UCHWAA SENATU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 29 marca 2012 r.

w sprawie wniesienia do Sejmu projektu ustawy o zmianie ustawy o Instytucie Pamici Narodowej Komisji cigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu

Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Senat wnosi do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej projekt ustawy o zmianie ustawy o Instytucie Pamici Narodowej Komisji cigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Jednoczenie upowania senatora Bohdana Paszkowskiego do reprezentowania Senatu w pracach nad projektem.

MARSZAEK SENATU

Bogdan BORUSEWICZ

projekt

USTAWA z dnia o zmianie ustawy o Instytucie Pamici Narodowej Komisji cigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu

Art. 1. W ustawie z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamici Narodowej Komisji cigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (Dz. U. z 2007 r. Nr 63, poz. 424, z pn. zm.1)) w art. 32 uchyla si ust. 35 i 7. Art. 2. Ustawa wchodzi w ycie po upywie 14 dni od dnia ogoszenia.

Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostay ogoszone w Dz. U. z 2007 r. Nr 64, poz. 432, Nr 83, poz. 561, Nr 85, poz. 571 i Nr 140, poz. 983, z 2009 r. Nr 178, poz. 1375 oraz z 2010 r. Nr 79, poz. 522, Nr 94, poz. 602, Nr 182, poz. 1228 oraz Nr 201, poz. 1335.
)

UZASADNIENIE 1. Ustawa wykonujca wyrok Trybunau Konstytucyjnego Projektowana ustawa stanowi wykonanie obowizku dostosowania systemu prawa do wyroku Trybunau Konstytucyjnego z dnia 20 padziernika 2010 r. (sygn. akt P 37/09) stwierdzajcego, e art. 32 ust. 4, 5, 6 i 8 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamici Narodowej Komisji cigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (Dz. U. z 2007 r. Nr 63, poz. 424, ze zm.) jest niezgodny z Konstytucj. Sentencja wyroku opublikowana zostaa w Dz. U. Nr 201, poz. 1335 (dzie publikacji wyroku 29 padziernika 2010 r.), a jego peny tekst, wraz uzasadnieniem: OTK ZU z 2010 r. Nr 8A, poz. 79.

2. Przedmiot i istota rozstrzygnicia Trybunau Konstytucyjnego Trybuna Konstytucyjny orzek, e: 1) 2) 3) art. 32 ust. 4 i 5 wymienionej ustawy jest niezgodny z art. 45 ust. 1 w zwizku z art. 31 ust. 3 Konstytucji, art. 32 ust. 6 wymienionej ustawy jest niezgodny z art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1 i art. 78 w zwizku z art. 31 ust. 3 Konstytucji, art. 32 ust. 8 wymienionej ustawy jest niezgodny z art. 32 ust. 1 oraz art. 45 ust. 1 w zwizku z art. 31 ust. 3 Konstytucji. Przepisy te reguluj postpowanie sdowoadministracyjne w przedmiocie skargi na odmow udostpnienia przez IPN do wgldu dokumentw znajdujcych si w zasobach IPN. Dotycz one postpowania przed sdem administracyjnym pierwszej instancji oraz sdem kasacyjnym. Przepisy te przewiduj, e: 4. Sd administracyjny rozpoznaje skarg na posiedzeniu niejawnym., 5. Przepisu art. 106 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postpowaniu przed sdami administracyjnymi nie stosuje si. (art. 106 2: Po zoeniu sprawozdania, strony (...) zgaszaj ustnie swoje dania i wnioski oraz skadaj wyjanienia. Strony mog ponadto wskazywa podstawy prawne i faktyczne swych da i wnioskw.),

6. Wyrok wydany na posiedzeniu niejawnym uzasadnia si tylko w przypadku uwzgldnienia skargi. Odpis wyroku z uzasadnieniem dorcza si tylko Prezesowi Instytutu Pamici. Skarcemu dorcza si odpis wyroku., 8. Do skargi kasacyjnej stosuje si odpowiednio ust. 46.. Odnonie do wszystkich ustpw, a w szczeglnoci ust. 4, TK zwrci uwag, e ustawa o IPN, w art. 39, przewiduje moliwo ograniczenia dostpu do niektrych dokumentw pod warunkiem, e zostay one wyodrbnione, a dostp do nich mog mie tylko osoby wyznaczone. Wyodrbnione dokumenty stanowi zbir tajny, przechowywane s w archiwum IPN i podlegaj szczeglnej ochronie. Ograniczenie naoone na dostp do tak zastrzeonych zbiorw podyktowane by musi bezpieczestwem pastwa. W pozostaym zakresie ustawa o IPN, w art. 36, zapewnia dostp do dokumentw zgromadzonych przez IPN, w celu wykonywania zada ustawowych, prowadzenia bada naukowych, publikacji materiau prasowego. Jeeli aden z dokumentw czy zbiorw danych nie ma charakteru tajnego i moe by udostpniany innym osobom ni wnioskodawca zainteresowany wgldem do kopii dokumentw go dotyczcych, to trudno jest wskaza, jaka warto lub jakie dobra maj by chronione poprzez ograniczenie jawnoci postpowania, jawnego rozpoznania sprawy. Dlatego te, TK nie znalaz uzasadnienia funkcjonowania w porzdku prawnym regulacji ograniczajcej prawo do rozpoznania sprawy w postpowaniu jawnym, tym bardziej e ograniczenie to jest nieproporcjonalne w stosunku do wartoci, jakie maj by chronione. Jednoczenie TK zwrci uwag, e jednym z elementw prawa do sdu i sprawiedliwoci proceduralnej wyznaczajcej granice swobody regulacyjnej prawodawcy jest uprawnienie strony do bycia wysuchanym i przedstawienia swojego stanowiska. Uprawnienie to rozciga si na skuteczno ochrony praw w postpowaniu sdowym i pozwala na utrzymanie zasady kontradyktoryjnoci. Przepis art. 32 ust. 5 ustawy o IPN jest konsekwencj uregulowania zawartego w art. 32 ust. 4 wyczajcego jawno postpowania. Skoro jednak TK nie znalaz podstaw do uznania tego wyczenia za konstytucyjnie dopuszczalne, to konsekwentnie nie znalaz rwnie podstaw do uznania za zgodne z konstytucyjnie gwarantowanym prawem do sdu ograniczenia wynikajcego z ust. 5, tym bardziej e ograniczenie to nie znajduje oparcia w art. 31 ust. 3 Konstytucji, nie jest bowiem moliwe ustalenie, jakie dobro ma by chronione wprowadzonym ograniczeniem. Odnonie do art. 32 ust. 6 TK zauway, e jedynym uprawnionym do otrzymania uzasadnienia wyroku wojewdzkiego sdu administracyjnego jest Prezes IPN. Skarcy, niezalenie od wyniku sprawy, nigdy nie ma moliwoci uzyskania wyroku wraz z uzasadnieniem, tym bardziej e WSA zobligowany jest do sporzdzenia uzasadnienia jedynie

w sytuacji uwzgldnienia skargi. Nieuwzgldnienie skargi znosi obowizek sporzdzenia uzasadnienia wyroku. Tymczasem zdaniem TK z samej sentencji wyroku strony postpowania dowiedz si tylko o uwzgldnieniu lub oddaleniu skargi, nie poznaj natomiast podstawy prawnej i faktycznej takiego rozstrzygnicia. Nie poznaj motyww, jakimi kierowa si WSA, podejmujc okrelony kierunek rozstrzygnicia. Nie bd wiedziay, w jakim stopniu zarzuty podniesione w skardze do WSA przez stron, niebdc Prezesem IPN, byy zasadne, a w jakim chybione. Uzasadnienie wyroku sdu stanowi dla skarcego jedyne rdo informacji co do motyww, prawnych, i faktycznych, ktre przesdziy o przyjciu przez sd okrelonego rozstrzygnicia. Z drugiej strony uzasadnienie jako element, ktry musi towarzyszy rozstrzygniciu sdowemu, uznawane jest za konieczny skadnik w wietle prawa do odwoania oraz kasacyjnego modelu postpowania przed sdem drugiej instancji. Bardzo trudno sformuowa skarg do sdu drugiej instancji nie znajc motyww wyroku sdu pierwszej instancji. Ponadto, uzasadnienie sdowe peni kilka funkcji: wymusza samokontrol sdu, dokumentuje argumenty przemawiajce za przyjtym rozstrzygniciem, jest podstaw kontroli przez organy wyszych instancji, suy indywidualnej akceptacji orzeczenia, umacnia poczucie zaufania do wymiaru sprawiedliwoci, wzmacnia bezpieczestwo prawne. Sprawiedliwo proceduralna nakazuje obowizek wprowadzania takich mechanizmw postpowania, ktre zapewniayby przejrzysto postpowania. W kontekcie rozpoznawanej sprawy instrumentem takim pozostaje obowizek uzasadnienia wyroku, co najmniej w zakresie, w jakim nie jest to niezbdne do realizacji ustawy lustracyjnej. Wprowadzone w art. 32 ust. 6 ustawy o IPN ograniczenie, w zakresie, w jakim nie suy realizacji ustawy lustracyjnej, nie jest niezbdne dla realizacji ktrejkolwiek z wartoci wymienionych w art. 31 ust. 3 Konstytucji. Ponadto, przepis art. 32 ust. 6 jest niezgodny z zasad rwnoci (rwno stron postpowania) wyraon w art. 32 ust. 1 Konstytucji. Z podobnych powodw za niezgodny z Konstytucj zosta uznany art. 32 ust. 8 nakazujcy odpowiednio stosowa zakwestionowane przepisy do postpowania przed NSA. 3. Cele i zakres projektowanej ustawy Majc na uwadze konieczno wykonania wyroku TK, kierujc si brzmieniem sentencji wyroku oraz jego uzasadnieniem, proponuje si, aby zmiana ustawy polegaa na uchyleniu w art. 32 zakwestionowanych ustpw. Naley tylko zwrci uwag, e jedna z nowelizacji ustawy, ktra miaa miejsce ju po zaskareniu tych norm, a jeszcze przed wydaniem wyroku TK nadaa przepisom wyraajcym owe normy now numeracj (ustawa z dnia 18 marca 2010 r.). Std, w konsekwencji proponuje si uchylenie w art. 32 ustpw 3, 4 i 5.

Jednoczenie naley zwrci uwag, e wspomniana nowelizacja, zmieniajc numer ustpu o treci Do skargi kasacyjnej stosuje si odpowiednio ust. 46., z 8 na 7, nie wprowadzia stosowanych zmian w samym ustpie, a cilej w odesaniu, ktre powinno obecnie brzmie stosuje si odpowiednio ust. 35. Przyczyn tego bdu jest prawdopodobnie popieszne uchwalenie poprawki zgoszonej w trakcie drugiego czytania w Sejmie (druk 2847-A, poprawka nr 7). Nie mogo by bowiem celem ustawodawcy odesanie do obecnego ust. 6, poniewa Naczelny Sd Administracyjny nie moe przesya akt do IPN, skoro przekazuje spraw do Wojewdzkiego Sdu Administracyjnego, celem ponownego rozpoznania. W konsekwencji proponuje si, zamiast pozostawienia w odesaniu samego ust. 6, uchylenie caego ust. 7.

4. Konsultacje Opinie w sprawie projektu przedstawili: Minister Sprawiedliwoci, Przewodniczcy Krajowej Rady Sdownictwa, Prezes Naczelnego Sdu Administracyjnego, Prokuratoria Generalna Skarbu Pastwa, Krajowa Rada Prokuratury oraz w trakcie pierwszego czytania Zastpca Prezesa Instytutu Pamici Narodowej. Wszyscy poparli projekt. 5. Skutki finansowe wykonania projektowanej ustawy Ustawa powoduje skutki finansowe dla budetu pastwa wynikajce z koniecznoci sporzdzenia lub wydrukowania dodatkowego egzemplarza uzasadnienia dla strony.

6. Owiadczenie o zgodnoci z prawem Unii Europejskiej Projektowana ustawa nie jest objta prawem Unii Europejskiej.