KONTROLA PARLAMENTARNA

Wg art. 95, ust 2 Konstytucji Sejm sprawuje kontrol nad dziaalnoci Rady Ministrw w zakresie okrelonym przepisami Konstytucji i ustaw. Przepis ten ukazuje, e w pastwie demokratycznym parlament nie tylko uchwala ustawy, ale wykonuje rwnie zadania kontrolne wobec wadzy wykonawczej, czyli wobec wadzy administracyjnej, poniewa jej obiektem jest przede wszystkim rzd i podporzdkowane mu struktury administracyjne. Jak pisz L. Garlicki: ksztat i cel tej kontroli naley rozpatrywa na podstawie dwch zasad ustrojowych. Pi pierwsze, istot sytstemu parlamentarnego jest przyznanie Izbie wpywu na powoywanie rzdu i moliwo spowodowania dymisji rzdu poszczeglnych jego czonkw. Przesank dla podejmowania decyzji musi by wiedza o fukncjonowaniu rzdu i administracji. Po drugie, istot wspczesnego parlamentu jest istnienie opozycji, ktra w ramach Izby- musi mie moliwo wgldu w dziaania rzdu i administracji. W doktrynie kontrola traktowana bywa na dwa sposoby: W szerszym obszarze- jako parlamentarny proces nadzoru i decydowania o sposobie zachowania si innych organw, a w szczeglnoci rzdu i administracji, przy moliwoci bezporedniego lub poredniego stosowania okrelonych rodkw i sankcji. Wg J. Garlickiego temu szerokiemu pojciu mona zarzuci pewne zacieranie granic midzy kontrol a wspdecydowaniem, co powinno by od siebie oddzielon. Natomiast w wszym zakresie, jako proces obejmujcy jedynie dziaania parlamentu polegajce na uzyskiwaniu informacji oraz przekazywaniu opinii, pogldw i sugestii. Wg J. Jagielskiego bardziej zasadne wydaje si wsze rozumienie kontroli parlamentarnej, poniewa tre tej kontroli sprowadza si do prawa dania informacji i prawa dania wysuchania. Oznacza to, e kontrola ta ma na celu ustalenie stanu faktycznego, dotyczcego funkcjonowania rzdu, ministrw i podlegych im organw oraz dokonywanie na tej podstawie ocen i formuowanie rnego rodzaju sugestii i wnioskw wobec podmiotw kontrolowanych. Kontrola ta nie obejmue jednak prawa do dania wykonania. Profesor L. Garlicki rwnie podkrela wsz kontroln funkcj sejmu piszc: Podstawow treci funkcji kontrolnej jest dokonywanie samodzielnych ustale stanu faktycznego, dotyczcych funkcjonowania rzdu, ministrw i podlegych im podmiotw. Istotne znaczenie ma jednak okrelenie jakie instrumenty realizuj ten rodzaj kontroli. Parlament obejmuje dwie izby, tj. Sejm i Senat. S one organami rwnorzdnymi, jednak posiadaj rny zakres zada i kompetencji. Podstawowa rola kontrolna przypada Sejmowi i odnosi si do dziaalnoci Rady Ministrw. Sformuowana jest ona w art. 95 ust. 2 Konstytucji: Sejm sprawuje konbtrole nad dziaalnoci Rady Ministrw w zakresie okrelonym przepisami Konstytucji i ustaw, a take odnosi si do niej art. 157.ust1 i2 , gdzie czytamy, ze czonkowie Rady Ministrw ponosz przed sejmem soliadrn odpowiedzialno za dziaalno Rady Ministrw. Kontrola wobec Rady Ministrw nie jest jednak nieograniczona, inaczej mowi zasig jej jest

okrelony przez konkretne regulacje prawne Konstytucji oraz ustawodawstwa zwykego. Kontrolne fukncje sejmu przebiegaj dwoma torami: porednio i w spos bezporedni. Porednio czyli chodzi o dziaania sejmu zwizane z kontrol porednio, co odnosi si przede wszystkim do ksztaotowania struktury caego sytstemu kontroli w pastwie. Sejm w ustawach poowuje do zycia i normuje podstawow pozycje ogniw tego sytstemu. W ten sposb wyznacza podstawy organizacji i fukncjonowania mechanizmu kontroli, a take tworzy praktyczny aparat wykonywania kontroli. Parlament kresuje organy tj np. Trybuna Konstytucjny, Stanu, RPO Sposb kontroli bezporedniej nakierowany jest przede wszystkim na sprawdzanie dziaalnoci Rady Ministrw, ministrw, a take innych centralnych organw adm pan. Kontrola ta sprawowana jest przez Sejm na posiedzeniach plenarnych, przez komisje sejmowe oraz przez posw. Komisja sejmowa wykonywana plenarnie ma miejse rzadko i jedynie w kwestiach o zasadniczym znaczeniu i w ograniczonych przypadkach. Dzieje si tak szczeglnie podczas debaty nad projektem ustawy budetowej, czyli przed jej uchwaleniem, a w pniejszym etapie przy dokonywaniu oceny sprawozdania z wykonania ustawy budetowej wraz z informacjami o stanie zaduenia pastwa. Po zapoznaniu si z przedkadanymi przez Najwysz Izb Kontroli materiaami, a mianowicie analiz wykonania budetu pastwa i zaoe polityki pieninej oraz opini w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrw Sejm podejmuje uchwa o udzieleniu lub odmowie udzielenia absolutorium, - udzielenie go przez Sejm oznacza formalnie pozytywn ocen wykonania ustawy budetowej, przy czym konsekwencj, cho nie uregulowan jasno w przepisach Konstytucji, powinno by zoenie dymisji przez Prezesa Rady Ministrw na rce Prezydenta RP ze sprawowanego stanowiska. Konstytucja przewiduje jednak rwnie inn opcj uznania nieprawidowoci przez Sejm dotyczcej dziaalnoci Rady Ministrw, na mocy ktrej Sejm moe wyrazi wobec Rzdu lub poszczeglnych ministrw votum nieufnoci. Innym przejawem realizowania funkcji kontrolnych przez sejm jest moliwo uchwalenia rezolucji. Zawieraj one wezwanie okrelonego organu pastwowego do podjcia wskazanego, jednorazowego dziaania. Sejm wysuchuje rwnie informacji i sprawzodan przedkadanych przez organy naczelne i centralne administracji. Inna paszczyzna realizacyjna kontroli parlamentarnej to dziaalno komisji. Na nich spoczywa gowny ciar wykonywania funkcji kontrolnej, a szczegowiej ich zadania okrela regulamin sejmowy. Wyrniamy komsje sejmowe takie jak: resortowe, Komisj finansw publicznych, komisje specjalne. Do ich gwnych zada naley: - rozpatrywanie sprawozda i informacji ministrw oraz kierownikw naczelnych organw administracji pastwowej, a take kierownikw innych urzdw i instytucji pastwowych, - analizowanie dziaalnoci poszczeglnych dziaw administracji i gospodarki pastwowej - rozpatrywanie spraw zwizanych z wprowadzeniem w ycie i wykonywaniem ustaw i uchwa Sejmu, a take z realizacj uchwalonych przez siebie dezyderatw. Odnoszc si do zada naley zauway, e z wykonywaniem funkcji kontrolnych

cz si dwa istotne instrumenty oddziaywania komisji, a mianowicie dezyderaty i opinie. Dezyderat jest uchwa komisji, zawierajc postulaty w okresloncyh sprawach i moe by kierowany do rady ministrw lub poszczeglnych jej czonkw, Prezesa NIKu, Prezea NBP, Prokuratora Generalnego oraz Gownego Inspektora Pracy. Opinia natomiast prezentuje stanowisko jakie zajmuje komisja w okrelonej sprawie i kierowana moe by do wszystkich centralnych organw i instytucji w systemie adm pan. W wietle regulaminu swoistym sposobem wykonywania zada kontrolnych jest rwnie moliwo podejmowania oddzielnych kontroli w sprawach zwizanych z wprowadzeniem w ycie i wykonywaniem ustaw i uchwa. Wyniki ujmowane s wwczas w sprawozdaniach, ktre przekazuje si Marszakowi Sejmu, a ten zarzdza dorczenie ich wszystkim posom. Kontrola bezporednia moe by sprawowana rwnie za pomoc poszczeglnych posw jako indywidualna dziaalno, czyli kontrol w cisym tego sowa znaczeniu. Najbardziej charakterystyczne instrumenty kontroli wystpuj w postaci interpelacji i zapyta poselskich. S one indywidualnymi wystpieniami posw skadanymi w formie pisemnej na rece Marszaka Sejmu i adresowanymi do Prezesa Rady Ministrw i innych czonkw rzdu. Rnica miedzy interpelacj a zapytaniem dot przedmiotu wystpienia: w przypadku interpelacji s to sprawy o zasadniczym znaczeniu, natomiast zapytanie dot pozostaych spraw. Wanym instrumentem jest tu rwnie instytucja interwencji oraz prawo do uzyskiwania informacji i materiaw oraz wgld w dziaalno organw administracji rzdowej i samorzdowej, przedsibiorstw, zakadw pastwowych, organizacji spoecznych, a take niepastwowych jednostkach organizacyjnych. Organy i jednostko wobec ktrych pose podj interwencj, zobowizane s najpniej w cigu 14 dni powiadomi posa o stanie rozpatrywania sprawy i w terminie uzgodnionym z nim ostatecznie j zaatwi. Posowie kontrol swoj sprawuj na podstawie ustawy z 9 maja 1996 o wykonywaniu mandat posa i senatora. Jak wczeniej powiedziano- kontrola parlamentarna wie si przede wszystkim z sejmem. Funkcja kontrolna senatu jest ograniczona, ale odnosi si rwnie do rozpatrywania ustaw, sprawozda. Senatorzy jak i posowie przyjmuj opinie, postulaty, wnioski swoich wyborcw, ich organizacji, instytucji lokalnych. W ramach swoich obowizkw senatorowie mog miedzy innycmi: - wyrazac swoje oceny i zgasza wnioski w sprawach rozpatrywanych pa posiedzeniach senatu i jego organow. - zwraca si do Prezydium Senatu o roaptrzenie pkreslonej sprawy przez Senat lub komisje senack - zwraca si do kimisji senackiej o rozpatrzenie okrelonej sprawy.