wiczenie Dodawanie liczb dwjkowych. Sumator.

str.

Dodawanie liczb dwjkowych. Sumator.

Algorytmy dodawania liczb dziesitnych i dwjkowych s podobne:

Dodawanie przebiega w tylu krokach, ile cyfr maj dodawane liczby. Dugo liczby krtszej moemy zrwna z dugoci liczby duszej, dopisujc przed ni odpowiedni ilo zer. W pierwszym kroku dodajemy do siebie dwie cyfry wystpujce na najmniej znaczcej pozycji liczb. W kadym nastpnym kroku dodajemy trzy cyfry: dwie cyfry wystpujce na danej pozycji sumowanych liczb oraz przeniesienie z poprzedniej, niszej pozycji; tzn. cyfr 1, jeli przeniesienie wystpio, albo cyfr 0, jeli przeniesienie nie wystpio. Take pierwszy krok moemy traktowa jako dodanie trzech cyfr, z tym, e tu cyfra przeniesienia z niszej pozycji zawsze ma warto 0. W kadym kroku otrzymujemy dwie nowe cyfry: wynik, ktry zostanie zapisany na danej pozycji oraz przeniesienie, ktre zostanie dodane do sumy cyfr znajdujcych si na kolejnej, bardziej znaczcej pozycji albo gdy dugo wyniku przekracza dugo dodawanych cyfr zostanie zapisane na wyszej pozycji. Ukad sumujcy dwie liczby mgby wic mie posta acucha zoonego z wielu identycznych sumatorw elementarnych. W kadym sumatorze elementarnym byyby sumowane trzy cyfry: dwie cyfry wystpujce si na tej samej pozycji liczb dodawanych oraz cyfra przeniesienia z niszej pozycji. Kady sumator elementarny powinien posiada trzy wejcia do podania na nie stanw reprezentujcych trzy sumowane cyfry. Sumatorw elementarnych powinno by co najmniej tyle, ile cyfr zawieraj sumowane liczby. Na jedno z wej (konkretnie na wejcie przeznaczone do podania na nie cyfry przeniesienia) w sumatorze elementarnym dodajcym cyfry wystpujce na najmniej znaczcej pozycji powinna by stale podawana cyfra 0. Oczywicie sumator elementarny dodajcy cyfry wystpujce na najmniej znaczcej pozycji moe mie inn (prostsz) budow, ni pozostae sumatory elementarne, gdy moe posiada tylko dwa wejcia. Na rys. 1 zosta pokazany symbol sumatora elementarnego oraz acuch zoony z trzech sumatorw elementarnych, mogcy suy do dodawania dwu trzybitowych liczb binarnych. Cyfra c0 powinna mie stale warto 0.

Rys. 1. Symbol sumatora elementarnego (rys. a) oraz sumator dodajcy dwie liczby trzybitowe (rys. b); ai, bi cyfry sumowanych liczb, ci, ci+1 przeniesienia, si cyfry wyniku.

wiczenie Dodawanie liczb dwjkowych. Sumator.

str.

Sumator elementarny. Reguy dodawania trzech cyfr w sumatorze elementarnym binarnym najatwiej jest przedstawi w postaci tabelek podajcych cyfry wyniku (suma bez przeniesienia) i przeniesienia dla wszystkich wartoci argumentw. Na rysunku 2 zosta pokazany szczeglny rodzaj takich tabelek, tzw. tablice Karnaugha. Kolejne numery kolumn oraz wierszy przedstawione s w nich za pomoc kodu Graya. Zerom i jedynkom z kodu Graya odpowiadaj wartoci zmiennych ai, bi oraz ci, Majc zapisan w tablicy Karnaugha regu dziaania ukadu (czyli funkcj, ktr ma realizowa ukad logiczny), atwo jest napisa posta zminimalizowan wzoru logicznego (boolowskiego), jaki powinien realizowa ukad. Wystarczy wypisa sumy iloczynw kombinacji zmiennych i ich zaprzecze generujcych pojedyncze izolowane jedynki oraz iloczynw pozbawionych zmiennych, dla ktrych jedynki ssiadujce ze sob w tablicy s generowane dla obu (czyli dla 0 i 1) wartoci tych zmiennych.

Rys. 2. Sumator jednobitowy: tablice Karnaugha przedstawiajce wartoci wyniku si (rys. a) i przeniesienia ci+1 (rys. b) dla rnych wartoci ai, bi i ci. Funkcje logiczne realizowane przez sumator elementarny wypisane na podstawie tablic Karnaugha z rys. 2 maj postacie:

Kreski nad symbolami wartoci oznaczaj negacje tych wartoci. Wzr na warto si da si napisa w postaci jeszcze krtszej, ni otrzymana na podstawie tablicy Karnaugha posta zminimalizowana, zawierajca sumy iloczynw. Stosujc zasady algebry Boola napiszemy:

Wyraenie w pierwszym nawiasie jest negacj wyraenia w drugim nawiasie:

Mamy wic:

Wyraenie nazywamy rnic symetryczn albo sum modulo dwa. W tabelce przedstawiono wartoci rnicy symetrycznej dla wszystkich argumentw.

wiczenie Dodawanie liczb dwjkowych. Sumator.

str.

Funktor realizujcy funkcj rnicy symetrycznej nazywany jest bramk XOR (inaczej: EXOR). Bramka XOR bywa nazywana take wiersumatorem.

Rys. 3 . Symbol bramki XOR. Wzoru na warto ci+1 nie da si przedstawi w postaci krtszej, ni ten wypisany na podst. tablicy Karnaugha. Moemy narysowa ukad speniajcy okrelone powyej funkcje jednobitowego penego sumatora (posiadajcego trzy wejcia dla trzech dodawanych cyfr):

Rys. 4. Schemat dwjkowego sumatora elementarnego. Kady zbudowany sumator skada si z okrelonej liczby sumatorw elementarnych i w zwizku z tym jest przystosowany do dodawania liczb o okrelonej iloci cyfr (czyli - w naszym przypadku - bitw); ilo cyfr w dodawanych liczbach nie moe by wiksza, ni ilo sumatorw elementarnych. Podobne ograniczenia dotycz ukadw logicznych realizujcych operacje logiczne wewntrz mikroprocesora. Z reguy wszystkie ukady mikroprocesora s przystosowane do operowania na liczbach, czy - oglniej mwic - sowach dwjkowych o tej samej dugoci. T wspln dugo nazywamy dugoci sowa mikroprocesora. Sowo 8-bitowe jest nazywane bajtem. Na rysunku 5 zostay przedstawione schematy sumatorw jednobitowych zbudowanych z samych tylko bramek NAND. Rysunek 5b przedstawia realizacj sumatora dla przypadku, w ktrym dysponujemy rwnie zanegowanymi wartociami ai oraz bi (atwo je otrzyma, stosujc dwa elementy zaprzeczenia logicznego). Szybko dziaania sumatorw wielobitowych, zoonych

wiczenie Dodawanie liczb dwjkowych. Sumator.

str.

z wielu sumatorw elementarnych z przeniesieniami szeregowymi (patrz rysunek 1) ograniczona jest opnieniami wystpujcymi podczas transmisji przeniesie. Opnienia w takich ukadach dodaj si. Budowane s wic ukady transmitujce przeniesienia w sposb rwnolegy [ 1 ]. W sumatorze z przeniesieniami rwnolegymi wszystkie przeniesienia s wytwarzane jednoczenie na podstawie wartoci odpowiednich bitw sumowanych skadnikw i wartoci przeniesienia pocztkowego.

Rys. 5. Realizacja sumatora jednobitowego z bramek NAND. Na rysunku 6a przedstawiono realizacj psumatora z bramek XOR i AND. Psumator nie posiada wejcia dla przeniesienia z poprzedniej pozycji, tzw. starego przeniesienia. Moe on by wykorzystany jako sumator elementarny sucy do dodawania cyfr wystpujcych na najmniej znaczcej pozycji.

Rys. 6. Realizacja sumatora z dwch psumatorw : a) psumator, b) sumator peny. Peny sumator (rys. 6b) mona zestawi z dwu psumatorw uzupenionych bramk OR

wiczenie Dodawanie liczb dwjkowych. Sumator.

str.

(rwnie dobrze moe by to bramka XOR a to dlatego, e kombinacja stanw wejciowych, dla ktrych te bramki rni si, tutaj nie wystpuje). W ukadach wielobitowych przeniesienie z i-tej pozycji: Ci+1 = AiBi +(Ai+Bi)Ci mona podzieli na dwie czci: AiBi = Gi - przeniesienie powstajce na danej pozycji na podstawie wartoci wystpujcych tu cyfr sumowanych liczb, (Ai+Bi)Ci = TiCi - przeniesienie transmitowane z poprzedniej, mniej znaczcej pozycji . Tak wic mamy: Ci+1 = Gi + TiCi Ukad generujcy przeniesienia mona bdzie opisa nastpujcymi wyraeniami: C1= G0 + T0C0 C2 = G1 + T1C1 = G1 + T1(G0 + T0C0) = G1 + T1G0 + T1T0C0 C3 = G2 + T2G1 + T2T1G0 + T2T1T0C0 C4 = G3 + T3G2 + T3T2G1 + T3T2T1G0 + T3T2T1T0C0
-------------------------------------------------------------

Ci = Gi - 1 + Ti - 1Gi - 2 + Ti - 1Ti - 2Gi - 3 + .....+Ti - 1Ti - 2Ti - 3......T0C0 przy czym: Gi = AiBi; Ti = Ai + Bi Powysze prawidowoci dla przeniesie zostay wykorzystane przy projektowaniu 4bitowego sumatora scalonego 7483. Sumator ten realizuje dodawanie dwu czterobitowych liczb binarnych i cyfry przeniesienia. Na rysunku 7 zosta pokazany schemat tego sumatora.

Rys. 7. Scalony sumator czterobitowy 7483.

wiczenie Dodawanie liczb dwjkowych. Sumator.

str.

Sumator czterobitowych liczb binarnych moe by wykorzystany jako dwa niezalene sumatory liczb jednobitowych. Na rysunku 8 zosta przedstawiony sposb takiego wykorzystania sumatora 7483; na wejcia A1 i B1 s tu podawane na stae zera, wyjcie S2 jest niewykorzystywane.

Rys. 8. Sposb utworzenia dwch niezalenych sumatorw jednobitowych z sumatora 7483.

Kody cyfr dziesitnych Oprcz sumatorw, w ktrych dane wejciowe i wynik operacji przedstawiony jest w kodzie binarnym, buduje si rwnie takie, w ktrych dane wejciowe i wynik sumowania przedstawiony jest liczbami dziesitnymi, w ktrych cyfry (od 0 do 9) s kodowane binarnie. Najczciej stosowanymi kodami s: kod 8421 (tzw. kod BCD) oraz kod z nadmiarem 3. Oba te kody przedstawione s w tabeli:
Cyfry dziesitne 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Kod 8 4 2 1 0000 0 0 01 0 0 10 0011 0100 0101 0110 0111 1000 1001 Kod z nadmiarem 3 0011 0100 0101 0110 0111 1000 1001 1010 1011 1100

W kodzie BCD (od ang. Binary-Coded Decimal, czyli dziesitny zakodowany dwjkowo) mamy zwyke binarne kodowanie dziesiciu cyfr. Np. liczba 128, posiadajca w zapisie binarnym

wiczenie Dodawanie liczb dwjkowych. Sumator.

str.

posta 10000000, w kodzie BCD ma posta 0001 0010 1000, natomiast w kodzie z nadmiarem 3 ma posta 0100 0101 1011. Dla przejrzystoci stosuje si spacje pomidzy poszczeglnymi przedstawieniami cyfr dziesitnych. Jak widzimy, w kodach tych wystpuj czteroelementowe grupy cyfr 0 i 1, tzw. tetrady, reprezentujce cyfry dziesitne od 0 do 9. Dodawanie liczb dziesitnych wyraanych w kodzie BCD. Uwaga. Aby unikn nieporozumie, cyfry albo liczby dziesitne bdziemy tutaj oznacza umieszczajc (z prawej strony liczby albo cyfry) literk d. Dotyczy to liczb i cyfr zoonych tylko z zer i jedynek. Liczby albo cyfry zawierajce znaki od 2 do 9, czyli dziesitne, bdziemy pisa bez dodatkowych oznacze. Zamy, e sumator powinien poprawnie dodawa przedstawione w kodzie BCD dwie cyfry dziesitne oraz przeniesienie z niszej pozycji. Wynik dodawania take powinien by przedstawiony w kodzie BCD. Poniewa kada cyfra dziesitna jest przedstawiana za pomoc czterech bitw, przeto sumator dziesitny dodajcy dwie tak zakodowane cyfry oraz przeniesienie bdzie skada si z sumatora dwjkowego 4bitowego zawierajcego 4 sumatory elementarne (np. przedstawione na rys. 4), poczone wg zasady wystpujcej na rys.1 oraz z ukadu korekcyjnego, w ktrym czysto binarny wynik dodawania bdzie zamieniany na poprawn posta BCD. Konieczno istnienia ukadu korekcyjnego wynika std, e najwiksz dopuszczaln cyfr w kodzie BCD jest 1001 (=9) i np. wynik 1100 (=12) powinien by zamieniony na wynik 0010 (=2) plus przeniesienie 1 do wyszej pozycji. W sumatorze bd powstawa przeniesienia C1, C2, C3, i C4. Przeniesienie podawane z danego sumatora do sumatora dodajcego dwie cyfry dziesitne wystpujce na wyszej pozycji oznaczymy przez C. Gdy wynik dodawania przekracza warto 9, wtedy powinno wystpi przeniesienie C. Efekt zsumowania dwu cyfr jak wiemy skada si z wyniku i przeniesienia. Jeli suma dodawanych cyfr nie przekracza wartoci 9, sumator nasz ma pracowa jak zwyky sumator binarny 4-pozycyjny bez generowania przeniesienia do wyszej pozycji cyfry dziesitnej. Np. 0100 (=4) +0101 (=5) =1001 (=9; nie wystpio przeniesienie; wynik jest tu rwny sumie binarnej) Tu wynik dodawania wynosi 9, wic na wyjciu sumatora powinna pojawi si suma binarna cyfr, bez przeniesienia C. Gdy warto sumy cyfr przekracza 9, ukad korekcyjny powinien wygenerowa przeniesienie C oraz skorygowa wynik tak, aby suma przeniesienia C i wyniku skorygowanego bya rwna sumie dodawanych cyfr. Poniewa warto przeniesienia C wynoszca 10d jest o 6 mniejsza, ni warto przeniesienia C4, wynoszca 16, wic warto wyniku powinna zosta powikszona o 6. Gdyby nie skorygowa wyniku dodania do siebie dwu cyfr, np. 1000+1000 (= 8+8), to otrzymana binarnie suma majca posta 00010000 w kodzie BCD posiada warto 10d a nie 16. Tak wic korekcja wyniku powinna polega na zwikszeniu jego wartoci o 6, czyli binarnie o 0110. Przekroczenie przez sum cyfr liczby 9 mona rozpozna: - dla sumy zawierajcej si w granicach od 10d do 15 wcznie - po miejscu wystpienia jedynek w wyniku, - dla sumy wikszej od 15 - po wystpieniu przeniesienia C4 .

wiczenie Dodawanie liczb dwjkowych. Sumator.

str.

Oznaczmy cyfry wyniku poczynajc od najmniej znaczcej pozycji - przez U0, U1, U2, U3. Jeli na pozycji U3 i jednoczenie na pozycji U2 lub U1 wystpuj jedynki, wtedy warto sumy zawiera si w granicach od 10d do 15 (i powinno zosta wygenerowane przeniesienie). Przykad 1. + 1<- = + 1<- = 0111 0011 1010 0110 0000 (=7) (=3) (suma binarna; przen. C4 nie wystpio; U3=1 oraz U1=1, wic przen. C wystpi) (korekcja wyniku) (przeniesienie C o wartoci 10d oraz wynik o wartoci 0 daj sum 10d; przeniesienie powstajce podczas korekcji wyniku jest ignorowane)

Tu wynik dodawania wynosi 10d i na pozycjach U3 i U1 wystpuj jedynki, wic powinno wystpi przeniesienie C (oznaczone symbolicznie jako 1<-) oraz zwikszenie wyniku o warto 0110. Przeniesienie C4 powstajce podczas korekcji wyniku jest pomijane. Przykad 2 1001 + 1001 = 1<- 0010 + 0110 = 1<- 1000

(=9) (=9) suma binarna; wystpio przeniesienie: C4=1=C) (korekcja wyniku) (=8; przeniesienie C o wartoci 10d oraz wynik 8 daj sum 18)

Tu wystpio przeniesienie C4 jeszcze przed korekcj wyniku, czyli warto sumy cyfr przekracza 9 wic powinno wystpi przeniesienie C oraz zwikszenie wyniku o 0110. Sumatory dziesitne. W obu powyszych przykadach brak jest przeniesienia z niszej pozycji. W sumatorze penym suma binarna jest wynikiem dodania nie dwu, ale trzech cyfr: dwu cyfr wystpujcych na danej pozycji w obu sumowanych liczbach oraz przeniesienia z niszej pozycji. Jeli warto wanie tak otrzymanej sumy binarnej przekracza 9, ukad korekcyjny powinien wygenerowa przeniesienie oraz skorygowa wynik. Boolowski wzr na przeniesienie dziesitne w sumatorze posiadajcym wejcie dla przeniesienia z niszej pozycji wyrazi si wzorem: C = C4 + U3(U2 + U1) Jeli C=1, to powinno wystpi przeniesienie oraz korekcja wyniku. Po przeksztaceniu mamy: C = C4 + U2U3 + U1U3 Zastpujc sum zaprzeczeniem iloczynu zaprzecze otrzymujemy:

Wzr powyszy znalaz praktyczn realizacj w ukadzie przedstawionym na rys. 9. Odpowiednio

wiczenie Dodawanie liczb dwjkowych. Sumator.

str.

poczone dwa sumatory binarne 7483 oraz kilka elementw logicznych tworz tu sumator peny dodajcy dwie cyfry dziesitne kodowane binarnie.

Rys. 9. Schemat sumatora dziesitnego dodajcego liczby wyraone w kodzie BCD. Ukad grny 7483 jest sumatorem dwu liczb binarnych (liczby A3 A2 A1 A0 i liczby B3 B2 B1 B0) oraz przeniesienia C0. Trzy bramki NAND oraz element zaprzeczenia tworz ukad podajcy na wyjcie C (przeniesienie) jedynk logiczn, gdy suma liczb A3 A2 A1 A0, B3 B2 B1 B0 i przeniesienia C0 jest wiksza, ni 9. Dolny ukad 7483 jest sumatorem korygujcym wynik. Jeli C=0, to do wyniku podawanego z sumatora grnego do sumatora dolnego jest dodawana liczba binarna 0000 i wynik nie ulega zmianie. Jeli C=1, wtedy nastpuje korekcja wyniku: do powstaego w sumatorze grnym wyniku dodawana jest w sumatorze dolnym liczba 0110 (=6d); na wyjciu sumatora dolnego (przewody S3 S2 S1 S0) mamy wynik skorygowany. Kod z nadmiarem 3 zosta rozpowszechniony, gdy jest on wygodny w tworzeniu ukadw odejmujcych liczby dziesitne. Ot kod ten ma szczegln waciwo: zaprzeczajc bity dowolnej cyfry dziesitnej wyraonej w tym kodzie, otrzymujemy cyfr bdc jej dopenieniem do 9; np.: cyfra 0111 (posiadajca warto 4) oraz cyfra o bitach zaprzeczonych 1000 (posiadajca warto 5) daj po zsumowaniu warto 9, cyfra 1001 (posiadajca warto 6) oraz cyfra o bitach zaprzeczonych 0110 (posiadajca warto 3) daj po zsumowaniu warto 9 itd. Obliczenie rnicy dwu cyfr dziesitnych polega na dodaniu do odjemnej dopenienia (do dziesiciu) odjemnika i gdy w wyniku tego dodawania nie wystpi przeniesienie odjciu od cyfry znajdujcej si na wyszej pozycji tzw. poyczki (czyli cyfry 1). Aby otrzyma dopenienie do 10, naley otrzymane (poprzez zaprzeczenie bitw) dopenienie zmieni tak, by jego warto staa si wiksza o 1. atwo jest to zrealizowa dodajc do cyfry otrzymanej poprzez zaprzeczenie bitw (waciwiej bdzie tu powiedzie: dodajc do liczby otrzymanej poprzez zaprzeczenie bitw) liczb 0001 w zwykym sumatorze binarnym. Odejmowaniem liczb nie bdziemy si tu zajmowa szczegowo.

wiczenie Dodawanie liczb dwjkowych. Sumator.

str.

10

Sumator w kodzie z nadmiarem 3 przedstawiony na rys. 10 dziaa w ten sposb, e w zalenoci od wystpienia w sumatorze grnym przeniesienia C4 - do wyniku otrzymanego w tyme sumatorze jest dodawana w sumatorze dolnym okrelona liczba. Gdy w sumatorze grnym wystpi przeniesienie C4 (tzn. gdy C4=1; zajdzie to wtedy, gdy suma wartoci cyfr przekroczy warto 9), to do wyniku zostanie dodane binarnie liczba 0011. Gdy tego przeniesienia nie ma (tzn. gdy C4=0), to od wyniku naleaoby odj binarnie liczb 0011. Okazuje si, e zamiast odejmowa liczb 0011, mona binarnie doda do wyniku liczb 1101 (powstae ewentualnie przeniesienie zignorowa) i wynik kocowy bdzie ten sam. Wystpujcy na wyjciu sumatora dolnego (przewody S0, S1, S2 i S3) wynik jest przedstawiony w kodzie z nadmiarem 3.

Rys. 10. Schemat blokowy sumatora dziesitnego pracujcego w kodzie z nadmiarem 3. W ukadzie przedstawionym na rys. 10 mamy: C = C4 (chodzi tu o wyjcie C4 sumatora grnego; w ukadach z rys. 9 i 10 przeniesienia C4 powstajce w sumatorach dolnych s ignorowane). Kod z nadmiarem 3 ma w tym ukadzie korzystn waciwo polegajc na tym, e jeli czna suma dodawanych cyfr i przeniesienia C0 przekracza warto 9, to w sumatorze (grnym) wystpi przeniesienie; nie potrzeba wic tu dodatkowego ukadu analizujcego warto sumy, jak to byo w ukadzie z rys. 9. Przykad 1. 0100 (=1) +0101 (=2) =1001 (suma binarna, brak przeniesienia C4) +1101 (korekcja) =0110 (=3; przeniesienie powstajce podczas korekcji jest ignorowane)

wiczenie Dodawanie liczb dwjkowych. Sumator.

str.

11

Przykad 2. 1000 (=5) +1001 (=6) =1<- 0001 (suma binarna, wystpio przeniesienie C4 w sumatorze grnym: C4=1=C) +0011 (korekcja wyniku) =1<- 0100 (=1; przeniesienie C o wartoci 10d oraz wynik 1 daj sum 11d) Oprcz sumatorw rwnolegych, zbudowanych z wielu sumatorw elementarnych dodajcych cyfry znajdujce si na takich samych pozycjach, stosowane s sumatory szeregowe zawierajce jeden sumator elementarny, rejestry przesuwajce podajce cyfry dodawanych liczb, rejestr przechowujcy powstae przeniesienie oraz rejestr przesuwajcy odbierajcy sum. Rejestrem przechowujcym przeniesienie moe by przerzutnik D. Przerzutnik oraz rejestry s taktowane sygnaem z generatora (na rys. 11 symbolem G zaznaczono wejcia rejestrw, do ktrych ma by doprowadzony sygna z generatora). Sygna z generatora przesuwa zawartoci rejestrw przesuwajcych. Rysunek 11a przedstawia schemat blokowy sumatora szeregowego zwykego. Do dwu wej A i i Bi sumatora szeregowego z dwu rejestrw przesuwajcych RA i RB podawane s kolejne pary cyfr znajdujcych si na tej samej pozycji (poczynajc od pozycji najniszej) dodawanych liczb. Sumator dodaje wystpujce aktualnie na wejciach A i i Bi cyfry i podawane z przerzutnika przeniesienie. Powstay wynik dodania cyfr i przeniesienia jest odbierany przez rejestr przesuwajcy RC. Powstae przeniesienie jest odbierane przez przerzutnik; w nastpnym takcie przeniesienie to zostanie podane na wejcie Ci sumatora elementarnego a na wejcia A i i Bi zostanie podana kolejna para cyfr dodawanych liczb. W sumatorze przedstawionym na rys. 11b powstajcy wynik jest wprowadzany do rejestru jednego ze skadnikw. Wystpujca na danej pozycji cyfra jest zamieniana przez cyfr wyniku. Sumator taki nosi nazw sumatora akumulujcego, gdy gromadzi w rejestrze akumulujcym RA (akumulatorze) sumy kolejnych liczb pobieranych z rejestru RB.

Rys. 11. Sumator szeregowy a) zwyky, b) akumulujcy. Zadania. 1. W oparciu o rysunek 6a zbudowa psumator. Przeanalizowa jego dziaanie. Z dwch psumatorw zbudowa i zbada peny sumator (patrz rysunek 6b). Przedstawi w tabelkach wyniki dziaania ukadw dla wszystkich moliwych kombinacji stanw wejciowych. 2. Zbudowa w oparciu o rysunek 4 jednobitowy sumator z bramek NAND, przeanalizowa dziaanie i przedstawi tabel stanw dla wszystkich moliwych kombinacji stanw wejciowych. 3. Zbada sumator 4-bitowy zbudowany w oparciu o ukad scalony 7483. Przedstawi w tabelkach

wiczenie Dodawanie liczb dwjkowych. Sumator.

str.

12

wyniki sumowania dwu liczb: nie dajcych przeniesienia C4 oraz dajcych przeniesienie C4 przy C0=0, nastpnie dla tych samych liczb przy C=1 (4 sumowania). 4. Utwrz z ukadu 7483 dwa niezalene sumatory jednobitowe (patrz rysunek 8). Sprawd dziaanie obu sumatorw i podaj w tabelkach przykadowe wyniki dziaania obu po 3 przykady dla kadego; niech dla obu sumatorw wystpi rozmaite przypadki: C0=0, C0=1, C=0 oraz C=1. 5. Zestawi i zbada sumator dziesitny w kodzie 8421 wedug schematu przedstawionego na rysunku 9. W tabelkach przedstawi wyniki dziaania tego sumatora: - dla dwu liczb dodawanych, ktrych suma nie przekracza 9 przy C0=0, - dla dwu liczb dodawanych, ktrych suma wynosi 9 przy C0=1 (ma wystpi C=1), - dla dwu liczb , ktrych suma zawiera si w przedziale od 10 do15 przy C0=0, - dla dwu liczb, ktrych suma zawiera si w przedziale od 16 do 18 przy C0=0 albo C0=1. 6. Zestawi i zbada sumator dziesitny w kodzie z nadmiarem 3 (schemat wedug rysunku 10). Przedstawi w tabelkach dwa przykady sumowania dwu liczb, tak by w przykadach wystpiy C0=0, C0=1, C=0 oraz C=1.

Wykaz literatury: 1. P. Misiurewicz, M. Grzybek, Pprzewodnikowe ukady logiczne TTL, Wydawnictwa NaukowoTechniczne, Warszawa 1979 2. A. Rydzewski, K. Sacha, Mikrokomputer - elementy, budowa, dziaanie, Wydawnictwo NOT SIGMA, Warszawa 1987 Opracowanie uzupeni Roman Kazaski. Lublin, 21 sierpnia 2008r. Ostatnia zmiana 17 kwietnia 2009r. Plik sumatork.doc