You are on page 1of 46

Pojcie stacjonarnoci Badanie stopnia zintegrowania Modele ARIMA

Testowanie stopnia zintegrowania szeregu czasowego. Modele ARIMA

Karolina Konopczak
Ekonometria Szeregw Czasowych

28 lutego 2012

Karolina Konopczak

Badanie stacjonarnoci. Modele ARIMA.

Pojcie stacjonarnoci Badanie stopnia zintegrowania Modele ARIMA

Plan prezentacji

Pojcie stacjonarnoci

Badanie stopnia zintegrowania Wyznaczenie piewiastkw wielomianu charakterystycznego Testy pierwiastka jednostkowego / testy stacjonarnoci

Modele ARIMA

Karolina Konopczak

Badanie stacjonarnoci. Modele ARIMA.

Pojcie stacjonarnoci Badanie stopnia zintegrowania Modele ARIMA

Plan prezentacji

Pojcie stacjonarnoci

Badanie stopnia zintegrowania Wyznaczenie piewiastkw wielomianu charakterystycznego Testy pierwiastka jednostkowego / testy stacjonarnoci

Modele ARIMA

Karolina Konopczak

Badanie stacjonarnoci. Modele ARIMA.

Pojcie stacjonarnoci Badanie stopnia zintegrowania Modele ARIMA

Zmienne losowe  denicje

Yt

 zmienna losowa  przyjmuje wartoci z okrelonymi

prawdopodobiestwami {Yt }  proces stochastyczny  cig zmiennych losowych uporzdkowanych wedug czasu

Yt

{yt }

 szereg czasowy realizacja procesu stochastycznego

w konkretnej prbie

Karolina Konopczak

Badanie stacjonarnoci. Modele ARIMA.

Pojcie stacjonarnoci Badanie stopnia zintegrowania Modele ARIMA

Pojcie stacjonarnoci procesu

Stacjonarno I rodzaju (w wszym sensie / mocna)

Rozkad procesu jest niezmienny w czasie (w kadym okresie realizacj zmiennej

Yt

yt

jest

o identycznym rozkadzie)

Stacjonarno II rodzaju (w szerszym sensie / saba)

- rednia i wariancja procesu s stae w czasie


E Y D

( t) = < 2 (Yt ) = 2 <

- kowariancja midzy zmiennymi zaley wycznie od ich odlegoci w czasie (a nie od konkretnego momentu)
Cov Y

( t , Yt +h ) = Cov (Yt +k , Yt +k +h ) = (h)

Karolina Konopczak

Badanie stacjonarnoci. Modele ARIMA.

Pojcie stacjonarnoci Badanie stopnia zintegrowania Modele ARIMA

Biay szum

Biay szum  denicja

(t ) = 0 [wahania maj tendencj do znoszenia si] 2 (t ) = 2 < [stao wariancji w czasie  homoskedastyczno] Cov (t , t +h ) = 0, h = 0 [brak autokorelacji]
E D

Wasnoci biaego szumu powinien wykazywa skadnik losowy w klasycznym modelu regresji liniowej.

t IID (0, 2 ) I  independent I  indentically D  distributed

Karolina Konopczak

Badanie stacjonarnoci. Modele ARIMA.

Pojcie stacjonarnoci Badanie stopnia zintegrowania Modele ARIMA

Zmienna stacjonarna  biay szum

Karolina Konopczak

Badanie stacjonarnoci. Modele ARIMA.

Pojcie stacjonarnoci Badanie stopnia zintegrowania Modele ARIMA

Zmienna niestacjonarna  proces bdzenia losowego


Proces bdzenia losowego  denicja

yt = yt yt = yt y
0

1 1

T = T t y0= t t= t=
0 1 1

+ t + t = yt 2 + t 1 + t = yt 3 + t 2 + t 1 + t = . . . =

trend stochastyczny

Wasnoci bdzenia losowego

E (yt ) = E ( T= t ) = T= E (t ) = 0 t t cov (t ,t h )= T D (yt ) = D ( T= t ) = t t = D (t ) = T cov (yt , yt h ) = E (yt yt h ) E (yt )E (yt h ) = E ( T=h t T=h t ) t t
1 1 2 2 0 2 2 1 1

E(

T h t=
1

t )E (

T h t=
1

t ) = D (
2

T h t ) = t=
1

T h D t=
1

(t ) = (T h) 2

Karolina Konopczak

Badanie stacjonarnoci. Modele ARIMA.

Pojcie stacjonarnoci Badanie stopnia zintegrowania Modele ARIMA

Zmienna niestacjonarna  proces bdzenia losowego


Proces bdzenia losowego  denicja

yt = yt yt = yt y
0

1 1

T = T t y0= t t= t=
0 1 1

+ t + t = yt 2 + t 1 + t = yt 3 + t 2 + t 1 + t = . . . =

trend stochastyczny

Wasnoci bdzenia losowego

E (yt ) = E ( T= t ) = T= E (t ) = 0 t t cov (t ,t h )= T D (yt ) = D ( T= t ) = t t = D (t ) = T cov (yt , yt h ) = E (yt yt h ) E (yt )E (yt h ) = E ( T=h t T=h t ) t t
1 1 2 2 0 2 2 1 1

E(

T h t=
1

t )E (

T h t=
1

t ) = D (
2

T h t ) = t=
1

T h D t=
1

(t ) = (T h) 2

Karolina Konopczak

Badanie stacjonarnoci. Modele ARIMA.

Pojcie stacjonarnoci Badanie stopnia zintegrowania Modele ARIMA

Zmienna niestacjonarna  proces bdzenia losowego

Karolina Konopczak

Badanie stacjonarnoci. Modele ARIMA.

Pojcie stacjonarnoci Badanie stopnia zintegrowania Modele ARIMA

Zmienna niestacjonarna  proces bdzenia losowego z dryfem

Proces bdzenia losowego z dryfem  denicja

yt = yt =

0 0

+ yt 1 + t + yt 1 + t = 0 + 0 + yt 2 + t 1 + t =

0 + 0 + 0 + yt 3 + t 2 + t 1 + t = . . . =

y0 =

T
0

t=

t
1

trend stochastyczny

Wasnoci bdzenia losowego z dryfem

E (yt ) = E (T

Wariancja i kowariancja takie same, jak w przypadku bdzenia przypadkowego, bo przesuniecie o sta nie wpywa na dyspersj procesu.

T t ) = T t=
1

T E (t ) = T t=
1

Karolina Konopczak

Badanie stacjonarnoci. Modele ARIMA.

Pojcie stacjonarnoci Badanie stopnia zintegrowania Modele ARIMA

Zmienna niestacjonarna  proces bdzenia losowego z dryfem

Proces bdzenia losowego z dryfem  denicja

yt = yt =

0 0

+ yt 1 + t + yt 1 + t = 0 + 0 + yt 2 + t 1 + t =

0 + 0 + 0 + yt 3 + t 2 + t 1 + t = . . . =

y0 =

T
0

t=

t
1

trend stochastyczny

Wasnoci bdzenia losowego z dryfem

E (yt ) = E (T

Wariancja i kowariancja takie same, jak w przypadku bdzenia przypadkowego, bo przesuniecie o sta nie wpywa na dyspersj procesu.

T t ) = T t=
1

T E (t ) = T t=
1

Karolina Konopczak

Badanie stacjonarnoci. Modele ARIMA.

Pojcie stacjonarnoci Badanie stopnia zintegrowania Modele ARIMA

Zmienna niestacjonarna  proces bdzenia losowego z dryfem

Karolina Konopczak

Badanie stacjonarnoci. Modele ARIMA.

Pojcie stacjonarnoci Badanie stopnia zintegrowania Modele ARIMA

Stopie integracji zmiennej

O zmiennej stacjonarnej mwimy, e jest zintegrowana w

stopniu 0.
Denicja zintegrowania zmiennej

Zmienna

yt

jest zintegrowana w stopniu d (yt

I (d )),

jeeli mona

j sprowadzi do stacjonarnoci po d-krotnym rnicowaniu.

yt = yt 1 + t jest zintegrowany w stopniu 1 (yt I (1)), bo yt yt 1 = t , za t I (0) z denicji.


Np. proces Pierwsze rnice: Drugie rnice:

yt = yt yt 1

yt = yt yt 1 = yt yt 1 yt 1 + yt 2 = yt 2yt 1 + yt 2

Karolina Konopczak

Badanie stacjonarnoci. Modele ARIMA.

Pojcie stacjonarnoci Badanie stopnia zintegrowania Modele ARIMA

Wyznaczenie piewiastkw wielomianu charakterystycznego Testy pierwiastka jednostkowego / testy stacjonarnoci

Plan prezentacji

Pojcie stacjonarnoci

Badanie stopnia zintegrowania Wyznaczenie piewiastkw wielomianu charakterystycznego Testy pierwiastka jednostkowego / testy stacjonarnoci

Modele ARIMA

Karolina Konopczak

Badanie stacjonarnoci. Modele ARIMA.

Pojcie stacjonarnoci Badanie stopnia zintegrowania Modele ARIMA

Wyznaczenie piewiastkw wielomianu charakterystycznego Testy pierwiastka jednostkowego / testy stacjonarnoci

Badanie stopnia zintegrowania

Wyznaczenie pierwiastkw wielomianu charakterystycznego procesu [jeeli znany jest proces generujcy dane]

Testy pierwiastka jednostkowego / testy stacjonarnoci

Karolina Konopczak

Badanie stacjonarnoci. Modele ARIMA.

Pojcie stacjonarnoci Badanie stopnia zintegrowania Modele ARIMA

Wyznaczenie piewiastkw wielomianu charakterystycznego Testy pierwiastka jednostkowego / testy stacjonarnoci

Badanie stacjonarnoci  pierwiastki wielomianu charakterystycznego (1)

AR (p ) : yt = 1 yt 1 + 2 yt 2 + . . . + p yt p + t
L

- operator opnie

Lyt = yt 1

L(Lyt ) = L2 yt = Lyt 1 = yt 2

Proces w postaci wielomianu opnie

AR(p):

t = Lyt + L yt + . . . + p Lp yt + t p yt Lyt L yt . . . p L yt = t p yt (1 L L . . . p L ) = t
y
1 2 2 1 2 2 2 1 2

A(L) - wielomian opnie


AR(p):

t ( ) = t yt = A (L)t
y A L
1 Karolina Konopczak Badanie stacjonarnoci. Modele ARIMA.

Pojcie stacjonarnoci Badanie stopnia zintegrowania Modele ARIMA

Wyznaczenie piewiastkw wielomianu charakterystycznego Testy pierwiastka jednostkowego / testy stacjonarnoci

Badanie stacjonarnoci  pierwiastki wielomianu charakterystycznego (2)

Przykad: AR(1)
y

t = yt + t t yt = t yt (1 L) = t 1 yt = t
1 1 1 1 1

1 L

suma nieskoczonego szeregu

A wic:
y

t = t + Lt + L t + L t + . . . yt = t + t + t + t + . . .
1 2 1 2 3 1 3 1 1 2 1 2 3 1 3

Karolina Konopczak

Badanie stacjonarnoci. Modele ARIMA.

Pojcie stacjonarnoci Badanie stopnia zintegrowania Modele ARIMA

Wyznaczenie piewiastkw wielomianu charakterystycznego Testy pierwiastka jednostkowego / testy stacjonarnoci

Badanie stacjonarnoci  pierwiastki wielomianu charakterystycznego (3)

Stacjonarno procesu AR(1) Jeeli

T t= procesem niestacjonarnym. t Jeeli | | < 1, to yt = i=


|1 | = 1,
1

to y

t=

t 

szoki z przeszloci nie wygasaj, a wic y

jest

i 1 t i

 szoki z przeszloci maj coraz mniejszy

wpyw na biec warto zmiennej, a wic y

jest procesem stacjonarnym.

Badanie stacjonarnoci za pomoc pierwiastkw wielomianu charakterystycznego Wielomian charakterystyczny procesu AR(1): 1
z

Proces AR(1) jest stacjonarny, jeeli wielomianu charakterystycznego

1 z = 0 1 = 1 - pierwiastek

rwnania charakterystycznego

|1 | < 1, 1 | 1 | > 1.

a wic jeli pierwiastek

Karolina Konopczak

Badanie stacjonarnoci. Modele ARIMA.

Pojcie stacjonarnoci Badanie stopnia zintegrowania Modele ARIMA

Wyznaczenie piewiastkw wielomianu charakterystycznego Testy pierwiastka jednostkowego / testy stacjonarnoci

Wielomian charakterystyczny procesu AR(2)

Fakt 1. Kady proces AR(p ) moemy zapisa jako AR(1) po


przedeniowaniu zmiennej na wektor zawierajcy jej opnienia. Np.
y y

t = ayt + byt + t
1 2

y 1

t = Ayt + t
1

y 1 y 2

t t

t
0

Fakt 2. Gdy proces

liczb), to oczekiwalimy, e przy stacjonarnoci

yt = Ayt1 + t

dotyczy jednej zmiennej (A

n . Podobnie w n A 0 dla n .

An 0

dla

przypadku macierzy A oczekujemy, e

Karolina Konopczak

Badanie stacjonarnoci. Modele ARIMA.

Pojcie stacjonarnoci Badanie stopnia zintegrowania Modele ARIMA

Wyznaczenie piewiastkw wielomianu charakterystycznego Testy pierwiastka jednostkowego / testy stacjonarnoci

Wielomian charakterystyczny procesu AR(2)

Fakt 3. Niech P  macierz zoona z wektorw wasnych macierzy A, D  macierz zawierajca wartoci wasne macierzy A na gwnej
przektnej (w kolejnoci odpowiadajcej kolumnom w P) i zera poza ni. Istnieje dekompozycja:

= PDP1

Fakt 4. Z algebry macierzy: n n 1 A = PD P Wniosek: A

n0

dla

gdy D

n0

. D jest macierz

diagonaln, a wic dy do zerowej gdy diagonalne elementy d do 0 przy podnoszeniu do kolejnych potg. Czyli ich wartoci bezwzgldne musz by

< 1.

Karolina Konopczak

Badanie stacjonarnoci. Modele ARIMA.

Pojcie stacjonarnoci Badanie stopnia zintegrowania Modele ARIMA

Wyznaczenie piewiastkw wielomianu charakterystycznego Testy pierwiastka jednostkowego / testy stacjonarnoci

Wielomian charakterystyczny procesu AR(2)

Wartoci wasne macierzy A:

a b
1 0

=0

(a ) (0 ) b = 0 2 a b = 0
Rozwamy podstawienie 1

az bz 2 = 0

z=

. Wwczas:

Odpowiada to wielomianowi charakterystycznemu procesu AR(2)

yt = ayt 1 + byt 2 + t .
speniony.

Gdy wszystkie pierwiastki

z > 1,

wwczas

(z podstawienia) wszystkie

<1

i warunek stacjonarnoci jest

Karolina Konopczak

Badanie stacjonarnoci. Modele ARIMA.

Pojcie stacjonarnoci Badanie stopnia zintegrowania Modele ARIMA

Wyznaczenie piewiastkw wielomianu charakterystycznego Testy pierwiastka jednostkowego / testy stacjonarnoci

Badanie stacjonarnoci  pierwiastki wielomianu charakterystycznego (4)


Uoglnienie na proces AR(p) Jeeli wielomian charakterystyczny A(L) nie ma pierwiastkw jednostkowych
(wszystkie pierwiastki s co do moduu wiksze od jednoci  le poza koem jednostkowym), to proces AR(p) jest stacjonarny [std: testy pierwiastka jednostkowego, o ktrych bdzie mowa za chwil].

Koo jednostkowe:
pierwiastki wielomianu mog by liczbami zespolonymi, tzn. mie cz rzeczywist

a i urojon b (a + bi ). a ab
2

mona je przedstawi na paszczynie jako punkt w przestrzeni dwuwymiarowej o wsprzdnych ( , ).

|a + bi | =
oznacza

+ b 2 , wic warunek stacjonarnoci/odwracalnoci |a + bi | > 1 a2 + b2 > 12 (pole poza okrgiem o rodku (0, 0) i promieniu 1, czyli |a + bi | > 1,

koem jednostkowym). niektre programy ekonometryczne podaj pierwiastki w formie odwrotnoci (Inverse Roots). Skoro to

| + |

pierwiastka musi lee wewntrz koa jednostkowego.


Karolina Konopczak Badanie stacjonarnoci. Modele ARIMA.

a bi

< 1.

W tej sytuacji odwrotno

Pojcie stacjonarnoci Badanie stopnia zintegrowania Modele ARIMA

Wyznaczenie piewiastkw wielomianu charakterystycznego Testy pierwiastka jednostkowego / testy stacjonarnoci

Test Dickey'a-Fullera (1)

Problem aplikacyjnoci przedstawionej metody W rzeczywisoci nie znamy procesw generujcych dane, a jedynie ich realizacje w skoczonej prbie. Dlatego te do badania stacjonarnoci uywamy testw statystycznych.

Dickey i Fuller (1979, 1981)


AR(1): Proces jest stacjonarny, jeeli

yt = yt
1

+ t

|1 | < 1. 1 
moemy jedynie oszacowa jego

Nie znamy prawdziwej wartoci parametru

warto na podstawie realizacji procesu w skoczonej probie i sprawdzi czy rni si istotnie od 1 przy pomocy testu t-Studenta:

H H

0 1

: 1 = 1 : 1 < 1

Jednak z pewnych wzgldw (w przypadku prawdziwoci hipotezy zerowej zmienne w rwnaniu s niestacjonarne, co skutkuje obcieniem estymatora KMNK  wicej na ten temat na kolejnych zajciach) hipotezy tej nie mona werykowa bezporednio.

Karolina Konopczak

Badanie stacjonarnoci. Modele ARIMA.

Pojcie stacjonarnoci Badanie stopnia zintegrowania Modele ARIMA

Wyznaczenie piewiastkw wielomianu charakterystycznego Testy pierwiastka jednostkowego / testy stacjonarnoci

Test Dickey'a-Fullera (2)


W celu wyeliminowania potencjalnej niestacjonarnoci zmiennej objanianej w regresji testowej, od obu stron rwnania odejmujemy

yt 1

i w ten sposb otrzymujemy zrnicowan (a wic potencjalnie

stacjonarn) zmienn objanian.


Ostatecznie regresja testowa testu Dickey'a-Fullera ma posta:

yt = (1 1) yt 1 + t
H0 H1

rozkady statystyk testowych  zob. MacKinnon (1996) ) Jeeli DF < DF , to odrzucamy H0 na rzecz H1 , czyli proces uznajemy za

: = 0 1 = 1 yt I (1) : < 0 1 < 1 yt I (0) emp = DF (konstrukcja DF S

jak w tecie t-Studenta, tylko inne

emp

stacjonarny. W przeciwnym wypadku nie ma podstaw do odrzucenia H0 o niestacjonarnoci procesu.

Karolina Konopczak

Badanie stacjonarnoci. Modele ARIMA.

Pojcie stacjonarnoci Badanie stopnia zintegrowania Modele ARIMA

Wyznaczenie piewiastkw wielomianu charakterystycznego Testy pierwiastka jednostkowego / testy stacjonarnoci

Test Dickey'a-Fullera (3)

Co zrobi w przypadku braku podstaw do odrzucenia H0 ? W takim przypadku wiemy, ze zmienna jest niestacjonarna, ale nie wiemy, czy nie jest zintegrowana w stopniu wyszym ni 1...

Znowu testujemy... Zmienna jest zintegrowana w stopniu 2 (y

t I (2)),

jeeli staje si ona

stacjonarna dopiero po dwukrotnym rnicowaniu, wic sprawdzamy, czy do ustacjonarnienia zmiennej wystarczyo jednokrotne rnicowanie, czyli czy zmienna jednokrotnie zrnicowana jest stacjonarna:

(yt ) = yt 1 + t H0 : = 0 yt I (2) H1 : < 0 yt I (1) emp = DF DF S

Karolina Konopczak

Badanie stacjonarnoci. Modele ARIMA.

Pojcie stacjonarnoci Badanie stopnia zintegrowania Modele ARIMA

Wyznaczenie piewiastkw wielomianu charakterystycznego Testy pierwiastka jednostkowego / testy stacjonarnoci

Test Dickey'a-Fullera (4)

Co zrobi w przypadku ponownego braku podstaw do odrzucenia H0 ? W takim wypadku nie wiemy, czy zmienna jest zintegrowana w stopniu 2, czy te nieodrzucenie H0 nie wynika przypadkiem z niskiej mocy testu...

Znowu testujemy...

3 yt = 2 yt 1 + t H0 : = 0 yt I (3) H1 : < 0 yt I (2) emp = DF DF S

Jeli ponownie nie ma podstaw do odrzucenia, to oznacza, e test ma sab moc (zbyt rzadko odrzuca nieprawdziw hipotez zerow), poniewa w ekonomii niespotykane s szeregi zintegrowane w stopniu wyszym ni 2.

Karolina Konopczak

Badanie stacjonarnoci. Modele ARIMA.

Pojcie stacjonarnoci Badanie stopnia zintegrowania Modele ARIMA

Wyznaczenie piewiastkw wielomianu charakterystycznego Testy pierwiastka jednostkowego / testy stacjonarnoci

Test Dickey'a-Fullera (5)

Said i Dickey (1985)


Test Dickey'a-Fullera opiera si na zaoeniu, i skadnik losowy regresji testowej ( ) jest biaym szumem. Jeli jedank wystpuje autokorelacja skadnika losowego, czyli cov ( testu. Z tego wzgldu naley pozby si autokorelacji skadnika losowego z regresji testowej! Najprostszym sposobem na jej usunicie jest zdynamizowanie modelu poprzez dodanie opnionych zmiennych objanianych... Augumented Dickey-Fuller test  ADF

t , t +h ) = 0,

= 0,

znaczco spada moc

yt = yt 1 + 1 yt 1 + 2 yt 2 + . . . + k yt k + t

Karolina Konopczak

Badanie stacjonarnoci. Modele ARIMA.

Pojcie stacjonarnoci Badanie stopnia zintegrowania Modele ARIMA

Wyznaczenie piewiastkw wielomianu charakterystycznego Testy pierwiastka jednostkowego / testy stacjonarnoci

Test Dickey'a-Fullera (6)

Ile opnie?
oglna zasada: naley zrealizowa cel, jakim jest usunicie autokorelacji skadnika losowego UWAGA! do oceny nie stosujemy testu DW (opniona zmienna objaniana jako regresor...) algorytmy wspomagajce: wskazujemy maksymalny rzd opnie i wybieramy najlepsz regresj testow przy uyciu kryteriw informacyjnych (AIC, SIC, HQC) wskazujemy maksymalny rzd opnie i sprawdzamy, czy ostatnie z nich jest istotne w modelu; jeeli nie, usuwamy je i powtarzamy a do uzyskania istotnego ostatniego opnienia...

Karolina Konopczak

Badanie stacjonarnoci. Modele ARIMA.

Pojcie stacjonarnoci Badanie stopnia zintegrowania Modele ARIMA

Wyznaczenie piewiastkw wielomianu charakterystycznego Testy pierwiastka jednostkowego / testy stacjonarnoci

Test Dickey'a-Fullera (7)

Inne postaci testu DF (ADF):

yt = + yt 1 + yt = + yt 1 +

k i= k i=
1

i yt i i yt i

+ t

H0 :

proces niestacjonarny z dryfem

+ t + t

pozwala na sprawdzenie, czy

szereg jest przyrosto czy trendostacjonarny jeeli odrzucimy H0 , a trend t okae si istotny  szereg jest jeeli nie odrzucimy H0 , szereg jest przyrostostacjonarny
trendostacjonarny

dodatkowo mona uwzgldnia trend kwadratowy, sezonowe zmienne zerojedynkowe...

Karolina Konopczak

Badanie stacjonarnoci. Modele ARIMA.

Pojcie stacjonarnoci Badanie stopnia zintegrowania Modele ARIMA

Wyznaczenie piewiastkw wielomianu charakterystycznego Testy pierwiastka jednostkowego / testy stacjonarnoci

Test ADF-GLS

Elliot, Rothenberg, and Stock (1996)


prba zwikszenia mocy testu ADF w przypadku procesw silnie autoregresyjnych

Krok 1: z szeregu usuwamy redni (i ewentualnie trend) przez


oszacowanie regresji szeregu wzgldem staej (i ewentualnie trendu) za pomoc estymatora GLS (UMNK)

Krok 2: reszty z kroku 1 do testu ADF

Karolina Konopczak

Badanie stacjonarnoci. Modele ARIMA.

Pojcie stacjonarnoci Badanie stopnia zintegrowania Modele ARIMA

Wyznaczenie piewiastkw wielomianu charakterystycznego Testy pierwiastka jednostkowego / testy stacjonarnoci

Test KPSS (1)

Kwiatkowski, Phillips, Schmidt, Shin (1992)

H0 : yt I (0) H1 : yt I (1)
UWAGA: INNY UKAD HIPOTEZ NI W TECIE ADF! krok 1: estymacja OLS parametrw modelu (z trendem lub bez)

yt = + t + t
obliczamy reszty

Karolina Konopczak

Badanie stacjonarnoci. Modele ARIMA.

Pojcie stacjonarnoci Badanie stopnia zintegrowania Modele ARIMA

Wyznaczenie piewiastkw wielomianu charakterystycznego Testy pierwiastka jednostkowego / testy stacjonarnoci

Test KPSS (2)


krok 2: obliczamy sumy czciowe reszt

St =

t r =1
r ,

dla t = 1, . . . , T

i warto zgodnego estymatora wariancji dugookresowej reszt (z wagami Newey'a - Westa lub Bartletta)

S 2 (k ) = T 1
wagi Bartletta:

T t =1

2 et + 2

k s =1

w (s , k )

T t =s +1

et et s

w (s , k ) = 1 k
- dobieramy arbitralnie (np.

s k +1

k =8

dla danych kwartalnych)

Karolina Konopczak

Badanie stacjonarnoci. Modele ARIMA.

Pojcie stacjonarnoci Badanie stopnia zintegrowania Modele ARIMA

Wyznaczenie piewiastkw wielomianu charakterystycznego Testy pierwiastka jednostkowego / testy stacjonarnoci

Test KPSS (3)

krok 3: obliczamy statystyk testow

KPSS =

T S2 t =1 t T 2 S 2 (k )
KPSS > KPSSkryt

i porwnujemy z wartociami krytycznymi, jeli odrzucamy

H0 .

Karolina Konopczak

Badanie stacjonarnoci. Modele ARIMA.

Pojcie stacjonarnoci Badanie stopnia zintegrowania Modele ARIMA

Wyznaczenie piewiastkw wielomianu charakterystycznego Testy pierwiastka jednostkowego / testy stacjonarnoci

Inne testy

testy DHF i HEGY  z uwzgldnieniem sezonowoci

Phillips (1987)  test uwzgldniajcy (zob. Syczewska, 1998) Ng-Perron (2001)


czny test ADF-KPSS (Charemza

zamanie strukturalne

i Syczewska, 1998;

Kbowski i Welfe, 2004)

Karolina Konopczak

Badanie stacjonarnoci. Modele ARIMA.

Pojcie stacjonarnoci Badanie stopnia zintegrowania Modele ARIMA

Plan prezentacji

Pojcie stacjonarnoci

Badanie stopnia zintegrowania Wyznaczenie piewiastkw wielomianu charakterystycznego Testy pierwiastka jednostkowego / testy stacjonarnoci

Modele ARIMA

Karolina Konopczak

Badanie stacjonarnoci. Modele ARIMA.

Pojcie stacjonarnoci Badanie stopnia zintegrowania Modele ARIMA

Geneza

Modele ARIMA: odpowied na wielkie modele strukturalne z lat 70-tych, oparte potencjalnie na regresjach pozornych (Box, Jenkins) modele ateoretyczne  wiedza o przyszoci zaklta w przeszoci szeregu dobrze odwzorowuj dynamik zmiennych w krtkim okresie, std dobre krtkookresowe wasnoci prognostyczne bardzo wygodne do prognozowania  nie potrzeba egzogenicznych wsadw

Karolina Konopczak

Badanie stacjonarnoci. Modele ARIMA.

Pojcie stacjonarnoci Badanie stopnia zintegrowania Modele ARIMA

Model AR(p), MA(q)

Model autoregresyjny rzdu p [AR(p)] AR  autoregressive


y

t = yt + yt + . . . + p yt p + t
1 1 2 2

Model zapisany przy pomocy operatora opnie:


A L y

( ) t = t ,

A L

( ) = 1 1 L 2 L2 + . . . p Lp

Model redniej ruchomej rzdu q [MA(q)] MA  moving average


y

t = t + t + t + . . . + q t q
1 1 2 2

Model zapisany przy pomocy operatora opnie:


y

t = B (L)t ,

B L

( ) = 1 1 L 2 L2 + . . . q Lq

Karolina Konopczak

Badanie stacjonarnoci. Modele ARIMA.

Pojcie stacjonarnoci Badanie stopnia zintegrowania Modele ARIMA

Model ARMA(p,q), ARIMA(p,d,q), ARIMAX


przy odpowiednich zaoeniach (zob. dalsze slajdy) mona proces AR przeksztaci do postaci MA() i na odwrt w praktyce zadowalajce dopasowanie uzyskuje si dziki kombinacji niewielkiej liczby regresorw typu AR i MA umieszczenie w modelu regresorw zarwno typu AR, jak i MA, pozwala uzyska rozsdne przyblienie, cho identykacja parametrw trudna

p i q takiego modelu jest

Model ARMA(p,q)

A(L)yt = B (L)t A(L) = 1 L L B (L) = 1 L L


1 2 1 2

Model ARIMA(p,d,q) to model ARMA na zmiennych d-krotnie zrnicowanych:

+ . . . p Lp + . . . q Lq

A(L)d yt = B (L)t

Model ARIMAX(p,d,q)
Model ARIMA uzupeniony o zestaw egzogenicznych regresorw:

d yt = c + x t +

i=

i d yt i +

j=

j t j + t
Badanie stacjonarnoci. Modele ARIMA.

Karolina Konopczak

Pojcie stacjonarnoci Badanie stopnia zintegrowania Modele ARIMA

Identykacja rzdu procesw

Identykacja rzdu procesu: W przypadku modelu AR: identykacja rzdu korelacja midzy

na podstawie

funkcji autokorelacji czstkowej (PACF) [do ktrego opnienia

yt

yt p

jest istotna statystycznie]

W przypadku modelu MA: na podstawie funkcji autokorelacji (ACF) W przypadku modeli ARIMA: wybr postaci (rzd p dla czci AR i q dla czci MA) na podstawie wartoci kryteriw informacyjnych (wszystkie kombinacje opnie dla p i q do danego opnienia  zwykle 3-go lub 4-go wcznie)

Karolina Konopczak

Badanie stacjonarnoci. Modele ARIMA.

Pojcie stacjonarnoci Badanie stopnia zintegrowania Modele ARIMA

ACF / PACF (1)

Funkcja autokorelacji (ACF): dla biaego szumu

cov (y ,y ) k = D t(ytt) k k >0 k = 0


2

dla bdzenia losowego

 wpyw szokw nie wygasa)

k >0 k = 1

(proces z dug pamici

dla stacjonarnego procesu autoregresyjnego

yt = yt 1 + t , (0, 1) k = k  warto wspczynnika


opnie

autoregresyjnego okrela

tempo, w jakim maleje zaleno biecej zmiennej od

Karolina Konopczak

Badanie stacjonarnoci. Modele ARIMA.

Pojcie stacjonarnoci Badanie stopnia zintegrowania Modele ARIMA

ACF / PACF (2)

Funkcja autokorelacji czstkowej (PACF) wspczynniki oczyszczone z korelacji z opnieniami porednimi


> wspczynnik korelacji midzy i oraz j z wykluczeniem wpywu l :
r .

ij l =

2 (1ril )

rij ril rjl

2 rjl

oszacowana waro funkcji autokorelacji czstkowej rzdu k rwna si wyestymowanemu wspczynnikowi k-go rzdu w modelu autoregresyjnym rzdu k:

yk = 0 + 1 yt 1 + . . . + k yt k + t

Karolina Konopczak

Badanie stacjonarnoci. Modele ARIMA.

Pojcie stacjonarnoci Badanie stopnia zintegrowania Modele ARIMA

ACF / PACF (3)

Test istotnoci wspoczynnikw autokorelacji:

H0 : k = 0 H1 : k = 0 1 T N (0, 1) |k | > +/ 1, 96 t = k T 1
k
2

czny test istotnoci wszystkich wspczynnikw autokorelacji do rzdu k wcznie (Boxa-Pierca):

H0 : k k = 0 H1 : k k = 0 Q = T K=1 k 2 2 k k

Karolina Konopczak

Badanie stacjonarnoci. Modele ARIMA.

Pojcie stacjonarnoci Badanie stopnia zintegrowania Modele ARIMA

Modele sezonowe: SARIMA

Model ARIMA z sezonowoci nazywamy SARIMA (Seasonal ARIMA). Dodatkowe parametry (w stosunku do ARIMA):

s D

 dugo cyklu sezonowoci (4 dla danych kwartalnych, 12

dla miesicznych, 5 lub 7 dla dziennych itp.)  parametr sezonowego rnicowania

s yt = yt yt s

Karolina Konopczak

Badanie stacjonarnoci. Modele ARIMA.

Pojcie stacjonarnoci Badanie stopnia zintegrowania Modele ARIMA

Model SARIMA

Dla uproszczenia notacji: niech y zrnicowany szereg.

D d t = s ( yt )

oznacza odpowiednio

Oprcz sezonowego rnicowania szeregu wyjciowego, moemy w modelu uwzgldni sezonowe regresory typu AR i MA.
Model ARIMA (p ,d ,q ):

1 L 2 L2 ... p Lp

t =c+

+ 1 L + 2 L2 + ... + q Lq t

Model SARIMA (p ,d ,q )x(P ,D ,Q ) :

1
c

1 L 2 L2 ... p Lp
1

+ 1 L + 2 L

+ ... + q Lq

1 L1s 2 L2s ... P LP s


1

+ 1 L

s +

2L

yt = s + ... + Q LQ s t

Karolina Konopczak

Badanie stacjonarnoci. Modele ARIMA.

Pojcie stacjonarnoci Badanie stopnia zintegrowania Modele ARIMA

Wasnoci dynamiczne modelu ARIMA

Proces AR jest stacjonarny... ...jeeli wszystkie pierwiastki wielomianu charakterystycznego (tzn. rozwizania rwnania 1

1 L 2 L2 ... p Lp = 0

wzgldem

L)

le poza koem jednostkowym, tzn. s co do moduu > 1.

Stacjonarny proces AR(p ) mona przedstawi jako MA()


Proces MA jest odwracalny... ...jeeli wszystkie pierwiastki wielomianu charakterystycznego (tzn. rozwizania rwnania 1

1 L 2 L2 ... p Lp = 0

wzgldem

L)

le poza koem jednostkowym, tzn. s co do moduu > 1.

Odwracalny proces MA(q ) mona przedstawi jako AR()

Karolina Konopczak

Badanie stacjonarnoci. Modele ARIMA.

You might also like