Praca pogldowa

Forum Zakae 2012;3(1):1723

Evereth Publishing, 2012

Beata M. Sobieszczaska | Urszula Kasprzykowska | Anna Duda-Madej | Anna K. Duda | Micha Turniak

Potencja chorobotwrczy epidemicznego szczepu Escherichia coli O104:H4

The potential disease epidemic strain of Escherichia coli O104:H4
Katedra i Zakad Mikrobiologii Akademii Medycznej im. Piastw lskich we Wrocawiu } Beata M. Sobieszczaska, Katedra i Zakad Mikrobiologii Akademii Medycznej im. Piastw lskich we Wrocawiu, ul. Chaubiskiego 4, 50-368 Wrocaw, Tel.: (71) 784 13 08, Fax: (71) 784 01 17, e-mail: bmsob@mbio.am.wroc.pl Wpyno: 16.02.2012 Zaakceptowano: 02.03.2012

Streszczenie: Niezwyka plastyczno genetyczna paeczek Escherichia coli jest przyczyn pojawiania si nowych, patogennych szczepw, odpowiedzialnych za epidemie. Aktualnym przykadem patogenu powstaego na drodze horyzontalnego transferu genw jest szczep E. coli O104:H4, ktry w Niemczech w okresie od 9 maja do 22 czerwca 2011 roku spowodowa zakaenie u 3792 osb i zgon 42. U 781 zakaonych rozwin si hemolityczny zesp mocznicowy (HUS). Na liczb klinicznie powanych przypadkw i ofiar miertelnych tej epidemii miao wpyw wiele czynnikw, omwionych w niniejszym artykule. Sowa kluczowe: czynniki wirulencji | Escherichia coli | serotyp O104:H4 | ywe niehodowlane formy bakterii (VBNC) Abstract: The extraordinary genetic plasticity of Escherichia coli is the cause of the emergence of new pathogenic strains responsible for epidemics. A current example of the pathogen evolved by horizontal gene transfer is a strain of E. coli O104:H4, which from 9thMay to 22nd June 2011 in Germany caused the infection in 3792 and the death of 42 individuals. As many as 781 individuals developed hemolytic uremic syndrome (HUS). The number of clinically severe cases and deaths from the epidemic was influenced by many factors, discussed in this article. Key words: Escherichia coli | serotype O104:H4 | viable non-culturable bacteria (VBNC) | virulence factors

Paeczki Escherichia coli posiadaj niezwykle plastyczny genom, co oznacza, e czsto i z atwoci nabywaj geny kodujce rne czynniki wirulencji, dajc w ten sposb pocztek nowym, hiperwirulentnym szczepom. Genetyczna zmienno tych drobnoustrojw moe mie jednak nieprzewidywalne konsekwencje, czego najlepszym przykadem jest szczep E.coli O104:H4, odpowiedzialny za ubiegoroczn epidemi w Niemczech, a ktry stanowi swoist, rzadko spotykan w naturze hybryd trzech patotypw E. coli: STEC (shiga-toksynogennych E.coli), EAEC (enteroagrega-

cyjnych E.coli) oraz ExPEC (pozajelitowych E.coli) (Ryc.1) [13]. STEC stanowi du grup szczepw, ktre charakterystycznie produkuj toksyny shiga lub shiga-podobne. Patotyp STEC obejmuje liczne szczepy nalece do rnych serogrup E. coli lub o nieokrelonych antygenach somatycznych O, ktre wywouj zakaenia objawowe bd bezobjawowe wrd ludzi i zwierzt oraz izolowane s ze rodowiska zewntrznego. Szerokie rozpowszechnienie STEC w rodowisku gwarantuje rwnoczesn wszechobecno bakteriofagw, przenoszcych geny kodujce toksyny z grupy shiga, ktre mog zakaa szczepy niepatogenne. Fagi przenoszce geny kodujce toksyny shiga wykryto m.in. w glebie, rekreacyjnych zbiornikach wodnych, ciekach, wodach powierzchniowych, a take jelitach ludzi i zwierzt. Poza szczepami, ktrych pierwotnym czynnikiem wirulencji s toksyny shiga, do grupy STEC zalicza si szczepy EHEC (enterokrwotoczne E.coli), wywodzce si od EPEC (enteropatogennych E. coli), ktre obok zdolnoci syntezy toksyn shiga posiadaj geny kodujce biako intimin, odpowiedzialn za reorganizacj aktynowego cytoszkieletu enterocytw, poczon z zaburzeniem ich funkcji [4, 5]. Patotyp EAEC obejmuje najbardziej zrnicowane pod wzgldem prezentowanych czynnikw wirulencji szczepy E. coli. Cech charakterystyczn EAEC jest ich niezwyky sposb adhezji w postaci agregatw tworzcych biofilm na powierzchni nabonka jelit, tzw. adhezja agregacyjna (AA) (Ryc. 2). Charakterystyczne dla tej grupy E. coli antygeny to globalny aktywator transkrypcyjny AggR, regulujcy ekspresj genw wirulencji EAEC, fimbrie agregacyjne AAF oraz biako dyspersyna Aap, cho opisano wiele izolatw EAEC pozbawionych tych atrybutw. Poza tym EAEC mog prezentowa praktycznie wszystkie opisane u chorobotwrczych paeczek E.coli, a take Yersinia i Shigella, geny wirulencji. Dodatkowo, szczepy EAEC podobnie jak STEC, nale do rnych serogrup E.coli lub szczepw nietypowalnych. Cechy te sprawiaj, e zakaenia wywoywane przez szczepy EAEC bardzo rzadko s diagnozowane w laborato-