Aleksandra Okopie-Sawiska PROBLEMY

SEMANTYKI WYPOWIEDZI:

POSTACIACH ZNACZENIA.

Semantyka jzyka a semantyka wypowiedzi

Okopie-Sawiska dokonuje rozpoznania relacji midzy semantyk jzyka a semantyk wypowiedzi. Wskazuje na rnice midzy znaczeniem znaku skadnika systemu jzykowego, a znaku skadnika wypowiedzi (obie te sfery nie byy do konsekwentnie rozrniane). Pewnym refleksem dwoistoci tej problematyki jest w historii doktryn semantycznych opozycja midzy teoriami znaczenia sowa i zdania. Porzdek systemowy jzyka ogarnia jednostki tylko o pewnym, ograniczonym poziomie komplikacji. Fundamentem tej odrbnoci jest przede wszystkim odmienny status spoeczny obu tych zjawisk ludzkiej mowy, od czasu de Saussurea jasno, w najoglniejszych zarysach, rozpoznajemy. Chodzi o konsekwencje semantyczne, ktre wynikaj z rnic midzy statusem znaku skadnia spoecznego zasobu jednostek jzykowych pozostajcych do dyspozycji jego uytkownikw, a statusem znaku ju wybranego, wprowadzonego w konkretn sytuacj komunikacyjn, a wic zrelatywizowanego do okrelonych, nadawcy i odbiorcy, okolicznoci, przedmiotu i celu wypowiedzi oraz zrealizowanego w niej kontekstu innych znakw. Dla de Saussurea obiektem zainteresowa by system jzykowy (langue), natomiast sfera mowy jednostkowej (parole) pozostawaa na marginesie uwago. Semantyka Saussureowska to semantyka jzyka, a nie wypowiedzi. Wspczesna lingwiztyka proponuje m. in. 1. skomplikowanie dychotomii langue parole 2. wyodrbnienie dziedziny docieka jzykoznawczych powiconych wypowiedzi. Ad. 1. Spord propozycji rozbudowujcych Saussureowski podzia na langue i parole wydaje si nie do pominicia przy badaniach nad semantyczn organizacj mowy koncepcja normy. Eugenio Coseriu uwaa norm za stref poredni i poredniczc, ktra potencjalnoci i czystej funkcjonalnoci systemu przeciwstawia to, co zaktualizowane, powszechne i historyczne: W strukturach skadajcych si na jzyk naley rozrnia to, co normalnie lub powszechnie (norma), i to, co funkcjonalne i dane poprzez opozycje (system). W okrelonym sensie norma jest szersza ni system, gdy mieci w sobie wicej cech, w innym sensie jest jednak wsze ni system, gdy zwizana z wyborem w granicach tych moliwoci realizacyjnych, ktre system dopuszcza. System to system moliwoci, koordynat, ktre wskazuj wolne i zamknite drogi w mowie zrozumiaej dla danego kolektywu; norma za to system obowizujcych realizacji przyjtych w danym spoeczestwie i danej kulturze. System obejmuje idealne formy realizacji okrelonego jzyka, tj. technik i wzorce dla odpowiedniej dziaalnoci jzykowej, norma za zawiera modele, historycznie ju zrealizowane za pomoc tej techniki i wzorcw. Rola normy ronie wraz ze wzrostem moliwoci wyboru midzy rozmaitymi wariantami znakowymi dopuszczalnymi na danym poziomie, przy czym aktywizuje si selektywna funkcja normy. Wg Coseriu system przewaa w sferze fonetycznej, za norma w znaczeniowej, a zwaszcza w gramatycznej. Ad. 2. Postulat wyodrbnienia i upenoprawnienia w badaniach lingwistycznych dziedziny wypowiedzi nie jest wprawdzie powszechnie przyjty, niemniej jednak pojawia si ju dzi w licznych pracach. Zaoony w nich przedmiot obserwacji nie zawsze odpowiada dokadnie Saussureowskiej parole. Coraz czciej mwi si o mowie zrealizowanej a take mowie ograniczonej (zamknitej w pewnych ramach, majcej swj pocztek i koniec) i mowie utrwalonej, odmiennej przez to od samego aktu mowy. W powszechnej praktyce naukowej i krytycznej termin system poetycki i rwnowany mu jzyk poetycki oznaczaj tyle, co termin konwencja poetycka lub norma (wg Coseriu). Nakrela si opozycja system wypowied. Za punkt wyjcia dla opisu semantyki poetyckiej przyj trzeba ogln teori znaczenia wypowiedzi i dopiero w jej obrbie przeciwstawia mow poetyck i praktyczn.

Przy analizie wypowiedzi poetyckiej naley stawia te same pytania, co w przypadku standardowej wypowiedzi jzykowej, tak aby tosamoci i rnice midzy tymi dwiema sferami praktyki mowy ujawniy si poprzez podobiestwa i odmiennoci uzyskiwanych odpowiedzi. Wykorzystujc przy tym dostpne narzdzia wspczesnej lingwistyki, trudno jednak na nich poprzestawa. Nie wystarczaj one ani do opisu zoonych wypowiedzi pojedynczych, ani do opisu hierarchicznie skonstruowanych tworw wielowypowiedziowych, jakimi s dziea literackie. Przy ich pomocy nie da si uj wiata przedstawionego, a co Ingarden nazwa warstw wygldw oraz warstw przedmiotw przedstawionych, tego, co tworzy ukady znaczeniowe wyszego rzdu i innego rodzaju ni te, ktre studiuj jzykoznawcy. Okopie-Sawiska nie wyznacza jednoznacznie granicy midzy semantyk poetyck a jzykow.

O trudnoci i potrzebie teorii znaczenia.

Okopie-Sawiska zadaje pytanie: Czym jest znaczenie? Dalej wymienia wskaniki charakteryzujce miar trudnoci owej kwestii: mnogo i rnorodno teorii bd definicji znaczenia powszechn wieloznaczno stosowanych w teorii znaczenia terminw, prowokujc z kolei nieuchronnie do wysuwania coraz to nowych propozycji terminologicznych prby wyeliminowania problematyki semantycznej z zakresu bada lingwistycznych bd te prby zwekslowania pyta o samo znaczenie na tory pyta okrnych opinie badaczy na temat beznadziejnoci stara o znalezienie zadowalajcej definicji znaczenia John Lyons: Nikt dotychczas nie przedstawi nawet zarysu zadowalajcej i kompletnej teorii znaczenia. Uderza nas zadziwiajca rnorodno sposobw definiowania znaczenia. Rozrnia si znaczenie afektywne i poznawcze, sensowno i sygnifikacj, znaczenie performatywne i deskryptywne, sens i odnono, denotacj i konotacj, znak i symbol, ekstensj i intensj, implifikacj, wynikanie i presupozycj, analityczno i syntetyczno itd. Stephen Ullmann: Znaczenie jest jednym z najbardziej wieloznacznych i kontrowersyjnych terminw w historii jzyka. Ogden i Richards zebrali nie mniej ni szesnacie rnych jego definicji. Charles Morris o terminie znaczenia: Znaczenie odnosi si do kadej i do wszystkich faz procesu znakowego, a czsto wskazuje rwnie na procesy psychiczne i wartociujce. Rozmaite klasyfikacje zjawisk semantycznych, pozwalaj powiza pojcie znaczenia tylko z wybran sfer tych zjawisk, jak np. czyni to Maria Renata Mayenowa rozrniajc informacj, sens i znaczenie. Wszystkie koncepcje znaczenia s rezultatami rozpoznania jakich przypadkw semantycznych i jako takie mog suy pomoc choby przy wstpnym ustaleniu topografii caej krainy semantycznej. Okopie-Sawiska daje koncepcje znaczenia o maksymalnym zakresie i oglnoci, tzn. przyjmuje, e znaczeniem jest wszystko, co wychodzi poza konkretn fizyczno znaku i co sprawia, e owa fizyczno staje si znaczca, a wic przekazujca informacj o czym, co jest inne ni ona sama. Tak ujte znaczenie (nazwane tu znaczeniem cakowitym), nie jest adn jednoci, a zawikanym kompleksem zjawisk. Ich rozpoznanie i charakterystyka warunkuj wszelki opis semantycznego ustroju wypowiedzi, ktra jest aren wspdziaania i cierania si rnych spltanych nurtw, zarwno powierzchniowych jak podskrnych. Wypowied jest tworem polisemantycznym, wieloznacznym. Gwnym celem Okopie-Sawiskiej jest wyrnienie poszczeglnych odmian znaczenia, odrbnych ze wzgldu na wytwarzajce je mechanizmy. Nie dzieli znacze ze wzgldu na to, czego dotycz, tylko wedle tego jak istniej, tj. powstaj i funkcjonuj. Opisuje znaczenia wypowiedzi, ale aby je wysupa, przepatruje cay ukad semantyczny obejmujcy zarwno wypowied jak system jzykowy. Jurij Apresjan wyrni 4 typy znacze:

Te znaczenia charakteryzuj znak niezalenie od tego, czy jest on jzykow reakcj na bodziec zewntrzny, czy te jzykowym bodcem powodujcym jakie pozajzykowe zachowanie.

strukturalne (stosunek znakw do innych znakw; stosunek ten na osi syntagmatycznej moe by nazwany znaczeniem syntaktycznym albo walentnoci; na osi paradygmatycznej znaczeniem dyferencyjalnym albo wartoci) sygnifikatywne (znaczenie sygnifikatywne to stosunek znakw do sygnifikatw) denotatywne (to stosunek znaku do denotatu (przedmiotu), ktry jest przeze oznaczany) pragmatyczne

Trzy pierwsze zdefiniowa w kategoriach relacji, czwarte w behawiorystycznych terminach bodca i reakcji. Rne typy znacze przypisa kompetencjom badawczym rnych dyscyplin: znaczenie strukturalne strukturalnej lingwistyce, znaczenie sygnifikatywne i denotatywne semantyce, znaczenie pragmatyczne i psycholingwistyce. Ze wzgldu na miejsce znaku w obrbie tego acucha mona przeprowadzi jeszcze inn semiotyczn klasyfikacj znaczenia: znaczenie sytuacyjne jzykowa reakcja wywoana przez bodziec pozajzykowy (denotat); ten rodzaj znaczenia dokadnie odpowiada znaczeniu denotatywnemu i dlatego si z nim utosamia; znaczenie pragmatyczne pozajzykowa reakcja wywoana przez bodziec jzykowy (znak); Inaczej ni Apresjan traktuje Okopie-Sawiska wszystkie odmiany znacze jako zjawiska o charakterze jzykowym. Wyrnia 4 rodzaje znacze: strukturalne referencyjne pragmatyczne metajzykowe

Znaczenie strukturalne
Znaczenie strukturalne polega na czysto lingwistycznych relacjach midzyznakowych, ktrych badanie przypadoby syntaktyce. Znaczenie to jest warunkowane przez szczegln wewntrzn organizacj jzyka i bez niej ani poza ni nie istnieje. Znaczenie strukturalne realizuje si poprzez dwojakiego rodzaju relacje: paradygmatyczne i syntagmatyczne. W ujciu de Saussurea zwizek syntagmatyczny istnieje w teraniejszoci, opiera si na 2 lub wicej skadnikach w rwnym stopniu obecnych w rzeczywistym szeregu. Zwizek asocjacyjny (dzi: paradygmatyczny), przeciwnie, czy skadniki in absentia w pamiciowym szeregu potencjalnym. Syntagma nasuwa natychmiast na myl jaki porzdek nastpstwa i ograniczon liczb elementw, skadniki asocjacyjne nie ukazuj si ani w ograniczonej liczbie, ani w okrelonym porzdku. Relacje paradygmatyczne wyznaczaj o selekcji midzy elementami jzykowymi, syntagmatyczne za o przylegoci, pierwsze opieraj si na zasadzie opozycji, drugie determinacji. Wszy zakres i bardziej ucilone funkcje zyskao pojcie relacji paradygmatycznych w wietle teorii dystrybucji i substytucji. Za relacje paradygmatyczne uwaa si wwczas te, ktre zachodz midzy elementami jzykowymi wymienialnymi w tym samym kontekcie. Relacje paradygmatyczne s operacyjnie bardzo cile powizane z relacjami syntagmatycznymi. Relacje paradygmatyczne i syntagmatyczne inaczej objawiaj si w obrbie systemu jzykowego, inaczej w obrbie wypowiedzi. Na pozr wydaje si oczywiste, e dla systemu waciwe s relacje paradygmatyczne, dla wypowiedzi syntagmatyczne. De Saussure sytuowa jedne i drugie wewntrz systemu przyznawa jednak, e w dziedzinie syntagmy nie ma wyranie zarysowanej granicy midzy faktem jzyka, stanowicym dowd zbiorowego uycia, a faktem mowy jednostkowej, zalenym od indywidualnej swobody. System jzykowy determinuje konotacyjn, a wic syntagmatyczn potencj poszczeglnych jednostek znaczenie silniej w sferze znacze gramatycznych ni leksykalnych. czliwo pewnych wyrazw, zalenie od ich znacze indywidualnych, bywa w rnym stopniu zdeterminowana.

System jzykowy ustala rwnie relacje syntagmatyczne, okrelajc reguy czenia jednostek jednego poziomu w jednostki poziomu wyszego, przy czym, im s to jednostki bardziej elementarne, tym kompletny repertuar ich moliwych pocze jest atwiejszy do ustalenia. Relacje paradygmatyczne w obrbie jzyka ustanawiane s przez opozycje midzyznakowe, zachodzce bd w planie wyraania, bd w planie treci, przy czym ich ostatecznym rezultatem jest semantyczna konfrontacja znakw ich obustronnym wyposaeniu. Jednostki planu treci nie s jednak jak dotd jasno wyodrbnione. Nie pokrywaj siz jednostkami morfologicznymi (morfemami czy wyrazami). W obrbie wypowiedzi na ksztatowanie znacze strukturalnych skadaj si rwnie relacje obu rodzajw w porwnaniu z systemem jzykowym zmienia si jednak ich udzia i sposb funkcjonowania. Pierwszoplanowa rola przypada tu relacjom syntagmatycznym, obejmujcym wszystkie skadniki wypowiedzi i w peni skonkretyzowanym. Sytuuj one znak wobec innego okrelonego znaku i ustanawiaj pomidzy nimi stosunek determinacji, wywoujc w rezultacie jak integracyjn reakcj semantyczn. Charakter tej reakcji ustalajcej syntagmatyczne znaczenie danego segmentu wypowiedzi moe waha si midzy prost aktualizacj, a wic potwierdzeniem moliwoci lub prawidowoci syntagmatycznej przewidzianej przez norm jzykow, a midzy rozszerzeniem, przeksztaceniem bd przekroczeniem tej normy. W drugim wypadku dochodzi do wytworzenia nowych wartoci znaczeniowych, cile uzalenionych od uformowania syntagmy. Strukturalne znaczenie wypowiedzi tak jak nie jest sum znacze poszczeglnych znakw, tak te nie jest sum znacze poszczeglnych syntagm. Syntagmy prostsze cz si w syntagmy bardziej zoone. Kada syntagma jako caostka znaczeniowa jest struktur. W ksztatowaniu znaczenia znaku w obrbie wypowiedzi uczestnicz rwnie relacje paradygmatyczne. Ustanowienie syntagmy jest wyborem i stabilizacj okrelonego paradygmatycznego wariantu znaku. Wybr ten jednak nie przecina ani nie uniewania caej sieci paradygmatycznej, w ktrej dany znak jako skadnik jzyka by wpltany. Mowie poetyckiej kade zestawienie znakw rwnoczenie uobecnia okrelajce je acuchy paradygmatyczne, jego rozumienie wymaga bowiem uchwycenia i odtworzenia tych wsplnych ogniw, ktre wi uyte wyrazy i motywuj znaczeniow jedno syntagmy. Aktywno relacji paradygmatycznych w formowaniu semantyki wypowiedzi nie ogranicza si do uobecnienia i reinterpretowania zwizkw zachodzcych midzy znakami uytymi w wypowiedzi a pozostaymi uczestnikami serii paradygmatycznych, do ktrych nale te znaki, a wic zwizkw midzy skadnikami wypowiedzi a skadnikami jzyka.

Znaczenie referencyjne
Znaczenie referencyjne polega na relacji midzy znakiem a przedmiotem. W ujciu Apresjana relacja znak przedmiot (rozumiany jako denotat) konstytuuje znaczenie denotatywne. Znaczenie denotatywne, utosamiane z funkcj oznaczania jest obiektem szczeglnego zainteresowania semantyki logicznej, ktra denotacji (oznaczaniu, desygnacji, ekstensji, referencji), przeciwstawia konotacj (znaczenie, intensj, sygnifikacj), przy czym poszczeglne ujcia tego przeciwstawienia oraz eksplikacje uczestniczcych w nim terminw do znacznie si midzy sob rni. Wg Okopie-Sawiskiej funkcja denotacyja nie stanowi adnego jzykowego kryterium semantycznego. Posugujc si terminem znaczenie referencyjne, Okopie-Sawiska sygnalizuje jego odmienno od znaczenia denotatywnego i sygnifikatywnego. Znaczenie referencyjnego nie uzalenia ani od funkcji denotowania ani od funkcji konotowania, natomiast wie je z funkcj ewokacyjn czy te reprezentacyjn. Ogarnia ona wszelkie moliwe relacje midzy znakiem a zewntrzn rzeczywistoci (np. przedstawienie, odtwarzanie, modelowanie, kreowanie, symbolizowanie, oznaczanie itp.), dziki ktrym przez znaki jzykowe przekazane zostaje jakie wyobraenie wiata. Mona by je nazwa wiatem przedstawionym lub za Ingardenem przedmiotem przedstawionym. Semantyka lingwistyczna koncentruje si na relacji midzy znakiem a przedmiotem przedstawionym i w tym wymiarze ujmuje znaczenie referencyjne. Okopie-Sawiska zwraca uwag na cech heterogenicznoci przekazywanej przez mow informacji semantycznej, ktrej nie mona sprowadzi do kategorii immanentnie lingwistycznych. Zwizek midzy jzykiem a rzeczywistoci pozajzykow ma charakter interrelacji i to obustronne uzalenienie najsilniej odbija si na semantyce.

Znaczenia strukturalne realizuj si poprzez czyste relacje jzykowe: rne postacie opozycji, tosamoci i determinacji. Semantycznego caoksztatu mowy nie daje si jednak bez reszty sprowadzi do odniesie relacyjnych. Skoro z obrbu jzyka nie wyklucza si odniesie referencyjnych, to wwczas trzeba przysta na nieredukowalno znacze uksztatowanych w mowie od wewntrz jzykowych odniesie strukturalnych. Midzy obiema determinanatami semantycznymi: relacjami strukturalnymi i odniesieniami przedmiotowymi, a zatem midzy znaczeniem midzy znaczeniem strukturalnym i referencyjnym, istnieje nierozerwalna wi i stan napitego wspdziaania. Znaczenie referencyjne jakiejkolwiek wypowiedzi nie jest sum czy skadank czstkowych referencji przysugujcych jej poszczeglnym skadnikom, ale rezultatem dokonywanych na tych skadnikach operacji strukturalnych, ktre ostatecznie tak a nie inaczej formuj przedstawiony przedmiot. Relacje strukturalne s wspczynnikami znaczenia referencyjnego. Znaczenie wyrazu np. krzeso ksztatuje si rwnoczenie poprzez znajomo obiektw, do jakich t nazw si stosuje, jak poprzez opozycj wobec innych nazw sprztw do siedzenia, tj. fotel, taboret, stoek, tron itd. Znaczenia strukturalne istniej wycznie w sposb implikowany, obawiajc si przez dziaania mechanizmw jzykowych, w tym take poprzez formowanie znacze referencyjnych. Te za, przeciwnie, wystpuj wycznie w postaci stematyzowanej, wskazywane przez tre wypowiedzi, ktra o nich mwi. Okrelenie stematyzowanie moe si odnosi do znacze aluzji, peryfrazy czy zagadki, jeli ich rozszyfrowanie czy dopenienie dokonuje si przez manipulacje informacjami podanymi przez wypowied, a nie np. wydedukowanymi z jej budowy. Stematyzowaniu podlega mog wszelkie skadniki zarwno zewntrznej wobec jzyka rzeczywistoci, jak i sytuacji komunikacyjnej, w ktrej powstaje wypowied. Funkcja referencyjna realizuje si inaczej w wypowiedzi ni w systemie jzykowym. Elementom jzyka: jednostkom leksykalnym i kategoriom gramatycznym, waciwa jest jedynie pewna potencja referencyjna, wynikajca z utrwalonego w spoecznej pamici dotychczasowego zakresu ich zastosowa. Aktualizacja tej potencji i skonkretyzowanie referencji nastpuj dopiero w wypowiedzi, nie tylko za spraw zaoonych przez ni operacji strukturalnych, ale take w zwizku z okrelon sytuacj komunikacyjn. Referencja zda oznajmujcych nie budzi kontrowersji. Problem powstaje w wypadku zda pytajnych i rozkazujcych. Jeli rozpatrywa szereg spokrewnionych semantycznie zda: Jeste chora. Czy jeste chora? Nie bd chora! Czyby bya chora? Chyba nie jeste chora? to stwierdzi wypada ich pokrewiestwo w sferze znacze referencyjnych, odmienno w sferze znacze pragmatycznych. Upodabnia je tosamo przedmiotu, o ktrym mowa (choroba rozmwczyni), rnicuje natomiast stosunek mwicego do przedmiotu i sposobu jego istnienia. w stosunek wyznacza rn intencj referencyjn. Intencja referencyjna jest skadnikiem pragmatycznej intencji nadawczej waciwej kadej wypowiedzi i okrela zaoony przez wypowied ontologiczny status przedstawionego w niej wiata.

Znaczenie pragmatyczne
Znaczenie pragmatyczne polega na relacji midzy znakiem a posugujcymi si nim w akcie komunikacji nadawc i odbiorc; za w ujciu cilejszym: na relacji midzy znakiem a nadawc, ktry posuguje si tym znakiem w akcie komunikacji z odbiorc. Za wykadni znaczenia pragmatycznego uwaa si koncepcj znaczenia sformuowan w obrbie doktryny behawiorystycznej, ktra interpretujc akt mowy w kategoriach bodca i reakcji, definiowaa znaczenie formy jzykowej jako sytuacj w ktrej mwicy tej formy uywa, oraz reakcj, jak wywouje ona u suchacza. Dialektyka obustronnych relacji midzy nadawc i odbiorc uzewntrznia si w tekcie poprzez dialektyk semantycznych zalenoci midzy zaimkami osobowymi ja i ty. Dziaalno znakowa, a wic i znaczeniotwrcza, ktrej rezultatem jest wypowied przypada tylko instancjom nadawczym. Podstawowa funkcja znaczenia pragmatycznego polega na tym, e konstytuuje ono wypowied jako fenomen komunikacyjny realizowany w jakiej spoecznej sytuacji, przy czym powizania z ow sytuacj znajduj odbicie w obrbie samej wypowiedzi poprzez przedstawione w niej relacje nadawczo-odbiorcze. Znaczenie to jest zatem nieodczne od wypowiedzi, natomiast nieobecne w jzyku. Tym, co jak sekwencj znakw jzykowych przeksztaca w wypowied, jest decyzj nadawcz, kadorazowo ustanawiajca fundamentaln dla wszelkiej wypowiedzi relacj komunikacyjn: ja ty. Nastpujcy schemat semantyczny: ja to mwi tobie, gdzie ja jest znakiem nadawcy, to

wypowiedzi, mwi komunikacyjnej aktywnoci nadawczej, za tobie znakiem odbiorcy. Schemat ten naley jeszcze rozszerzy o skadnik teleologiczny: ja to mwi tobie eby.... Decyzja nadawcza czy si z jak skierowan do odbiorcy intencj nadawcz, ktra stanowi elementarn motywacj dla wytworzenia jakiejkolwiek wypowiedzi. Intencja nadawcza moe ujawnia si przez bezporedni zwrot do odbiorcy lub te formowa jego postaw porednio. Znaczenie pragmatyczne zdania ujawnia si i konkretyzuje na og dopiero w kontekcie szerszym ni owo zdanie lub w zestawieniu z konsytuacj w wypadku wypowiedzi mwionej. Poza tym nie ujawnia si ono nigdy w sposb cakowicie eksplicytny (stematyzowany). Znaczenie pragmatyczne kadej wypowiedzi jest nadrzdne wobec stematyzowanych w niej znacze referencyjnych. Znaczenie referencyjne moe portretowa pragmatyczn sytuacj wypowiedzi, ale nie moe jej w peni ogarn ani wyczerpa. Spord wszystkich zjawisk semantycznych w obrb znaczenia pragmatycznego wchodzi tylko to, co ksztatuje relacj nadawczo-odbiorcz, poza jej obrbem pozostaje za to, co odnosi si do nadawcy lub odbiorcy jako postaci przedstawionych w wypowiedzi, lub te jako indywidualnych uytkownikw mowy, niesprzgnitych zwizkiem komunikacyjnym.

Znaczenie metajzykowe
Znaczenie metajzykowe polega na relacji midzy znakiem wystpujcym w supozycji materialnej, a tym samym znakiem wystpujcym w supozycji zwykej, czyli przerzucajc terminologi zaczerpnit z semantyki logicznej objawia si wwczas, kiedy znak (lub ukad znakw) odsya nie poza siebie, ale wskazuje na siebie. Nie na swoj obecno rzeczow, ale na siebie jako zjawisko znakowe, tak a nie inaczej zorganizowane i osadzone w jzyku, bdce realizacj normy lub przejawem innowacji, prezentujce wic nie tylko swoj znakow indywidualno ale rwnie okrelon moliwo jzykow. Znaczenie metajzykowe objawia si przede wszystkim w dwch przypadkach: 1. kiedy jakie wyraenie uyte zostaje w wypowiedzi cudzysowowo lub wyrnione w inny sposb dla zaznaczenie, e ma ono sta si przedmiotem metajzykowej refleksji, przy czym uyciu jego towarzyszy sformuowany komentarz okrelajcy kierunek takiej refleksji; 2. kiedy dowolny znak lub ukad znakw staj si przedmiotem refleksji dotyczcej ich budowy, waciwoci, funkcji oraz relacji, rozpatrywanych w ujciu historycznym lub strukturalnym; kierunek obserwacji metajzykowej nie zostaje tu narzucony przez bezporednie sformuowania zawarte w tekcie, a znaczenie metajzykowe jest wycznie implikowane, pozbawione stematyzowanej wykadni. Kady znak odznacza si semantyczn zdolnoci przekazywania informacji o sobie samym, jest wic nosicielem znaczenia metajzykowego. Znaczenie metajzykowe ma wycznie charakter implikowany.

PODSUMOWANIE
Wszystkie 4 rodzaje znacze, wyrnione przez Okopie-Sawisk stanowi 4 dopeniajce si wzajemnie przejawy cakowitego znaczenia wypowiedzi. Kady z nich powstaje w wyniku innego relacyjnego sfunkcjonalizowania znaku w procesie znaczeniotwrczym, co powoduje zrnicowanie ich semantycznych mechanizmw. Znaczenia semantyczne wykluczaj si wzajemnie jako rwnoczesne wybr jednego automatycznie blokuje miejsce drugiemu. Znaczenia wyrniane na zasadzie relacyjno-funkcjonalnej wspistniej i wspdziaaj rwnoczenie w tej samej wypowiedzi. Kada wypowied musi mie jakie znaczenie pragmatyczne (inaczej nie byoby wypowiedzi), strukturalne (skoro jest jzykowa) i metajzykowe (jeli kady znak moe wskazywa rwnie na siebie). Pozostaje kwestia znaczenia referencyjnego, ale nawet takie wypowiedzi jak: Czy to moliwe? Do! Pal ci licho! itp., jeli dopeni ich eliptyczno, rwnie nie obchodz si bez pewnej referencji.