Część 4 Projekt Wykonawczy Ram Portalowych

KONSTRUKCJE STALOWE W EUROPIE Jednokondygnacyjne konstrukcje stalowe Cz 4: Projekt wykonawczy ram portalowych
Jednokondygnacyjne konstrukcje stalowe Cz 4: Projekt wykonawczy ram portalowych
4 - ii
Cz 4: Projekt wykonawczy ram portalowych
PRZEDMOWA
Niniejsza publikacja stanowi cz czwart przewodnika projektanta zatytuowanego Jednokondygnacyjne konstrukcje stalowe. Przewodnik Jednokondygnacyjne konstrukcje stalowe skada si z nastpujcych 11 czci: Cz 1: Cz 2: Cz 3: Cz 4: Cz 5: Cz 6: Cz 7: Cz 8: Cz 9: Poradnik architekta Projekt koncepcyjny Oddziaywania Projekt wykonawczy ram portalowych Projekt wykonawczy kratownic Projekt wykonawczy supw zoonych Inynieria poarowa Przegrody zewntrzne budynku Wprowadzenie do oprogramowania komputerowego
Cz 10: Wzorcowa specyfikacja konstrukcji Cz 11: Poczenia zginane Jednokondygnacyjne konstrukcje stalowe to jeden z dwch przewodnikw projektanta. Drugi przewodnik nosi tytu Wielokondygnacyjne konstrukcje stalowe. Obydwa przewodniki projektanta powstay w ramach europejskiego projektu Wspieranie rozwoju rynku ksztatownikw na potrzeby hal przemysowych i niskich budynkw (SECHALO) RFS2-CT-2008-0030. Przewodniki projektanta zostay opracowane pod kierownictwem firm ArcelorMittal, Peiner Trger oraz Corus. Tre techniczna zostaa przygotowana przez orodki badawcze CTICM oraz SCI wsppracujce w ramach joint venture Steel Alliance.
4 - iii
4 - iv
Spis treci
Nr strony
PRZEDMOWA STRESZCZENIE 1 WPROWADZENIE 1.1 Zakres 1.2 Projektowanie wspomagane komputerowo EFEKTY DRUGIEGO RZDU W RAMACH PORTALOWYCH 2.1 Zachowanie ramy 2.2 Efekty drugiego rzdu 2.3 Podsumowanie zagadnie projektowych STAN GRANICZNY NONOCI 3.1 Oglne 3.2 Imperfekcje 3.3 Analiza pierwszego i drugiego rzdu 3.4 Sztywno podstaw 3.5 Podsumowanie zagadnie projektowych STAN GRANICZNY UYTKOWALNOCI 4.1 Oglne 4.2 Wybr kryteriw ugicia 4.3 Analiza 4.4 Podsumowanie zagadnie projektowych NONO PRZEKROJU POPRZECZNEGO 5.1 Oglne 5.2 Klasyfikacja przekroju poprzecznego 5.3 Cigliwo elementw konstrukcyjnych w przypadku projektowania plastycznego 5.4 Podsumowanie zagadnie projektowych STATECZNO ELEMENTW KONSTRUKCYJNYCH 6.1 Wprowadzenie 6.2 Nono na wyboczenie wedug EN 1993-1-1 6.3 Utwierdzenie-ograniczajce wyboczenie z paszczyzny 6.4 Dugoci graniczne w ssiedztwie przegubw plastycznych 6.5 Podsumowanie zagadnie projektowych PROJEKT RYGLA 7.1 Wprowadzenie 7.2 Wytrzymao rygla 7.3 Stateczno rygla z paszczyzny 7.4 Stateczno w paszczynie 7.5 Podsumowanie zagadnie projektowych PROJEKTOWANIE SUPW 8.1 Wprowadzenie 8.2 Nono rodnika 8.3 Stateczno supa 8.4 Stateczno w paszczynie 8.5 Podsumowanie zagadnie projektowych iii vii 1 1 2 3 3 4 5 6 6 8 14 18 20 22 22 22 22 22 23 23 23 24 24 25 25 26 28 30 34 35 35 36 36 41 41 42 42 42 43 45 46
4-v

9 STENIE 9.1 Oglne 9.2 Stenie pionowe 9.3 Stenie poziome 9.4 Utwierdzenie biegnce do pasw wewntrznych 9.5 Stenie w miejscach przegubw plastycznych 9.6 Podsumowanie zagadnie projektowych RAMY SZCZYTOWE 10.1 Rodzaje ram szczytowych 10.2 Supy szczytowe 10.3 Rygle szczytowe POCZENIA 11.1 Poczenia narone 11.2 Poczenia wierzchokowe 11.3 Podstawy, blachy podstawy i fundamenty 11.4 Podsumowanie zagadnie projektowych DRUGORZDNE KOMPONENTY KONSTRUKCYJNE 12.1 Belka okapowa 12.2 Rozprka naroy PROJEKTOWANIE WIELONAWOWYCH RAM PORTALOWYCH 13.1 Oglne 13.2 Rodzaje wielonawowych ram portalowych 13.3 Stateczno 13.4 Niestateczno na przeskok 13.5 Podsumowanie zagadnie projektowych 47 47 47 54 56 57 59 60 60 60 61 62 62 63 64 70 71 71 71 72 72 72 73 74 74 75 77 77 79 82 82 83 86 86 87 90 91
10
11
12
13
LITERATURA Zacznik A Praktyczne wartoci graniczne przemieszcze i ugi w przypadku budynku jednokondygnacyjnego A.1 Przemieszczenia poziome ram portalowych A.2 Ugicia ram portalowych
Zacznik B Obliczanie wartoci wspczynnika cr,est B.1 Oglne B.2 Wspczynnik cr,s,est Zacznik C Wyznaczenie wartoci wielkoci Mcr i Ncr C.1 Mcr w przypadku jednolitych elementw konstrukcyjnych C.2 Mcr w przypadku elementw konstrukcyjnych z niecigymi utwierdzeniami poczonymi z rozciganym pasem C.3 Ncr w przypadku jednolitych elementw konstrukcyjnych z niecigymi utwierdzeniami poczonymi z rozciganym pasem Zacznik D Przykad praktyczny: Projektowanie ramy portalowej przy pomocy analizy sprystej
4 - vi
STRESZCZENIE
Niniejsza publikacja zawiera wskazwki dotyczce przygotowania projektu wykonawczego ram portalowych zgodnie z Eurokodami. W czci wstpnej omwiono zalety konstrukcji opartej na ramach portalowych i wyjaniono, e zakres niniejszej publikacji obejmuje tylko ramy portalowe, bez cigw midzy naroami. Wikszo wskazwek odnosi si do ram jednonawowych; informacje dotyczce ram wielonawowych stanowi jedynie niewielk cz niniejszego przewodnika. Publikacja zawiera wskazwki dotyczce: znaczenia efektw drugiego rzdu w ramach portalowych, korzystania z analizy sprystej i plastycznej, projektowania w oparciu o stany graniczne nonoci i uytkowalnoci, projektowania elementw: nono przekroju poprzecznego i stateczno elementw konstrukcyjnych, konstrukcji drugorzdnej: supw szczytowych, ste i elementw konstrukcyjnych naroy. Dokument zawiera przykad praktyczny ilustrujcy obliczanie podatnoci na efekty drugiego rzdu oraz weryfikacj gwnych elementw konstrukcyjnych.
4 - vii
4 - viii
WPROWADZENIE
Stalowe ramy portalowe s bardzo efektywne i ekonomiczne w przypadku wykorzystywania ich w konstrukcjach jednokondygnacyjnych, pod warunkiem, e szczegowe rozwizania projektowe s opacalne, a parametry i zaoenia projektowe zostay dobrane waciwie. W krajach o wysoko rozwinitej technologii stalowe ramy portalowe stanowi dominujc form konstrukcji jednokondygnacyjnych budynkw przemysowych i handlowych. Rozwizanie to stao si najpowszechniej wykorzystywan form konstrukcji budynkw o dachach dwuspadowych, poniewa jest ekonomiczne i nadaje si do rnych rozpitoci. W miejscach, w ktrych szczegowe wskazwki znajduj si w innych publikacjach, podano do nich odnoniki z krtkim objanieniem i przegldem ich treci. Niniejszy tekst zawiera odsyacze do odpowiednich paragrafw normy EN 1993-1-1[1].
1.1
Zakres
W niniejszym opracowaniu konstruktor jest prowadzony przez wszystkie etapy projektu wykonawczego ram portalowych zgodnego z norm EN 1993-1-1, z uwzgldnieniem roli analizy komputerowej przy uyciu dostpnego na rynku oprogramowania. Uznaje si, e najbardziej ekonomiczny projekt powstaje przy wykorzystaniu specjalistycznego oprogramowania. Niemniej jednak, niniejszy dokument zawiera wskazwki dotyczce rcznych metod przygotowania projektu wstpnego oraz metod wykorzystywanych w oprogramowaniu. Podkrelono znaczenie odpowiednich szczegowych rozwiza projektowych, a dobr praktyk zilustrowano przykadami. Niniejsza publikacja nie dotyczy ram portalowych ze cigami midzy naroami. Ten rodzaj ramy portalowej jest stosunkowo rzadki. cigi znacznie modyfikuj rozkad momentw zginajcych i radykalnie zwikszaj si osiow w ryglu. Do projektowania ram portalowych ze cigami na poziomie naroy wymagane jest oprogramowanie do analizy drugiego rzdu. Wprowadzenie do problematyki konstrukcji jednokondygnacyjnych, w tym ram portalowych, zamieszczono w uzupeniajcej publikacji zatytuowanej Jednokondygnacyjne konstrukcje stalowe. Cz 2: Projekt koncepcyjny[2]
4-1
1.2
Projektowanie wspomagane komputerowo

Chocia analiz ram portalowych i weryfikacj elementw konstrukcyjnych mona przeprowadzi rcznie, zaleca si uycie oprogramowania w celu uzyskania wikszej wydajnoci konstrukcyjnej. Specjalistyczne oprogramowanie suce do projektowania ram portalowych jest powszechnie dostpne. Jego moliwoci to: wykonywanie analizy sprysto-plastycznej, uwzgldnianie efektw drugiego rzdu, wykonywanie weryfikacji elementw konstrukcyjnych, wykonywanie weryfikacji pocze. Opracowanie projektu ramy portalowej wymaga na og uwzgldnienia kilku rnych kombinacji obcie. Oprogramowanie weryfikujce elementy konstrukcyjne przy wszystkich kombinacjach obcie znacznie skraca proces projektowania. Chocia projektowanie rczne moe by przydatne do wstpnego dobierania wymiarw elementw konstrukcyjnych i dogbne zrozumienie procesu projektowania jest konieczne, zaleca si wykorzystanie specjalistycznego oprogramowania.
4-2
EFEKTY DRUGIEGO RZDU W RAMACH PORTALOWYCH

Zachowanie ramy
Kontrole wytrzymaociowe jakiejkolwiek konstrukcji s zasadne tylko wtedy, gdy globalna analiza zapewnia dobr reprezentacj zachowania rzeczywistej konstrukcji. Rama pod wpywem obcienia ugina si jej ksztat pod obcieniem rni si od ksztatu niezdeformowanego. Ugicie sprawia, e obcienia osiowe w elementach konstrukcyjnych dziaaj wzdu innych linii ni przyjmowane w analizie, jak pokazano wykrelnie na rysunku 2.1 i rysunku 2.2. W przypadku niewielkich ugi, nastpstwa s bardzo mae i analiza pierwszego rzdu (z pominiciem ugicia ksztatu) jest wystarczajco dokadna. Jednake jeli ugicia s takiej wielkoci, e wpyw obcienia osiowego na ugity ksztat jest wystarczajco duy, aby wywoa znaczne momenty dodatkowe i dalsze ugicie, uznaje si, e rama jest wraliwa na efekty drugiego rzdu. Efekty drugiego rzdu, zwane te efektami P-delta, mog by wystarczajce do zmniejszenia nonoci ramy. Te efekty drugiego rzdu s efektami geometrycznymi i nie naley ich myli z nieliniowym zachowaniem si materiaw. Jak pokazano na na rysunku 2.1, istniej dwie kategorie efektw drugiego rzdu: Efekty ugicia na dugoci elementw konstrukcyjnych, zwane zwykle efektami P- (P-mae delta). Efekty przemieszczenia miejsc przecicia si elementw konstrukcyjnych, zwane zwykle efektami P- (P-due delta).
2 1 2 3 3
2.1
Rysunek 2.1 Ugicie asymetryczne lub przechyowe
4-3
Rysunek 2.2 Ugicie symetryczne
Praktycznym nastpstwem efektw P- oraz P-- jest redukcja sztywnoci ram i ich elementw poniej wartoci obliczonych za pomoc analizy pierwszego rzdu. Portale jednokondygnacyjne s wraliwe na wpyw si ciskania osiowego w ryglach i supach. Wielko tych si osiowych jest zazwyczaj rzdu 10% wielkoci obcie krytycznych przy wyboczeniu sprystym rygli i supw. Na tym poziomie zmniejszenie sztywnoci efektywnej zaczyna by wane.
2.2
Efekty drugiego rzdu

Efekty drugiego rzdu zwikszaj nie tylko ugicia, ale take momenty i siy ponad wartoci obliczone za pomoc analizy pierwszego rzdu. Analiza drugiego rzdu to termin uywany do okrelania metod analitycznych, w ktrych wpyw zwikszajcego si ugicia wywoanego zwikszajcym si obcieniem jest uwzgldniany jawnie w rozwizaniu, tak e wyniki zawieraj efekty P- i P- opisane w rozdziale 2.1. Wyniki te rni si od wynikw analizy pierwszego rzdu o warto zalen od wielkoci efektw P- i P-. Wpyw zdeformowanej geometrii ocenia si w EN 1993-1-1 poprzez obliczenie wspczynnika cr okrelonego jako:
cr =
Fcr FEd
gdzie: Fcr FEd to wektor sprystego obcienia krytycznego dla niestatecznoci globalnej bazujcy na pocztkowych sztywnociach sprystych to wektor obcienia obliczeniowego konstrukcji.
Efekty drugiego rzdu mog by pominite w analizie pierwszego rzdu, jeli rama jest wystarczajco sztywna. Zgodnie z 5.2.1 (3) efekty drugiego rzdu mog by pominite, gdy: w przypadku analizy sprystej: cr 10 w przypadku analizie plastycznej: cr 15
4-4
Cz 4: Projekt wykonawczy ram portalowych Wspczynnik cr mona wyznaczy przy uyciu oprogramowania lub (w okrelonych granicach), korzystajc z wzoru 5.2 z normy EN 1993-1-1. Gdy rama nie mieci si w tych granicach, do obliczenia przyblionej wartoci wspczynnika cr mona wykorzysta wyraenie alternatywne. Szczegy podano w punkcie 3.3. Gdy efekty drugiego rzdu s znaczce, moliwe s dwie opcje: cisa analiza drugiego rzdu (tj. w praktyce przy wykorzystaniu odpowiedniego oprogramowania do analizy drugiego rzdu) Przybliona analiza drugiego rzdu (tj. obliczenia wykonywane rcznie za pomoc analizy pierwszego rzdu, z uwzgldnieniem odpowiedniej poprawki na efekty drugiego rzdu). W przypadku drugiej z wymienionych metod, znanej take jako zmodyfikowana analiza pierwszego rzdu, wywierane oddziaywania s wzmacniane, aby uwzgldni efekty drugiego rzdu podczas wykonywania oblicze pierwszego rzdu. Metod t opisano w punkcie 3.3.
2.3
Podsumowanie zagadnie projektowych

Efekty drugiego rzdu wystpuj w caoci ramy (P- ) oraz w poszczeglnych elementach (P-). Efekty drugiego rzdu kwantyfikuje si przy pomocy wspczynnika cr. W przypadku ram portalowych podana w 5.2.1(4) normy EN 1993-1-1 zaleno umoliwiajca obliczenie wspczynnika cr moe by wykorzystywana w pewnych granicach. Poza granicami okrelonymi w normie naley wykona alternatywne obliczenie, jak opisano w Zaczniku B. Efekty drugiego rzdu mog by znaczce w rzeczywistych ramach portalowych. Efekty drugiego rzdu mog by uwzgldniane za pomoc cisej analizy drugiego rzdu z wykorzystaniem oprogramowania lub przy wykorzystaniu analizy pierwszego rzdu zmodyfikowanej wspczynnikiem wzmocnienia oddziaywa.
4-5
3
3.1
STAN GRANICZNY NONOCI

Oglne
Metody analizy ramy w stanie granicznym nonoci dziel si zasadniczo na dwa rodzaje analiz spryst (patrz punkt 3.2.2) oraz analiz plastyczn (patrz punkt 3.2.3). Ta ostatnia obejmuje zarwno analiz sztywno-plastyczn, jak i sprysto-plastyczn. Kluczem do ekonomicznoci wikszoci ram portalowych jest tworzenie przegubw i punktw momentu maksymalnego oraz zwizana z tym redystrybucja momentu wok ramy, waciwe dla analizy plastycznej. Odcia to obszary bardzo naprone i pozwala na peniejsz mobilizacj niewystarczajco wykorzystywanych czci ramy. Obroty w przegubach plastycznych wystpuj w przekrojach, w ktrych moment zginajcy osiga moment plastyczny lub nono przy poziomach obcienia niszych od penego obcienia w stanie granicznym nonoci. Wykres wyidealizowanego plastycznego momentu zginajcego symetrycznej ramy portalowej poddanej symetrycznym obcieniom pionowym pokazano na rysunku 3.1. Pokazano na nim pooenie przegubw plastycznych w przypadku mechanizmu zniszczenia plastycznego. Pierwszy powstajcy przegub jest zwykle przylegy do skosu (w tym przypadku uwidoczniony na supie). W zalenoci od proporcji ramy portalowej kolejne przeguby tworz si tu pod wierzchokiem, w punkcie maksymalnego momentu uginajcego. Rama portalowa z podstawami podpartymi przegubowo jest jednokrotnie niewyznaczalna. Zatem do utworzenia mechanizmu potrzebne s dwa przeguby. Cztery przeguby pokazane na rysunku 3.1 powstaj tylko z powodu symetrii. W praktyce, ze wzgldu na zmienno wytrzymaoci materiau i rozmiaru ksztatownika, mechanizm zostanie utworzony w wyniku uformowania si tylko jednego przegubu wierzchokowego i jednego przegubu naronego. Poniewa nie wiadomo, ktre przeguby powstan w rzeczywistej konstrukcji, przyjmuje si ukad symetryczny, a pooenia przegubw z kadej strony konstrukcji s utwierdzone.
4-6
1 1 1
Pooenie przegubw plastycznych
Rysunek 3.1 Wykres momentu zginajcego wynikajcy z analizy plastycznej symetrycznej ramy portalowej poddanej symetrycznemu obcieniu pionowemu
Wikszo kombinacji obcie jest asymetryczna ze wzgldu na fakt, e obejmuj one rwnowane siy poziome (EHF; patrz punkt 3.2) lub obcienia wiatrem. Typowy wykres obcie i wykres momentu zginajcego pokazano na rysunku 3.2. Zarwno wiatr, jak i siy EHF mog dziaa w kadym kierunku (z dwch), co oznacza, e pooenia przegubw z kadej strony ramy musz by utwierdzone.
1 1
Pooenie przegubw plastycznych
Rysunek 3.2 Wykres momentu zginajcego wynikajcy z analizy plastycznej symetrycznej ramy portalowej poddanej asymetrycznemu obcieniu
Typowy wykres momentu zginajcego wynikajcy z analizy sprystej ramy z podstawami podpartymi przegubowo pokazano na rysunku 3.3. W tym przypadku moment maksymalny (w naroach) jest wikszy ni obliczony podczas analizy plastycznej. Zarwno sup, jak i skos naley zaprojektowa z uwzgldnieniem tych wikszych momentw zginajcych. Skos mona wyduy do okoo 15% rozpitoci, aby dostosowa go do wikszego momentu zginajcego.
4-7
Rysunek 3.3 Wykres momentu zginajcego wynikajcy z analizy sprystej symetrycznej ramy portalowej poddanej obcieniu symetrycznemu (skos na 10% rozpitoci oznaczono lini cig, skos na 15% rozpitoci oznaczono lini kropkowan)
3.2
Imperfekcje
Imperfekcje ramy omwiono w 5.3.2 normy EN 1993-1-1. Imperfekcje ramy trzeba na og modelowa. Rama moe by modelowana w odchyleniu od pionu, lub ewentualnie mona przyoy do ramy ukad rwnowanych si poziomych (EHF), aby uwzgldni imperfekcje. Jako prostsze rozwizanie zaleca si wykorzystanie si EHF.
3.2.1
Rwnowane siy poziome Wykorzystanie rwnowanych si poziomych (EHF) w celu uwzgldnienia efektw wstpnych imperfekcji przechyowych dopuszczono w 5.3.2(7). Imperfekcje wstpne wyraono za pomoc zalenoci 5.5, gdzie imperfekcj wstpn (wskazan jako odchylenie od pionu) okrelono jako:
= 0 h m
gdzie:
0
h =
to warto podstawowa: 0 = 1/200

2 h but 2 h 1, 0 3
to wysoko konstrukcji w metrach

1 m
m = 0, 51 +
to liczba supw w rzdzie w przypadku portalu: liczba supw w pojedynczej ramie.
W przypadku jednonawowych ram portalowych h to wysoko supa, a m = 2. Zachowawcze ustalenie to h = m = 1,0.
4-8
Cz 4: Projekt wykonawczy ram portalowych Siy EHF mona obliczy jako imperfekcj pomnoon przez reakcj pionow przy podstawie supa (cznie z obcieniami wywieranymi przez dwignice, w stosownym przypadku). Siy EHF s przyoone poziomo, w tym samym kierunku, na szczycie kadego supa. Wedug 5.3.2(4) imperfekcje przechyowe mog zosta pominite, gdy HEd 0,15 VEd. Zaleca si sprawdzi to zagodzenie, porwnujc cakowit reakcj poziom netto przy podstawie z cakowit reakcj pionow netto. W wielu przypadkach wzr podany w 5.3.2(4) oznacza, e siy EHF nie s wymagane w kombinacjach oddziaywa zawierajcych oddziaywania wiatru. Jednake siy EHF musz by uwzgldniane w kombinacjach zoonych wycznie z oddziaywa grawitacyjnych. 3.2.2 Analiza sprysta Analiza sprysta to najbardziej powszechna metoda analizy konstrukcji oglnych, ktrej wynikiem s jednak zazwyczaj mniej ekonomiczne konstrukcje portalowe ni w przypadku analizy plastycznej. Norma EN 1993-1-1 pozwala na wykorzystanie nonoci plastycznej przekroju poprzecznego z wynikami analizy sprystej, pod warunkiem, e przekrj jest klasy 1 lub 2. Dodatkowo dopuszcza si 15% redystrybucj momentu, zgodnie z 5.4.1.4(B) normy EN 1993-1-1. Konstruktorw mniej zaznajomionych z projektowaniem konstrukcji stalowych moe zaskoczy wykorzystywanie plastycznego momentu granicznego i redystrybucji momentu w poczeniu z analiz spryst. Naley jednak zauway, e w praktyce: Ze wzgldu na naprenia szcztkowe, imperfekcje elementw konstrukcyjnych, rzeczywiste bezwadnoci rne od przyjmowanych, rzeczywist sztywno pocze inn od przyjmowanej oraz brak dopasowania pocze, rzeczywisty rozkad momentw w kadej ramie prawdopodobnie znacznie rni si od rozkadu przewidzianego przez analiz spryst. Przekroje klasy 1 i 2 maj pewn zdolno obrotu plastycznego do czasu, a nastpi znaczne zmniejszenie nonoci ze wzgldu na miejscowe wyboczenie. Uzasadnia to redystrybucj 15% momentw z momentw nominalnych okrelonych na podstawie analizy sprystej. Wyniki analizy sprystej naley zatem uznawa jedynie za do realistyczny ukad si wewntrznych bdcych w rwnowadze z przyoonymi obcieniami. W ryglu portalu ze skosem do 15% momentu zginajcego na ostrym kocu skosu mona podda redystrybucji, jeli moment zginajcy przekroczy nono plastyczn rygla oraz momenty i siy wynikajce z redystrybucji mog by przenoszone przez reszt ramy. Ewentualnie, jeli moment w rodku rozpitoci portalu przekroczy nono plastyczn rygla, moment ten moe by zredukowany w wyniku redystrybucji o warto do 15%, pod warunkiem, e reszta konstrukcji jest w stanie przenie momenty i siy wynikajce z redystrybucji.
4-9
Cz 4: Projekt wykonawczy ram portalowych Jeli analiza sprysta wykazuje, e moment zginajcy przekracza w konkretnym miejscu plastyczny moment graniczny, momentem minimalnym w tym punkcie po redystrybucji powinien by plastyczny moment graniczny. Uznaje si, e w tym miejscu moe powsta przegub plastyczny. Redukcja poniej nonoci plastycznej byaby posuniciem nielogicznym, a jej wynikiem mogyby by niebezpieczne zaoenia podczas obliczania nonoci elementw konstrukcyjnych na wyboczenie. 3.2.3 Analiza plastyczna Na terenie Europy kontynentalnej nie uywa si zbyt czsto analizy plastycznej, mimo, e jest ona dobrze wyprbowan metod analizy. Jednak w Wielkiej Brytanii analiza plastyczna wykorzystywana jest od 40 lat i obecnie wykorzystuje si j w ponad 90% konstrukcji portalowych. Tradycyjnie podczas analizy plastycznej wykorzystywano rczne metody oblicze (tak zwan metod graficzn, metod pracy wirtualnej itp.). Te metody rczne nie zostay omwione w niniejszej publikacji, poniewa analiza plastyczna przeprowadzana jest zazwyczaj przy uyciu oprogramowania wykorzystujcego przez wikszo czasu model sprysto-idealnie plastyczny. Zasad tej metody pokazano na rysunku 3.4 i rysunku 3.5.
M
1 2 Mp My 1 3 2
1 2 3 Zachowanie rzeczywiste Model sprysto-idealnie plastyczny Zachowanie podczas odciania
Rysunek 3.4 Zachowanie moment-obrt oraz model sprysto-idealnie plastyczny dla przekroju klasy 1
4 - 10
HEd,VEd (7)
3 6 2
VEd
HEd
(4)
1 2 3 4
Odpowied sprysta Powstaje pierwszy przegub Powstaje drugi przegub Przemieszczenie poziome
5 6 7
Zachowanie rzeczywiste Model sprysto-idealnie plastyczny Zwikszanie obcienia pionowego oraz (proporcjonalnie) poziomego
Rysunek 3.5 Prosty model ramy portalowej poddanej zwikszajcemu si obcieniu pionowemu i poziomemu, ze zniszczeniem zarzdzanym przez mechanizm przechyu
W modelu sprysto-idealnie plastycznym rysunku 3.4 zakada si, e elementy konstrukcyjne ulegaj odksztaceniu jako elementy liniowo-spryste do chwili, w ktrej przyoony moment osiga warto penego momentu plastycznego Mp. Zakada si, e pniejsze zachowanie jest idealnie plastyczne bez umocnienia odksztaceniowego. W analizie sprysto-idealnie plastycznej obcienie zwikszane jest maymi przyrostami, a przeguby umieszczane s w modelu analitycznym w kadym przekroju osigajcym peny moment plastyczny Mp, jak pokazano na rysunku 3.6. W przypadku wykorzystywania odpowiedniego oprogramowania powinno by moliwe przewidywanie przegubw, ktre powstaj, obracaj si, a nastpnie s odciane lub nawet obracaj si w odwrotnym kierunku. Mechanizmem kocowym bdzie rzeczywisty mechanizm zniszczenia, identyczny z mechanizmem przy najniszym wspczynniku obcienia, ktry mona wyznaczy przy uyciu metody sztywno-plastycznej.
4 - 11
Cz 4: Projekt wykonawczy ram portalowych Metoda sprysto-idealnie plastyczna ma nastpujce zalety: Zidentyfikowany jest rzeczywisty mechanizm zniszczenia. Zidentyfikowane s wszystkie przeguby plastyczne, cznie z tymi, ktre mog powsta, a nastpnie zosta odcione. Takie przeguby przejciowe nie wystpuj w kocowym mechanizmie zniszczenia, ale mimo to wymagaj utwierdzenia. Mona zidentyfikowa przeguby powstajce przy obcieniach wikszych ni stan graniczny nonoci (ULS). Takie przeguby nie wymagaj utwierdzenia, poniewa konstrukcja moe ju przenosi obcienia ULS. Moe to prowadzi do oszczdnoci w przypadku konstrukcji, w ktrych nono elementw konstrukcyjnych jest wiksza ni wymagana, co zdarza si, gdy projekt oparty jest na ugiciach lub gdy wykorzystywane s zbyt due rozmiary ksztatownikw. Mona utworzy rzeczywisty wykres momentw zginajcych w chwili zniszczenia lub w dowolnej fazie przed zniszczeniem. 3.2.4 Analiza sprysta a analiza plastyczna Zgodnie z rozwaaniami przedstawionymi w punkcie 3.1, analiza plastyczna prowadzi zazwyczaj do powstania bardziej ekonomicznych konstrukcji, poniewa redystrybucja plastyczna sprawia, e mniejsze elementy konstrukcyjne mog przenosi te same obcienia. W przypadku ram poddanych analizie plastycznej dugoci skosu wynosz zwykle okoo 10% rozpitoci. Tam gdzie projekt zaley od ugi (stanu granicznego uytkowalnoci, SLS), zastosowanie analizy plastycznej do stanu granicznego nonoci (ULS) nie ma uzasadnienia. Jeli zastosuje si sztywniejsze ksztatowniki w celu kontroli ugi, jest cakiem moliwe, e nie powstan adne przeguby plastyczne i rama pozostanie sprysta w stanie granicznym nonoci (ULS). Oszczdnoci uzyskane dziki analizie plastycznej zale take od ukadu stajcego, poniewa redystrybucja plastyczna nakada dodatkowe wymagania dotyczce utwierdzenia elementw konstrukcyjnych, co omwiono w punkcie 6.3. Oglna opacalno ramy moe zatem zalee od atwoci jej utwierdzenia. Analiz plastyczn naley rozway tylko wtedy, gdy dostpne jest oprogramowanie komercyjne. Bardziej zaawansowane pakiety oprogramowania komputerowego wykonuj bezporednio analiz sprysto-plastyczn drugiego rzdu (P-), co znacznie upraszcza cay proces projektowania. Dua dostpno oprogramowania do projektowania sprysto-plastycznego uatwia zastosowanie penej analizy plastycznej. Wynikowe ograniczenie do przekrojw klasy 1 wymaganych w potencjalnych miejscach powstawania przegubw nie jest istotne.
4 - 12
(a)
Powstaje pierwszy przegub
(b)
Obcienie wzrasta rygiel zblia si do granicy plastycznoci (c)
Obcienie wzrasta, tworzy si drugi przegub i mechanizm prowadzi do zniszczenia 1 (d) Plastyczny moment graniczny
Rysunek 3.6 Sprysto-idealnie plastyczna metoda analizy przedstawiajca stan ramy przy proporcjonalnym zwikszaniu obcienia poziomego i pionowego (a) cakowicie sprysty; (b) przegub plastyczny przy naroach;(c) rygle zbliajce si do granicy plastycznoci; (d) przegub plastyczny w ryglu
Uznaje si, e pewna redystrybucja momentw jest moliwa nawet przy korzystaniu z projektowania sprystego. W 5.4.1.4(B) normy EN 1993-1-1 zezwala si na 15% redystrybucj, co omwiono w punkcie 3.2.2, cho jest to rzadko stosowane w praktyce. Tam, gdzie dopuszcza si skosy o dugoci 15% rozpitoci i gdzie boczne obcienie jest niewielkie, wykres sprystego momentu zginajcego jest prawie taki sam, jak wykres momentu zginajcego dla zniszczenia plastycznego. Jak pokazano na rysunku 3.3, maksymalny moment przeginajcy na kocu skosu jest podobny do maksymalnego momentu uginajcego w ryglu. W takich przypadkach analiza sprysta moe zapewni rwnowane rozwizanie wzgldem ramy analizowanej plastycznie.
4 - 13
3.3
Analiza pierwszego i drugiego rzdu

W przypadku zarwno analizy plastycznej, jak i analizy sprystej ram, wybr analizy pierwszego lub drugiego rzdu moe zalee od elastycznoci ramy w paszczynie, mierzonej wspczynnikiem cr (patrz punkt 3.3.1). W praktyce wybr pomidzy analiz pierwszego i drugiego rzdu zaley take od dostpnoci oprogramowania. Nawet w przypadku, gdy rama portalowa jest wystarczajco sztywna, aby efekty drugiego rzdu byy dostatecznie mae, by mona byo je zignorowa, wykorzystanie oprogramowania do przeprowadzania analizy drugiego rzdu moe by wygodniejszym rozwizaniem. Gdy analiza drugiego rzdu jest wymagana, ale jest niedostpna, przydatne podczas oblicze mog by zmodyfikowane metody pierwszego rzdu. Zmodyfikowana metoda pierwszego rzdu rni si nieco w przypadku analizy sprystej i plastycznej, co opisano w punktach 3.3.2 i 3.3.3. W analizie sprystej wzmocnione s oddziaywania poziome, natomiast w analizie plastycznej wzmocnione s wszystkie oddziaywania.
3.3.1
Wspczynnik cr Zaleno 5.2 z 5.2.1(4)B normy EN 1993-1-1 okrela wspczynnik cr jako:

H h = Ed V Ed H,Ed
cr
Uwagi 1B oraz 2B do tego paragrafu ograniczaj zastosowanie zalenoci 5.2 do dachw z pytkim spadkiem i do sytuacji, gdy sia osiowa w ryglu nie jest znaczca. Zatem: spadek dachu uznaje si za pytki, gdy nie przekracza on 26 si osiow w ryglu mona uzna za znaczc, gdy 0, 3
Af y N Ed
Dogodny sposb wyraenia ograniczenia siy osiowej to: sia osiowa nie jest znaczca, gdy: N Ed 0,09 N cr Gdzie Ncr to obcienie krytyczne przy wyboczeniu sprystym caej rozpitoci pary rygli, tj. N cr = L
2 EI L2
to dugo rozwinita pary rygli od supa do supa, przyjmowana jako rozpito/Cos ( to spadek dachu)
Jeli te ograniczenia s spenione, wwczas mona wykorzysta zaleno 5.2 do obliczenia wspczynnika cr. W wikszoci rzeczywistych ram portalowych obcienie osiowe w ryglu jest znaczce i zaleno 5.2 nie moe by wykorzystywana. Gdy sia osiowa w ryglu jest znaczca, mona wykorzysta podan w zaczniku B alternatywn, przyblion metod obliczania miary statecznoci ramy, okrelanej jako cr,est. W wielu przypadkach wynik bdzie zachowawczy. Dokadne wartoci wspczynnika cr mona uzyska przy uyciu oprogramowania. 4 - 14
Cz 4: Projekt wykonawczy ram portalowych 3.3.2 Zmodyfikowane obliczenia pierwszego rzdu na potrzeby sprystej analizy ramy Metoda wzmocnionego momentu przechyowego to najprostsza metoda uwzgldnienia efektw drugiego rzdu w sprystej analizie konstrukcji; jej zaoenia podano w 5.2.2(5B) normy EN 1993-1-1. Najpierw przeprowadza si liniow analiz spryst pierwszego rzdu; nastpnie zwiksza si wszystkie obcienia poziome za pomoc wspczynnika wzmocnienia, aby uwzgldni efekty drugiego rzdu. Obcienia poziome obejmuj obcienia przyoone zewntrznie, takie jak obcienia wiatrem, oraz rwnowane siy poziome wykorzystywane w celu uwzgldnienia imperfekcji ramy; zarwno jedne, jak i drugie s wzmacniane. Pod warunkiem, e cr 3,0 wspczynnik wzmocnienia wynosi:
1 11 cr
Jeli obcienie osiowe w ryglu jest znaczce, w wspczynnik cr,est obliczono zgodnie z Zacznikiem B, wspczynnik wzmocnienia wynosi:
1 1 1 cr, est
Jeli cr lub cr,est wynosi mniej ni 3,0 naley uy oprogramowania do oblicze drugiego rzdu. 3.3.3 Zmodyfikowane obliczenia pierwszego rzdu na potrzeby plastycznej analizy ramy
Filozofia projektowania
W przypadku braku oprogramowania do analizy sprysto-plastycznej drugiego rzdu, filozofi projektowania jest uzyskanie obcie, ktre s wzmacniane w celu uwzgldnienia skutkw zdeformowanej geometrii (efekty drugiego rzdu). Przyoenie tych wzmocnionych obcie w analizie pierwszego rzdu pozwala uzyska momenty zginajce, siy osiowe i siy cinajce, ktre w przyblieniu uwzgldniaj efekty drugiego rzdu. Wzmocnienie oblicza si za pomoc metody znanej take jako metoda Merchanta-Rankine'a. Ze wzgldu na fakt, e w analizie plastycznej przeguby plastyczne ograniczaj momenty przenoszone przez ram, wzmacniane s wszystkie oddziaywania uwzgldniane w analizie pierwszego rzdu (tj. wszystkie oddziaywania, a nie tylko siy poziome zwizane z wiatrem i imperfekcjami). W metodzie Merchanta-Rankine'a ramy dzielone s na dwie kategorie: Kategoria A: ramy regularne, symetryczne i jednospadowe Kategoria B: ramy, ktre nie nale do kategorii A, z wyczeniem portali ze cigami.
4 - 15
Cz 4: Projekt wykonawczy ram portalowych W przypadku kadej z tych dwch kategorii ram naley zastosowa inny wspczynnik wzmocnienia w odniesieniu do oddziaywa. Metoda MerchantaRankine'a zostaa zweryfikowana w przypadku ram speniajcych nastpujce kryteria: 1. Ramy, w ktrych
L 8 dla kadej rozpitoci h
2. Ramy, w ktrych cr 3 gdzie: L h to rozpito ramy (patrz rysunek 3.7) to wysoko niszego supa na jednym z dwch kocw analizowanego przsa (patrz rysunek 3.7) to wspczynnik obcienia krytycznego przy wyboczeniu sprystym
cr
Jeli obcienie osiowe w ryglu jest znaczce (patrz punkt 3.3.1), wspczynnik cr,est naley obliczy wedug Zacznika B. Inne ramy naley zaprojektowa przy uyciu oprogramowania do analizy sprysto-plastycznej drugiego rzdu.
Wspczynniki wzmocnienia
Kategoria A: Regularne, symetryczne i prawie symetryczne ramy dwuspadowe i jednospadowe (patrz rysunek 3.7). Do ram regularnych, symetrycznych i jednospadowych zalicza si ramy jednonawowe i wielonawowe, ktre charakteryzuje niewielka rnica wysokoci (h) i rozpitoci (L) pomidzy rnymi przsami; za wystarczajco niewielkie mona uzna rnice wysokoci i rozpitoci rzdu 10%. W tradycyjnym przemysowym zastosowaniu tego rozwizania w przypadku takich ram moe by wykorzystywana analiza pierwszego rzdu, jeli wszystkie wywierane oddziaywania s zwikszane za pomoc wspczynnika
1 1 w sytuacji, gdy sia osiowa , lub wspczynnika 11 1 1 cr, est cr
w ryglu jest znaczca.
4 - 16
3 1 2 3 Rama jednospadowa Rama jednonawowa Rama wielonawowa
Rysunek 3.7 Przykady ram kategorii A
Kategoria B: Ramy, ktre nie nale do kategorii A (patrz rysunek 3.8), z wyczeniem portali ze cigami. W przypadku ram nienalecych do kategorii A mona przeprowadzi analiz pierwszego rzdu, jeli wszystkie przyoone obcienia zostan zwikszone za pomoc wspczynnika:
1,1 1 1 cr , lub wspczynnika
1,1 1 1 cr, est w sytuacji, gdy sia osiowa w ryglu
jest znaczca.
L1
L 2 (>> L 1)
1 2 3
3 Rama asymetryczna Rama na terenie pochyym Rama wielonawowa z nierwnymi przsami
Rysunek 3.8 Przykady ram kategorii B
4 - 17
3.4
Sztywno podstaw
Analiza powinna uwzgldnia sztywno obrotow podstaw. Zalecane jest stosowanie si do nastpujcych prostych regu zawartych w niniejszym rozdziale. Zalecenia te mog nie by akceptowane w niektrych krajach; wwczas naley sign do odnonego Zacznika krajowego lub skonsultowa si z lokalnymi organami nadzorczymi. Wane jest, aby odrnia nono podstawy supa od sztywnoci podstawy supa. Nono podstawy supa dotyczy wycznie oblicze sprysto-plastycznych lub sztywno-plastycznych nonoci ramy, a nie ugi. Sztywno podstawy supa dotyczy analizy sprysto-plastycznej lub sprystej ramy wzgldem zarwno nonoci, jak i ugicia. Jeli w projektowaniu opartym o stan graniczny nonoci (ULS) zakada si okrelon sztywno podstawy, szczegy dotyczce podstawy i fundamenty naley tak zaprojektowa, aby miay wystarczajc nono pozwalajc im wytrzyma obliczone momenty i siy. W wielu programach komputerowych do analizy oglnej te sztywnoci podstawy modeluje si bardzo wygodnie poprzez wprowadzenie fikcyjnego elementu konstrukcyjnego, jak pokazano na rysunku 3.9.
0.75 h
Rysunek 3.9 Fikcyjny element konstrukcyjny sucy do modelowania nominalnie sztywnej podstawy supa
Naley zauway, e reakcja na podpartym przegubowo kocu fikcyjnego elementu konstrukcyjnego wpywa na reakcj przy podstawie supa. Musi to zosta skorygowane, poprzez przyjcie reakcji podstawy rwnej sile osiowej w supie, co rwna si sumie reakcji przy podstawie i na podpartym przegubowo kocu fikcyjnego elementu konstrukcyjnego.
4 - 18
3.4.1
Podstawy podparte przegubowo i wahaczowo W miejscach, w ktrych wykorzystywana jest podpora przegubowa lub wahaczowa, jak pokazano na rysunku 3.10, sztywno obrotowa wynosi zero. Wykorzystywanie takich podstaw jest rzadko uzasadnione w praktyce. Tam, gdzie s one stosowane, naley gboko to przemyle, aby zapewni przenoszenie si cinajcych na fundament oraz tymczasow stateczno supa podczas montau.
Rysunek 3.10 Przykady podstaw supw o zerowej sztywnoci
3.4.2
Nominalnie sztywne podstawy supw Jeli sup jest sztywno poczony z odpowiednim fundamentem, naley zastosowa si do nastpujcych zalece:
Globalna analiza sprysta:
W przypadku oblicze stanu granicznego nonoci sztywno podstawy mona przyj jako rwn sztywnoci supa. W przypadku oblicze stanu granicznego uytkowalnoci podstaw mona traktowa jak sztywn, aby wyznaczy ugicia pod obcieniami zwizanymi z uytkowalnoci.
Globalna analiza plastyczna:
Mona przyj dowoln nono podstawy przy zginaniu z przedziau od zera do nonoci supa przy zginaniu plastycznym pod warunkiem, e fundament zaprojektowano w taki sposb, aby wytrzyma moment rwny tej przyjtej nonoci przy zginaniu oraz siy otrzymane w wyniku analizy.
Globalna analiza sprysto-plastyczna:
Przyjta sztywno podstawy musi by zgodna z przyjt nonoci podstawy przy zginaniu, ale nie powinna przekracza sztywnoci supa. 3.4.3 Nominalnie psztywne podstawy supw W globalnej analizie sprystej mona przyj nominaln sztywno podstawy o wartoci do 20% sztywnoci supa, pod warunkiem, e fundament zaprojektowano z uwzgldnieniem momentw i si otrzymanych w wyniku tej analizy.
4 - 19
Cz 4: Projekt wykonawczy ram portalowych 3.4.4 Podstawy nominalnie przegubowe W przypadku, gdy sup poczony jest nominalnie przegubowo z fundamentem zaprojektowanym przy zaoeniu, e moment podstawy wynosi zero, podczas wykorzystywania globalnej analizy sprystej, zastosowanej do obliczenia pozostaych momentw i si dziaajcych na ram pod obcieniem w stanie granicznym nonoci, naley przyj, e podstawa jest przegubowa. Mona przyj, e sztywno podstawy jest rwna nastpujcemu odsetkowi sztywnoci supa: 10% podczas obliczania wspczynnika cr lub cr,est 20% podczas obliczania ugi pod obcieniami zwizanymi z uytkowalnoci Stosunkowo cienkie blachy podstaw supw z czterema rubami poza profilem ksztatownika supa s uwaane w niektrych krajach za nominalnie przegubowe, jeeli maj wystarczajc zdolno do odksztace, chocia w rzeczywistoci zachowuj si jak poczenia psztywne. Takie podstawy maj dodatkow praktyczn zalet, e zapewniaj wystarczajc sztywno podstawy, aby sup mg by podczas montau supem wolno stojcym i aby jego wyrwnanie byo uatwione.
3.5

Analiza stanu granicznego nonoci: moe by przeprowadzona przy uyciu analizy sprystej lub plastycznej, powinna uwzgldnia efekty drugiego rzdu (P-), gdy wspczynnik cr lub cr,est jest mniejszy ni 10 (analiza sprysta) lub 15 (analiza plastyczna), jeli to konieczne, efekty drugiego rzdu mona uwzgldni bezporednio (za pomoc analizy drugiego rzdu) lub przy wykorzystaniu analizy pierwszego rzdu zmodyfikowanej wspczynnikiem wzmocnienia. W przypadku wikszoci konstrukcji, najwiksze oszczdnoci (oraz atwo analizy i projektowania) uzyskuje si przy uyciu oprogramowania, ktre: opiera si na modelu sprysto-idealnie plastycznym i zachowaniu moment-obrt, uwzgldnia bezporednio efekty drugiego rzdu (P-). W tabeli 3.1. przedstawiono podsumowanie oceny wraliwoci na efekty drugiego rzdu oraz wzmocnienie majce na celu uwzgldnienie efektw drugiego rzdu.
4 - 20

Tabela 3.1 Efekty drugiego rzdu: ocena i wspczynniki wzmocnienia
Ograniczenia Miara wraliwoci na efekty drugiego rzdu niewielki kt pochylenia dachu oraz nieznaczca sia osiowej w ryglu duy kt pochylenia dachu oraz znaczca sia osiowa w ryglu Ramy regularne Analiza sprysta Analiza plastyczna
cr
cr
cr,est
cr,est
Wspczynnik wzmocnienia majcy na celu uwzgldnienie efektw drugiego rzdu
1 1 1 lub cr 1 11 cr,est
wycznie obcie poziomych
1,1 1 1 lub cr 1,1 11 cr,est
wszystkich obcie
Ramy nieregularne, jednak z wyczeniem portali ze cigami
Wspczynnik wzmocnienia zastosowany wobec:
4 - 21
4
4.1
STAN GRANICZNY UYTKOWALNOCI

Oglne
Analiz stanu granicznego uytkowalnoci (SLS) naley przeprowadzi, wykorzystujc przypadki obcie w stanie granicznym uytkowalnoci, aby upewni si, e ugicia s dopuszczalne przy obcieniach roboczych.
4.2
Wybr kryteriw ugicia

W normie EN 1993-1-1 nie ustalono adnych konkretnych limitw ugicia. Zgodnie z 7.2 normy EN 1993-1-1 i Zacznikiem A1.4 normy EN 1990 limity ugicia powinny zosta okrelone dla kadego projektu i uzgodnione z klientem. Waciwy Zacznik krajowy normy EN 1993-1-1 moe zawiera limity obowizujce w poszczeglnych krajach. Tam, gdzie okrelono limity, naley je zachowywa. W przypadku, gdy nie okrelono limitw, mona zapozna si z typowymi limitami podanymi w Zaczniku A tego dokumentu. Jeli w konstrukcji maj by zamontowane suwnice, rozstaw supw na poziomie suwnicy moe by wanym kryterium obliczeniowym. W wielu przypadkach konieczne bdzie zastosowanie ksztatownikw stalowych o sztywnoci wikszej ni wymagana do projektowania opartego o stan graniczny nonoci lub zapewnienie jakiego unieruchomienia w podstawie i fundamencie. Alternatywnym rozwizaniem jest portal ze cigiem (w przypadku, gdy trzeba wykona analiz drugiego rzdu) lub kratownica.
4.3
Analiza
Analiza SLS to zwykle analiza (sprysta) pierwszego rzdu. Konstruktor powinien upewni si, e w stanie granicznym uytkowalnoci (SLS) nie tworz si przeguby plastyczne, aby sprawdzi poprawno oblicze ugi.
4.4

Stan graniczny uytkowalnoci (SLS): Oceniany przy uyciu analizy pierwszego rzdu Stosowane s kryteria ugicia okrelone w odpowiednim Zaczniku krajowym lub uzgodnione z klientem.
4 - 22
5
5.1
NONO PRZEKROJU POPRZECZNEGO

Oglne
Norma EN 1993-1-1 zawiera wymg, aby nono przekrojw poprzecznych i nono elementw konstrukcyjnych na wyboczenie zostay sprawdzone przy pomocy odrbnych oblicze. Dodatkowego sprawdzenia wymagaj nono rodnikw na wyboczenie przy cinaniu i nono rodnikw na wyboczenie wywoane obcieniami poprzecznymi. Obliczona nono zaley od klasyfikacji przekroju poprzecznego. Nono przekroju poprzecznego omwiono w punkcie 6.2 normy EN 1993-1-1.
5.2
Klasyfikacja przekroju poprzecznego

W normie EN 1993-1-1 przekroje poprzeczne sklasyfikowane s wedug wzgldnej gruboci pasw i rodnika oraz wielkoci dziaajcych na przekrj: momentu zginajcego i ciskania osiowego. Klasyfikacj wedug smukoci elementw pasa lub rodnika podano w Tabeli 5.2. normy EN 1993-1-1. W EN 1993-1-1 omwiono przekroje poddane jedynie obcieniu osiowemu, poddane czystemu zginaniu oraz poddane oddziaywaniu bdcym kombinacj obcienia osiowego i momentu zginajcego. Klasa przekroju to najwysza z klas pasw lub rodnika. Naley zauway, e klasyfikacja przekroju zaley zarwno od geometrii przekroju poprzecznego, jak i od stosunku momentw do siy osiowej w przekroju poprzecznym. Na przykad, typowa belka dwuteowa moe by sklasyfikowana jako belka klasy 1 pod dziaaniem czystego momentu, poddana natomiast oddziaywaniu czystego obcienia osiowego moe zosta sklasyfikowana jako belka klasy 2 lub 3, a pod dziaaniem kombinacji obcie jako klasy 1, 2 lub 3, w zalenoci od stosunku siy osiowej do momentu zginajcego w rozpatrywanym przekroju poprzecznym. Klasy oznaczaj nastpujce zachowanie konstrukcyjne: Klasa 1 moe stanowi wsparcie obrotowego przegubu plastycznego bez utraty nonoci przy wyboczeniu miejscowym. Klasa 2 moe spowodowa powstanie penego momentu plastycznego, ale z ograniczon zdolnoci do obrotu zanim wyboczenie miejscowe zmniejszy nono. Klasa 3 moe spowodowa uplastycznienie we wknach skrajnych, ale wyboczenie miejscowe zapobiega powstaniu momentu plastycznego. Klasa 4 ma takie proporcje, e wyboczenie miejscowe wystpi przy napreniach niszych od pierwszego uplastycznienia.
4 - 23
5.3
Cigliwo elementw konstrukcyjnych w przypadku projektowania plastycznego

Jak okrelono w 5.6 normy EN 1993-1-1:2005, wszystkie elementy konstrukcyjne zbudowane z ksztatownikw walcowanych (a zatem jednolite, z wyjtkiem skosw) zawierajce przeguby plastyczne, ktre obracaj si przed osigniciem obcienia ULS musz mie przekrj poprzeczny klasy 1. W innych wypadkach przekrj poprzeczny moe by klasy 2. W 5.6(3) podano dodatkowe wymagania dotyczce ksztatownikw niejednolitych, tj. rygli i ich skosw. S one automatycznie spenione w momencie spenienia wymaga oglnych dotyczcych ksztatownikw jednolitych wymienionych w powyszym paragrafie, gdy skos jest wycinkiem ksztatownika rygla lub jest wycity z nieco wikszego ksztatownika walcowanego.
5.4

Klasyfikacja przekroju poprzecznego zaley od stosunku momentu do obcienia osiowego. Wszystkie krytyczne przekroje poprzeczne naley sprawdzi pod wzgldem nonoci przekroju poprzecznego, zgodnie z paragrafem 6.2 normy EN 1993-1-1. W przypadku projektowania plastycznego wszystkie przekroje zawierajce przeguby plastyczne musz by klasy 1.
4 - 24
STATECZNO ELEMENTW KONSTRUKCYJNYCH

Wprowadzenie
Naley dokona sprawdzenia elementw konstrukcyjnych pod ktem zoonych skutkw obcienia osiowego i wyboczenia. Zwykle polega to na spenieniu zalenoci 6.61 i 6.62 podanych w normie EN 1993-1-1, jak opisano w punkcie 6.2. Szczegowe wymagania dotyczce wyjtkowych sytuacji, gdy w elementach konstrukcyjnych wystpuj przeguby plastyczne, podano w normie EN 1993-1-1, jak opisano w punkcie 6.4. Wyboczenie w paszczynie to wyboczenie wzgldem osi mocnej elementu konstrukcyjnego. Jak wyjaniono w punkcie 6.1.1, rozpatrujc wyboczenie w paszczynie elementu konstrukcyjnego ramy portalowej naley pamita, e nie wystpuj tam adne utwierdzenia porednie. Wyboczenie z paszczyzny to wyboczenie wzgldem osi sabej elementu konstrukcyjnego. W ramie portalowej do zapewnienia utwierdze mona wykorzysta drugorzdn konstrukcj stalow, tym samym zwikszajc nono na wyboczenie, jak opisano w punkcie 6.3.
6.1
6.1.1
Wyboczenie elementw konstrukcyjnych w ramach portalowych

M2 4 3 N
M1 1 N
1 2,3 4
Skrzyowanie ze supem w narou Skrzyowanie z patwiami (typowe) Wierzchoek ramy
Rysunek 6.1 Schemat rygla ramy portalowej
Na rysunku 6.1 w sposb uproszczony przedstawiono kwestie, ktre naley wzi pod uwag podczas analizowania statecznoci elementu konstrukcyjnego ramy portalowej, w tym przypadku rygla znajdujcego si pomidzy naroem a wierzchokiem ramy. Naley zwrci uwag na nastpujce kwestie: Pomidzy gwnymi wzami ramy 1 i 4 nie moe by adnych porednich punktw utwierdzenia ze wzgldu na wyboczenie w paszczynie. Utwierdzenia porednie mona wprowadzi (wzy 2 i 3), aby zapobiec wyboczeniu z paszczyzny. 4 - 25
Cz 4: Projekt wykonawczy ram portalowych W rzeczywistym projekcie problem interakcji jest rozwizywany na kilka sposobw: Problem statecznoci z paszczyzny w pobliu przegubw plastycznych rozwizuje si zazwyczaj za pomoc koncepcji dugoci granicznych Lstable, Lm, Lk oraz Ls. Przyjmuje si, e s one niezalene od jakichkolwiek interakcji z efektami statecznoci w paszczynie (patrz punkt 6.4.). Problem interakcji pomidzy momentem zginajcym a obcieniem osiowym jest rozwizywany poprzez jednoczesne spenienie zalenoci 6.61 i 6.62 podanych w normie EN 1993-1-1. Zwykle dokonuje si tego poprzez przeanalizowanie najbardziej obciajcego wyniku sprawdzenia statecznoci z paszczyzny (z jakiejkolwiek czci elementu konstrukcyjnego) z odpowiednim wynikiem sprawdzenia statecznoci w paszczynie.
6.2
Nono na wyboczenie wedug EN 1993-1-1

Kwesti weryfikacji nonoci na wyboczenie elementw konstrukcyjnych poruszono w kilku paragrafach normy EN 1993-1-1. Poniej opisano paragrafy szczeglnie istotne w przypadku projektowania ram portalowych. 6.3.1 Jednolite elementy konstrukcyjne poddane ciskaniu. W tym paragrafie omwiono nono na wyboczenie rozprek i rne krzywe wyboczenia. Paragraf dotyczy gwnie wyboczenia gitnego, lecz omwiono w nim take wyboczenie skrtne i gitno-skrtne. Te ostatnie modele zniszczenia nie dotycz ksztatownikw IPE i podobnych przekrojw poprzecznych stosowanych w ramach portalowych. 6.3.2 Jednolite elementy konstrukcyjne poddane zginaniu. W tym paragrafie omwiono zwichrzenie belek. Rozkad momentw zginajcych wzdu nieutwierdzonego odcinka belki ma istotny wpyw na nono na wyboczenie. Uwzgldniono to poprzez dobr wspczynnika C1 przy obliczaniu momentu krytycznego Mcr (patrz Zacznik C). 6.3.3 Jednolite elementy konstrukcyjne poddane zginaniu i ciskaniu osiowemu. W tym paragrafie omwiono wzajemne oddziaywanie obcienia osiowego i momentu, w paszczynie i poza paszczyzn. Paragraf zawiera wymg przeprowadzenia nastpujcych sprawdze, chyba e wykorzystywana jest pena analiza drugiego rzdu, cznie ze wszystkimi imperfekcjami elementw konstrukcyjnych (P, imperfekcje skrtne i poprzeczne).
M y,Ed + M y,Ed + M z,Ed M N Ed + k yy + k yz z,Ed 1 y N Rk M y,Rk M z,Rk
(6.61)
M1
LT
M1
M1
(6.62)
M y,Ed + M y,Ed M + M z,Ed N Ed + k zy + k zz z,Ed 1 M y,Rk M z,Rk z N Rk
M1
LT
M1
M1
4 - 26
W przypadku przekrojw klasy 1, 2 i 3 oraz bisymetrycznych przekrojw klasy 4 M y, Ed = M z, Ed = 0 Pomocne jest okrelenie y
N y.Rk
M1
jako Nb,y,Rd i LT
M y,Rk
M1
jako Mb,Rd.
Mz.Ed wynosi zero, poniewa rama jest obciona jedynie w swojej paszczynie. Zatem zalenoci upraszczaj si do:
k yy M y,Ed N Ed 1,0 (z zalenoci 6.61) + N b, y,Rd M b,Rd

i
k zy M y,Ed N Ed 1,0 (z zalenoci 6.62). + N b,z,Rd M b,Rd
Wartoci kyy i kzy mona uzyska z Zacznika A lub B normy EN 1993-1-1. W Zaczniku A podano na og wysze wartoci wytrzymaoci obliczeniowej rygli i supw w ramach portalowych ni w Zaczniku B. W niektrych krajach wybr zacznika moe by okrelony w Zaczniku krajowym. W przykadzie praktycznym, bdcym czci niniejszej publikacji, przyjto wartoci wedug Zacznika B. Nonoci na wyboczenie oparte s zwykle na dugoci ukadu rygla i supa. Niektre krajowe organy nadzorcze mog dopuci stosowanie zredukowanej dugoci ukadu i wspczynnika dugoci wyboczenia. Wspczynnik dugoci wyboczenia wynosi maksymalnie 1,0 i odzwierciedla zwikszon nono na wyboczenie elementw konstrukcyjnych o pewnym stopniu unieruchomienia kocw. Dugo wyboczeniowa jest iloczynem dugoci i wspczynnika dugoci wyboczenia, i jest mniejsza ni dugo ukadu. Wynikiem zastosowania tego podejcia jest zwikszona nono przy wyboczeniu.
Paragraf 6.3.5 Zwichrzenie elementw konstrukcyjnych z przegubami plastycznymi. W tym paragrafie zawarto wskazwki dotyczce elementw konstrukcyjnych ram, ktre zostay poddane analizie plastycznej. Paragraf ten zawiera wymg utwierdzenia w miejscach wystpowania przegubw oraz wymg weryfikacji dugoci granicznych pomidzy takimi utwierdzeniami i innymi utwierdzeniami bocznymi. Obie powysze kwestie omwiono szczegowo w punkcie 6.4. 6.2.1 Wpyw momentu zmiennego Rwnomierny moment zginajcy to najbardziej obciajcy ukad obcienia podczas obliczania nonoci elementu konstrukcyjnego na zwichrzenie. Moment nierwnomierny jest mniej obciajcy. Zaczniki A i B normy EN 1993-1-1 uwzgldniaj wpyw momentu zmiennego poprzez wspczynniki Cmi,0 i CmLT itp. Te wspczynniki C wpywaj na wspczynniki kyy i kzy w zalenociach 6.61 i 6.62 wykorzystywanych podczas weryfikacji elementu konstrukcyjnego.
Chocia wartoci wspczynnikw C mona zachowawczo przyj jako 1,0, nie jest to zalecane.
4 - 27
6.3
Utwierdzenie-ograniczajce wyboczenie z paszczyzny
(a)
(b)
(c)
Rysunek 6.2 Rodzaje utwierdze ograniczajcych wyboczenie z paszczyzny
Rysunek 6.2 przedstawia trzy gwne typy utwierdze, ktre zmniejszaj wyboczenie z paszczyzny lub zapobiegaj jego powstawaniu: (a) Utwierdzenie boczne zapobiegajce ruchowi bocznemu pasa ciskanego. (b) Utwierdzenie przeciwskrtne zapobiegajce obrotowi elementu konstrukcyjnego wok osi wzdunej. (c) Porednie utwierdzenie boczne pasa rozciganego. Takie utwierdzenia s tylko w ograniczonym stopniu korzystne, ale niewtpliwie modyfikuj model wyboczenia z paszczyzny i pozwalaj zatem na zwikszenie odlegoci pomidzy utwierdzeniami przeciwskrtnymi. Jak pokazano na rysunku 6.3, w zalenoci od szczegowej realizacji praktycznej moe by zastosowany wicej ni jeden typ utwierdzenia.
4 - 28
Zastrza
Rysunek 6.3 Przykad poczenia utwierdzenia bocznego i przeciwskrtnego
Patwie przymocowane do grnego pasa rygla i szyny boczne przymocowane do zewntrznego pasa supa zapewniaj stateczno rygla na wiele sposobw:
Bezporednie utwierdzenie boczne, gdy pas zewntrzny poddawany jest ciskaniu. Porednie utwierdzenie boczne pasa rozciganego pomidzy utwierdzeniami przeciwskrtnymi, gdy pas zewntrzny poddawany jest rozciganiu. Utwierdzenie przeciwskrtne i boczne rygla w przypadku, gdy patew jest przymocowana do pasa rozciganego i wykorzystana wraz z zastrzaami rygla poczonymi z pasem ciskanym.
We wszystkich przypadkach patwie i szyny boczne powinny zosta powizane z powrotem z ukadem stajcym w paszczynie rygli (patrz rozdzia 9). W wielu krajach przyjmuje si zazwyczaj, nawet bez oblicze potwierdzajcych, e siy przenoszone s z powrotem na ukad stajcy przez membran dachu. W innych krajach konieczne jest wykonanie oblicze, lub przyjmuje si, e patwie zapewniaj utwierdzenie tylko wtedy, gdy s one wyrwnane w linii prostej z ukadem stajcym. Pooenie patwi i szyn bocznych jest wynikiem kompromisu pomidzy nonoci samych patwi a rozstawem wymaganym do utwierdzenia gwnych stalowych elementw konstrukcyjnych. Maksymalny rozstaw jest zwykle wyznaczany na podstawie w tabel obcie producenta. Moe wystpi konieczno zmniejszenia rozstawu w celu zapewnienia utwierdzenia pasa wewntrznego w strategicznych punktach wzdu rygla lub supa, dlatego te patwie rozstawione przy zmniejszonym odstpie umieszcza si zazwyczaj w strefach oddziaywania duego momentu zginajcego, na przykad w okolicy skosu naronego. Normaln praktyk jest umieszczenie jednej patwi na ostrym kracu skosu, a drugiej w pobliu wierzchoka. Odlego pomidzy nimi jest podzielona na odcinki o dugoci zwykle w przyblieniu od 1,6 do 1,8 m. Jedn patew umieszcza si czsto w okolicy blachy doczoowej rygla, oraz, w zalenoci od dugoci skosu, jedn, dwie lub wicej na dugoci do ostrego koca skosu, zwykle w rozstawie mniejszym ni na podstawowej dugoci rygla. Dodatkowe patwie mog by wymagane do przenoszenia niegu naniesionego mona je take wykorzysta do zapewnienia utwierdzenia. Szyny boczne umieszczane s zwykle tak, aby odpowiaday ukadowi okadziny, drzwi i okien. Wntrze pasa przy spodniej stronie skosu zawsze wymaga utwierdzenia czsto na tym poziomie umieszcza si szyn boczn.
4 - 29
Aby zapewni wystarczajce utwierdzenie, patwie i szyny boczne winny by cige, jak pokazano na rysunek 6.3. Nie mona liczy na to, e szyna boczna, ktra nie jest ciga (na przykad, gdy jej cigo jest przerwana przez drzwi przemysowe) zapewni wystarczajce utwierdzenie.
6.4
6.4.1
Dugoci graniczne w ssiedztwie przegubw plastycznych

Wprowadzenie Norma EN 1993-1-1 wprowadza cztery typy dugoci granicznych: Lstable, Lm, Lk i Ls. Kad z nich omwiono poniej. Dugoci Lk i Ls wykorzystywane s do weryfikacji statecznoci elementw konstrukcyjnych pomidzy utwierdzeniami przeciwskrtnymi oraz do rozpoznania stabilizujcego wpywu porednich utwierdze rozciganego pasa.
Lstable (paragraf 6.3.5.3(1)B)
Lstable to podstawowa dugo graniczna jednolitego segmentu belki poddanego momentowi liniowemu i bez znaczcego ciskania osiowego. Ten prosty podstawowy przypadek ma ograniczone zastosowanie w weryfikacji rzeczywistych ram portalowych.
W tym kontekcie termin znaczce moe by zwizany z wyznaczeniem wspczynnika cr, o ktrym mowa w Uwadze 2B umieszczonej w paragrafie 5.2.1 4(B) normy EN 1993-1-1. ciskanie osiowe nie jest znaczce, jeli N Ed 0,09 N cr , jak wyjaniono w punkcie 3.3.1.
Lm (Zacznik BB.3.1.1)
Lm to dugo graniczna pomidzy utwierdzeniem przeciwskrtnym przy przegubie plastycznym a ssiednim utwierdzeniem bocznym. Uwzgldnia ona zarwno ciskanie elementu konstrukcyjnego, jak i rozkad momentw wzdu tego elementu. Dostpne s rne wzory dla: jednolitych elementw konstrukcyjnych (wzr BB.5), skosw trjpasowych (wzr BB.9), skosw dwupasowych (wzr BB.10).
Lk (Zacznik BB.3.1.2 (1)B)
Lk to dugo graniczna pomidzy pooeniem przegubu plastycznego a ssiednim utwierdzeniem przeciwskrtnym w sytuacji, gdy jednolity element konstrukcyjny poddany jest staemu momentowi, pod warunkiem, e rozstaw utwierdze pasa rozciganego lub ciskanego nie przekracza Lm. Przy podejciu zachowawczym ograniczenie to mona rwnie zastosowa do momentu nierwnomiernego.
4 - 30
Ls (Zacznik BB.3.1.2 (2)B) i (3)B
Ls to dugo graniczna pomidzy pooeniem przegubu plastycznego a ssiednim utwierdzeniem przeciwskrtnym w sytuacji, gdy jednolity element konstrukcyjny poddany jest ciskaniu osiowemu i momentowi zmiennemu liniowo, pod warunkiem, e rozstaw utwierdze pasa rozciganego lub ciskanego nie przekracza Lm.
Rne wspczynniki C i rne wzory s wykorzystywane w przypadku momentw zmiennych liniowo (wzr BB.7) i momentw zmiennych nieliniowo (wzr BB.8). W przypadku, gdy na dugoci segmentu zmienia si jego przekrj poprzeczny, tj. w skosie, wykorzystuje si dwa rne podejcia:
W przypadku momentw liniowych, jak i nieliniowych na skosach trjpasowych BB.11 W przypadku momentw liniowych, jak i nieliniowych na skosach dwupasowych BB.12.
6.4.2 Zastosowanie w praktyce Schematy blokowe przedstawione na rysunkach 6.4, 6.5 i 6.6 zawieraj podsumowanie praktycznego zastosowania rnych wzorw na dugoci graniczne jakiegokolwiek segmentu elementu konstrukcyjnego ssiadujcego z przegubem plastycznym. W przypadku braku przegubu plastycznego, segment elementu konstrukcyjnego weryfikuje si, wykorzystujc konwencjonalne kryteria sprystoci przy uyciu zalenoci 6.61 i 6.62.
4 - 31
Rysunek 6.4 Drzewo decyzyjne wyboru odpowiednich kryteriw dugoci granicznej dla dowolnego segmentu ramy portalowej Arkusz 1
4 - 32
Rysunek 6.5 Drzewo decyzyjne wyboru odpowiednich kryteriw dugoci granicznej dla dowolnego segmentu ramy portalowej Arkusz 2
4 - 33
Rysunek 6.6 Drzewo decyzyjne wyboru odpowiednich kryteriw dugoci granicznej w ramie portalowej Arkusz 3
6.5

Przed przejciem do szczegowej weryfikacji statecznoci rygla i supa konstruktorzy powinni zdawa sobie spraw, e: Utwierdzenia przeciwskrtne i boczne naley umieci przy kadym przegubie, zgodnie z wymaganiami okrelonymi w 6.3.5.2. Norma EN 1993-1-1 rozrnia cztery typy dugoci granicznych: Lstable, Lm, Lk i Ls ssiadujcych z pooeniami przegubw plastycznych. Naley zastosowa utwierdzenia boczne w ssiedztwie przegubu w odlegoci nie wikszej ni Lstable lub Lm oraz utwierdzenia przeciwskrtne w odlegoci nie wikszej ni Lk lub Ls, w zalenoci od sytuacji. W strefach, w ktrych nie ma adnego przegubu plastycznego, kady element konstrukcyjny musi spenia uproszczone formy zalenoci 6.61 i 6.62. Uwzgldniaj one stateczno w paszczynie i stateczno z paszczyzny oraz ich potencjaln interakcj.
4 - 34
7
7.1
PROJEKT RYGLA
Wprowadzenie
Projekt ramy portalowej zaley zwykle od weryfikacji elementw konstrukcyjnych w stanie granicznym nonoci. Chocia kontrole stanw granicznych uytkowalnoci s wane, konwencjonalne ramy s zazwyczaj wystarczajco sztywne, aby nie zostay przekroczone wartoci graniczne ugi stanu granicznego uytkowalnoci. Oszczdnoci dotyczce caej ramy mona zwykle uzyska poprzez wykorzystanie analizy plastycznej; wymaga to uycia wszdzie przekrojw klasy 1 i 2, przy czym przekrojw klasy 1 w miejscach wystpowania przegubu, ktry wedug przewidywa bdzie si obraca.
1 2
Pas dolny poddany ciskaniu Pas grny poddany ciskaniu
Rysunek 7.1 Momenty zginajce i oddziaywania grawitacyjne w ramie portalowej
Jak pokazano na rysunku 7.1, rygle poddane s duym momentom zginajcym w paszczynie ramy, od maksymalnego momentu przeginajcego na poczeniu ze supem do minimalnego momentu uginajcego w pobliu wierzchoka. S one rwnie poddane oglnemu ciskaniu wynikajcemu z oddziaywania ramy. Nie s one poddane adnym momentom wzgldem osi sabej. Chocia nono elementw konstrukcyjnych jest wana, rwnie sztywno ramy jest konieczna do ograniczenia efektw odksztaconej geometrii i ograniczenia ugi w stanie granicznym uytkowalnoci. Dlatego te w ramach portalowych nie wykorzystuje si na og elementw konstrukcyjnych o duej wytrzymaoci, ale nisze gatunki stali o wyszych bezwadnociach. Optymaln konstrukcj rygli ramy portalowej uzyskuje si na og, stosujc:
Przekrj poprzeczny o wysokim stosunku Iyy do Izz zgodny z wymaganiami klasy 1 i 2 w sytuacji, gdy poddany jest cznemu dziaaniu zginania wzgldem osi mocnej i ciskania osiowego. Skos rozcigajcy si od supa na dugoci rwnej okoo 10% rozpitoci ramy. Oznacza to bdzie na og, e wartoci maksymalnego momentu przeginajcego i maksymalnego momentu uginajcego na zwykym odcinku rygla bd podobne.
4 - 35
7.2
Wytrzymao rygla
Nonoci wszystkich krytycznych przekrojw poprzecznych rygla musz zosta zweryfikowane zgodnie z rozdziaem 6 normy EN 1993-1-1-.
7.3
7.3.1
Stateczno rygla z paszczyzny

Stateczno rygla i skosu pod dziaaniem maksymalnego momentu przeginajcego Wymagane s sprawdzenia zarwno statecznoci w paszczynie, jak i z paszczyzny. Pocztkowo wykonywane s sprawdzenia statecznoci z paszczyzny, aby upewni si, e utwierdzenia rozmieszczone s w odpowiednich miejscach i w odpowiednim odstpie.
5 3 6
7 7 4 1 8 Mp C Mp
B A
1 2 3 4
Zwany odcinek pomidzy utwierdzeniami przeciwskrtnymi Zwany odcinek pomidzy usztywnieniami bocznymi Odcinek pomidzy usztywnieniami bocznymi Odcinek pomidzy utwierdzeniami przeciwskrtnymi
5 6 7 8
Sprysty przekrj rygla Sprysty przekrj rygla Utwierdzenie przeciwskrtne rygla Utwierdzenie przeciwskrtne supa
Rysunek 7.2 Typowy rygiel ramy portalowej z potencjalnymi przegubami plastycznymi przy kocwce skosu i przy pierwszej patwi w d od wierzchoka
Rysunek 7.2 przedstawia typowy rozkad momentu przy oddziaywaniach staych i zmiennych oraz typowe pooenia patwi i utwierdze. Patwie umieszczone s w odstpie okoo 1,8 m, ale moe zaistnie konieczno zmniejszenia tego odstpu w rejonach oddziaywania duego momentu w pobliu naroy. Na rysunku 7.2 zaznaczono trzy strefy statecznoci (strefy A, B, i C) przywoywane w dalszych rozdziaach. Obecno przegubw plastycznych w ryglu zaley od obcienia, geometrii i wyboru ksztatownikw supw i rygli.
4 - 36
Wybr odpowiedniej metody sprawdzenia zaley od obecnoci przegubu plastycznego, ksztatu wykresu momentu zginajcego oraz geometrii ksztatownika (trzy pasy lub dwa pasy). Celem przeprowadzanych kontroli jest zapewnienie wystarczajcych utwierdze rygla, aby mie pewno, e rygiel jest stateczny z paszczyzny.
Stateczno skosu w strefie A
W strefie A dolny pas skosu poddany jest ciskany. Sprawdzenia statecznoci s skomplikowane z powodu zmiany geometrii wzdu skosu. Miejsce styku wewntrznego pasa supa ze spodem skosu (punkt 8 na rysunku 7.2) powinno zawsze by utwierdzone. Ostry koniec skosu (punkt 7 na rysunku 7.2) ma zwykle utwierdzenie pasa dolnego z patwi umieszczonej w tym miejscu, dziki czemu tworzone jest w tym miejscu utwierdzenie przeciwskrtne. Jeli w tym miejscu przewidywany jest przegub plastyczny, w odlegoci nie wikszej ni h/2 od pooenia przegubu, gdzie h oznacza wysoko rygla, naley umieci utwierdzenie. Na rysunku 7.2 w punkcie 7 przewidywany jest przegub i w jego pobliu umieszczono utwierdzenie pasa dolnego. Utwierdzenia wszystkich pasw w rejonie skosu przedstawiono na rysunku 7.3.
1 3 5
2 4
1. 2. 3 4. 5. 6.
Strefa A Wysoko skosu Usztywnienie porednie pomidzy utwierdzeniami przeciwskrtnymi Utwierdzenia przeciwskrtne Wysoko rygla Utwierdzenia pasa
Rysunek 7.3 Utwierdzenia w rejonie skosu ramy portalowej
Konieczne jest sprawdzenie, czy odlego pomidzy utwierdzeniami przeciwskrtnymi (na rysunku 7.2 oznaczona cyfr 1 w strefie A) po obu stronach przegubu plastycznego nie przekracza Ls, jak podano w BB.3.2.2. W strefie A element konstrukcyjny jest zwany i moment zginajcy nie jest stay.
Ls okrelono w BB.3.2.2 za pomoc wzoru BB.11 dla skosu trjpasowego oraz wzoru BB.12 dla skosu dwupasowego. W obu przypadkach we wspczynniku Cn (podany w BB.3.3.2) uwzgldniane s momenty zmienne nieliniowo poprzez obliczenie odpowiednich parametrw w piciu przekrojach poprzecznych, jak pokazano na rysunku 7.4. Parametr c to wspczynnik zbienoci podany w BB.3.3.3(1)B. W BB.3.2.2 podano take wymg, aby rozstaw porednich utwierdze bocznych spenia wymagania dotyczce Lm podane w BB.3.2.1. Obie dugoci oznaczone na rysunku 7.2 cyfr 2 musz spenia warunki tego sprawdzenia.
4 - 37
W przypadku skosu trjpasowego stosuje si wzr BB.9, a w przypadku skosu dwupasowego wzr BB.10. Skos trjpasowy jest rozwizaniem typowym wwczas, gdy skos jest utworzony z wycinka ksztatownika i przyspawany do spodu rygla.
= = = =
Rysunek 7.4 Przekroje uwzgldniane podczas okrelania wspczynnika Cn
Stateczno rygla w strefie B
Strefa B rozciga si zwykle od ostrego koca skosu do miejsca poza punktem przegicia (patrz rysunek 7.2). Na tym odcinku pas dolny jest czciowo lub cakowicie poddany ciskaniu. W zalenoci od analizy oglnej, w strefie tej moe wystpowa (ale nie musi) przegub plastyczny na ostrym kocu skosu. W tej strefie utwierdzenie przeciwskrtne i utwierdzenie boczne zostan umieszczone na ostrym kocu skosu. Na grnym kocu utwierdzenie zostanie zapewnione przez patew znajdujc si za punktem przegicia. Niektre organy krajowe dopuszczaj uznanie punktu przegicia za utwierdzenie, pod warunkiem, e spenione s ponisze warunki.
Rygiel jest ksztatownikiem walcowanym W poczeniach patwi z ryglem wykorzystywane s co najmniej dwie ruby. Wysoko patwi wynosi co najmniej 0,25 wysokoci rygla.
Jeli przewidywany jest przegub plastyczny na ostrym kocu skosu, naley zapewni utwierdzenie przeciwskrtne w odlegoci nie wikszej ni odlego graniczna, zgodnie z punktem BB.3.1.2. Odlego graniczn mona obliczy, zakadajc:
Moment stay wzr BB.6 Moment zmienny liniowo wzr BB.7 Moment zmienny nieliniowo wzr BB.8
Dodatkowo rozstaw porednich utwierdze bocznych (oznaczony cyfr 3 na rysunku 7.2) musi speni wymagania dotyczce Lm, jak podano w BB.3.1.1. Jeli nie ma przegubu plastycznego, oraz w rejonach sprystych, element konstrukcyjny naley zweryfikowa zgodnie z wzorami 6.61 i 6.62 (patrz punkt 6.2 tego dokumentu).
4 - 38

Stateczno rygla w strefie C
W strefie C mona przyj, e patwie zapewniaj utwierdzenie boczne grnego (poddanego ciskaniu) pasa pod warunkiem, e s one powizane z jakim ukadem utwierdzajcym. W wielu krajach przyjmuje si po prostu, e oddziaywanie membranowe pokrycia dachu jest wystarczajce do przenoszenia si utwierdzenia na ukad stajcy; w innych krajach wszystkie patwie zapewniajce utwierdzenie musz by bezporednio poczone z ukadem stajcym. Sprawdzenia statecznoci z paszczyzny wymagaj weryfikacji elementu konstrukcyjnego przy wykorzystaniu wzorw 6.61 i 6.62 (patrz punkt 6.2 niniejszego dokumentu). Zazwyczaj, jeli patwie rozstawione s w regularnych odstpach, wystarczy sprawdzi rygiel pomidzy utwierdzeniami, przyjmujc maksymalny moment zginajcy i maksymalne obcienie osiowe. Jeli przewidywane jest utworzenie si przegubu plastycznego w ssiedztwie wierzchoka, przegub taki musi zosta utwierdzony. Dodatkowo naley speni zwyke wymagania dotyczce statecznoci w pobliu przegubu plastycznego:
Odlego pomidzy utwierdzeniem w miejscu przegubu plastycznego a ssiednim utwierdzeniem bocznym nie moe przekracza odlegoci granicznej Lm. Odlego do ssiedniego utwierdzenia przeciwskrtnego z kadej strony przegubu nie moe przekracza odlegoci granicznej Lk lub Ls, przy czym rozstaw utwierdze porednich powinien spenia wymagania okrelone w stosunku do Lm, dokadnie tak jak opisano dla strefy B.
Nawet jeli w pobliu wierzchoka nie ma przegubu plastycznego, zwyk praktyk jest zapewnienie w tym miejscu utwierdzenia przeciwskrtnego, poniewa bdzie to konieczne podczas rozwaania kombinacji oddziaywa podnoszcych, gdy pas dolny bdzie ciskany.
7.3.2 Stateczno rygla i skosu w warunkach podnoszenia W warunkach podnoszenia wiksza cz dolnego pasa rygla poddana jest ciskaniu. Typowy wykres odwrconego momentu zginajcego pokazano na rysunku 7.5.
4 - 39
2 F E
1 2 3
Utwierdzenie przeciwskrtne Utwierdzenie przeciwskrtne supa Ewentualne dodatkowe utwierdzenie przeciwskrtne wymagane w stanie podnoszenia
Rysunek 7.5 Typowy ukad patwi i zastrzaw rygla w warunkach podnoszenia przez wiatr
Ten typ wykresu momentu zginajcego wystpuje zwykle pod dziaaniem cinienia wewntrznego i w warunkach podnoszenia przez wiatr. Momenty zginajce s zazwyczaj mniejsze ni kombinacje obcie od ciaru wasnego i elementy konstrukcyjne pozostaj spryste. Podczas kontroli statecznoci zalecanych poniej zakada si, e przeguby plastyczne nie wystpi w tym stanie podnoszenia.
Stateczno skosu w strefie E
W strefie E, (patrz rysunek 7.5) grny pas skosu jest ciskany i jest utwierdzony przez patwie. Momenty i siy osiowe s mniejsze ni w kombinacji obcie od ciaru wasnego. Elementy konstrukcyjne naley zweryfikowa przy uyciu wzoru 6.62 (patrz punkt 6.2 niniejszego dokumentu). Na pierwszy rzut oka powinno by jasne, e stateczno rygla w tej strefie bdzie zadowalajca.
Stateczno w strefie F
W strefie F patwie nie utwierdzaj pasa dolnego, ktry jest ciskany. Rygiel musi zosta zweryfikowany pomidzy utwierdzeniami przeciwskrtnymi. Utwierdzenie przeciwskrtne jest zazwyczaj umieszczone w ssiedztwie wierzchoka, jak pokazano na rysunku 7.5. Rygiel moe by stateczny pomidzy tym punktem a utwierdzeniem wirtualnym w punkcie przegicia. Jeli rygiel nie jest stateczny na tym odcinku, mona wprowadzi dodatkowe utwierdzenia przeciwskrtne oraz zweryfikowa kady odcinek rygla. T weryfikacj mona przeprowadzi przy uyciu wzoru 6.62. Korzystny wpyw utwierdze pasa rozciganego (w tym wypadku pasa grnego) mona uwzgldni, wykorzystujc wspczynnik modyfikacji Cm okrelony w BB.3.3.1(1)B dla momentw zmiennych liniowo oraz w BB.3.3.2(1)B dla momentw zmiennych nieliniowo. Jeli ta moliwo jest wykorzystywana, rozstaw porednich utwierdze powinien rwnie spenia wymagania okrelone w stosunku do Lm w BB.3.1.1.
4 - 40
7.4
Stateczno w paszczynie
Oprcz sprawdze statecznoci z paszczyzny opisanych w punkcie 7.3, naley wykona sprawdzenia statecznoci w paszczynie za pomoc wzoru 6.61.
y N Ed M1 oparta jest na dugoci ukadu rygla. Naley przyj nono na wyboczenie
W przypadku sprawdze statecznoci w paszczynie nono osiowa

M y, Rk
o wartoci rwnej najmniejszej nonoci spord wszystkich stref M1 opisanych w punkcie 7.3.
LT
7.5

Rygle powinny by ksztatownikami IPE lub podobnymi o przekrojach klasy 1 lub 2 poddanych kombinacji momentu i obcienia osiowego. Przekroje zawierajce przeguby plastyczne musz by klasy 1. Przekroje poprzeczne naley sprawdzi w oparciu o rozdzia 6 normy EN 1993-1-1. Naley przeprowadzi szczegowe sprawdzenia w celu zapewnienia wystarczajcej statecznoci z paszczyzny w warunkach zarwno obcienia od ciaru wasnego, jak i w warunkach podnoszenia patrz punkty 7.3.1 oraz 7.3.2. Naley zweryfikowa stateczno rygli w paszczynie oraz interakcj ze statecznoci z paszczyzny przy uyciu wzorw 6.61 i 6.62 patrz punkt 6.2.
4 - 41
8
8.1
PROJEKTOWANIE SUPW
Wprowadzenie
Jak pokazano na rysunku 8.1, najbardziej obciony rejon rygla jest wzmocniony skosem. Natomiast sup poddany jest dziaaniu podobnego momentu zginajcego przy spodzie skosu. Ksztatownik supa musi by zatem znacznie wikszy od ksztatownika rygla zwykle jego rozmiar powinien wynosi 150% rozmiaru rygla.
Rysunek 8.1 Typowy wykres momentu zginajcego ramy ze supami o podstawach podpartych przegubowo poddanej dziaaniu obcienia od ciaru wasnego
Optymalna konstrukcja wikszoci supw jest zazwyczaj uzyskiwana w wyniku wykorzystania:
przekroju poprzecznego o wysokim stosunku Iyy do Izz zgodnego z wymaganiami klasy 1 i 2 w sytuacji, gdy poddany jest on cznemu dziaaniu zginania wzgldem osi mocnej i ciskania osiowego; plastycznego wskanika wytrzymaoci przekroju o wartoci okoo 50% wikszej ni warto tego wskanika w przypadku rygla.
Wymiary supa okrela si na og na etapie projektu wstpnego na podstawie wymaganych nonoci przy zginaniu i przy ciskaniu.
8.2
Nono rodnika
rodnik supa poddany jest duemu ciskaniu na poziomie dolnego pasa skosu. W dodatku 5.6(2) normy EN 1993-1-1 zawiera wymg umieszczenia elementw usztywniajcych rodnik w miejscach wystpowania przegubw plastycznych w przypadku, gdy warto przyoonej siy poprzecznej przekracza 10% nonoci elementu konstrukcyjnego przy cinaniu. Z tych powodw do umocnienia rodnika zwykle wymagane jest zastosowanie elementw usztywniajcych o penej wysokoci.
4 - 42
8.3
8.3.1
Stateczno supa
Stateczno supa poddanego oddziaywaniu kombinacji maksymalnych obcie od ciaru wasnego Niezalenie od tego, czy rama zostaa zaprojektowania przy uyciu analizy plastycznej czy sprystej, naley zawsze zapewni utwierdzenie przeciwskrtne przy spodzie skosu. Dodatkowe utwierdzenia przeciwskrtne mog by wymagane na dugoci supa ze wzgldu na fakt, e szyny boczne s przymocowane do (zewntrznego) pasa rozciganego, a nie do pasa ciskanego. Jak podano w punkcie 6.3, nie mona liczy na to, e szyna boczna, ktra nie jest ciga (na przykad, gdy jej cigo jest przerwana przez drzwi przemysowe) zapewni wystarczajce utwierdzenie. Moe zaistnie konieczno zwikszenia przekroju supa w przypadku, gdy nie mona zamontowa utwierdze porednich.
Utwierdzenie mona zapewni przy pomocy zastrzaw biegncych do pasa wewntrznego, jak pokazano na rysunku 8.2 przedstawiajcym elementy usztywniajce supa stosowane zwykle tylko na poziomie spodu skosu, gdzie peni funkcj ciskanych elementw usztywniajcych. W innych miejscach elementy usztywniajce nie s na og wymagane.
1
1 2
Szyna boczna Sup
Rysunek 8.2 Typowy szczeg naroa z zastrzaem supa
Na poziomie spodu skosu wygodnym rozwizaniem zapewniajcym utwierdzenie moe si okaza zastosowanie elementu konstrukcyjnego walcowanego na gorco, zwykle ksztatownika zamknitego. Bardzo wane jest, aby poczy stenie umieszczone na pasie wewntrznym z pasem zewntrznym w pewnym punkcie na dugoci budynku.
4 - 43
1 2
Element konstrukcyjny walcowany na zimno podpierajcy okadzin i rynn Ksztatownik zamknity okrgy
Rysunek 8.3 Typowy szczeg naroa z ksztatownikiem zamknitym okrgym jako wzdunym stajcym elementem konstrukcyjnym
Na rysunku 8.4 przedstawiono typowy rozkad momentu przy oddziaywaniach staych i zmiennych oraz wskazano pooenie utwierdze na typowym supie. Obecno przegubu plastycznego zaley od obcienia, geometrii i wyboru ksztatownikw supw i rygli. W podobny sposb jak w przypadku rygla naley zweryfikowa stateczno zarwno z paszczyzny, jak i w paszczynie.
1 2
1 2 3 4
Utwierdzenie przeciwskrtne Zastrza biegncy z szyny bocznej, tworzcy utwierdzenie przeciwskrtne Segment musi spenia wymagania dotyczce Ls (w przypadku sprystoci) lub Lm (w przypadku plastycznoci) Segment musi spenia kryteria sprawdze wyboczenia sprystego
Rysunek 8.4 Typowy sup ramy portalowej z przegubem plastycznym przy spodzie skosu
4 - 44
Cz 4: Projekt wykonawczy ram portalowych 8.3.2 Stateczno z paszczyzny podczas oddziaywania kombinacji obcie od ciaru wasnego Gdy przy spodzie skosu znajduje si przegub plastyczny, odlego do ssiedniego utwierdzenia przeciwskrtnego musi by mniejsza, ni odlego graniczna Ls, jak podano w BB.3.1.2 normy EN 1993-1-1. Gdy moment jest liniowy, naley zastosowa wzr BB.7, a gdy moment jest nieliniowy wzr BB.8.
Dodatkowo rozstaw porednich usztywnie bocznych powinien spenia wymagania dotyczce Lm, jak podano w BB.3.1.1. W przypadku, gdy nie mona zweryfikowa statecznoci pomidzy utwierdzeniami przeciwskrtnymi, konieczne moe by wprowadzenie dodatkowych utwierdze przeciwskrtnych. Sprawdzenie pokazanego na rysunku 8.4 odcinka pomidzy utwierdzeniem przeciwskrtnym (oznaczonym na rysunku cyfr 1) a podstaw wykazaa niewystarczajc stateczno wprowadzono dodatkowe utwierdzenie przeciwskrtne w miejscu oznaczonym cyfr 2. W przypadku, gdy nie jest moliwe zapewnienie dodatkowych utwierdze porednich naley zwikszy rozmiar elementu konstrukcyjnego. We wszystkich przypadkach utwierdzenie boczne musi by umieszczone w odlegoci nie wikszej ni Lm od przegubu plastycznego. Jeli nie ma przegubu plastycznego, stateczno supa naley sprawdzi zgodnie ze wzorem 6.62 (patrz punkt 6.2 niniejszego dokumentu). Mona wzi pod uwag korzyci pynce z utwierdzenia pasa rozciganego, jak opisano w Zaczniku C do niniejszego dokumentu.
8.3.3 Stateczno w sytuacji oddziaywania kombinacji podnoszcych Gdy rama jest podnoszona, moment supa ulega odwrceniu. Momenty zginajce s na og znacznie mniejsze ni w przypadku kombinacji obcie od ciaru wasnego i sup pozostaje sprysty.
Sprawdzenia statecznoci z paszczyzny naley przeprowadzi zgodnie ze wzorem 6.62 (patrz punkt 6.2 niniejszego dokumentu).
8.4
Stateczno w paszczynie
Oprcz sprawdze statecznoci z paszczyzny opisanych w punkcie 8.3, naley wykona sprawdzenia statecznoci w paszczynie za pomoc wzoru 6.61.
y N Ed M1 oparta jest na dugoci ukadu supa. Naley przyj nono na wyboczenie
W przypadku sprawdze statecznoci w paszczynie nono osiowa

M y, Rk
o wartoci rwnej najmniejszej nonoci spord wszystkich stref M1 opisanych w punkcie 8.3.
LT
4 - 45
8.5

Supy powinny by ksztatownikami IPE lub podobnymi o przekrojach klasy 1 lub 2 poddanych kombinacji momentu i obcienia osiowego. Najlepiej byoby, gdyby ksztatownik mg wytrzyma due siy cinajce w granicach wysokoci poczenia naronego bez usztywnienia zwikszajcego sztywno przy cinaniu. Krytyczne przekroje poprzeczne naley sprawdzi w oparciu o rozdzia 6 normy EN 1993-1-1. W celu zapewnienia wystarczajcej statecznoci naley przeprowadzi szczegowe sprawdzenia statecznoci, jak zdefiniowano w punktach 8.3 i 8.4.
4 - 46
9
9.1
STENIE
Oglne
Stenie przeciwstawia si oddziaywaniom wzdunym, gwnie oddziaywaniom wiatru, oraz zapewnia utwierdzenie biegnce do elementw konstrukcyjnych. Stenie musi by prawidowo rozmieszczone oraz musi mie wystarczajc wytrzymao i sztywno, aby moliwe byo uzasadnienie zaoe poczynionych podczas analizy i sprawdzania elementw konstrukcyjnych.
9.2
9.2.1
Stenie pionowe
Oglne Podstawowe funkcje stenia pionowego cian bocznych ramy obejmuj:
Przenoszenie obcie poziomych na podoe. Siy poziome obejmuj siy wywierane przez wiatr i dwignice. Zapewnienie sztywnej konstrukcji, do ktrej mona przymocowa szyny boczne, ktre z kolei zapewniaj stateczno supw. Zapewnienie tymczasowej stabilnoci podczas montau.
Zgodnie z norm EN 1993-1-1 stenie musi spenia podane w 5.3.1, 5.3.2 i 5.3.3 wymagania dotyczce analizy globalnej oraz imperfekcji ukadu stajcego. Ukad stajcy przyjmuje zwykle form:
pojedynczego ukonego ksztatownika zamknitego, ksztatownikw zamknitych ustawionych w ksztacie litery K, skrzyowanych paskownikw (zwykle w murze szczelinowym) uznawanych za pracujce wycznie na rozciganie, skrzyowanych ktownikw.
Stenie moe by umieszczone:
na jednym lub obu kocach budynku, w zalenoci od dugoci konstrukcji, w rodku budynku (patrz punkt 9.2.5), w kadej czci pomidzy zczami kompensacyjnymi (tam, gdzie one wystpuj).
W przypadku, gdy stenie ciany bocznej nie znajduje si w tym samym przle co stenie poziome w dachu, wymagane jest zastosowanie rozprki naroy przenoszcej siy ze stenia dachowego na stenie cienne.
4 - 47
9.2.2
Stenie wykonane z ksztatownikw zamknitych okrgych Ksztatowniki zamknite s bardzo efektywne podczas ciskania, dziki czemu nie ma potrzeby stosowania krzyulcw. W przypadku, gdy wysoko do naroy jest w przyblieniu rwna rozstawowi ram, ekonomicznym rozwizaniem jest zastosowanie pojedynczego stajcego elementu konstrukcyjnego w kadym miejscu (rysunek 9.1). W przypadku, gdy wysoko naroy znacznie przewysza rozstaw ram, stosuje si stenie typu K (rysunku 9.2).
W zalenoci od ukadu stenia poziomego, w przsach kocowych moe by konieczne umieszczenie rozprki naroy (patrz punkt 9.3.2).
1
2
1 2 Poziom naroy Pooenie stenia poziomego
Rysunek 9.1 Pojedyncze stenie ukone wykorzystywane w niskich ramach
2
Rysunek 9.2 Ukad ste typu K wykorzystywany w wyszych ramach
9.2.3
Stenie wykonane przy uyciu ktownikw lub paskownikw Krzyulce z ktownikw lub paskownikw (w murze szczelinowym) mog by wykorzystywane jako stenia (jak pokazano na rysunku 9.3). W tym przypadku przyjmuje si, e efektywne s tylko ukone elementy konstrukcyjne poddane rozciganiu.
4 - 48
2
Rysunek 9.3 Typowy ukad krzyulcw zbudowany z ktownikw lub paskownikw jako rozciganych elementw konstrukcyjnych
9.2.4
Stenie w jednym przle W przypadku stenia pionowego umieszczonego w jednym przle wymagana jest rozprka naroy przenoszca siy wiatru ze stenia dachowego na stenie pionowe (rysunek 9.4). Dalsze informacje dotyczce rozprek naroy podano w punkcie 12.2.
1
3 2
1 2 3 Rozprka/cig naroy Pooenie stenia poziomego Stenie pionowe dziaajce jako rozprka/cig
Rysunek 9.4 Stenie w jednym przle kocowym z rozprk naroy
9.2.5
Pojedyncze rodkowe stone przso Pomys umieszczenia pojedynczego stonego przsa w pobliu rodka konstrukcji (rysunek 9.5) nie jest popularny ze wzgldu na konieczno rozpoczcia montau od przsa stonego i prowadzenia prac od tego miejsca na caej dugoci budynku. Stenie w rodku budynku ma jednak t zalet, e pozwala na swobodne rozszerzanie si konstrukcji pod wpywem temperatury, co jest szczeglnie istotne w miejscach takich jak Europa Poudniowa czy Bliski Wschd, gdzie dobowa amplituda temperatur jest bardzo dua. W wikszej czci Europy przewidywany zakres temperatur jest bardziej umiarkowany, zwykle od 5C do +35C, i oglnego rozszerzania si nie uwaa si na og za problem. W przypadku zastosowania rodkowego przsa stonego moe by konieczne zapewnienie dodatkowego tymczasowego stenia w przsach kocowych, wspomagajcego monta.
4 - 49
2 1 1
3
1 2 3 Swobodne rozszerzanie si Rozprka naroy Pooenie stenia poziomego
Rysunek 9.5 Typowe stenie krzyulcowe w rodku konstrukcji umoliwiajce swobodne rozszerzanie si konstrukcji pod wpywem ciepa
9.2.6
Stenie przy wykorzystaniu ram odpornych na zginanie Tam, gdzie stenie pionowe ramy przy wykorzystaniu stenia konwencjonalnego jest utrudnione bd niemoliwe, konieczne jest wprowadzenie w elewacjach ram odpornych na zginanie. Istniej dwie podstawowe moliwoci:
Rama odporna na zginanie w co najmniej jednym przle, jak pokazano na rysunku 9.6. Wykorzystanie caej elewacji do przeciwstawienia si siom wzdunym, z poczeniem odpornym na zginanie umieszczonym czsto w przsach kocowych, w ktrych sup kocowy jest obrcony o 90 w celu zapewnienia podwyszonej sztywnoci w kierunku wzdunym, jak pokazano na rysunku 9.7. Ukad ten jest moliwy jedynie wtedy, gdy rama kocowa (rama szczytowa) zbudowana jest w formie konstrukcji typu belka-sup, a nie w formie ramy portalowej. Ramy szczytowe omwiono w rozdziale 10.
1 1
2
1 2 Ramy odporne na zginanie Pooenie stenia poziomego
Rysunek 9.6 Pojedyncze, lokalne ramy przechyowe
4 - 50
1 3
1 2 3
Poczenie zginane Poczenie przegubowe Rozprka naroy
Rysunek 9.7 Rama hybrydowa wzdu caej dugoci budynku
W projekcie obu ukadw sugeruje si, eby:
nono przy zginaniu przsa portalowego (nie gwnej ramy portalowej) bya sprawdza przy uyciu analizy sprystej ramy, ugicie pod wpywem rwnowanych si poziomych byo ograniczone do h/1000, sztywno bya zapewniona przez ograniczenie ugi zwizanych z uytkowalnoci do maksymalnie h/360, gdzie h jest wysokoci przsa portalowego.
W niektrych przypadkach moliwe jest zastosowanie stenia konwencjonalnego w jednej elewacji, a w drugiej ram odpornych na zginanie. Wpyw oddziaywania przekrzywiajcego z powodu rnicy sztywnoci bokw jest zazwyczaj nieistotny, ze wzgldu na oddziaywanie membranowe dachu.
4 2
1 2 3 4
Stenie pionowe w cianie szczytowej Stenie pionowe w elewacji Stenie dachowe Stenie portalowe w elewacji
Rysunek 9.8 Zastosowanie rozwizania portalowego do otworu w jednym boku budynku oraz konwencjonalnego stenia na drugim boku
4 - 51
Cz 4: Projekt wykonawczy ram portalowych 9.2.7 Stenie w celu utwierdzenia supw Jeli szyny boczne i zastrzay supw zapewniaj utwierdzenie boczne lub przeciwskrtne biegnce do supa, wane jest, aby okreli drog przejcia siy utwierdzenia do pionowego ukadu stajcego. Jeli w bocznej cianie budynku znajduje si wicej ni jeden otwr, moe by wymagane zastosowanie dodatkowego stenia poredniego. Stenie to powinno si znajdowa jak najbliej paszczyzny szyny bocznej, najlepiej na licu wewntrznym pasa zewntrznego (rysunek 9.9).
1 2
5
1 2 3 4 5 Belka okapowa Otwory drzwiowe Szyna boczna utwierdzajca zastrza supa Dodatkowe stenie wymagane w tym przle na wewntrznym licu pasa zewntrznego Pooenie stenia poziomego
Rysunek 9.9 Typowy ukad ste w bocznej cianie budynku zawierajcej otwory
Zazwyczaj nie jest konieczne wyrwnanie szyny bocznej, zapewniajcej utwierdzenie w pooeniach zastrzaw supa, z wzem pionowego ukadu stajcego. Mona przyj, e oddziaywanie membranowe w pionowych blachach oraz poprzeczna sztywno supa umoliwiaj przenoszenie obcienia na pionowy ukad stajcy. Tam, gdzie element konstrukcyjny jest wykorzystywany do utwierdzenia pooenia przegubu plastycznego supa, bardzo wane jest jego odpowiednie powizanie z ukadem stajcym. W wyniku tego moe powsta ukad pokazany na rysunku 9.10. Jeli w bocznej cianie budynku znajduje si wicej ni jeden otwr, wymagane jest umieszczenie dodatkowego stenia poredniego, w podobny sposb do opisanego powyej.
4 - 52
3
1 2 3 Element konstrukcyjny utwierdzajcy przegub plastyczny u dou skosu Poziom naroy Pooenie stenia poziomego
Rysunek 9.10 Typowy ukad ste w budynku z walcowanym na gorco elementem konstrukcyjnym utwierdzajcym przegub plastyczny u podstawy skosu
9.2.8
Stenie suce do utwierdzenia elementw przenoszcych obcienia wzdune wywoane prac dwignic Jeli dwignica podtrzymywana jest bezporednio przez ram, to wzduna sia udarowa jest skierowana mimorodowo w stosunku do supa i, jeli brak jest dodatkowego utwierdzenia, dy ona do skrcenia supa. Do zapewnienia niezbdnego utwierdzenia moe wystarczy pozioma kratownica na poziomie grnego pasa dwigara lub, w przypadku lejszych dwignic, poziomy element konstrukcyjny na wewntrznej powierzchni pasa supa, powizany ze steniem pionowym.
W przypadku wystpowania duych si poziomych naley zapewni dodatkowe stenie w paszczynie belki podsuwnicowej (rysunek 9.11 i rysunek 9.12). Kryteria podane w tabeli 9.1 zostay podane przez Fishera[3] w celu zdefiniowania wymaga dotyczcych stenia.
1
2 4 3
1 2 3 4 Poziom naroy Poziom belki podsuwnicowej Pooenie stenia poziomego Stenie w przypadku bardzo duych obcie zwizanych z prac dwignicy oddziaujcych na wewntrzny pas supa
Rysunek 9.11 Rzut pionowy przedstawiajcy pooenie dodatkowego stenia w paszczynie belki podsuwnicowej
4 - 53
Paszczyzny stenia
Rysunek 9.12 Szczeg przedstawiajcy dodatkowe stenie w paszczynie belki podsuwnicowej Tabela 9.1 Wymagania dotyczce stenia belek podsuwnicowych
Wymaganie dotyczce stenia Zastosowa stenie wiatrowe Zastosowa stenie poziome, aby przenie si z dwignicy na paszczyzn stenia Zapewni dodatkowe stenie w paszczynie dziaania si wzdunych zwizanych z prac dwignicy
Obliczeniowa sia wzduna Niewielka (<15 kN) rednia (15 - 30 kN) Dua (> 30 kN)
9.3
9.3.1
Stenie poziome
Oglne Stenie poziome umieszcza si w paszczynie poziomej lub w paszczynie dachu. Podstawowe funkcje stenia poziomego:
przenoszenie poziomych si wiatru ze supkw ciany szczytowej na stenie pionowe cian, przenoszenie wszelkich si oporu wynikajcych z oddziaywania wiatru na dach na stenie pionowe, zapewnienie stabilnoci podczas montau, zapewnienie sztywnego zakotwienia dla patwi wykorzystywanych do utwierdzenia rygli.
Aby siy wiatru byy przenoszone efektywnie, stenie poziome powinno by poczone z grn czci supkw ciany szczytowej. Zgodnie z norm EN 1993-1-1 stenie musi spenia podane w 5.3.1, 5.3.2 i 5.3.3 wymagania dotyczce analizy globalnej oraz imperfekcji ukadu stajcego.
4 - 54
Cz 4: Projekt wykonawczy ram portalowych 9.3.2 Stenie wykonane z ksztatownikw zamknitych okrgych We wspczesnym budownictwie, stenia dachowe zazwyczaj wykonuje si z elementw konstrukcyjnych zamknitych okrgych majcych wytrzyma zarwno siy rozcigajce, jak i ciskajce. Mona zastosowa wiele rnych ukadw, w zalenoci od rozstawu ram oraz pooenia supkw ciany szczytowej. Dwa typowe ukady przedstawiono na rysunku 9.13 i 9.14. Stenie przymocowane jest zazwyczaj do cznikw na rodniku rygla, jak pokazano na rysunku 9.15. Punkty zamocowania powinny znajdowa si moliwie jak najbliej grnego pasa, przy uwzgldnieniu rozmiaru elementu konstrukcyjnego i poczenia.
Pooenie supkw szczytowych Umiejscowienie ste pionowych
Rysunek 9.13 Rzut poziomy przedstawiajcy oba stone kocowe przsa
Pooenie supkw szczytowych Umiejscowienie ste pionowych
Rysunek 9.14 Rzut poziomy przedstawiajcy oba stone kocowe przsa, w ktrych supki ciany szczytowej rozmieszczone s w niewielkich odstpach
W zalenoci od ukadu stenia poziomego, w przsach kocowych moe by konieczne umieszczenie rozprki naroy. We wszystkich przypadkach dobr praktyk jest umieszczenie cigu naroy wzdu budynku.
4 - 55
Rysunek 9.15 Szczeg typowego poczenia stenia wykonanego z ksztatownika zamknitego okrgego
9.3.3
Stenie wykonane z ktownikw We wspczesnych konstrukcjach nie stosuje si powszechnie ktownikw, ale zalet krzyulcw wykonanych z ktownikw jest to, e w tym przypadku ukone elementy konstrukcyjne s relatywnie niewielkie, poniewa mona zaprojektowa je tak, aby wytrzymyway wycznie siy rozcigajce (rysunek 9.16).
Pooenie supkw szczytowych Umiejscowienie ste pionowych Rysunek 9.16 Rzut poziomy przedstawiajcy oba kocowe przsa stone za pomoc krzyulcw wykonanych z ktownikw
9.4
Utwierdzenie biegnce do pasw wewntrznych

Utwierdzenie biegnce do pasw wewntrznych rygli lub supw jest czsto tworzone w najdogodniejszy sposb za pomoc ukonych rozprek biegncych od patwi lub szyn blachy okadzinowej do niewielkich blach przyspawanych do wewntrznego pasa i rodnika. Powszechnie stosuje si cigi stalowe ze stali toczonej. W zwizku tym, e cigi pracuj wycznie na rozciganie, ktowniki naley zastpi w miejscach, gdzie konieczne jest utwierdzenie tylko po jednej stronie. Skuteczno takiego utwierdzenia uzaleniona jest od sztywnoci ukadu, a w szczeglnoci od sztywnoci patwi. Na rysunku 9.17 pokazano wpyw elastycznoci patwi na stenie. Tam, gdzie proporcje elementw konstrukcyjnych, patwi lub rozstaww rni si od sprawdzonej, stosowanej wczeniej praktyki, naley sprawdzi skuteczno przyjtych rozwiza. Mona do tego celu wykorzysta wzr podany w punkcie 9.5, lub inne metody, takie jak metody, ktre mona znale w normach mostowych dotyczcych dziaania ramy w ksztacie litery U-.
4 - 56
Rysunek 9.17 Wpyw elastycznoci patwi na stenie
9.5
Stenie w miejscach przegubw plastycznych

W punkcie 6.3.5.2 normy EN 1993-1-1 podano zalecenie, aby sty zarwno pas rozcigany, jak i ciskany w obliczonych miejscach przegubw plastycznych lub w odlegoci nie wikszej ni 0,5h od nich, gdzie h jest wysokoci elementu konstrukcyjnego (patrz rysunek 9.18).
1
h
0.5h 2
0.5h
1. Pooenie przegubu 2. Element konstrukcyjny musi by stony w tych granicach
Rysunek 9.18 Stenie w miejscu przegubu plastycznego
W normie EN 1993-1-1 podano zalecenie, aby stenie w miejscu przegubu plastycznego projektowa zakadajc, e pas ciskany wywiera obcienie boczne wynoszce 2,5% siy w pasie, (przyjmowanej jako nono przy zginaniu plastycznym/wysoko ksztatownika) prostopade do rodnika elementu konstrukcyjnego. Ponadto, zgodnie z 6.3.5.2(5)B normy EN 1993-1-1, ukad stajcy musi wytrzyma wpyw si miejscowych Qm przyoonych do kadego stabilizowanego elementu konstrukcyjnego w miejscach przegubw plastycznych, gdzie:
Qm = 1,5 m N f,Ed 100
gdzie:
Nf,Ed jest si osiow w pasie ciskanym stabilizowanego elementu konstrukcyjnego w miejscu przegubu plastycznego m
jest wspczynnikiem uwzgldniajcym korzyci statystyczne pynce z utwierdzania grupy elementw konstrukcyjnych w porwnaniu z pojedynczym elementem konstrukcyjnym
1 = 0,51 + gdzie m jest liczb elementw do utwierdzenia. m
4 - 57
W przypadku stenia przegubu plastycznego zastrzaami biegncymi od patwi (patrz rysunek 6.3) szczeglnie istotna jest sztywno ramy w ksztacie litery U, ktr tworz patew i zastrzay. Tam, gdzie proporcje elementw konstrukcyjnych, patwi lub rozstaww rni si od stosowanej wczeniej praktyki, naley sprawdzi skuteczno przyjtych rozwiza. W przypadku braku innych metod, sztywno mona sprawdzi w oparciu o prac Horne'a i Ajmaniego[4]. A zatem nony element konstrukcyjny (patew lub szyna blachy okadzinowej) powinien mie Iy,s o takiej wartoci, e:
I y, s I y, f L (L 2 + L 2 ) L 1L 2 190 10 fy
3
gdzie:
fy Iy,s
jest granic plastycznoci elementu konstrukcyjnego ramy jest geometrycznym momentem bezwadnoci przekroju nonego elementu konstrukcyjnego (patwi lub szyny blachy okadzinowej) wzgldem osi rwnolegej do osi wzdunej elementu konstrukcyjnego ramy (tzn., w normalnej praktyce, osi mocnej patwi) jest geometrycznym momentem bezwadnoci przekroju elementu konstrukcyjnego ramy wzgldem osi mocnej to rozpito patwi lub szyny blachy okadzinowej
Iy,f L
L1 i L2 s odlegociami z kadej strony przegubu plastycznego do naroa (lub kosza) lub punktw przegicia, zalenie od tego, ktry punkt znajduje si bliej przegubu (patrz rysunek 9.18).
Przeguby, ktre si tworz, obracaj, a nastpnie zanikaj, lub nawet zostaj odcione i obracaj si w odwrotnym kierunku, musz by w peni stone. Jednake przeguby wystpujce w mechanizmie zniszczenia, ale obracajce si tylko po przekroczeniu stanu granicznego nonoci (ULS), nie musz by uznawane za przeguby plastyczne w przypadku sprawdze ULS. Przeguby te mona atwo okreli za pomoc analizy sprysto-plastycznej lub analizy graficznej. Analiza nie moe uwzgldnia wszystkich tolerancji ksztatownikw, napre szcztkowych i tolerancji materiaw. Naley zadba o utwierdzenie miejsc, w ktrych te elementy mog wpywa na pooenia przegubw, np. cieszego koca skosu, zamiast grnej czci supa. Tam, gdzie warto momentw zginajcych zbliona jest do nonoci przy zginaniu plastycznym, naley rozway prawdopodobiestwo powstania przegubu.
4 - 58
9.6

Stenie musi charakteryzowa si wystarczajc wytrzymaoci i sztywnoci, aby dziaao razem z patwiami, szynami bocznymi i belkami okapowymi w celu przeciwstawiania si oddziaywaniom poziomym, cznie z wiatrem, oraz zapewnienia oglnej statecznoci budynku oraz lokalnej stabilnoci supw i rygli. Stenie naley zapewni:
w cianach bocznych, w paszczynie pionowej; patrz punkt 9.2, w paszczynie poziomej dachu budynku lub w jego pobliu; patrz punkt 9.3, tam gdzie wewntrzne pasy supw i rygli s ciskane i potencjalnie niestateczne w celu ich ustabilizowania naley umieci zastrzay; patrz punkt 9.4, w miejscach przegubw plastycznych lub w ich pobliu w celu zapewnienia utwierdzenia przeciwskrtnego; patrz punkt 9.5.
4 - 59
10
RAMY SZCZYTOWE
10.1 Rodzaje ram szczytowych

Ramy szczytowe wystpuj zazwyczaj w dwch odmianach:
Taka sama rama portalowa jak reszta konstrukcji. Supy szczytowe nie podpieraj rygla. Ta odmiana ramy szczytowej jest wykorzystywana ze wzgldu na prostot lub z uwagi na moliwo przeduenia konstrukcji w przyszoci. Rama szczytowa zoona ze supkw szczytowych oraz swobodnie podpartych rygli. Supki szczytowe podpieraj rygle. W ramach szczytowych tego rodzaju wymagane jest stenie w paszczynie ramy szczytowej, jak pokazano na rysunku 10.1. Zalet tej odmiany ramy szczytowej jest to, e rygle i supy zewntrzne s mniejsze ni w przypadku ramy portalowej.
Rysunek 10.1 Rama szczytowa zoona ze supw, belek i stenia
10.2 Supy szczytowe

Supy szczytowe zaprojektowane s jako pionowe belki rozcigajce si od podstawy do rygla. Na poziomie rygla obcienie poziome przenoszone jest ze supa szczytowego na stenie dachowe, na naroa, a nastpnie na podoe za porednictwem stenia w elewacjach. Sup szczytowy jest projektowany do pracy przy cinieniu i podcinieniu. Maksymalne podcinienie moe wystpi wwczas, gdy rama szczytowa znajduje si w zawietrznej elewacji, jak pokazano na rysunku 10.2 (a), lub, co bardziej prawdopodobne, gdy rama szczytowa jest ustawiona rwnolegle do kierunku wiatru, jak pokazano na rysunku 10.2 (b).
4 - 60
(a) 1 2 Wierzchoek Rama szczytowa poddana podcinieniu 1 2
(b) Wierzchoek Rama szczytowa poddana podcinieniu
Rysunek 10.2 Obcienia wiatrem ram szczytowych
Cinienie wewntrzne lub podcinienie wpywa na obcienia netto ramy szczytowej. Jeli obcienia netto odpowiadaj cinieniu zewntrznemu, zewntrzne pasy supw szczytowych s ciskane, ale s utwierdzone z paszczyzny szynami bocznymi. Jeli obcienia netto odpowiadaj podcinieniu zewntrznemu, wewntrzne pasy supw szczytowych s ciskane. Ten przypadek obliczeniowy moe by bardziej obciajcy spord tych dwch. Moe istnie moliwo zmniejszenia dugoci nieutwierdzonych pasw wewntrznych supw szczytowych poprzez wprowadzenie zastrzaw supa biegncych od szyn bocznych, jak pokazano na rysunku 6.3.
10.3 Rygle szczytowe

W przypadku odmiany ramy szczytowej pokazanej na rysunku 10.1 rygle szczytowe s zazwyczaj swobodnie podpartymi dwuteownikami. Poza przenoszeniem obcie pionowych rygle szczytowe czsto wykorzystywane s jako pasy w ukadzie stenia dachowego i ten przypadek obliczeniowy musi zosta zweryfikowany. Jeli rama portalowa jest przyjta jako rama szczytowa, czsto przyjmuje si t sam wielko ramy, pomimo e obcienia pionowe oddziaujce na ram kocow s raczej mniejsze. Na og zmniejszone obcienie pionowe oznacza, e rygiel jako cz ukadu stenia dachowego, moe przyj si osiow bez koniecznoci zwikszania rozmiaru ksztatownika.
4 - 61
11
POCZENIA
Gwne poczenia ramy portalowej to poczenia narone i wierzchokowe, ktre s odporne na zginanie. Szczeglnie poczenie narone musi zazwyczaj przenosi bardzo duy moment zginajcy. Zarwno poczenia narone, jak i wierzchokowe, przy pewnych kombinacjach oddziaywa, poddawane mog by obcieniom odwrconym. Ukad taki moe stanowi istotny przypadek obliczeniowy. Ze wzgldw oszczdnociowych, poczenia naley projektowa w taki sposb, aby zredukowa do minimum konieczno zapewnienia dodatkowych wzmocnie (zwanych powszechnie elementami usztywniajcymi). Na og uzyskuje si to poprzez:
zwikszenie wysokoci skosu (zwikszenie ramion dwigni), wyduenie poczenia nad grny pas rygla (dodatkowy rzd rub), dodanie rzdw rub, wybr mocniejszego ksztatownika supa.
Projektowanie pocze odpornych na zginanie omwiono szczegowo w dokumencie Jednokondygnacyjne konstrukcje stalowe. Cz 11: Poczenia zginane[5].
11.1 Poczenia narone

Typowe poczenie narone pokazano na rysunku 11.1. Poza zwikszeniem nonoci rygla przy zginaniu, dodanie skosu zwiksza ramiona dwigni rub w strefie rozcigania, co jest istotne, jeli poczenie przenosi duy moment zginajcy. Zazwyczaj ruby w strefie rozcigania (grne ruby poddawane konwencjonalnemu obcieniu od ciaru wasnego konstrukcji) nominalnie przeznaczone s do przenoszenia naprenia wynikajcego z przyoonego momentu, natomiast dolne ruby (przylegajce do ciskanego elementu usztywniajcego) s nominalnie przeznaczone do przenoszenia cinania pionowego, ktrego warto jest na og niewielka. W zwizku z tym, e elementy konstrukcyjne ramy portalowej wybiera si pod wzgldem nonoci przy zginaniu, w ramach tych najczciej stosuje si wysokie elementy konstrukcyjne o stosunkowo cienkich rodnikach. Zazwyczaj wymagane jest zastosowanie ciskanego elementu usztywniajcego. Konieczne moe by rwnie wzmocnienie panelu rodnika supa za pomoc skonego elementu usztywniajcego lub dodatkowej blachy rodnika (zwanej uzupeniajc blach rodnika). Blach doczoow i sup mona wyduy ponad grn powierzchni rygla i umieci tam dodatkow par rub. Jest mao prawdopodobne, aby blacha doczoowa rygla wymagaa usztywnienia, poniewa mona po prostu zwikszy jej grubo, jednake czsto okazuje si, e naley lokalnie wzmocni pas supa w miejscu rub rozciganych. Elementy usztywniajce s drogie, wic w dobrze zaprojektowanym poczeniu konieczno umieszczenia elementw usztywniajcych jest zminimalizowana dziki rozsdnemu wyborowi geometrii poczenia.
4 - 62
W przypadku wystpowania odwrconego momentu zginajcego, moe by konieczne umieszczenie elementu usztywniajcego rodnik supa w grnej czci supa, wyrwnanego z grnym pasem rygla.
1 2
Skos ciskany element usztywniajcy
Rysunek 11.1 Typowe poczenie narone
11.2 Poczenia wierzchokowe

Typowe poczenie wierzchokowe pokazano na rysunku 11.2. W przypadku dziaania normalnych obcie, dolna cz poczenia jest rozcigana. Skos umieszczony pod ryglem, ktry w przypadku ram obcionych niewielkimi siami moe by zwyk wyduon blach doczoow, suy do zwikszenia ramion dwigni rub rozciganych, zwikszajc tym samym nono przy zginaniu. Skos jest zwykle niewielki i krtki i nie uwzgldnia si go w projekcie ramy.
Rysunek 11.2 Typowe poczenie wierzchokowe
4 - 63
11.3 Podstawy, blachy podstawy i fundamenty

11.3.1 Oglne W niniejszym dokumencie przyjta zostaa nastpujca terminologia komponentw wystpujcych w obszarze fundamentu:
Podstawa poczony ukad blachy podstawy, rub mocujcych oraz fundamentu betonowego. Terminy nominalnie przegubowa oraz nominalnie sztywna s zazwyczaj uywane w odniesieniu do funkcjonowania podstawy, w stosunku do jej sztywnoci. Blacha podstawy blacha stalowa u podstawy supa poczona ze supem spoinami pachwinowymi. ruby mocujce ruby przechodzce przez blach podstawy, zakotwione w betonowym fundamencie. Fundament betonowa podstawa niezbdna do przeciwstawiania si ciskaniu, podnoszeniu, oraz, tam, gdzie to konieczne, momentom wywracajcym. Pyty kotwice pyty lub ktowniki suce do kotwienia rub mocujcych w fundamencie. Ich rozmiar powinien by taki, aby zapewnia wystarczajcy wspczynnik bezpieczestwa zabezpieczajcy przed zniszczeniem dociskowym betonu.
W wikszoci przypadkw wykorzystuje si podstaw nominalnie przegubow, ze wzgldu na to, e zastosowanie podstawy nominalnie sztywnej, ktra jest odporna na zginanie, jest trudne i kosztowne. Nie chodzi tylko o to, e poczenie podstawy stalowej jest znacznie drosze, ale koszt jest znacznie podwyszany take przez fakt, e fundament musi by rwnie odporny na zginanie. Jeli na supie oparte s belki podsuwnicowe, w celu zmniejszenia ugi do dopuszczalnych wartoci granicznych konieczne moe by zastosowanie podstaw odpornych na zginanie. Szczegy typowych pocze blachy podstawy z fundamentem pokazano na rysunkach od rysunku 11.3 do rysunku 11.5. W przypadku nominalnie przegubowej podstawy wikszych supw, ruby mog znajdowa si w caoci wewntrz profilu supa (rysunek 11.3(a)). Natomiast w przypadku mniejszych supw (o wysokoci przekroju mniejszej ni okoo 400 mm) wykorzystuje si wiksz blach podstawy supa, tak aby ruby mona byo przesun poza pasy (rysunek 11.3(b)). Nominalnie sztywn, odporn na zginanie podstaw uzyskuje si poprzez zastosowanie wikszego ramienia dwigni rub oraz sztywniejszej blachy podstawy poprzez zwikszenie gruboci blachy, jak pokazano na rysunku 11.4. W przypadku pocze poddawanych duym momentom zginajcym konieczne moe by zastosowanie dodatkowych blach wzowych, jak pokazano na rysunku 11.5.
4 - 64
3 4
(a) W przypadku supw o wysokoci przekroju wikszej lub rwnej 400 mm ruby mocujce mog znajdowa si w caoci wewntrz profilu ksztatownika
2 1 3 4
5 6
(b) W przypadku supw o wysokoci przekroju mniejszej ni 400 mm ruby mog znajdowa si na zewntrz profilu ksztatownika 1 2 3 Grna powierzchnia fundamentu betonowego 4 ruby mocujce w lunych otworach 5 (rednica ruby + 6 mm) 6 Blacha podstawy, zazwyczaj o gruboci 15 mm Przestrze podbudowy ( 50 mm) Rurka ustalajca Pyta kotwica
Rysunek 11.3 Typowe podstawy nominalnie przegubowe
4 - 65
3 1
6 4
1 2 3
Grna powierzchnia fundamentu betonowego ruby mocujce w lunych otworach (rednica ruby + 6 mm) Blacha podstawy, zazwyczaj o gruboci > 40 mm
4 5 6
Przestrze podbudowy ( 50 mm) Rurka ustalajca Pyta kotwica
Rysunek 11.4 Typowa podstawa nominalnie sztywna i odporna na zginanie
2 1
2 3
1 2 3 4
Grna powierzchnia fundamentu 5 betonowego 6 ruby mocujce w otworach z luzem 6 mm 7 Blacha podstawy, zazwyczaj o gruboci > 40 mm Przestrze podbudowy ( 50 mm)
Rurka ustalajca Pyta kotwica Blacha wzowa przyspawana do supa i do blachy podstawy
Rysunek 11.5 Podstawa nominalnie sztywna i odporna na zginanie z blachami wzowymi w przypadku duych momentw zginajcych
4 - 66
Cz 4: Projekt wykonawczy ram portalowych 11.3.2 Bezpieczestwo podczas montau W celu zapewnienia statecznoci podczas montau, zwykle w blasze podstawy supa montuje si co najmniej cztery ruby. Alternatywne rozwizanie polega na umieszczeniu tymczasowej podpory tu po zmontowaniu supa, co jest na wikszoci placw budowy niepraktyczne i moe wywoywa zagroenia. 11.3.3 Nono przy dziaaniu si poziomych Najwikszymi siami poziomymi oddziaujcymi na podstaw supa s na og siy skierowane na zewntrz w wyniku zginania supa spowodowanego pionowym obcieniem dachu.
Poziomym reakcjom skierowanym na zewntrz mona przeciwstawia si na kilka sposobw poprzez:
Bierny nacisk gruntu na boczn powierzchni fundamentu, jak pokazano na rysunku 11.6 (a) cig osadzony w pycie stropowej, poczony z podstaw supa, jak pokazano na rysunku 11.6 (b) cig rozpity na caej szerokoci ramy, czcy oba supy pod pyt stropow lub w pycie stropowej, jak pokazano na rysunku 11.6 (c) i (d).
Zdecydowanie najpowszechniej stosowan metod przeciwstawiania si siom poziomym jest bierny nacisk gruntu. Ekonomiczne zalety tej metody polegaj na tym, e wielko fundamentu wymagana do przeciwstawiania si podnoszeniu jest na og wystarczajca do zapewnienia dostatecznego biernego nacisku gruntu. Jednake bierny opr otaczajcego gruntu moe mie warto nisz od przewidywanej, jeli grunt nie jest prawidowo zagszczony, a odwodnienia i rowy instalacyjne znajdujce si obok ramy mog znacznie zmniejsza bierny opr. Zamiast tego mona wykorzysta prt poczony ze supem, osadzony w pycie stropowej i owinity na kocu w celu umoliwienia ruchu pionowego. Moe to by rozwizanie stosunkowo tanie. Zastosowanie tego rozwizania moe prowadzi do miejscowych pkni pyty stropowej, oraz, w przypadku wykorzystywania pyt stropowych o wysokich parametrach, moe powodowa utrat gwarancji pyty stropowej. Dugo prta naley wyznaczy za pomoc granicznej nonoci przy wyrywaniu, niezbdnej do przeciwstawienia si sile poziomej. Najpewniejsz metod przeciwstawienia si siom poziomym jest zastosowanie cigu rozpitego na caej szerokoci ramy, przymocowanego do obu supw. Rozwizanie to cechuje wyszy koszt materiau i robocizny, a cig moe zosta uszkodzony w wyniku prac prowadzonych na budowie. cig o dugoci rwnej penej rozpitoci ramy na og utrudnia monta konstrukcji, ktry jest prowadzony od wewntrz obrysu budynku.
11.3.4 Blachy podstawy i ruby mocujce Ustalenie szczegw blachy podstawy i rub mocujcych naley zazwyczaj do zakresu odpowiedzialnoci wykonawcy konstrukcji stalowej. Jednake w dokumentacji kontraktowej naley wyranie okreli granice odpowiedzialnoci za projekt szczegw fundamentu, poniewa niezbdne moe by zaprojektowanie specjalnego rozstawu zbrojenia lub specjalnych szczegw.
Blachy podstawy wykonuje si na og ze stali gatunku S235 lub S275.

4 - 67
(a) Bierny nacisk gruntu

1
Owinity prt
(b) cig osadzony w pycie stropowej; naley zwrci uwag na owinicie wok zewntrznej czci prta w celu zapobieenia uszkodzeniu pyty na skutek nierwnomiernego osiadania
1
1 2
Pyta stropowa Ktownik owinity tam w celu zapobieenia korozji
(c) cig pomidzy supami wykonany z ktownika

1
1 2
Pyta stropowa Prt o duej wytrzymaoci na rozciganie z gwintowanymi kocami i cznikiem, owinity tam w celu zapobieenia korozji
(d) cig pomidzy supami wykonany z prta
Rysunek 11.6 Metody przeciwstawiania si siom poziomym dziaajcym przy fundamentach
4 - 68
rednic ruby wyznacza si na og, uwzgldniajc siy podnoszce i siy cinajce wywierane na ruby, ale zazwyczaj rednica ta wynosi minimum 20 mm. Czsto jednak stosuje si duy zapas, pozwalajcy uwzgldni nieobliczalny wpyw nieprawidowego pooenia rub oraz cznego oddziaywania siy cinajcej i momentu zginajcego na rub, gdy cementacja jest niepena. Dugo ruby naley wyznaczy wedug wasnoci betonu, rozstawu rub oraz siy rozcigajcej. Natomiast dugo czci osadzonej mona w prosty sposb wyznaczy przyjmujc zaoenie, e sile ruby przeciwstawia si stokowa powierzchnia betonu. Natomiast w przypadku, gdy wymagana jest wysza nono przy podnoszeniu, zamiast pojedynczych pyt kotwicych, mona zastosowa ktowniki lub blachy czce pary rub. W ostatnim etapie projektowania konstruktor powinien przeprowadzi obliczenia sprawdzajce wykonalno zaproponowanego rozstawu rub.
11.3.5 Obliczenia fundamentu w stanie granicznym poarowym Jeli fundament zaprojektowany jest tak, aby mg wytrzyma moment zginajcy spowodowany zniszczeniem rygla na skutek poaru, wwczas zarwno blach podstawy, jak i sam fundament naley tak zaprojektowa, aby mogy wytrzyma ten moment zginajcy, jak pokazano na rysunku 11.7 (a). Moe rwnie istnie moliwo odsunicia podstawy w celu zmniejszenia lub wyeliminowania mimorodowoci spowodowanej przez moment zginajcy w celu uzyskania rwnomiernego rozkadu nacisku pod podstaw, jak pokazano na rysunku 11.7 (b).
M M
(a)
(b)
Rysunek 11.7 Fundament ramy portalowej w stanie granicznym poarowym
4 - 69
11.4 Podsumowanie zagadnie projektowych

W celu zminimalizowania wszelkich dodatkowych miejscowych wzmocnie naley zastosowa poczenia odporne na zginanie. Bardziej ekonomicznym rozwizaniem jest zazwyczaj zastosowanie nominalnie przegubowych podstaw supa. Jak pokazuje dowiadczenie, poczenie za pomoc czterech rub z blach podstawy o stosunkowo maej gruboci moe zachowywa si w rzeczywistoci jak przegub, zapewniajcy jednake mimo to wystarczajc sztywno niezbdn do bezpiecznego montau. Szczegln uwag naley zwrci na wytrzymao na siy cinajce, zarwno w podstawie supa, jak i w fundamencie.
4 - 70
12
DRUGORZDNE KOMPONENTY KONSTRUKCYJNE
12.1 Belka okapowa

Formowany na zimno element konstrukcyjny czcy poszczeglne ramy na poziomie okapu (oznaczony cyfr 2 na rysunku 12.1) nazywany jest na og belk okapow. Podstawow funkcj belki okapowej jest podparcie okadziny dachowej, cian bocznych oraz rynien wzdu okapu, ale moe on rwnie suy do zapewnienia bocznego utwierdzenia w grnej czci zewntrznego pasa supa.
2 4 5 1 2 3 Okadzina wielowarstwowa lub kompozytowa Belka okapowa walcowana na zimno Zastrza rygla 4 5
Element usztywniajcy sup Ksztatownik zamknity okrgy dziaajcy jak rozprka naroy
Rysunek 12.1 Szczeg skosu z belk okapow
12.2 Rozprka naroy

W przypadku zastosowania po obu stronach konstrukcji pionowego stenia cian bocznych odpornego na rozciganie i ciskanie (patrz punkt 9.2) rozprka naroy wymagana jest wycznie w przsach kocowych. Jednake dobr praktyk jest umieszczenie pomidzy supami elementu konstrukcyjnego dziaajcego jak cig podczas montau i zapewniajcego dodatkow odporno konstrukcji. Jeli przegub plastyczny na dole naroa utwierdzony jest za pomoc ksztatownika zamknitego okrgego, jak pokazano na rysunku 12.1, ksztatownik ten moe peni zarwno funkcj rozprki wzdunej, jak i utwierdzenia przegubu plastycznego. Jeli element konstrukcyjny penicy rol rozprki naroy zostanie umieszczony powyej tego poziomu, wwczas nie zapewnia on utwierdzenia przegubu plastycznego na dole skosu.
4 - 71
13
PROJEKTOWANIE WIELONAWOWYCH RAM PORTALOWYCH
13.1 Oglne
Wikszo aspektw zachowania si i wielonawowych ram portalowych i ich projektowania jest podobna do konstrukcji jednonawowych. W niniejszym rozdziale omawiane s powszechnie stosowane typy ram wielonawowych oraz podkrelane s najwaniejsze rnice pomidzy nimi.
13.2 Rodzaje wielonawowych ram portalowych

13.2.1 Belki koszowe oraz ramy pene i niepene W przypadku wielonawowych budynkw opartych na ramach portalowych, w celu wyeliminowania niektrych supw wewntrznych, powszechnie wykorzystuje si belki koszowe. Najczciej eliminuje si co drugi sup, a kosz ramy oparty jest na tzw. belce koszowej rozpitej pomidzy supami ssiednich ram, jak pokazano na rysunku 13.1. Taki ukad nazywany jest czsto ukadem z ramami penymi i niepenymi, w ktrym ramy ze supami s ramami penymi. Czasem pomija si wicej ni jeden sup, chocia takie ukady wymagaj zastosowania bardzo duych belek koszowych i obniaj zarwno sztywno, jak i stateczno konstrukcji, nawet wwczas, gdy do stabilizacji ram bez supw wykorzystane s pozostae pene ramy.
1 2 3
Belki koszowe Rygiel Belka koszowa i wykonane poczenie
Rysunek 13.1 Belki koszowe
Belki koszowe mog by podpierane przez supy podpierajce jako konstrukcje swobodnie podparte lub konstrukcje cige. Wybr pomidzy tymi dwoma rozwizaniami jest z reguy uzaleniony od wzgldnego kosztu ciszej belki w przypadku konstrukcji swobodnie podpartej i droszego poczenia w przypadku konstrukcji cigej.
4 - 72
Belki koszowe tworz czsto co najmniej jedn sztywn ram ze supami wewntrznymi wzdu kosza w celu zapewnienia oglnej statecznoci konstrukcyjnej w paszczyznach prostopadych do tej ramy (tych ram). Pozwala to unikn krzyulcw w rzdach supw wewntrznych, ktre s czsto nie do przyjcia ze wzgldu na planowane uytkowanie budynku. Ewentualnie mona w paszczynie rygli umieci wysok kratownic, rozcigajc si pomidzy zewntrznymi elewacjami. W przypadku dugich kratownic w konstrukcjach wielonawowych zamiast kratownicy umieszczonej jedynie w przle kocowym powszechnie stosuje si kratownice o dugoci dwch przse.
13.3 Stateczno
Wikszo wielonawowych ram portalowych ma smuke supy wewntrzne. Gdy do tych ram przyoona jest sia pozioma, na te smuke supy wewntrzne oddziauje jedynie niewielki moment zginajcy, poniewa supy zewntrzne s znacznie sztywniejsze. Typowy wykres momentu zginajcego pokazano na rysunku 13.2. Ta rnica w rozkadzie momentu zginajcego oraz zwizane z ni obnienie sztywnoci supa wewntrznego ma znaczcy wpyw na zachowanie ramy. W stanie granicznym nonoci rama prawdopodobnie bdzie funkcjonowa przy od 20 do 30% jej cakowitego sprystego obcienia krytycznego. Wraz z rozprzestrzenianiem si plastycznoci z krytycznego pooenia przegubu zmniejsza si efektywne obcienie krytyczne, podczas, gdy nadal ronie wspczynnik efektywnego obcienia krytycznego. Problem tego efektu jest rozwizywany przez odpowiednie oprogramowanie do analizy sprysto-plastycznej drugiego rzdu.
H
Rysunek 13.2 Momenty zginajce w typowej dwunawowej ramie poddanej poziomemu obcieniu
4 - 73
Ram na rysunku 13.2 mona rozpatrywa jako dwie ramy skadowe, z ktrych kada skada si z zewntrznego supa i pary rygli, jak pokazano na rysunku 13.3. Generalnie w przypadku ram wielonawowych, wiksz cz sztywnoci zapewniaj dwie zewntrzne ramy skadowe, wic ten sam model pary ram skadowych mona zastosowa do oblicze wykonywanych rcznie. Jeli ma zosta uwzgldniona rwnie sztywno supw wewntrznych, zaleca si skorzystanie z oprogramowania do analizy caej ramy.
H
Rysunek 13.3 Ramy skadowe typowej ramy dwunawowej
Jeli znaczc cz sztywnoci zapewniaj supy wewntrzne, wwczas pominicie ich jest nieopacalne i lepsze jest wykonanie szczegowej analizy caej ramy przy uyciu oprogramowania.
13.4 Niestateczno na przeskok
Rysunek 13.4 Niestateczno na przeskok
Jak pokazano na rysunku 13.4, obniona sztywno przechyowa ram o trzech lub wicej nawach moe prowadzi do niestatecznoci na przeskok wewntrznej nawy. Takie konstrukcje mona sprawdzi przy uyciu odpowiedniego oprogramowania, aby zapewni ich zadowalajce zachowanie. W zaczniku B przedstawiono wskazwki dotyczce szacowania wraliwoci na przeskok.
13.5 Podsumowanie zagadnie projektowych

Wiele aspektw zachowania si wielonawowych ram portalowych i jest podobnych do ram jednonawowych Szczegln uwag naley powici statecznoci na przechy i statecznoci na przeskok ram wielonawowych.
4 - 74
LITERATURA
1 2 3 EN 1993-1-1: Eurokod 3 Projektowanie konstrukcji stalowych. Reguy oglne i reguy dla budynku Konstrukcje stalowe w Europie Jednokondygnacyjne konstrukcje stalowe-. Cz 2: Projekt koncepcyjny FISHER, J.M. Industrial buildings Rozdzia 6.1 w Construction steel design: an international guide Elsevier Applied Science, Londyn, 1992 HORNE, M.R. i AJMANI, J.L. Failure of columns laterally supported on one flange: Discussion The structural Engineer, Tom 51, Nr 7, Lipiec 1973 Konstrukcje stalowe w Europie Jednokondygnacyjne konstrukcje stalowe. Cz 11: Poczenia zginane LIM, J, KING, C.M, RATHBONE, A, DAVIES, J.M i EDMONDSON, V Eurocode 3: The in-plane stability of portal frames The Structural Engineer, Tom 83. Nr 21, 1 listopada 2005
5 6
4 - 75
4 - 76
ZACZNIK A
Praktyczne wartoci graniczne przemieszcze i ugi w przypadku budynku jednokondygnacyjnego
A.1
Przemieszczenia poziome ram portalowych
Rysunek A.1 Definicja przemieszczenia poziomego
W Eurokodach brany budowlanej nie podano wprost wartoci granicznych poziomych przemieszcze konstrukcji opartych na ramach portalowych. Wartoci graniczne s ustalane na szczeblu krajowym poprzez zarzdzenia lub przyjt praktyk branow. Typowe wartoci graniczne przemieszcze poziomych podano w Tabeli A.1.
4 - 77

Tabela A.1
Kraj Francja
Typowe wartoci graniczne przemieszcze poziomych

Konstrukcja Ramy portalowe bez suwnic Budynki bez szczeglnych wymaga odnonie przemieszcze. Przemieszczenie u gry supw Rnica przemieszczenia pomidzy dwoma ssiadujcymi ramami portalowymi Element konstrukcyjny podpierajcy okadzin metalow Supek Szyna Inne budynki jednokondygnacyjne Budynki z okrelonymi szczeglnymi wymaganiami odnonie przemieszcze (ze cianami z materiaw kruchych, o wysokich wymaganiach estetycznych itp.) Przemieszczenie u gry supw Rnica przemieszczenia pomidzy dwoma ssiadujcymi ramami portalowymi H/250 B/200 H/150 B/150 H/150 B/150 Wartoci graniczne Komentarze przemieszcze u Wartoci s podane we francuskim Zaczniku krajowym do normy EN 1993-1-1 powinny by stosowane, jeeli nic innego nie zostao uzgodnione z klientem. Wartoci przemieszcze obliczone na podstawie kombinacji charakterystycznych naley porwna z tymi wartociami granicznymi.
Niemcy
Nie istniej krajowe wartoci graniczne przemieszcze. Naley stosowa wartoci graniczne zawarte w instrukcjach producenta (aprobatach technicznych) lub uzgodnione z klientem. Wartoci s podane w krajowej specyfikacji technicznej dla konstrukcji stalowych oraz w technicznych przepisach budowlanych i powinny by wykorzystywane, jeeli nic innego nie zostao uzgodnione z klientem.
Hiszpania Ramy portalowe (bez H/150 elementw kruchych podatnych na uszkodzenia w przegrodach zewntrznych, fasadzie i dachu)
Budynki H/300 jednokondygnacyjne z dachami poziomymi (bez elementw kruchych podatnych na uszkodzenia w przegrodach zewntrznych, fasadzie i dachu)
4 - 78
A.2
Ugicia ram portalowych
Rysunek A.2 Definicje ugicia wierzchoka ramy portalowej
Typowe wartoci graniczne ugi obowizujce w niektrych krajach podano w Tabeli A.2.
Tabela A.2
Kraj Francja
Wartoci graniczne ugi

Konstrukcja Dachy oglnie Dachy, na ktrych czsto przebywa personel w celach innych ni konserwacyjne Dachy podtrzymujce elementy gipsowe lub inne kruche materiay, bd czci nieelastyczne Wartoci graniczne ugi wmax L/200 L/200 w3 L/250 L/300 Wartoci s podane w Zaczniku krajowym do normy EN 1993-1-1 i powinny by wykorzystywane, jeeli nic innego nie zostao uzgodnione z klientem. Wartoci ugi obliczone na podstawie kombinacji charakterystycznych naley porwna z tymi wartociami granicznymi. Nie istniej krajowe wartoci graniczne przemieszcze. Naley stosowa wartoci graniczne zawarte w instrukcjach producenta (aprobatach technicznych) lub uzgodnione z klientem. Komentarze
L/250
L/350
Niemcy
4 - 79
Cz 4: Projekt wykonawczy ram portalowych A.2.1 Ugicia poziomych elementw konstrukcyjnych dachu
Stany graniczne uytkowalnoci
W Tabeli A.3 podane zostay wytyczne dotyczce wartoci granicznych ugi dla wybranych krajw europejskich. Definicj ugicia podan w Zaczniku A do normy EN 1990 powielono na rysunku A.3.
wc wmax w1 w2 w3 wtot
wc : w1 : w2 : w3 : wtot
Podniesienie wykonawcze w nieobcionym elemencie konstrukcyjnym Pocztkowa cz ugicia pod obcieniami staymi odpowiedniej kombinacji oddziaywa Dugotrwaa cz ugicia pod obcieniami staymi, ktrej nie naley uwzgldnia w przypadku jednokondygnacyjnych konstrukcji stalowych Dodatkowa cz ugicia spowodowana oddziaywaniami zmiennymi odpowiedniej kombinacji oddziaywa = w1 + w2 + w3
wmax : Ugicie cakowite po odjciu podniesienia wykonawczego
Rysunek A.3 Definicja ugi
Tabela A.3
Kraj
Zalecane wartoci graniczne ugi

Konstrukcja Wartoci graniczne ugi Wmax Wa L/250 L/300 Wartoci s podane w Zaczniku krajowym do normy EN 1993-1-1 i powinny by wykorzystywane, jeeli nic innego nie zostao uzgodnione z klientem. Wartoci ugi obliczone na podstawie kombinacji charakterystycznych naley porwna z tymi wartociami granicznymi. Komentarze
Francja
Dachy oglnie Dachy, na ktrych czsto przebywa personel w celach innych ni konserwacyjne Dachy podtrzymujce elementy gipsowe lub inne kruche materiay, bd czci nieelastyczne
L/200 L/200
L/250
L/350
Niemcy
Nie istniej krajowe wartoci graniczne przemieszcze. Naley stosowa wartoci graniczne zawarte w instrukcjach producenta (aprobatach technicznych) lub uzgodnione z klientem. Dachy oglnie Dachy z dostpem wycznie w celu wykonania prac konserwacyjnych L/300(*) L/250(*) Wartoci s podane w krajowej specyfikacji technicznej dla konstrukcji stalowych oraz w technicznych przepisach budowlanych i powinny by wykorzystywane, jeeli nic innego nie zostao uzgodnione z klientem.
Hiszpania
(*) Te wartoci odnosz si do w2 + w3 ale w2 = 0 w przypadku konstrukcji stalowych.
4 - 80

Stan graniczny nonoci: Zastoiska
W przypadku dachw o spadku poniej 5% naley przeprowadzi dodatkowe obliczenia sprawdzajce, czy nie moe doj do zniszczenia z powodu ciaru wody:
nagromadzonej w zastoiskach tworzcych si na skutek ugicia elementw konstrukcyjnych lub materiau pokrycia dachu lub nagromadzonej w zalegajcym niegu.
Te dodatkowe sprawdzenia powinny by oparte na kombinacjach w stanach granicznych nonoci. Podniesienie wykonawcze belek moe zmniejszy prawdopodobiestwo gromadzenia si wody deszczowej w zastoiskach, pod warunkiem, e odpywy wody deszczowej s waciwie zlokalizowane.
4 - 81
ZACZNIK B
OBLICZANIE WARTOCI WSPCZYNNIKA cr,est
B.1
Oglne
W 5.2.1 (4) B normy EN 1993-1-1 podano wzr:
cr
H h = Ed V Ed H,Ed
Jednake mona z niego korzysta jedynie wtedy, gdy obcienie osiowe w ryglu nie jest znaczce. W uwadze 2B do 5.2.1(4)B okrelono, e obcienie to jest znaczce, gdy:
0, 3
Af y N Ed
, co mona przeksztaci, wykazujc, e obcienie osiowe nie
jest znaczce, gdy: N Ed 0,09 N cr Gdzie:
Ncr
to obcienie krytyczne przy wyboczeniu sprystym caej rozpitoci pary rygli, tj. N cr =
2 EI L2
to dugo rozwinita pary rygli od supa do supa, przyjta jako rozpito/Cos ( to spadek dachu).
Jeli obcienie osiowe w ryglu przekracza t warto graniczn, wwczas zaleno podana w normie EN 1993-1-1 nie moe by wykorzystywana. J. Lim i C. King[6] opracowali ponisz alternatywn zaleno uwzgldniajc si osiow w ryglu.
cr,est = min ( cr,s,est ; cr,r,est )

gdzie:
W przypadku ram z ryglami dwuspadowymi:
cr,s,est cr,r,est
jest szacunkow wartoci wspczynnika cr dla modelu wyboczenia przechyowego jest szacunkow wartoci wspczynnika cr dla modelu wyboczenia z przeskokiem rygla. Model ten naley sprawdzi jedynie w przypadku, gdy istniej trzy przsa lub wicej lub gdy rygiel jest poziomy lub gdy supy nie s pionowe.
4 - 82
B.2
Wspczynnik cr,s,est
Parametry niezbdne do obliczenia wspczynnika cr,s,est dla ramy portalowej przedstawiono zostay na rysunku B.1. NHF jest bocznym przemieszczeniem u gry kadego supa pod dziaaniem hipotetycznej siy bocznej HNHF. (Wielko cakowitej siy bocznej jest dowolna, poniewa suy ona wycznie do obliczenia sztywnoci przechyowej). Pozioma sia przyoona w grnej czci kadego supa powinna by proporcjonalna do reakcji pionowej. Praktycznym zastosowaniem tego zalecenia jest obliczanie wielkoci HNHF jako 1/200 reakcji pionowej u podstawy supa. W kombinacjach uwzgldniajcych oddziaywanie wiatru wielko HNHF naley nadal oblicza jako 1/200 reakcji pionowej u podstawy. Podczas obliczania wielkoci NHF uwzgldnia si jedynie oddziaywanie na ram hipotetycznych si bocznych HNHF. Analiza moe obejmowa sztywno podstawy (jak opisano w punkcie 3.4).
NEd 1 L h 2
NEd
NHF
NHF
H NHF
H NHF
1 2 3
Wymiary ramy Analiza stanu granicznego nonoci (ULS) oraz NEd w ryglu Analiza przechyu pod dziaaniem samych si HNHF
Rysunek B.1 Obliczanie wspczynnika cr
cr mona obliczy w nastpujcy sposb:

cr =
h
200 NHF
4 - 83
Najmniejsz warto wspczynnika cr w przypadku dowolnego supa mona uzyska, traktujc ram jako cao.
cr,s,est mona wwczas obliczy w nastpujcy sposb:

cr, s, est = 0, 8 1
N Ed N cr, R cr max
gdzie:
N Ed N cr, R max
jest maksymalnym stosunkiem dla dowolnego rygla jest si osiow w ryglu w stanie granicznym nonoci (patrz rysunek B.1)
N Ed
N cr, R =
2 EI r
L2
jest obcieniem Eulera rygla dla penej rozpitoci pary rygli (przy zaoeniu, e s poczone przegubowo). to dugo rozwinita pary rygli od supa do supa, przyjmowana jako rozpito/Cos ( to spadek dachu) jest paskim geometrycznym momentem bezwadnoci przekroju rygla wzgldem osi
L Ir
Wspczynnik cr,r,est Obliczenie to naley wykona, jeli rama skada si z trzech lub wicej przse lub jeli rygiel jest poziomy. W przypadku ram z ryglami o spadku nie wikszym ni 1:2 (26) wspczynnik cr,r,est mona obliczy ze wzoru:
cr, r, est =
D 55, 7(4 + L h ) I c + I r 1 L I r 275 f (tan 2 r ) yr
Ale w przypadku, gdy 1, cr,r,est = gdzie:
D L h Ic
jest wysokoci przekroju rygla, h jest rozpitoci przsa jest redni wysokoci supa od podstawy do naroa lub kosza jest geometrycznym momentem bezwadnoci przekroju supa wzgldem osi (przyjmowanym jako zero, gdy sup nie jest sztywno poczony z ryglem, lub jeli rygiel wsparty jest na belce koszowej) jest paskim geometrycznym momentem bezwadnoci przekroju rygla wzgldem osi
Ir
4 - 84
fyr
jest nominaln granic plastycznoci rygli w N/mm2 jest spadkiem dachu w przypadku, gdy dach jest symetryczny. W przeciwnym razie r = tan-1(2hr/L) jest wysokoci wierzchoka dachu powyej linii prostej czcej grne powierzchnie supw jest wspczynnikiem wysklepiania okrelonym jako = Wr/W0 jest wartoci wielkoci Wr dla plastycznego zniszczenia rygli w postaci belki utwierdzonej na kocach o rozpitoci L jest cakowitym pionowym obcieniem obliczeniowym oddziaujcym na rygle przsa.
r
hr
W0 Wr
Jeli dwa supy lub dwa rygle przsa rni si od siebie, wwczas naley zastosowa warto redni wielkoci Ic.
4 - 85
ZACZNIK C
Wyznaczenie wartoci wielkoci MCR i Ncr
C.1
C.1.1
Mcr w przypadku jednolitych elementw konstrukcyjnych

Oglna posta rwnania Metoda przedstawiona w punkcie C.1.1 ma zastosowanie wycznie do jednolitych prostych elementw konstrukcyjnych, ktrych przekrj poprzeczny jest symetryczny wzgldem paszczyzny zginania.
M cr = C 1
2 EI z k I w
2
( kL ) 2
k w
Iz
( kL ) 2 GI t
2 EI z
+ (C 2 z g
)2
C2 zg
W przypadku ramy portalowej k = 1 i kw = 1. Przyjmuje si, e obcienie poprzeczne przyoone jest w rodku cinania i w zwizku z tym C2zg = 0. Zaleno te mona uproci do nastpujcej postaci:
M cr = C 1 E G Iz It Iw L C1
C.1.2
2 EI z
L2
I w L2 GI t + I z 2 EI z
jest moduem Younga (E = 210000 N/mm2) jest moduem sprystoci poprzecznej (G = 81000 N/mm2) to geometryczny moment bezwadnoci przekroju wzgldem osi sabej jest sta skrcania to staa zwichrowania jest dugoci belki pomidzy punktami utwierdzenia bocznego zaley od ksztatu wykresu momentu zginajcego
Wspczynnik C1 Wspczynnik C1 mona wyznaczy z Tabel C.1 w przypadku elementu konstrukcyjnego obcionego momentami na kocach oraz w przypadku elementw konstrukcyjnych poddawanych porednim obcieniom poprzecznym.
4 - 86
Tabela C.1
Wspczynnik C1
+1,00 +0,75 +0,50 +0,25 0,00 0,25 0,50 0,75 1,00 C1 1,00 1,17 1,36 1,56 1,77 2,00 2,24 2,49 2,76
Obcienie momentami na kocach
M
-1 +1
Porednie obcienie poprzeczne 0,94 1,17
0,62
2/3 1/3
2,60
0,86
1,35
0,77
1,69
C.2
Mcr w przypadku elementw konstrukcyjnych z niecigymi utwierdzeniami poczonymi z rozciganym pasem

Moliwe jest wykorzystanie utwierdze pasa rozciganego. Moe to doprowadzi do wikszej nonoci elementu konstrukcyjnego na wyboczenie. Utwierdzenie pasa rozciganego zapewniaj zazwyczaj elementy poczone z rozciganym pasem elementu konstrukcyjnego (np. patwie). Rozstaw pomidzy utwierdzeniami pasa rozciganego musi spenia wymagania okrelone dla Lm, jak podano w BB.3.1.1 normy EN 1993-1-1.
C.2.1
Oglna posta rwnania W przypadku oglnego przypadku belki o zmiennej wysokoci, ale symetrycznej wzgldem osi sabej, poddanej momentowi nierwnomiernemu:
M cr = c 2 C m M cr0
lub
w przypadku belek o liniowo zmiennym wykresie momentu
M cr = c 2 C n M cr0
w przypadku belek o nieliniowo zmiennym wykresie momentu
4 - 87
gdzie
Mcr0 jest momentem krytycznym w przypadku belki poddanej momentowi rwnomiernemu. Zalenoci okrelajce Mcr0 podane zostay w punkcie C.2.2 c
reprezentuje zbieno (c = 1 w przypadku jednolitego prostego elementu konstrukcyjnego) Warto c podana zostaa w Zaczniku BB.3.3.3 do normy EN 1993-1-1 na podstawie wysokoci niszego koca elementu konstrukcyjnego i dotyczy wycznie elementw konstrukcyjnych, w przypadku ktrych 1 hmax/hmin 3. Naley zwrci uwag na to, e wyraenie okrelajce c zostao uzyskane w pozycji rdowej 4 dla elementw z 1.05, co ma na og miejsce w przypadku skosw ram portalowych reprezentuje momenty zmienne liniowo. Warto tego wspczynnika okrela wyraenie BB.13 podane w Zaczniku BB do normy EN 1993-1-1. Zaleca si, aby Cm 2,7 reprezentuje momenty zmienne nieliniowo. Warto tego wspczynnika okrela wyraenie BB.14 podane w Zaczniku BB do normy EN 1993-1-1. Zaleca si, aby Cn 2,7
Cm Cn
W przypadku wykorzystywania punktu BB.3.3.2 z Zacznika BB do normy EN 1993-1-1 konieczne jest wyjanienie nastpujcych kwestii: Obowizuje ta sama definicja momentw dodatnich i ujemnych, co w punkcie BB.3.3.1: Naley przyj, e momenty wywoujce naprenia ciskajce w nieutwierdzonym pasie s dodatnie. Ma to zasadnicze znaczenie w zwizku z tym, e naley uwzgldnia wycznie dodatnie wartoci R. W punkcie BB.3.3.2 przyjto, e obcienia przyoone s w rodku cinania.
C.2.2 Obliczenie wartoci wielkoci Mcr0 W przypadku ksztatownikw jednolitych, symetrycznych wzgldem osi sabej, utwierdzonych wzdu pasa rozciganego w odstpach:
M cr0
1 2 EI z a 2 2 EI w = + + GI t 2 2 2a Lt Lt 2 EI z s2 I w s 2GI t + I z 2 EI z
ale M cr0 gdzie: a
jest odlegoci pomidzy utwierdzon osi wzdun (np. rodkiem masy patwi) a rodkiem cinania elementu konstrukcyjnego. Uwzgldniany jest fakt, e efektywne utwierdzenie zapewniane jest nieco z dala od pasa jest dugoci odcinka wzdu elementu konstrukcyjnego pomidzy utwierdzeniami przeciwskrtnymi poczonymi z oboma pasami jest odlegoci pomidzy utwierdzeniami wzdu utwierdzonej osi wzdunej (np. rozstaw patwi).
4 - 88
Lt s
W przypadku elementw konstrukcyjnych zbienych lub ze skosem wielko Mcr0 jest obliczana przy uyciu waciwoci ksztatownika niszego koca. Parametry a, Lt i s przedstawione zostay na rysunku FC.1
3 4 5 2 a 1 4 5 Lt 3 4 5 Lt
1 2 3 rodek cinania najniszego przekroju poprzecznego Utwierdzona o Porednie utwierdzenia boczne (patwie) 4 5 Utwierdzenia boczne poczone z oboma pasami, zapewniajce utwierdzenie przeciwskrtne Pas ciskany
2 4
Lt s s 2 4
2 4
Rysunek C.1 Ukad utwierdze pasa rozciganego
4 - 89
C.3
Ncr w przypadku jednolitych elementw konstrukcyjnych z niecigymi utwierdzeniami poczonymi z rozciganym pasem
Moliwe jest wykorzystanie utwierdze pasa rozciganego. Moe to doprowadzi do wikszej nonoci elementu konstrukcyjnego na wyboczenie. Utwierdzenie pasa rozciganego zapewniaj zazwyczaj elementy poczone z rozciganym pasem elementu konstrukcyjnego (np. patwie).
C.3.1
Oglna posta rwnania Dla przekrojw poprzecznych klasy 1, 2 i 3 w 6.3.1.2 normy EN 1993-1-1 podano zaleno
=
Af y N cr
gdzie N cr =
2 EI dla wyboczenia gitnego L2
C.3.2
NcrT w przypadku jednolitych elementw konstrukcyjnych z niecigymi utwierdzeniami poczonymi z rozciganym pasem Wzr na si krytyczn przy wyboczeniu sprystym dwuteownika z porednimi utwierdzeniami poczonymi z rozciganym pasem podano w punkcie BB.3.3.1 jako:
N crT
1 2 EI z a 2 2 EI w = 2 + + GI t 2 is Lt Lt 2
gdzie:
is 2 = i y 2 + i z 2 + a 2
Lt a
jest dugoci odcinka wzdu elementu konstrukcyjnego pomidzy utwierdzeniami przeciwskrtnymi poczonymi z oboma pasami okrelono w punkcie C.1.
W przypadku elementw konstrukcyjnych zbienych lub ze skosem wielko NcrT jest obliczana przy uyciu waciwoci ksztatownika niszego koca.
4 - 90
ZACZNIK D Przykad praktyczny: Projektowanie ramy portalowej przy pomocy analizy sprystej
4 - 91
ZACZNIK D Przykad praktyczny: Projektowanie ramy portalowej przy pomocy analizy sprystej Arkusz obliczeniowy
Wykona Sprawdzi CZT DGB
1
Data Data
44
12/2009 12/2009
1.
Analiza sprysta jednonawowej ramy portalowej
Niniejszy przykad ilustruje projektowanie ramy portalowej budynku jednokondygnacyjnego przeprowadzone przy uyciu metody sprystej analizy globalnej. W tym przykadzie uwzgldniane s wycznie obcienia od ciaru wasnego. Rygle i supy ramy wykonane s z dwuteownikw walcowanych na gorco.
2.
Geometria ramy
C L
5
6000 5275
3020
30000
Odstp ram portalowych = 7,2 m Okadzina dachowa i cienna wsparta jest na patwiach i szynach bocznych. Patwie zostay wstpnie umieszczone w odstpach od 1500 mm do 1800 mm, jak pokazano na rysunku. Szyny boczne zostay wstpnie umieszczone w odstpach wynoszcych maksymalnie 2000 mm. W wyniku weryfikacji rygli i supw moe by konieczna zmiana tych pooe.
4 - 92
Tytu
44
165
1700
15057 14892
6392
4692
1700
1700
1700
1345
2992
1345
1647
302
* *
302
1475
utwierdzenie przeciwskrtne poczone z pasem wewntrznym
4 - 93
6000
5275
725
1900
1900
800
**
3020
15000
8092
1700
11980
9792
1700
11492
1700
13192
**
C L
7313
Tytu
44
3.
3.1.
G
Obcienia
Obcienia stae
EN 1991-1-1
= Gself-weight + Groof Groof = 0,30 kN/m2 Groof = 0,30 7,20 = 2,16 kN/m
Gself-weight: ciar wasny belek Groof: pokrycie dachowe z patwiami w przypadku ramy wewntrznej:
G = 2,16 kN/m + self weight
30 m
3.2.
Obcienia niegiem
Obliczona warto charakterystyczna obcienia dachu niegiem dla okrelonego miejsca w danym kraju na okrelonej wysokoci: sk = 0,618 kN/m w przypadku ramy wewntrznej: s = 0,618 7,20 = 4,45 kN/m
s = 4,45 kN/m
EN 1991-1-3
30 m
3.3.
Obcienie uytkowe dachu

EN 1991-1-1
2
Wartoci charakterystyczne obcienia wywieranego na dach (typ H: niedostpny). qk = 0,4 kN/m w przypadku ramy wewntrznej: qk = 0,4 7,20 = 2,88 kN/m
Q k = 2,88 kN/m
Tabela 6.10
30 m
4 - 94
Tytu
44
3.4.
Kombinacje obcie
Dla uproszczenia w niniejszym przykadzie nie jest uwzgldniane oddziaywanie wiatru. W zwizku z tym kluczowa kombinacja obliczeniowa prowadzca do wyboru wielkoci elementu konstrukcyjnego to: G G + Q Q Gdzie: Q jest maksymaln wartoci spord obcienia niegiem i obcienia uytkowego. G = 1,35 (oddziaywania stae) Q = 1,50 (oddziaywania zmienne) Obcienia niegiem s wiksze ni obcienia uytkowe oddziaujce na dach, zatem Q = 4,45 kN/m
EN 1990
4.
Wstpny dobr wymiarw
W dokumencie Jednokondygnacyjne konstrukcje stalowe. Cz 2: Projekt koncepcyjny [2] znajduje si tabela z wstpnymi wymiarami elementw konstrukcyjnych wyznaczonymi na podstawie obcienia rygla i wysokoci do naroy. Obcienie rygla = 1,35 (2,16 + ciar wasny) + 1,5 4,45 = 9,6 kN/m + ciar wasny. Powiedzmy okoo 10 kN/m wraz z ciarem wasnym. Ksztatownikiem wybranym dla rygla jest IPE 450 ze stali S355 Ksztatownikiem wybranym dla supa jest IPE 500 ze stali S355
5.
Wspczynnik wzmocnienia przy wyboczeniu cr
EN 1993-1-1 W celu oszacowania wraliwoci ramy na efekty drugiego rzdu, naley 5.2.1 obliczy wspczynnik wzmocnienia przy wyboczeniu cr. Aby to zrobi, naley zna przemieszczenia ramy przy danej kombinacji obcie. W celu obliczenia reakcji przy obcieniach pionowych w stanie granicznym nonoci przeprowadza si analiz spryst umoliwiajc uzyskanie nastpujcych danych:
Reakcja pionowa przy kadej podstawie: Reakcja pozioma przy kadej podstawie: Maksymalna sia osiowa w ryglach:
VEd = 168 kN HEd = 116 kN NR,Ed = 130 kN
4 - 95
Tytu
44
5.1.
ciskanie osiowe w ryglu
EN 1993-1-1 Zgodnie z t norm, jeli ciskanie osiowe w ryglu jest znaczce, wwczas wspczynnik cr nie ma zastosowania. W takich przypadkach w Zaczniku 5.2.1(4) B do tego dokumentu zaleca si zastosowanie w zamian wspczynnika cr,est. Uwaga 2B
ciskanie osiowe jest znaczce, jeli 0,3
Af y N Ed
lub jeli NEd 0,09 Ncr, co jest zalenoci rwnowan. NEd jest obliczeniowym obcieniem osiowym w ryglu w stanie granicznym nonoci oznaczonym w niniejszym przykadzie jako NR,Ed. Lcr jest dugoci rozwinit pary rygli od supa do supa. Lcr = Ncr =
30 cos 5 o
= 30,1 m =
2 EI z
L cr
2
2 210000 33740 10 4
(30 ,110 )
3
10 3 = 772 kN
0,09 Ncr = 0,09 772 = 69 kN NR,Ed = 130 kN > 69 kN Zatem ciskanie osiowe w ryglu jest znaczce i nie ma zastosowania wspczynnik cr z normy EN 1993-1-1. Zgodnie ze wskazwkami podanymi w Zaczniku B stateczno ramy zostanie oceniona si na podstawie wspczynnika cr,est obliczonego w punkcie 5.2.
5.2.
Obliczanie wartoci wspczynnika cr,est

Zacznik B do niniejszego dokumentu
W przypadku ramy dachu dwuspadowego: cr,est = min(cr,s,est; cr,r,est) Wspczynnik cr,r,est naley sprawdzi wycznie w przypadku ram portalowych z 3 lub wicej przsami. Podczas oceny statecznoci ramy mona uwzgldni sztywno podstawy. W niniejszym przykadzie przyjto, e sztywno podstawy jest rwna 10% sztywnoci supa w celu uwzgldnienia podstaw nominalnie przegubowych. Aby obliczy wspczynnik cr, naley do ramy przyoy hipotetyczn si poziom oraz wyznaczy dla tego obcienia przemieszczenie poziome grnych czci supw. Warto hipotetycznej siy poziomej wynosi: HNHF =
1 1 VEd = 168 = 0,84 kN 200 200
Poziome przemieszczenie grnej czci supa pod wpywem tej siy, uzyskane na podstawie analizy sprystej wynosi 1,6 mm.
4 - 96
Tytu
44
1,6 mm H NHF
1,6 mm H NHF
Wspczynnik cr,s,est jest obliczany w nastpujcy sposb:
cr,s,est
N R,Ed = 0 , 8 1 N R,cr = 0,81

max
h 1 200 NHF
130 1 6000 = 12,5 772 200 1,6
A zatem cr,est = cr,s,est = 12,5 > 10 Mona przeprowadzi analiz spryst pierwszego rzdu i nie trzeba uwzgldnia efektw drugiego rzdu.
Punkt 2.2 niniejszego dokumentu
6.
0 h m
m
Imperfekcje ramy
EN 1993-1-1 5.3.2
Globaln pocztkow imperfekcj przechyow mona wyznaczy na podstawie wzoru = 0 h m = 1/200 = =

2 = h 2 = 0,82 6,0
0 , 5 (1 +
1 ) = 0 , 87 = m
1 0 , 5 (1 + ) = 0,87 2
= 2 (liczba kolumn) = 1 0 , 82 0 , 87 = 3 , 56 10 3 200
Pocztkowe imperfekcje przechyowe mog by rozwaane na dwa sposoby: Poprzez modelowanie ramy w odchyleniu od pionu Poprzez zastosowanie rwnowanych si poziomych (EHF) Zastosowanie rwnowanych si poziomych jest zalecan opcj oraz metod wykorzystan w niniejszym przykadzie praktycznym. Rwnowane siy poziome obliczane s w nastpujcy sposb:
HEHF = VEd
4 - 97
Tytu
44
Jednake imperfekcje przechyowe mog zosta pominite, w przypadku gdy HEd 0,15 VEd. W tabeli 1 przedstawiono cakowite reakcje oddziaujce na konstrukcj pozwalajce wyznaczy zaleno midzy HEd a VEd.
Tabela 1 Reakcje pionowe i poziome
Lewy sup (kN) HEd Reakcje 116 VEd 168 Prawy sup (kN) HEd 116 VEd 168 Cakowita reakcja (kN) HEd 0 VEd 336 50 0,15 VEd (kN)
EN 1993-1-1 5.3.2(4)
HEd = 0 < 0,15 VEd

Zatem pocztkowe imperfekcje przechyowe musz zosta uwzgldnione. Rwnowane siy poziome:
HEHF = VEd,column = 3,56 10 3 168 = 0,60 kN

Sia ta jest przyoona na szczycie kadego supa w poczeniu z oddziaywaniami staymi i zmiennymi. Na potrzeby analizy stanu granicznego nonoci (ULS) podstawy modelowane s jako przegubowe. W przeciwnym razie szczegy podstawy oraz fundament musiayby by projektowane z uwzgldnieniem momentu wynikowego. Na poniszym rysunku przedstawiono siy wewntrzne w ramie poddanej obcieniom stanu granicznego nonoci, cznie z rwnowanymi siami poziomymi.
4 - 98
Tytu
VEd = 150 kN NEd = 130 kN M Ed = 693 kNm V Ed = 86 kN N Ed = 124 kN MEd = 0 kNm
V Ed = 117 kN N Ed = 127 kN MEd = 292 kNm
C L
V Ed = 87 kN N Ed = 124 kN M Ed = 0 kNm V Ed = 117 kN N Ed = 162 kN M Ed = 616 kNm
V Ed = 150 kN V Ed = 118 kN N Ed = 130 kN N Ed = 127 kN M Ed = 701 kNm M Ed = 298 kNm
V Ed = 116 kN N Ed = 161 kN M Ed = 610 kNm
3011 V Ed = 0 kN NEd = 117 kN M Ed = 356 kNm 5941 V Ed = 10 kN N Ed = 116 kN M Ed = 351 kNm
3011
5869
5275
M Ed = 0 kNm
30000
4 - 99
8 z 44
Tytu
44
7.
Podsumowanie weryfikacji elementu konstrukcyjnego
Weryfikowana jest nono przekroju poprzecznego oraz nono na wyboczenie kadego elementu konstrukcyjnego. Punkty 7.1 oraz 7.2 zawieraj podsumowanie sprawdze przeprowadzonych w przypadku kadego elementu konstrukcyjnego ramy.
7.1.
Weryfikacja przekrojw poprzecznych
Nono przekroju poprzecznego musi zosta zweryfikowana zgodnie z punktem 6.2 normy EN 1993-1-1. Sprawdzenia przekrojw poprzecznych przeprowadzone w niniejszym przykadzie praktycznym obejmuj: Nono przy cinaniu
Av f y
VEd Vpl,Rd =
M0
EN 1993-1-1 6.2.6
Nono przy ciskaniu
NEd Nc,Rd =
A fy
M0
EN 1993-1-1 6.2.4
Nono przy zginaniu
MEd Mpl,y,Rd =
Wpl,y f y
M0
EN 1993-1-1 6.2.5 EN 1993-1-1 6.2.8 6.2.9
Ponadto naley zweryfikowa wzajemne oddziaywanie zginania i cinania, jak rwnie zginania i siy osiowej.
7.2.
Weryfikacja wyboczenia
Rygle oraz supy naley zweryfikowa pod wzgldem wyboczenia z paszczyzny pomidzy utwierdzeniami i wyboczenia w paszczynie. Sprawdzenia wyboczenia z powodu wzajemnego oddziaywania ciskania osiowego i momentu zginajcego przeprowadzane s przy wykorzystaniu zalenoci 6.61 oraz 6.62 z normy EN 1993-1-1.
EN 1993-1-1 Zalenoci (6.61) oraz (6.62)
M y,Ed + M y,Ed M z,Ed + M z,Ed N Ed + k yy + k yz 1, 0 y N Rk M y,Rk M z,Rk
M1
LT
M1
M1
M y,Ed + M y,Ed M z,Ed + M z,Ed N Ed + k zy + k zz 1, 0 M y,Rk M z,Rk z N Rk
M1
LT
M1
M1
4 - 100
Tytu
10
44
W przypadku konwencjonalnych jednokondygnacyjnych ram portalowych zalenoci te mog by uproszczone w nastpujcy sposb:
M y,Ed = 0 oraz M z,Ed = 0 w przypadku przekrojw klasy 1, klasy 2 oraz
klasy 3.
Mz,Ed = 0
Zatem zalenoci (6.61) oraz (6.62) mona zapisa w nastpujcej postaci:
M y,Ed M y,Ed N Ed N Ed + k yy 1,0 oraz + k zy 1,0 N b,y,Rd M b,Rd N b,z,Rd M b,Rd
Zaleno (6.61) jest wykorzystywana do weryfikacji wyboczenia w paszczynie, natomiast zaleno (6.62) jest wykorzystywana do weryfikacji wyboczenia z paszczyzny.
SUP: IPE 500, S355
1475
V Ed= 117 kN NEd= 162 kN
616 kNm
444 kNm
1900
6000
221 kNm
1900
0 kNm
Waciwoci ksztatownika:
h = 500 mm b = 200 mm
A = 11600 mm2
W pl,y = 2194 10 3 mm3 I y = 48200 10 4 mm4

I z = 2142 10 4 mm4
I t = 89,3 104 mm4
t w = 10 , 2 mm
t f = 16 mm
r = 21 mm h w = 468 mm
i y = 204 mm
i z = 43,1 mm
I w = 1249 10 9 mm6
d = 426 mm
4 - 101
Tytu
11
44
7.3.
7.3.1.
Klasyfikacja przekrojw poprzecznych

rodnik
c tw
426 = 41,8 10 , 2
EN 1993-1-1 Tabela 5.2 (Arkusz 1)
dN =
N Ed 168000 = = 46,4 10 , 2 355 tw fy
dw +dN 426 + 46 , 4 = = 0,55 > 0,50 2 426 2d w 396 396 0,81 = = 52,2 Warto graniczna dla klasy 1 wynosi: 13 0,55 1 13 1 c Wwczas: = 41,8 52,2 tw
rodnik naley do klasy 1.

7.3.2. Pas
73 , 9 c = 4,6 = tf 16 Warto graniczna dla klasy 1 wynosi: 9 = 9 0,81 = 7,3 c Wwczas: = 4,6 8,3 tf Pas naley do klasy 1 Zatem przekrj naley do klasy 1. Weryfikacja elementu konstrukcyjnego bdzie oparta na nonoci plastycznej przekroju poprzecznego.
7.4.
7.4.1.
Nono przekroju poprzecznego

Nono przy cinaniu
EN 1993-1-1 6.2.6 z EN 1993-1-1 6.2.6(3)
Pole cinania: Av = A 2btf + (tw+2r)tf ale nie mniej ni hwtw

Av = 11600 2 200 16 + (10 , 2 + 2 21) 16 = 6035 mm2
Zachowawczo = 1,0. Zatem:
Av < hwtw = 1, 0 468 10 , 2 = 4774 mm2 /

Av = 6035 mm2
Vpl,Rd =
Av f y
M0
) = 6035 (355
1, 0 OK
) 10
= 1237 kN
VEd = 117 kN < 1237 kN
4 - 102
Tytu
12
44
Wzajemne oddziaywanie zginania i cinania
W przypadku, gdy na przekrj poprzeczny oddziauj jednoczenie sia cinajca i moment zginajcy, sia cinajca moe zosta pominita, jeeli jej warto jest mniejsza ni 50% nonoci plastycznej przy cinaniu.
EN 1993-1-1 6.2.8
VEd = 117 kN < 0,5 Vpl,Rd = 0,5 1237 = 619 kN

Zatem wpyw siy cinajcej na nono przy zginaniu moe zosta pominity.
7.4.2. Nono przy ciskaniu
A fy
Nc,Rd =
M0
11600 355 10 3 = 4118 kN 1, 0 OK
EN 1993-1-1 6.2.4
NEd = 168 kN Nc,Rd = 4118 kN
Wzajemne oddziaywanie zginania i siy osiowej
W przypadku, gdy na przekrj poprzeczny oddziauj jednoczenie sia osiowa i moment zginajcy, sia osiowa moe zosta pominita pod warunkiem, e spenione s dwa ponisze warunki:
EN 1993-1-1 6.2.9
NEd 0,25 Npl,Rd
oraz NEd
0,5hw t w f y
M0
0,25 Npl,Rd = 0,25 4118 = 1030 kN

0,5 hw t w f y
M0
0 , 5 468 10 , 2 355 10 3 = 847 kN 1, 0
168 kN < 1030 kN oraz 847 kN,
OK
Zatem wpyw siy osiowej na nono przy zginaniu moe zosta pominity.
Nono przy zginaniu
EN 1993-1-1 6.2.5
Mpl,y,Rd =
W pl f y
M0
2194 10 3 355 10 6 = 779 kNm 1, 0
My,Ed = 616 kNm < 779 kNm
OK
7.5.
Wyboczenie z paszczyzny
Interakcja wyboczenia z paszczyzny jest weryfikowana za pomoc zalenoci (6.62) z normy EN 199311. M y, Ed N Ed + k zy 1, 0 M b, Rd N b, z, Rd Weryfikacj przy wykorzystaniu tej zalenoci naley przeprowadzi pomidzy utwierdzeniami przeciwskrtnymi.
4 - 103
Tytu
13
44
Jeli pas rozcigany jest utwierdzony w sposb niecigy w punktach pomidzy utwierdzeniami przeciwskrtnymi i rozstaw utwierdze poczonych z pasem rozciganym jest dostatecznie may, mona wykorzysta t sytuacj. Aby umoliwi okrelenie, czy rozstaw utwierdze jest dostatecznie may, w Zaczniku BB normy EN 1993-1-1 podano wzr sucy do obliczenia maksymalnego rozstawu. Jeeli rzeczywisty rozstaw utwierdze jest mniejszy od tej obliczonej wartoci, wwczas mona wykorzysta metody podane w Zaczniku C tego dokumentu do obliczenia siy krytycznej przy wyboczeniu sprystym oraz momentu krytycznego ksztatownika.
Weryfikacja rozstawu porednich utwierdze
W tym przypadku utwierdzenie poczone z pasem rozciganym jest zapewnione przez szyny boczne. Rozstaw pomidzy szynami bocznymi wynosi 1900 mm. Rozstaw graniczny wedug Zacznika BB normy EN 1993-1-1 wynosi: Lm =
38 i z 1 N Ed 1 W pl, y + 57 , 4 A 756 C 12 AI t
2
fy 235
EN 1993-1-1 Zacznik BB BB.3.1.1
C1 jest wspczynnikiem reprezentujcym ksztat wykresu momentu zginajcego. Wartoci wspczynnika C1 dla rnych ksztatw wykresu momentu zginajcego znajduj si w Zaczniku C do niniejszego dokumentu. W przypadku liniowego wykresu momentu zginajcego wspczynnik C1 zaley od stosunku minimalnego momentu zginajcego do maksymalnego momentu zginajcego w rozwaanym segmencie. Stosunki momentw zginajcych w rodkowym i dolnym segmencie supa (bez uwzgldniania skosu) s nastpujce:
= =
222 = 0,50 C 1 = 1,31 444 0 =0 222 C 1 = 1,77
Zacznik C do niniejszego dokumentu
C 1 = 1,31 jest przypadkiem najbardziej obciajcym, zatem ten przypadek zostanie poddany analizie.
Lm =
38 43 ,1 1 168 10 3 57 , 4 11600 2194 10 3 1 355 + 756 1, 31 2 11600 89 , 3 10 4 235
Lm = 1584 mm Rozstaw pomidzy szynami bocznymi wynosi 1900 mm > 1584 mm Zatem naley zastosowa normaln procedur obliczeniow i nie mona wykorzysta utwierdze poczonych z pasem rozciganym.
4 - 104
Tytu
14
44
7.5.2.
Cay sup (5275 mm)
Najpierw weryfikowany jest cay sup. Jeeli sprawdzenia wyboczenia gitnego, zwichrzenia oraz wzajemnych oddziaywa s spenione dla dugoci caego supa, adne dodatkowe utwierdzenia nie s wymagane. W przeciwnym wypadku sup zostanie utwierdzony porednimi utwierdzeniami przeciwskrtnymi lub zostanie zwikszony rozmiar supa.
Nono na wyboczenie gitne wzgldem osi sabej, Nb,z,Rd
h 500 = = 2,5 b 200 tf = 16 mm

Wyboczenie wzgldem osi z-z: Krzywa b dla dwuteownikw walcowanych na gorco z = 0,34
EN 1993-1-1 Tabela 6.2 Tabela 6.1 EN 1993-1-1 6.3.1.3
1 =
z =
E = fy
210000 = 76,4 355
L cr 1 5275 1 = 1,60 = i z 1 43 ,1 76 , 4
z = 0,5 1 + z z 0,2 + z 2
]
]
1
= 0,5 1 + 0,34(1,60 0,2) + 1,60 2
EN 1993-1-1 6.3.1.2
= 2,02 = 0,307
z =
+
2
2 , 02 + 2 , 02 2 1, 60 2
Nb,z,Rd =
z Af y M1
0 , 307 11600 355 10 3 = 1264 kN 1, 0 OK
NEd = 168 kN < 1264 kN

Nono na zwichrzenie, Mb,Rd
Nono na zwichrzenie elementu konstrukcyjnego jest obliczana jako wspczynnik redukcyjny, LT, pomnoony przez wskanik wytrzymaoci przekroju i granic plastycznoci ksztatownika. Wspczynnik redukcyjny jest obliczany jako funkcja smukoci, LT , ktra jest zalena od momentu krytycznego elementu konstrukcyjnego. Wzr na moment krytyczny, Mcr, podano poniej. Wspczynnik C1 reprezentuje ksztat wykresu momentu zginajcego elementu konstrukcyjnego. Wartoci wspczynnika C1 dla rnych ksztatw wykresu momentu zginajcego znajduj si w Zaczniku C do niniejszego dokumentu. W przypadku liniowego wykresu momentu zginajcego wspczynnik C1 zaley od stosunku momentw zginajcych na kocach elementu konstrukcyjnego, wyraonego jako .
4 - 105
Tytu
15
44
W przypadku cakowitej dugoci supa (bez skosu):
0 =0 616
C 1 = 1, 77
Mcr = C 1
2 EI z
L2
= 1, 77
Mcr
2 210000 2142 10 4
5275 2
+
1249 10 9 2142 10 4
5275 2 81000 89 , 3 10 4
2 210000 2142 10 4
= 909 106 Nmm

EN 1993-1-1 6.3.2.2
Smuko wzgldna, LT , obliczana jest ze wzoru:
LT =
Wy f y M cr
2194 10 3 355 909 10 6
= 0,926
W normie EN 1993-1-1 podano dwie metody obliczania wspczynnika redukcyjnego LT. Metod ogln, majc zastosowanie do dowolnego ksztatownika, podano w 6.3.2.2. W 6.3.2.3 przedstawiono metod, ktra moe by wykorzystywana wycznie do ksztatownikw walcowanych oraz rwnowanych ksztatownikw spawanych. W tym przykadzie wykorzystano drug metod, tj. z 6.3.2.3.
LT = 0,5 1 + LT LT LT,0 + LT 2
EN 1993-1-1 6.3.2.3
W normie EN 1993-1-1 zaleca si przyjcie nastpujcych wartoci:
LT,0
= 0,4 = 0,75
Wartoci podane w Zaczniku krajowym mog by inne. Projektant powinien zapozna si z Zacznikiem krajowym kraju, w ktrym konstrukcja ma zosta wybudowana.
h b
= 2,5
Krzywa c dla dwuteownikw walcowanych na gorco LT = 0,49
EN 1993-1-1 Tabela 6.3 Tabela 6.5
LT = 0,5 1 + 0,49(0,926 0,4 ) + 0,75 0,926 2
= 0,950
4 - 106
Tytu
16
44
LT = LT =
1
LT + LT 2 LT 2
1 0 , 950 + 0 , 950 0 , 75 0 , 926
2 2
EN 1993-1-1 6.3.2.3
= 0,685
2 LT
1 0.926 2
= 1,17
LT = 0,685
Mb,Rd =
LT W pl,y f y M1
0 , 685 2194 10 3 355 10 6 = 534 kNm 1, 0 Wynik negatywny
Mb,Rd = 616 kNm < 534 kNm /
Poniewa sprawdzenie samej nonoci na zwichrzenie daje wynik negatywny, nie przeprowadza si analizy wzajemnego oddziaywania siy osiowej i momentu zginajcego. Naley wprowadzi utwierdzenie przeciwskrtne pomidzy skosem a podstaw, jak pokazano na poniszym rysunku. Moment zginajcy jest wikszy na szczycie supa, dlatego te utwierdzenie umieszcza si bliej maksymalnego momentu zginajcego, a nie w rodku supa. Utwierdzenie musi znajdowa si przy szynie bocznej, poniewa utwierdzenie przeciwskrtne jest zapewnione przez stenie biegnce od szyny bocznej do pasa wewntrznego.
3800
6000
1475
616 kNm
444 kNm
0 kNm
7.5.3.
Segment grny (1475 mm)
Jak poprzednio, sprawdzenia wyboczenia gitnego oraz zwichrzenia przeprowadzane s odrbnie przed przystpieniem do weryfikacji ich wzajemnego oddziaywania.
4 - 107
Tytu
17
44
500 h = = 2,5 b 200
tf = 16 mm
Wyboczenie wzgldem osi z-z:
Krzywa b dla dwuteownikw walcowanych na gorco
z = 0,34
1 =
z =
E = fy
210000 = 76,4 355
L cr 1 1475 1 = = 0,448 i z 1 43 ,1 76 , 4
z = 0,5 1 + z z 0,2 + z 2
]
]
= 0,643 1 = 0,906
= 0,5 1 + 0,34(0,448 0,2) + 0,4482
EN 1993-1-1 6.3.1.2
z =
z + z 2 z 2 z Af y M1
0 , 643 + 0 , 643 2 0 , 448 2
z = 0,906
Nb,z,Rd =
= 0 , 906 11600 355 10 3 = 3731 kN 1, 0 OK
NEd = 168 kN < 3731 kN
Jak poprzednio, naley obliczy wspczynnik C1 w celu wyznaczenia momentu krytycznego elementu konstrukcyjnego.
616 kNm
1475
444 kNm
444 = 0 , 721 616
C 1 = 1,16
4 - 108
Tytu
18
44
Mcr = C 1
2 EI z
L2
1475 2 1249 10 9 1475 2 81000 89 , 3 10 4 + 2 2142 10 4 210000 2142 10 4
= 1,16
2 210000 2142 10 4
Mcr = 5887 106 Nmm
LT =
Wy f y M cr
2194 10 3 355 5887 10 6
= 0,364
EN 1993-1-1 6.3.2.2 EN 1993-1-1 6.3.2.3
W przypadku ksztatownikw walcowanych na gorco
LT = 0,5 1 + LT LT LT,0 + LT 2
LT,0
= 0,4 = 0,75
Jak poprzednio:
LT = 0,5 1 + 0,49(0,364 0,4 ) + 0,75 0,364 2 LT = LT =

1
= 0,541
EN 1993-1-1 6.3.2.3
LT + LT 2 LT 2
1 0 , 541 + 0 , 541 0 , 75 0 , 364 2
2
= 1,02
Wspczynnik LT nie moe by wikszy ni 1,0, zatem:
LT = 1,0
Mb,Rd =
LT W pl, y f y 1, 0 2194 10 3 355 10 6 = 779 kNm = M1 1, 0

OK
MEd = 616 kNm < 779 kNm
Wzajemne oddziaywanie siy osiowej i momentu zginajcego wyboczenie z paszczyzny
Wyboczenie z paszczyzny spowodowane wzajemnym oddziaywaniem siy osiowej i momentu zginajcego jest weryfikowane na podstawie spenienia poniszej zalenoci:
M y,Ed N Ed + k zy 1, 0 N b,z,Rd M b,Rd
EN 1993-1-1 6.3.3(4)
4 - 109
Tytu
19
44
Dla z 0,4 wspczynnik interakcji kzy jest obliczany w nastpujcy sposb:

N Ed 0 ,1 z kzy = max 1 ( C mLT 0 , 25 ) N b,Rd,z ; N Ed 0 ,1 1 (C mLT 0 , 25 ) N b,Rd,z
EN 1993-1-1 Zacznik B Tabela B.2
CmLT = 0 , 6 + 0 , 4
444 = 0,721 616
CmLT = 0 , 6 + 0 , 4 0 , 721 = 0,888 > 0,4

CmLT = 0,888
0 ,1 0 , 448 168 kzy = max 1 ; ( 0 , 888 0 , 25 ) 3731 0 ,1 168 1 ( 0 , 888 0 , 25 ) 3731
kzy = max (0,996; 0,993) = 0,996

M y,Ed N Ed 168 616 = = 0,832 < 1,0 + 0 , 996 + k zy N b,z,Rd 3731 M b,Rd 779
OK
7.5.4.
Segment dolny (3800 mm)
Jak poprzednio, nono na wyboczenie gitne oraz nono na zwichrzenie s sprawdzane odrbnie, a nastpnie ich wzajemne oddziaywanie jest weryfikowane przy pomocy zalenoci 6.62.
Jak poprzednio:
Krzywa b dla dwuteownikw walcowanych na gorco z = 0,34
1 =
z =
E = fy
210000 = 76,4 355
L cr 1 3800 1 = = 1,15 43 ,1 76 , 4 i z 1
z = 0,5 1 + z z 0,2 + z 2
z = 0,5 1 + 0,34(1,15 0,2) + 1,152 = 1,32 z =

1
EN 1993-1-1 6.3.1.2
z + z z z Af y M1
=
1 1, 32 + 1, 32 2 1,15 2
= 0,508
Nb,z,Rd =
0,508 11600 355 10 3 = 2092 kN 1, 0 OK
NEd = 168 kN < 2092 kN
4 - 110
Tytu
20
44
Jak poprzednio, naley obliczy wspczynnik C1 w celu wyznaczenia momentu krytycznego elementu konstrukcyjnego.
444 kNm
3800
0 =0 444
C 1 = 1, 77
Mcr = C 1
2 EI z
L2
3800 2
Zacznik C do niniejszego dokumentu Zacznik C do niniejszego dokumentu
= 1, 77
2 210000 2142 10 4
1249 10 9 2142 10 4 3800 2 81000 89 , 3 10 4
2 210000 2142 10 4
EN 1993-1-1 6.3.2.2 EN 1993-1-1 6.3.2.3
Mcr = 1556 106 Nmm
LT =
Wy f y M cr
2194 10 3 355 1556 10 6
= 0,708
LT = 0,5 1 + LT LT LT,0 + LT 2 LT,0 = 0,4 oraz = 0,75

Jak poprzednio:
LT = 0,5 1 + 0,49(0,708 0,4 ) + 0,75 0,708 2
= 0,763
4 - 111
Tytu
21
44
LT = LT =
1
LT + LT 2 LT 2
1 0 , 763 + 0 , 763 0 , 75 0 , 708
2 2
EN 1993-1-1 6.3.2.3
= 0,822
2 LT
1 0 , 708 2
= 1,99
LT = 0,822
Mb,Rd =
LT W pl,y f y M1
0 , 822 2194 10 3 355 = 10 6 = 640 kNm 1, 0 OK
MEd = 444 kNm < 640 kNm
EN 1993-1-1 6.3.3(4)

N Ed 0 ,1 z kzy = max 1 (C mLT 0 , 25 ) N b,Rd,z ; N Ed 0 ,1 1 (C mLT 0 , 25 ) N b,Rd,z
CmLT = 0 , 6 + 0 , 4
0 =0 444
CmLT = 0 , 6 + 0 , 4 = 0 , 6 + 0 , 4 0 = 0,6 > 0,4

CmLT = 0,6
0 ,11,15 168 kzy = max 1 ( 0 , 6 0 , 25 ) 2092 ; 0 ,1 168 1 ( 0 , 6 0 , 25 ) 2092
kzy = max (0,974; 0,977) = 0,977

M y,Ed N Ed 168 444 = = 0,758 < 1,0 + k zy + 0 , 977 N b,z,Rd M b,Rd 2092 640
OK
4 - 112
Tytu
22
44
7.6.
Wyboczenie w paszczynie
Interakcja wyboczenia w paszczynie jest weryfikowana za pomoc zalenoci (6.61) z normy EN 199311.
M y,Ed N Ed + k yy 1, 0 N b, y,Rd M b,Rd

V Ed = 117 kN N Ed = 162 kN M Ed = 616 kNm
V Ed = 117 kN N Ed = 168 kN MEd = 0 kNm
Maksymalne wartoci obliczeniowe dla pary supw wystpuj w prawym supie (biorc pod uwag siy EHF przyoone od lewej do prawej strony) i s nastpujce:
MEd NEd
= 616 kNm = 168 kN
Najpierw wykonuje si odrbne sprawdzenia samego wyboczenia gitnego i samego zwichrzenia. Nastpnie wykorzystuje si zaleno umoliwiajc okrelenie interakcji wyboczenia w paszczynie w celu weryfikacji, czy kombinacja siy osiowej i momentu zginajcego nie powoduje nadmiernego wyboczenia supw.
7.6.1. Nono na wyboczenie gitne wzgldem osi mocnej, Nb,y,Rd
500 h = = 2,5 b 200
tf = 16 mm
Wyboczenie wzgldem osi y-y:
Krzywa a dla dwuteownikw walcowanych na gorco y = 0,21
Dugo wyboczeniowa jest dugoci ukadu, ktra jest odlegoci midzy wzami (tj. dugoci supa), L = 6000 mm.
1 =
E = fy
210000 = 76,4 355
EN 1993-1-1 6.3.1.3
4 - 113
Tytu
23
44
y =
L cr 1 6000 1 = = 0,385 204 76 , 4 i y 1
y = 0,5 1 + y y 0,2 + y 2
= 0,5 1 + 0,21(0,385 0,2) + 0,3852
]
1
EN 1993-1-1 6.3.1.2
= 0,594 = 0,956
EN 1993-1-1 6.3.1.2
y =
+ 2
Nb,y,Rd = NEd
0 , 594 + 0 , 594 2 0 , 385 2
y Af y
M1 = 168 kN < 3937 kN
0 , 956 11600 355 10 3 = 3937 kN 1, 0 OK
7.6.2.
Mb,Rd jest najmniejsz nonoci na wyboczenie spord obliczonych uprzednio. Mb,Rd = min ( 779 ; 640 ) Mb,Rd = 640 kNm
7.6.3. Wzajemne oddziaywanie siy osiowej i momentu zginajcego wyboczenie w paszczynie
Wyboczenie w paszczynie spowodowane wzajemnym oddziaywaniem siy osiowej i momentu zginajcego jest weryfikowane na podstawie spenienia poniszej zalenoci: M y,Ed N Ed + k yy 1, 0 N b, y,Rd M b,Rd Dla Cmy odpowiednimi punktami stenia s utwierdzenia przeciwskrtne na kocu elementu konstrukcyjnego. Wspczynnik interakcji, kyy, jest obliczany w nastpujcy sposb:
N Ed N Ed ; C my 1 + 0 , 8 = min C my 1 + y 0 , 2 N b, y,Rd N b, y,Rd Wedug tabeli B.3 wspczynnik Cmy wynosi: Cmy = 0 , 6 + 0 , 4 0,4
kyy
=0
Cmy = 0 , 6 + 0 , 4 0 = 0,6
168 168 kyy = min 0 , 6 1 + ( 0 , 385 0 , 2 ) ; 0, 6 1 + 0,8 3937 3937
= min ( 0 , 605 ; 0 , 620 ) = 0,605
M y,Ed N Ed 168 616 + k yy = = 0,625 < 1,0 + 0 , 605 N b, y,Rd M b,Rd 3937 640
OK
4 - 114
Tytu
24
44
Prawidowo ksztatownika supa
W punkcie 7.4 wykazano, e nono przekroju poprzecznego ksztatownika jest wiksza od przyoonych si. Sprawdzenia wyboczenia z paszczyzny i wyboczenia w paszczynie zostay przeprowadzone w punktach 7.5 oraz 7.6 w celu waciwego doboru utwierdze wzdu supa. Zatem stwierdza si, i ksztatownik IPE 500 wykonany ze stali S355 jest odpowiedni do wykonania supw tej ramy portalowej.
Rygiel: IPE 450
1700 1700 1700 1700 1700 1700
1700
1345
1345
298 kNm 111 kNm
351 kNm
354 kNm
VEd = 118 kN (warto maksymalna) NEd = 127 kN (warto maksymalna) MEd = 356 kNm (warto maksymalna)
Waciwoci ksztatownika
h = 450 mm b = 190 mm
t w = 9 , 4 mm
A = 9880 mm2 W pl,y = 1702 10 3 mm3

I y = 33740 10 4 mm4
i y = 185 mm
t f = 14 , 6 mm
r = 21 mm
I z = 1676 10 4 mm4 I t = 66 , 9 10 4 mm4 I w = 791 10 9 mm6
i z = 41, 2 mm
h w = 420 , 8 mm
d = 378, 8 mm
4 - 115
Tytu
25
44
7.7.
7.7.1.

rodnik
c tw
378 , 8 = 40,3 9,4
dN =
N Ed 127000 = = 38 9 , 4 355 tw fy
dw +dN 378 , 8 + 38 = = 0,55 > 0,50 2 378 , 8 2d w 396 0 , 81 396 Warto graniczna dla klasy 1 wynosi: = = 52,1 13 1 13 0 , 55 1 c Wwczas: = 40,3 < 52,1 tw

7.7.2. Pas
EN 1993-1-1 Tabela 5.2 (arkusz 2)
69 , 3 c = = 4,7 14 , 6 tf Warto graniczna dla klasy 1 wynosi: 9 = 9 0,81 = 7,3 c Wwczas: = 4,7 < 7,3 tf
Pas naley do klasy 1
Zatem przekrj naley do klasy 1. Weryfikacja elementu konstrukcyjnego bdzie oparta na nonoci plastycznej przekroju poprzecznego.
7.8.
7.8.1.

Nono przy cinaniu
EN 1993-1-1 6.2.6(3)
Pole cinania: Av = A - 2btf + (tw+2r)tf ale nie mniej ni hwtw
Av = 9880 2 190 14 , 6 + ( 9 , 4 + 2 21) 14 , 6 = 5082 mm2
hwtw = 1, 0 420 , 8 9 , 4 = 3956 mm2

Av = 5082 mm2
Vpl,Rd =
Av f y
M0
) = 5082 (355
1, 0 OK
) 10
EN 1993-1-1 6.2.6(3)
3
= 1042 kN
EN 1993-1-1 6.2.6(3)
VEd = 118 kN < 1042 kN
4 - 116
Tytu
26
44
Wzajemne oddziaywanie zginania i cinania
W przypadku, gdy na przekrj poprzeczny oddziauj jednoczenie sia cinajca i moment zginajcy, sia cinajca moe zosta pominita, jeeli jej warto jest mniejsza ni 50% nonoci plastycznej przekroju poprzecznego przy cinaniu.
EN 1993-1-1 6.2.8
VEd = 118 kN < 0,5 Vpl,Rd = 521 kN
OK
Zatem wpyw siy cinajcej na nono przy zginaniu moe zosta pominity.
7.8.2. Nono przy ciskaniu
A fy
Nc,Rd =
M0
9880 355 10 3 = 3507 kN 1, 0 OK
NEd = 127 kN < 3507 kN
EN 1993-1-1 6.2.4
Wzajemne oddziaywanie zginania i siy osiowej
W przypadku, gdy na przekrj poprzeczny oddziauj jednoczenie sia osiowa i moment zginajcy, sia osiowa moe zosta pominita, pod warunkiem, e spenione s dwa ponisze warunki:
EN 1993-1-1 6.2.9
NEd < 0,25 Npl,Rd
oraz
NEd <
0,5 hw t w f y
M0
0,25 Npl,Rd = 0,25 3507 = 877 kN oraz

0,5 hw t w f y 0 , 5 420 , 8 9 , 4 355 10 3 = 702 kN 1, 0
M0
127 kN < 887 kN oraz 702 kN
OK
Zatem wpyw siy osiowej na nono przy zginaniu moe zosta pominity.
7.8.3. Nono przy zginaniu
W pl,y f y
EN 1993-1-1 6.2.5
Mpl,y,Rd = My,Ed
M0
1702 10 3 355 = 10 6 = 604 kNm 1, 0 OK
= 356 kNm < 604 kNm
4 - 117
Tytu
27
44
7.9.
Wyboczenie z paszczyzny
Interakcja wyboczenia z paszczyzny jest weryfikowana za pomoc zalenoci (6.62) z normy EN 199311
M y,Ed N Ed + k zy 1, 0 N z,b,Rd M b,Rd

Rygiel powinien zosta zweryfikowany pomidzy utwierdzeniami przeciwskrtnymi. Jeeli wykorzystywane s utwierdzenia porednie poczone z pasem rozciganym, naley zweryfikowa take rozstaw utwierdze porednich.
7.9.1. Obszar w poowie rozpitoci
1700 mm
Rozstaw patwi w tym obszarze wynosi 1700 mm.
1 Obszar w poowie rozpitoci

1700
351 kNm 1
356 kNm
354 kNm
1: Moment zginajcy
Nono na wyboczenie gitne dla zginania wzgldem osi sabej, Nb,z,Rd
450 h = = 2,37 b 190
tf = 14,6 mm
Wyboczenie wzgldem osi z-z
1 =
z =
E = fy
210000 = 76,4 355
L cr 1 1700 1 = = 0,540 41, 2 76 , 4 i z 1
4 - 118
Tytu
28
44
z = 0,5 1 + z z 0,2 + z 2
]
]
= 0,704 1 = 0,865
z = 0,5 1 + 0,34(0,540 0,2 ) + 0,540 2 z =

1
EN 1993-1-1 6.3.1.2
z + z z
z Af y M1
=
0 , 704 + 0 , 704 2 0 , 540 2
Nb,z,Rd =
0 , 865 9880 355 10 3 = 3034 kN 1, 0 OK
NEd = 127 kN < 3034 kN
Nono przy zwichrzeniu dla zginania, Mb,Rd
W tej strefie sprawdzane jest zwichrzenie pomidzy utwierdzeniami, ktrymi s patwie. W przypadku patwi rozmieszczonych rwnomiernie, dugo krytyczna wystpuje w punkcie maksymalnego momentu zginajcego. Aby moliwe byo wyznaczenie krytycznego momentu rygla, wspczynnik C1 uwzgldnia ksztat wykresu momentu zginajcego. W tym przypadku wykres momentu zginajcego jest prawie stay wzdu rozwaanego segmentu, wic 1,0. Zatem:
C 1 = 1 ,0
Zacznik C do niniejszego dokumentu Zacznik C do niniejszego dokumentu
Mcr = C 1
2 EI z
L2
1700 2
= 1, 0
2 210000 1676 10 4
791 10 9 1700 2 81000 66 , 9 10 4 + 2 1676 10 4 210000 1676 10 4
Mcr = 2733 106 Nmm
LT
W pl, y f y M cr
1702 10 3 355 2733 10 6
= 0,470
EN 1993-1-1 6.3.2.2 EN 1993-1-1 6.3.2.3
LT = 0,5 1 + LT LT LT,0 + LT 2
LT,0 = 0,4 oraz = 0,75

h b
= 2,37
LT = 0,5 1 + 0,49(0,470 0,4 ) + 0,75 0,470 2
= 0,60
4 - 119
Tytu
29
44
LT = LT =
1
LT + LT 2 LT 2
1 0 , 60 + 0 , 60 0 , 75 0 , 470
2 2
EN 1993-1-1 6.3.2.3
= 0,961
2 LT
1 0 , 470 2
= 4,53
LT = 0,961
Mb,Rd =
LT W pl, y f y 0 , 961 1702 10 3 355 = 10 6 = 581 kNm 1, 0 M1

OK
EN 1993-1-1 6.3.3(4)
MEd = 356 kNm < 581 kNm

N Ed 0 ,1 z kzy = max 1 ( C mLT 0 , 25 ) N b,z,Rd ; N Ed 0 ,1 1 ( C mLT 0 , 25 ) N b,z,Rd
EN 1993-1-1 Zacznik B Tabela B.3 EN 1993-1-1 Zacznik B Tabela B.2
Moment zginajcy jest w przyblieniu liniowy i stay. Zatem warto wspczynnika CmLT przyjmuje si rwn 1,0
0 ,1 0 , 540 127 ; kzy = max 1 (1 0 , 25 ) 3034 0 ,1 127 1 (1 0 , 25 ) 3034
= max (0,997; 0,994) = 0,997
M y,Ed N Ed 127 356 + k zy = = 0,653 < 1,0 + 0 , 997 N b,z,Rd M b,Rd 3034 581
OK
4 - 120
Tytu
30
44
7.9.2.
Obszar na kocu rozpitoci
Dolny pas w tym obszarze jest ciskany i naley sprawdzi stateczno pomidzy utwierdzeniami przeciwskrtnymi.
2930 mm
1 Obszar na kocu rozpitoci

1 111 kNm 2 298 kNm
1230
1700
1 Uproszczony moment zginajcy 2 Moment zginajcy
Dugo wyboczeniowa przyjmowana jest od utwierdzenia przeciwskrtnego na ostrym kocu skosu do utwierdzenia wirtualnego, ktre jest punktem przegicia wykresu momentu zginajcego, tj. punktem, w ktrym moment zginajcy jest rwny zero. W niektrych krajach przyjcie utwierdzenia wirtualnego moe nie by powszechn praktyk. Jeeli procedura ta nie jest dozwolona, dugo wyboczeniow naley przyj do nastpnej patwi (tj. do pierwszego utwierdzenia poczonego z pasem ciskanym). Analiza wykazaa, e dugo wyboczeniowa do punktu przegicia wynosi 2930 mm. Jeli pas rozcigany jest utwierdzony w sposb niecigy w punktach pomidzy utwierdzeniami przeciwskrtnymi i rozstaw utwierdze poczonych z pasem rozciganym jest dostatecznie may, mona wykorzysta t sytuacj. Aby umoliwi okrelenie, czy rozstaw utwierdze jest dostatecznie may, w Zaczniku BB normy EN 1993-1-1 podano wzr sucy do obliczenia maksymalnego rozstawu. Jeeli rzeczywisty rozstaw utwierdze jest mniejszy od tej obliczonej wartoci, wwczas mona wykorzysta metody podane w Zaczniku C tego dokumentu do obliczenia siy krytycznej przy wyboczeniu sprystym oraz momentu krytycznego ksztatownika.
4 - 121
Tytu
31
44
W tym przypadku utwierdzenie poczone z pasem rozciganym jest zapewnione przez patwie. Patwie te s rozmieszczone w odlegoci 1700 mm.
Lm
38 i z 1 N Ed 1 W pl, y + 57 , 4 A 756 C 12 AI t
2
fy 235
Lm
= =
111 = 0,37 C 1 = 1,42 298

38 41, 2 1 127 10 3 57 , 4 9880
2 1702 10 3 1 355 + 756 1, 42 2 9880 66 , 9 10 4 235
Lm
= 1669 mm
Odstp midzy patwiami wynosi 1700 mm > 1669 mm Zatem naley zastosowa normaln procedur obliczeniow i nie mona wykorzysta utwierdze poczonych z pasem rozciganym.
Jak poprzednio:
1 =
z =
E = fy
210000 = 76,4 355
L cr 1 2930 1 = = 0,931 i z 1 41, 2 76 , 4
z = 0 , 5 1 + z ( z 0 , 2 ) + z 2
z = 0 , 5 1 + 0 , 34 ( 0 , 931 0 , 2 ) + 0 , 931 2 = 1,06 z =

1
EN 1993-1-1 6.3.1.2
z + z z z Af y M1
=
1 1, 06 + 1, 06 2 0 , 931 2
= 0,638
Nb,z,Rd =
0,638 9880 355 10 3 = 2238 kN 1, 0 OK
NEd = 127 kN < 2238 kN
4 - 122
Tytu
32
44
Jak poprzednio, naley obliczy wspczynnik C1 w celu wyznaczenia momentu krytycznego elementu konstrukcyjnego. Dla uproszczenia przyjmuje si, e wykres momentu zginajcego jest liniowy, co jest postpowaniem nieco zachowawczym.
0 =0 298
C 1 = 1,77
Mcr = C 1
2 EI z
L2
2930 2 2930 2 81000 66 , 9 10 4 791 10 9 + 2 1676 10 4 210000 1676 10 4
= 1, 77
2 210000 1676 10 4
Mcr = 1763 106 Nmm
LT
W pl, y f y M cr
1702 10 3 355 1763 10 6
= 0,585
EN 1993-1-1 6.3.2.2 EN 1993-1-1 6.3.2.3
LT = 0,5 1 + LT LT LT,0 + LT 2 LT,0 = 0,4

Jak poprzednio: oraz
= 0,75
LT = 0,5 1 + 0,49(0,585 0,4 ) + 0,75 0,585 2 LT = LT =

1 1
= 0,674
EN 1993-1-1 6.3.2.3
LT + LT 2 LT 2
1 0 , 674 + 0 , 674 0 , 75 0 , 585
2 2
= 0,894
2 LT
1 0 , 585 2
= 2,92
LT = 0,894
Mb,Rd =
LT W pl, y f y M1
0 , 894 1702 10 3 355 = 10 6 = 540 kNm 1, 0
EN 1993-1-1 6.2.5(2)
4 - 123
Tytu
33
44
EN 1993-1-1 6.3.3(4)
M y, Ed N Ed + k zy 1, 0 N b, z, Rd M b, Rd
kzy
N Ed 0,1z ; = max 1 (C 0,25) N mLT b,z,Rd 0 =0 298
N Ed 0,1 1 (C 0,25) N mLT b,z,Rd

EN 1993-1-1 Zacznik B Tabela B.3 EN 1993-1-1 Zacznik B Tabela B.2
CmLT = 0 , 6 + 0 , 4 = 0 , 6 + 0 , 4 0 = 0,6
0,1 0,931 127 kzy = max 1 (0,6 0,25) 2238 ; 0,1 127 1 (0,6 0,25) 2238
= max (0,985; 0,983) = 0,985
M y, Ed N Ed 127 298 + k zy = = 0,601 < 1,0 + 0 , 985 2238 540 N b, z, Rd M b, Rd
OK
7.10. Wyboczenie w paszczynie

Interakcja wyboczenia w paszczynie jest weryfikowana za pomoc zalenoci (6.61) z normy EN 199311.
M y, Ed N Ed + k yy 1, 0 N b, y, Rd M b, Rd
V Ed = 118 kN N Ed = 127 kN MEd = 298 kNm V Ed = 10 kN N Ed = 116 kN MEd = 351 kNm Zakadany moment maksymalny MEd = 356 kNm V Ed = 150 kN N Ed = 130 kN MEd = 701 kNm
4 - 124
Tytu
34
44
Maksymalny moment zginajcy oraz sia osiowa w ryglu, z wyczeniem skosu.
MEd = 356 kNm NEd = 127 kN

Skos jest analizowany w punkcie 8.
7.10.1. Nono przy wyboczeniu gitnym wzgldem osi mocnej, Nb,y,Rd
h 450 = = 2,37 b 190 tf = 14,6 mm

Wyboczenie wzgldem osi y-y: Krzywa a dla dwuteownikw walcowanych na gorco = 0,21 Dugo wyboczeniowa jest dugoci ukadu, ktra jest odlegoci midzy wzami (tj. dugoci rygla cznie ze skosem), L = 15057 mm
1 = y =
E = fy
210000 = 76,4 355
EN 1993-1-1 6.3.1.3
L cr 1 15057 1 = 1,065 = 185 76 , 4 i y 1
y = 0,5 1 + y y 0,2 + y 2
]
]
1 = 0,620
y = 0,5 1 + 0,21(1,065 0,2 ) + 1,0652 = 1,158 y =

1
EN 1993-1-1 6.3.1.2
y + y y y Af y M1
=
1,158 + 1,158 2 1, 065 2
Nb,y,Rd =
0 , 620 9880 355 10 3 = 2175 kN 1, 0 OK
NEd = 127 kN < 2175 kN
7.10.2. Nono na zwichrzenie, Mb,Rd
Mb,Rd jest najmniejsz nonoci na wyboczenie spord obliczonych uprzednio. Mb,Rd = min ( 581; 540 ) Mb,Rd = 540 kNm
4 - 125
Tytu
35
44
7.10.3. Wzajemne oddziaywanie siy osiowej i momentu zginajcego wyboczenie w paszczynie
Wyboczenie w paszczynie spowodowane wzajemnym oddziaywaniem siy osiowej i momentu zginajcego jest weryfikowane na podstawie spenienia poniszej zalenoci:
M y, Ed N Ed + k yy 1, 0 N b, y, Rd M b, Rd
Wspczynnik interakcji, kyy, jest obliczany w nastpujcy sposb: N Ed kyy = min C my 1 + y 0 , 2 N b, y, Rd
; C my
N Ed 1 + 0,8 N b, y, Rd
Wyraenie suce do obliczenia wspczynnika Cmy jest zalene od wartoci EN 1993-1-1 Zacznik B wielkoci h oraz . 298 = 0,849. = 351
Tabela B.3
h =
Mh 351 = 0,986 = 356 Ms
Dlatego wspczynnik Cmy jest obliczany nastpujco:
Cmy = 0 , 95 + 0 , 05 h = 0 , 95 + 0 , 05 0 , 986 1,0 kyy

127 127 = min 1, 0 1 + (1, 065 0 , 2 ) ; 1 1 , 0 + 0 , 8 2175 2175 = min [1, 05 ; 1, 047 ] = 1,047
M y, Ed N Ed 127 356 + k yy = = 0,749 < 1,0 + 1,047 2175 540 N b, y, Rd M b, Rd
OK
Element konstrukcyjny spenia wymogi sprawdzenia wyboczenia w paszczynie.
7.11. Prawidowo ksztatownika rygla

W punkcie 7.8 wykazano, e nono przekroju poprzecznego ksztatownika jest wiksza od przyoonych si. Sprawdzenia wyboczenia z paszczyzny i wyboczenia w paszczynie zostay przeprowadzone w punktach 7.9 oraz 7.10 w celu waciwego doboru utwierdze wzdu rygla. Zatem stwierdza si, i ksztatownik IPE 500 wykonany ze stali S355 jest odpowiedni do wykonania rygla tej ramy portalowej.
4 - 126
Tytu
36
44
8.
Odcinek skosu
Skos jest wykonywany z wycinka ksztatownika IPE 550. Sprawdzenia naley przeprowadzi w punkcie kocowym i w punktach wiartkowych, jak pokazano na poniszym rysunku.
2740
685
685
685
685
IPE 450
5 4
IPE 500 3020
Na podstawie geometrii skosu mona okreli nastpujce waciwoci dla kadego z przekrojw poprzecznych od 1 do 5, zamieszczone w Tabeli 2.
Tabela 2 Waciwoci ksztatownika elementu konstrukcyjnego ze skosem w przekrojach poprzecznych zaznaczonych na powyszym rysunku
Wysoko wycinka (mm) Wysoko cakowita (mm) Pole przekroju brutto, A 2 (mm ) Iy (cm )
4
725
Przekrj poprzeczny nr
Wel,min (cm )
3
NEd (kN)
MEd (kNm)
1 2 3 4 5
503 378 252 126 0
953 828 702 576 450
15045 13870 12686 11501 9880
200500 144031 98115 62258 33740
4055 3348 2685 2074 1500
129 129 128 127 127
661 562 471 383 298
Waciwoci ksztatownika obliczane s w paszczynie prostopadej do jego osi. Dla uproszczenia waciwoci powyszego ksztatownika obliczono, zakadajc sta grubo rodnika wynoszc 9,4 mm i pomijajc pas rodkowy.
4 - 127
Tytu
37
44
Na poniszym rysunku przedstawiono rzeczywisty i rwnowany przekrj poprzeczny nr 1:

190 14,6 190
450
9,4
14,6
9,4
953
503
11,1
17,2 210 210
Rzeczywisty przekrj poprzeczny
Rwnowany przekrj poprzeczny
W przypadku przekroju poprzecznego nr 1 wartoci NEd oraz MEd s okrelane przy licu supa.
8.1.
8.1.1.

rodnik
rodnik moe by podzielony na dwa rodniki i klasyfikowany wedug naprenia i geometrii kadego rodnika. Grny ksztatownik (tj. rygiel) nazywany jest rodnikiem grnym, a dolny ksztatownik (tj. wycinek) nazywany jest rodnikiem dolnym.
rodnik grny
Na pierwszy rzut oka wida, e grny rodnik bdzie klasy 3 lub wyszej, poniewa jest on gwnie rozcigany.
rodnik dolny
Naprenie w przekroju spowodowane obcieniem osiowym:
N =
129 10 3 = 8,57 N/mm2 15045
Zakadajc sprysty rozkad napre w przekroju poprzecznym nr 1, maksymalne rozporzdzalne naprenie przeciwstawiajce si zginaniu wynosi:
M =
fy
M0
N =
355 8 , 57 = 346 N/mm2 1, 0
4 - 128
Tytu
38
44
501,6
450
953
31 N/mm
451,4
503
346 N/mm
Odlego od pasa dolnego do osi obojtnej w zakresie odksztace sprystych wynosi:
z = 451,4 mm
Odlego od spodu pasa rodkowego od osi neutralnej: 51,6 mm Zginanie + naprenie osiowe na grze ksztatownika wycinka: = 346 ( 51, 6 451, 4 ) + 8 , 57 = 31 N/mm2 W celu sprawdzenia klasy 3 naley wyznaczy
190 14,6
EN 1993-1-1 Tabela 5.2
31 = 0,09 346
450
9,4
Biorc pod uwag przekrj 1 rwnolegy do pasa supa, wysoko rodnika z wyczeniem promienia zaokrglenia wynosi:
14,6
51,6 E.N.A
cw = 503 17 , 2 24 = 461,8 mm cw 461, 8 = 41,6 = tw 11,1
503
11,1
461,8
_ Z = 451,4
17,2 210
Dla > 1 warto graniczna dla klasy 3 wynosi: 42 0 , 81 42 = 53,1 = 0 , 67 + 0 , 33 0 , 67 + 0 , 33 ( 0 , 09 )
EN 1993-1-1 Tabela 5.2
c tw
= 41,6 < 53,1
4 - 129
Tytu
39
44
8.1.2.
Pasy
EN 1993-1-1 Tabela 5.2 (arkusz 2)
Pas grny
69 , 3 c = 4,7 = 14 , 6 tf Warto graniczna dla klasy 1 wynosi: 9 = 9 0,81 = 7,3 Wwczas:
c = 4,7 < 7,3 tf
Pas grny naley do klasy 1

Pas dolny
75 , 45 c = 4,4 = 17 , 2 tf Warto graniczna dla klasy 1 wynosi: 9 = 9 0,81 = 7,3
c = 4,4 < 7,3 tf

Pas dolny naley do klasy 1 Zatem cay przekrj naley do klasy 3.
8.2.

661 kNm 562 kNm 471 kNm 383 kNm 701 kNm
298 kNm 5
IPE 450 5 4
3 IPE 500 3020
4 - 130
725
Tytu
40
44
8.2.1.
Nono przy cinaniu
Pole cinania przekroju poprzecznego nr 1 mona zachowawczo oszacowa jako rwne:
Av = A (btf)topfl (btf)botfl = 15045 190 14 , 6 210 17 , 2 = 8659 mm2 Vpl,Rd =

Av f y
M0
) = 8659 (355
1, 0 OK
) 10
= 1775 kN
EN 1993-1-1 6.2.6
VEd = 147 kN < 1775 kN
Wzajemne oddziaywanie zginania i cinania:
W przypadku, gdy na przekrj poprzeczny oddziauj jednoczenie sia cinajca i moment zginajcy, sia cinajca moe zosta pominita, jeeli jej warto jest mniejsza ni 50% nonoci plastycznej przy cinaniu.
VEd = 147 kN < 0,5 Vpl,Rd = 888 kN

Zatem wpyw siy cinajcej na nono przy zginaniu moe zosta pominity. Takie same obliczenia naley przeprowadzi w przypadku pozostaych przekrojw poprzecznych. W poniszej tabeli podsumowano weryfikacj nonoci przy cinaniu elementu konstrukcyjnego ze skosem:
Tabela 3
Przekrj poprzeczny nr VEd (kN)
Weryfikacja nonoci przy cinaniu przekrojw poprzecznych od 1 do 5

Av 2 (mm ) Vpl,Rd (kN) VEd VRd 0,5VRd (kN) Wzajemne oddziaywanie zginania i cinania
1 2 3 4 5
147 140 132 125 118
8659 7484 6300 5115 5082
1775 1534 1291 1048 1042
tak tak tak tak tak
888 767 646 524 521
nie nie nie nie nie
8.2.2.
Nono przy ciskaniu

A fy
Nono przekroju poprzecznego nr 1 przy ciskaniu:
Nc,Rd =
M0
15045 355 10 3 = 5341 kN 1, 0 OK
EN 1993-1-1 6.2.4
NEd = 129 kN < 5341 kN
4 - 131
Tytu
41
44
Wzajemne oddziaywanie zginania i siy osiowej:
Gdy sia osiowa oraz moment zginajcy oddziauj na przekrj poprzeczny jednoczenie, cakowite naprenie, x,Ed, musi by mniejsze od naprenia dopuszczalnego.
EN 1993-1-1 6.2.9.2
x,Ed = N + M
M Ed z 661 10 6 501, 6 = M = = 165 N/mm2 4 Iy 200500 10
x,Ed = N + M = 8,57 + 165 = 174 N/mm2

Maksymalne naprenie dopuszczalne wynosi:
fy
max =
M0
355 = 355 N/mm2 1, 0 OK
x,Ed = 174 N/mm2 < 355 N/mm2
Podobne obliczenia naley przeprowadzi dla pozostaych przekrojw poprzecznych. W poniszej tabeli podsumowano weryfikacj nonoci przy ciskaniu elementu konstrukcyjnego ze skosem:
Tabela 4
Przekrj poprzeczny (i) NEd (kN)
Weryfikacja nonoci przy ciskaniu przekrojw poprzecznych od 1 do 5

A 2 (mm ) Nc,Rd (kN) NEd Nc.Rd Wzajemne oddziaywanie zginania i siy osiowej
1 2 3 4 5
129 129 128 127 127
15045 13870 12686 11501 9880
5341 4924 4504 4083 3507
tak tak tak tak tak
nie nie nie nie nie
8.2.3.
Nono przy zginaniu

W el,min f y
4055 10 3 355 10 6 = 1440 kNm 1, 0
EN 1993-1-1 6.2.5(2)
Nono przy zginaniu przekroju poprzecznego nr 1 wynosi:
Mc,y,Rd = Mel,y,Rd =
M0
My,Ed = 661 kNm < 1440 kNm
OK
Podobne obliczenia naley przeprowadzi dla pozostaych przekrojw poprzecznych. W poniszej tabeli podsumowano weryfikacj nonoci przy zginaniu elementu konstrukcyjnego ze skosem.
4 - 132
Tytu
42
44
W tym przypadku wszystkie przekroje poprzeczne traktowane s jako przekroje klasy 3 i dlatego wykorzystywane s waciwoci spryste. Jest to podejcie zachowawcze. Jednake z przeprowadzonych wczeniej oblicze sprawdzajcych rygiel wynika, e przekrj poprzeczny nr 1 jest klasy 1. Moe si zdarzy tak, e inne przekroje spord przekrojw poprzecznych od nr 1 do nr 5 s przekrojami plastycznymi i tym samym moe by uzyskana wiksza nono przy zginaniu.
Tabela 5
Przekrj poprzeczny (i)
Weryfikacja nonoci przy zginaniu przekrojw poprzecznych od 1 do 5

MEd (kNm) Wel,min 3 (mm ) 3 10 Mel,Rd (kNm) MEd Mel,Rd
1 2 3 4 5
661 562 471 383 298
4055 3348 2685 2074 1500
1440 1189 953 736 533
tak tak tak tak tak
8.3.
Nono na wyboczenie
Na kadym z kocw odcinka skosu znajduje si utwierdzenie przeciwskrtne.

2740 mm
661 kNm 298 kNm 471 kNm
Analizowana dugo wyboczeniowa
Gdy pas rozcigany jest utwierdzony w sposb niecigy w punktach pomidzy utwierdzeniami przeciwskrtnymi i rozstaw utwierdze poczonych z pasem rozciganym jest dostatecznie may, mona wykorzysta t sytuacj. Aby umoliwi okrelenie, czy rozstaw utwierdze jest dostatecznie may, w Zaczniku BB normy EN 1993-1-1 podano wzr sucy do obliczenia maksymalnego rozstawu. Jeeli rzeczywisty rozstaw utwierdze jest mniejszy od tej obliczonej wartoci, wwczas mona wykorzysta metody podane w Zaczniku C tego dokumentu do obliczenia siy krytycznej przy wyboczeniu sprystym oraz momentu krytycznego ksztatownika. Przeciwnie, jeeli rozstaw utwierdze jest wikszy od obliczonej wartoci, mona wykorzysta rwnowany teownik do sprawdzenia statecznoci skosu.
4 - 133
Tytu
43
44
8.3.1.
Lm =
38 i z 1 N Ed 1 W pl, y + 57 , 4 A 756 C 12 AI t
2 2
fy 235 Dla uproszczenia przyjmuje si, e patew znajdujca si w poowie rozpitoci elementu konstrukcyjnego ze skosem jest wyrwnana z przekrojem poprzecznym nr 3. Podobnie przyjmuje si, e patew na kocu elementu konstrukcyjnego ze skosem jest wyrwnana z przekrojem poprzecznym nr 1. 471 = 0,71 C 1 = 1,2 = 661 Zgodnie z Eurokodem naley przyj wskanik w segmencie. W tym przypadku rozwaane s przekroje poprzeczne nr 1 oraz nr 3, jak pokazano w tabeli 6.
Tabela 6
Przekrj poprzeczny (i)
W pl
AI t
Zacznik C do niniejszego dokumentu EN 1993-1-1 o najwikszej wartoci Zacznik BB BB.3.2.1
W pl
A 2 (mm )
AI t
wskanik dla przekrojw poprzecznych nr 1 oraz nr 3

It 4 (mm ) 4 10 Wpl 3 (mm ) 3 10
W pl
1961 1069
AI t
1 3
15045 12686
81 74
4888 3168
Dla uproszczenia, w obliczaniu It oraz Wpl pominito pas rodkowy.
Waciwoci ksztatownika w przekroju poprzecznym nr 1 daj najwiksz 2 W pl warto wskanika . Dlatego te wielko Lm obliczana jest przy uyciu AI t waciwoci ksztatownika w przekroju poprzecznym nr 1. Iz = 2168 104 mm4 iz = Lm =
Iz = A
2168 10 4 = 38 mm 15045 38 38
2 4888 10 3 1 355 + 756 1, 2 2 15045 81 10 4 235
1 129 10 3 57 , 4 15045
Lm = 700 mm Odstp midzy patwiami wynosi 1345 mm < 700 mm / Dlatego te nie moe by zastosowana procedura projektowa wykorzystujca utwierdzenia poczone z pasem rozciganym, podana w punkcie C.2 Zacznika C.
4 - 134
Tytu
44
44
8.3.2.
Weryfikacja wyboczenia gitnego wzgldem osi sabej
Maksymalne siy w elemencie konstrukcyjnym ze skosem (przy licu supa) maj warto: NEd = 129 kN MEd = 661 kNm Norma EN 1993-1-1 nie odnosi si do projektowania ksztatownikw zwanych (tj. skosw), natomiast weryfikacja znajdujca si w tym przykadzie praktycznym przeprowadzana jest poprzez sprawdzanie si wystpujcych w rwnowanym teowniku poddawanym ciskaniu i zginaniu. Rwnowany teownik okrelany jest na podstawie ksztatownika w poowie dugoci elementu konstrukcyjnego ze skosem. Rwnowany teownik skada si z dolnego pasa oraz z 1/3 ciskanej czci obszaru rodnika, zgodnie z 6.3.2.4 normy EN 1993-1-1. Dugo wyboczeniowa wynosi 2740 mm (odcinek pomidzy szczytem supa a pierwszym utwierdzeniem).
Waciwoci przekroju poprzecznego nr 1:
Pole powierzchni przekroju
A = 15045 mm2
Sprysty wskanik wytrzymaoci przekroju odpowiadajcy pasowi ciskanemu Wel,y = 4527 103 mm3
Waciwoci przekroju poprzecznego nr 3:
Waciwoci caego ksztatownika

f y / M
312 104
f y / M
329
O obojtna w zakresie odksztace sprystych (od pasa dolnego): z = 329 mm Pole powierzchni przekroju A = 12686 mm2 Waciwoci rwnowanego teownika poddawanego ciskaniu:
4 - 135
Tytu
45
44
Powierzchnia teownika:
9,4
Af = 4590 mm2
104
Geometryczny moment bezwadnoci przekroju wzgldem osi sabej: If,z =1328 104 mm4
17,2 210
ciskanie w teowniku
Cakowite rwnowane ciskanie w teowniku obliczane jest dla przekroju poprzecznego nr 1 poprzez dodanie bezporedniego ciskania osiowego oraz ciskania spowodowanego zginaniem. NEd,f = N Ed Af M Ed 4590 661 10 6 + Af = 129 4590 = 670 kN + 15045 4527 10 3 A W el,y
Weryfikacja nonoci na wyboczenie wzgldem osi sabej
Krzywa wyboczenia c wykorzystywana jest dla ksztatownikw walcowanych na gorco z = 0,49
1 =
E = fy
I f,z Af
210000 = 76,4 355
if,z =
1328 10 4 = 53,8 4590
f,z =
L cr 1 2740 1 = = 0,667 53 , 8 76 , 4 i f,z 1
z = 0,5 1 + z f,z 0,2 + f,z 2
]
]
= 0,837 1 = 0,745
z = 0,5 1 + 0,49(0,667 0,2) + 0,667 2 z =

1
EN 1993-1-1 6.3.1.2
z + z 2 f,z 2
Af y
0 , 837 + 0 , 837 2 0 , 667 2 4590 355 10 3 = 1214 kN 1, 0 OK
EN 1993-1-1 6.3.1.2
Nb,z,Rd = z
M0
= 0 , 745
NEd,f = 670 kN < 1214 kN
4 - 136
Tytu
46
44
9.
Przemieszczenia poziome i ugicia
Przemieszczenia poziome i ugicia ramy portalowej uzalenione od kombinacji obcie charakterystycznych, zgodnie z wyraeniem 6.14 normy EN 1990 s nastpujce:
20 mm 240 mm 16 mm
W zaczniku A niniejszego dokumentu podano wartoci graniczne przemieszcze poziomych i ugi wykorzystywane w niektrych krajach europejskich. Te wartoci graniczne maj by jedynie wskazwk. Wymagania dotyczce danego projektu ramy portalowej musz by uzgodnione z klientem.
4 - 137

Część 4 Projekt Wykonawczy Ram Portalowych

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Część 4 Projekt Wykonawczy Ram Portalowych

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

KONSTRUKCJE STALOWE W EUROPIE Jednokondygnacyjne konstrukcje stalowe Cz 4: Projekt wykonawczy ram portalowych

Jednokondygnacyjne konstrukcje stalowe Cz 4: Projekt wykonawczy ram portalowych

Cz 4: Projekt wykonawczy ram portalowych

Cz 4: Projekt wykonawczy ram portalowych

Cz 4: Projekt wykonawczy ram portalowych

Cz 4: Projekt wykonawczy ram portalowych

Cz 4: Projekt wykonawczy ram portalowych

Cz 4: Projekt wykonawczy ram portalowych

Cz 4: Projekt wykonawczy ram portalowych

Cz 4: Projekt wykonawczy ram portalowych

Projektowanie wspomagane komputerowo

Cz 4: Projekt wykonawczy ram portalowych

EFEKTY DRUGIEGO RZDU W RAMACH PORTALOWYCH

Rysunek 2.1 Ugicie asymetryczne lub przechyowe

Cz 4: Projekt wykonawczy ram portalowych

Rysunek 2.2 Ugicie symetryczne

Efekty drugiego rzdu

Podsumowanie zagadnie projektowych

Cz 4: Projekt wykonawczy ram portalowych

STAN GRANICZNY NONOCI

Cz 4: Projekt wykonawczy ram portalowych

Pooenie przegubw plastycznych

Pooenie przegubw plastycznych

Cz 4: Projekt wykonawczy ram portalowych

to warto podstawowa: 0 = 1/200

to wysoko konstrukcji w metrach

to liczba supw w rzdzie w przypadku portalu: liczba supw w pojedynczej ramie.

W przypadku jednonawowych ram portalowych h to wysoko supa, a m = 2. Zachowawcze ustalenie to h = m = 1,0.

1 2 3 Zachowanie rzeczywiste Model sprysto-idealnie plastyczny Zachowanie podczas odciania

Cz 4: Projekt wykonawczy ram portalowych

Cz 4: Projekt wykonawczy ram portalowych

Powstaje pierwszy przegub

Obcienie wzrasta rygiel zblia si do granicy plastycznoci (c)

Cz 4: Projekt wykonawczy ram portalowych

Analiza pierwszego i drugiego rzdu

Wspczynnik cr Zaleno 5.2 z 5.2.1(4)B normy EN 1993-1-1 okrela wspczynnik cr jako:

w ryglu jest znaczca.

Cz 4: Projekt wykonawczy ram portalowych

3 1 2 3 Rama jednospadowa Rama jednonawowa Rama wielonawowa

Rysunek 3.7 Przykady ram kategorii A

3 Rama asymetryczna Rama na terenie pochyym Rama wielonawowa z nierwnymi przsami

Rysunek 3.8 Przykady ram kategorii B

Cz 4: Projekt wykonawczy ram portalowych

Cz 4: Projekt wykonawczy ram portalowych

Rysunek 3.10 Przykady podstaw supw o zerowej sztywnoci

Podsumowanie zagadnie projektowych

Cz 4: Projekt wykonawczy ram portalowych

Wspczynnik wzmocnienia majcy na celu uwzgldnienie efektw drugiego rzdu

Ramy nieregularne, jednak z wyczeniem portali ze cigami

Wspczynnik wzmocnienia zastosowany wobec:

Cz 4: Projekt wykonawczy ram portalowych

STAN GRANICZNY UYTKOWALNOCI

Wybr kryteriw ugicia

Podsumowanie zagadnie projektowych

Cz 4: Projekt wykonawczy ram portalowych

NONO PRZEKROJU POPRZECZNEGO

Klasyfikacja przekroju poprzecznego

Cz 4: Projekt wykonawczy ram portalowych

Cigliwo elementw konstrukcyjnych w przypadku projektowania plastycznego

Podsumowanie zagadnie projektowych

Cz 4: Projekt wykonawczy ram portalowych

STATECZNO ELEMENTW KONSTRUKCYJNYCH

Wyboczenie elementw konstrukcyjnych w ramach portalowych