Teoria osobowoci wedug Allporta oparta na koncepcji cech:

Gordon Allport (1897- 1967) stworzy podwaliny jednego z gwnych nurtw psychologii osobowoci, opartego na teorii cech. Osobowo jednostki traktowa jako niepowtarzaln struktur cech, majc waciwoci motywacyjne. Wedug Allporta osobowo to dynamiczna organizacja wewntrz jednostki, obejmujca te ukady psychofizyczne, ktre decyduj o specyficznych dla niej sposobach przystosowania do rodowiska.

Zaburzenia osobowoci:
Kwestia zaburze osobowoci to trudny temat wspczesnej psychopatologii. Uwaa si, e zaburzenia te s trwaymi wzorcami zachowania, przeywania siebie i innych oraz stosunku do samego siebie i otoczenia, ktre, ze wzgldu na swoj jako i ilo utrudniaj jednostce prawidowe funkcjonowanie w spoeczestwie. Zaburzenia osobowoci s jedn z postaci zaburze psychicznych i obejmuj rnorodne formy psychopatologiczne.

Klasyfikacja zaburze osobowoci:

Osobowo paranoiczna Osobowo schizoidalna Osobowo dyssocjalna Osobowo chwiejna emocjonalnie Osobowo ironiczna Osobowo anankastycznma Osobowo unikajca Osobowo zalena

Etiologia osobowoci paranoicznej- wybrane pogldy:

Z.Freud: Pierwotnie paranoja bya obron przed niewiadomymi pragnieniami homoseksualnymi a jej gownym mechanizmem bya projekcja.Pniej badacz zmieni pogld i uzna i jej przyczyn jest pragnienie uznania pocieszenia ze strony rodzica tej samej pci(mylone z homoseksualnoci).

Ferenczi: Charakter paranoiczny wyrasta z sadyzmu analnego zwizany jest z obron wasnej autonomii skojarzonej z treningiem czystoci(w fazie analnej charakterystycznym konfliktem wg.Freuda jest kontrola-brak kontroli-zatrzymnanie stolca zanieczyszczenie a celem jest osignicie niezalenoci. Kernberg: Dominuje mechanizm rozszczepienia-"ja"dobre-"inni"ze-std tez osoba funkcjonujca na takim poziomie dowiadcza cigych zmian emocji.Reprezentacja siebie i innych jest cakowicie podzielona na dobre i ze.Nie ma nic porodku oraz nie ma moliwoci posiadania obydwu atrybutw:dobra i za.Charakterystyczny jest mechanizm projekcji nawizujc do projekcji mona zauwazy i negatywne uczucia wewntrz "ja)spostrzegane s jako pochodzce z zewntrz.Poniewa ich rdem jest sam czowiek-nie mona si ich pozby uciekajc przed nimi.Skonno do ksobnej rekonstrukcji rzeczywistoci. McWilliams: Due znaczenie odgrywa krytyka i omieszanie,penienie funkcji koza ofiarnego, obarczanie cechami do ktrych rodzina nie chce si przyzna.

Seaters: pragnienie odwetu Cameron: krzywdzone dziecko staje sie potem nadmiernie wyczulone na sygnay wrogoci,pogardy,krytyki,oskare. Sullivan: Dwa czynniki powodujce rozwj paranoicznej osobowoci: a)silne poczucie zagroenia spowodowane jakim defektem-rzeczywistym bd urojeniowymi b)rzutowanie winy za w defekt na innych ludzi.Mechanizm stanowi :doznane krzywdy oraz silne poczucie niepewnoci lub/oraz poczucie niszoci.Podstawowymi strategiami dziaania w kontaktach interpersonalnych osoby paranoicznej s: autonomia,kontrola i racjonalno.

Osobowo paranoiczna (F 60.0) :

Osobowo paranoiczna przejawia si brakiem tolerancji na krytyk i niepowodzenie znaczn nadwraliwoci , silnym przeywaniem braku akceptacji ze strony otoczenia, skonnoci do znieksztaconego postrzegania rzeczywistoci oraz opacznej interpretacji faktw, przesadnym odnoszeniem do siebie rnych wydarze, tendencj do oskarania innych i przypisywania im nieprzyjaznych zamiarw: czsto zdarzenia przypadkowe, zachowania obojtne lub wrcz przyjazne s odbierane jako umylnie wrogie, pogardliwe albo poniajce. Zwykle wystpuje nadmierne poczucie wasnej wartoci przecenianie wasnych moliwoci, uzdolnie i uprawnie, przekonanie o swojej wyjtkowoci i nieomylnoci, wysoki poziom aspiracji, postawa wyszociowa std kada ocena krytyczna wyzwala silne poczucie krzywdy i odrzucenia, poczone nieraz z agresj i natarczywym domaganiem si swoich praw. Osoby tego typu charakteryzuje ponadto nieufno, nawracajca, niczym nie uzasadniona podejrzliwo (szczeglnie w odniesieniu do wiernoci seksualnej wspmaonka czy partnera), ciche zbieranie szczegowych informacji o otoczeniu w poszukiwaniu ukrytego zagroenia lub nieuczciwoci, skryto, upr, egocentryzm, zazdro, atwe obraanie si", niezdolno do wybaczania zniewag, nietolerancja, pozbawiona podstaw negatywna ocena ludzi, wycofywanie z kontaktw, czsto zakamuflowane dziaania przeciwko innym. W sposb wytrway realizuj wytknite cele, nie biorc pod uwag kosztw spoecznych swoich dziaa ani ich rzeczywistych konsekwencji, a w obliczu trudnoci staj si nieustpliwi, agresywni, gwatowni, peni nienawici, stosujcy nierzadko metody szantau i prowokacji, skonni do pieniactwa oraz fanatycznej obrony swoich praw i idei. yjc w staym poczuciu zagroenia i gotowoci do odpierania atakw, uwaajc si za potencjalne ofiary, same staj si agresorami. Niekiedy s to ludzie "zupenie normalni" i nieatwo zauway, i w ich osobowoci kryje si problem. Szczeglnie wtedy, gdy s inteligentni i dobrze spoecznie zaadaptowani. Osoby paranoiczne nie uznaj tajemnicy, tajemnicy spoeczestwa i relacji midzyludzkich. Nie uznaj tego, co niejasne, przypadkowe lub wielorako zdeterminowane. Wszystko, co inni robi jest robione po co, w jakim wiadomie podjtym celu. Inni ludzie w kadym momencie realizuj swoje cele i na og s w tym bardzo sprawni i wyrachowani, wic naley mie si na bacznoci. Spoeczestwo kierowane jest przez zestaw raczej prostych regu, a ci co je znaj i stosuj, trzs innymi. Ludzie o osobowoci paranoicznej mog robi wraenie osb, ktre posiady wiedz o yciu i innych, a na podstawie ich wypowiedzi mechanizmy wiata mog si wydawa w kocu zrozumiae i jednoznaczne. Osobowoci paranoiczne robi nieraz wraenie

ludzi bardzo zwartych, spjnych, "wiedzcych czego chc". Ich zaburzenie moe dawa swoist "si przebicia". Taki jest wanie problem z niektrymi zaburzeniami osobowoci mog pomaga w "walce o byt", w radzeniu sobie z "brutalnym yciem".

Leczenie zaburze osobowoci:

Za gwn i najbardziej skuteczn metod leczenia wikszoci zaburze osobowoci, poza zaburzeniami antysocjalnymi, uznaje si psychoterapi dugoterminow zorientowan analitycznie, chocia coraz wicej jest te doniesie o skutecznoci terapii behawioralnopoznawczej. Leczenie wspomnianych zaburze jest uznawane za trudne, wymagajce od terapeuty duego dowiadczenia, wgldu we wasne problemy oraz staej superwizji. W zalenoci od gbokoci zaburzenia wystpujcego u pacjenta moe by wspomagane farmakoterapi stosowan przez lekarza psychiatr.

Literatura: 1. A. Jakubik. Zaburzenia osobowoci. Warszawa 2003. PZWL. 2. J. Strelau. Psychologia. Podrcznik akademicki. Gdask 2004. GWP 3. Internet. www.psychologia.net.pl (10.01.2011)