o kolejny rok tak aby od dnia 1 stycznia 2022 docelowy 25 lat.

1 stycznia 20r4 r. wymagany staz wynosilby

21 rat

r.

osi4gnqc poztom

Opiniowany projelG ustawy przewiduje ponadto podwy2szenie wieku uprawniaj4r:ego do pzejscia w stan spoczynku spdzi6w i prokurator6w, odpowiednie podrvyzszerie wieku uprawniaj4cego do eurerltury w systemie ubezpieczenia spolecznego rolnik6w oraz wprowadzenie zmian dostosowuj4cych do podr+1,2szonego wieku emerytalnego pr.zepisy
Lrstaw

o wykonywa'iu ma'datu posla i

senatora,

systemie ubezpieczea sporecz'ych,

o rentach strukturalnych w rolnictwie, o promocji zatrudnienia

instytucjach rynku pracy,

oiwiadczeniach przedemerl'talnych,

emeryturach kapitalowych,

emerl.turach

pomostowych i o nauczycielskich :iwiadczeniach korapensacyjnych. Jak ulnika z uzasadrrienia opiniowanego projeklu usrawy. zdaniem projektodawc6w.
podwyzszenie wieku emerytalnego jest konieczne z tzech zasadniczych powod6w:

1) ze wzglqdu na czymiki demograficzne, a szczeg6lnodci proces star.zenia siq polskiego spoieczeistwa bgd4cy konsekwencj4 obserwowanego od przelomu lat
osiemdziesi4tych i dziewiEddziesi4tych spadku dzietnoici oraz jednoczesnego wydluzania siE

Zycta mieszkahc6w Polski, kt6re

przysAoici spowoduj4 pogorszenie siE proporcji

(pobieraj4cych Swiadczema

ponrigdzy pokoleniem os6b w wieku produkcyjnym (oplacaj4cych skladki na ubezpieczente

spoleczne)
emerltalne),

a pokoleniem os6b w wieku po produkcyjnym

2) z twagi na wysokoSi

Swiadczeri emerytalnych obliczanych wedlug formuly

zdefiniowanej skladki, kt6ra uzale2nia uysoko6i emer]'tury od wartodci skladek wplaconych

do systemu emerytalnego w olaesie aktywnoSci zawodowej oraz przeciqtnej statystycznej liczby miesiEcy pobierania tego dwiadczenia po przejdciu na eme{4urQ; bpd4 one bardzo

niskie

przypadku zachowania dotychczasowego wieku emerltalnego, szczeg6lnie

w przypadku kobiet, bowiem jego ukzymanie przyczynia sig do skracania okresu podlegania
ubezpieczeniu (i oplacania skladek) oraz wydiuZania okesu pobierania Swiadczenia,

3)

realizacj4 postulatu wplowadzenia wsp6lnej granicy minimalnego wieku

i mp1czyzn fownulowanego plzez Unig Europejsk4.

ernery.'talnego dla kobiet

il. z

Ocena opiniowanego projektu ustawy.

Potrzeb4 sprostania przez polski system emer)'talny wyzwanion.r wynikaj4cym procesu slatzenia siE spoieczeristwa oraz wzlostu obci4Zefi systemu emerlalnego

wyplatarni Swiadczeri dla os6b r"rrodzonych w latach 1946-1959, nale24cych do tzw. pokolenia

wyzu detrograficzrego okresu powojennego uzasadniano konieczr.roSi wplowadzenia

reformy emery'talnej z 1999 r. Refonna zakladala w pierwszej kolejnoSci zmianE stosowanej

do tej poly techriki finansowania Swiadczeri emery.talnych. Dotychczasowy, w calodci

repartycyjny system emerJdalny zdecydowano sig zast4pii kor.rstlukcj4 zakladaj4c4 czqSciowe

na staroSi Wprowadzenie segmentu kapitalowego m)alo przyczynii siE do ogrzuriczenia ryzyka ztwEzanego
zastosou'anie kapitalowej rnetody zabezpieczenia dochod6w

z czynnlkami dernograficznymi,
naruZony byl poprzedni

presj4 ryrku pracy oraz naciskami politycznymi, na ktor-e

zape\Nnra(.

w caloSci repafiycyjliy system emerytalny i poprzez to

::::::a: ::::=:::::a:

: .t-

l-. ::: :

wi?kszy poziom bezpieczeistwa socjalnego. Metoda lcapitalowa uznawana jest bowiern

tradycyjnie za odpom4 na te ryzyka a jej czEsciowe wprowadzenie mialo ucluonii system emerltalny przed nieuchronnym, jak twierdzono, zalamaniem zwi4zanym z brakiem srodk6w
przeznaczony ch na finalsowanie przyszly ch 6wiadczeri emerytalnych.

Do najistofiriej s zych zaloIen reforrny emerl.talnej

1999

r.

nale2alo wpr.owadzenie

nowych zasad ustalania wysokosci emer)'tury. Nowa formula wymiaru emerltury zostala
opar1,a na

zasadzie Scislego rwiEzku pomigdzy skiadk4 na ubezpieczenie emeq4alne oplacon4

w okesie podlega'ia

ubezpieczeniu a dwiadczeniem.

obu segmentach obowi4zkowego

ubezpieczenia emery'talnego (repartycyjnym

kapitalowym) wysokosi (;wiadczenia zaleiry

\ prost od wartoici skladek zaewidencjonowanych (zgromadzonych) na indywidualnym

koncie (r'achunku) ubezpieczonego

przejscia na emerlturg.

okresie jego aktl'wnodci zawodowej oraz wieku

formulE zdefiniowanej skladki wpisane s4 ekonomiczne zachgty do

ptzedlu2ania momentu przejicia na emerltur. odsunigcie

emeryh.rrQ pozwala osi4gn4i efekt

czasie decyzji o przejsciu na

postaci znacznego przyrostu naleZnej emer]tffy

wyniku wydluzenia okesu oplacania skladek oraz skr6cenia statystycznego okesu

pobierania Swia dczenia.

Trzeci zasadniczy element reformy systemu emerltalnego d,otyczy! przeslanek nabycia prawa do emerytury. zawadal on rezygnaciE ze stosowanej w systemie
zdefiniowanego lwiadczenia przeslanki stdzu ubezpieczeniowego oraz stopniow4 likwidacjg
mo2liwoSci wczedniejszego przechodzenia na emery,'turQ.

Reforrna ernerl'talna
zabezpieczenia dochod6w
dlugoterminowe

1999

r.

zakladala t6wnie2 rozbudowg trzeciego segmentu

na staroii. Mial on obejmowai r62ne dobr-owolne fonny

mozliwoji wykorzystania
zglomadzonego

go

oszczEdzania plzewiduj4ce

lcapitalu dopiero po osi4gniEciu wieku emerl'talnego.

Kolejnym zasadniczytn elementem refomry bylo utworzenie Fundusz Rezerwr

Dernograficznej, enrerytalnych,

kt6ry mial gro'radzii i lokowai srodki

ptzekazywanvch drodk6w

pochodz4ce

ze

skladek

prywaryzacji mienia Skar-bu panstwa.

przychoddw z lokat onz innych 2r6dei. Podstawowym celem utwor.zenia FRD mialo byi rztrpelnianie niedoboru funduszu ernery,talnego wynikajqcego z ptzyczyn dernograficzr]ych.

Niestety kolejne rz4dy, poczynai4c

ptzekazywaly srodk6w pochodz4cych

od rz4du Jerzego
w

Buzka, odkladaly ter.mr'y

przekazywania skladek, obnizaly ich wyrnial

stosunku do pierwotnie zakladanych, nie

ptywaryzacji mienia Skarbu paristwa lub

przekazywaly w niewystarczaj4cej wysokosci, konczqc na ru4dzie Donalda Tuska, kt6ry to bez przeslanek ustawowych przekazyual irodki na uzupelnienie niedoboru Funduszu

':

.-

-;jt::::l

Ubezpieczeh Spolecznych. JUZ teraz moZna postawii twieldzenie, 2e Fundusz Rezerwy Demograficznej nie spelni swojego ustawowego celu. Oglaniczenie, na nlocy ustawy

dnia 25 matca 2011 r. o zmianie niekt6rych ustaw

zwt4zanych z funkcjonowaniem systemu ubezpieczen spolecznych (Dz. U. Nr 7 5, poz. 398),

wysokoSci skladki pzekazywanej do otwartych funduszy emery.talnych z 1,3 Yo do 3,5 %

podstawy jej wymiaru oraz wprowadzenie obowi4zku ewidencjonowania pozostalej

jej

czgSci

na

specjalnych subkontach prowadzonych przez ZUS przyczynilo sip

do

powaZnego

oslabienia znaczenia kapitalowej metody finansowania Swiadczef

nowym systemie

emerytalnym.

W opiniowanym

projekcie ustawy zgloszonym kilka rniesiqcy p62niej

ploponuje sip now4 koncepcjE zabezpieczenia systemu emerl'talnego przed wply'wern

niekorzystnych zmian demografrcznych na jego sy4uacjg finansow4. ZagroZenia te zostaly

jednak stwierdzone juL

drugiej polowie

lat

dziewigtdziesi4tych ubieglego wieku

zastosowano w6wczas odpowiednie Srodki zaradcze. Ich efekty

w postaci

podwyZszenia

rzeczytvistego wieku przechodzenia na emerlturQ czy czQ5ciowego finansowalia iwiadczeri emerl.talnych z kapitaLu zgtomadzone1o w okresie alctywnodci zawodowej s4 widoczne juZ

dzid

wp11'waj4 pozytywnie na sytuacjE finansow4 Funduszu IJbezpieczei Spolecznych.

W tych warunkach propozycjQ

przedwczesn4

podwyzszenia wieku emerytalnego nale2y uznac za

podyktowan4 poszukiwaniem sposobu na pokrycie rosnqcego deficltu

finans6w publicznych. Dowodzi ona braku jednolitej

sp6jnej koncepcji zabezpieczenta

systemu emerytalnego przed wp11'wem niekorzystnych zmian demograhcznych na jego

syuacjq fiuansow4 oraz braku konsekwentuej polityki wladz w tyrn zakresie.

obecnej sytuacji Polski koniecznodci4 jest zaprojektowanie wielokierunkowej

stlategii demogtaficznej pozwalaj4cej na zmianE niekorzystnych trelrd6w dernograficznycJr

w pelspektywie wielopokoleniowej.

Wsp6lczeSnie stwierdza siq proces slabniEcia wzajennych zaleZnoSci pomiEdzy czynnikarni demograficznyni a gospodark4. Negatywny wplyw pogarszaj4cych siq propolcji pornipdzy pokoleniami os6b aktpvnych zawodowo oraz os6b w wieku poprodukcyjnym na

sltuacjQ finansow4 systemu emerl'talnego

jest we

wsp6lczesnych spoleczeristwach

niwelowany poprzez postpp techniczny, poprawQ organizacji pracy, zmiany

za'uudnienia czy otwalcie rynl<6w pracy dla ernigrant6w.

strukturze

Plopozycja stopniowego podwyZszania wieku emerytalnego zmterza

kierunl<u

ograniczenia wydatk6w systemu emerl'talnego. Podwyzszenie wiekr: emeryalnego oznacza

bowiem skr6cenie przecigtnego okresu pobierania iwiadczeiria emerytalnego. W Polsce do

popra\\y syuacji finansowej systemu emerytalnego nalezy de;Zyt w pielwszej kolejno3ci

pop ez dzialania maj4ce na celu zwiQkszenia jego przychod6w. Na niski pozrom przychod6w ze skladek wplywaj4 takie zjarviska urystgpuj4ce na rynku pracy, jak rosn4cy
odsetek os6b Swiadcz4cych prac w ramach tzw. samozatrudnienia oraz na podstawie urn6w

cywilnoprawnych, kt6re oplacaj4 sldadkE na ubezpieczenie spoleczne

od

ni2szej

ni\

pracownicy podstawy wymiaru, upowszechnianie siE tzw. elastycznych fomr zatrudnienia,

deklarowanie przez pracodawcow ni2szego wynagrodzenia anizeli rzeczywiscie wyplacane

pracownikowi czy zatrudnienie na czamo. Skuteczna polityka paristwa zmierzal4ca do wyeliminowania tych patologii powinna przyczyni( siE do poprawy sytuacji finansowej
funduszu emeryalnego

w wiEkszym stopniu ni2 wynika to z projektowanego wydluzenia

wieku emery'talnego, a co najwuzniejsze odmiennie od projekru nie pogorszy a poprawi s1'tuacj g finansow4 lirnduszu rentowego oraz Funduszu ochrony Zdrowia. Nalezy
jednoczednie zanwa2yt,, 2e wskazane

w uzasadnieniu do przedmiotowego projektu usrawy,

poz'4ryne efekty finansowe dla salda funduszu eme44alnego wl.nikaj4ce

podwy2szenia

wieku uprawniai4cego do przej$cia na emerlturQ s4 p'zeszacowane, z uwagi na przyiqcie

nieuzasadnionych zalo2eA wzrostu ilosci os6b ubezpieczonych wplacaj4cych skladki, bgd4ce

efektem nader optymistycznego oszacowania dynamiki wskaznika zatrudnienia dla os6b w wieku 55-64 do poziomu 60% w 2060 roku. Efekt ten moze zostae osi4gnigty r6wnieZ poptzez dzialartia zmieuaiqce do poprawy
warunl<6w wynagradzania. Brak r6wnowagi finansowej systemu ubezpieczeh spolecznych

Polsce

jest r6wnie2 efektem niskiego poziomu plac, w tym minimalnego i przeciEtnego

wynagrodzenia, kt6re nalez4 do nalnilszych w paristwach Unii Etuopejskiej.

opiniowany projekt przewiduje kolejne pogorsze'ie wa'unk6w przechodzenia na emerlturQ. Likwidacja mo2liwosci przechodzenia na emerlturQ przed osi4gnipciem wieku
emerl'talnego oraz zastosowanie formuly zdefiniowanej skladki przy ustalaniu wysokosci

juz przyczynily sip do podwyZsze'ia w polsce wieku rzeczywistego przechodzenia na eneq4llrg otaz obni2etia sip przeciptnej wysokosci wyplacanego
iwiadczenia
swiadczenia. Jak wynika

uzasadnienia opiniowanego proj ektu ustawy intencj4 autor6w

projektu jest dokoriczenie reformy erneryalnej wprowadzonej

1999

r. w

sprzecznojci

z tymi zalo4eniarni pozostaje propozycja, aby

r6wnie2 ubezpieczonych ulodzonych
emery,ialnej

obj4t. podwyzszeniem wieku emer.y.talnego

1948

r. w

mydl pierwotnych zaloze(t rcfornty

mieli byi oni wyl4czeni z jej zaloesu.

swietle powyzszego nie jest trafny argument, 2e podwylszenie wieku emerl'talnego w Polsce jest niezbEdne z uwagi na to, ze tego typu dzialania podjEt e T,ostaly juz w wipkszodci
paf stw europejskich.

Na rownie ladykalne do zapropolrowanych w opiniowanpl pr.ojekcie

ustawy podwyzszenie wieku emer)'talnego zdecydowaly siE do tej pory w Europie wyl4cznie te palistwa, kt6re w drugiej polowie ubieglego wieku nie zdecydowaly sig na wplowadzenie

strukturalnych reform systemu emerltalnego takich jak zastosowane w Polsce. Podwy2szanie

wieku emerytalnego

w tych

panstwach wpisuje siE

proces

lefom o

charakterze

parametrycznym, zakladaj4cych ewolucyjne zmiany, kt6re dostosowuj4 system ubezpieczeri spolecznych do funkcjonowania

w nowych

warunkach spoleczno-ekonomicznych. Polska

wybrala drogE reform strukturalnych, kt6re jak wspomniano wy2ej, zakladaty glpbok4 zrnianE

koncepcji

funJccjonowania systemu emerl'talnego.

opiniowanym projekcie ustawy

proponuje siE now4 receptq na problemy spoleczne i ekonomiczne zdiagnozowane w Polsce

jrz

przed kilkunastu laty, w odniesieniu do kt6rych w drugiej polowie lat dziewigidziesi4tych

zostaly zastosowane odpowiedni e l,;roki zandcze.

Dyskusja na temat tak drastycznego, jak proponowane ustawy, podwyZszeniu wieku emerltalnego jest mozliwa

opiniowanym projekcie

paristwach

o ustabilizowanej

sytuacji na rynku pracy, posiadaj4cych efektywny systern publicznej opieki zdrowotnej. Nie

l:ez znaczenjajest r6wnieZ Sredni wiek doZycia oby'wateli tych pansrw. Sredni wiek dozycia ob)ryateli polskich wprawdzie sig wydluZa, ale w por6wnaniu do
niski.

tych pafstvi jest nadal

aktywnoSci

Podwyzszenie

wieku emerytalnego ma slu2yt wydtu2eniu okresu

zawodowej ubezpieczonych. Cel ten moze zosIa1 osi4gnigty pod warunkiem zapewnienia

pracownikom zbliiaj4cym sig

do

osi4gnigcia wieku emerl'talnego miejsc pracy oraz

zachowania przez nich zdolnoici do pracy. W plzeciwnym

nzie

oszczgdnodci wynikaj4ce ze

sk6cenia okresu pobierania emerltury przeloZ4siE na wzrost wydatk6w na Swiadczenia dla

os6b pozostaj4cych bez

placy (zasilki dla bezrobotnycl.r, Swiadczenia przedemerl'talne) olaz

os6b niezdolnych do pracy (renty

z t1'tulu niezdolno3ci do pracy). V/ przypadku Polski

czas

wuunki te nie s4 spelnione. Nie spos6b me zauwa2ye, ze w Polsce przecigtny roczny

pracy jest wiele dluZszy ni2 ma

to miejsce w klajach unii europejskiej. W stosunku

do

obywateli takich klaj 6w jak Niemcy, Holandia czy

tei

I:.landia, Polacy przeciptnie w rok

placuj4 od 50 do 60 procent dluzej. Nie pozostaje to bez negatywnego wplywu na zachowattie

zdolnoici do pracy

w wieltu przedemelytalnym i jest powodem k6tkiego

pt zedetr.rerJtalnyrn,

oklesu

pozostawania w zdrowiu po przejSciu na emeryturq. Wysoki poziom bezlobocia, szczegoh-rie

wir6d os6b w wieku

jak r6wnieZ niska dostqpnodi

Swiadczeri
ze

zdrowotnych finansowauych

ze

Srodk6w publicznych uzasadniaj4 twierdzenie,

podwyzszer.rie wieku emerytalnego nie przyniesie, zakladanych w uzasadnieniu opiniowanego

projektu ustawy, pozltywnycl.r efekt6w. Dotychczasowa praktyka wskazuje, ze progralny

-a-

..-

-.

-:-.

rzEdo\4/e, takie

jak przewidywany w ar1. 17 opiniowanego projektu ustawy program dotycz4cy

wspierania zatrudnienia

akty,wizacji zawodowej os6b powyzej 60 roku zycia oraz wspierania

r6wnoici plci na rynku pracy, maj4 niewielki wplyw na zmiang sltuacji na ryr <u pracy. Ich wplyw na indl.r,vidualne decyzje pracodawc6w jest bowiem bardzo ogr-aniczony. Nie przekonuje argument o koniecznoSci podniesienia wieku emery4alnego oraz jego
zr6wnania dla kobiet

mE2czyzn ze wzglEdu na respektowanie zasady r6wnego traktowania

ubezpieczonych ze wzglpdrt na

plei. ZgodnoSi zr62nicowattia wieku emerytalnego kobiet

czasie przedmiot rozwazan

mg2czyzn z konstytucyjnymi zasadami r6wnodci wobec prawa oraz r6wnych praw kobiet

i mg2czyzn stanowiia w ostatnim

ustawy o emerlturach

rrybunatu Konstltucyjnego.

wyroku z dnia 15 lipca 2010 r. (K 63/07,

orK-A

2010/6/60) Trybunal .uznal,2e aft.24 ttst. t

rentach z FUS ustanawiaj4c odmienne warunki nabycia prawa do

emerltttry dla przedstawicieli obu plci nie narusza art.32 i.33 ustawy zasadniczej. Zd.aniem

Trybunalu niZszy

por6wnaniu

mezczyznafiti

wiek emerl'talny kobiet

znalduje

uzasadnienie w odmiennej syh,racji spolecznej kobiet oraz w obiektywnych r62nicach natury

biologicznej. Rozwi4zanie to znajduje podstawE

zasadzje sprawiedliwodci spolecznej,

u1. 2 Konstytucji

art. 18 ustawy zasadniczej

w nim i proklamowanej w nim

wyraZonej

zasadzie opieki paristwa nad mal2eristwem, macierzyirstwem, rodzicielstwem

rodzin4 oraz

art. 71 ust. 2 i podkredlonej w nim szczeg6lnej roli macierzyristwa. obowi4zuj4ce przepisy prawa pracy

warunkach, w kt6rych

ttbezpieczei spolecznych nie ograniczaj4 moZliwojci

kontynuowania pracy zarobkowej po osi4gnigciu wieku emery4alnego nizszy wiek emer.ytalny

nie powinien byi traktowany j ako rczwiqzanie o charakterze dyskryminacyjnym.

podsumowa'iu powyzszych uwag naleiy stwierdzii, 2e

polsce nie zostaly

spelnione warun.ki

do

podwy2szenia ustawowego wieku emerytalnego. Mechamzrny

elconomiczne, zachEcal4ce do wydluZania okresu aktywnosci zawodowej wpisane w fomulp

zdefiniowanej skladki, stosowane przy obliczaniu emelytury w nowyln systemie emer-ltalnym

pozwalai4 ubezpieczonemu, kt6ry osi4gn4} wiek emeq4alny 60 lat

przypadku kobiet

i 65 lat w przypadku nEzczyzt,

na samodzielne podj Ecie decyzji odnosnie momentu przejdcia

na emer)'lurE. Decyzja ta zale Zy od wjelu indywidualnych czynnik6w takich

jak

spLracja

ekononriczna pracodawcy, perspektywy znalezienia innego zatrudnienia, kwalifikacje

zawodowe ubezpieczonego, oczekiwania odnosnie poziomu zycia po zakoiczeniu okresu aktywnodci zawodowej, inrre foln.ry aktyr,vnodci, jego stan zdrowia czy samopoczucie. wiek

emerl'talny obowi4zuj4cy obecnie w Polsce nalezy zatem traldowai .jako wiek rninimalny, kt6r'ego osi4gniEcie nie oztacza autonatycznie zaprzestania pracy zarobkowej. w przypadku

os6b, kt6re zachowaly zdolnos6

i chqi do pracy po osi4gnipciu

wieku emerytahego

" -.-,.'-,-:-:
.r

.:

?5a

iwiadomoS6 tego, w jaki spos6b wydluZenie ol<resu pracy zarobkowej wply.wa na wysokoSi

przyszlego Swiadczenia, stanowi wystar czajqcy czyrnlk zachgcaj4cy ubezpieczonego do

na emerlture. Koniecznym jest jednak stworzenle odpowiednich warunk6w prawnycl.r i organizacyjnych pozwalaj4cyur na kontynuowanie zatrudnienia, na Wzyk+ad w skr6conym czasie pracy, przy czgsciowo wypiacanyn
odroczenia momentu przejdcia
Swiadczeniu emer)'talnym

lub przedemerl4alnym. Dotyczy to szczeg6lnie kobiet, kt6re

zar6wno przed osi4gniqciem wieku emerytalnego jak i po przekroczeniu granicy 60 lat lqcz4 pracg zarobkow4 z opiek4 nad irurymi czlonkami rcdziny. Dla nich propozycja wydluzenia

wieku przejdcia na emerlturq o 7 lat jest nie do zaakceptowania. Zludna jest r6wniez ,,obietnica" wy2szych dwiadczeri wynikaj4cych z projektowanego

podwyzszenia wieku emerytalnego, zawarta

uzasadnieniu do projektu. JeZeli moZna

zgodzii sig
pochodz4ce

ocenq wzrostu przyszlych Swiadczen wynikaj4cego

lcr6tszego okresu

pobierania !;wiadczenta, to przyjgcie zalo2enia ich wzrostu

z tfivlu

zwiQkszenia kapitalu

oplacu-rych skladek przez caly okes pozostajqcy do proj ektowanego wieku

emerytalnego

i to na niezmienionym poziomie jest nieuprawnione,

szczeg6lnie maj4c na

wzglqdzie odsetek pozostaj4cych w zatrudnieniu os6b w tej grupie wiekowej. Maj4c powyzsze na uwadze NSZZ ,,Solidamo56" negafitwnie opiniuje przedtoaony

projekt ustawy
Spolecznych

zmianie ustawy

emeryturach

rentach

Funduszy Ubezpieczeit

wzywa u4d do rozpoczgcia prac nad zaloLeniami do Narodowej Strategii

Denrograficznej,

zmiul w

systemie oplacania skladek

na

ubezpieczenie spoleczne,

ograniczenia i uszczelnienia KRUS-u, ograniczenia patologii w tzw. ,,samozatrudnieniu" olaz

stosowania ,,urn6w 6miecionych", zmian

w systemie promocji zatrudnienia

instytucjach

rynku pracy, stabilizacji zatrudnienia ludzi mlodych, systemu rczwiqzait prawnych

organtzacyjnych pozwalaj4cych na kontynuowanie zatrudnienia

w wieku

emerytalnym,

wzrostu efektywnoSci system publicznej opieki zdrowotnej i profilaktyki zawodowej.

Walszawa, 12 narca 2012 r.

Ptezvd irrlr.r

I(K

NSZZ ,,SoiidarnoSi"
Z 54"

FORUM ZWIZKW ZAWODOWYCH

Warszawa, dnia 13 marca 2012 r. L. Dz. FZZ VI/523/13/03/12 Sz. Pan Wadysaw Kosiniak Kamysz Minister Pracy i Polityki Spoecznej

Opinia Forum Zwizkw Zawodowych dotyczca.: projektu ustawy z dnia 13 lutego 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpiecze Spoecznych oraz niektrych innych ustaw przewidujcego nowelizacj przepisw ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpiecze Spoecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, z pn. zm.) Forum Zwizkw Zawodowych jest przeciwne wydueniu wieku emerytalnego w obecnej sytuacji i w formie zaproponowanej przez rzd. Ocenia te propozycje jako nieprzemylane i niedostosowane do dzisiejszych realiw spoecznogospodarczych Polski. Za konieczne uznaje uprzednie przygotowanie i wdroenie programw zabezpieczajcych osoby starsze oraz mode w kontekcie: walki z bezrobociem, polityki prorodzinnej, polityki prozdrowotnej oraz zapewnienia odpowiedniej wysokoci wynagrodze. Jak podaj sami autorzy projektu, wskanik zatrudnienia dla osb w wieku 55-64 w Polsce, w latach 2008-2010 wynosi zaledwie 34 proc. Podniesienie wieku emerytalnego do 67 lat moe jedynie zwikszy procent bezrobotnych w wieku 55+. Spowoduje to wzrost wydatkw budetu przeznaczonych na zasiki, renty z tytuu niezdolnoci do pracy, wiadczenia przedemerytalne oraz pomoc spoeczn. Tym samym efekt podniesienia wieku emerytalnego w postaci oszczdnoci budetowych okae si iluzj. Historia W konsekwencji zmian wprowadzonych w polskim systemie emerytalnym w 1998 r., zosta on przeksztacony z klasycznego modelu typowo partycypacyjnego na model partycypacyjno-kapitaowy. Ju to miao zabezpieczy Polakom spokojn, dostatni staro. 1

FORUM ZWIZKW ZAWODOWYCH

Podejmujc dzi kolejne prby zmiany uksztatowanego wwczas modelu, naley wrci do elementw dyskusji i argumentacji sprzed 14 lat, przede wszystkim dlatego, e wczesna argumentacja ze strony promotorw reformy, jest w znacznym stopniu tosama, zmieniy si tylko akcenty. Wtedy gwnym motywem zmian, byo widmo finansowego krachu ZUS, co miao nastpi ok. 2010 r., a take nastpstwa zmian demograficznych, ktrych skutki miay by widoczne ok. 2030 roku. Teraz jest niemal tak samo, tyle e na pierwszym planie autorzy zmian stawiaj demografi, ze skutkami ok. 2060 r., a na drugim niewypacalno ZUS, wynikajc z owych zmian demograficznych. Dokonane ostatnio przez rzd Donalda Tuska zmiany w prawie, prowadz do demontowania reformy z 1998 r. Nie zosta w istotnym zakresie uruchomiony III filar (brak jakichkolwiek systemowych rozwiza podatkowych, bez ktrych rozwizanie to nie jest skuteczne), ale poprzez zmiany dotyczce alokacji skadek do II filaru oraz kwotow waloryzacj wiadcze w 2012 r., jego istotny sens zosta rwnie przekrelony, niezalenie od racjonalnoci caego rozwizania. Teraz rzd usiuje przenie debat na taki horyzont czasowy, w ktrym mona w istocie zaproponowa wszystko, gdy w aden sposb nie jest ono weryfikowalne. Trudno oszacowa jaki bdzie stan budetu pastwa w przyszym roku, a proponuje si dyskusj o latach 2030-2060. Forum Zwizkw Zawodowych reprezentuje realne potrzeby dzisiaj yjcych Polakw i jest gotowe do rozmowy o tych potrzebach, za rozwaania o zoonych zjawiskach spoecznych w drugiej poowie XXI wieku moe traktowa jedynie w kategoriach lunych dywagacji. Rzd powinien szuka adekwatnych rozwiza gwarantujcych efektywno istniejcego modelu ubezpieczeniowego, a to zaley nie tylko od relacji midzy liczb paccych skadki a pobierajcych wiadczenia, ale take od stabilnego wzrostu PKB, czy wysokoci wynagrodze, od ktrych owe skadki s odprowadzane. Tymczasem promotorzy projektu, w jego uzasadnieniu, przedstawiaj jedynie analizy statystyczne (w znacznej mierze natury futurologicznej, nie znajdujce potwierdzenia przez GUS). Brakuje natomiast chociaby porwna z pastwami rozwinitymi, jeli chodzi np. o realizowan przez nie z powodzeniem polityk prorodzinn czy prozdrowotn. Czyni to niewiarygodnym podstawowe zaoenie proponowanych zmian, jakim ma by poprawa sytuacji finansowej przyszych emerytw oraz sytuacji demograficznej w Polsce wpywajcej na wydolno systemu ubezpieczeniowego. Realne staje si natomiast podejrzenie, e jedynym celem jest ograniczenie liczby i kwoty wypat 2

FORUM ZWIZKW ZAWODOWYCH

wiadcze emerytalnych, bez wzgldu na konsekwencje spoeczne takiego rozwizania. Rynek pracy Przy okazji oceny rzdowej propozycji zmian dotyczcych wieku emerytalnego, warto przytoczy nieco danych, ktre pozwol zobrazowa sytuacj finansow i spoeczn po wydueniu wieku emerytalnego. I tak, wedug przedstawicieli MPiPS, podwyszenie wieku emerytalnego powikszy deficyt w funduszu rentowym. Z danych resortu wynika, e w 2013 r. deficyt emerytalny wyniesie 40 mld z. Stopniowo bdzie mala, by za 30 lat wynie 30 mld z. W tym samym czasie deficyt rentowy take bdzie wynosi ok. 30 mld z. Jednak, gdyby nie wyduenie wieku emerytalnego, byby on ok. 19 mld z niszy. MPiPS podaje rwnie, e w kocu 2011 r. w Polsce byo zarejestrowanych 226,4 tys. bezrobotnych w wieku 55+, tj. o 13, 2 proc. wicej ni w tym samym okresie 2010 r. Jedna czwarta z nich, czyli 58, 7 tys. osb, pozostawaa bez pracy ponad 2 lata, co oznacza, e s to tzw. dugotrwale bezrobotni. Do tego tylko 15,9 proc. polskich bezrobotnych otrzymuje zasiki z urzdw pracy podczas, gdy w pastwach tzw. starej Unii Europejskiej jest to ok. 70-80 proc. Z danych zebranych przez OBOP wynika, e tylko 19 proc. polskich pracodawcw deklaruje ch zatrudnienia osoby w wieku 50+. Zjawisko niechci do zatrudnia starszych pracownikw zyskao ju nawet swoj nazw ageism i obejmuje ju nawet osoby w wieku 45+. Wedug danych GUS, w 2010 r. w tzw. szarej strefie powstao 13,1 pkt. proc. PKB a liczba osb w niej zatrudnionych przekroczya 1,5 mln osb. W kocu 2011 r. co czwarty pracujcy w tzw. szarej strefie mia 45-59 lat. Nie ulega wtpliwoci, e po 65 roku ycia zdolnoci psychofizyczne istotnie malej. Wedug ocen ekspertw z zakresu medycyny np. kobieta w Polsce w zdrowiu pozostaje maksymalnie do 62 roku ycia. Potem, mimo wyduenia redniego wieku ycia, w organizmie zachodz nieodwracalne zmiany, co jest normalnym procesem biologicznym. Jako przykad braku moliwoci wykonywania pracy w podwyszonym wieku powyej 60 lat, naley wskaza zawody pielgniarki i poonej, ktre wymagaj czstokro znacznej dokadnoci i precyzji, siy i sprawnoci psychofizycznej. Wprowadzenie reguy, nakazujcej wszystkim pielgniarkom i poonym prac do 67 roku ycia, stanowi wprost zagroenie naleytej jakoci udzielanych wiadcze. Dotyczy to w szczeglnoci caodobowej opieki zdrowotnej. Dowiadczenie i praktyka zawodowa w tych zawodach nie s wystarczajce, 3

FORUM ZWIZKW ZAWODOWYCH

poniewa wymaga to kadego dnia zachowania penej sprawnoci oraz odpowiednich cech i zdolnoci psychofizycznych. Nie mona jednak, jak to czyni ustawa, traktowa tego, jako reguy i obowizku zwaszcza w sytuacji postpujcego starzenia si tych zawodw. Podwyszenie wieku emerytalnego nasili ten proces. Od lat wskazujemy na brak napywu modych osb do zawodu oraz podnoszenie si redniego wieku aktywnych zawodowo pielgniarek i poonych. Badania naukowe (w tym wyniki bada Zakadu Ergonomii i Fizjologii Wysiku Fizycznego Collegium Medicum Uniwersytetu Jagielloskiego, prowadzonych w ramach europejskiego programu NEXT), wskazuj na znaczn uciliwo pracy pielgniarek i poonych w naszym kraju. Praca zmianowa nocna, ktra jest norm w systemie opieki caodobowej, powoduje znaczne obcienie zdrowotne, zarwno psychiczne jak i fizyczne. Wpywa take negatywnie na ycie rodzinne pracownikw. Dlatego wnioskujemy o wprowadzenie do ustawy o FUS zapisw umoliwiajcych obnienie wieku emerytalnego dla pracownikw zatrudnionych w systemach pracy zmianowej i wykonujcych prac zmianow w porze nocnej (np. dla pielgniarek o 1 miesic za kade przepracowane 3 miesice w takiej organizacji pracy). Naley te uwzgldni dane odnoszce si do modziey. Wedug danych potwierdzanych przez rne oficjalne rda, na koniec 2011 r. bezrobocie wrd nieuczcych si ju 20latkw sigao 25 proc., a wedug bada Instytutu Pracy i Polityki Socjalnej do 2015 r. liczba modych, bezrobotnych Polakw moe przekroczy 3 miliony osb. Z raportu Modzi 2011 autorstwa zespou ministra Michaa Boniego wynika, e na tzw. umowach mieciowych, bez odprowadzanych skadek emerytalnych, pracuje prawie 60 proc. osb nowo zatrudnianych. Wedug raportu PIP, w I proczu 2012 r. o 70 proc. wzrosa liczba osb, z ktrymi pracodawcy zawarli umowy cywilnoprawne zamiast umw o prac. Ekonomia Jednym z argumentw zwolennikw podniesienia wieku emerytalnego jest nadmierna troska o dochody przyszych emerytw. Jednoczenie w Kancelarii Prezesa Rady Ministrw trwaj kocowe prace nad ustaw o odwrconym kredycie hipotecznym, ktry zgodnie z zaoeniami do projektu teje ustawy, ma umoliwi powikszajcemu si gronu emerytw zwikszenie dochodw poprzez skorzystanie z moliwoci spienienia posiadanej nieruchomoci. W ten sposb rzd, z jednej strony pokazuje, e obywatele powinni sami dba o swoje przysze emerytury np. gromadzc majtek, ktry na staro przynosiby im 4

FORUM ZWIZKW ZAWODOWYCH

konkretne dodatkowe dochody, z drugiej za sugeruje, e sam chce lub musi tak uksztatowa system emerytalny, by zapewni emerytom odpowiednio wysokie wiadczenia. Brak w tym elementarnej konsekwencji. Nie ma te uzasadnienia dla rzdowej argumentacji, i alternatyw dla podniesienia wieku emerytalnego moe by jedynie podniesienie skadki emerytalnej oraz podatkw. Wydatki na emerytury w Polsce bd w cigu najbliszych 50 lat sukcesywnie malay w relacji do PKB. Wedug prognoz rzdowych, do 2060 r. PKB ma rosn od 2 do ponad 4 proc. kadego roku. To za ma si przekada na realny wzrost wynagrodze, co z kolei powinno bezporednio zwikszy wpywy Funduszu Ubezpiecze Spoecznych. Bd one rosn w granicach od 3 do 3,7 proc. rocznie. Jednoczenie, mimo szacunkw demografw, wskazujcych, i liczba pracujcych bdzie malaa, rzd przewiduje, e stopa bezrobocia w Polsce bdzie za kilkadziesit lat na poziomie ok. 6 proc. Wszystko to prowadzi do uzasadnionego z ekonomicznego punktu widzenia wniosku, e na stan finansw pastwa nie wpywa liczba pracujcych, ale warto wytworzonych przez nich towarw i usug. Do tego naley doda szacunki ekspertw OECD, wedug ktrych w perspektywie kilkudziesiciu lat stopa zastpienia ostatniej pacy do emerytury ma spada z obecnych 5055 proc. do 26-28 proc. Skoro tak, to jeden pracujcy, o wynagrodzeniu relatywnie wysokim wobec emerytury, a zatem i wysokiej skadce, bdzie mg utrzyma wiksz ni obecnie liczb emerytw. Nie powinien by zatem tak istotny, jak przedstawia to rzd, problem relacji midzy liczb zatrudnionych, a liczb pozostajcych na emeryturze. Naley te zauway, e podniesienie wieku emerytalnego bdzie zwizane z czstszym korzystaniem przez osoby starsze z niewielkich rent z tytuu niezdolnoci do pracy. Ustawa przewiduje uwzgldnianie tzw. stau hipotetycznego w wysokoci rent. Zapis ten umoliwia wypat tego wiadczenia osobom nieposiadajcym niezbdnej iloci lat skadkowych, ale w niewielkim zakresie wpywa na jego wysoko. Istotny jest rwnie problem osb w wieku przedemerytalnym, ktre ze wzgldw zdrowotnych nie bd w stanie pracowa, a nie otrzymaj prawa do renty inwalidzkiej. Osoby takie bd wegetowa czekajc do wieku emerytalnego. Ustawa przewiduje rwnie podniesienie z 20 do 25 lat okresu skadkowego i nieskadkowego dla kobiet, ktry warunkuje prawo do podwyszenia emerytury do kwoty minimalnej emerytury, propagujc wyjtkowe rwnouprawnienie w tym zakresie. 5

FORUM ZWIZKW ZAWODOWYCH

Zapomina jednak, e kobiety w okresie aktywnoci zawodowej pracuj krcej, maj wicej przerw w zatrudnieniu m.in. z powodu wychowywania dzieci oraz niestety czstych trudnoci ze znalezieniem pracy. Mimo pewnych kosztw finansowych dla przyszych pokole, a wic sytuacji demograficznej Polski, naley wic jednak zachowa zrnicowanie ze wzgldu na pe jeli chodzi o konieczny okres skadkowy i nieskadkowy. Pozostaje jeszcze jedna, mniej wymierna ekonomicznie, kwestia pozostawienia dotychczasowego wieku emerytalnego. Moliwo korzystania ze wiadcze emerytalnych gwnie, cho nie tylko, przez kobiety w wieku 60 lat umoliwia im bardzo czsto pomoc w wychowywaniu wnukw lub sprawowania opieki nad swoimi rodzicami/wspmaonkami. Zgodnie ze wszystkimi statystykami, bdziemy y coraz duej, ale bdziemy coraz czciej chorowa m.in. na choroby cywilizacyjne itp. Bdzie si to wizao ze zwikszonymi potrzebami opiekuczymi, za ktre czciowo w kadym wypadku bdzie musia zapaci budet pastwa. Ze wzgldw spoecznych, rodzinnych, ale i ekonomicznych zdecydowanie korzystniejsze jest rozwizanie umoliwiajce sprawowanie takiej opieki przez rodziny, nawet kosztem dopacania przez budet do ich emerytur, ni powierzanie np. opieki nad osobami starszymi wycznie domom starcw. Zamiast technicznie podwysza wiek emerytalny, rzd powinien szuka pienidzy w innych pozycjach budetowych, takich jak: 1) szara strefa, 2) skadki i podatki od pracodawcw zatrudniajcych pracownikw na czarno, 3) przeksztacanie tzw. umw mieciowych w umowy o prac, 4) oszczdnoci w administracji pastwowej i samorzdowej. Porwnujc potencjalne wiadczenia przyszych emerytw, mona wskaza, e wiek nie jest jedynym istotnym czynnikiem warunkujcym wysoko przyszych wiadcze. W przedstawionej poniej tabeli przedstawiono okres pracy w latach (przyjto, e osoby 1 i 2 rozpoczy prac w 2005 r. a osoba nr 3 w 2017 r.,co miao wpyw na wysoko skadek odprowadzanych do OFE), sum wiadcze brutto (dla osb 1 i 2 przyjto pierwsze wiadczenie na poziomie 3000 z, natomiast dla osoby 3 2500 z), roczny wzrost wynagrodze, sum zgromadzonych skadek w I i II filarze z uwzgldnieniem odpowiedniej stopy zwrotu w OFE (waloryzacj w FUS przyjto na poziomie roczny wzrost wiadcze + 1pp), dla osoby numer 1 wiek przejcia na emerytur ustalono na poziomie 60 lat, natomiast dla osb 2 i 3 67 lat. Osoba 1 uzyskaa nisz rednioroczn stop zwrotu z OFE ni osoba 1, natomiast osoba 3 3 lata przed emerytur utracia prac z powodu wieku oraz 2 lata po studiach pracowaa na podstawie umowy o dzieo w zwizku z czym nie odprowadzaa 6

FORUM ZWIZKW ZAWODOWYCH

skadek na emerytur. Na tej podstawie obliczono wysoko pierwszej emerytury i odpowiedni stop zastpienia.
TABELA
O k r e s p r a c y Ro cz ny wz ro st w ia dc ze 3% 3% 3% 3% 3% 3% red nior ocz na stop a zwr otu OFE 6% 4% 4% 4% 1% 1%

Rok rozp ocz cia prac y

Rok zakoc zenia pracy

Pierw sza paca

Suma wiadcze brutto

Suma zgromadz ona w I i II filarze

Waloryza cja w I filarze

Dalsze trwanie ycia

Pier wsz a eme rytu ra

Stop a zast pieni a

1. 2. 3. 4. 5. 6.

39 39 39 33 45 40

2005 2005 2005 2005 2017 2017

2043 2043 2043 2043 2063 2063

3000 3000 2500 3000 2500 2500

2 600 432 2 600 432 2 167 027 2 211 801 2 813 237 2 707 652

1 140 049 1 018 479 848 732,9 861 936 1 188 219 1 154 910

4% (3%+1pp) 4% (3%+1pp) 4% (3%+1pp) 4% (3%+1pp) 4% (3%+1pp) 4% (3%+1pp)

22 lat (264 miesice) 22 (264) 22 (264) 15 (180) 15 (180) 15 (180)

4318 3857 3214 4788 6601 6416

47 % 42 % 42 % 52 % 67 % 57 %

Wnioski wiadczenie emerytalne zaley od wieku przejcia na emerytur, ale rwnie wan s: 1. Aktywno zawodowa osb modych i starszych (sta pracy w momencie przejcia na emerytur) 2. Stopa zwrotu w OFE (naley zachca/zmusza OFE do jej zwikszania) 3. Otrzymywane wynagrodzenie 4. Wzrost PKB, ktry umoliwia zwikszanie wiadcze poprzez zwikszanie waloryzacji w I filarze (w analizie waloryzacj t przyjto jako jeden z niezmiennych czynnikw) Propozycje FZZ Propozycje FZZ dotyczce dziaa, ktre powinny by obecnie podjte zamiast podwyszenia wieku emerytalnego, po analizie sytuacji Funduszu Ubezpiecze Spoecznych pod ktem efektw wskazanych dziaa: 7

FORUM ZWIZKW ZAWODOWYCH

1. Wyrane zapisanie w ustawie zasady elastycznego przechodzenia na emerytur; Kobiety powinny uzyskiwa prawo do emerytury w wieku 60 lat, mczyni w wieku 65 lat z moliwoci kontynuowania zatrudnienia. Naley pozostawi obywatelom dobrowolno wyboru: czy chc odej w najwczeniejszym moliwym wieku ustawowym na nisze wiadczenie, czy pracowa duej i mie wiadczenie wysze. 2. Likwidacja skadek rentowych dla osb w wieku 60+; Postulat ma na celu wyjcie naprzeciw przedsibiorcom, ktrzy mog by zainteresowani zatrudnieniem pracownikw lub utrzymaniem ju pracujcych w wieku 60+. W dobie kryzysu finansowego i coraz agresywniejszej konkurencji na rynkach, ulga tego rodzaju moe spowodowa zatrzymanie, cho czci pracownikw w zatrudnieniu i doczekanie przez nich ustawowego wieku emerytalnego. 3. Pacenie przez budet za zwolnienia lekarskie osb w wieku 60+ od pierwszego dnia zwolnienia; Forum Zwizkw Zawodowych proponuje kolejne odcienie finansowe pracodawcw, ktrzy zatrudniaj pracownikw w wieku 60+. Obecne przepisy kodeksu pracy art. 92 i ustawy o wiadczeniach pieninych z ubezpieczenia spoecznego w razie choroby i macierzystwa art. 11 zwalniaj pracodawcw z koniecznoci wypaty wynagrodzenia za czas niezdolnoci do pracy pracownika bdcego niezdolnym przez okres powyej 14. dni w cigu roku kalendarzowego. Postulat zwolnienia z wypaty wynagrodzenia za czas niezdolnoci do pracy przez pracodawcw od pierwszego dnia niezdolnoci do pracy pracownikw w wieku 60+ i wypat zasiku chorobowego przez ZUS od pierwszego dnia niezdolnoci do pracy, pozwoli pracodawcom na zatrzymanie pracownikw w zakadzie i wykonywanie przez nich pracy do ukoczenia ustawowego wieku emerytalnego, nawet w przypadku gorszego stanu zdrowia takiego pracownika. 4. Obowizkowe tworzenie przez pracodawcw programu zarzdzania wiekiem; Cz przedsibiorstw prowadzi aktywn polityk zarzdzania wiekiem. Polega ona na tym, e pracownicy, ktrzy ze wzgldu na wiek nie mog w dostateczny sposb wykonywa swoich pracowniczych obowizkw, s przenoszeni na inne stanowisko pracy, przekwalifikowywani lub szkoleni do wykonywania innej pracy. Rola doradcw personalnych na zakadach pracy i urzdach pracy powinna wzrasta i by przy udziale pastwa promowana wrd pracodawcw. Naley stworzy mechanizmy prawne zmuszajce 8

FORUM ZWIZKW ZAWODOWYCH

pracodawcw do opracowywania takiej polityki i prowadzenia skutecznej kontroli jej wdraania przez organy kontrolne. 5. Pobudzenie III filaru zmiana w ustawie wprowadzajca ulgi zachcajce pracodawcw do inwestowania w emerytury pracownikw; Postulujemy zwikszenie ulg podatkowych dla pracodawcw, ktrzy wprowadzaj w swoich przedsibiorstwach rnego rodzaju programy emerytalne. 6. Dodatkowe urlopy zdrowotne dla pracownikw w wieku 60+; Obcienie kad prac powoduje, e w wieku 60+ sprawno psychofizyczna pracownika maleje. Dlatego w celu poprawy zdrowia naleaoby stworzy moliwo otrzymania corocznego dodatkowego urlopu zdrowotnego w wymiarze 14 dni dla pracownikw w wieku od 60 lat. Finansowanie takiego urlopu powinno odbywa si ze rodkw Funduszu Pracy. 7. Oskadkowane stae pracownicze; Forum Zwizkw Zawodowych postuluje oskadkowa wszystkie stae pracownicze, co spowoduje wzrost dochodw funduszu emerytalnego i innych, a take pozwoli zatrzyma na rynku pracy du cz modych pracownikw. Wielu z nich nie widzc perspektyw na rozwj w Polsce i godziwie wynagradzan prac, decyduje si na bezpowrotn emigracj zarobkow. 8. Oskadkowane umowy cywilno-prawne; Forum Zwizkw Zawodowych zawsze opowiadao si za likwidacj patologii polegajcej na nierwnym traktowaniu zatrudnionych, wykonujcych t sam prac, ze wzgldu na form umowy. Powoduje to znaczne uszczuplenie dochodw Funduszu Ubezpiecze Spoecznych. Naley, naszym zdaniem, oskadkowa umowy o dzieo i inne umowy cywilno prawne, a take zlikwidowa wszystkie zbiegi wyartykuowane w ustawie o systemie ubezpiecze spoecznych, ktre pozwalaj na zwolnienia ze skadek na ubezpieczenia spoeczne. Ten sam postulat dotyczy naliczania i odprowadzania skadek na ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych wiadcze Pracowniczych.

9. Ograniczenie stosowania umw na czas okrelony; 9

FORUM ZWIZKW ZAWODOWYCH

Postulat ma na celu stworzenie pewnego bezpieczestwa osobom zatrudnionym, ktre z uwagi na wiek s bardziej zagroone utrat pracy. Pozwoli to na zatrzymanie na rynku wikszej liczby pracownikw starszych. Jednoczenie wskazane ograniczenie pozwoli pracownikom modym z nadziej patrze w przyszo planowa karier zawodow i ycie rodzinne, poniewa stabilizacja zatrudnienia i godziwej pacy jest podstawowym czynnikiem przy wyborze miejsca pracy i powikszeniu rodziny. 10. Opracowanie reformy edukacyjnej powizanej ze zmieniajcymi si warunkami rynkowymi; Od lat brakuje systemowego podejcia Ministerstwa Edukacji do stworzenia kompleksowych programw nauczania, ktre odpowiadayby zapotrzebowaniom na cigle zmieniajcym si rynku pracy. Likwidacja w przeszoci szk zawodowych i technicznych przyczynia si do pogbienia tych relacji. Programy edukacyjne powinny stara si nady za rozwojem technologicznym i cywilizacyjnym. 11. Okrelenie pacy minimalnej na poziomie 50 proc. przecitnego wynagrodzenia; Postulat wielokrotnie przez Forum Zwizkw Zawodowych podnoszony i akcentowany. Ustalenie w tej proporcji pacy minimalnej nie tylko polepszy bilans Budetu Pastwa (wzrost wpywu z podatkw), ale przede wszystkim znaczny wzrost dochodw Funduszu Ubezpiecze Spoecznych. Zaleno midzy wysokoci wynagrodzenia, a skadki odprowadzanej na przysz emerytur jest oczywista. 12. Zwikszenie progw dochodowych ustalanych na potrzeby zasikw rodzinnych; Niezmienianie od 7 lat progw dochodowych dla celw uzyskania zasiku rodzinnego jest wyrazem nieliczenia si pastwa z potrzebami rodzin w Polsce. Wnosimy o zmian art. 5 ustawy z dnia 18 listopada 2003 r. o wiadczeniach rodzinnych i zwikszenie progw dochodowych wyraonych w ust. 1 i 2 w wysokoci odpowiednio 504,00 z. i 583,00 z. do wysokoci minimalnego wynagrodzenia. 13. Wsplne opodatkowanie rodzicw z dziemi znajdujcymi si na ich utrzymaniu lub wprowadzenie kwoty wolnej od podatku na kade wychowywane dziecko w rodzinie; Rozwizanie to przyczyni si do poprawy sytuacji materialnej rodzin z dziemi, w tym wielodzietnych, co ma szczeglnie znaczenie z punktu widzenia polityki demograficznej. 10

FORUM ZWIZKW ZAWODOWYCH

14. Bonus finansowy w I filarze dla kobiet, ktre urodziy i/lub wychoway dziecko w wielkoci uzalenionej od liczby dzieci; Kada z kobiet (ewentualnie kady z rodzicw w odpowiednich proporcjach) powinna za kade wychowane dziecko otrzymywa odpowiedni kwot na prowadzone konto emerytalne w I filarze. Z jednej strony rodzice, ktrzy zdecyduj si na dorane wyrzeczenia i posiadaj dzieci, ktre gwarantuj wzrost PKB w przyszoci, otrzymywaliby w przyszoci wiksze emerytury. Natomiast emerytura rodzicw, ktrzy biec konsumpcj przedoyli ponad posiadanie dzieci zaleaaby wycznie od samodzielnie wypracowanych oszczdnoci. 15. Opracowanie i wdroenie programu poprawiajcego dostpno starszych pracownikw do opieki zdrowotnej; Zapa polityki pastwa w zakresie dostpnoci do suby zdrowia Polakw wymusza opracowanie i wdroenie programw w tym zakresie. Szczeglnie pracownicy starsi, chccy si utrzyma na rynku pracy, powinni troskliwie zosta przez pastwo objci opiek zdrowotn, majc za zadanie spowolnienie ich starzenia i utrzymania wymaganego dla wykonywania pracy sprawnoci psychofizycznej. 16. Opracowanie i wdroenie programw ograniczajcych stres w pracy oraz poprawiajcych warunki BHP. Postulat wicy si z opiek medyczn osb starszych. Wraz z rozwojem cywilizacyjnym i zwikszeniem konkurencyjnoci na rynku pracy i przedsibiorstw na rynkach, obserwuje si gwatowne pogorszenie warunkw pracy wszystkich zatrudnionych w obszarze stresu. Niedostateczne uregulowania i sposb wdraania ju istniejcych przepisw w zakresie przeciwdziaania mobbingowi i dyskryminacji nie pozwala na utrzymanie si w dobrej kondycji zdrowotnej coraz wikszej liczby pracownikw w Polsce. 17. Wprowadzenie powszechnej zasady dziedziczenia co najmniej 80 proc. rodkw zgromadzonych na Indywidualnym Koncie Emerytalnym w ZUS; Dziedziczenie mogoby by ograniczone do wzajemnych relacji maeskich, cho po mierci obojga rodzicw powinno dotyczy take dzieci trwale niepenosprawnych. Wprowadzenie dziedziczenia rodkw zgromadzonych w ZUS da podstawy do spokojnego mylenia o przyszoci rodziny, czciowo uspokoi emocje pracownikw, ale take wzbudzi racjonalne, 11

FORUM ZWIZKW ZAWODOWYCH

a nie emocjonalne podejcia do problemu. Po wdroeniu strategii i zmian konkretnych przepisw prawa, przyczyniajcych si zarwno do poprawy sytuacji demograficznej Polski, jak i zabezpieczenia na rynku pracy osb modych oraz w wieku 55+, 60+, a nawet 65+, a take przedstawieniu przez rzd uzasadnionych argumentw potwierdzajcych nadal potrzeb wyduenia wieku emerytalnego, Forum Zwizkw Zawodowych jest gotowe do podjcia dyskusji nad zaoeniami zmian w tym zakresie. Jednoczenie zwizek zastrzega, e jakakolwiek debata o podwyszeniu wieku emerytalnego byaby wwczas moliwa pod warunkiem: - Przyznania osobom w wieku 60+, bezrobotnym, przez co najmniej 12 kolejnych miesicy, majcych sta pracy co najmniej 25 lat, prawa do 80 proc. nalenej emerytury do osignicia wieku emerytalnego. Stworzenie moliwoci otrzymywania emerytury w wieku poniej ustawowego jest gwarancj bezpieczestwa dla pracownikw, ktrzy z rnych wzgldw nie mog kontynuowa zatrudnienia. Pozwoli to, cho w minimalnym zakresie, zabezpieczy podstawowe potrzeby yciowe i to za rodki wypracowane przez takiego emeryta. Wszystkie kraje Europejskie, ktrych poziom zabezpieczenia socjalnego jest nieporwnywalnie wikszy od polskiego, przewiduj w swoich regulacjach moliwo wczeniejszego przechodzenia na emerytur. Pozbawienie takiego prawa Polakw spowoduje dalsz pauperyzacj spoeczestwa i pogbi i tak ogromne rozwarstwienie ekonomiczne. Skae wielu emerytw na siganie po wsparcie do opieki spoecznej, co dodatkowo obciy budet pastwa. Innym moliwym, warunkowym rozwizaniem byoby: - Wprowadzenie zasiku przedemerytalnego dla pracownikw w wieku 60+, bezrobotnych przez co najmniej 12 miesicy, do czasu osignicia ustawowego wieku emerytalnego. Takie rozwizanie, przewidziane dla osb, ktre nie z wasnej winy utraciy prac, zagwarantowaoby im minimum egzystencji i doczekanie w ten sposb wieku emerytalnego. Reasumujc W ocenie Forum Zwizkw Zawodowych, przyjte przez rzd zaoenie przywiecajce pomysowi podwyszenia wieku emerytalnego, jest cakowicie faszywe. Nie wie si ono z przyjciem konkretnego modelu polityki prorodzinnej, co jest najwaniejszym warunkiem zachowania jakiejkolwiek skutecznoci dziaania 12

FORUM ZWIZKW ZAWODOWYCH

funkcjonujcego w Polsce systemu emerytalnego. Bez tej polityki, adne reformy, ani ta z 1998 r., ani obecnie proponowana, nie uratuj systemu. A proponowane dzi rozwizanie staje si wycznie prodkiem autorstwa buchalterw kreatywnej ksigowoci. Z tych wszystkich wzgldw Forum Zwizkw Zawodowych jest zdecydowanie przeciwne proponowanemu przez rzd podwyszeniu wieku emerytalnego dla kobiet i mczyzn do 67 roku ycia.

Z powaaniem /-/ Tadeusz Chwaka

PRZEWODNICZACY FORUM ZWIZKW ZAWODOWYCH

13