Czym jest Scribus? Kilka informacji dla osb, ktre nie zetkny si ze Scribusem, bd Wolnym Oprogramowaniem w ogle.

Najwaniejsza wiadomo jest taka, e program jest w peni darmowy, niezalenie od zastosowania. Jego kod jest otwarty, co oznacza, e jeli tylko dysponujemy umiejtnociami, to moemy go dowolnie modyfikowa. Mona go nawet sprzedawa, jednak cay czas musi by on oparty na licencji GNU GPL, czyli kod wasnych modyfikacji musicie rwnie udostpni. Scribus rozwija si wrcz byskawicznie, zdobywajc coraz to wiksze grono uytkownikw. Scribus powsta pocztkowo przede wszystkim na Linuksa, pniej rozprzestrzeni si na inne platformy. Dla systemw Windows pojawi si stosunkowo pno. Uytkownicy Linuksa maj Scribusa w zasadzie w kadej dystrybucji. Bd w instalatorze, bd w oficjalnych repozytoriach. Miaem okazj przetestowa wiele dystrybucji i jeszcze nie zdarzyo mi si, eby Scribusa w nich nie byo (przy tak ich ogromnej liczbie wszystko jest jednak moliwe). Pozostali uytkownicy mog cign Scribusa bezporednio z naszego serwisu (dzia Programy -> Biuro -> Skad publikacji DTP), lub skorzysta z jego strony domowej - www.scribus.net. Kolejna istotna wiadomo jest taka, e Scribus zosta w peni spolszczony, co niekoniecznie jest powszechne wrd innych darmowych programw DTP. Zanim przejd do waciwego przedstawienia moliwoci programu, w duej mierze na przykadzie, wyjani jeszcze czym jest DTP. Napisaem ju, e Scribus to program do skadu tekstu. Najkrcej mona go nazwa programem do tworzenia publikacji, zarwno elektronicznych, jak i drukowanych. Wiele osb myli tego typu programy ze "zwykymi" edytorami tekstu. Owszem, zarwno Word, jak i Writer mog by wykorzystywane do tworzenia wszelakich publikacji, maj rne funkcje to wspomagajce. Niemniej edytory powstay do wprowadzania tekstu, a nie jego skadania. Nie jestem teoretykiem, wic wytumacz to na przykadzie. Wyobramy sobie, e przygotowujemy jak broszur do wydruku, udajemy si do drukarni, a tam si okazuje, e co si przestawia, albo jako publikacji nie przystaje do profesjonalnego wydruku. Czciowo mona to zaatwi zapisujc do PDF, ktry mona modyfikowa tylko odpowiednimi programami. W wikszoci przypadkw uywany jest Acrobat Reader (bd alternatywy), w ktrym nie trzeba martwi si o zawarto. Mimo wszystko klasyczny pakiet biurowy nie jest waciwy do precyzyjnego zarzdzania elementami na stronie. W sytuacji, kiedy trzeba umieci kilka kolumn, za pomidzy nimi np. grafik, to ju jest may problem. W Wordzie, czy OpenOffice nie jest moliwe umiejscowienie poszczeglnych elementw co do milimetra. W Scribusie, bd innym programie DTP, umiecimy kady element w dowolnym miejscu, niezwykle precyzyjnie. Przydaje si to zwaszcza w cyklicznych publikacjach, gdzie wane jest, aby za kadym razem w tym samym miejscu (skorzystasz z tego samego projektu) poszczeglne elementy byy w tym samym miejscu. Niemniej, Scribus nie jest z ca pewnoci programem do wprowadzania tekstu. Nie posiada wikszoci uatwie i narzdzi, ktre s charakterystyczne dla edytorw. Skad tekstu jest wic bardzo precyzyjnym rozmieszczaniem elementw

na stronie. Tre do nich mona, a nawet powinno si tworzy w innym miejscu. Wicej szczegw na ten temat przedstawiam poniej. Pocztki pracy Pocztkujcym polecam skorzystanie z szablonw Scribusa (Plik -> Nowy z szablonu). W programie znajduje si od kilku do kilkunastu szablonw. Ich liczb mona powikszy, cigajc dodatkowe ze strony domowej programu. Ponadto w sieci znajduje si jeszcze wiele innych (np. na amach kde-files.org). Dziki szablonom przekonacie si na szybko, do czego su poszczeglne funkcje. Sprbujmy jednak utworzy cakowicie nowy dokument. Po otwarciu programu pojawiaj si zawsze opcje, dziki ktrym ju na samego pocztku moemy ustali wielko i ukad stron. Dobra rada ju teraz. Jeeli zamierzacie co drukowa w jakim powszechnie dostpnym punkcie, to zapomnijcie o korzystaniu z wielu zaawansowanych opcji. Na przykad przy wydruku dwustronicowego dokumentu A5 najlepiej umie wszystko na kartce A4. Przynajmniej taki ma by efekt. Nie wszdzie po pierwsze posiadaj drukark z opcj A4, umoliwiajc dwustronicowy druk. Naszym dokumentem bdzie proste zaproszenie w jakim niewielkim formacie, niech bdzie A5, std powysze uwagi. Zaproszenie ma form ksieczki. Cakiem niedawno sam miaem okazj takie wykonywa.

Rys. 1 Tworzenie nowego dokumentu W Ukadzie dokumentu wybrana powinna by pojedyncza strona. Rozmiar A4, orientacja Portret (czyli kartka pionowo). Pozostaych elementw zwaszcza liczby stron nie zmieniamy. Klikamy OK i jestemy gotowi do rozpoczcia pracy. Caa filozofia pracy polega na tym, e projekt skada si z dwch stron A4. Na pierwszej znajduj si tylko i wycznie okadki, na drugiej wntrze. Drukowana jest wpierw strona pierwsza, nastpnie kartka jest odwracana i strona druga. Jeeli drukarka ma dupleks nie trzeba tego robi. Za pomoc tak prostej sztuczki wydrukujemy je wszdzie, czyli przedstawiem dostosowanie do polskich, czsto polowych warunkw.

Rys. 2 Rzut oka na ca stron z zaproszeniami Interfejs Scribusa jest bardzo intuicyjny. Wszystkie opcje znajduj si na samej grze, bd w pasku narzdzi, bd w grnym menu. Czsto i tu i tu, bowiem pasek narzdzi zawiera skrty do najczciej wykorzystywanych opcji. Znajdziemy na nim narzdzia rysunkowe, opcje zwizane z eksportem i importem, powikszenie i par innych. Najwaniejszym miejscem w programie jest gwny obszar roboczy, gdzie otwarty jest projekt. Wok mog znajdowa si rwnie liczne okna dialogowe, uruchamiane automatycznie bd na danie uytkownika. Nad obszarem roboczym i z lewej strony znajduje si linijka - pokazuje ona aktualne pooenie kursora w poziomie i pionie. O czym powinno si pamita rozpoczynajc prac? Na pocztku naley sprawdzi, czy domylna paleta kolorw odpowiada naszym potrzebom i moliwociom. Odpowiednie narzdzia znajduj si w Opcje -> Konfiguracja -> Zarzdzanie kolorami. Zwrcie uwag, czy paleta odpowiada moliwociom drukarki (jeeli drukujecie u siebie). Jeeli o tym zapomnicie, a co bdzie nie tak, wwczas program zawczasu nas o tym powiadomi. Zapoznajmy si rwnie bliej z pozostaymi opcjami. Wiele przydatnych rzeczy znajdziemy klikajc prawym przyciskiem myszki. Pojawia si wtedy tzw. menu kontekstowe. Poszczeglne funkcje paska narzdzi grnego menu omwi w toku tekstu. Sugeruj co jaki czas zapisywa projekt. Niestety nie istnieje opcja automatycznego zapisu. Rozkad elementw W wikszoci prostych projektw bdziemy potrzebowa zaledwie dwch - trzech narzdzi. Zazwyczaj s to ramka tekstowa i ramka graficzna. Czasem moe wykorzystamy lini, bd jak figur geometryczn.

W omawianym przykadzie niezbdne bd ramka graficzna i tekstowa oraz figura geometryczna. Zaczn od koca.

Rys. 3 Wybr szablonu Strona tytuowa/Okadka Wpierw tworzymy bowiem prostokt o rozmiarach kartki A5 (210x148 mm) znajdujcy si w poziomie oczywicie. Wymiary ustalamy we Waciwociach (F2) W zasadzie trzeba jeszcze uwzgldni marginesy. Maj one zazwyczaj w okolicach 1 do 1,5 cm. Czyli prostokt jest w rzeczywistoci mniejszy od formatu A5 o t warto, razy dwa oczywicie (marginesy s w kocu z obu stron). Chyba, e w miejscu wydruku nie jest to wane. Zakadam, e jest. Reasumujc, czym mniejsze marginesy przy wydruku z A4 tym zaproszenie bdzie blisze A5. Marginesy ustalasz na pocztku. Moesz je zmieni pniej, klikajc Strona -> Waciwoci strony i wpisa odpowiednie wartoci. Prostokt domylnie posiada kolor. W menu kontekstowym, we waciwociach znajdziesz odpowiedni opcj, eby to zmieni.

Rys. 4 Praca z dokumentem

Prawa poowa tego prostokta to okadka (wystarczy wzi do rki dowoln ksik, rozoy, spojrze z gry i bdzie wiadomo, dlaczego prawa). Przy jej tworzeniu powinno si uwzgldni, e ewentualny rysunek nie moe zajmowa cakowicie lewej poowy. Powd? Przy grubszym papierze naley uwzgldni grzbiet. Rozwizaniem jest pozostawienie ok 2 mm pustych. Wspomniany rysunek utworzymy za pomoc ramki graficznej. Jak to wszystko precyzyjnie zrobi? Idmy dalej. Stworzenie ramki graficznej oraz pozostaych elementw powinno poprzedzi kilka czynnoci. Przyjrzyjmy si im. Jeeli w projekcie ma by wiksza liczba elementw, to sugeruj skorzystanie rwnie z Warstw. Osobn warstw moe by to, osob tekst itd. Jeeli wczymy warstw to, wwczas nie bdzie mona edytowa elementw z drugiej. Okno dialogowe dla warstw wczymy klikajc F6, bd z grnego menu Okna -> Warstwy. Mona w nim doda/usun nowe i edytowa istniejce. Edycja polega na zmianie nazwy oraz wyborze kilku atrybutw. Na przykad czy dana warstwa ma by widoczna, czy drukowana, a moe zablokowana cakowicie na razie. W tym samym oknie przeczamy si pomidzy warstwami. Kady obiekt jest przypisany domylnie do wczonej aktualnie warstwy. Mona go jednak dowolnie przesuwa, wybierajc z menu kontekstowego (dostpne po klikniciu prawym przyciskiem myszki) Przesu do warstwy -> Nazwa warstwy. Proponuj, aby, przynajmniej w pocztkowej fazie edycji, osobn warstw by utworzony wczeniej prostokt, czyli kontur zaproszenia. Za caa zawarto niech znajdzie si w innej warstwie. Jeeli uwaasz, e zabawa z warstwami nie jest potrzebna, bowiem zaproszenie nie bdzie a tak skomplikowane, moesz sobie na to pozwoli. Wystarczy do tego prosta sztuczka. Po stworzeniu zabezpieczamy (prawy przycisk myszki i Jest zabezpieczony) obiekt i w ten sposb nie bdziemy w stanie przypadkiem zmieni jego pooenia, ani wielkoci. Warunek jest taki, e obiekty nie s za blisko siebie i nie masz problemw z ich zaznaczaniem (w razie czego Okna -> Struktura i moesz wybra obiekt ze spisu). Zreszt zawsze mona zmieni koncepcj w trakcie pracy i doda/usun warstw. Przy usuwaniu warto pamita o pozostawieniu jej zawartoci.

Rys. 5 Przykadowy dokument Symbol ramki graficznej znajdziesz w pasku narzdzi. Naley stworzy ramk w wymiarach mniej wicej poowy prostokta (na razie pracujemy na samej ramce, tre pniej), uwzgldniajc naturalnie wczeniejsz uwag odnonie grzbietu. Unikniemy wtedy nieprzyjemnego efektu wizualnego. Rysunek nie musi zajmowa caej okadki zreszt. Dobrze wyglda puste obramowanie wok rysunku. Tak do 5 mm. Z prawej strony robisz 5, z lewej ok 7. W efekcie po zoeniu rysunek powinien znale si porodku strony. Obramowanie zrobimy pozycjonujc ramk graficzn. Posu nam do tego linie pomocnicze. Tworzymy je przed wstawieniem samej ramki. Su one m.in. do wyrwnywania i przycigania obiektw wzgldem siebie. Linie mona utworzy klikajc lewym przyciskiem myszki na linijce i przecigajc je w odpowiednie miejsce na stronie. Mona rwnie bardzo precyzyjnie umiejscowi j za pomoc Strona -> Zarzdzaj liniami pomocniczymi. W zalenoci od jednostki wpisujemy odpowiedni warto w pionie lub poziomie. Warto pamita, e trzeba jeszcze wczy ich widok (Widok -> Wywietlaj linie pomocnicze) oraz opcj przycigania do nich (Strona -> Wyrwnaj do linii pomocniczych). W tym przypadku bdzie to linia pozioma. Po pierwsze umieszczamy prostokt precyzyjnie pomidzy dwoma liniami pomocniczymi, ktre powinny by idealnie w miejscu kocw obszaru wydruku (czyli marginesw). atwo to policzy. Jeeli margines to 10 mm, wwczas warto pierwszej linii bdzie 10 mm. Natomiast linia z prawe to szeroko A4 minus 10, czyli 200. majc te dwie linie nie bdziesz mia adnych problemw z pozycjonowaniem pozostaych elementw, przede wszystkim ze stworzeniem wspomnianego obramowania. Lewa krawd ramki tekstowej bdzie

wic o te par milimetrw oddalona od prawej linii pomocniczej. Tworzymy wic kolejn o wartoci pionie odpowiednio mniejszej. Dla uatwienie powinnimy rwnie wyznaczy sobie za pomoc linii pomocniczej rodek prostokta. Bdzie to rwno poowa kartki (nawet nie trzeba uwzgldnia marginesw). Lewy koniec rysunku wyznaczy linia o wartoci wikszej od pokazujcej rodek. Analogicznie wyznaczamy obramowanie grne i dolne. Bdzie to troch trudniejsze, bowiem mamy za punkt odniesienia tylko margines grny. Dla linii pokazujcej dolny koniec zaproszenia bierzemy pod uwag tylko jego wielko. Z kolei samo obramowanie to dwie takie same wartoci, rwnej prawemu z pionowego. Zabrzmiao to wszystko by moe skomplikowanie, lecz w gruncie rzeczy to prosta, zaledwie paru minutowa operacja. W dodatku wykonasz j tylko raz, w dalszej czci powielajc tylko efekty. Zawsze mona zrobi to wszystko rcznie, na tzw. oko.

Rys. 6 Edycja tekstu W ten sposb mamy gotowy obszar, w ktry mona wstawi ramk graficzn. Ale zanim to zrobimy proponuj jeszcze jedn rzecz. Bdzie to wstpny krok do stworzenia zawartoci wntrza zaproszenia. Dotychczasowe kroki s bowiem wsplne zarwno dla okadki, jak i wntrza. Rozmiary si zgadzaj, w zaproszeniu tekst gwny rwnie powinien znajdowa si z lewej strony. eby nie bawi si pniej w kasowanie zawartoci, grzebanie w warstwach, mona po prostu skopiowa stron i wklei j na kocu (Strona -> Kopiuj). Par klikni i mona wrci do edycji okadki. Ramk graficzn po prostu wstawiamy w przygotowany przez linie pomocnicze obszar. Skoro zaznaczylimy przyciganie do nich, nie powinno sprawi to wikszego problemu. Nastpnie musimy wybra obrazek rdowy. Jego wielko musi by dostosowana do ramki. Sprawdzamy to we waciwociach ramki graficznej (przypominam, e waciwoci to F2, bd opcja z menu kontekstowego), w zakadce obrazek. Znajdziecie tam opcje do rcznego, bd automatycznego skalowania obrazka. Czasem mog si okaza niewystarczajce i konieczna bdzie modyfikacja rda, np. w GIMP.

Na okadce znajduje si rwnie zazwyczaj odpowiedni napis. Mona go wstawi na obraz (zabezpieczajc wpierw, lub dajc na inn warstw sam rysunek), lub pod, ale wtedy trzeba zmniejszy nieco ramk graficzn. Powinienem napisa o tym wczeniej, bowiem jest to spora modyfikacja. Wszystko zaley od tego, czy na dole rysunku bdzie pasowaa jakakolwiek czcionka. W kadym razie napis wstawiamy za pomoc ramki tekstowej. Jej szeroko niech bdzie rwna szerokoci rysunku. W ten sposb nie bdzie problemw z wyrodkowaniem napisu. W przypadku jednego, dwch wyrazw mona pokusi si o wpisanie tekstu bd bezporednio w ramce (dwa razy klikn, bd w edytorze artykuw (Edycja -> Edytuj tekst, lub analogicznie z menu kontekstowego). W pierwszym przypadku wpierw wpisujemy, pniej formatujemy. T drug czynno wykonamy bd z grnego menu (Styl), bd z odpowiedniej zakadki we waciwociach. Jeeli nie zaznaczymy konkretnego fragmentu tekstu, to zmiany bd dotyczy caej ramki. Inn metod jest edytor artykuw. Jest to osobne okno, w ktrym mona wygodnie wprowadza tekst i ustala rne opcje, ale nie zobaczymy ju w nim np. podgldu zmian czcionki, lecz dopiero po wprowadzeniu zmian. Jeeli nie wiecie, na jak czcionk si zdecydowa, polecam skorzystanie z opcji Dodatki -> Podgld fontw. Swoj drog przekonamy si wtedy, ktra czcionka ma polskie znaki.

Rys. 7 Okadka zaproszenia z bliska W zasadzie mamy ju gotow okadk. Zaznaczamy wszystko i grupujemy (menu kontekstowe), po czym kopiujemy i wklejamy pod spodem. W tym miejscu lepiej, eby nie mie warstw. Poniewa nie bdziemy nic ju edytowa, mona je wyczy. W efekcie mamy mie na stronie dwie okadki jedna, pod drug. W wielu miejscach nie ycz sobie linii obramowania. Przyczyny s zapewne rne. Najlepiej wyczy kolor linii. Opcj t znajdziemy dokadnie w tym samym miejscu, co kolor wntrza. Pod napisem kolory zmieniasz tylko opcj na "owek" i wybieramy kolor.

Zawarto Zawarto to nic innego jak ramka tekstowa bdca tekstem zaproszenia. Skoro skopiowalimy ju wczeniej projekt strony, to zamiast grafiki wstawiamy po prostu tekst. Mona go wpisa rcznie. Jeeli za ma by on rozbudowany, to polecam napisanie tekstu w edytorze tekstowym i zapisanie w ktrym z obsugiwanych przez Scribusa formatw (odt, sxw, txt, html, csv, pbd). W trakcie pobierania tekstu Scribus zaimportuje rwnie jego formatowanie. Wiele problemw mamy z gowy. Zdarza si czasem, e jaki element nie zostanie pobrany, jednake z wersji na wersj to si poprawia. Lew cz wntrza mona pozostawi pust, dopisa inny tekst, bd nawet wstawi ilustracj. Z prawej strony rwnie moe si znale jaka grafika. Postpowanie w takim przypadku ju omwiem. Ramka graficzna i raz jeszcze ramka.

Rys. 8 Wewntrzna strona zaproszenia - rzut okiem Po stworzeniu rodkowej czci grupujemy wszystko i wklejamy pod spodem. Czyli dokadnie ten sam proces co z okadk. W zasadzie mamy gotowe zaproszenie.

Rys. 9 Wntrze z bliska Zakoczenie pracy Pozostaje nam wydruk, bd zapisanie do okrelonego formatu. W chwili Scribus jeszcze nie jest na tyle popularny, eby mona byo spokojnie przenosi dane w jego natywnym formacie. Sugerowabym zapis w PDF. To akurat mona odczyta wszdzie i mamy 100% pewno, e nic si nie poprzestawia. Rwnie ingerencja z zewntrz jest wykluczona, jeeli nie uyje si specjalnego programu do edycji tego formatu (np. Acrobat). Wikszo osb uywa jednak tylko narzdzi do odczytu.

Rys. 10 Eksport do formatu PDF

Opcji przy PDF jest co niemiara. Przede wszystkim istnieje kilka standardw PDF. Ich wybr ma znaczenie w przypadku prezentacji, bowiem takowe mona w tym formacie zapisywa. W tym przypadku nie ma to wikszego znaczenia, aczkolwiek albo dla pewnoci zapisz jak redni warto, bd w kilku. Wane s z kolei osadzenie, bd zamiana czcionek na krzywe. Moim zdaniem, nie wane z ktrego skorzystamy, byle czcionki byy zawarte w pliku. Jeeli tego nie zrobimy, a uytych czcionek na innym komputerze nie bdzie to aplikacja odczytujca PDF bdzie chciaa skorzysta z czcionek systemowych. Z pozostaych opcji interesowa nas powinna metoda kompresji. Najlepiej jest w ogle z niej nie korzysta - po co traci na jakoci. Noniki danych s teraz due, za nawet w zwykym punkcie drukujcym powinni mie odpowiednio mocny sprzt. W przeznaczeniu powinno si zaznaczy drukarka, ale jeeli zapomnimy o tym, to w zasadzie nic si nie stanie. Mam nadziej, e dziki temu krtkiemu poradnikowi bdziecie w stanie rozpocz przygod ze Scribusem, za przedstawione wskazwki przydadz si Wam w praktyce.