Akwarium - Instrukcja

Mat eriay pobrane z int ernet u bez zgody aut orow, zebrane wycznie do uzyt ku prywat nego
1
JAK ZACZC 5
PODOZE 7
OSWI ETLENI E ZBI ORNI KA 8
CHEMI A WODY 11
ODCZYN ( PH) 11
TWARDOSC OGLNA ( GH) 11
TWARDOSC WGLANOWA ( KH) 12
STZENI E JONW AMONOWYCH ( NH4+ ) 13
STZENI E AZOTYNW ( NO2- ) 13
STZENI E AZOTANW ( NO3- ) 14
NASYCENI E DWUTLENKI EM WGLA ( CO2) 14
NASYCENI E TLENEM ( O2) 14
ZMI ANA PARAMETRW WODY 15
ODWAPNI ENI E BI OLOGI CZNE 17
CYKL AZOTOWY 17
FI LTRACJA WODY W AKWARI UM 20
FI LTRY WEWNTRZNE 23
FI LTRY PRZELEWOWE 24
FI LTRY KANI STROWE 25
BI OTOPY 26
AFRYKA 26
AMERYKA POUDNI OWA 28
AMERYKA SRODKOWA 28
AUSTRALI A 29
AZJA 30
AZJA POUDNI OWO- WSCHODNI A 33
EUROPA 33
I NDI E 33
ESTRUARI A 34
DOBRE I ZE PI ERWSZE RYBKI 35
WPROWADZENI E 35
DOBRE PI ERWSZE RYBKI 35
DOBRE DRUGI E RYBKI 36
ZE PI ERWSZE RYBKI 40
WNI OSKI 41
POKARMY DLA RYB AKWARI OWYCH 42
POKARMY ZYWE: 42
POKARMY SUCHE: 42
GLONY 44
CHOROBY 46
I CHTI OFONOZA 47
I CHTI OFTI RI OZA 48
LI MFOCYTOZA 49
PLESNI AWKA ( SAPROLEGNI OZA) 50
ROZMNAZANI E ROSLI N W AKWARI UM 53
ROZMNAZANI E RYB W AKWARI ACH 55
ROSLI NY 56
CZARNA LI STA ROSLI N 56
ROSLI NY ODYGOWE 57
2
ALTERNANTHERA ( ALTERNANTERA [ REI NECKEGO - PRZYP. TUM. ] ) 57
BACOPA ( BAKOPY) 57
CABOMBA ( KABOMBY) 58
CARDI MI NE ( CHYBA CARDAMI NE PRZYP. TUM. ) LYRATA ( RZEZUCHA JAPONSKA) 58
CERATOPHYLLYM ( CHYBA CARATOPHYLLUM - PRZYP. TUM. ) DEMERSUM ( ROGATEK SZTYWNY) 59
ELODEA / EGERI A ( MOCZRKI ) 59
HYDROCOTOYLE ( CHYBA HYDROCOTYLE - PRZYP. TUM. ) LEUCOCEPHALA ( WKROTA BI AOGOWA) 60
HYGROPHI LA CORYMBOSA ( NADWDKA SZEROKOLI SNA / WSKOLI STNA / TAJLANDZKA) 60
HYGROPHI LA DI FFORMI S ( NADWDKA TRJKWI ATOWA) 61
HYGROPHI LA POLYSPERMA ( NADWDKA WI ELONASI ENNA) 61
LI MNOPHI LA SP. ( LI MNOFI LI E) 62
LOBELI A CARDI NALI S ( LOBELI A CZERWONA) 62
LUDWI GI A REPENS 63
MAYACA FLUVI ATI LI S 63
MYRI OPHYLLUM ( WYWCZNI KI ) 64
ROTALA 64
UTRI CULARI A ( PYWACZ) 65
ROSLI NY ROZETOWE 65
ANUBI AS 65
APONOGETON ( ONOWODKI ) 65
APONOGETON MADAGASCARI ENSI S ( ONOWODEK MADAGASKARSKI ) 66
BARCLAYA LONGI FOLI A ( BARKLAJA DUGOLI STNA) 66
CRI NUM ( KRI NI E) 67
CRYPTOCORYNE ( ZWARTKI / KRYPTOKORYNY) 67
ECHI NODORUS ( AMAZONKI / ZABI ENI CE) 68
LEMNA ( RZSA) 68
LI LAEOPSI S NOVAE ZELANDI AE 69
NUPHAR ( GRZELE) 69
NYMPHAEA ( GRZYBI ENI E) 70
NYMPHOI DES AQUATI CA ( ROSLI NA BANANOWA) 70
PI STI A STRATI OTES ( TOPI AN OSOKOWATY) 70
SAGI TTARI A ( STRZAKI ) 71
VALI SNERI A ( NURZANCE) 71
WOLFFI A 71
PAPROCI E I MCHY 72
AZOLLA ( PYWAJCA PAPROC) 72
BOLBI TUI ( CHYBA BOLBI TI S - PRZYP. TUM. ) HEUDELOTI ( BOLBI TI S HEUDELOTA) 72
CERATOPTERI S ( RZDZYCE) 73
MI CROSORUM PTEROPUS ( MI KROZORUM SKRZYDLATE) 73
RI CCI A FLUI TANS ( WGBKA WODNA) 74
SALVI NI A 74
VESI CULARI A DUBYANA ( MECH JAWAJSKI ) 74
RYBY 76
PI SKORZOWATE 76
BOCJA SI ATKOWANA ( BOTI A LOHACHATA) 76
BOCJA WSPANI AA ( BOTI A MACRACANTHA) 76
BOCJA PRGOWANA ( BOTI A STRI ATA) 77
PI SKOREK, CI ERNI OOCZEK ( PANGI O SP. ) 77
KSACZOWATE 79
ZWI NNI K JARZENI EC ( HEMI GRAMMUS ERYTHROZONUS) 79
NEON CZARNY ( BYSTRZYK AXELRODA) ( HYPHESSOBRYCON HERBERTAXELRODI ) 79
TETRA CESARSKA ( NEMATOBRYCON PALMERI ) EI GENMANN 1911 80
NEON I NNESSA ( PARACHEI RODON I NNESI ) 80
BYSTRZYK BARWNY 80
ZAOBNI CZKA 81
ZYWORODNE 82
XENOTOCA EI SENI 82
PI KNI CZKOWATE - JAJOZYWORODNE 83
GUPI K( POECI LI A RETI CULATA) 83
ZMI ENNI AK WI ELOBARWNY ( XI PHOPHORUS VARI ATUS; PLATYPOECI LUS) 83
3
MOLI NEZJA OSTROPYSKA ( POECI LI A SPHENOPS) 84
MI ECZYK HELLERA ( XI PHOPHORUS HELLERI ) 84
ACOWATE LABI RYNTOWE ( ANABANTOI DE) 87
BOJOWNI K WSPANI AY ( BETTA SPLENDENS) 89
GURAMI DWUPLAMI STY ( TRI CHOGASTER TRI CHOPTERUS) 90
GURAMI MOZAI KOWY ( TRI CHOGASTER LEERI ) 91
PRTNI K KAROWATY ( COLI SA LALI A) 92
PRTNI K PRGOWANY ( COLI SA FASCI ATA) 92
PRTNI K TRJBARWNY ( COLI SA CHUNA) 92
PRTNI K WARGACZ ( COLI SA LABI OSA) 93
SKRZECZYK PRGOWANY ( TRI CHOPSI S VI TTATUS) 93
WI ELKOPETW WSPANI AY ( MACROPODUS OPERCULARI S) 95
PI ELGNI CE I PI ELGNI CZKI 96
API STOGRAMMA PANDURI NI 98
ARCHEOCENTRUS SAJI CA BUSSI NG 1974 98
BARWNI AK CZERWONOBRZUCHY ( PELVI CACHROMI S PULCHER) 98
GBACZ WI ELOBARWNY ( PSEUDOCRENI LABRUS MULTI COLOR) 99
PALETKA ( SYMPHYSODON AEQUI FASCI ATUA) 99
PI ELGNI CA MEEKA ( THORI CHTHYS MEEKI SYN. CI CHLASOMA MEEKI ) 100
PI ELGNI CZKA AGASSI ZA ( API STOGRAMMA AGASSI ZI ) 100
PI ELGNI CZKA KAKADU ( API STOGRAMMA CACATUOI DES) 100
PI ELGNI CZKA RAMI REZA ( PAPI LI OCHROMI S RAMI REZI ) 101
PSEUDOTROPHEUS SAULOSI 101
SKALAR ( PTEROPHYLLUM SCALARE) 101
ZTACZEK I NDYJSKI ( ETROPLUS MACULATUS) 102
KARPI ENCOWATE 104
PROPORCZYKOWI EC Z KAP LOPEZ ( APHYOSEMI ON AUSTRALE) 104
SZCZUPI ENCZYK KAROWATY ( EPI PLATYS ANNULATUS) 105
ZAGRZEBKA RACHOWA ( NOTHOBRANCHI US RACHOVI ) 105
KARPI OWATE 107
BRZANKA RZOWA ( BARBUS CONCHONI US) 107
BRZANKA SUMATRZANSKA ( CAPOETA TETRAZONA TETRAZONA) 109
DANI O LAMPARCI ( BRACHYDANI O FRANKEI ) 109
DANI O PRGOWANY ( BRACHYDANI O RERI O) 111
GRUBOWARG DWUBARWNY ( LABEO BI COLOR) 112
KARDYNAEK CHI NSKI ( TANI CHTHYS ALBONUBES) 113
KOSI ARKA ( CROSSOCHEI LUS SI AMENSI S) 115
RAZBORA KLI NOWA ( TRI GONOSTI GMA HETEROMORPHA SYN. RASBORA HETEROMORPHA) 115
ZOTE RYBKI ( CARRASI US AURATUS) 117
SUMOWATE 118
CORYDORAS METAE 119
KI RYSEK PSTRY ( CORYDORAS PALEATUS) 119
KI RYSEK SPI ZOWY ( CORYDORAS AENEUS) 119
KI RYSEK STERBY ( CORYDORAS STERBAI ) 121
DREWNI AK ( DYSI CHTHYS CORACOI DEUS, SYN. BUNOCEPHALUS CORACOI DEUS) 121
GLYPTOPERI CHTHYS GI BBI CEPS 121
KI RYSNI K CZARNOPLAMY ( HOPLOSTERNUM THORACATUM) 122
SUMI K SZKLI STY ( KRYPTOPTERUS BI CI RRHI S) 122
ZBROJNI K DROBNY ( LORI CARI A PARVA) 123
LORI CARI A SP. " RED" 123
OTOCI NCLUS MARI AE 123
ZBROJNI K NI EBI ESKI ( ANCI STRUS MULTI SPI NI S) 124
I NNE 125
BADI S BKI TNOPETWY ( BADI S BADI S) 125
I NNE ZWI ERZTA. 127
KREWETKI 127
KREWETKA AMANO ( CARI DI NA JAPONI CA) 127
KREWETKA FI LTRUJCA ( ATYOPSI S MOLUCCENSI S) 127
SLI MAKI AKWARI OWE 128
4
ZATOCZKI ( PLANORBI DAE) 128
ROZDETKI ( PHYSA SP.) 128
AMPULARI E. 129
SWI DEREK ( MELANOI DES) 129
5
Jak Zaczc
W zasadzie mamy j uz wszyst ko. Wiemy gdzie ma st ac i j ak
ma wygldac nasz zbiornik. Mamy przygot owane podoze i
wod. Zamont owalismy j uz sprzt t ypu grzaki, filt ry it p.
Pozost ao nam t ylko posadzic rosliny i wpuscic ryby.
Wydawaoby si, ze t o naj mniej szy kopot . Pj sc do sklepu
lub do zaprzyj anionego akwaryst y, pozyskac kilka roslin
wsadzic do podoza i got owe. Mozna i t ak, ale chcc miec
dobrze i piknie urzdzone akwarium t o musimy si j eszcze
t roszk pomczyc.
Obecnosc roslin w srodowisku wodnym ma niezaprzeczalne
ogromne znaczenie. Czst o od kondycj i roslin zalezy wasciwe
ut rzymanie akwarium. Jeszcze nie wszyscy akwarysci s o
t ym przekonani. S przeciez zbiorniki bez roslin. Zgoda. S
t akie, gownie z agresywnymi, przekopuj cymi dno
pielgnicami, j ednak w t akim zbiorniku t rzeba czst o
wymieniac wod po t o by ut rzymac w miar st abilne warunki.
Rosliny w duzym st opniu s odpowiedzialne za ut rzymanie rwnowagi biologicznej w zbiorniku. I ch zadaniem ( w
skrcie) j est wchanianie szkodliwych dla ryb subst ancj i, ktre powst aj na skut ek przemiany mat erii organicznej
np. : reszt ek pokarmu, odchodw ryb, obumarych roslin it p. Reszt ki t e rozkadaj c si wydzielaj , na koncu
ancucha t ej przemiany, azot any, fosforany czy j ony amonu. One, wasnie, zost aj zaabsorbowane przez rosliny. W
wyniku t ej "operacj i" znacznie zmniej sza si st zenie t ych zwizkw w wodzie.
UWAGA: I m roslina szybciej rosnie, t ym wicej wchania szkodliwych subst ancj i. Ost at nie badania wykazuj, ze
rosliny wchaniaj wiele subst ancj i t ruj cych t j . met ale cizkie, mied it p. Nadt o rosliny wyt warzaj subst ancj e
podobne do ant ybiot ykw oraz wspomagaj powst awanie i rozwj przyj aznych dla srodowiska, bakt erii. I nn
pozyt ywn rol roslin j est wydzielanie t lenu. Pod wpywem swiat a i przy udziale chlorofilu rosliny pobieraj z wody
dwut lenek wgla ( CO2. ) a wydalaj t len, kt ry z kolei pot rzebny j est do oddychania rybom.
Jak wspomniaem do t ej przemiany zwanej fot osynt ez, pot rzebne j est swiat o. W nocy, gdy nie dziaa na nie
swiat o, rosliny, podobnie j ak ryby, pobieraj t len a wydzielaj CO2. Akwarium wyposazone w wiksz ilosc roslin
pomaga "przet rwac" bezst resowo pochliwym rybom. Mog si schronic w ich gst winie.
Jak widac, rosliny maj a w zbiorniku wiele zadan do spenienia. Jest j eszcze j eden powd, dla kt rego wart o
pomyslec o roslinach.
ESTETYKA. Akwarium bez roslin t o j akby niepeny swiat . Brak w nim spokoj u i gbi. Dawniej akwarysci w swych
zbiornikach gownie hodowali ryby, a rosliny t rakt owali marginesowo, dzisiaj proporcj a zaczyna si odwracac. Coraz
modniej sze s akwaria dekoracyj ne, czst o zwane holenderskimi, w ktrych dominuj przepikne rosliny, a ryby s
dekoracj i ozywienia srodowiska. O akwariach dekoracyj nych ( holenderskich) j eszcze w przyszosci napiszemy.
Wart o przed posadzeniem przypadkowych roslin zast anowic si j eszcze nad t ym, j ak chcemy urzdzic zbiornik oraz
nad warunkami, kt re musimy im zapewnic. Dobrze j est j uz wczesniej zast anowic si j akie ryby chcemy t rzymac w
naszym zbiorniku i "do nich" dobierac rosliny. Nie wszyst kie rosliny mog byc nam przydat ne. Dla przykadu w
akwarium z pielgnicami kopicymi w podozu, j esli j uz decyduj emy si na rosliny, t o o rozrosnit ym syst emie
korzeniowym i t ak zwane rosliny t warde, czyli t akie, ktrych odygi i liscie s szt ywne - raczej at wiej j e zamac niz
oderwac. Rosliny, podobnie j ak i ryby maj swoj e wymagania. Jedne lubi duzo swiat a, innym wyst arcza pcien, a
nawet cien (o swiet le j uz pisaem wczesniej ) , wazna j est t emperat ura, t wardosc i odczyn wody. Czst o nalezy brac
pod uwag t akie szczegy j ak: pr d wody czy wysokosc supa wody, zdarza si, ze niekt re rosliny nie t oleruj si
wzaj emnie it p.
Wszyst ko, co zyj e ma swoj e wymagania. Chcc czerpac zadowolenie z wasnego akwarium t rzeba zabezpieczyc
wasciwe warunki w zbiorniku t akze roslinom. Nalezaoby przed sadzeniem roslin zast anowic si j akie warunki
mozemy im zapewnic. Waznym element em - j ak j uz wspominaem powyzej s paramet ry wody. Nalezy dowiedziec
si j ak wod dysponuj emy w naszych kranach. Jest t o naj czst sze rdo pozyskiwania wody. Niemay wpyw na
rozwj roslin ma t ez t emperat ura wody. Jesli j uz znamy paramet ry wody oraz zdecydowalismy si na okreslone
srodowisko w akwarium, t o pozost a nam j uz t ylko dobr roslin. Przy doborze a pniej sadzeniu roslin nalezaoby
kierowac si kilkoma zasadami:
rosliny wysokie sadzimy przy t ylnej scianie zbiornika i po bokach, w czsci srodkowej rosliny sredniej wielkosci,
a na przodzie zbiornika, rosliny naj nizsze.
dobrze j est "przeplat ac" rosliny koloryst ycznie, przemiennie - rosliny czerwone pomidzy zielonymi oraz
rznicowac j e pod wzgldem kszt at u lisci czy caej rosliny,
przedni czsc zbiornika pozost awic woln, t ak by ryby miay gdzie pywac, a t akze po t o bysmy mogli j e
obserwowac,
dno ( pisaem o t ym w j ednym z poprzednich odcinkw) , uformowac j e t ak, by naj grubsza j ego warst wa bya w
t yle i po bokach zbiornika st opniowo schodzc - " z grubosci" ku przodowi.
6
Dobrze j est zrobic sobie plan "zagospodarowania" dna na papierze - w rzucie pionowym. W skali narysowac dno i
na t ym planie ukadac rosliny, kamienie czy element y dekoracyj ne np. korzenie. Przykadowo moze t o wygldac
t ak: ( rys)
Gdy mamy j uz Zat wierdzony przez nas samych proj ekt , t o przyst puj emy do pozyskiwania pot rzebnych nam roslin.
Po przyniesieniu ich do domu dokadnie sprawdzamy j e czy nie maj uszkodzonych korzeni lisci czy odyg. Te, kt re
s na wp obumare, zamane, gnij ce usuwamy, pozost awiaj c t ylko zdrow roslin. To samo robimy z
korzeniami.
Usuwamy t akze wszelkiego rodzaj u widoczne goym okiem pasozyt y, slimaki czy ich ikr. Wielu hodowcw chcc
uniknc przeniesienia niewidocznych a szkodliwych dla srodowiska naszego akwarium, pasozyt w, st osuj e
krt kot rwale kpiele w rozt worze aunu lub siarczanu miedzi. S "dwie szkoy" przygot owania korzeni do sadzenia.
Oczywiscie, korzenie musz byc zdrowe, bez zgniych czsci. Wikszosc akwaryst w obcina korzenie t ak, ze
pozost awia ich kpk o dugosci okoo 5 - 7 cm. I nni pozost awiaj korzenie w caosci. W pierwszym przypadku
roslina duzej si aklimat yzuj e i musi upync dosc dugi czas nim zacznie w peni "zyc", at wiej sze j est j ednak
sadzenie rosli w podozu, w drugim na odwrt . Kopot y mog wyst pic z roslinami posiadaj cymi dugie korzenie.
St d osobiscie kieruj si zasad, ze w przypadku gdy nie musz obcinac korzeni t o j e zost awiam. Po odpowiednim
przygot owaniu roslin mozemy przyst pic do ich sadzenia. Jak naj lepiej si do t ego zabrac? Mamy j uz przygot owane
odpowiednie podoze i opracowany proj ekt rozsadzenia roslin. Do zbiornika nalewamy okoo 1/ 3 wysokosci supa
wody ( woda przygot owana j uz wczesniej ) kolej no od t yu i z bokw wsadzamy rosliny do podoza. Naj lepiej
wcisnc korzenie na znaczn gbokosc t zn. , t ak by cae korzenie i czsc odygi znaj dowaa si w podozu, a
nast pnie wycignc roslin t ak, by widac byo czenie korzenia z odyg. Nalezy si st arac by korzenie w miar
mozliwosci nie byy (w podozu) zagit e do gry (rys) .
Czsciowe wycignicie rosliny z podoza ku grze, pomorze nam j e (korzenie) wyprost owac. Po posadzeniu roslin i
uozeniu elementw dekoracyj nych , nalezaoby uzynic podoze. Do t ego celu suz nawozy(dla celw
akwaryst yki) , kt re mozna nabyc w post aci t ablet ek lub pynu. Tablet ki mozna poamac na czsci i wozyc pod
korzenie danej rosliny - nie za duzo. Osobiscie wol nawozy w pynie. Wst rzykuj j e pod korzenie za pomoc
wikszej st rzykawki i dugiej igy. Ma t o t zalet , ze nie ruj nuj e dna. Na koniec wart o wyrwnac dno by nie
przypominao kraj obrazu ksizycowego, a byo w miar prost e. Robimy t o kawakiem linij ki z t worzywa lub szkem.
Teraz pozost ao nam j uz uzupenic zbiornik pozost a - przygot owan wczesniej - wod. Wod do zbiornika lej emy
wzykiem. Nie lej emy j ej bezposrednio na podoze by go nie wypukac, ale na uozony na dnie kawaek szka,
t alerzyk it p. po t o by nie wypukiwac podoza i nie ruj nowac zrobionego przez nas, dna. Po nalaniu wody do
odpowiedniej wysokosci, wczamy wszyst kie urzdzenia: swiat o, filt ry, grzaki it p. . Zbiornik w t akim st anie
powinien "pracowac" okoo 7 dni. Pozost ao nam j eszcze t ylko wpuscic ryby, ale t o j uz w nast pnym art ykule.
7
Podoze
Obserwuj c rosliny wodne w nat urze zauwazymy, ze wyst puj one na naj rozmait szym podozu - od mulist ego do
gruboziarnist ego zwiru. Zalezy t o nie t ylko od gat unku rosliny, ale i od miej sca j ej wystpowania. Czst o mozna
zaobserwowac, ze w podozu wyst puj warunki bezt lenowe ( wyrany zapach siarkowodoru przypominajcy zapach
zepsut ych j aj ) , a pomimo t o rosliny zyj i nawet si rozwij aj . Mao wnikliwego obserwat ora moze t o prowadzic do
wniosku, ze podoze ma st osunkowo niewielkie znaczenie dla roslin wodnych. Tak j ednak nie j est , a szczeglnie
j askrawo uwidacznia si t o w warunkach uprawy akwariowej ! Nieodpowiednie podoze moze bowiem prowadzic w
akwarium do powst awania warunkw bezt lenowych. W t akim podozu korzenie roslin wodnych czerniej i gnij , a
same rosliny zaczynaj zamierac. Wydzielaj cy si siarkowodr j est t ruj cy dla znaj duj cych si w akwarium ryb.
Maj c t akie niebezpieczenst wo na wzgldzie, omwi nieco szerzej zagadnienia zwizane z doborem odpowiedniego
podoza w akwarium. Uwagi t e bd dot yczyy t ylko roslin uprawianych w normalnych akwariach, t o znaczy w t aki
sposb, ze rosliny rosn cakowicie zanurzone, a co naj wyzej wyt warzaj kwiat y nad powierzchni wody.
Jako podoza dla uprawy roslin w akwarium nalezy uzywac czyst ego zwirku. Granulacj a ziaren powinna wynosic 2-
10 mm, co zapewnia wasciw dla korzeni cyrkulacj wody. W swiet le powyzszego oczywist e j est , ze drobny piasek
j est nieprzydat ny, gdyz nie zapewnia odpowiedniej cyrkulacj i wody. Niezaleznie od rda pochodzenia zwir uzyt y
na podoze przed wprowadzeniem go do akwarium musi byc dopt y przemywany pod biezc wod, dopki po
silnym zmceniu warst wa wody nie bdzie przezroczyst a po upywie 30 sekund.
W uprawie wielu roslin bardzo korzyst ne j est wzbogacenie podoza w glin. Nie nalezy t ego j ednak czynic poprzez
t worzenie warst wy gliny, gdyz moze t o prowadzic do powst awania warunkw bezt lenowych i gnicia korzeni.
Cyrkulacj a wody w podozu ma ist ot ne znaczenie dla rozwoj u roslin
Dobrze j est wzbogacac podoze w glin poprzez wsuwanie niewielkich ( 1- 2 cm srednicy) kulek glinianych pod
korzenie roslin. Kulki powinny byc przygot owane wczesniej i dokadnie wysuszone. Zabrudzenie wody w akwarium
powst aj ce przy wsuwaniu j est nieist ot ne, gdyz szybko przemij a.
W uprawie niekt rych roslin bardzo korzyst ne j est wzbogacenie podoza w ziemi ogrodow lub pochodzc z pola
uprawnego. Powinna t o byc ziemia mineralna, nie zawierajca nie rozozonych reszt ek organicznych ( np. t orfu,
lisci) . Nigdy nie wolno wprowadzac ziemi swobodnie w podoze w akwarium! Rosliny lubice dodat ek ziemi musz
byc uprawiane w poj emnikach ( np. plast ikowe pudeko lub doniczka. Ziemia powinna byc wymieszana w st osunku
5: 1 z drobno pokruszonym wglem drzewnym - dodat ek wgla hamuj e procesy gnilne. Mieszank t ak wypenia si
doln 1/ 3 poj emnika, podczas gdy grne 2/ 3 wypenia si t ym samym zwirem, kt ry zost a uzyt y j ako podoze w
akwarium. Poj emnik wkopuj e si w podoze i maskuj e t ak, aby zachowac walory est et yczne akwarium. Jezeli
uzyj emy niezbyt wysokich poj emnikw, t o mozliwe j est t akie ich wkopanie w podoze i zamaskowanie, ze st aj si
niewidoczne w akwarium. Trudniej j est t o zrobic z doniczkami.
8
Osw i et l eni e zbi or ni k a
Czy nni k i sr odow i sk a, ut r udni eni a w upr aw i e
Uprawa roslin w akwarium moze byc ut rudniona lub wrcz uniemozliwiona zarwno przez zbyt niskie, j ak i zbyt
wysokie nat zenie kt regokolwiek z czynnikw srodowiska. Ten czynnik, ktry wyst puj e w naj wikszym
niedoborze lub nadmiarze st aj e si czynnikiem limit uj cym.
Sw i at o - czy nni k podst aw ow y
Podst awow funkcj zyciow roslin zielonych j est fot osynt eza, czyli proces, w ktrym roslina z dwut lenku wgla i
wody wyt warza subst ancj organiczn ( wglowodany) . Wykorzyst uj e do t ego celu energi, j ak niesie swiat o.
Ubocznym produkt em fot osynt ezy j est t len. Szczegowe reakcj e fizykochemiczne zachodzce podczas fot osynt ezy
s bardzo skomplikowane.
Wyt worzone wglowodany s zuzywane w dalszych procesach zyciowych rosliny bd t o do budowy j ej ciaa, bd
j ako mat eria energet yczny. Prawidowy rozwj roslin zielonych j est mozliwy t ylko przy prawidowym przebiegu i
nat zeniu fot osynt ezy.
Wynika z t ego, ze swiat o j est podst awowym czynnikiem warunkuj cym zycie i rozwj roslin zielonych. Sposrd
wielu j ego cech w akwaryst yce szczeglnie ist ot ne s t rzy : nat zenie swiat a i dugosc fal swiat a, kt rym oswiet la
si akwarium oraz czas oswiet lenia w czasie doby.
Poszczeglne gat unki roslin rzni si midzy sob minimalnym zapot rzebowaniem na natzenie swiat a, kt re
umozliwia j eszcze przezycie. Na przykad pewne gat unki zwart ek ( Crypiocoryne affinis, czy C. pont edmifoiia) mog
egzyst owac j eszcze przy oswiet leniu o natzeniu 80 luksw, podczas gdy dla wikszosci roslin akwariowych t o
minimalne natzenie swiat a wynosi - w zaleznosci od gat unku - od okoo 800 do okoo 1800 luksw. Wybit nie
swiat olubna j est wikszosc roslin pywaj cych oraz grzybienie, dla kt rych minimalne natzenie swiat a wynosi
okoo 3000 luksw. Niezbdne minimalne natzenie swiat a nie j est j ednak nat zeniem opt ymalnym, ktre moze
byc znacznie wyzsze. Pamit ac t ez nalezy o t ym, ze zapot rzebowanie roslin na swiat o w duzym st opniu zalezy od
t emperat ury i rosnie wraz z j ej wzrost em. Zalezy t ez ono od widma swiat a i j ezeli oswiet lamy rosliny swiat em o
mniej szym udziale fal pomaranczowych i czerwonych, t o zapot rzebowanie moze byc wyzsze.
W popularnej akwaryst yce t rudno dokonywac dokadnych pomiarw nat zenia swiat a, kt re oswiet la roslin.
Warunki swiet lne dla roslin ust ala si raczej int uicyj nie, a wiadomosci o wymaganiach roslin odnosnie do natzenia
swiat a podaj e si w sposb opisowy. Tut aj przyjt o nast puj ce okreslenie wymogw roslin odnosnie do natzenia
swiat a w warunkach przecit nego akwarium domowego:
bar dzo w y sok i e - rosliny t e mozna uprawiac wasciwie t ylko przy duzym udziale bezposredniego oswiet lenia
sonecznego. Uprawa w oswiet leniu szt ucznym udaj e si ewent ualnie t ylko w bezposredniej bliskosci rde swiat a;
w y sok i e - uprawa t akich roslin wymaga znacznego udziau oswiet lenia nat uralnego, ktre moze byc j ednak
rozproszone. W oswiet leniu szt ucznym rosliny t e rosn t ylko niezbyt oddalone od rde swiat a. Nie znosz
zacienienia;
umi ar k ow ane - uprawa t akich roslin j est mozliwa rwniez w wycznie szt ucznym oswiet leniu. Rosliny nie
powinny byc j ednak zacienione;
ni ew i el k i e - uprawa t akich roslin j est zwykle mozliwa rwniez w zacienionych miej scach akwarium.
Przy ust alaniu wymogw poszczeglnych roslin w konkret nej lokalizacj i w konkret nym akwarium z pomoc
przychodzi doswiadczenie akwaryst y, popart e biezcymi obserwacj ami uprawianych roslin.
Zbyt niskie nat zenie swiat a obj awia si t ym, ze rosliny s wt e, o nadmiernie wyduzonych odcinkach odygi
midzy wzami z liscmi. Zwykle t ez nie maj one prawidowej int ensywnosci barw. Ogrodnicy t ego t ypu obj awy
nazywaj wyplenieniem roslin. Naj czsciej liscie s skarlae; barwa czerwona nie wyst puj e na nich wcale lub
wyst puj e znacznie sabiej niz normalnie - oczywiscie dot yczy t o t ylko gat unkw, u kt rych barwa t a j est
nat uralna. U niektrych gat unkw obj awem niedoboru swiat a j est odpadanie lisci od dou odygi. Przy duzszym
ut rzymywaniu si zbyt niskiego nat zenia swiat a rosliny mog ginc.
Zbyt wysokie nat zenie swiat a obj awia si t ym, ze rosliny nie osigaj wasciwych rozmiarw. Czst o t ez
wyst puj e nadmiar barwy czerwonej , nawet u t ych gat unkw, kt re normalnie j ej nie maj . Barwa zielona nie j est
t ak soczyst a, j ak w prawidowym oswiet leniu. Rosliny s zwart e , o krt kich ale mocnych ogonkach i blaszkach
lisciowych, nat omiast syst em korzeniowy j est w peni zdrowy.
Problem zbyt wysokiego natzenia swiat a dot yczy w prakt yce t ylko gat unkw lubicych oswiet lenie rozproszone
lub nie lubicych bezposredniego swiat a sonecznego. Wystpuj e w akwariach oswiet lonych dugot rwaym swiat em
nat uralnym. Zbyt wysokie natzenie swiat a mozna obnizyc, cieniuj c akwarium lub t ez zmniej szaj c moc
oswiet lenia szt ucznego. Do cieniowania przydat ne s rosliny pywaj ce, kt re s dobrze przyst osowane do bardzo
wysokiego nat zenia swiat a.
Znacznie czsciej w akwariach wyst puj e zbyt niskie nat zenie swiat a - szczeglnie w wypadku uprawy roslin
swiat olubnych. Syt uacj a t aka moze byc spowodowana zbyt sabym oswiet leniem akwarium, ale t akze
cieniowaniem j ednych roslin przez inne, a t akze pochanianiem swiat a przez szyb nakrywaj c akwarium, z t ego
t ez powodu gat unki swiat olubne w zadnym wypadku nie powinny byc cieniowane, a uprawa t ych naj bardziej
wymagaj cych j est czst o mozliwa t ylko w bezposredniej bliskosci doswiet laj cego rda swiat a. Zwykle ogranicza
t o wt edy dopuszczaln wysokosc akwarium, gdyz spadek nat zenia swiat a w miar wzrost u gbokosci j est bardzo
znaczny i o wiele wikszy, niz sugeroway by t o nasze wrazenia wzrokowe. Spadek natzenia swiat a w akwariach
bez roslin - oswiet lonych z gry i z warst w ciemnego zwiru na dnie - w miar wzrost u gbokosci. Pozornie
paradoksalny wzrost natzenia swiat a moze byc wywoany j ego odbij aniem si od szyb akwarium.
Zast anawiaj c si nad problemem oswiet lenia akwarium, nalezy pamit ac, ze z reguy naj wiksze nat zenie ma
bezposrednie oswiet lenie soneczne; znacznie sabsze, ale j eszcze st osunkowo wysokie - rozproszone swiat o
nat uralne blisko okna; a w miar przesuwania si w gb pomieszczenia natzenie swiat a szybko spada,
szczeglnie wt edy gdy sonce nie swieci z t ej st rony, z kt rej znaj duj e si okno. W akwariach st osuj e si wic
9
zwykle doswiet lanie szt uczne, ktre pozwala poza t ym wyduzyc czas oswiet lenia w ciemnej poowie roku. Rzni
specj alisci podaj bardzo rzn zalecan moc szt ucznego oswiet lenia akwarium. Trudno j est t u ust alic j aks regu,
gdyz zalezy t o od wymogw uprawianych roslin, natzenia oswiet lenia nat uralnego, wysokosci akwarium i j akosci
rde swiat a szt ucznego.
Nat rzenie swiat a dziennego w pokoj u - wyrazone w procent ach nat rzenia na parapecie okna - spada bardzo
szybko wraz z oddaleniem si od okna.
Drug ist ot n w akwaryst yce cech, kt ra ma znaczny wpyw na rozwj roslin, j est dugosc fal ( widmo) swiat a
oswiet laj cego akwarium. Wynika t o z fakt u niej ednorodnosci swiat a biaego oraz niej ednakowego wykorzyst ania
swiat a o rznej dugosci fal w fot osynt ezie.
Swiat o biae j est mieszanin rznych barw swiat , a kazdej barwie odpowiada okreslona dugosc fali swiet lnej . W
widzialnej dla czowieka czsci widma promieniowanie o naj wikszej dugosci fali (650 - 760 nm) ma barw
czerwon, a o naj krt szej ( 400 - 425 nm) - fiolet ow. Pomidzy t ymi skraj nymi barwami widma znaj duj si
pasma o barwie pomaranczowej ( 595 - 650 nm) , zt ej ( 575 - 595 nm) , zielonej ( 490 - 575 nm) i niebieskiej ( 425
- 490 nm) . Poza skraj n czerwon czsci widma znaj duj e si niewidzialne dla czowieka, o duzszej fali
promieniowanie podczerwone ( cieplne) . Poza fiolet owym zakresem widma rozmieszczone j est niewidzialne dla
czowieka, ale widzialne dla niektrych zwierzt ( np. owadw) promieniowanie ult rafiolet owe. Wrazliwosc oka
ludzkiego na swiat o o rznej dugosci fali i j ego wykorzyst anie w procesie fot osynt ezy nie s ident yczne.
Fot osynt eza zachodzi naj efekt ywniej w swiet le pomaranczowym i j asno czerwonym, a nastpnie w fiolet owym i
niebieskim. Pozost ae barwy swiat a s znacznie mniej przydat ne. Niektre rosliny akwariowe s szczeglnie
wrazliwe na niedobr swiat a pomaranczowego, podczas gdy inne zadawalaj si mniej szym j ego udziaem w
caosci oswiet lenia. Jednak przy zbyt duzym j ego niedoborze i rwnoczesnie nadmiarze promieni niebieskich i
fiolet owych rwniez t e rosliny reaguj negat ywnie. Obj awia si t o t ym, ze nie wyrast aj odpowiednio w gr -
"pezaj " przy dnie.
Wszyst ko t o sprawia, ze skad swiat a, kt re oswiet la rosliny, ma pierwszorzdne znaczenie dla ich prawidowego
rozwoj u. Zwrcenie uwagi na t en problem j est ist ot ne przy oswiet leniu szt ucznym, gdyz swiat o nat uralne
( soneczne) j uz z samej swej nat ury ( penego skadu) zabezpiecza wymagania roslin. W akwarium umiej scowionym
st osunkowo blisko okna, gdzie swiat o nat uralne ma j eszcze dosc duze nat zenie, t yp uzyt ego doswiet lenia
szt ucznego ma wic ewent ualnie znaczenie t ylko w uprawie szczeglnie wrazliwych roslin - ogromna wikszosc
roslin w t ak umiej scowionym akwarium rosnie dobrze. Kiedy j ednak akwarium znaj duj e si w miej scu st osunkowo
sabo oswiet lonym w sposb nat uralny, problem odpowiednich rde swiat a szt ucznego st aj e si podst awowy.
St osowane w akwaryst yce rda swiat a szt ucznego mozna podzielic na dwie grupy, ze wzgldu na sposb
wyt warzania przez nie swiat a:
zar ow k i , w kt rych rdem swiat a j est swiecenie rozzarzonego drut u wolframowego wskut ek przepywu pr du
elekt rycznego
l ampy w y adow cze, w kt rych rdem swiat a j est zj awisko swiecenia wywoane wyadowaniem elekt rycznym w
gazach i parach met ali. Powszechnie znanym i st osowanym rdem swiat a z t ej grupy s swiet lwki. I nnym t ypem
lamp wyadowczych s lampy rt ciowe i niekt re podobne, st osowane niekiedy do oswiet lania duzych akwariw
ekspozycyj nych. W warunkach domowych t e inne - poza swiet lwkami - t ypy lamp wyadowczych s zwykle zbyt
koszt owne i kopot liwe w st osowaniu.
Swiat o zarwek charakt eryzuj e si duzym udziaem fal duzszych przy maym udziale swiat a fiolet owego i
niebieskiego. Wielolet nie doswiadczenia akwaryst w wskazuj , ze rosliny dobrze rosn w swiet le zarwek, a
nat uralne barwy s w nim dobrze widoczne.
Zar ow k i maj j ednak t r zy i st ot ne w ady :
1. s st osunkowo mao wydaj ne - zuzywaj 3- 5 razy wicej energii niz swiet lwki przy t ym samym nat zeniu
emit owanego swiat a,
2. wyt warzaj st osunkowo duzo ciepa, co moze byc kopot liwe przy inst alowaniu ich w obudowach,
3. mog wywoywac niepozdany rozwj glonw w akwarium. Obecnie uzywane s zat em co naj wyzej j ako dodat ek
do znacznie bardziej energooszczdnych swiet lwek, uzupeniaj c ich widmo o niezbdn ilosc swiat a
pomaranczowego i czerwonego. Jest t o szczeglnie ist ot ne, gdy akwaryst a nie dysponuj e swiet lwkami o widmie z
nienat uralnie duzym udziaem swiat a dugofalowego. Zarwkami mozna doswiet lac ca powierzchni akwarium,
ale racj onalnej j est st osowac wybircze doswiet lanie naj bardziej wymagaj cych roslin. Wspczesnie dost pne
swiet lwki podzielic mozna na dw i e gr upy:
a) t radycyj ne swiet lwki rurowe,
b) swiet lwki kompakt owe, popularnie zwane energooszczdnymi.
Swiet lwki rurowe s j eszcze cigle w powszechnym uzyciu. Maj one wiele niewt pliwych zalet , ale maj rwniez
wady. Do zal et nalez:
1. wyt warzaj znacznie mniej ciepa niz zarwki,
2. zwykle nie wywouj zbyt silnego rozwoj u glonw w akwarium.
Do w ad swiet lwek rurowych nalezy zaliczyc:
1. nie zawsze odpowiadaj ce roslinom widmo swiat a,
2. nie zawsze wasciwie oddaj nat uralne barwy roslin i ryb,
3. w miar zuzycia spada nat zenie emit owanego przez nie swiat a, co powoduj e koniecznosc ich wymiany co 6
miesicy,
4. s st osunkowo skomplikowane w inst alacj i. Znaj omosc cech swiet lwek rurowych umozliwia j ednak
przynaj mniej czsciowe uniknicie negat ywnych skut kw ich st osowania. Nowoczesne swiet lwki kompakt owe
maj nat omiast wszelkie zalet y swiet lwek rurowych, a przy t ym s bardziej t rwae ( co rekompensuj e ich
st osunkowo wysok cen) i prost e w inst alacj i.
Dla celw akwaryst ycznych naj bardziej przydat ne s t rzy t ypy swiet lwek specj alnie produkowanych dla
doswiet lania roslin. Dobr skadnikw, kt rymi s wypenione j est t aki, aby widmo emit owanego przez nie swiat a
10
byo maksymalnie uzyt eczne dla roslin. Przykadowo mozna t u wymienic t akie marki, j ak Osram 77L- Fluora,
Sylvania Gro- Lux, Philips Aqua Relle czy Trit on. Mozna t ez st osowac swiet lwki o widmie swiat a z nienat uralnie
duzym udziaem swiat a dugofalowego ( np. Osram Lumilux 22, 31, 32 i 42; Osram Dulux 31 i 41; Philips TLD 82,
83 i 92; Sylvania 182, 183 i 193) , j ednak w t akim wypadku konieczna j est ich kombinacj a z normalnymi biaymi
swiet lwkami o duzym udziale swiat a kr t kofalowego ( cool whit e) , uzywanymi do oswiet lania pomieszczen, t ak
aby zapewnic wasciwy ze wzgldw est et ycznych kolor swiat a, a rwnoczesnie zapewnic roslinom odpowiedni j ego
skad.
Znacznie mniej odpowiada roslinom swiat o swiet lwek powszechnie st osowanych do oswiet lania pomieszczen.
Jednak rwniez t u wyst puj rznice ( czst o indywidualne) i ident ycznie oznakowane swiet lwek! mog miec
odmienne widmo swiat a, mozliwe do zaobserwowania bez przyrzdw pomiarowych. Doswiadczenia wskazuj , ze
do doswiet lania akwarium naj lepiej wybrac t e, kt rych swiat o j uz na oko przypomina swiat o zarwki. Przy
odrobinie szczscia mozna w swiet le t akich egzemplarzy uprawiac mniej wymagaj ce gat unki roslin.
Trzeci ist ot n w akwaryst yce cech oswiet lenia j est czas j ego t rwania w cigu doby. Dla kazdej rosliny niezbdna
j est bowiem pewna minimalna ilosc wglowodanw wyt worzona w czasie fot osynt ezy, a wic w czasie oswiet lenia.
I losc t a musi byc przynaj mniej t aka, aby wyst arczaa na pokrycie koniecznych funkcj i zyciowych rosliny w ciemnym
okresie doby, gdy nie zachodzi fot osynt eza. Dla wzrost u i rozwoj u niezbdna j est odpowiednio duza nadwyzka
wyt warzania wglowodanw nad ich zuzywaniem w okresie braku oswiet lenia. Zwykle w akwariach dla wzrost u
roslin wyst arcza 10- 12 godzin prawidowego oswiet lenia na dob. Wiele bardzo swiat olubnych gat unkw wymaga
j ednak wyduzenia czasu oswiet lenia, a niektre reaguj korzyst nie na pewne skrcenie.
Problem dugosci czasu oswiet lenia na dob ma j eszcze poza t ym znaczenie w dwu wypadkach: - niektre gat unki,
np. wiele zabienic, moze wykszt acac liscie o rznym kszt acie w warunkach "dugiego" i "krt kiego" dnia. Ut rudnia
t o wt edy ident yfikacj posiadanych roslin; - u niektrych roslin wykszt acenie czsci nadwodnej z kwiat ami j est
scisle powizane z dugosci czasu oswiet lenia.
11
Chemi a w ody
Odczy n ( pH)
Odczyn, czyli pH wody, t o naj wazniej szy i naj czsciej mierzony paramet r chemiczny w akwariach. Oznacza on
st zenie ( pH = uj emny logaryt m akt ywnosci) wolnych j onw wodorowych ( H+ ) w wodzie. Jesli pH j est mniej sze od
7. 0 ( odczyn neut ralny) , woda j est kwasna ( st zenie j onw wysokie) , j esli wiksze - zasadowa ( stzenie j onw
niskie) .
Wart osc opt ymalna pH zalezy od gat unku ryby. Wikszosc ryb akwariowych zyj e w wodach lekko kwasnych lub
lekko zasadowych, wic pH powinno wynosic od 6. 5 do 7. 5. S j ednak wyj t ki od t ej reguy. Ryby z kwasnych,
czarnych wd Amazonii zyj w nat urze w wodzie o pH od 3 do 5, zas ryby z endemicznych j ezior afrykanskich oraz
j ezior srodkowoamerykanskich - w wodzie o pH sigaj cym 9. Wody morskie maj odczyn zasadowy - 8.3.
Wart osc pH ma dla ryb mniej sze znaczenie, niz j ego zmiany. Ryby bardzo le znosz gwat owne skoki pH - mog
one spowodowac nat ychmiast ow smierc. Nalezy pamit ac, ze pH j est wart osci wykadnicz, wic skok o 1
st opien oznacza dziesiciokrot n zmian st zenia j onw wodorowych w wodzie. W zaleznosci od t zw. buforowosci
( regulowanej np. zawart osci wglanw) woda j est mniej lub bardziej podat na na skoki pH. Skoki mozna wywoac
niechccy podmieniaj c wod na swiez o innym pH. Skoki wystpuj t akze w cyklu dobowym przy duzej ilosci
roslin w akwarium, czemu mozna zapobiegac dozuj c do akwarium dwut lenek wgla.
Odczyn wody naj lepiej zmieniac met odami nat uralnymi. Nie poleca si uzywac srodkw chemicznych t akich, j ak
kwas ort ofosforowy, albowiem mog one miec powazne efekt y uboczne dla rwnowagi w akwarium. Naj lepsz
met od na zmniej szenie pH wody j est dodanie t orfu lub nat uralnego wycigu z t orfu. Przy niskiej t wardosci wody
pH moze spasc az do wart osci wymaganych przez ryby z czarnych wd, przy wikszej t wardosci mozemy oczekiwac
spadku pH do ok. 6. 0. Torf mozemy umiescic w filt rze lub w akwarium - umieszczony w filt rze dziaa int ensywniej ,
ale krcej , w akwarium - mniej int ensywnie ale duzej . Naj lepiej uzywac firmowego t orfu ( np. Sera, czy Aquarium
Munst er) w formie granulat u lub wikszych kawakw, ewent ualnie w formie wkien. Mozna uzyc t orfu
nat uralnego, ogrodniczego o podobnej st rukt urze, j esli t orf t en nie ma zadnych dodat kw chemicznych. Nie nalezy
uzywac t orfu sypkiego, albowiem py zabrudzi wod w akwarium. Torf niest et y zabarwia wod na brzowo, lecz na
szczscie zawiera wiele bardzo korzyst nych dla ryb zwizkw ( m. in. kwasy humusowe i mikroelement y) . Nat uralny
t orf nalezy wygot owac ( spreparowanego nie t rzeba, lecz wart o, poniewaz nie zawsze t onie w akwarium) , by zabic
ew. szkodliwe mikroorganizmy ktre si w nim znaj duj .
Zwikszyc pH mozemy umieszczaj c w akwarium skay wapienne, piasek koralowy ( w filt rze lub w akwarium -
pat rz uwagi dot . t orfu) . Zwikszenie pH zazwyczaj wize si j ednoczesnie ze zwikszeniem t wardosci, a
zmniej szenie pH - z j ej obnizeniem.
Test y do pomiaru pH produkowane s przez wikszosc firm sprzedaj cych preparat y akwaryst yczne ( Tet ra, Sera,
JBL, Tropical, Zoolek i inne) - zarwno w formie odczynnikw pynnych j ak i np. paskw do zanurzenia w wodzie.
Wynik t est u ot rzymuj e si nat ychmiast . Dokadnosc t est w zagranicznych i kraj owych j est w miar zblizona.
Wraz z doj rzewaniem wody w akwarium zazwyczaj zmniej sza si t ez j ej pH. Wynika t o z fakt u, ze ost at ecznym
produkt em cyklu azot owego j est kwas HNO3, kt ry uwalnia wolne j ony H+ i przez t o zmniej sza pH.
Tw ar dosc ogol na ( GH)
Miara: dGH ( st opnie niemieckie)
Twardosc oglna t o przede wszyst kim zawart osc j onw magnezu ( Mg+ + ) i wapnia ( Ca+ + ) w wodzie. I nne j ony
met ali dwuwart osciowych i t rj wart osciowych mog miec niewielki wpyw na t wart osc ogln, ale bardzo t rudno
zmierzyc ich zawart osc, wikszosc t est w opiera si j edynie na zawart osci Ca+ + . Jony j ednowart osciowe ( np. Na+ )
nie s zaliczane do t wardosci oglnej .
Naj popularniej sz w Europie miar t wardosci oglnej s t zw. st opnie niemieckie - dGH. Jeden st opien dGH t o 10
mg CaO na lit r wody. W USA t wardosc ogln mierzy si okreslaj c st zenie CaCO3 ( ppm) . 1 dGH j est w
przyblizeniu rwny 17.8 ppm CaCO3.
Wod o GH < 4 dGH okreslamy j ako bardzo mikk. Od 4 do 8 dGH - woda mikka. Od 8 do 12 - lekko t warda. Od
12 do 18 - t warda. Od 18 do 30 - bardzo t warda. Wart osc powyzej 30 dGH j est okreslana zart obliwie "pynn
ska".
Opt ymalne i krancowe wart osci t wardosci oglnej s zalezne od gat unku ryby. Wikszosc ryb sodkowodnych zyj e
w wodach mikkich lub lekko t wardych. Ryby z czarnych wd Amazonii zyj w wodach bardzo mikkich ( t wardosc
oglna wynosi t am zazwyczaj 0 dGH) , zas endemiczne j eziora Afryki, wody Ameryki Srodkowej , czy wody morskie
s srednio t warde, t warde lub bardzo t warde ( wody j ezior afrykanskich maj duz zawart osc soli, ale sredni
t wardosc) .
Twardosc oglna nie ma zbyt duzej wagi dla zdrowia ryb, choc w przypadku bardziej wrazliwych gat unkw moze
miec wpyw na funkcj onowanie wt roby lub nerek oraz wymian pynw z ot oczeniem. Wikszosc ryb dost osowuj e
si do GH j akie im zapewniamy w akwarium. Skoki t wardosci nie s t ak grone, j ak skoki pH. Jedynie w przypadku
ryb z endemicznych j ezior Afryki i ryb morskich zbyt niska t wardosc moze miec powazny wpyw na zdrowie
podopiecznych ( lecz znacznie mniej szy, niz zbyt niskie pH) , zas w przypadku ryb z wd bardzo mikkich zbyt
wysokie GH moze powodowac brak zachowan rozrodczych lub nieprawidowy rozwj j aj a w zwizku z czym ich
obumieranie.
Zmiany t wardosci wody naj lepiej dokonac st osuj c t orf ( by usunc z wody CaCO3) lub zwir koralowy albo CaCO3
( by zwikszyc t wardosc wglanow i ogln j ednoczesnie - dodawanie NaHCO3 - sody oczyszczonej - nie zwikszy
t wardosci oglnej , a j edynie j ej alkalicznosc! ) . Uwagi odnosnie st osowania t orfu i zwiru koralowego zawart e zost ay
12
w opisie odczynu wody ( pH) . I losc t orfu lub zwiru koralowego dobieramy eksperyment alnie. W przypadku CaCO3 -
dodaj c 2 yzeczki (ok. 4g) na 50 lit rw wody zwikszymy GH i KH o ok. 4 st opnie.
I nn met od zmniej szenia t wardosci wody j est st osowanie zywic - wymieniaczy j onowych. Wymagaj one j ednak
okresowej ( czst ej ) regeneracj i niebezpiecznymi srodkami chemicznymi ( silnymi kwasami lub zasadami) i
wprowadzaj do akwarium czst o niechciane j ony. Naj skut eczniej zmniej szymy t wardosc wody mieszaj c j z wod
dest ylowan lub z produkt em odwrconej osmozy ( wod zdemineralizowan) .
Test y t wardosci oglnej produkowane s przez wikszosc firm sprzedaj cych preparat y akwaryst yczne ( np. Tet ra,
Sera, JBL, Zoolek, Tropical) i nie rzni si zbyt bardzo j akosci. Test y t e polegaj zazwyczaj na wkraplaniu
preparat u do okreslonej obj t osci wody i obserwowaniu zmiany zabarwienia wody.
Jonow
al k al i czny ch
( mmol / l )
Jonow
al k al i czny ch
( mval / l )
St opni
ni emi eck i ch
( dGH)
Zaw ar t osc
CaCO3
( ppm)
St opni
angi el sk i c
h ( a)
St opni
f r ancusk i c
h ( f )
1 mmol / l
j onow
al k al i czny ch
1 2, 00 5, 60 100, 0 7, 02 10,00
1 mval / l
j onow
al k al i czny ch
0, 50 1 2, 80 50,0 3, 51 5, 00
1 st opi en
ni emi eck i
( dGH)
0, 18 0, 357 1 17,8 1, 25 1, 78
1 ppm CaCO3 0, 01 0, 020 0, 056 1 0, 0702 0, 100
1 st opi en
angi el sk i ( a)
0, 14 0, 285 0, 798 14,3 1 1, 43
1 st opi en
f r ancusk i
0, 10 0, 200 0, 560 10,0 0, 702 1
Tw ar dosc w gl anow a ( KH)
Miara: dKH ( st opnie niemieckie)
Twardosc wglanowa t o zawart osc wglanw i wodorowglanw wapnia i magnezu ( w prakt yce: j onw HCO3- i
CO3- - ; w akwariach sodkowodnych j est t o gwnie zawart osc HCO3- , w morskich duz rol gra CO3- - ) w wodzie.
Twardosc wglanowa wody j est czst o mylona z j ej alkalicznosci. Test y akwaryst yczne mierz bowiem
alkalicznosc wody, a nie j ej t wardosc wglanow! Alkalicznosc wody t o miara okreslaj ca zdolnosc do wizania
j onw wodorowych ( H+ ) , ale w akwariach sodkowodnych j est zazwyczaj blisko zwizana z t wardosci wglanow
( wart osci w wikszosci przypadkw s bardzo bliskie sobie) , dlat ego okreslenia t e s uzywane naprzemiennie. Jesli
j ednak dodaj emy do akwarium zwizki t akie, j ak NaHCO3, alkalicznosc wody rosnie, a j ej t wardosc wglanowa nie.
Naj popularniej sz w Europie miar t wardosci wglanowej s t zw. st opnie niemieckie - dKH. Reprezent uj one
rwnowart osc st zenia CaCO3 w wodzie.
Wod o KH < 4 dKH okreslamy j ako bardzo mikk. Od 4 do 8 dKH - woda mikka. Od 8 do 12 - lekko t warda. Od
12 do 18 - t warda. Od 18 do 30 - bardzo t warda.
Opt ymalne i krancowe wart osci t wardosci wglanowej s zalezne od gat unku ryby. Wikszosc ryb sodkowodnych
zyj e w wodach mikkich lub lekko t wardych. Ryby z czarnych wd Amazonii zyj w wodach bardzo mikkich
( t wardosc wglanowa wynosi t am zazwyczaj 0 dKH) , zas endemiczne j eziora Afryki, wody Ameryki Srodkowej , czy
wody morskie s srednio t warde, t warde lub bardzo t warde ( wody j ezior afrykanskich maj duz zawart osc soli, ale
sredni t wardosc) .
Twardosc wglanowa nie ma zbyt duzej wagi dla zdrowia ryb. Wikszosc ryb dost osowuj e si do KH j akie im
zapewniamy w akwarium. Skoki t wardosci nie s t ak grone, j ak skoki pH. Jedynie w przypadku ryb z
endemicznych j ezior Afryki i ryb morskich zbyt niska t wardosc moze miec powazny wpyw na zdrowie
podopiecznych ( ale mniej powazny, niz zbyt niskie pH i skoki pH, na kt re buforowosc wody ma duzy wpyw) , zas
w przypadku ryb z wd bardzo mikkich zbyt wysokie KH moze powodowac brak zachowan rozrodczych lub
nieprawidowy rozwj j aj a w zwizku z czym ich obumieranie. KH j est nieco bardziej ist ot ne dla zdrowia ryb, niz
GH.
Zmiany t wardosci wglanowej wody naj lepiej dokonac st osuj c t orf (by zmniej szyc t wardosc wglanow wizc
CaCO3) lub zwir koralowy albo NaHCO3 - sod oczyszczon ( by zwikszyc t wardosc - dodanie NaHCO3 zwiksza
t ylko alkalicznosc wody, a nie zwiksza t wardosci wglanowej ani oglnej ) . Uwagi odnosnie st osowania t orfu i zwiru
koralowego zawart e zost ay w opisie odczynu wody ( pH) . I losc t orfu lub zwiru koralowego dobieramy
eksperyment alnie. W przypadku NaHCO3 - dodaj c 1 yzeczk od herbat y NaHCO3 (ok. 6g) na 50 lit rw wody
zwikszymy mierzone KH ( w rzeczywist osci alkalicznosc) o ok. 4 st opnie. Dodaj c 2 yzeczki CaCO3 ( ok. 4g) na 50
lit rw wody zwikszymy KH i GH o ok. 4 st opnie. Twardosc wglanow mozna t ez zmniej szyc got uj c wod -
wglany wiz si wt edy w zwizki nierozpuszczalne ( t zw. "kamien", kt ry osadza si na sciankach i dnie czaj nika) .
I nn met od zmniej szenia t wardosci wody j est st osowanie zywic - wymieniaczy j onowych. Wymagaj one j ednak
okresowej ( czst ej ) regeneracj i niebezpiecznymi srodkami chemicznymi ( silnymi kwasami lub zasadami) i
wprowadzaj do akwarium czst o niechciane j ony. Naj skut eczniej zmniej szymy t wardosc wody mieszaj c j z wod
dest ylowan lub z produkt em odwrconej osmozy ( wod zdemineralizowan) .
Test y t wardosci wglanowej ( a w zasadzie alkalicznosci) produkowane s przez wikszosc firm sprzedaj cych
preparat y akwaryst yczne ( np. Tet ra, Sera, JBL, Zoolek, Tropical) i nie rzni si zbyt bardzo j akosci. Test y t e
13
polegaj zazwyczaj na wkraplaniu preparat u do okreslonej obj t osci wody i obserwowaniu zmiany zabarwienia
wody, nie nadaj si wic do zast osowania przez dalt onistw : ) .
W wielu ksizkach przeczyt ac mozna, ze t wardosc wglanowa st anowi podzbir t wardosci oglnej : t wardosc
wglanowa + t wardosc niewglanowa = t wardosc oglna. A j ednak niej ednokrot nie robic t est y wody i czyt aj c
informacj e o j ej paramet rach widzimy, ze KH j est wyzsze od GH. Twardosc oglna j est sum t wardosci wglanowej
( wglany i wodorowglany wapnia i magnezu) i niewglanowej ( siarczany i chlorki wapnia i magnezu) . Twardosc
oglna t eoret ycznie nie moze byc wic nizsza, niz wglanowa, lecz t est y akwaryst yczne mierz alkalicznosc wody,
a nie j ej t wardosc wglanow, a wart osci t e wbrew pozorom nie musz byc rwne! Dlat ego t est y KH pokazuj
czst o wynik wskazuj cy na t o, ze KH j est wyzsze od GH, a t ak naprawd t o alkalicznosc wody j est wyzsza od j ej
GH.
Jak j uz wspomnielismy, KH ma duzy wpyw na buforowosc wody, czyli zdolnosc wizania wolnych j onw H+ .
Wysoka buforowosc ( czyli wysoka t wardosc wglanowa, lecz nie t ylko - zdolnosci buforowe maj t akze inne
zwizki, np. wyst puj ce w t orfie) oznacza wic ma podat nosc wody na bardzo szkodliwe dla ryb skoki pH. Kiedy
woda zawiera j ony HCO3- lub CO3- - , wiz si one z wolnymi j onami H+ odpowiedzialnymi za pH t worzc kwas
H2CO3, kt ry szybko rozkada si na H2O ( wod) i CO2 ( dwut lenek wgla, szybko uwalniany z wody) . Poniewaz
wolne j ony wodorowe s "zuzywane", pH si nie zmienia.
St zeni e j onow amonow y ch ( NH4+ )
Miara: mg/ l
Wart osc opt ymalna: 0 mg/ l
Wart osci krancowe: przy pH = 6.5 - > 0. 73 mg/ l, przy pH = 8.5 - > 0.17 mg/ l
Jony amonowe ( NH4+ ) s bezposrednim produkt em przemiany mat erii ryb. W wodzie o odczynie zasadowym ( pH
> 7) j ony NH4+ at wo przekszt acaj si w amoniak ( NH3) , ktry j est od NH4+ znacznie bardziej t oksyczny i
naj mniej sze j ego stzenie w akwarium moze powodowac zgony. Sam j on NH4+ j est w miar mao t oksyczny, lecz
ze wzgldu na ryzyko zmiany formy na NH3, j ego zawart osc w wodzie powinna t akze byc zerowa.
Toksycznosc NH3 w porwnaniu z NH4+ wynika z fakt u, ze NH3 moze przeniknc bezposrednio do komrek w ciele
ryb i zat ruc j e w przecigu bardzo krt kiego czasu ( blokuj c dopyw t lenu do krwi, w uproszczeniu - niszczc
hemoglobin) , a j on NH4+ do organizmu ryby nie przenika.
Jony amonowe i amoniak s wykorzyst ywane przez bakt erie nit ryfikacyj ne ( Nit rosomonas) do produkcj i azot ynw
( NO2) . Azot yny s mniej szkodliwe, niz amoniak, ale bardziej , niz j ony amonowe. Bakt erie Nit rosomonas wymagaj
do rozwoj u duzej powierzchni oraz dobrego nat lenienia. Oba t e warunki speniaj filt ry biologiczne. Bakt erii t ych nie
t rzeba wprowadzac do akwarium ( aczkolwiek mozna, st osuj c produkt y t akie, j ak Sera Nit rivec, czy Hagen Cycle) .
Rozwin si one same ( w przecigu 3- 4 t ygodni) j esli t ylko dost arczymy im NH4+ lub NH3 ( proces t en nazywa si
doj rzewaniem akwarium) . Mozna t o zrobic wpuszczaj c do akwarium niewielk ilosc organizmw zwierzcych
( wyt rzymaych ryb, slimakw, it p. ) lub wkraplaj c amoniak.
Do redukcj i st zenia NH4+ w wodzie przyczyniaj si t akze rosliny - zarwno rosliny wyzsze, j ak i glony.
Test y do badania st zenia NH4+ ( i NH3) w wodzie s produkowane przez wiele zachodnich firm sprzedaj cych
preparat y akwaryst yczne ( np. Tet ra, Sera, JBL) . Polegaj one na wymieszaniu odczynnikw z okreslon ilosci
wody oraz porwnaniu koloru do skali barwnej .
St zeni e azot y now ( NO2- )
Miara: mg/ l
Wart osci krancowe: > 0.2 mg/ l
Azot yny ( NO2- ) s posrednim produkt em przemiany mat erii ryb. Naj mniej sze ich stzenie w akwarium j est dla ryb
t oksyczne i moze powodowac zgony ( NO2- niszczy hemoglobin i zaburza proces oddychania) . Nie s one j ednak
az t ak szkodliwe, j ak bezposredni produkt przemiany mat erii - amoniak ( NH3) , lecz bardziej t oksyczne, niz j ony
amonowe ( NH4+ ) . W wodzie o odczynie kwasnym azot yny przekszt acaj si w HNO2, kt ry j est bardziej
t oksyczny niz NO2- .
Azot yny s wykorzyst ywane przez bakt erie nit ryfikacyj ne ( Nit robact er) do produkcj i azot anw ( NO3- ) . Azot any s
mniej szkodliwe, niz j ony amonowe, amoniak i azot yny. Bakt erie Nit robact er wymagaj do rozwoj u duzej
powierzchni oraz dobrego nat lenienia. Oba t e warunki speniaj filt ry biologiczne. Bakt erii t ych nie t rzeba
wprowadzac do akwarium ( aczkolwiek mozna, st osuj c produkt y t akie, j ak Sera Nit rivec, czy Hagen Cycle) .
Rozwin si one same ( w przecigu 3- 4 t ygodni) j esli t ylko dost arczymy im NO2- ( proces t en nazywa si
doj rzewaniem akwarium) . Mozna t o zrobic wpuszczaj c do akwarium niewielk ilosc organizmw zwierzcych
( wyt rzymaych ryb, slimakw, it p. ) lub wkraplaj c amoniak - amoniak i j ony amonowe zost an przet worzone
wst pnie przez bakt erie Nit rosomas i zost anie wyprodukowane NO2- konieczne do rozwoj u bakt eriom Nit robact er.
Do redukcj i st zenia NO2- w wodzie przyczyniaj si t akze rosliny - zarwno rosliny wyzsze, j ak i glony.
Test y do badania st zenia NO2- ( a raczej NO2 - dwut lenku azot u) w wodzie s produkowane przez wikszosc firm
sprzedaj cych preparat y akwaryst yczne ( np. Tet ra, Sera, JBL, Zoolek) . Polegaj one na wymieszaniu odczynnikw
z okreslon ilosci wody oraz porwnaniu koloru do skali barwnej . Jakosc t est w j est lepsza u producentw
zagranicznych.
14
St zeni e azot anow ( NO3- )
Miara: mg/ l
Wart osc opt ymalna: 0 do 12. 5 mg/ l
Wart osci krancowe: > 50 mg/ l
Azot any s posrednim produkt em przemiany mat erii ryb, ost at ecznym produkt em t zw. cyklu nit ryfikacyj nego ( s
produkowane z azot ynw przez bakt erie Nit robact er) . I ch obecnosc w wodzie j est dla ryb szkodliwa - zmniej sza ich
odpornosc na choroby. Azot any s j ednak znacznie mniej szkodliwe niz azot yny lub j ony amonowe oraz amoniak i
mog wyst powac w wodzie w wikszych st zeniach.
Tolerancj a NO3- j est cech gat unkow. S ryby, kt re bardzo le znosz nawet niskie poziomy NO3- w wodzie -
t akie ryby, t o np. mieszkancy endemicznych j ezior afryki, czy pielgnice poudniowoamerykanskie z rodzaj w
Geophagus, Sat anoperca, Ret roculus. S j ednak ryby, kt re wol "wod st ar", czyli t ak, kt ra zawiera niewielkie
ilosci NO3- - do nich nalez np. drobnoust ki ( Nannost omus) . Dlat ego poziom opt ymalny NO3- nalezy dost osowac
do biot opu i posiadanych ryb.
Naj skut eczniej sz met od redukcj i st zenia NO3- w wodzie j est j ej podmiana na wod nie zawieraj c azot anw
( lub zawieraj c ich mniej - woda pynca z naszych kranw, szczeglnie w okresie zimowym, zawiera czst o od
12.5 do 25 mg/ l azot anw) . Do redukcj i stzenia NO3- w wodzie przyczyniaj si t akze rosliny - zarwno rosliny
wyzsze, j ak i glony. Dlat ego t ez akwarysci st osuj do redukcj i st zenia azot anw filt ry glonowe lub hydroponiczne.
Trzecim skut ecznym sposobem redukcj i stzenia azot anw j est budowa t zw. denit ryfikat ora. Jest t o filt r, w ktrym
t worzone s warunki bezt lenowe ( bardzo wolny przepyw - kilka do kilkunast u lit rw dziennie - przez bardzo dugi
przewd - ok. 40 do 80 m - o niewielkiej srednicy - zaleca si ok. 9 mm) . W denit ryfikat orze osadzaj si bakt erie
bezt lenowe, kt re absorbuj t len z NO3- redukuj c azot any do azot ynw i czyst ego azot u, ktry j est uwalniany do
at mosfery.
Test y do badania st zenia NO3- w wodzie s produkowane przez wiele firm sprzedaj cych preparat y akwaryst yczne
( np. Tet ra, Sera, JBL, Zoolek) . Polegaj one na wymieszaniu odczynnikw z okreslon ilosci wody oraz
porwnaniu koloru do skali barwnej . Jakosc t est w j est j ednak mocno wt pliwa, poniewaz t est y rznych firm
pot rafi dawac skraj nie rzne rezult at y.
Nasy ceni e dw ut l enk i em w gl a ( CO2)
Miara: mg/ l
Wart osci krancowe: > 20 mg/ l
Dwut lenek wgla j est gazem, kt ry at wo rozpuszcza si w wodzie, ale t ez at wo j est z niej uwalniany ( poprzez ruch
powierzchni, rozbij anie warst wy powierzchniowej wody, czyli m. in. przez nat lenianie) . Gaz t en j est konieczny w
procesie fot osynt ezy, a wic bardzo uzyt eczny w akwarium z roslinami. W akwariach bez roslin CO2 j est
prakt ycznie uzyt eczny j edynie do obnizenia pH wody.
CO2 w wikszych ilosciach j est t oksyczny dla ryb, dlat ego dozujc CO2 do akwarium t rzeba zachowac ost roznosc i
st osowac t ylko profesj onalny sprzt lub mao wydaj ne met ody produkcj i ( np. "met od bimbrow" - rozt wr drozdzy
i cukru w wodzie) .
Podawanie dwut lenku wgla w akwariach z duz ilosci roslin i silnym oswiet leniem moze uchronic nas przed
zj awiskiem odwapnienia biologicznego. Silnie oswiet lone rosliny pozbawione CO2 pot rafi rozozyc wglany
redukuj c t wardosc i powoduj c gwat owne skoki pH, a co za t ym idzie, smierc ryb.
Test y do mierzenia zawart osci CO2 w wodzie s produkowane przez wiele zachodnich firm sprzedaj cych preparat y
akwaryst yczne ( np. Tet ra, Sera, JBL) .
Nasy ceni e t l enem ( O2)
Miara: mg/ l
Wart osc opt ymalna: 8. 3 mg/ l
Wart osci krancowe: < 2 mg/ l
Tlen w wodzie j est konieczny do zycia ryb, j ak i roslin ( w godzinach nocnych) oraz bakt erii nit ryfikacyj nych.
Zawart osc t lenu j est wic czynnikiem bardzo waznym w akwarium.
Przy st andardowych t emperat urach i cisnieniu maksymalne nasycenie wody t lenem wynosi ok. 8.3 mg/ l. Wart osci
opt ymaln nasycenia j est wart osc maksymalna - zbyt duzo t lenu w wodzie nie zaszkodzi rybom. Proces nat leniania
wyt r ca j ednak z wody dwut lenek wgla konieczny do fot osynt ezy roslinom. Przy wyzszych t emperat urach poziom
nasycenia j est nizszy, a t len rozpuszcza si w wodzie t rudniej , nalezy wic dost arczac go wicej .
Nasycenie wody t lenem mozna zwikszyc st osuj c wiele met od. Wszyst kie z nich opieraj si na rozbij aniu warst wy
powierzchniowej wody. Mog t o byc pompki i kamienie napowiet rzaj ce ( t o nie przelat uj ce przez wod bbelki
napowiet rzaj j , lecz fakt , ze bbelki t e pkaj na powierzchni rozrywaj c warst w powierzchniow) , mog t o byc
pompy wodne z moduem napowiet rzaj cym (rozpraszaj cym w wodzie powiet rze) , a t akze deszczownie
( rozbij aj ce powierzchni wody za pomoc cienkich st rumykw wody) , czy filt ry kaskadowe. Skut eczn met od s
t ez t zw. "t rickle filt ers" - filt ry biologiczne spryskuj ce zoze cienkimi st ruzkami, a t akze filt ry pulsacyj ne ( np. firmy
Eheim) .
15
Poziom nasycenia wody t lenem drast ycznie zmniej sza si przy np. zakwicie bakt eryj no/ pierwot niakowym, wod
nalezy wic silnie nat leniac, j esli j est mt na i biaawa. Wyzszy poziom t lenu skut ecznie zabij a pierwot niaki i
przywraca wod do normalnego st anu.
Test y do mierzenia nasycenia wody t lenem produkuj e niewiele firm ( np. Tet ra) i s one dosc mao popularne wsrd
akwaryst w. Poziom nasycenia wody t lenem mozna okreslic at wo po zachowaniu ryb - nie powinny one przebywac
przy powierzchni i wyranie wykazywac syndromw przyduchy.
Zmi ana par amet r ow w ody
Ryby akwariowe maj bardzo rzne wymagania, j esli chodzi o wasnosci fizykochemiczne wody, w ktrej
przebywaj . Wikszosc popularnych gat unkw j est t olerancyj na i dosc dobrze znosi wod o paramet rach nawet
znacznie odbiegaj cych od wd wasciwych dla danego gat unku w nat urze. Mimo t o wart o dost osowac paramet ry
wody do wymagan danego gat unku ( nawet , j esli j est bardzo t olerancyj ny) , albowiem zwikszy t o j ego odpornosc
na choroby, wit alnosc i, przede wszyst kim, chc do rozmnazania ( nieodpowiednie paramet ry wody mog np.
cakowicie uniemozliwic rozwj ikry) .
Zdecydowana wikszosc sodkowodnych ryb akwariowych pochodzi z biot opw wody lekko kwasnej i mikkiej .
Oznacza t o, ze pH wynosi od ok. 6. 5 do 7, zas t wardosc wglanowa i oglna nie przekraczaj 10 st opni. S j ednak
ryby, kt re w nat urze zyj w wodzie o pH mniej szym od 5 ( skraj ne wart osci sigaj 3) i cakiem zerowej t wardosci
oglnej i wglanowej , s t ez t akie, kt re zyj w wodach o pH powyzej 9 i t wardosci kilkunast u do kilkudziesiciu ( ! )
st opni. Jest oczywist e ze ryb t akich nie nalezy ze sob mieszac ( z t ak odmiennych rodzaj w wd) i t o wikszosci
akwaryst w nie sprawia problemu ( wybr j ednego biot opu) . Wikszym problemem j est nat omiast dost osowanie
wody do paramet rw "nat uralnych".
Woda w y j sci ow a
Do akwarium wod mozemy pozyskiwac z kilku rde:
woda z kranu - t o zdecydowanie naj popularniej sze rdo wody do akwarium, j est esmy t u j ednak cakowicie
uzaleznieni od j akosci wody wodocigowej , kt ra czst o pozost awia wiele do zyczenia i zupenie nie pasuj e do
wybranego biot opu.
woda z uj cia gbinowego - j esli mieszkamy poza wikszymi miast ami, nasze rdo wody t o zazwyczaj
st udnia gbinowa; j akosc pochodzcej z niej wody moze byc bardzo rzna, podobnie j ak paramet ry
fizykochemiczne.
woda dest ylowana - sama w sobie zupenie nie nadaj e si do zast osowania w akwarium ( cakowit y brak
mikroelement w, j ej st osowanie grozi m. in. zaburzeniem procesw osmot ycznych ryb) , ale doskonale nadaj e
si do mieszania z wod kranow; mozemy j t akze "doprawiac" specj alnymi solami.
woda z procesu odwrconej osmozy ( RO) - podobnie, j ak woda dest ylowana, sama w sobie nie nadaj e si do
zast osowania w akwarium ( choc s akwarysci, kt rzy st osuj j dla ryb z biot opw wd bardzo mikkich) ; j est
ona popularniej sza od dest ylowanej ze wzgldu na mozliwosc przygot owania w domu ( za pomoc filt ra RO -
odwrconej osmozy, kt ry koszt uj e ok. 500- 600 z, pat rz sklep Ocean) i nizsze koszt y produkcj i.
deszczwka lub woda ze st opionego sniegu - uwagi t akie, j ak w przypadku wody dest ylowanej lub RO -
j edynie po wymieszaniu z wod zawieraj c mikroelement y i sole mineralne; pozyskiwanie wody z t akiego
rda wize si z duzym wysikiem, ist niej e t ez ryzyko wprowadzenia do akwarium zanieczyszczen
"zebranych" przez spadaj cy deszcz lub snieg z powiet rza.
woda mineralna - nadaj e si t ylko do domieszek ( np. do mieszania z wod dest ylowan lub RO w celu
uzyskania wyzszej t wardosci) ; j ej paramet ry mamy zazwyczaj podane na but elce, musimy j edynie przeliczyc
t wardosc na st opnie niemieckie (co mozna zrobic z pomoc kalkulat orw lub t abel w opisach t wardosci
wglanowej i t wardosci oglnej ) .
Nie nalezy w akwariach uzywac wody z nast puj cych rde:
wody z uj c "oligocenskich" - zawiera ona bowiem czst o zwizki zelaza i siarki w dosc duzym st zeniu, kt re
dla ludzi szkodliwe nie j est , dla ryb moze byc j ednak zabj cze.
wody z nat uralnych zbiornikw wodnych - ryzykuj emy bowiem, iz do akwarium zawleczemy choroby lub
pasozyt y; ryzyko mozna zminimalizowac poprzez przegot owanie wody, ale nadal bdzie ist niao ryzyko
przyniesienia nieznanych zanieczyszczen chemicznych - polskie zbiorniki wodne s bowiem zazwyczaj mocno
zanieczyszczone.
wody dest ylowanej w naczyniach miedzianych - nie kupuj my wody dest ylowanej na st acj ach benzynowych,
lecz np. w sklepach chemicznych; woda do ukadw chodniczych samochodw j est czst o dest ylowana w
naczyniach miedzianych i zawiera spor ilosc szkodliwych dla ryb j onw miedzi.
Wod wyj sciow powinnismy zbadac t est ami akwaryst ycznymi na odczyn ( pH) , t wardosc wglanow ( KH) i
t wardosc ogln ( GH) . Oczywiscie badanie przed kazd podmian j est dosc czasochonne i koszt owne, wic
wykonuj emy j e raz na j akis czas. W przypadku uj c miej skich naj wiksze wahania j akosci wody i j ej wasciwosci
fizykochemicznych wyst puj w cyklu let nio- zimowym (woda w zimie j est zazwyczaj gorszej j akosci) oraz w
przypadku np. nagych ulew, powodzi, it p. Wody dest ylowanej , RO oraz deszczowki mozemy prakt ycznie wogle
nie t est owac, podobnie j ak wody mineralnej , j esli mamy j ej dokadny skad ( wydrukowany na et ykiecie) . Wart o
t akze wykonac t est na zawart osc azot anw ( NO3- ) , kt ra moze byc znaczna w przypadku uj c gbinowych
poozonych blisko szamba, a t akze wody z uj c miej skich ( szczeglnie w okresie zimowym) , zawart osc NO3- j est
wskanikiem j akosci posiadanej wody - j esli j est zbyt duza, moze byc konieczne st osowanie sporych domieszek
wody dest ylowanej / RO.
16
Woda docel ow a
Kiedy j uz przet est owalismy nasz "wod wyj sciow" i znamy j ej paramet ry, mozemy. . . wybrac biot op, kt ry pasuj e
do danej wody. Oczywiscie mozna wybrac biot op o wodzie zupenie innej , ale nalezy wt edy liczyc si z
koniecznosci cigego (przy kazdej podmianie) dopasowywania paramet rw wody do biot opu, co moze byc bardzo
czasochonne i pracochonne a t akze wizac si z wysokimi koszt ami ( zakup filt ra RO lub kupowanie wody
dest ylowanej w kanist rach) .
Wikszosc uj c miej skich t o woda o pH od ok. 7. 5 do ok. 8. 0 i o t wardosci oglnej od ok. 10 do ok. 25 dGH i
wglanowej od ok. 5 do ok. 15 dKH. S t o paramet ry wprost idealne do hodowli ryb z Ameryki Srodkowej ,
szczeglnie duzych pielgnic z t amt ych rej onw oraz ryb zyworodnych ( pikniczkowat ych) ; woda t a nadaj e si
t akze do hodowli t czanek i karasi ozdobnych. Po niewielkiej modyfikacj i ( niewielkie podwyzszenie pH) woda t a
nadaj e si t akze swiet nie do hodowli ryb z biot opw j ezior Malawi, Tanganiki i Wikt orii. Woda t a za t o zupenie nie
nadaj e si np. do hodowli ( romnazania) ryb ksaczowat ych oraz bardziej wymagaj cych pielgnic z Ameryki
Poudniowej ( np. pielgniczek t akich, j ak P. ramirezi, czy t ez palet ek) .
Jesli mieszkamy w rej onie, w kt rym z kranu leci woda mikka i lekko kwasna, przygot owanie j ej do wykorzyst ania
w akwariach z rybami z j ezior Malawi, Tanganika, czy z Ameryki Cent ralnej wize si z duz ilosci pracy. W t akim
wypadku naj lepiej wic wybrac np. biot op Ameryki Poudniowej ( wd czarnych, ale t akze st rumieni, czy wd
biaych) , Afryki Zachodniej , czy Azj i Poudniowo- Wschodniej .
Zmi k czani e i zak w aszani e
Jesli, mimo posiadania t wardej i zasadowej "wody wyjsciowej ", upieramy si na posiadanie ryb z biot opu wd
mikkich i kwasnych ( ktre pot rzebuj t akiej wody do przezycia w akwarium) lub t ez chcemy rozmnazac ryby
pochodzce z t akich wd ( np. neony) , bdziemy musieli regularnie zakwaszac i zmikczac posiadan przez nas
wod. Mozna t o robic na kilka sposobw, podaj emy j e w kolej nosci od naj bardziej do naj mniej polecanego:
st osowanie t orfu akwaryst ycznego - dobrej j akosci t orf akwaryst yczny moze byc bardzo skut eczny w
zmniej szeniu t wardosci wglanowej oraz pH wody. Nie zmieni on j ednak t wardosci niewglanowej , a skut kiem
ubocznym j est brzowe zabarwienie wody ( powoduj j e bardzo zdrowe dla ryb z biot opw wody mikkiej i
kwasnej kwasy humusowe, oznacza t o j ednak zmniej szenie skut ecznosci oswiet lenia a wic pot encj alne
problemy z hodowl roslin) . Powinnismy st osowac j edynie t orf firmowy lub wycig z t orfu firm t akich, j ak
Fluval, Sera, Tet ra ( pat rz sklep Ocean) ; aut or art ykuu naj lepsze rezult at y uzyska z t orfem firmy Aquarium
Munst er ( pat rz sklep Ocean) . Torf mozna umiescic w filt rze przelewowym lub kanist rowym, t akie rozwizanie
j ednak wize si z szybkim "wyczerpaniem" t orfu a t akze z niebezpieczenst wem zbyt szybkiej zmiany
paramet rw wody ( co moze byc szkodliwe dla ryb) . Dlat ego lepiej t orf ( granulowany, w kawakach lub
wknist y) umiescic bezposrednio w akwarium, np. na dnie lub za dekoracj ami ( kamieniami lub korzeniami) .
Aut or art ykuu st osuj c t orf AquaVit al bezposrednio w akwarium 200 lit rw przez ok. 2 lat a przy regularnej
podmianie wody uzyska pH = 6.2, TwO = 12, TwW = 0 ( ! ) z wody kranowej ( bez domieszek) o pH = 7. 6,
TwO = 22, TwW = 10. Torf ma t ez wasnosci buforuj ce, w zwizku z czym mozemy nie obawiac si o
gwat owne wahania pH wynikaj ce z niskiej t wardosci wglanowej .
mieszanie wody wyj sciowej z wod RO - naj skut eczniej sz met od przygot owania wody mikkiej i kwasnej
j est st osowanie wody o zerowej zawart osci soli i "doprawianie j ej " wod zawieraj c sole i mikroelement y.
Proporcj e dobieramy eksperyment alnie, w zaleznosci od posiadanej wody wyj sciowej i pot rzeb. Naj wikszym
problemem w t ym wypadku j est rdo duzej ilosci wody dest ylowanej lub RO, przy czym, ze wzgldu na
znacznie wyzsz cen wody dest ylowanej , niebezpieczenst wo zakupu wody z j onami miedzi oraz t rudnosci
zwizane z produkcj t akiej wody z domu, polecamy wod z filt ra odwrconej osmozy. Za niewielk cen t aki
filt r mozna kupic i zamont owac w domu. Uwaga - w przypadku mieszania z wod RO woda wyj sciowa nie
bdzie miaa niskiego pH, lecz j ej pH bdzie bardzo at wo zmodyfikowac np. dolewaj c niewielk ilosc wycigu
z t orfu.
st osowanie dwut lenku wgla ( CO2) - dawkowanie CO2 do akwarium powoduj e zmniej szenie pH wody.
Precyzyj ne dawkowanie wymaga j ednak dosc skomplikowanej i drogiej aparat ury, a niebezpieczenst wo zbyt
szybkiego spadku pH oraz j ego dobowych wahan j est spore. CO2 ma j ednak bardzo dobry wpyw na rozwj
roslin, j est t o wic met oda dosc czst o st osowana przez akwaryst w.
st osowanie wymieniaczy j onowych - wymieniacze j onowe t o specj alne zywice, kt re "zabieraj " z wody j edne
j ony, zast puj c j e innymi. Mozemy wic zlikwidowac t wardosc wglanow i/ lub ogln st osuj c wymieniacze,
j ednakze w zamian w akwarium poj awi si nam zwikszona liczba innych j onw ( np. j onw sodu) .
Wymieniacze maj niewielk efekt ywnosc i t rzeba j e czst o regenerowac lub kupowac nowe. Regeneracj a
niekt rych wymieniaczy j est mozliwa przy zast osowaniu bardzo st zonego rozt woru soli kuchennej ( anionit y -
do zmniej szania TwO) , inne j ednak (kat ionit y - do zmniej szania TwW) t rzeba regenerowac w silnych kwasach.
Jest t o wic met oda niezbyt wart a polecenia. Wymieniacze j onowe lekko zmieniaj pH wody - kat ionit y j
lekko zakwaszaj , a anionit y - zwikszaj pH.
st osowanie szt ucznych srodkw zakwaszaj cych - do zmniej szenia pH wody suz firmowe srodki zawieraj ce
czst o dosc silne kwasy. S t o wic srodki dosc niebezpieczne, a poza t ym mog byc szkodliwe dla ryb i
roslin. Generalnie w akwariach naj lepiej st osowac met ody nat uralne, a dolewanie silnego kwasu do wody w
akwarium na pewno met od nat uraln nie j est . Wikszosc dost pnych na rynku srodkw t ego t ypu opart a j est
na kwasie ort ofosforowym, ktry drast ycznie zwiksza ilosc fosforanw w wodzie, co z kolei wize si z
doskona pozywk dla glonw. Moze si wic okazac, ze zakwaszaj c wod "dorobimy si" t rudnej do
zlikwidowania plagi wszelakich glonw. Gra nie wart a swieczki - j esli musimy zakwaszac wod np. po
st osowaniu wymieniaczy j onowych, naj lepiej zast osowac wycig z t orfu.
17
Zw i k szani e t w ar dosci i pH w ody
Jesli, mimo posiadania mikkiej i kwasnej "wody wyj sciowej ", upieramy si na posiadanie ryb z biot opu wd
zasadowych i t wardych, bdziemy musieli regularnie zwikszac t wardosc i pH posiadanej wody. Mozna t o robic na
kilka sposobw, podaj emy j e w kolej nosci od naj bardziej do naj mniej polecanego:
st osowanie zwiru koralowego i ska wapiennych - j ak j uz wspomnielismy w akwarium naj lepiej sprawdzaj si
met ody nat uralne. Nat uraln met od zwikszenia t wardosci i pH wody j est st osowanie ska lub zwiru o
wysokiej zawart osci wapnia. W t en sposb zwikszamy t wardosc wglanow i j ednoczesnie t wardosc ogln,
a t akze nieco podwyzszamy pH. Zwir koralowy mozna st osowac w filt rze lub t ez bezposrednio w akwarium.
Doskona met od j est t ez umieszczenie w zbiorniku ska wapiennych, np. wapieni, czy piaskowcw ( uwaga!
t akich kamieni i ska nie nalezy pod zadnym pozorem umieszczac w akwariach z biot opem wd kwasnych i
mikkich, bo zniweluj one cakowicie nasze st arania uzyskania wody odpowiedniej dla t ego biot opu) .
mieszanie wody wyj sciowej z wod mineraln - podobnie, j ak w przypadku zmikczania wody, mozemy
uzyskac doskonae rezult at y mieszaj c mikk i kwasn wod docelow ze znacznie t wardsz i zasadow
wod mineraln kupowan w but elkach. Twardosc t akiej wody bywa bardzo wysoka, a wic proporcj e s
zazwyczaj korzyst ne ( t zn. nie musimy wydawac maj t ku na wod mineraln) . Dodat kowo woda mineralna ma
zazwyczaj wysokie pH, wic nie j est konieczne st osowanie innych srodkw do podwyzszenia odczynu wody.
st osowanie kwasnego wglanu wapnia ( Ca( HCO3)2) lub sodu ( NaHCO3) - t a z pozoru niezbyt "nat uralna"
met oda doskonale sprawdza si j ako prost y i t ani sposb zwikszenia t wardosci wody. Uwaga - dodawanie
zamiast kwasnego wglanu wapnia kwasnego wglanu sodu ( NaHCO3) zwikszy j edynie alkalicznosc wody,
dodawanie Ca( HCO3) 2 zwikszy nat omiast zarwno t wardosc wglanow, j ak i ogln ( w rwnych
proporcj ach) . W obu przypadkach mozemy oczekiwac niewielkiego wzrost u pH. I losc Ca( HCO3) 2 dobieramy
eksperyment alnie, mierzc zmian paramet rw wody po dodaniu okreslonej porcj i.
st osowanie szt ucznych srodkw zwikszaj cych pH - nie polecamy st osowania szt ucznych srodkw ( do
kupienia w sklepach) do zwikszania pH wody. S one czst o opart e na mocno zrcych subst ancj ach ( np.
NaOH) i ich st osowanie moze wizac si z niepot rzebnym ryzykiem.
Wszy st k o zal ezy od i l osci ...
Dost osowanie paramet rw wody do danego biot opu j est procesem niezbyt czasochonnym, j esli posiadamy j edno,
niewielkie akwarium. W przypadku posiadania wikszej ilosci zbiornikw moze si j ednak okazac bardzo kopot liwe.
W t akim wypadku sprawdzaj si j edynie met ody polegaj ce na umieszczeniu dugot rwale dziaaj cego srodka w
samym akwarium ( t orfu lub ska wapiennych) i syst emy aut omat ycznej podmiany i mieszania wody opart e na
filt rach RO. Dlat ego t ez poczt kuj cym akwaryst om polecamy dopasowanie swoich zaint eresowan zwizanych z
danym biot opem do mozliwosci, j akie daj e nam woda, kt r mozemy zast osowac w akwarium, a nie odwrot nie.
Odw apni eni e bi ol ogi czne
Przy duzej liczbie roslin w akwarium i silnym oswiet leniu nasze akwarium narazone j est na bardzo powazne
problemy, a nawet kat ast rof mogc w krt kim czasie zabic wszyst kich j ego mieszkancw. Moze doj sc do
zj awiska t zw. "odwapnienia biologicznego" ( inaczej dekalcyfikacj i biologicznej lub biogenicznej ) , ktre polega na
rozkadaniu przez rosliny kwasnych wglanw ( przede wszyst kim wapnia, ale t akze magnezu) i gwat ownych
wahaniach pH midzy dniem a noc.
Mechanizm t ego zj awiska j est bardzo prost y. Wyst arczy przypomniec sobie, ze rosliny, t akze wodne, w dzien
pobieraj , a w nocy wydzielaj do wody dwut lenek wgla (konieczny do fot osynt ezy) . Przy niewielkiej liczbie roslin
oraz przy sabym oswiet leniu proces t en przebiega dosc wolno i nie wpywa na chemi wody. Przy wikszej liczbie
roslin i silnym oswiet leniu proces t en st aj e si na t yle int ensywny, ze moze spowodowac powazne problemy.
Zj awisko odwapnienia biologicznego nie wystpuj e, dopki rosliny znaj duj w wodzie wyst arczaj co duzo
rozpuszczonego CO2. Jego usuwanie z wody nie wpywa znaczco na j ej paramet ry, ze wzgldu na obecnosc
wodorowglanw ( t wardosc wglanowa) , kt re dziaaj buforuj co ( zapobiegaj skokom pH) . Kiedy j ednak rosliny
pobior z wody cae CO2, niektre z nich ( np. Elodea, Egeria, Cerat ophyllum, Naj as, Vallisneria) zaczynaj
rozkadac znaj duj cy si w wodzie kwasny wglan wapnia - Ca( HCO3)2 ( a t akze, w mniej szym st opniu, magnezu) .
Rosliny asymiluj z rozozonego kwasnego wglanu wapnia j ony HCO3- , wykorzyst uj CO2 i pozost awiaj w wodzie
OH- . Przy dosc wysokim wyj sciowym pH wglan wapnia odkada si na lisciach roslin j ako biay osad ( poj awienie
si biaego osadu na roslinach j est pierwszym powaznym ost rzezeniem przed odwapnieniem; mozemy t o
pot wierdzic t est uj c pH wody rano zaraz po zapaleniu swiat a i t uz przed j ego zgaszeniem wieczorem) . W rezult acie
mamy bardzo szybkie i silne zwikszenie pH wody.
W nocy proces t en ulega odwrceniu - rosliny wydalaj do wody dwut lenek wgla, co z kolei powoduj e spadek pH.
Dobowe wahania wody mog osignc nawet 5- 6 st opni ( ! ) rznicy. Tak silne zmiany pH s prakt ycznie smiert elne
dla wikszosc ryb akwariowych.
Zapobieganie odwapnieniu biologicznemu j est , wbrew pozorom, bardzo prost e. Pierwsz recept j est ut rzymanie
wysokiej t wardosci wglanowej ( silne buforowanie wody) , t o j ednak nie odpowiada wikszosci roslin. Drug recept
j est dozowanie do akwarium CO2 i t wasnie met od wybiera wikszosc akwaryst w nast awionych na hodowl
roslin. Trzecia met oda t o usunicie z akwarium roslin, kt re s w st anie rozkadac kwasny wglan wapnia, a
pozost awienie t ych, kt re mog oddychac t ylko wolnym CO2.
Cy k l azot ow y
Przemiana mat erii ryb prowadzi do powst ania rznych zwizkw azot u, z kt rych czsc j est bardzo szkodliwa dla
organizmw zywych. W nat urze t en problem zwykle nie wystpuj e t ak j askrawo, bo zwizki t e s rozcienczone w
18
wodzie, ale w ograniczonej ilosci wody w akwarium mog uzyskac st zenie dla ryb zabj cze. Bardzo wazn rol w
deakt ywacj i t ych zwi zkw peni bakt erie nit ryfikacyj ne. Ot o t zw. cykl azot owy.
Met abolizm ryb prowadzi do powst ania amoniaku ( NH3) , ew. amonu ( NH4+ ) , z ktrych przy udziale bakt erii
Nit rosomonas powst aj azot yny ( NO2- ) , a z nich, dziki bakt eriom Nit robact er, azot any ( NO3- ) .
Amoniak ( NH3) j est zwizkiem wybit nie t ruj cym, j uz w niewielkich st zeniach dziaa szkodliwie na ryby, powyzej
0. 2 mg/ l j est grozny, a powyzej 1.0 mg/ l - smiert elny. St zenie j onw NH3 pozost aj e w rwnowadze z j onami
amonowymi ( NH4+ ) , kt re s st osunkowo nieszkodliwe. Stzenie amoniaku rosnie wraz ze wzrost em pH i
t emperat ury; przy pH< 7. 0 nie ma go prawie wcale, w srodowisku zasadowym j ego st zenie wzrast a. W doj rzaym
akwarium poziom zarwno amoniaku, j ak i amonu powinien byc bliski zeru ( popularne t est y wykaz st zenie 0) .
Azot yny ( NO2- ) s rwniez dla ryb t ruj ce. Rwniez w doj rzaym akwarium, uzywaj c popularnych t est w,
powinnismy uzyskac wynik bliski zeru ( st zenie < 0. 1 mg/ l uwaza si za w peni bezpieczne) . Poziom 0. 5 mg/ l
uwaza si za grn granic st zenia t olerowanego, ale nawet t akie stzenie, j esli t rwa duzszy czas, nie pozost aj e
oboj t ne dla ryb. St zenie azot ynw powyzej 5 mg/ l uwaza si za smiert elne.
Azot any s relat ywnie niegrone dla ryb, ale powyzej pewnego st zenia rwniez nie s oboj t ne. Zwykle uznaj e
si, ze dopuszczalne st zenie azot anw t o 50 mg/ l, powyzej 100 mg/ l st aj si grone. naj lepiej j ednak
ut rzymywac azot any w stzeniu j ak naj mniej szym, w t en sposb ograniczamy rwniez rozwj glonw. Nadmiar
azot anw z akwarium usuwany j est na kilka sposobw:
1. Czsciowo s one zuzywane przez rosliny j ako mat eria budulcowy biaek, ale z reguy t en proces nie hamuj e
wzrost u ich st zenia wyst arczaj co,
2. Naj popularniej sz met od zmniej szania stzenia azot anw j est czsciowa wymiana wody - od 20%
miesicznie do 20% t ygodniowo - w zaleznosci od wielkosci akwarium, wrazliwosci hodowanych ryb, it p.
3. Uzycie denit ryfikat ora - urzdzenie powoduj ce usuwanie NO3- . Mozna kupic got owy, np. produkcj i firmy
Sera, lub skonst ruowac samemu - polecam art yku Michaa Juncewicza w numerze 0 "Naszego Akwarium".
Doj rzewanie akwarium t o innymi sowy proces rozwoj u bakt erii nit ryfikacyj nych ( gwnie Nit rosomonas i
Nit robact er) , kt re umozliwiaj zamknicie cyklu azot owego. Proces t en t rwa zwykle ok. 3- 4 t ygodni od zaozenia
akwarium.
Naj pierw rozwij aj si bakt erie Nit rosomonas, rozkadaj ce NH3/ NH4+ . Trwa t o zwykle od j ednego do dwch
t ygodni. Pomiary NH4 w t ym czasie wskauj st opniowy wzrost j ego st zenia ( szczyt w 4- 7 dniu) , nastpnie
st opniowe zmniej szanie stzenia. W drugiej czsci t ej fazy zaczyna wzrast ac st zenie azot ynw. Oznacza t o, ze
bakt erie Nit rosomonas pracuj j uz wydaj nie, produkuj c NO2- . Teraz zaczynaj si mnozyc bakt erie Nit robact er.
Ta faza t rwa w przyblizeniu nast pne dwa t ygodnie. W t ym okresie szczyt stzenia azot ynw przypada na 10- 21
dzien od zaozenia akwarium.
Zat em o doj rzaym filt rze mozemy powiedziec, gdy:
1. Wczesniej obserwowalismy dwa wzrost y stzenia, naj pierw NH4+ , pot em NO2- .
2. Poziom t ych zwizkw j est bliski zeru.
3. St opniowo wzrast a st zenie azot anw ( o ile nie s skut ecznie ut ylizowane przez rosliny) .
Gdy j est speniony t ylko drugi warunek, nie mozemy byc pewni, ze akwarium doj rzao, poniewaz w wypadku braku
subst rat u dla bakt erii Nit rosomonas, czyli amoniaku/ amonu, proces t en moze byc bardzo powolny. Dlat ego zaleca
si rzne sposoby dost arczenia t ych zwizkw do akwarium:
1. Wpuszczenie j ednej , dwch wyt rzymaych ryb we wczesnej fazie doj rzewania akwarium. Uwazam, ze t a
met oda moze byc polecana j edynie w akwariach duzych, gdzie rozcienczenie t oksycznych produkt w
met abolizmu zmniej szy ich szkodliwosc. W akwariach maych zwykle dochodzi wwczas do znacznego
przekroczenia wart osci bezpiecznych. Nalezy pamit ac, j ezeli zdecyduj emy si na t met od, zeby ryby
wprowadzic po ok. 5 dniach od zaozenia akwarium, kiedy zniknie zmt nienie wody spowodowane rozwoj em
pierwot niakw, bardzo czst o obserwowane w nowo zaozonym akwarium.
2. Przy akwarium gst o obsadzonym roslinami subst rat u dla bakt erii Nit rosomonas dost arcz obumieraj ce
czsci roslin, zwykle t o wyst arcza, ale dla pewnosci, ze akwarium j est doj rzae, nalezy monit orowac st zenie
NH4+ , NO2- i NO3- .
3. W pewnych specyficznych syt uacj ach, gdy w akwarium nie ma roslin, a zasadowy odczyn wody nie pozwala na
wczesniej sze wpuszczenie ryb ( st zenie amoniaku rosnie wraz z pH! ) , mozna dodac po prost u czyst ego
amoniaku, monit oruj c j ego st zenie, lub t ez chlorku amonowego.
Ryby do akwarium powinno si wpuszczac po j ego doj rzeniu, j ednak nie zaleca si wprowadzac od razu
maksymalnej obsady, lecz st opniowo, poniewaz moze si okazac, ze namnozona wczesniej liczba bakt erii j est nie
wyst arczaj ca dla wprowadzonej ilosci ryb.
Bakt erie nit ryfikacyj ne namnazaj si w wodzie, ale w wikszych ilosciach osiedlaj si w podozu. Zdeycydowanie
naj lepszym ich siedliskiem j est filt r, zapewniaj cy st ay przepyw wody i odpowiednie nat lenienie ( bakt erie t e gin
w warunkach niedot lenienia) . Dlat ego czst o zamiast t erminu "doj rzewanie akwarium" mwi si o "doj rzewaniu
filt ra". Bakt erie t e osadzaj si na powierzchni mat eriau filt racyj nego, dlat ego im wiksza j est t a powierzchnia,
t ym wicej bakt erii moze si rozwinc. Do naj bardziej polecanych mat eriaw nalezy Ehfisubst rat produkcj i firmy
Eheim.
Proces doj rzewania akwarium mozna przyspieszyc dodaj c do wody kult ury t ych bakt erii. Na naszym rynku
dost pne s t akie produkt y:
1. Cycle firmy Hagen - t rudno dost pny, ale w opinii wielu osb lepszy
2. Nit rivec firmy Sera - dost pny bez wikszych problemw
Skut ecznosc t ych produkt w zalezy od ich swiezosci i przechowywania ( niska t emperat ura! ) . Niest et y z powodu
braku dat y produkcj i mozna kupic preparat , kt ry nie zadziaa.
Znacznie pewniej sz met od przyspieszania doj rzewania akwarium j est przeniesienie kult ur bakt erii z doj rzaego
filt ra, j ednak nalezy miec pewnosc, ze nie przenosimy razem z nimi drobnoust rojw chorobot wrczych.
19
Do oznaczania NH4+ , NO2- , NO3- uzywa si odczynnikw, kt re powinny byc dost pne w kazdym szanuj cym si
sklepie akwaryst ycznym. Naj bardziej polecani producenci t o: JBL, Sera, Tet ra, Eheim.
Co zrobic, j ezeli ryby zost ay wpuszczone do akwarium zbyt wczesnie?:
1. Wymieniac czsciowo wod na t yle czst o, zeby nie doszo do zbyt wysokiego st zenia t ruj cych zwizkw,
zwykle ok. 20% co drugi dzien.
2. Dodac do wody preparat Cycle Hagena lub Nit rivec Sery, zgodnie z inst rukcj (korzyst ne j est dodanie czsci
t ego preparat u bezposrednio do filt ra) .
3. Ograniczyc lub cakowicie przest ac karmic ryby do czasu doj rzenia filt ra.
Bakt erie nit ryfikacyj ne egzyst uj w filt rze przez cay czas zycia akwarium, o ile nie doj dzie do syt uacj i
zaburzaj cych t en proces:
1. Wikszosc lekw uzywanych do leczenia ryb zabij a rwniez bakt erie
2. Bakt erie s wrazliwe na promienie UV
3. Okresowa przerwa w zasilaniu, bd awaria filt ra t rwaj ce duzej , niz kilkanascie godzin powoduj znaczce
zmniej szenie populacj i bakt erii ( niedot lenienie)
4. Mycie mat eriau filt racyj nego w chlorowanej lub zbyt ciepej wodzie powoduj e zabicie bakt erii
W t ych syt uacj ach akwarium nalezy t rakt owac t ak, j akby byo niedoj rzae
20
Fi l t r acj a w ody w ak w ar i um
Filt r j est element em prakt ycznie niezbdnym w kazdym akwarium. Wyj t ek st anowi akwaria t zw. "nat uralne",
gdzie rol filt ra peni rosliny oraz podoze, a zarybienie j est kilkukrot nie a nawet kilkudziesiciokrot nie mniej sze,
niz w t radycyj nych akwariach.
Tradycyj ne filt ry speniaj w akwarium zazwyczaj t rzy role:
medium filt racj i biologicznej
medium filt racj i mechanicznej
medium filt racj i chemicznej
Fi l t r acj a bi ol ogi czna
Naj wazniej sz rol filt ra w akwarium j est filt racj a biologiczna ( choc wielu poczt kuj cych akwaryst w mylnie sdzi,
ze filt racj a mechaniczna) . Filt r biologiczny t o w uproszczeniu podoze dla rozwoj u bakt erii nit ryfikacyj nych, kt re
st anowi naj wazniej szy element cyklu azot owego. Bakt erie t e oczyszczaj wod z produkt w przemiany mat erii ryb
i innych organizmw zwierzcych ( amoniaku i/ lub j onw amonowych) . Bez filt racj i biologicznej ryby szybko
zat ruwaj si t ymi produkt ami.
Mat eriay filt racyj ne do filt racj i biologicznej musz speniac j eden podst awowy warunek - musz oferowac j ak
naj wiksz powierzchni do rozwoj u bakt erii, j ednoczesnie pozwalaj c na swobodny przepyw wody. Naj czsciej
st osowane mat eriay t o:
gbka z ot wart ymi oczkami ( gbka t radycyj na t aka, j ak np. gbki do kpieli, nie nadaj e si do t ego celu)
specj alny zwir ( np. Ehfisubst rat firmy Eheim)
ceramika ( rurki ceramiczne)
specj alne plast ikowe "j ezyki" ( t zw. bio- kulki, bio- balls)
Gbka j est naj mniej efekt ywnym, lecz naj czsciej wykorzyst ywanym mat eriaem - wynika t o z at wosci mycia oraz
umieszczenia w dowolnym rodzaj u filt ra oraz z j ej efekt ywnosci t akze w przypadku filt racj i mechanicznej . Pozost ae
mat eriay s st osowane prakt ycznie j edynie w duzych filt rach zewnt rznych ( np. filt rach kanist rowych) . Pozost ae
t rzy t ypy mat eriaw s rwnie skut eczne - w Polsce "krluj e" Ehfisubst rat i mat eriay pochodne, podczas gdy na
Zachodzie naj popularniej sze wydaj si byc bio- balls.
Fi l t r acj a mechani czna
Filt racj a mechaniczna spenia w akwarium dwie role. Pierwsza rola t o est et yka - akwarium wyglda znacznie adniej
bez pywaj cych w nim "farfocli". Druga rola t o usuwanie np. nadmiaru pokarmu lub odchodw - w filt rze s one
znacznie at wiej i szybciej rozkadane przez bakt erie nit ryfikacyj ne i nie zanieczyszczaj wody subst ancj ami
azot owymi. Ryby mog bez problemu obyc si bez filt racj i mechanicznej pod warunkiem, ze nie s t o gat unki
"mocno brudzce" t akie, j ak duze pielgnice.
Naj czsciej akwarysci nie st osuj oddzielnych mat eriaw do filt racj i mechanicznej . Wikszosc mat eriaw do
filt racj i biologicznej spenia funkcj filt ra mechanicznego wyst arczaj co dobrze. W przypadku specj alnych wymagan
( mocno "brudzcych" ryb) st osuj e si dodat kowo w filt rach t akie mat eriay, j ak:
specj aln wat akwaryst yczn
specj alny filc akwaryst yczny ( np. filt ry QuickFilt er firmy Hagen)
gbk o bardzo drobnych oczkach
specj aln ceramik do filt racj i mechanicznej
W wikszych akwariach rol filt ra mechanicznego spenia czst o inny filt r, niz podst awowy - do filt racj i biologicznej .
Filt r biologiczny powinien byc bowiem ot wierany i myt y j ak naj rzadziej , a filt r mechaniczny - wprost przeciwnie -
j ak naj czsciej . Aby nie zaburzac filt racj i biologicznej i nie zmniej szac efekt ywnosci filt racj i mechanicznej akwarysci
st osuj wic oddzielne j ednost ki. Czasem st osuj e si t akze filt ry wst pne - np. drobne gbki zakadane na wlot do
filt ra biologicznego, kt re speniaj rol pre- filt ra mechanicznego.
Fi l t r acj a chemi czna
Filt racj a chemiczna t o usuwanie z wody szkodliwych zwizkw za pomoc specj alnych mat eriaw pochaniaj cych
( zazwyczaj j ednorazowego uzyt ku) . Polega ona na umieszczeniu w filt rze, obok filt ra biologicznego i/ lub
mechanicznego, mat eriau do filt racj i chemicznej , a nastpnie usuniciu go po okresie sugerowanym przez
producent a (kiedy mat eria si nasyci) . Dlat ego t ez do filt racj i chemicznej nadaj si prakt ycznie j edynie filt ry
zewnt rzne, w kt rych mamy i miej sce i at wosc umieszczania dodat kowych wkadw.
Do filt racj i chemicznej w akwarium st osowane s zazwyczaj nast puj ce mat eriay:
wgiel akt ywny/ akt ywowany - pochania met ale cizkie, chlor, wikszosc lekw akwaryst ycznych i wiele innych
subst ancj i ( niest et y t akze np. subst ancj e przydat ne do rozwoj u roslinom) ; st osowany j est naj czsciej po
leczeniu ryb srodkami chemicznymi do usunicia ich z wody ( np. zieleni malachit owej , bkit u met ylenowego,
t rypaflawiny, it p. ) lub t ez do przygot owania wody do dolania do akwarium ( usuwajc chlor i met ale cizkie z
wody kranowej ) ; j ego regenerowanie wykracza poza mozliwosci przecit nego akwaryst y ( konieczne prazenie w
wysokiej t emperat urze) ; w akwarium powinno si st osowac specj alny wgiel akwaryst yczny produkowany
przez wiele firm - j est naj bardziej skut eczny i bezpieczny
zwirek amonowy - specj alny mat eria pochaniaj cy amoniak i j ony amonowe szkodliwe dla ryb; j est
st osowany prakt ycznie t ylko w poczt kowej fazie doj rzewania akwarium do usunicia nadmiaru szkodliwych
subst ancj i
zeolit y - mat eriay przygot owywane do pochaniania rznych subst ancj i ( "wyspecj alizowane") , np. azot anw;
s mao efekt ywne i rzadko uzywane
21
wymieniacze j onowe - mat eriay zmieniaj ce t wardosc ogln lub wglanow; s t o specj alne zywice
wymieniaj ce j ony wpywaj ce na t wardosc wody na inne, nie maj ce na ni wpywu; mog byc regenerowane
w rozt worze NaCl lub w silnych kwasach ( zaleznie od t ypu wymieniacza) ; s z uwagi na swoj nisk
skut ecznosc rzadko uzywane
t orf - nat uralny srodek obnizaj cy odczyn ( pH) wody a t akze j ej t wardosc wglanow; st osowany bardzo
czst o w akwariach odwzorowujcych biot opy wody kwasnej i mikkiej ; nie moze byc regenerowany, j ednakze
st arcza na bardzo dugo; nalezy st osowac j edynie specj alny t orf akwaryst yczny, a nie t orf ogrodniczy -
zarwno ze wzgldu na konsyst encj , j ak i mozliwosc wprowadzenia do akwarium szkodliwych subst ancj i, np.
srodkw ant ygrzybiczych
zwir koralowy - nat uralny srodek podwyzszaj cy odczyn ( pH) wody a t akze j ej t wardosc wglanow;
st osowany bardzo czst o w akwariach morskich oraz odwzorowujcych biot opy wody t wardej i zasadowej
( Tanganika, Malawi, Ameryka Srodkowa) ; nie moze byc regenerowany, j ednakze st arcza na dugo
I nne t y py f i l t r acj i
W akwariach st osowane s czasem specj alist yczne t ypy filt racj i, t akie, j ak:
denit rat ory - specj alne filt ry suzce do usuwania z wody ost at ecznego produkt u cyklu azot owego - azot anw
( NO3) ; filt ry t e wymagaj bardzo powolnego przepywu wody (kilka kropel na minut) i duzej powierzchni
filt racyj nej - w t ym celu st osowane s dugie cienkie przewody ( kilkadziesit met rw przewodu o przekroku ok.
10 mm) lub specj alne bio-kulki
odpieniacze biaek - st osowane prakt ycznie j edynie w akwariach morskich (w akwariach sodkowodnych
wymagaj specj alnych, dodat kowych urzdzen i s znacznie drozsze) , dziaaj na zasadzie wyt warzania
drobnych bbelkw powiet rza, ktre "zabieraj ze sob" subst ancj e biakowe znaj duj ce si w wodzie; przy
powierzchni woda przelewa si do zbiorniczka, ktry musi byc okresowo oprzniany
filt ry glonowe - filt ry, kt re do usuwania z wody subst ancj i azot owych wykorzyst uj glony; s t o syst emy silnie
oswiet lonych t acek, na kt rych buj nie rosn rzne gat unki glonw, a przez kt re woda przelewa si "oddaj c"
glonom zawart e w niej subst ancj e azot owe; filt ry glonowe s bardzo skut eczne, ale ze wzgldu na swoj e
gabaryt y i st opien skomplikowania, rzadko st osowane
filt ry hydroponiczne - filt ry, ktre do usuwania z wody subst ancj i azot owych wykorzyst uj rosliny emersyj ne
( rosnce poza wod) . S t o syst emy doniczek ze specj alnym rodzaj em zwiru ( naj czsciej t zw. keramzyt em) ,
przez kt re woda przelewa si "oddaj c" korzeniom roslin naziemnych subst ancj e azot owe w niej zawart e, a
j ednoczesnie nat leniaj c korzenie; j est t o bardzo efekt ywne, ale dosc t rudne do zrealizowania rozwizanie
j edynie do wikszych akwariw, pozwala j ednak t akze znacznie polepszyc rozwj roslin naziemnych
t rzymanych w domu
filt ry odwrconej osmozy ( RO) - filt ry do przygot owywania wody do akwarium ( nie wykorzyst ywane w obiegu
st aym, a j edynie do dolewania/ podmiany wody) ; opart e s o bon pprzepuszczaln, kt ra pozbawia wody
prakt ycznie cakowicie subst ancj i mineralnych; woda z filt ra RO j est bardzo zblizona skadem do wody
dest ylowanej ( prawie czyst e H2O) ; nadaj e si ona do wymieszania z wod zawieraj c wicej subst ancj i
mineralnych i do podmiany w akwariach z biot opw wody mikkiej ; st osowana j est t akze do podmiany wody w
akwariach morskich, po wymieszaniu z sol morsk
Podst aw ow e t y py f i l t r ow
W akwariach st osowane s obecnie prakt ycznie j edynie czt ery t ypy filt rw:
filt ry wewnt rzne - skadaj si one z gowicy oraz komory filt racyj nej i s cakowicie zanurzane w wodzie;
gowica j est skonst ruowana w oparciu o prost y silniczek elekt ryczny i obrot owy wirnik z opat kami, kt ry
przepompowuj e wod na zasadzie siy odsrodkowej ; komora filt racyj na t o pprzezroczyst y plast ikowy
poj emnik zawieraj cy mat eria filt racyj ny;
filt ry kaskadowe/ przelewowe - skadaj si one z t ych samych elementw, co filt ry wewnt rzne oraz
dodat kowej rurki plast ikowej doprowadzaj cej wod z akwarium; s zawieszane na bocznej sciance akwarium,
pobieraj wod na zasadzie rznicy poziomw, woda t a j est wpompowywana z powrot em do akwarium i
"przelewana" zazwyczaj przez szerok "kaskad" ( st d nazwa) ;
filt ry kanist rowe - maj form duzego kanist ra z gowic, st awianego ponizej poziomu wody ( pod akwarium) ;
woda doprowadzana j est do filt ra i z filt ra z powrot em do akwarium syst emem git kich rur;
filt ry podzwirowe - rol mat eriau filt racyj nego spenia w nich. . . podoze akwarium (zwir, nie nadaj si do
akwariw z podozem piaskowym) ; ist niej dwa t ypy filt rw podzwirowych - zasysaj ce wod spod podoza
( t radycyj ne) oraz wpompowuj ce wod pod podoze ( "reverse flow", odwrcony obieg) ; skadaj si z syst emu
krat ownic umieszczanych pod podozem, pionowej rury oraz zamont owanej na j ej szczycie gowicy bardzo
podobnej do gowic filt rw wewnt rznych
Wszyst kie czt ery t ypy filt rw s st osowane przede wszyst kim do filt racj i biologicznej oraz, czsciowo,
mechanicznej . Do filt racj i czyst o mechanicznej st osuj e si filt ry wewnt rzne ze specj alnym mat eriaem oraz
specj alne wkady do filt rw kanist rowych. Do filt racj i chemicznej nadaj si prakt ycznie j edynie filt ry kaskadowe
oraz kanist rowe.
Filt ry wewnt rzne st osowane s do naj mniej szych akwariw (od 10- 15 lit rw do ok. 100- 150 lit rw) . Filt ry
przelewowe nadaj si do akwariw o poj emnosci od ok. 50 lit rw do ok. 500 lit rw ( przy zast osowaniu kilku filt rw
przelewowych nawet do wikszych zbiornikw) . Filt ry kanist rowe st osowane s zazwyczaj w akwariach od 100
lit rw w gr.
I nne t y py f i l t r ow
W akwaryst yce st osowane s rzadziej t akze inne t ypy, czst o specj alist ycznych filt rw:
22
filt ry gbkowe - naj prost sze, nieco "przest arzae" filt ry, w kt rych rol mat eriau filt racyj nego peni gbka, zas
zamiast gowicy st osowany j est napowiet rzacz; produkowane przez napowiet rzacz bbelki "zasysaj " wod i
zwracaj j z powrot em do akwarium szklan lub plast ikow rurk; filt ry gbkowe nadaj si j edynie do
maych akwariw ze wzgldu na niewielk efekt ywnosc ( powolny przepyw wody) , lecz s wprost niezastpione
przy wychowie narybku ( kt ry mgby zost ac uwiziony w komorach filt racyj nych innych t ypw filt rw)
filt ry zraszane - filt ry speniaj ce j edynie rol filt ra biologicznego - t radycyj ne zoze biologiczne j est w nich
zraszane wod ze specj alnych, rot acyj nych spryskiwaczy - suzy t o zwikszeniu nat lenienia, a przez t o t akze
skut ecznosci filt racj i
filt ry pulsacyj ne - produkowane przez firm Eheim filt ry, kt re speniaj ident yczn rol, j ak filt ry zraszane,
j ednakze osigaj wiksze nat lenienie poprzez pulsacyj ne zalewanie i osuszanie zoza biologicznego
filt ry t ypu "fluidized bed" - specj alne filt ry biologiczne, w kt rych rol mat eriau filt racyj nego spenia drobniut ki
piasek; maj kszt at wysokiej , pionowej kolumny, do kt rej woda wtaczana j est z dou, podnoszc znaj duj cy
si w kolumnie piasek, a nastpnie wypywaj c gr; s bardzo efekt ywne j ako filt ry biologiczne, ale nie
nadaj si zupenie do filt racj i mechanicznej ani chemicznej , wymagaj filt rw wst pnych, mechanicznych
filt ry t ypu "bio- wheel" - s t o specj alne nakadki na niekt re modele filt rw przelewowych, przypominajce
koo mynskie; ich opat ki st anowi podoze dla buj nego rozwoj u bakt erii nit ryfikacyj nych, poniewaz s na
przemian zalewane przez wracaj c do akwarium wod i osuszane
gowice z filt rem mechanicznym - s t o gowice do filt rw podzwirowych doczone do specj alnych komr
zawieraj cych mat eria do filt racj i mechanicznej ( zazwyczaj specj alny filc)
dost arczona do zbiornika. Element em toczcym j est t u t urbinka, kt ra moze podawac wod na znaczn nieraz
wysokosc. Taki filt r umozliwia schowanie go pod zbiornikiem i po zamaskowaniu j est niewidoczny.
Filt ry o obiegu ot wart ym t o t akie, ktrych poj emniki czyszczce zawieszone s naj czsciej na sciance zbiornika.
Takie filt ry s mniej est et yczne. Woda j ak w poprzednim filt rze zost aj e, naj czsciej przez powiet rze przepywaj ce
przez specj aln rurk wypchnit a do zbiornika, przez co zmniej sza si poziom wody w filt rze. Na miej sce wody
wypchnit ej wykorzyst uj c efekt naczyn poczonych, dost aj e si woda ze zbiornika.
Filt ry wewnt rzne, t o filt ry, kt rych element oczyszczaj cy znaj duj e si w srodku zbiornika. S t o naj czsciej filt ry
gbkowe. Wykorzyst ano w nich powiet rze, ktre powoduj e przepyw wody przez gbk. Woda po przepyniciu
przez gbk pozost awia st ae czst eczki w gbce. S oczywiscie i bardziej skomplikowane filt ry wewnt rzne, gdzie
gbka znaj duj e si w specj alnym poj emniku, a ruch wody wymusza t urbinka. Wart o na koniec wspomniec o filt rach
dennych . S t o t akie filt ry, gdzie j ako mat eria filt ruj cy wykorzyst uj e si samo podoze. Maj one wymusic t aki
ruch wody, by woda przepywaa przez podoze ( w d) a nast pnie po oczyszczeni wypywaa gr. Maj a t e filt ry
j ednak dosc duz, wg mnie , wad a mianowicie, podoze szybko si brudzi i "zapycha" i t rudno j est j e oczyscic.
Na koniec nalezaoby powiedziec, ze konst rukt orzy filt rw skonst ruowali j e t ak, ze naj czsciej mog one oprcz
oczyszczania, t akze napowiet rzac wod w zbiorniku. Filt ry oczywiscie co j akis czas nalezy czyscic, a wic usuwac
nagromadzone w nich odpadki. Nalezy pamit ac o t ym by nie pukac ich w gorcej wodzie, gdyz w mat eriaach
filt racyj nych wyt warzaj si bakt erie wzbogacaj ce funkcj e uzyt kowe wody a gorca woda powoduj e ich
obumieranie. Naj lepiej przepukac kilkakrot nie w wodzie wycignit ej z akwarium i wycisnc, a nast pnie umiescic
ponownie w filt rze.
23
Fi l t r y w ew nt r zne
Filt ry wewnt rzne t o naj popularniej sze obecnie w Polsce t ypy filt rw akwaryst ycznych. W USA zdecydowanie
ust puj popularnosci filt rom przelewowym. Wynika t o z fakt u, ze czyszczenie filt ra wewnt rznego wymaga
zanurzania rk w akwarium, odczania filt ra, wyj mowania caego filt ra lub samej komory filt racyj nej i wynoszenia
go do azienki w celu przemycia. Jest t o proces dosc zmudny, a duza czsc zanieczyszczen podczas wyj mowania
komory z wody dost aj e si z powrot em do akwarium. Dodat kowo filt ry wewnt rzne maj zazwyczaj bardzo mae
komory filt racyj ne i pozwalaj w wikszosci przypadkw na umieszczanie w nich j edynie gbki.
Zalet y filt rw wewnt rznych t o ich may rozmiar ( przez co niektre modele nadaj si nawet do bardzo maych
akwariw, np. 15- lit rowych) i bardzo niska cena ( szczeglnie w porwnaniu z filt rami kanist rowymi.
Ot o (w uproszczeniu) zasada dziaania filt ra wewnt rznego:
Jak widac filt ry wewnt rzne skadaj si z gowicy oraz komory filt racyj nej i s cakowicie zanurzane w wodzie.
Gowica j est skonst ruowana w oparciu o prost y silniczek elekt ryczny i obrot owy wirnik z opat kami, kt ry
przepompowuj e wod na zasadzie siy odsrodkowej . Komora filt racyj na t o pprzezroczyst y plast ikowy poj emnik
zawieraj cy mat eria filt racyj ny.
24
Fi l t r y pr zel ew ow e
Filt ry przelewowe zwane t akze kaskadowymi ( ang. "power filt ers") t o w Polsce urzdzenia nieco mniej popularne,
niz wewnt rzne filt ry akwaryst yczne. Wynika t o z ceny, ktra j est nieco wyzsza oraz ze st osunkowo niewielkiej
ofert y rynkowej t ego t ypu filt rw. I ch mont az wymaga t akze specj alnych pokryw akwaryst ycznych ( z miej scem na
zawieszenie filt ra) i odsunicia akwarium od sciany t ylnej lub scian bocznych mebla, w ktrym zbiornik j est
umieszczony. Filt ry przelewowe nie nadaj si t ez do popularnych w Polsce bardzo maych zbiornikw ( s
st osowane w akwaryach od okoo 50- lit rw w gr) .
Ogromn zalet filt ra przelewowego j est dogodnosc wymiany i czyszczenia zoza biologicznego - nie t rzeba w t ym
celu zanurzac rk w wodzie, zas do akwarium dost aj e si niewielka czsc zanieczyszczen. W filt rach przelewowych
mozemy t ez st osowac rznorodne zoza biologiczne, mechaniczne i chemiczne. Poj emnosc komr filt racyj nych j est
wiksza od filt rw wewnt rznych, ale mniej sza od kanist rowych.
Ot o sposb dziaania filt ra przelewowego ( w uproszczeniu) :
Woda z akwarium doprowadzana j est bezposrednio do wirnika ( nie przechodzi ona przez zoze, dlat ego czst o na
rurk zasysaj c zakada si gbkowy filt r wstpny) na zasadzie rznicy poziomw w naczyniach poczonych.
Wirnik przepompowywuj e "zasysan" wod pod zoze. Woda przechodzi przez cae zoze i w grnej czsci filt ra
przelewa si "kaskad" ( st d nazwa filt rw) z powrot em do akwarium. "Kaskada" st anowi t akze uchwyt , za ktry
filt r wieszamy na krawdzi akwarium.
25
Fi l t r y k ani st r ow e
Filt ry kanist rowe t o naj bardziej zaawansowane sposrd popularnych urzdzen do filt rowania wody w akwariach. S
t o urzdzenia zewnt rzne, do ktrych woda j est doprowadzana syst emem gumowych przewodw i wraca do
akwarium podobn drog.
Filt ry kanist rowe oferuj naj wiksz efekt ywnosc filt racj i ( naj wikszy przepyw wody na godzin) , naj wiksze zoza
filt racyj ne ( nawet kilkanascie lit rw) oraz wygod czyszczenia. Filt ry do czyszczenia odczane s od przewodw
doprowadzaj cych ( w st arszych rozwizaniach poprzez specj alne zawody na rurach doprowadzajcych wod, w
nowszych rozwizaniach zawory wbudowane s w sam gowic filt ra) , a nastpnie mozemy wyniesc kanist er do
azienki, gdzie ot wieramy go i czyscimy. W t en sposb do akwarium nie docieraj zadne zanieczyszczenia
wynikaj ce z "poruszenia zoza filt racyj nego".
Filt ry kanist rowe s znacznie drozsze, niz filt ry wewnt rzne, czy przelewowe i naj prawdopodobniej dlat ego naj mniej
popularne. Duze filt ry kanist rowe s produkowane j edynie przez firmy zachodnie - polscy producenci nie opracowali
j eszcze st osownej t echnologii, poza t ym awaria filt ra wewnt rznego grozi naj wyzej przerwaniem filt racj i w
akwarium, a filt ra kanist rowego. . . powodzi w mieszkaniu. Do duzych i bardzo duzych akwariw st osuj e si j ednak
prakt ycznie t ylko filt ry kanist rowe - ze wzgldu na ich mozliwosci "przerobowe", wygod oraz mozliwosc
st osowania przerznych wkadw.
Ot o schemat dziaania filt ra kanist rowego ( w uproszczeniu) :
Jak widac na rysunku filt r kanist rowy t o, dosownie, st oj cy ( ponizej akwarium - woda doprowadzana j est na
zasadzie rznicy poziomw) poza akwarium kanist er z gowic, w kt rej umieszczony j est t aki sam, j ak w innych
t ypach filt rw, lecz zazwyczaj wikszy i silniej szy, silnik elekt ryczny z wirnikiem odsrodkowym. Nowoczesniej sze
rozwizania maj dodat kowe syst emy zamykania dopywu wody ( wbudowane zawory) i odczania rur
doprowadzaj cych wod, a t akze np. wskaniki st opnia zapchania zoza, czy mechanizmy do szybkiego zalewania
komory filt ra wod ( przy pierwszym napenianiu) .
26
Bi ot opy
Af r y k a
Wi el k i e Jezi or a Af r y k i Cent r al nej
Wielkie j eziora w Afryce t o 3 rznorodne biot opy, w ktrych niezaleznie od siebie ukszt at oway si zupenie
odmienne ekosyst emy, w kt rych krluj pielgnice. Za Wiecheckimi uzupenion innymi rdami podaj t abelk z
paramet rami fizykochemicznymi wody w t ych j eziorach.
Mal aw i Tangani k a Jez. Wi k t or i i
Powierzchnia 30800 km
2
32800 km
2
68800 km
2
Dugosc 580 km 670 km 400 km
Szerokosc 80 km 22-72 km 250 km
Gbokosc 760 m 1470 m 80 m
Temperat ura powierzchni 24-29
o
C 24-29
o
C 26-34
o
C
Temperat ura w gbi 22
o
C 23
o
C b. d.
Przezroczyst osc 20 m 22 m 8 m
pH 7, 7- 8,8 7, 5- 9,2 7, 1- 9,0
Twardosc oglna [
o
n] 4- 6 7- 11 1, 5
Twardosc wglanowa [
o
n] 6- 8 16-18 2, 5
Przewodnict wo elekt rolit yczne w t emp. 20
o
C 210- 235 S 606- 620 S 98-145 S
Jezi or o Mal aw i j est j ednym z wikszych j ezior na swiecie. Ma okoo 600 km dugosci i max. 80 km szerokosci.
Powierzchnia zaj muj e obszar okoo 31000 km2. Linia brzegowa ssiaduj e z t rzema kraj ami: Malawi, Tanzani i
Mozambikiem. W j eziorze Malawi mozna spot kac ponad 600 gat unkw pielgnic, sposrd kt rych wyrznia si dwie
gwne grupy: Ut aka i Mbuna. Ut aka: t o plankt onozerne pyszczaki zyj ce zarwno w obszarze pelagialu czyli
ot wart ej st refy wd, j ak i lit oralu skalnego. Mbuna: t o pyszczaki zyj ce w obszarze lit oralu skalno - zwirowego,
kt rych gwny skadnik pozywienia st anowi glony porast aj ce skay a t akze larwy owadw, skorupiaki, miczaki,
narybek i ikra innych gat unkw. Malawi, t ak j ak j ezioro Tanganika nalezy do j ezior t ropikalnych a t emperat ura
wody w warst wie powierzchniowej ( do 200 m) w zaleznosci od gbokosci wynosi od 23 do 29C. Ph wody
przybiera wart osci od 7,7 do 8,5. Twardosc oglna 6- 10, t wardosc wglanowa 4- 6 niemieckich.
W j eziorze mozna wyrznic kilka srodowisk w ktrych przebywaj ryby, przede wszyst kim zlokalizowanych w st refie
przybrzeznej zwanej lit oralem. I t ak:
lit oral zwirowat y - podoze ze zwiru, na kt rym wyst puj odamki skalne wielkosci od kilku do kilkudziesiciu cm;
lit oral piaszczyst y - rozlege, kilkukilomet rowe plaze o agodnym spadzie, niekiedy przy brzegu porosnit e
roslinami, np. nurzancem;
lit oral skalny - st romy brzeg skadaj cy si z kilkumet rowych gazw i blokw skalnych obficie porosnit y glonami;
uj scia rzek - okolice uj scia rzek, zwykle bagnist e i zamulone.
Niekt re gat unki zyj t akze w ot wart ych wodach j . Malawi zwanych pelagialem.
nazw y aci nsk i e nazw y pol sk i e
Arist ochromis christ yi
Aulonocara baenschi
Aulonocara iwanda
Aulonocara j acobfreibergi
Aulonocara sp.
Aulonocara st uart grant i
Chilot ilapia euchilus
Champsochromis caeruleus
Copadichromis azureus
Copadichromis borleyi
Copadichromis mlot o
Cynot ilapia afra
Cynot ilapia mbamba
Cyrt ocara moori
Exochochromis anagenys
Fossorochromis rost rat us
Labeot ropheus t rewavasae
Labidochromis caeruleus
Let hrinops microst oma
Maylandia crabro
Maylandia est herae
Maylandia greshakei
Maylandia lombardoi
Melanochromis aurat us
Pyszczak Borleya
Pyszczak Johana
Pyszczak lombardzki
Pyszczak niebieski
Pyszczak picioplamy
Pyszczak prgooki
Pyszczak szerszen
Pyszczak wargacz
Pyszczak wieloplamy
Pyszczak wspaniay
Pyszczak wyduzony
Pyszczak wysmuky
Pyszczak z Chipoka
Pyszczak zebra
Pyszczak zocist y
Pyszczak zot opet wy
27
Melanochromis chipokae
Melanochromis cyaneorhabdos
Melanochromis dialept os
Melanochromis j ohanni
Nimbochromis linni
Nimbochromis polyst igma
Nimbochromis venust us
Nyassachromis boadzulu
Nyassachromis euchinost omus
Placidochromis elect ra
Placidochromis milomo
Pseudot ropheus acei
Pseudot ropheus demasoni
Pseudot ropheus elongat us
Pseudot ropheus saulosi
Pseudot ropheus socolofi
Pseudot ropheus sp. Kingsizei
Pseudot ropheus t ropheops
Pseudot ropheus t ropheops gracilior
Sciaenochromis fryerei
Synodont is nj assae
Jezi or o Tangani k a j est naj bogat szym biot opem ze wszyst kich j ezior na Ziemi. W j ej wodach mieszka 230
gat unkw endemicznych pielgnic i ponad 70 gat unkw innych ryb. Nalezy do j ezior t ropikalnych a t emperat ura
wody w warst wie powierzchniowej ( do 250 m) w zaleznosci od gbokosci wynosi od 24 do 29C. Ph wody
przybiera wart osci od 7,5 do 9,0. Twardosc oglna 8- 11, t wardosc wglanowa 16- 18 niemieckich. Powierzchnia
j eziora: 32800 km2, dugosc 680 km, maksymalna szerokosc 80 km, maksymalna gbokosc 1470 m ( drugie po
wzgldem gbokosci j ezioro na swiecie, po j eziorze Baj ka) . Jezioro j est ot oczone przez czt ery afrykanskie
panst wa: Tanzanie ( 44% procent wybrzeza) , Zair ( 43%) , Burundi (7%) i Zambie ( 6%) .
W j eziorze mozna wyrznic kilka srodowisk w ktrych przebywaj ryby, przede wszyst kim zlokalizowanych w st refie
przybrzeznej zwanej lit oralem. I t ak:
lit oral zwirowat y - podoze ze zwiru, na kt rym wyst puj odamki skalne wielkosci od kilku do kilkudziesiciu cm;
lit oral piaszczyst y - rozlege, kilkukilomet rowe plaze o agodnym spadzie, niekiedy przy brzegu porosnit e
roslinami, np. nurzancem;
lit oral skalny - st romy brzeg skadaj cy si z kilkumet rowych gazw i blokw skalnych obficie porosnit y glonami;
uj scia rzek - okolice uj scia rzek, zwykle bagnist e i zamulone.
Nieliczne gat unki zyj t akze w ot wart ych wodach j . Tanganika zwanych pelagialem.
Wicej informacj i nt . j eziora Tanganika i ryb w nim zyj cych znaj dziesz na:
Serwisie Tanganikanskim
nazw y aci nsk i e nazw y pol sk i e
Alt olamprologus calvus
Alt olamprologus compressiceps
Callochromis pleurospilus
Chalinochromis brichardi
Cyphot ilapia front osa
Cyprichromis lept osoma
Enant iopus melanogenys
Haplot axodon microlepsis
Julidochromis marlieri
Julidochromis ornat us
Julidochromis regani
Lampricht hys t anganicanus
Lamprologus kungweensis
Lamprologus meleagris
Neolamprologus brevis
Neolamprologus brichardi
Neolamprologus buescheri
Neolamprologus caudopunct at us
Neolamprologus cylindricus
Neolamprologus leleupi
Neolamprologus mult ifasciat us
Neolamprologus pulcher
Opht almot ilapia vent ralis
Paracyprichromis brieni
Paracyprichromis nigripinnis
Spat hodus eryt hrodon
Telmat ochromis vit t at us
Ksizniczka z Burundi
Ksizniczka pikna
Muszlowiec krt ki
Muszlowiec gadkolicy
Muszlowiec wieloprgi
Naskalnik Bricharda
Naskalnik kdzierzawy
Naskalnik Marliera
Naskalnik Regana
Pyszczak hemiast y
Szczelinowiec cylindryczny
Szczelinowiec Leleupa
28
Tropheus brichardi
Tropheus duboisi
Tropheus moori
Tropheus sp. black
Tropheus sp. I kola
Tropheus sp. red
I nne bi ot opy w Af r y ce:
Afryka zachodnia charakt eryzuj e si raczej wodami mikkimi i kwasnymi. Wystpuj ce t am ryby maj wymagania
zblizone do ryb wyst puj acych w Ameryce Poudniowej .
Wyj t ek st anowi rybki z rodziny karpiencowat ych, ktre zyj zbiornikach okresowych. Zasolenie t ych zbiornikw
ulega zmianom w dosyc szerokim zakresie i zaleca si dodawanie soli kuchennej w ilosci nawet j ednej yzki
st oowej na kazde 10 l wody w akwarium. Zbiorniki t e maj zwykle wod z ma t wardosci wglanow.
Af r y k ansk i e gat unk i r y bek : Barwniak czerwonobrzuchy ( Pelvicachromis pulcher) , Gbacz wielobarwny
( Pseudocrenilabrus mult icolor)
Amer y k a Poudni ow a
Amazoni a
W Ameryce Poudniowej w Amazonii zasadniczo wystpuj 3 rodzaj e wd:
wody biae, t akie j ak: Amazonka, grny bieg Rio Solimoes, Rio Madeira, Rio Branco o nastpuj cych
paramet rach fizykochemicznych: przezroczyst osc 10- 50 cm, t wardosc oglna 0,65- 1,27
o
n, pH 6, 5- 6, 9.
wody przej rzyst e, t akie j ak: Rio Tapaj os, Rio Xingu o nastpuj cych paramet rach fizykochemicznych:
przezroczyst osc 4 m, t wardosc oglna 0,3- 0, 82
o
n, pH 6,4- 6, 65.
wody czarne, t akie j ak: Rio Negro, Rio Cururu, Rio I cana o nastpuj cych paramet rach fizykochemicznych:
przezroczyst osc okoo 2 m, t wardosc oglna 0, 09- 0,45
o
n, pH 4, 4, t wardosc wglanowa 0
o
n.
Ry bk i z Amer y k i Poudni ow ej : Zbroj nik niebieski (Ancist rus mult ispinis) , Apist ogramma Agassizi, Pielgniczka
kakadu ( Apist ogramma cacat uoides) , Apist ogramma pandurini, Kirysek pst ry ( Corydoras paleat us) , Kirysek
spizowy (C. aeneus) , Kirysek St erby ( C. st erbae) , Zwinnik j arzeniec ( Hemigrammus eryt hrozonus) , Kirysnik
czarnoplamy ( Hoplost ernum t horacat um) , Neon czarny ( Hyphessobrycon herbert axelrodi) , Zbroj nik drobny
( Loricaria parva) , Pielgniczka Ramireza ( Papiliochromis ramirezi) , Neon I nnesa ( Paracheirodon innesi) , Gupik
( Poecilia ret iculat a) , Glypt opericht hys gibbiceps, Skalar( Pt erophyllum scalare) , Dyskowiec( Symphysodon discus)
Amer y k a Sr odk ow a
Mek sy k : Christ el Kasselmann opisuj e biot op Laguna Media Luna opanowany przez przywleczon t u przez czowieka
Hygrophila polysperma, wystpuj c obok Ludwigia repens x palust ris. Ponadt o badaczka wspomina o
wyst puj cych t am liliach wodnych. Czyst a woda ma
t emperat ur okoo 29
o
C, t wardosc cakowit 55 DgH, a
wglanow 12 DcH, pH= 7.9 a przewodnosc elekt ryczna wynosi
1690 lS/ cm.
Rzeka Rio Mant e zasiedlona przez rybki zyworodne i porosnit a
Hygrophila polysperma, podoze j est mulist e, woda lekko mt na,
t emperat ura wody dochodzi do 37
o
C, pH= 8, 3, t wardosc cakowit a
30 DgH, wglanowa 12 DcH a przewodnosc elekt ryczna 775
lS/ cm.
Okolice El Limon zasiedlone s przez ryby zyworodne, pielgnice i
ksaczowat e, t emperat ura wody wynosi 35
o
C, pH= 8, 3, t wardosc
oglna 28 DgH, t wardosc wglanowa 8 DcH, przewodnosc
880lS/ cm, zawart osc t lenu 10,8mg/ l.
Rzeka Rio At oyac zamieszkiwana j est przez: Xiphophorus andersi, Xiphophorus helleri, Het erandria bimaculat a i
Het erandria j onesi. Woda w rzece ma nastpuj ce paramet ry t emperat ura 27
o
C, pH= 7,5, t wardosc oglna 13 DgH,
t wardosc wglanowa 10 DcH, zawart osct lenu w wodzie wg L. Wischnat ha wynosi 18 mg/ l.
Ry by : gupik, Archeocent rus saj ica, mieczyk, molinezj a ost ropyska, pielgnica Meeka, Xenot oca eiseni
29
Aust r al i a
Wody Aust ralii i Nowej Gwinei s oj czyzn t czanek. Mimo, ze dawniej zalecano hodowle t ych rybek w t wardej
lekko zasolonej wodzie, t o okazuj e si, ze wody t am wystpuj ace s z reguy mikkie i lekko kwasne, zreszt
wyst arczy popat rzec do ponizszej t abelki, kt r umieszczam za H. Maylandem ktry czsc pomiarw wykona w
t erenie osobiscie.
Nazw a zbi or ni k a l ub r zek i Tw ar dosc ogol na w
o
n Tw ar dosc w gl anow a w
o
n pH
Papua Now a Gw i nea
Sepik River
Kum River ( wyzyna)
3
0, 5
2
2
6, 8
6, 8
Queensl and ( Aust r al i a)
Lagoon Creck 0, 5 0, 5 5, 4
Pr zy l dek Yor k
Mit chell River
Coen River
Wenlock River
2
0, 5
0, 5
0, 5
0, 5
2
6, 6
5, 8
5, 3
Ter y t or i um Ponocne
Sout h Alligat or River
grny bieg Adelaide River
Darvin River
Mary River
Kat herine River
Vikt oria River
3, 5
2
0, 5
2
18,5
15
3, 5
3
1
3
18,5
18
5, 4
5, 6
6, 4
6, 5
6, 6
8, 6
Zat em chemai t ych wd j est raczej zblizona do wd Amazonki niz do t ego co publikowano dot ychczas. Wody
t warde wyst puj t ylko w bezposredniej bliskosci morza lub w miej scach gdzie rzeki pyn po wapiennym podozu.
Mayland st wierdzi w Aust ralii wystpowanie wd mikkich o ekst remalnie niskim pH ponizej 4 w rej onach gdzie
wyst puj e I riat herina werneri.
30
Azj a
Trzymaj c rybki w akwarium, st aramy si, by nasze rybki i roslinki czuy si j ak naj lepiej i zeby osignc t en cel
st aramy si st worzyc w akwarium warunki j ak naj bardziej zblizone do nat uralnych, wystpuj cych w miej scu
wyst powania naszych podopiecznych.
Jednymi z pierwszych rybek t ropikalnych sprowadzonych do Europy byy wielkopet wy wspaniae ( Macropodus
opercularis) , pochodzce z wd Chin, zat em rozpoczn cykl art ykuw od opisu biot opw i zbiornikw biot opowych
odt warzaj cych wody Azj i.
Robic pierwsze przymiarki do st worzenia zbiornika biot opowego zwykle zaczyna si od okreslenia wasciwosci
fizykochemicznych wody dostpnej w kranie i porwnania ich z wod wyst puj c w biot opie ryb i roslin, kt re
zamierzamy hodowac. Mozna oczywiscie sprbowac pominc t en et ap, ale wt edy ryzykuj e si niewyt umaczalne z
pozoru padnicia ryb i roslin, ktre osiedlilismy w zbiorniku i brak spodziewanego pot omst wa naszych
podopiecznych mimo osignicia odpowiedniego wieku i wzrost u a nawet wielokrot nie odbyt ego t ara. Dot yczy t o,
co prawda raczej przypadkw skraj nych, t o znaczy, gdy woda swoimi paramet rami skraj nie odbiega od warunkw
wyst puj cych w odt warzanym w biot opie albo, gdy mamy do czynienia z skraj nie wrazliwymi st worzeniami. Dla
j asnosci syt uacj i zanim podej mie si decyzj , wart o zmierzyc przynaj mniej wart osci pH, t wardosc wglanow i
t wardosc ogln wody, kt r mamy w kranie. Dla oglnej orient acj i wyst arczaj nawet naj prost sze i naj t ansze
t est y dost pne w sklepach zoologicznych. Nie wszyscy bd oczywiscie mierzyli t akie paramet ry j ak przewodnict wo
elekt ryczne i zawart osc poszczeglnych j onw w wodzie by j ak naj wierniej oddac warunki fizykochemiczne wody z
odt warzanego biot opu.
I dealnie j est , gdy wasciwosci wody w kranie pokrywaj si z wasciwosciami wody w biot opie, ktry mamy zamiar
odt worzyc, j ednak zwykle wyst arcza, gdy s t ylko podobne. Uzdat nienie wody, ktra ma wasciwosci podobne do
wody wyst puj cej w odt warzanym biot opie zwykle nie wymaga wielkich nakadw a niewielkie odchyki od
paramet rw wyst puj cych w nat urze s zwykle t olerowane przez naszych podopiecznych i nie przeszkadzaj im w
zdrowym zyciu i rozmnazaniu, choc skamabym gdybym nie napisa, ze ist niej wyj t ki od t ej reguy, kt re
wymagaj wody od dokadnie dopasowanych specj alnie dla nich paramet rach
Azj a.
Azj a j est kont ynent em naj wikszych kont rast w, wyst puj t u naj wyzsze na Ziemi gry, naj gbsze j ezioro
( Baj ka) , naj wiksze j ezioro ( Morze Kaspij skie) , a na kont ynencie wystpuj wszyst kie rodzaj e klimat u od
polarnego po t ropikalny wraz z j ego odmian klimat em monsunowym, ktry kszt at uj e warunki wodne na wielu
int eresuj cych z akwaryst ycznego punkt u widzenia obszarach I ndii, Azj i poudniowo- wschodniej i Chin.
Dla dokadnego dobrania organizmw do akwarium odt warzaj cego int eresuj cy nas biot op nie wyst arcza niest et y
samo st wierdzenie, ze rybki i roslinki wyst puj na t ym samym obszarze geograficznymi w danym j eziorze lub
rzece. Wszak na t ym samym obszarze mog wyst powac i czst o wyst puj rzne rodzaj e wd, w kt rych
wyst puj rzne czst o bardzo odmienne warunki fizykochemiczne wody a co za t ym idzie rzne zespoy ryb,
roslin i innych organizmw zywych. Zupenie inne rosliny i zwierzt a bd wyst poway w pyt kim baj orze
poozonym niedaleko j eziora, w ktrym t o z kolei bd wyst powac j uz duzo bardziej wymagaj ce rybki, inny
zesp roslinno- zwierzcy bdzie zy w wart kim pot oku, ktry moze do wspomnianego j uz j eziorka wpywac a
zupenie inny zest aw gat unkw znaj dziemy w wolno pyncej rzece wypywaj cej z t ego samego j eziora, a j eszcze
inaczej bdzie wygldac zycie na polu ryzowym zalanym wod i w rowach nawadniaj cych t o pole poozonych nad
dan j uz rzek. Warunki wodne mog ulegac diamet ralnym zmianom nawet w t ym samym zbiorniku w zaleznosci
od pory roku.
Doskonaym przykadem zr znicowania warunkw j est rzeka Ganges, kt ra ma swoj e rda w Himalaj ach a konczy
swj bieg t worzc rozleg delt uchodzc do Zat oki Bengalskiej . U rde ma czyst lodowat o zimn wod a u
uj scia wraz z Brahmaput r mt ne wody nios ogromn ilosc mat eriau skalnego i maj t emperat ur t ypow dla
wszyst kich wd t ropikalnych.
Udao mi si znalec w lit erat urze i int ernecie informacj e na t emat kilku biot opw wyst puj cych w Azj i
poudniowo-wschodniej i I ndiach.
Azj a pd. - w sch.
Wody Syj amu, Malezj i, I ndonezj i: W gbi ldu woda j est zwykle mikka o niskiej przewodnosci rzdu 5- 80 lS, pH-
5, 5 i t emperat urze ok. 30
o
C, na wybrzezu woda ma slady soli i przewodnict wo wzrast a do wart osci rzdu 3000 lS i
pH okoo 6.
Z ryb wg Maylanda w gbi ldu zyj : badisy bkit nopet we ( Badis badis) razbory ( midzy innymi Hengela i
klinowa) , wzogowce ( Channa)
Blizej morza ryby t e ust puj miej sca szczupakogowom ( Luciocephalus) i rznym gat unkom babek.
Na wschodzie Pwyspu Malaj skiego znaleziono midzy innymi razbory Hengela i klinow, ponadt o wyst puj t u
rwniez Tet raodon leiurus, Prist olepis fasciat us, Nandus spec. , Krypt opt erus bicirrhis, Dermogenys pusillus,
Rasbora argyrot aenia, R. daniconius, Trichopsis vit t at us.
W t amt ej szych wodach wystpuj t akze boj owniki wspaniae ( Bet t a splendens), bocj e wspaniae ( Bot ia
macracant ha),grubowargi dwubarwne ( Labeo bicolor) wielkopet wy wspaniae ( Macropodus opercularis), piskorki
( Pangio sp. ) , gurami mozaikowe ( Trichogast er leeri), gurami dwuplamist e ( Trichogast er t richopt erus).
Na Borneo w rzekach Skrang i Kerangan Maylandowi nie udao si oznaczyc t wardosci przy pomocy st andardowych
odczynnikw a zmierzone przewodnict wo byo na poziomie 10- 20 lS, pH wahao si midzy 6- 6, 5 a pomiar
wykonano w t emperat urze 26,5
o
C. Ladiges z kolei na Sumat rze st wierdzi t wardosc 2,4 DGH i pH= 6,15. Oba t e
pomiary sugeruj ekst remalnie nisk zawart osc soli mineralnych w wodzie. Tak wasnie wod pot rzebuj e np.
gurami czekoladowy ( Sphaericht hys sphromenoides) , ktry wasnie t am wystpuj e w nat urze, zeby w ogle
31
przezyc w akwarium. Wikszosc rybek z t ego regionu j ednak doskonale czuj e si i rozmnaza nawet w wodzie
srednio t wardej .
Biot op pl ryzowych j est biot opem szt ucznie wyt worzonym przez czowieka, gdzie dominuj cym gat unkiem rosliny
j est ryz, woda pyt ka, mocno nagrzewaj ca si w dzien a ochadzaj ca si noc, z okresowymi deficyt ami t lenu i
okresowym silnym zmt nieniem. Srodowisko t akie zasiedlaj gwnie ryby labirynt owe, szczupakogowy i niekt re
gat unki sumowcw. W rowach zasilaj cych pola ryzowe w wod czst o spot yka si rzne gat unki brzanek i razbor,
kt re s wrazliwsze na niedot lenienie i zbyt wysok t emperat ur niz ryby labirynt owe.
Ponadt o czowiek zawlek t am gupika ( Poecilia ret iculat a) i gambuzj ( Gambusia sp. ) w celu zwalczania larw
komara, rybki skut ecznie zwalczaj t ubifeks i larwy rodzimych ryb zamiast larw komara. Rosliny dominuj ce w
t amt ej szych wodach, t o rzne gat unki krypt okoryn, limnophili, higrophili, barklaj e, nurzawce, lot osy a ponadt o
paprot nice i mchy.
Sulawesi dawniej Celebes ma faun i flor odmienn od pozost aych wysp indonezyj skich, poza pdzibkami i
Telmat herina ladigesi nie s znane zadne ryby akwariowe pochodzce st amt d. Nie s znane mi rwniez dokadne
opisy biot opw i paramet rw wody, j akie t am wyst puj . Z okolic t ych wysp za t o znanych j est wiele st worzen
morskich hodowanych w akwariach morskich, ale t o t emat na zupenie inny art yku zupenie innego aut ora.
W Chinach, ktre powinny byc chyba omwione osobno, na poudniu wyst puj rybki, przy ktrych hodowli nie
nalezy podnosic t emperat ury powyzej 26
o
C i pH okoo 6,0- 6, 5, naj nizsze t emperat ury, j akie wyst puj w t ym
rej onie nie spadaj ponizej 8- 10
o
C.
Ryby labirynt owe w Azj i zasadniczo zasiedlaj wody st oj ce lub niezbyt szybko pynce, co zasadniczo pokrywa si
z biot opem pl ryzowych i baj or wystpuj cych w dzungli. W Azj i ryby labirynt owe j ako j edne z nielicznych
opanoway mae zbiorniki srdlesne, w ktrych paramet ry wody w zaleznosci od obszaru wyst powania ulegaj
gwat ownym dobowym zmianom albo maj st ale bardzo wysok t emperat ur ( Cej lon) a same zbiorniki czasami
wysychaj , niekt re zasiedlaj ce j e gat unki, np. aziec opanoway t echnik przemieszczania si pomidzy t akimi
wysychaj cymi zbiornikami.
Boj owniki ( Bet t a sp. ) , prt niki karowat e ( Colisa lalia), gurami ( Trichogast er sp. ) s wspaniaymi i wybaczaj cymi
wiele bdw obiekt ami do hodowli w zbiornikach odt warzajcych wasnie t en biot op. Uzupenienie t akiego
akwarium o kawaek korzenia, kp mchu go obrast aj c, j akies
paprocie ( Cerat opt eris sp. , Microzorium sp. ) , krypt okoryny
( Crypt ocoryne sp. ) , barklaj e, limnophilie, wyrast ajce nad wod
higrophilie i nurzawce ( Valisneria) daj e wrazenie rzeczywist ego
zbiornika, kt ry znalelismy gdzies w dzungli.
Pola ryzowe i rowy j e zasilaj ce, t o biot op szt ucznie wyt worzony
przez czowieka, w kt rym roslin dominuj c j est uprawiany
t am ryz. S t o pyt kie szt ucznie nawadniane zbiorniki wodne,
charakt eryzuj ce si okresami duzego zmt nienia wody, silnym
nagrzewaniem si wody w cigu dnia i wyst puj cymi w zwizku
z t ym znacznymi deficyt ami t lenu. Gdyby nie obecnosc w nich
ryb labirynt owych st ayby si naj wiksz na swiecie fabryk
komar w. Czst o zasiedla si j e dodat kowo rybami
j aj ozyworodnymi z rodziny ( Poecilidae) , ktre podobnie j ak ryby labirynt owe zywi si larwami komara. Niekt re z
ryb j e zasiedlaj cych s rwniez pozywieniem dla ludnosci zamieszkuj cej t amt e t ereny. I losc ryb labirynt owych
wyst puj cych na polach ryzowych j est regulowana przez drapiezne zmij ogowowat e ( Channidae) , ktre na nie
poluj . Ryby t e s duzymi ( niekt re gat unki dochodz do 1 met ra dugosci) , zarocznymi drapieznikami, zywicymi
si innymi rybami, ktre podobnie j ak ryby labirynt owe opanoway umiej t nosc oddychania powiet rzem
at mosferycznym. Do pl ryzowych woda j est dost arczana przy pomocy roww nawadniaj cych, w kt rych spot yka
si czst o rzne gat unki razbor i brzanek a obrazu caosci dopeniaj szczupienczyki. Roslinnosc wyst puj ca w obu
t ych biot opach j est podobna pod wzgldem skadu gat unkowego dominuj wspomniane wczesniej gat unki roslin.
Pr zy k adow e zest aw i eni a r y b i r osl i n do ak w ar i um bi ot opow ego z r y bk ami z Azj i poudni ow o-
w schodni ej .
Ak w ar i um z poudni ow oazj at y ck i mi r y bami k ar pi ow at y mi .
Typ akwarium: Umiarkowanie ciepe, t emp. wody 18- 21
o
C, niekt re gat unki znosz przej sciowo spadek
t emperat ury do 12
o
C.
Rosliny: Nawdka wielonasienna, t at arak t rawiast y, nurzawiec srubowy, sadzone niezbyt gst o, ryby zasiedlaj ce
t o akwarium lubi pywac w wolnej przest rzeni. Jesli nie bdzie ryb kopicych mozna uzyc roslin o pierzast ych
lisciach.
Ryby: Nadaj si brzanki rzowe, danio prgowane ( danio nie znosz niskich t emperat ur) , kardynaki. Wszyst kie t e
rybki s rybami st adnymi. Wymagaj wody czyst ej , niezbyt st arej oswiet lonej soncem.
Urzdzenie: Kraj obraz pot oku, sredni piasek z paskimi kamieniami. Wierzchni warst w wart o dobrze wypukac,
brzanki z reguy kopi w podozu.
Zywienie: Ryby przyj muj wszelkie rodzaj e pokarmu.
Ak w ar i um z poudni ow oazj at y ck i mi r y bami k ar pi ow at y mi .
Typ akwarium: Umiarkowanie ciepe, t emp. wody 20- 23
o
C, okresowo moze byc cieplej , a niekt re gat unki znosz
przej sciowo spadek t emperat ury nawet do 18
o
C. Wymagana j est przej rzyst a czst o podmieniana, dobrze
nat leniona woda.
Rosliny: Nie zaleca si roslin o pierzast ych lisciach, gdyz niekt re z ryb wybranych do t ego akwarium cht nie kopi.
Nalezy wybrac rosliny t akie j ak: nurzaniec srubowy, t at arak t rawiast y, nadwdka wielonasienna, rzne higrophilie,
aponoget on kdzierzawy, mozna uzyc rwniez, niekt rych gat unkw lot osw i krypt okoryn. Sadzc rosliny nalezy
zost awic wolne przest rzenie do pywania dla ryb.
32
Ryby: Trzyma si w niewielkich st adkach z niewielk przewag samcw. W akwarium mozna umiescic: brzank
odessk, brzank kropkowan, brzank zielon, brzank rzow, sumat rzansk ( j est wrazliwa na spadek
t emperat ury) , glonoj ada syj amskiego, brzank purpurow, brzank picioprg, ryby z rodzaj u Danio. Oczywiscie
t ak duz liczb gat unkw racj onalnie da si t rzymac t ylko w bardzo duzym zbiorniku, zazwyczaj t rzeba ograniczyc
si do kilku ze wspomnianych gat unkw. Do t ego akwarium mozna wpuscic j eszcze grubowargi, ale nalezy
pamit ac, ze t e ryby wzaj emnie si zwalczaj , a ponadt o osigaj dosc duze rozmiary. Hodowca, ktrego
spot kaem w Niemczech t wierdzi, ze mozna t rzymac grubowargi w grupach powyzej 5 szt uk w duzym zbiorniku,
gdyz wt edy agresj a wewnt rzgat unkowa rozkada si w caym st adzie rwnomiernie.
Urzdzenie: Kraj obraz zat oki, sredni piasek ewent ualnie warst wa t orfu. Wierzchnia warst wa podoza musi byc
dobrze przemyt a ze wzgldu na upodobanie do kopania w podozu niekt rych gat unkw.
Zywienie: Ryby przyj muj wszelkie rodzaj e pokarmu, zalecany j est dodat ek pokarmw roslinnych, w przeciwnym
wypadku niekt re ryby bd obj adac delikat ne roslinki.
Ak w ar i um z poudni ow oazj at y ck i mi r y bami z r odzaj u Rasbor a.
Typ akwarium: Ciepe, t emp. wody 23- 28
o
C ( nie obnizac t emperat ury ponizej 21
o
C) . Woda przej rzyst a, mikka,
bogat a w garbniki.
Rosliny: Nalezy wybrac rosliny ciepolubne. Mog t o byc np. : rzne gat unki krypt okoryn a w miej scach lepiej
oswiet lonych nadwdki, limnofilie, podwodna forma paprot nicy a na powierzchni j ej forma pywaj ca.
Ryby: Trzyma si w niewielkich st adkach. W akwarium mozna umiescic: razbor klinow, plamist , karowat ,
szklist . Na dno mozna wpuscic piskorki i mae gat unki bocj i a na powierzchni mozna umiescic j eden z gat unkw
szczupienczykw, ale t u t rzeba uwazac, gdyz szczupienczyki pot rafi czasami zaat akowac przepywaj c obok ryb
i pozrec zdumiewaj co duz zdobycz. Do razbor mozna doczyc t ez ryby labirynt owe, sumy szklist e, bocj
wspania lub B. st riat a i grubowarga np. dwubarwnego ( Labeo bicolor) .
Urzdzenie: Kraj obraz pyt kiego, mocno zarosnit ego, czsciowo zacienionego rowu, piasek drobny do sredniego,
warst wa t orfu, korzenie.
Zywienie: Kazdy rodzaj pokarmu.
Ak w ar i um z r y bami z I ndi i i I ndonezj i .
o
C ( nie ut rzymywac przez duzszy czas t emperat ury ponizej 21
o
C) .
Woda przej rzyst a, mikka, bogat a w garbniki.
Rosliny: Nalezy wybrac rosliny ciepo i swiat olubne, kt re mog rwniez rosnc w cieniu. Mog t o byc np. :
limnofilia, synema t rj kwiat owa, paprot nica rut ewkowa, krypt okoryny.
Ryby: Trzyma si zazwyczaj w niewielkich st adkach. W akwarium mozna umiescic: brzank sumat rzansk, brzank
picioprg, brzank cej lonsk, purpurow, wysmuk
( wszyst kie wymienione ryby t o ryby st adne) , badisa
bekit nopet wego, szczupienczyka prgowanego, kilka gurami
lub prt nikw, ewent ualnie kont ynent alne gat unki bocj i ( np. B.
lohahat a, B. st riat a) . Uwaga! brzanki sumat rzanskie bywaj
ksliwe i obgryzaj dugie pet wy innym rybom zat em
zest awiaj c ryby w przypadku, gdy nasz wybr pad na brzanki
sumat rzanskie nalezaoby wykluczyc gurami, prt niki i gupiki
( kt re zost ay t am zawleczone przez czowieka) .
Urzdzenie: Kraj obraz pyt kiego, mocno zarosnit ego, czsciowo
zacienionego brzegu zbiornika, piasek drobny do sredniego, mozna wyozyc dno wknami t orfu i umiescic korzenie.
Zywienie: Kazdy rodzaj pokarmu, ale badisy i szczupienczyki wymagaj pokarmu zywego, a pozost ae gat unki t ez
go preferuj .
Ak w ar i um z r y bami l abi r y nt ow y mi .
o
C ( nie powinno si ut rzymywac przez duzszy czas t emperat ury ponizej
22
o
C) . Woda przej rzyst a, mikka, bogat a w garbniki. Dno moze byc wyozone t orfem a t ylna sciana lignit ami.
Azj at yckie ryby labirynt owe zwykle wystpuj w wodach st oj cych lub wolnopyncych ( t akich j ak np zakola rzek)
Rosliny: Nalezy wybrac rosliny ciepo i swiat olubne, kt re mog rwniez rosnc w cieniu. Mog t o byc np. :
limnofilia, synema t rj kwiat owa, paprot nica rut ewkowa, krypt okoryny. W t ym akwarium niezbdne s rosliny
pywaj ce, t akie j ak wgbka, pywaj ca paprot nica, rogat ki, j ezierza, lot os. Uwaga rosliny nie mog pokrywac caej
powierzchni wody.
Ryby: Trzyma si zazwyczaj parami lub w niewielkich st adkach w zaleznosci od wielkosci zbiornika i t emperament u
t rzymanych rybek. Polecam rzne gat unki gurami, prt niki, skrzeczyki. W przypadku boj ownika wspaniaego nalezy
t rzymac wycznie 1 samca i ewent ualnie kilka samic. Dla wielkopet ww nalezy przygot owac osobny zbiornik ze
wzgldu na ich niebezpieczne dla ot oczenia obyczaj e. Jako ryby uzupeniaj ce akwarium w srodkowej czsci mozna
dac sumiki szklist e, spokoj ne gat unki brzanek i razbor a na dno st adko bocj i, piskorki i kosiarki. W j ednym
akwarium nie nalezy rwniez czyc ze sob boj ownikwi i skrzeczykw, gdyz bd ze sob walczyy z fat alnym dla
boj ownikw skut kiem.
Urzdzenie: Kraj obraz pyt kiego, mocno zarosnit ego, czsciowo zacienionego brzegu zbiornika, piasek drobny do
sredniego, mozna wyozyc dno wknami t orfu, korzenie t worzce kryj wki dla sabszych osobnikw. Akwarium
musi byc koniecznie przykryt e szyb, by powiet rze nad powierzchni wody nie ulegao zbyt niemu ochodzeniu gdyz
j ak wiadomo rybki labirynt owe oddychaj czerpic powiet rze znad powierzchni wody. Nieprzest rzeganie t ej reguy
zwykle powoduj e przezibienie bdnika naszych podopiecznych i ich snicie.
Zywienie: Kazdy rodzaj pokarmu, ale odpowiednio drobny. Wikszosc omwionych gat unkw ma
nieproporcj onalnie may ot wr gbowy w st osunku do wielkosci ciaa. Lubi dodat ek owadw w diecie.
Mozna oczywiscie skomponowac opieraj c si na przedst awionych zasadach inny est et yczny zbiornik, ktry bdzie
spenia wszyst kie wymogi j akie musi spenic zbiornik biot opowy.
33
Azj a poudni ow o- w schodni a
Sy j am, Mal ezj a, I ndonezj a: W gbi ldu woda j est zwykle mikka o niskiej przewodnosci rzdu 5- 80 mS, pH-
5, 5 i t emperat urze ok. 30
o
C, na wybrzezu woda ma slady soli i przewodnict wo wzrast a do wart osci rzdu 3000 mS i
pH okoo 6.
Z ryb wg. Maylanda w gbi ldu zyj : badisy bkit nopet we (Badis badis) razbory ( midzy innymi Hengela i
klinowa) , wzogowce ( Channa)
Blizej morza ryby t e ust puj miej sca szczupakogowom ( Luciocephalus) i babkom.
Na w schodzi e Pow y spu Mal aj sk i ego znaleziono midzy innymi razbory Hengela i klinow ponadt o wyst puj t u
rwniez Tet raodon leiurus, Prist olepis fasciat us, Nandus spec. , Krypt opt erus bicirrhis, Dermogenys pusillus,
Rasbora argyrot aenia, R. daniconius, Trichopsis vit t at us.
Ry by : Opisane na t ej st ronie rybki pochodzce z t ego biot opu: Boj ownik wspaniay ( Bet t a splendens), Bocj a
wspaniaa ( Bot ia macracant ha), Grubowarg dwubarwny ( Labeo bicolor), Razbora klinowa ( Rasbora het eromorpha),
Wielkopet w wspaniay ( Macropodus opercularis) , Piskorek ( Pangio sp. ), Gurami mozaikowy ( Trichogast er leeri),
Gurami dwuplamist y ( Trichogast er t richopt erus), Skrzeczyk prgowany ( Trichopsis vit t at us).
Na Bor neo w rzekach Skrang i Kerangan Maylandowi oznaczyc t wardosci przy pomocy st andardowych
odczynnikw a zmierzone przewodnict wo byo na poziomie 10- 20 mS, pH wahao si midzy 6- 6, 5 a pomiar
wykonano w t emperat urze 26,5
o
C. Ladiges z kolei na Sumat r ze st wierdzi t wardosc 2, 4 DGH i pH= 6, 15. Oba t e
pomiary sugeruj ekst remalnie nisk zawart osc soli mineralnych w wodzie. Tak wasnie wod pot rzebuj e np.
gurami czekoladowy ( Sphaericht hys sphromenoides) zeby wogle przezyc w akwarium. Wikszosc rybek z t ego
regionu j ednak doskonale czuj e si i rozmnaza nawet w wodzie srednio t wardej .
Biot op pol r yzow y ch j est biot opem szt ucznie wyt worzonym przez czowieka, gdzie dominuj cym gat unkiem
rosliny j est ryz, woda pyt ka, mocno nagrzewaj ca si w dzien a ochadzaj ca si noc, z okresowymi deficyt ami
t lenu i zmt nieniem. Srodowisko t akie zaiedlaj gwnie ryby labirynt owe i niekt re gat unki sumowcw. W rowach
zasilaj cych pola ryzowe w wod czst o spot yka si rzne gat unki brzanek i razbor, ktre s wrazliwsze na
niedot lenienie i zbyt wysok t emperat ur .
Ponadt o czowiek zawlek t am: Gupika ( Poecilia ret iculat a) w celu zwalczania larw komara, j ak zwykle sknocilismy,
gupiki zwalczaj t ubifeks i larwy rodzimych ryb labirynt owych: (
Rosl i ny : Rzne gat unki krypt okoryn, limnophili, higrophili, barklaj e, nuzawce, lot osy a ponadt o paprot nice i mchy.
Sul aw esi dawniej Celebes ma faun i flor odmienn od pozost aych wysp indonezyj skich, poza pdzibkami i
Telmat herina ladigesi nie s znane zadne ryby akwariowe pochodzce st amt d. Nie s znane mi rwniez dokadne
opisy biot opw i paramet rw wody j akie t am wystpuj . Z okolic t ych wysp za t o znanych j est wiele st worzen
morskich hodowanych w akwariach morskich.
W Chi nach, kt re powinny byc chyba omwione osobno, na poudniu wyst puj rybki, przy ktrych hodowli nie
nalezy podnosic t emperat ury powyzej 26
o
C i pH okoo 6,0- 6, 5, naj nizsze t emperat ury j akie wyst puj w t ym
rej onie nie spadaj ponizej 8- 10
o
C.
Eur opa
Arie de Graaf opisa biot op holenderskiego j eziora Ressen porosnit ego Alisma gramineum, Elodea canadensis,
Miriophyllum spicat um, Ranunculus spec. . Pywaj w nim okonie Perca fluviat ilis, szczupaki Essox lucius, wgorze
Anquila anquila, liny Tinca t inca i pocie Rut ilus rut ilus.
I ndi e
Bi ot opy zasi edl ane pr zez ryby labirynt owe w Azj i zasadniczo zasiedlaj wody st oj ce lub niezbyt szybko pynce
co zasadniczo pokrywa si z biot opem pl ryzowych. Jednak nie t ylko, ryby labirynt owe j ako j edne z nielicznych
opanoway mae zbiorniki srdlesne, w ktrych paramet ry wody w zaleznosci od obszaru wyst powania ulegaj
gwat ownym dobowym zmianom lub maj st ale wysok t emperat ur ( Cej lon) a same zbiorniki czasami wysychaj,
niekt re gat unki, np. aziec opanoway t echnik przemieszczania si pomidzy t akimi wysychaj cymi zbiornikami.
Opisane na st ronie rybki pochodzce z t ego regionu: Boj ownik wspaniay ( Bet t a splendens) , Prt nik karowat y
( Colisa lalia) , Gurami dwuplamist y ( Trichogast er t richopt erus)
Bi r ma: Jezioro I nl ma gbokosc okoo2- 2, 5 m, lezy na wysokosci 900 m n. p. m. , t emperat ura wody wynosi
21,7
o
C na dnie okoo 20
o
C, t wardosc wody wynosi od 12- 17 DgH, pH> 7. Ryby t am wystpuj ce: Sawbwa
resplendens, Microrasbora rubescens, M. eryt hromicron, I nlecypris auropurpureus.
34
Est r uar i a
Est uaria t o wody morskie wystpuj ce przy brzegach ldw u uj sc rzek. Charakt eryzuj si one znaczn t wardosci
i wysokim zasoleniem, ktre j ednak mog ulegac gwat ownym zmianom. W est uariach wystpuj lasy
namorzynowe.
Z uwagi na zyznosc opisywanych wd st anowi one doskonae siedlisko dla roslin i zwierzt , kt rym udao si
opanowac t o srodowisko. Z ryb wyst puj t u czst o ryby t ypowe dla wd sodkich (pochodzce z przyuj sciowych
odcinkw rzek, j ak i ryby t ypowo morskie. Lasy namorzynowe s wylgarni narybku wielu ryb pelagicznych i
mieszkancw raf koralowych. W lasach namorzynowych oprcz j uz wspomnianych, nie brakuj e rwniez ryb, kt re
s charakt eryst yczne t ylko dla t ego srodowiska.
Wikszosc gat unkw ryb z t ego srodowiska t oleruj e krt kot rwae przebywanie w wodzie sodkiej i nadaj e si do
pielgnacj i w akwarium, j ednak o racj onalnej hodowli mozna mwic dopiero, gdy uda nam si st worzyc akwarium z
wod sonaw. Wielu gat unkom wyst arcza dodanie do zwykej wody kranowej zwykej soli kuchennej w ilosci yzka
st oowa na kazde 10 l wody w akwarium, inne wymagaj dla dobrego samopoczucia dodat ku soli morskiej w
odpowiednich proporcj ach.
Wody przyuj sciowe charakt eryzuj si zwykle w st osunku do wd wyst puj cych na penym morzu duz
zawart osci garbnikw pochodzcych z rozkadaj cych si szczt ek roslinnych, nizszym zasoleniem i pH.
Wody o podobnym charakt erze mozna rwniez spot kac w gbi ldu, np. w Aust ralii w okolicach j eziora Eyre
wyst puj e w t akich wodach babka st epowa ( Clamydogobius eremius) . Wody t ego t ypu charakt eryzuj si podobnie
j ak wody z t ypowych est uariw zmiennym zasoleniem i duzymi dobowymi zmianami t emperat ury, czego nie
spot yka si w est uariach.
Ryby wyst puj ce w wodach sonawych nalez do rodzin: Gobiidae, Tet raodont idae, Cyporinidae, Anablepidae.
Przedst awiciele niektrych z wymienionych rodzin s rybkami o bardzo r znym charakt erze i usposobieniu,
znaj duj si wsrd nich agodne rybki st adne j ak i agresywni samot nicy ( Tet raodont idae) .
Ryby proponowane do zbiornika z wod sonaw:
Azj a: Zt aczek indyj ski ( Et roplus maculat us) , St rzelczyk ( Toxot es sp. ) , muoskoczki ( Periopht halmus) , pdzibki
( Dermogenys) , Argusy ( Scat ophagus) , Monodact ylus, Pset t ias sebae, babka zot a ( Brachygobius xant hozona) ,
przezroczki indyj skie ( Chanda ranga) , rzne gat unki krewet ek.
Ameryka Srodkowa: Molinezj e ( Poecilia) np. Poecilia sphenops, czworooki ( Anableps anableps) , gat unki pokrewne,
gambuzj e i j ordanelki.
35
Dobr e i ze pi er w sze r y bk i
Wpr ow adzeni e
Jako, ze nawet maa ilosc mat eriau moze byc t rudna do przyswoj enia dla kogos, kt o dopiero "wciga si" w t emat ,
osoba bdca nowicj uszem w dziedzinie akwaryst yki moze na poczt ek przeczyt ac t ylko rozdzia "Dobre pierwsze
rybki". Pniej po przej rzeniu dobrej ksizki dla poczt kuj cych ( podst awowa rzecz, ktr kazdy nowicj usz
powinien miec) , powinien umiec wybrac rybki do swoj ego nowego akwarium.
Wart o t ez zasignc j zyka na t emat dobrego sklepu akwaryst ycznego. Jesli t akiej mozliwosci nie ma, t rzeba
szukac sklepu, kt ry specj alizuj e si w akwaryst yce, lub t akiego, gdzie st anowi ona wiksz czsc asort yment u.
Oczywiscie nie daj e t o gwarancj i, ale zwiksza szans na znalezienie dobrego sklepu.
Jesli w sklepie okaze si, ze nie ma ryb na ktre bylismy zdecydowani, lepiej powst rzymac si od zakupu innych,
nieznanych, nawet j esli obsuga sklepu gorco j e poleca ( niekt re sklepy maj bardzo kompet ent n obsug, ale w
wielu t akiej brakuj e. Minie t roch czasu, zanim swiezo upieczony akwaryst a zacznie odrzniac dobry sklep od
zego, a pozyt eczn rad od kiepskiej ) . W t ym momencie, naj lepiej bdzie odwiedzic inny sklep lub poczyt ac t roch
i zdecydowac si na inne ryby.
Jesli j uz uda si znalec sklep, w kt rym s wybrane przez nas rybki, nalezy j e bardzo dokadnie obej rzec,
zwracaj c uwag na kszt at brzucha, zapade oczy, wyst rzpione pet wy, cizki oddech ( czst o poczony z
ost aj cymi skrzelami) i kazdy rodzaj nalot u na skrze, kt ry moze wskazywac na chorob lub infekcj
pasozyt nicz. Jesli ryby s zdrowe kupuj emy bardzo ma ilosc ryb, zalezn od wielkosci akwarium i osobnikw.
Szescdziesiciolit rowe akwarium j est dosc dobre na poczt ek, na t yle duze, by warunki wodne byy st abilne, a
j ednoczesnie na t yle mae, ze nie powinno oniesmielac poczt kuj cego. Do zbiornika t ej wielkosci na poczt ek
naj lepiej wprowadzic j edn ryb wielkosci 5 - 8 cm lub t rzy, czt ery mniej sze ( wiksza liczba ryb wpuszczona do
"niedoj rzaego" akwarium moze wywoac silny wzrost poziomu t ruj cego amoniaku, co w efekcie moze nawet
doprowadzic do smierci ryb. Jesli populacj a budowana bdzie st opniowo, problem t en nie wyst pi. )
Dobr e pi er w sze r y bk i
Jesli zaozymy, ze rybki dobre dla poczt kuj cych t o t akie, kt re at wo karmic i opiekowac si nimi, wyt rzymae,
mogce zyc w rznych warunkach wodnych, no i at rakcyj ne z wygldu, zauwazymy ze bardzo wiele ryb spenia
powyzsze warunki. Wiele z nich j est at wo dost pnych w sklepach j ako "ryby dla poczt kuj cych". Ale uwaga! Wiele
sprzedawanych j ako "ryby dla poczt kuj cych" nie pasuj e do t ej roli.
Wiele z maych, st adnych rybek doskonale nadaj e si na poczt ek. Dot yczy t o kardynakw, kilku at wo dost pnych
gat unkw danio i razbor oraz wikszosci dost pnych gat unkw brzanek. Dla t ych, ktrzy maj nieco wiksze
akwaria, bardzo dobrym wyborem s t czanki. St adne s t akze popularne kiryski.
Prakt yki t akie, j ak nabywanie przez poczt kuj cych po j ednej czy dwie szt uki rznych st adnych gat unkw ryb,
powinny byc zakazane. St adne ryby czuj si lepiej w grupie kilkunast u osobnikw wasnego gat unku. Absolut ne
minimum t o szesc szt uk ryb pywaj cych w t oni wodnej i czt ery szt uki dla przebywaj cych przy dnie kirysw. I m
wicej , t ym lepiej ; st adko dwunast u rybek pokazuj e ich nat uralne zachowanie i bdzie bardziej zadowalaj ce, niz
mieszana grupka rybek zmuszona do przebywania w t ym samym zbiorniku ("Mamo, dlaczego t a rybka chowa si za
grzak a t a druga siedzi w kcie i nie chce pywac?") .
Oczywiscie, t ak j ak zaznaczono we wstpie, akwarium powinno byc zarybiane st opniowo, dwie lub t rzy za j ednym
razem. Na przykad naj pierw mozna st worzyc sobie st adko osmiu razbor kt regos gat unku, pniej nat omiast
st opniowo dokupowac grupk szesciorga kiryskw.
Ni ek t or e k ar pi ow at e
Kardynaki, danio, razbory i brzanki s azj at yckimi rybkami spokrewnionymi z naszym karpiem. Wszyst kie t e ryby
nalez do rodziny karpiowat ych. Kardynaki, danio, razbory i brzanki s mae, ruchliwe, wyt rzymae i kolorowe.
Kardynaki - Tanicht hys albonubes
Pochodz ze st rumieni grskich na t erenie Chin, Kardynaki mog byc t rzymane w nie ogrzewanych akwariach
( do 13 st opni) . Niektrzy odradzaj t rzymanie t ych ryb w t ropikalnych akwariach, ale z moich doswiadczen
wynika, ze czuj sie one dobrze w ogrzewanych zbiornikach, dopki t emperat ura nie przekroczy 22 st opni.
Mozna j e karmic kazdym drobnym pokarmem. Lat wo i czst o si rozmnazaj , ale modych nie zobaczymy
dopki rodzice nie zost an przeniesieni do innego zbiornika. Kardynaki s brzowe z czerwonym ogonem i
srebrnobia lini wzduz bokw, kt ra opalizuj e w swiet le. Dorast aj do 4 cm.
Danio
Kilka gat unkw danio j est czst o oferowanych w sklepach zoologicznych, wczaj c Danio malabarskiego -
Danio aequipinnat us, Danio prgowanego - Brachydanio rerio, Danio lamparciego - Brachydanio frankei, Danio
t czowego - Brachydanio albolineat us. Ryby t e s doskonaymi, szybkimi pywakami, cigle s w ruchu.
Rznorodne wzory bkit nych znaczen pozwalaj na odrznianie poszczeglnych osobnikw. Wikszosc danio
nie dorast a do 7 cm, chociaz Danio malabarski osiga ponad 10 cm.
Razbory
Naj bardziej popularn j est Razbora klinowa - Rasbora het eromorpha. Bardzo podobnie wyglda Rasbora espei,
podobnie j ak Rasbora kalochroma oraz Razbora szklist a - Ras bora t rilineat a. Pomaranczowy, brzowy i
36
czerwony t o t ypowe kolory razbor, a ich ciekawy sposb pywania czyni z nich int eresuj cy obiekt dla
obserwacj i. Razbora szklist a dorast a do 8 cm a Rasbora kalochroma do 10 cm podczas gdy Razbora klinowa
zwykle nie osiga 5 cm.
Brzanki
Naj czsciej spot ykan i zwykle "przeklinan" j est Brzanka sumat rzanska - Capoet a t et razona. Moze ona
obgryzac pet wy innych ryb, j esli nie j est t rzymana w wyst arczajco duzym st adzie, poza t ym z powodu chowu
wsobnego j est dosc wrazliwa na choroby. Dost pnych j est t ez kilka odmian akwariowych ( t akich j ak
zielonkawe "Brzanki mszyst e" oraz odmiana albinot yczna) s one j ednak bardziej podat ne na choroby i czst o
bywaj zdeformowane.
Nie porzucaj my j ednak brzanek zbyt pochopnie, j ako ze wiele z nich j est bardzo odpowiednich dla
poczt kuj cych akwaryst w, zwaszcza dla t ych, ktrzy maj sredniej wielkosci zbiorniki. Capoet a t it t eya -
Brzanka smuka j est bardzo maa - do 6 cm, a przy t ym ma wspaniay pomaranczowo- czerwony kolor. Sredniej
wielkosci brzanki ( do 11 cm) t o np. Barbodes everet t i, Brzanka rzowa - Punt ius conchonius, i Brzanka
purpurowa - Punt ius nigrofasciat us. Powinno si unikac hodowlanych ( dugopet we, albinot yczne, it d) odmian
Brzanki rzowej , j ako ze maj t endencj do zapadania na rzne choroby. Brzanka wielkouska - Capoet a
oligolepis i Barbodes lat erist riga s duzymi, spokoj nymi brzankami (Barbodes lat erist riga do 15 cm) . Powiniscie
t ez unikac Barbodes schwanefeldi, chyba, ze m acie bardzo duze akwarium. Dorast a ona do ponad 30 cm!
Trzeba t ez zaznaczyc, ze wikszosc brzanek nie pywa st adami t ak "elegancko", j ak danio czy razbory, j ednak
bezwarunkowo powinny byc t rzymane w grupach. Zaznaczmy t ez, ze wielu aut orw zalicza wspomniane wyzej
gat unki brzanek do wsplnego rodzaj u Barbus.
Ki r y sk i
Kiryski s czonkami rodziny Callicht hyidae, "opancerzonych" sumikw z Ameryki Poudniowej . Kiryski s mae
( generalnie 6 cm i mniej ) . Te st adne rybki zawsze przeszukuj dno akwarium w poszukiwaniu pozywienia. I st niej e
co naj mniej 140 gat unkw sumikw z rodzaj u Corydoras. Niekt re z nich s bardzo delikat ne i szybko gin nawet w
rkach ekspert w. Te delikat ne s j ednak rzadko spot ykane w sklepach zoologicznych, a nawet kiedy mozna j e
kupic zazwyczaj s bardzo drogie. Kiryski, kt re znaj dziecie za rozsdna cen s wyt rzymae i mog przezyc nawet
w akwarium w kt rym j est niedobr t lenu j ako ze pot rafi pobierac powiet rze z powierzchni wody i absorbuj j e
poprzez zodek. Niekt re z kiryskw, kt re mozecie spot kac w sklepach t o Kirysek spizowy - C. aeneus, Kirysek
ct kowany- C. ambiacus, C. j ulii, C. arcuat us, C. met ae, C. panda ( oraz bardzo popularny w Polsce Kirysek pst rt y -
C. paleat us - dop. t um ) .
Kirysy generalnie pobieraj pozywienie z dna akwarium, dlat ego t ez powinny byc karmione specj alnymi t oncymi
karmami. Mozna im t akze podawac mrozon ochot k. Nalezy upewnic si, ze cala mrozona karma j est od razu
zj adana, j ako ze niezj edzona moze gwat ownie zgnic i zainfekowac akwarium. Nie przekarmiac!
Tczank i
Tczanki s bardzo kolorowymi rybami pochodzcymi z Aust ralii, Nowej Gwinei i Madagaskaru. Tak, j ak opisywane
powyzej karpiowat e, s rybami st adnymi i powinny byc t rzymane w grupach po przynaj mniej 6 egzemplarzy
j ednego gat unku. S t o wiksze, nieco drozsze i t rudniej sze do zdobycia niz opisywane do t ej pory ryby, lecz s
at we w pielgnacj i, akt ywne, i s dobrymi rybkami dla t ych, ktrzy chc miec u siebie w akwarium cos rzadziej
spot ykanego. Poszukaj cie w swoich sklepach Melanot aenia splendida, Tczanki wspaniaej - M. boesemani, M.
lacust ris, oraz Promieniczki - Telmat herina ladigesi.
Dobr e dr ugi e r y bk i
Poprzednia czsc mwia o rybach, kt re s odpowiednie dla zupenie poczt kuj cego akwaryst y. W t ej czsci
omwimy rybki, ktre s dobre dla akwaryst y, kt ry naby j uz pewne doswiadczenie, lub dla t akiego, ktry chce si
powazniej przygot owac zanim dokona zakupu.
Wiele z ryb polecanych t ut aj j est odpornych, at wo adapt uj cych si i at wych w pielgnacj i t ak j ak t e z pierwszej
czsci. Jakkolwiek w pierwszej czsci byem w st anie zarekomendowac cae grupy ryb, lub t ez zwrcic uwag na
j eden czy dwa gat unki z kazdej grupy, kt re byyby raczej niewskazane, t ak t ut aj kazda grupa bdzie poczeniem
wielu dobrych i wielu kiepskich. Do t ego niektre z t ych ryb s wyt rzymae t ylko wt edy, gdy zaspokoimy ich
specyficzne wymagania. Jesli chcesz t rzymac ryby z t ych grup musisz wiedziec, j akie gat unki kupuj esz i j akie s ich
pot rzeby.
Czemu si przej mowac? Jesli j est es komplet nym nowicj uszem, byc moze nie powinienes wybierac t ych ryb. Wybr
z list y "Pierwszych rybek" pozwoli ci wcignc si w t o pikne hobby z minimalnym ryzykiem. Kiedy j ednak
nabdziesz pewnego doswiadczenia mozesz zechciec sprbowac z innymi rybkami. Wiele j est ryb bardzo piknych,
wiele z nich ma ciekawe zachowania i niektrzy akwarysci s nimi do t ego st opnia zafascynowani, ze cz si w
specj alist yczne kluby t ylko po t o, by nauczyc si wicej i wymieniac si pewnymi rodzaj ami czy gat unkami ryb.
Pi sk or zow at e
Piskorzowat e t o ryby o wyduzonym ciele, pochodzce z Azj i. S dalekimi krewnymi karpiowat ych ( Danio, Razbory,
it d) . Tak j ak kiryski maj skierowany ku doowi pysk, wyposazony w wsiki - adapt acj a do zycia i pobierania
pokarmu z dna st rumieni. Przeszukuj dno zbiornika zj adaj c pokarm pozost awiony przez inne ryby ale powinno
si zwracac uwag by miay wyst arczaj c ilosc pozywienia. Wymagana j est specj alna t onca karma.
Niekt re piskorzowat e s wrazliwe na zbyt duzy poziom azot anw, dlat ego t ez wspominam o nich t ut aj , a nie w
czsci "Dobre. . . "
Naj czsciej spot ykanym piskorzowat ym j est Cierniooczek Kuhla - Pangio sp. ( naj czsciej Pangio kuhli sumat ranus,
przedt em Acant hopt halmus sp. - dop. red. ). S t o dugie, podobne do wstzki rybki, kt re dorast aj do 10 cm,
37
br zowe z zt ymi prgami i okrgami. Cierniooczki t e s niesmiae i spdzaj wikszosc czasu zakopane w
podozu.
I nn popularn grup ryb piskorzowat ych s czonkowie rodzaj u Bot ia. Bocj a wspaniaa - B. macracant ha, Bocj a
siat kowana - B. lohachat a, Bocj a mysia - B. horae, Bocj a szara - B. modest a, oraz B. st riat a s czst o spot ykane.
Niekt re z nich ( zwaszcza wspaniaa i szara) mog osigac duze rozmiary, ale rosn bardzo wolno i mog
przebywac w maym akwarium kilka lat . Piskorzowat e zwykle s szczsliwsze j esli przebywaj w grupie kilku
osobnikw danego gat unku. ( uwaga, wikszosc bocj i, procz wspaniaej , siat kowanej i karowat ej - B. sidt himunki,
t o gat unki czst o dosc agresywne - dop. red. ) .
Piskorze Misgurnus fossilis ( Piskorz - dop. red. ) i Cobit is t aenia ( Koza - dop. tum) powinny byc unikane. S t o
gat unki zimnowodne i maj niefort unny zwyczaj wyskakiwania z akwarium, szczeglnie gdy zbliza si burza.
Mae gl onoj ady
Mianem "glonoj ady" okresla si sumiki z rodziny Zbroj nikowat ych - Loricariidae. Jak zwraca si na t o uwag ponizej
w sekcj i "Ze pierwsze ryby", bardzo popularny Plekost omus (Hypost omus sp.) ( Uwaga! w Polsce prawdziwy
Hypost omus j est bardzo rzadki, "Plekost omusy" dost pne w sklepach t o Liposarcus mult iradiat us - dop. red. )
czst o sprzedawany j est poczt kuj cym j ako ryb czyszczca akwarium z glonw. Niest et y ryba t a j est o wiele za
duza dla maych zwykle akwariw poczt kuj cych akwaryst w.
Niekt re gat unki t ych sumikw pozost aj j ednak niewielkie. Zbroj niki z rodzaj u Peckolt ia maj ubarwienie w
post aci poprzecznych pasw j asnego i ciemnego brzu, lub zci i zwykle nie dorast aj do 10 cm. Wsacze z
rodzaj u Ancist rus maj , j ak wskazuj e ich nazwa, pysk przyozdobiony wyrost kami w okolicy oczu i ot woru
gbowego. Do t ego Wsacze nalez do t ych nielicznych zbroj nikw, kt re bez problemw rozmnazaj si w
domowych akwariach.
Ot ocinclus, zwany w skrcie Ot osem, j est naj mniej szym zbroj nikiem i pot rafi zj adac glony z roslin akwariowych nie
uszkadzaj c przy t ym nawet t ych naj delikat niej szych. Czasem zdarza si, ze wkrt ce po zakupie Ot os ginie bez
wyranej przyczyny, j esli j ednak przet rzyma t en kryt yczny okres, st aj e si bardzo uzyt ecznym mieszkancem
akwarium. (Ot ocinclus t o ryby st adne i powinny byc t rzymane w maym st adzie podobnie j ak kirysy - dop. red. )
Podczas gdy wiele zbroj nikw rzeczywiscie pomaga oczyszczac akwarium z rznego rodzaj u glonw, nie nalezy
zapominac o t ym, ze glony nie mog byc ich j edynym pozywieniem. Powinny dost awac pokarm przeznaczony
specj alnie dla nich np. cukinia, ktr mozna obcizyc t ak by opada na dno. Niekt rzy producenci pokarmw dla ryb
produkuj specj alne karmy. Zbroj niki powinny byc karmione wieczorem, kiedy zbiornik j est sabiej oswiet lony.
Wikszosc zbroj nikw akt ywna j est wasnie wt edy, a wikszosc pozost aych ryb, kt re mogyby konkurowac w
zdobywaniu pozywienia j est mniej akt ywna. Rwnie wazne dla zbroj nikw s kawaki drewna, kt re powinny
znalec si w akwarium. S one rdem celulozy, bez kt rej zbroj niki karlej . Z t ego t ez powodu nie wolno ich
t rzymac w drewnianych, czy nawet akrylowych akwariach, gdyz mog nadgryzac mat eria z kt rego s one
wykonane. Moze t o doprowadzic do zniszczenia zbiornika lub smierci zbroj nika ( przez spozycie t oksyn) . ( Uwaga!
Niekt ore zbroj niki j ak Panaque sp. cakowicie zj adaj wszyst kie rosliny wodne - dop. red. )
Zbroj niki mog byc nieco kt liwe midzy sob oraz byc podszczypywane przez inne ryby ze wzgldu na swoj
powolnosc. Powinny miec zapewniane kryj wki oraz odpowiednio duze t eryt orium ( np. 40 lit rw wody dla 8 cm
ryby) .
Ksaczow at e
Tak j ak wiele ryb z pierwszej czsci. ksaczowat e t o ryby st adne i powinny byc t rzymane w grupach po szesc i
wicej osobnikw danego gat unku. Pochodz z Ameryki Poudniowej i Srodkowej oraz Afryki. W pewnych rej onach
Ameryki Poudniowej woda j est bardzo mikka ( bardzo mao rozpuszczonych zwizkw mineralnych) oraz kwasna
( I naczej mwic - "kwasna" oznacza ze ma pH ponizej 7 - kt re t o uznawane j est za neut ralne. Silny kwas ma
bardzo niskie pH. Pyny o pH powyzej 7 uwazane s za "zasadowe") .
Jesli nie wiesz, czy woda w t woim akwarium j est mikka i kwasna ( w duzych miast ach w Polsce woda zazwyczaj
j est t warda i zasadowa - dop. red. ), powinienes unikac ksaczowat ych kt re t akiej wasnie wody wymagaj . Zanim
kupisz j akies ksaczowat e, co do ktrych nie j est es pewien, zaj rzyj do ksizki. Jesli j est t am napisane, ze
wymagaj pH ponizej 6, 5, lepiej ich nie kupuj . Wielu poczt kuj cych akwaryst w prbuj e w prost y sposb zmienic
pH wody rznymi chemikaliami dostpnymi w sklepach - nie ulegaj t ej pokusie! Chemia wody j est bardzo zozona i
w wyniku t akich eksperyment w mozesz at wo st racic swoj e ryby.
Z drugiej st rony, j ezeli woda w t woim kranie j est mikka i ma niskie pH, nie ma powodu dla ktrego nie miabys
sprbowac t rzymania t ych ryb.
Dwa bardzo popularne gat unki ksaczowat ych, wymagaj ce mikkiej , kwasnej wody t o Neon I nessa -
Paracheirodon innesi i Neon czerwony - Cheirodon axelrodi. S t o bardzo at rakcyj ne czerwono- niebieskie ryby.
Czerwona linia u Neona czerwonego rozciga si od gowy do ogona, podczas gdy u Neona I nessa zaczyna sie w
okolicy brzucha. At rakcyj ny wygld j est wasciwie j edyn zalet Neonw I nessa. Oprcz duzych wymagan do
j akosci wody maj one dodat kow wad, prawie wszyst kie z nich s masowo rozmnazane na Dalekim Wschodzie w
duzych ilosciach bez zwracania uwagi na j akosc przychwku ( Neony innesa dost pne w Polsce s naj czsciej z
rodzimych hodowli na Slsku, wic ich t en problem nie dot yczy - dop. tum) . Co za t ym idzie mode s
nafaszerowane lekarst wami. Lekarst wa powst rzymuj choroby, lecz zwykle w krt ki czas po sprzedazy, ryby
zaczynaj chorowac. Duze ich ilosci gin w sklepach i w domowych akwariach nabywcw. Prawdopodobnie mniej
niz 1 z 10 neonw zyj e duzej niz miesic po t ym, j ak zost anie zabrany ze srodowiska gdzie dorast a. Do t ego dwa
czy t rzy sliczne neonki nabyt e za kilka zot ych mog at wo zainfekowac i zabic wszyst kie ryby w domowym
akwarium.
Neony czerwone prawdopodobnie bd zyy duzej w domowym akwarium ale t ez niezbyt dugo. Pochodz one z
odoww w Brazylii. apane t am s dorose ryby, t ak wic przezyy one j uz wiksz czsc swego zycia zanim t rafiy
do sklepw ( i bd miay bardzo duzy problem z aklimat yzacj w naszej wodzie - dop. red. ) .
38
Do innych ksaczowat ych wymagaj cych kwasnej wody nalez Hyphessobrycon simulans, H. het erorhabdus, H.
met ae, H. loret oensis, Barwieniec ( Fant om) czarny - Megalamphodus megalopt erus, Barwieniec (Fant om) czerwony
- M. sweglesi.
A co z t ymi, kt rzy nie maj kwasnej wody? Jest bardzo wiele wyt rzymaych gat unkw ryb ksaczowat ych dla t ych,
kt rzy nie maj odpowiedniej wody. Do nich nalezy dyst yngowana Zaobniczka - Gymnocorymbus t ernet zi,
j askrawo ubarwiony Zwinnik j arzeniec - Hemigrammus eryt hrozonus, j asno pomaranczowe Byt rzyki barwne
( "Minory") - Hyphessobrycon callist us i Byt rzyki czerwone - H. flammeus, oraz Pryst elka - Prist ella maxillaris z
czerwonawym ogonem. Wszyst kie one nie dorast aj naj wyzej do 5 cm. Nieco wiksze s Hokej wki - Thayeria
obliqua i blisko spokrewniona Th. boehlkei, obydwa t e gat unki at wo rozpoznac po czarnej linii biegncej od ogona
przec cae ciao, lsnicy Byszczyk brylant owy - Moenkhausia pit t ieri, oraz pikna Tet ra cesarskiej - N. palmeri z
ogonem w kszt acie t rj zba. ( Czst o spot ykane w Polsce s rowniez Miedzik obrzezony - Hassemania nana i
Byt rzyk Axelroda inaczej zwany Neonem czarnym - Hyphessobrycon herbert axelrodi. Wiele ksizek mylnie nazywa
Neona czerwonego Byst rzykiem Axelroda - dop. red. ). Jedyn czst o spot ykan afrykansk ryb ksaczowat j est
Byszczyk kongolanski - Phenacogrammus int errupt us - przesliczna rybka dorast aj ca do 10 cm.
Pi el gni ce
Pielgnice, czonkowie rodziny Cichlidae, pochodz z Ameryki Srodkowej i Poudniowej oraz Afryki, kilka gat unkw
wyst puj e t ez na Madagaskarze, Srodkowym Wschodzie i w Azj i. Pielgnice rzni si nieco od omwionych do t ej
pory ryb. Dla akwaryst w pielgnice st warzaj czt ery gwne problemy: ( 1) Niektre pot rzebuj specj alnych
warunkw wodnych, ( 2) niektre wymagaj specj alnego pozywienia, ( 3) niektre osigaj duze rozmiary ( nawet
do 90 cm) , i ( 4) wykazuj t eryt orializm.
Znowu, czemu o nich wspominam? Bo dla t ych, ktrzy podej m wyzwanie, nagroda bdzie wspaniaa. Jesli o
j akichs rybach mozna powiedziec, ze s int eligent ne, t o wasnie o pielgnicach ( choc bardzo int eligent ne s rowniez
niekt ore sumy oraz acowat e - dop. red. ). Okazuj t o w codziennym zachowaniu, dobieraniu si w pary i
wychowywaniu pot omst wa. Wszyst kie ryby o ktrych do t ej pory bya mowa skadaj j aj a i ignoruj j e, a nawet
zj adaj ! Pielgnice wrcz przeciwnie, opiekuj si zozon ikr i modymi. Mwi si, ze naj wiksz nagrod dla
akwaryst y j est widok pary pielgnic, kt re prowadz mode po akwarium i broni ich przed niebezpieczenst wami.
Nawet j esli t woj e pielgnice nie bd miay modych, bd bardziej zaj muj ce dla ciebie niz j akiekolwiek inne ryby.
Pielgnice mog byc "domowym ulubiencem" o wiele bardziej niz mogoby si oczekiwac po rybach.
Jesli zdecyduj esz si podj c wyzwanie j akie st awiaj pielgnice, wybr gat unku moze byc t rudny. Niekt re mog
byc wpuszczone do akwarium oglnego i spokoj nie wspdzielic j e ze st adnymi rybami o kt rych bya mowa
wczesniej . Do spokoj nych pielgnic nalez Aequidens ( obecnie Laet acara) curviceps, Aequidens ( obecnie Laet acara)
dorsiger , i rzadziej spot ykana Nannacara anomala ( w Polsce bardzo popularna - dop. red. ), wszyst kie z Ameryki
Poudniowej , a t akze Barwniak Thomasa - Anomalochromis t homasi z Afryki Zachodniej . Nie t ak j ak "wielkie"
pielegnice, t e gat unki pozost aj niewielkie (dorose dorast aj do 9 cm) i s wzgldnie spokoj ne. Dwie lub t rzy mog
przebywac w 40 lit rowym akwarium j esli t ylko bd t am kryj wki z kamieni lub innych elementw.
I nne pielgniczki na j akie mozecie si nat knc t o Pielgniczka mot ylowa (Ramireza) - Papiliochromis ( poprzednie
nazwy - Microgeophagus lub Apist ogramma) ramirezi, rzne gat unki z rodzaj u Apist ogramma sp. , oraz Dicrossus
filament osus (opisywana j ako Crenic ara filament osa w st arszych ksizkach) . Ryby t e rzni si co do st opnia
t rudnosci, lecz poczt kuj cy powinni ich unikac.
Akara z Maroni - Aequidens ( obecnie Cleit hracara) maronii, Pielgnica skosnoprga - Cichlasoma fest ivum ( obecnie
Mesonaut a insignis) i Skalar - Pt erophyllum scalare mog byc odpowiednimi rybami dla poczt kuj cych, ale t ylko
j esli znaj dziemy zdrowe egzemplarze, co czst o nie j est at we. Dlat ego t ez nie powinno si kupowac maych Akar i
Piel. skosnoprgich. Dorose egzemplarze t ych dwu gat unkw s lepszym wyborem, ale i t e powinny zost ac
st arannie obej rzane, no i nie nalezy ich kupowac j esli nie byy w sklepowym akwarium przynaj mniej t ydzien.
Podobnie nalezy byc bardzo ost roznym przy zakupie bardzo popularnych Skalarw. Zanim j e kupicie, zapyt aj cie
sprzedawc z j akiego rda pochodz sprzedawane ryby. Jesli sprzedawca nie wie, nie chce powiedziec lub mwi
ze s od "hurt ownika" ( a kt o wie gdzie byy wczesniej ?) nie kupuj cie ich. Jesli nat omiast powie, ze pochodz od
lokalnego hodowcy macie przynaj mniej szans, ze ryby kupione przez was s zdrowe. Ponadt o skalary powinny byc
t rzymane w akwariach wikszych niz 50 lit rw. Akary z Maroni, pielgnice skosnoprgie i skalary s rybami
spokoj nymi, powinny miec w akwarium mozliwosc ukrycia - na przykad w gszczu roslin.
Z drugiej st rony skali t rudnosci bardzo dobrym wyborem, zwaszcza dla posiadaczy 80- lit rowych i wikszych
akwariw j est Ziemioj ad pst ry - Sat anoperca leucost ict a ( wczesniej opisywany j ako Geophagus j urupari) . Rosnie
duzy ( nawet do 30 cm) ale za t o bardzo wolno i kilkulet ni osobnik moze nie osignc 16 cm. Jest bardzo spokoj n
pielgnic, do t ego pomoze ci w oczyszczaniu akwarium, przekopujc podoze w poszukiwaniu niezj edzonego
pozywienia. Podobna ryba, Ziemioj ad surinamski - Geophagus surinamensis ( alt ifrons - dop. red. ), t o t ez dobry
wybr.
Barwniak czerwonobrzuchy - Pelvicachromis pulcher t o czst o spot ykane pielgnice z Afryki Zachodniej , kt re
mog przebywac z wikszymi st adnymi rybami i powinny byc t rzymane w 80 l. i wikszych akwariach. Samce
osigaj 10 cm, samice s nieco mniej sze.
Wikszosc pozost aych, at wo dost pnych pielgnic j est zbyt agresywna i/ lub rosnie zbyt duza j ak dla
poczt kuj cych. Dot yczy t o bardzo popularnej Pielgnicy pawiookiej - Ast ronot us ocellat us, kt ra rosnie gwat ownie
do ponad 35 cm, szuka okazj i do bij at yk i j est bardzo brudzcym gat unkiem. Jesli akwaryst a j est rzeczywiscie
zaint eresowany hodowl innych pielgnic, niz t e wspomniane, powinien byc przygot owany na zaozenie
specj alnego, osobnego ( i prawdopodobnie wikszego) akwarium dla nich i do zebrania wielu informacj i na ich t emat
zanim dokona zakupu.
acow at e
acowat e t o j eszcze inna grupa ryb. Daleko spokrewnione z pielgnicami, ryby acowat e pochodz z Afryki i Azj i.
Czonkowie rodzin Anabant idae, Belont iidae, Helost omat idae, oraz Osphronemidae czst o opisywani s j ako "ryby
labirynt owe". Zwizane j est t o ze specj alnym narzdem oddechowym zwanym labirynt em, mozna go rzeczywiscie
39
opisac obrazowo j ako plt anin t uneli w poblizu rybich skrzel. Ryby labirynt owe chwyt aj powiet rze z powierzchni
wody i absorbuj t len poprzez wspomniany labirynt , pozwala im t o przezyc w wodach o bardzo niskim poziomie
t lenu, nie wyst arczaj cym przy oddychaniu skrzelami. Niektre acowat e mog przezyc poza wod nawet
kilkanascie godzin oddychaj c t ylko przez labirynt . aziec - Anabas t est udineus pot rafi wspinac si na drzewa i
przebywac poza wod do dwch dni.
acowat e mog st anowic uzupenienie ryb do akwarium wielogat unkowego, st warzaj t ez pewne wyj t kowe
mozliwosci dla hodowcy ale rwniez i kilka problemw. Poniewaz niekt re z acowat ych wyt rzymuj nizsze
t emperat ury, oraz ze wzgldu na umiej t nosc przezycia w wodzie z niskim poziomem t lenu, ryby t e mog byc
t rzymane w akwariach lub kulach bez ogrzewania i filt racj i. Z drugiej st rony niektre acowat e ( zwaszcza samce
pewnych gat unkw) wykazuj silny t eryt orializm, a niektre osigaj znaczne rozmiary.
Rozmnazanie acowat ych moze byc fascynuj cym przezyciem. Niekt re gat unki buduj pienist e gniazda do
kt rych skadaj ikr , podczas gdy inne, j ak pewne pielegnice, s pyszczakami.
Naj czsciej spot ykan ryb labirynt ow j est Boj ownik syj amski - Bet t a splendens. Rzne odmiany koloryst yczne:
czerwona, niebieska, zielona, fiolet owa i ich kombinacj e s szeroko rozpowszechnione. Samce s selekcj onowane,
aby osignc mozliwie dugie pet wy. Spot yka si t ez odmiany, w kt rych zarwno samiec j ak i samica ma
podwj n pet w ogonow. Boj owniki nie nadaj si do akwariw oglnych z dwu powodw. Po pierwsze, j ak
wskazuj e ich nazwa wykazuj silny t eryt orializm. Agresj a nij silniej przej awia si midzy samcami, ale moze t ez
zost ac skierowana na inne ryby wygldem przypominaj ce boj ownika. Po drugie, ich dugie pet wy st anowi at wy
obiekt at aku dla ryb t akich j ak brzanki. Boj ownik moze byc t rzymany samot nie w kuli ( im wiksza t ym lepsza) lub
akwarium bez filt racj i, nalezy wt edy pamit ac o czst ej podmianie czsci wody na swiez. Wymagaj ciepa i s
wrazliwe na zmiany t emperat ury, dlat ego zbiornik z nimi powinien byc ogrzewany j esli t emperat ura w
pomieszczeniu j est nizsza niz 24 st opnie. Samce boj ownikw dorast aj do 8 cm, samice s nieco mniej sze.
Bardziej do t rzymania w kuli lub maym akwarium nadaj e si Wielkopet w wspaniay - Macropodus opercularis. Jest
znacznie bardziej wyt rzymay niz boj ownik, i z powodzeniem znosi t emperat ury ponizej 16 st opni. Moze
wyskakiwac z wody, dlat ego akwarium powinno byc dokadnie przykryt e. Podobnie j ak boj owniki, wielkopet wy
wykazuj ekst remalny t eryt orializm. Dorast aj do 10 cm.
Kolej nym, czst o spot ykanym przedst awicielem ryb labirynt owych j est Gurami niebieski lub dwuplamist y -
Trichogast er t richopt erus. Zot e, srebrne i marmurkowe gurami s w rzeczywist osci hodowlanymi odmianami
Gurami niebieskiego. Gurami niebieski rosnie do 15 cm. Nie j est t ak agresywny j ak boj ownik czy wielkopet w, ale
wicej niz j eden w maym akwarium moze byc przyczyn cigych ( i nawet smiert elnych) bj ek. Dobrze czuj si w
zbiorniku razem z wikszymi, st adnymi rybami. Podobne, choc nieco mniej sze gat unki t o Prt nik prgowany -
Colisa fasciat a, Prt nik wargacz - Colisa labiosa, znacznie mniej agresywny Gurami mozaikowy - Trichogast er leeri
oraz T. microlepis. Gurami cauj cy - Helost oma t emmincki j est nieco wikszy ( osiga 30 cm) nadaj e si j ednak dla
poczt kuj cych z wikszymi akwariami. Jest spokoj ny, chociaz samce mog "walczyc" ze sob, walki t e polegaj a na
zapaniu si wargami i wzaj emnym przepychaniu - std t ez pochodzi nazwa "Causek".
S t ez gat unki dorast aj ce naj wyzej do 5 cm, j ak na przykad Prt nik karowat y - Colisa lalia, Prt nik t rj barwny -
C. chuna, oraz mieszaniec C. lalia i C. chuna, prt nik odmiany "sunset " ( Colisa lalia "gukengi" - w rzeczywist osci
nie mieszaniec, lecz forma hodowlana Colisa lalia - dop. red. ). Teoret ycznie rybki t e nadaj si do akwarium
wielogat unkowego. W prakt yce s one czst o ofiarami masowego rozrodu prakt ykowanego na Dalekim Wschodzie
( j ak inne opisywane wczesniej gat unki) i wiele z nich nafaszerowanych j est hormonami po t o, by j ak naj efekt owniej
prezent oway si w sklepach. Dobrze j est pamit ac o zasadzie : "Jesli cos j est zbyt pikne by byo prawdziwe, t o
prawdopodobnie nie j est ".
Mimo, ze t rudniej sze do zdobycia, acowat e w rozr d kt rych czowiek rzadko ingeruj e, mog okazac si lepszym
wyborem. Szukaj cie wic Bet t a pugnax, Parosphromenus deissneri, Pseudosphromenus cupanus, a t akze
Skrzeczykw - Trichopsis vit t at us, T. pumilus, kt rych rozmiary wachaj si od 3 do 10 cm. Nie kupuj cie Gurami
czekoladowego - Sphaericht hys osphromenoides kt ry j est dosc delikat ny, ani Gurami olbrzymiego - Osphronemus
spp. kt ry szybko osiga ponad 60 cm ( ciekawe, lecz przeznaczone dla nieco bardziej zaawansowanego akwaryst y
s t akze acowat e pochodzce z Afryki, np. Buszowce - Ct enopoma, w t ym Ct enopoma acut irost re - dop. red. ).
Zy w or odk i
Rodzina Poeciliidae t o gupiki, molinezj e plat ki i wiele innych ryb. Uwaza si j e za t ypowe ryby dla poczt kuj cych,
specj alnie j ednak zost awiem j e na sam koniec, aby zwrcic na nie uwag. Sprzedawane s czst o poczt kuj cym,
bo s t anie, kolorowe i s uwazane przez osoby nie zwizane z akwaryst yk za ryby bezproblemowe. Wiele ryb
zyworodnych wymaga dodat ku soli do wody, j est t o warunek zdrowego chowu, a j ednoczesnie sprawia t o, ze nie
nadaj si do t rzymania z innymi akwariowymi rybami. Wiele pospolit ych zywordek j est do t ego rezult at em chowu
wsobnego, w rezult acie ot rzymany narybek nie j est t ak zdrowy j ak t e ryby, ktre byy hodowane przez
wczesniej sze pokolenia akwaryst w ( czy t ez aut orw wikszosci ksizek) . Niekt re nawet nie s zdolne do rozrodu
bez pomocy czowieka. W koncu, ze wzgldu na nisk cen rynkow nie zwraca si zbyt duzej uwagi na ich
odpowiedni pielgnacj e, co za t ym idzie mog byc nosicielami wielu chorb.
Pikniczkowat e, bo t ak rwniez s nazywane, pochodz z Ameryki, gwnie Srodkowej . Mwi si na nie zywordki,
poniewaz j aj a s inkubowane w organimie samicy do moment u wyklucia si modych. Zywordki spot ykane s t ez
w innych rodzinach, mog rznic si szczegami rozrodu.
Dobrze wszyst kim znane Gupiki wystpuj w rozmait ych odmianach koloryst ycznych; rozrznia si t ez 12 odmian
dugopet wych. Odmiany t e mog byc dosc wrazliwe. Gupiki wymagaj dodat ku soli w ilosci yzeczki soli ( nie
j odowanej ! ! ! naj lepiej morskiej , do zakupienia w sklepie akwaryst ycznym- dop. red. ) na 20 l wody.
Pospolit e molinezj e t o czarna "Black Molly" (bdca barwn odmian Molinezj i ost roust ej - Poecilia sphenops) oraz
Molinezj a zaglopet wa - Poecilia velifera (dost pna w kilku odmianach koloryst ycznych) . Molinezj e czarne
pot rzebuj soli w ilosci j ednej yzeczki na 20 lit rw wody, pomaga t o w ut rzymaniu dobrej kondycj i oraz
zabezpiecza przed inwazj "icht io" (I cht hyopht hirius mult ifiliis, pierwot niak czst o wyst puj cy w akwariach) .
40
Molinezj e zaglopet we wymagaj nat omiast t rzykrot nie wicej soli, dorast aj a do 16 cm. "Black Molly" osiaga nie
wicej j ak 8 cm.
Blisko spokrewnione z molinezj ami Mieczyki - Xiphophorus helleri i Plat ki ( Zmienniaki) - Xiphophorus maculat us t o
t akze popularne ryby. Wyst puj one w wielkiej ilosci odmian barwnych, a t akze r znicych si kszt at em pet w.
Takze t e ryby wymagaj dodat ku soli ( yzeczka na 20 lit rw wody) . Niektre odmiany s podat ne na rzne choroby
( Mieczyki odmiany Tuxedo czst o zapadaj na owrzodzenia) , t ak wic naj lepsze dla poczt kuj cych s t e
ubarwione nat uralnie. " Zielone mieczyki " ( w rzeczywist osci wielokolorowe) s t o nat uralnie ubarwione X. helleri,
niest et y dzikie formy Zmienniakw s rzadko spot ykane. Zmienniak wielobarwny - Xiphophorus variat us j est
niekiedy spot ykany w sklepach i t akze nadaj e si dla poczt kuj cych.
( Rzadko spot ykan w sklepach, ale idealn rybk do maych akwariow, dla poczt kuj cych j est sliczna Drobniczka z
Florydy - Het erandria formosa. Nie wymaga ona ogrzewania akwarium, rozmnaza si bez problemow, nie zj ada
swoj ego pot omst wa, co czst o robi inne zyworodki i dorast a zaledwie do ok. 3cm dugosci - dop. red. )
Ze pi er w sze r y bk i
Kilka nieodpowiednich gat unkw ryb dla poczt kuj cych, poj awio si j uz midzy ich " at wiej szymi" kuzynami. W
sklepach j est j ednak wicej ryb, kt rych powinni wyst rzegac si akwarysci zaczynaj cy dopiero hodowl. Wiele z
t ych ryb nadaj e si dla bardziej zaawansowanych hobbystw, podczas gdy inne nigdy nie bd dobrymi
akwariowymi rybami. Niektre mog nadac si nawet dla dobrze przygot owanych poczt kuj cych, t rzeba po prost u
wiedziec na co si porywacie zanim pj dziecie za impulsem i kupicie j aks ryb, a pot em wpuscicie j do swoj ego
akwarium.
Zot e r y bk i
Zot e rybki ( Karasie ozdobne - Carassius carassius - dop. red. ) s bardzo czst o sprzedawane poczt kuj cym,
j ednak niezbyt si do t ego nadaj . Pospolit e zot e rybki sprzedawane "j ak leci" s naj czsciej chore i maj pasozyt y
mogce zabic j e oraz inne ryby w t ym samym akwarium. Rznorodne odmiany, kt re zost ay wychodowane w
wyniku kilkuset let niej selekcj i, s w nienat uralny sposb zdeformowane i t o t ez st warza rznorodne problemy przy
ich pielgnacj i.
Wszyst kie zot e rybki s zimnowodne i le znosz niski poziom t lenu j aki wystpuj e w akwariach t ropikalnych, z
t ego powodu nie powinny byc t rzymane z gat unkami ciepolubnymi. ( Karasie ozdobne maj t ez ogromn przemian
mat erii, przez co wod w akwarium t rzeba bardzo czst o podmieniac - kilka razy czsciej niz przy innych rybach,
prawie nigdy nie udaj e si uniknc przy nich zmt nienia wody. Dodat kowo cht nie pozeraj rosliny - dop. red. )
Pi r ani e
Piranie s rybami st adnymi, t rzymane poj edynczo s pochliwe i zest resowane. Niefort unnie skada si, ze rosn
dosc duze ( niekt re gat unki ponad 30cm) , co za t ym idzie wikszosc poczt kuj cych akwarystw nie ma miej sca
dla wicej niz j ednej piranii. Jesli j uz mamy wyst arczaj c ilosc miej sca dla st adka kilku piranii, musimy pamit ac
by byy dobrze karmione, w przeciwnym wypadku mog pozabij ac si wzaj emnie lub at akowac inne ryby. ( Wbrew
powszechnym opiniom piranie wcale nie at akuj rki wozonej do wody, raczej uciekaj . At akuj j edynie j esli s
bardzo wygodzone lub czuj si zagrozone - dop. red. )
Ry by - noze
Jest kilka rodzin t ych ryb pochodzcych z Am. Poudniowej , Afryki i Azj i. Wiele gat unkw osiga znaczne rozmiary,
niekt re powyzej 90 cm, choc pewne mniej at rakcyj ne gat unki pozost aj mniej sze ( do 20 cm) . Wszyst kie s
nocnymi drapieznikami, co kazdy powinien miec na uwadze zanim zdziwi si ze mniej sze rybki w t aj emniczy sposb
znikaj z akwarium.
Pst r zeni e i Dr obnoust k i
Pst rzenie ( rodzina Gast eropelecidae) i Drobnoust ki ( rodzaj Nannost omus) s rybami ksaczowat ymi z Ameryki
Poudniowej . Wiele z nich wymaga mikkiej i kwasnej wody, a wszyst kie z nich s delikat ne. Pst rzenie maj
dodat kow wad, kt r j est upodobanie do wyskakiwania z akwarium, co zwykle konczy si ich smierci. ( Wbrew
pozorom drobnoust ki j ak Drobnoust ek beckforda - Nannost omus beckfordi czy Drobnoust ek obrzezony -
Nannost omus marginat us, wcale nie s az t ak delikat ne i t rudne w ut rzymaniu! Wymagaj j edynie spokoj u,
rzadkiej i niewielkiej podmiany wody oraz bardzo drobnego pokarmu - dop. red. )
Mr uk i Del f i nek
Do bardziej delikat nych ryb nalez Mruk - Gnat honemus pet ersi oraz Delfinek - Pet rocephalus bovei. Afrykanskie
ryby z rodziny Mormyridae, odzywiaj si w nocy i s t rudne do ut rzymania w akwarium.
Gl onoj ad sy j amsk i
Glonoj ad syj amski - Gyrinocheilus aymonieri polecany j est czst o do akwariw z powodu, na ktry wskazuj e j ego
pospolit a nazwa - zj adanie glonw. W slepach sprzedawane s zwykle mae osobniki, z kt rych znaczna czsc ginie
w krt kim czasie od zakupu. W t rakcie swoj ego zycia glonoj ady t e osigaj nawet 30 cm dugosci i maj niemiy
zwyczaj przyczepiania si do bokw wolno pywaj cych ryb ( co moze byc at wym rdem infekcj i) .
Br zank a r ek i ni a
Wcale nie rekin, ale kuzyn karpia, Balant iocheilus melanopt erus, szybko st aj e si zbyt duzy dla domowego
akwarium. Rosnie do ponad 30 cm.
Sumi k r ek i ni
Nie j est kuzynem ani Brzanki rekiniej , ani prawdziwych rekinw, Sumik rekini - Pangasius sut hi dorast a do ponad
50 cm i czst o rani si o szyb akwarium.
Sumi k szk l i st y
41
Kolej ny sumik, kt rego raczej nalezy unikac t o Sumik szklist y - Krypt opt erus bicirrhis. Pomimo t ego, ze nie rosnie
duzy ( naj wyzej do 14 cm) , j est bardzo delikat ny i nie powinien byc kupowany przez poczt kuj cych ( a j esli j uz -
j edynie w duzych st adach - dop. red. ).
" Gl onoj ady "
Sumiki z rodzaj u Hypost omus ( w Polsce gownie "Plekost omus" - Liposarcus mult iradiat us i "Gibbiceps" -
Glypt opericht hys gibbiceps - dop. tumacza. ) s czst o sprzedawane j ako "zj adacze glonow". Wikszosc z t ych
gat unkow osiga rozmiary do 30 cm ( dwa dostpne naj czsciej w Polsce - ponad 50cm - dop. red. ). Niekt re ze
smukych sumikw j ak na przykad Zbroj nik kolumbij ski - Dasyloricaria filament osa i Farlowella - Farlowella gracilis,
s ponadt o bardzo delikat ne.
Sumi k i z dugi mi w si k ami
Sumiki nie maj dugich wsw po t o, by adnie wygldac. Przydaj im si w zdobywaniu pozywienia - innych ryb
( z wyj t kiem bardzo agodnego i dobrego dla poczt kuj cych Kirysnika czarnoplamego - Hoplost ernum t horacat um
- dop. red. ) ! W dodat ku oprcz t ego, ze zj adaj wszyst kie ryby, kt re nie s mniej sze niz poowa ich dugosci, wiele
z t ych "rybozercw" j est zbyt duzych do wikszosci akwariw. Jeden z dugowsych gat unkw sumikw Pimelodus
pict us dorast a do 25 cm podczas gdy I ct alurus punct at us ( czst o spot ykana j est odmiana rzowa) osiga ponad 60
cm.
Sumi k czer w onopet w y
Sumik czerwonopet wy - Phract ocephalus hemiliopt erus t o osigaj cy znaczne rozmiary, drapiezny sum ( bardzo
rzadko dost pny w Polsce, popularny w USA - dop. red. ). Czarne ciao z poduznymi biaymi prgami i czerwony
ogon nadaj mu bardzo at rakcyj ny wygld, co niest et y czyni z niego popularna ryb akwariow, wsrd t ych osb,
kt re nie zdaj sobie sprawy z rozmiarw dorosych osobnikw. Osigaj one ponad met r dugosci i maj pysk,
kt rego rozmiary smiao mozna porwnac z dugosci. Tak wic nadaj si raczej do duzych wyst awowych
akwariw, a nie maych domowych.
Wgor zy k i
Ryby z rodziny Mast acembelidae s agresywne, niektre dosc duze ( ponad 90 cm) . Niektre pozost aj mae ( nawet
do 10 cm) lecz wszyst kie mog byc nosicielami pasozyt w wewnt rznych.
Kol or ow ane pr zer oczk i
Kolorowane przeroczki t o Przeroczki indyj skie - Chanda ranga, kt re zost ay "pomalowane" chemicznymi
barwnikami. W t en sposb ryba uzyskuj e rozmait e ubarwienie ( ktre zanika z czasem) i rwnoczesnie st resuj e
ryby, czyni j e podat nymi na choroby i pasozyt y. Ryby t e wymagaj dodat ku soli w ilosci co naj mniej yzeczki soli na
4l wody.
Kol or ow e Tet r y
Podczas gdy kolorowane przeroczki przez dugi czas byy j edynymi rybami "podmalowanymi" przez pozbawionych
skrupuw handlowcw, ost at nimi czasy poj awio si kilka innych ryb poddanych t emu procederowi. Jedn z nich
j est albinot yczna omiana Zaobniczki - Gymnocorymbus t ernet zi, kt ra po pomalowaniu w przerzne kolory
sprzedawana j est j ako Tet ra kolorowa. Jesli nie j est escie pewni czy ryba nie zost aa "pomalowana", zapyt aj cie.
Ry by z est uar i ow
Wspomniaem j uz wczesniej o pewnych rybach, t akich j ak molinezj e czy przeroczki, kt re pochodz z est uariw
( est uarium - czasowo zalewana st refa przybrzezna morz t ropikalnych - dop. red. ) - po prost u nie nazwaem t ego
wczesniej po imieniu. Woda w est uariach j est czyms posrednim midzy sodk wod wikszosci rzek i j ezior, a
son wod z mrz i oceanw. Tak sonaw wod mozna znalec w zat okach, lagunach, delt ach oraz niektrych
rzekach i j eziorach. Poniewaz ryby z t ych srodowisk wymagaj dodat ku soli do wody, nie powinno si ich t rzymac z
t ypowo sodkowodnymi rybami akwariowymi. Dodat kowo, ryby z wd sonawych wymagaj wicej miej sca w
akwarium, niz pozost ae ryby akwariowe. Niekt rzy z mieszkancw est uariw t o Monodact ylus sp. ( Szpadelki) ,
Toxot es sp. (St rzelczyki) , Scat ophagus sp. ( Argusy) , oraz rzne gat unki z rodziny Tet raodont idae ( Kolcobrzuchy) .
Ry by mor sk i e
O ile kazdy poczt kuj cy akwaryst a powinien unikac ryb z wd sonawych, o t yle powinien pozost ac z dala od ryb
morskich. I ch j askrawe kolory s at rakcyj ne, w pielgnacj i s j ednak znaczne bardziej wymagaj ce niz ryby
sodkowodne.
Wni osk i
S t ysice gat unkw ryb nadaj cych si do hodowli w akwarium, o ktrych nie byo t ut aj mowy. Proporczykowce
( czonkowie rodziny Cyprinodont idae) na przykad, s czst o t rzymane przez doswiadczonych hobbyst w, ale
znacznie rzadziej przez poczt kuj cych. Dziej e si t ak nie dlat ego, ze s one szczeglnie t rudne w hodowli. W
rzeczywist osci wiele z nich nadawaoby si dla srednio zaawansowanych. Po prost u t rudno kupic j e w sklepach
zoologicznych ( poza t ym wymagaj zacienionych akwariow i s bardzo mao ruchliwe, wic mao at rakcyj ne dla
poczt kuj cych - dop. red. ).
Dla t ych, kt rzy chcieliby hodowac ryby nie wymienione t ut aj i dla t ych, ktrzy nabyli j uz wikszego doswiadczenia,
bardzo uzyt ecznym rdem informacj i mog byc lokalne kluby akwaryst yczne, a t akze znaj omi bardziej
doswiadczeni akwarysci. Wart o t ez zagldac do ksizek i czasopism. Na kazdym poziomie doswiadczenia, wart o
poswicic nieco czasu lub/ i pienidzy na rozszerzenie swoich wiadomosci.
42
Pok ar my dl a r y b ak w ar i ow y ch
W akwaryst yce obowizuj e podzia na dwie grupy pokarmw: zywe, mrozone i suche. Z pewnosci naj bardziej
odzywcze s zywe pokarmy, lecz z ich wykorzyst ywaniem wize si niebezpieczenst wo - w ciaach organizmw
mog znaj dowac si szkodliwe drobnoust roj e i szkodliwe zwizki. Dziej e si t o dlat ego, ze wikszosci organizmw
nie przeszkadza do zycia za woda.
Pok ar my zy w e:
Do pokarmw zywych zaliczamy m. in. :
Rur eczni k i ( Tubifex) - s t o czerwone, cienkie robakowat e organizmy dugosci od 1 do 6 cm. Zoologowie zaliczaj
j e do skposzczet w. Zyj one zanurzone w mule, z ktrego wyst aj e t ylko t ylna czsc ich ciaa. Zasiedlaj mulist e
zbiorniki, czst o o skazonej wodzie. Dla pot rzeb akwaryst ycznych nie opaca si wasna hodowla rurecznikw, gdyz
s one at wo dost pne w handlu, a sama hodowla nast rcza pewnych kopot w. Rureczniki przenosimy w
wilgot nym papierze, nie pozwalaj c aby przeschy lub byy poddane wysokiej t emperat urze. W domu
przechowuj emy j e w soiku z kapic wod, wymieniaj c wod kazdego dnia, gdyz szybko mt niej e i obrzydliwie
cuchnie. Wraz z woda wylewamy t akze mart we organizmy. Nalezy t akze pamit ac, ze rureczniki s bardzo
kaloryczne, st d t ez nie mozna karmic nimi ryb przez duzszy okres czasu.
Dzdzow ni ce ( Lumbricidae) - nalez do skposzczet w. S powszechnie znane chyba kazdemu, st d nie ma
pot rzeby opisywania ich wygldu. Wyst puj pospolicie, mozna j e hodowac w doniczce z ziemi, karmic
kawakami rozgot owanych j arzyn, zagrzebuj c j e w ziemi. S bardzo kaloryczne, st d ich gwnym przeznaczeniem
j est karminie duzych ryb akwariowych. Dla mniej szych ryb podaj emy j e posiekane. Dla at wiej szego cwiart owania
mozna j e wczesniej wozyc w soiku do zamrazalnika na p godziny, aby st wardniay.
Wazonk ow ce ( Enchyt raeus) - doniczkowce - j est t o grupa bezkrgowcw, z kt rych naj czsciej spot ykany j est
Enchyt raeus albidus. S t o biaawe 1- 3 cent ymet rowe robakowat e zwierzt a. Mozna j e hodowac w doniczce
wypenionej ziemi wymieszan z t rocinami, karmic raz na dwa t ygodnie maymi dawkami got owanych j arzyn, czy
pat kw owsianych. Ziemia powinna byc wilgot na, a nie mokra!
Rozw i el i t k i ( Daphnia) - chyba naj bardziej znany pokarm. S t o drobne organizmy plankt onowe z rzdu wioslarek
( Cladocera) . Wyst puj w wodach st oj cych. S pokarmem lekkim dla ryb, s rznej wielkosci. Po odowieniu
zywych rozwielit ek ze st awu t ransport uj e si j e w soiku z wod, a nast pnie wkada do wikszego poj emnika z
wod, pamit aj c, aby nie byo duzego zagszczenia, bo wt edy czsc z nich ginie. Znane s hodowle rozwielit ek na
pot rzeby domowej akwaryst yki, lecz z racj i komplikacj i i ekonomicznych, nie bd o t ym pisa.
Lar w y k omar ow ( Culicidae) - s t o dugie na ok 1 cm organizmy, na ktrych bokach znaj duj si liczne
szczecinki. Zazwyczaj zwisaj pod powierzchni wody gow w d. Oddychaj przez rurk, kt r wyst awiaj nad
powierzchni wody. W razie sposzenia uciekaj w gbsze warst wy wody, po czym wracaj , aby zaczerpnc
powiet rza. Larwy komarw owimy siat k o bardzo drobnych oczkach, w domu przechowuj emy bardzo krt ko, ze
wzgldu na przeobrazenie si larw w ucizliwe dorose owady. S znakomit ym pokarmem dla wikszosci srednich
ryb akwariowych.
Oczl i k i ( Cyclopidae) - s t o drobne skorupiaki, wyst puj ce w pyt kich wodach. Hodowla ich nie j est wydaj na, a w
dodat ku t rudna.
Pozost ae organizmy t o wszelkiego rodzaj u owady, muszki, gsienice. Wikszosci ryb bardzo smakuj . Oprcz t ego
ryby mozna karmic t akze sercem woowym drobno posiekanym, wt rob woow lub cielc, misem woowym lub
konskim, zt kiem j aj ka ( at wo si rozkada w wodzie i bardzo silnie j zat ruwa! ) , parzonymi ( zimnymi! ) pat kami
owsianymi, glonami ( skrt nica) i maymi rybkami ( duze ryby, np. pielgnice) .
Dr ug gr up
st anowi pokarmy mrozone, kt rych nie brak w specj alist ycznych sklepach zoologicznych. S one bardzo zdrowe i
pozywne dla ryb, a t akze w pewnym st opniu pozbawione drobnoust roj w chorobot wrczych ( zamarzy) .
Pok ar my suche:
pokarmw zaj muj pokarmy suche, zwane przez niektrych firmowymi. Powinny one st anowic may procent
pokarmw, lecz niekt re gat unki ryb karmione wycznie suchym pokarmem dozywaj pnej st arosci, cht nie si
rozmnazaj , s zdrowe i zywe. Karmic pokarmami szt ucznymi eliminuj e si kolej ne niebezpieczenst wo: brak
pasozyt w i t ruj cych zwizkw.
Na rynku polskim spot ykane s gwnie produkt y firm: Tropical, Tet ra, Sera, JBL, Hikari ( dobry lecz drogi) , Ast ra.
Powouj c si na dane producent a, a t akze na wasne doswiadczenia przedst awi dwie z nich Tet r i Tropicala.
Tr opi cal :
Daphni a: pokarm z liofilizowanych rozwielit ek, ze wzgldu na sab nasikalnosc wod i rozmiary,
powinien byc podawany w ilosci, kt re ryby nat ychmiast zj edz, a t akze j ego wielkosc powinna byc
dopasowana do rozmiarw ryb. Ta rada odnosi si do wszyst kich pokarmw. Daphnia j est szczeglnie
lubiana przez mieczyki, molinezj e, gupiki, brzanki. Nie lubi j ej ( z wasnych doswiadczen) boj owniki,
pyszczaki, neony inessa i neony czerwone.
Ci chi l i d Gr an: j est wysokoprot einowym penoporcj owym pokarmem granulowanym przeznaczonym do
podst awowego i uzupeniaj cego zywienia wszyst kich pielgnic Pokarm t en moze r wniez suzyc j ako
dodat ek w zywieniu innych ryb akwariowych, w t ym morskich. Skad: Prot einy zwierzce i roslinne,
wglowodany, bonnik, t uszcze, miso ryb, glony, rosliny wodne, ekst rakt USA Soya prot ein, lecyt yna,
43
aminokwasy egzogenne: lizyna, met ionina, t rypt ofan, sole mineralne w t ym przyswaj alny wapn i magnez,
mikroelement y oraz zest aw wit amin.
Tabl et k i i soczew k i :
Vit abin Basic Adhesive Tablet s t o podst awowy, wieloskadnikowy pokarm t ablet kowany dla
maych i srednich ryb zeruj cych w poblizu dna akwarium.
Vit abin Veget able Adhesive Tablet s: t o podst awowy, roslinny pokarm t ablet kowany dla maych i
srednich ryb roslinozernych zeruj cych w poblizu dna i doskonay pokarm uzupeniaj cy dla
innych gat unkw.
Vit abin Vit alit y&Color Adhesive Tablet s: t o uzupeniaj cy pokarm t ablet kowany o podwyzszonej
zawart osci biaka i subst ancj i wzmacniajcych wybarwienie.
Vit abin Spirulina Adhesive Tablet s: t o pokarm t ablet kowany o wysokiej zawart osci Spiruliny.
Dobry dla glonoj adw i innych ryb lubicych spirulin.
I cht i o- vi t : t o podst awowy, wieloskadnikowy pokarm pat kowany przeznaczony do codziennego,
wielokrot nego karmienia wikszosci gat unkw ryb hodowanych w akwariach.
Bi o- v i t : j est specj alnym pat kowanym pokarmem roslinnym przeznaczonym do karmienia ryb
akwariowych. Suzy on j ako pokarm podst awowy dla ryb roslinozernych, oraz j ako pozywienie
uzupeniaj ce dla pozost aych gat unkw ryb wszyst kozernych.
Ovo- vi t j est specj alnym wysokoprot einowym pokarmem uzupeniaj cym przeznaczonym do karmienia ryb
akwariowych. Dziki wysokiej zawart osci doskonaych czyst ych prot ein i nat uralnych subst ancj i
wybarwiaj cych wzmacnia wydat nie kondycj i int ensywne wybarwienie ryb.
Ovo- vit j est cennym pokarmem podst awowym dla dorast ajcego narybku, akt ywizuj e j ego wzrost i
wit alnosc oraz znacznie zwiksza odpornosc na wszelkie infekcj e i osabienia wywoane czynnikami
zewnt rznymi. Osobiscie dodaj go do Bio- vit u, uzyskujc pokarm roslinny, wzbogacony o wit aminy i
mikroelement y.
Paw i e Oczk o: j est pat kowanym pokarmem roslinnym przeznaczonym do codziennego karmienia gupikw
oczek w hodowlach amat orskich. Skad: prot einy roslinne, wglowodany, bonnik, ekst rakt soj owy, susz
roslin wodnych, glony Spirulina plant esis, chlorofil, karot enoidy, subst ancj e zeluj ce, lecyt yna, wapn,
magnez, fosfor, mikroelement y, specj alny zest aw wit amin oraz aminokwasy egzogenne.
Tet r a:
Tet r aMi nPr o: j ak podaj e Tet ra, pokarm nowej generacj i, bdcy podst awowym pokarmem
Tet r aRubi n: pokarm podkreslaj cy czerwone barwy ryb. By t o mj pierwszy pokarm Tet ry. Dawniej
drogi, dzisiaj w cenie Ovo- vit u. Smakuj e rybom, a w szczeglnosci neonom inessa i mieczykom hellera.
Posiada st a zawart osc wit aminy C. Minusem j est paskudny zapach, mogcy odst raszyc!
Tet r aCi chi l i d: wieloskadnikowy pokarm dla pielnic. Wyst puj e zarwno w formie pat kw, j ak i
granulat u. Przeznaczony j est dla duzych pielgnic, t j . pawiookiej , skosnoprgiej .
Tet r aFr eshDel i ca: nowy pokarm Tet ry, suszone rozwielit ki, rureczniki lub brine shrimps.
Tet r aDi sk us - specj alist yczny pokarm dla dyskowcw.
Tet r aMenue - pokarm dla poczt kuj cych akwaryst w. W j ednym opakowaniu znaj duj si czt ery rzne
pokarmy, w oddzielnych komorach.
Tet r aWeek end: pokarm unoszcy si na wodzie przez kilka dni, nie zanieczyszczajcy wody. Wedug
producent a przeznaczony na zost awienie w akwarium w czasie wyj azdu.
Tet r aTabi Mi n: t ablet ki dla kiryskw i glonoj adw. W moim akwarium naj wikszymi j ego konsument ami
s pyszczaki, kt re odst raszaj kiryski i zj adaj pokarm.
Tet r aTi psFD: t ablet ki, past ylki przyklej ane na sciank akwarium, przeznaczone dla pielgniczek, sumikw
i ryb dennych.
Tet r aPl ecoMi n: pokarm dla glonoj adw, zawieraj cy duz ilosc spiruliny.
Ser a:
Ci chi l i d St i ck s: pokarm dla pyszczakw i innych wikszych ryb. Dosc wysoki poziom wglowodanw j est
wart osciowym pokarmem dla kolorowych pyszczakw z j eziora Malawi i Tanganika. Mniej sze ryby z
at wosci mog zj esc granulki, bez ich rozdrabniania.
Di sk us gr anul es: pokarm dla dyskowcw i pyszczakw z cent ralnej i poudniowej Ameryki Poudniowej .
Produkt wolno opada na dno, gdzie szubko nasika, ale nie ulega rozpadowi.
Gr anumi x Vi t al : pat kowany pokarm dla wszyst kich ryb t ropikalnych.
Mi cr ogr am: pokarm dla maych ryb, o wskim przeyku.
Fl or a: pokarm w pat kach przeznaczony dla wikszosci ryb akwariowych.
GVG mi x : wysokoenerget yczna mieszanka sporzdzona z wysokiej j akosci pat kw oraz liofilizowanego
pokarmu pochodzenia zwierzcego - ochot ki, solowiec, dafnia.
Pr emi um f l ak es: pokarm dla ryb problemowych, bogat y w wit aminy, prot einy i spirulin.
San: pokarm pat kowy, pochodzenia zwierzcego i roslinnego: biako ryb, skorupiaki, morskie glony i
spirulina
Vi pan: uniwersalny pokarm pat kowy, o bogat ym skadzie.
O- Ni p: mieszanka pokarmu Vipan i liofilizowanych organizmw, w post aci past ylek, kt re mozna przykleic
do szyby akwarium.
Pl ank t on Tabs: pokarm w t ablet kach, przeznaczony dla zbroj nikw i kirysek.
Spi r ul i na Tabs: t ablet ki dla ryb dennych, szczeglnie dla zbroj nikw, zawiera duze ilosci spiruliny.
FD Tubi f ex : pokarm z liofilizowanych rurecznikw, bogat y w biako.
44
Gl ony
Poj cie "glony" j est j uz w nauce poj ciem szt ucznym, gdyz organizmy nazywane t ak przez laikw nalez w
rzeczywist osci do caego szeregu grup syst emat ycznych, kt rych wzaj emne precyzyj ne rozrznianie zwykle
wymaga uzycia mikroskopu oraz znaj omosci rznych st adiw rozwoj owych. Dlat ego t ez nadal bdziemy si
posugiwac poj ciem "glony", a rozrzniac j e midzy sob bdziemy t ylko w zakresie niezbdnym w akwaryst yce,
nie wymagaj cym uzycia mikroskopu oraz przygot owania fachowego.
Rzne st adia rozwoj owe glonw wyst puj pospolicie w wodach nat uralnych lub w akwariach, a czst o nawet w
wodzie wodocigowej . Do akwariw glony mog dost awac si z wod, roslinami, pokarmem dla ryb, it p. I ch
masowy i niepozdany rozwj zachodzi wt edy, gdy w akwarium zaist niej ku t emu sprzyj aj ce warunki. Rozwj
glonw j est problemem szczeglnie w akwariach mniej doswiadczonych hobbyst w, chociaz niekiedy rwniez ci
doswiadczeni maj z nimi powazne kopot y. Zwalczanie chemiczne j est zawsze ost at ecznosci, gdyz preparat y
uzywane w t ym celu s szkodliwe rwniez dla innych roslin w akwarium. Sukces w zwalczaniu moze byc osignit y
wt edy, gdy wrazliwosc glonw na preparat j est wiksza niz roslin akwariowych, ktre j eszcze przezywaj zabieg.
Jednak rwniez dla nich nie j est on oboj t ny. Dlat ego t ez w zwalczaniu glonw nalezy poozyc gwny nacisk na
st worzenie warunkw, kt re nie sprzyj aj ich rozwoj owi!
Cy j anobak t er i e, zw ane daw ni ej si ni cami
Wspczesnie grupa t a j est uwazana za naj bardziej spokrewnion z bakt eriami. Dawniej uwazane byy j ednak za
klasyczne glony. W akwarium mog one pokrywac rosliny i przedmiot y podwodne bkit nozielonoczarnym,
filcowat ym, gst ym nalot em. Nalot t en moze miec nieprzyj emny, "szlamowat y" zapach. Pokryt e t akim "dywanem"
rosliny obumieraj , a przy t ym j est on niepozdany ze wzgldw est et ycznych. "Dywan" z cyj anobakt erii rozwij a
si zwykle w akwariach zaniedbywanych lub t am, gdzie akwaryst a popenia razce bdy w zagszczaniu i
karmieniu ryb - zbyt duzo ryb, kt re nadmiernie wzbogacaj wod w zwizki azot u; zbyt duzo nie zj edzonych,
rozkadaj cych si pokarmw. W zwalczaniu cyj anobakt erii sprbowac mozna nast puj cych sposobw:
- codziennie zdej mowac nalot z przedmiot w i lisci roslin, obcinac naj bardziej porazone liscie. Po kazdym t akim
zabiegu niezbdne j est scignicie z podoza za pomoc wza lub odmulacza lezcych reszt ek nalot u i uzupenienie
ubyt ku wody,
- zredukowac ewent ualny nadmiar ryb,
- nie podawac rybom nadmiaru pokarmw ( szczeglnie suchych) , ktre rozkadaj c si, wzbogacaj wod w
subst ancj e sprzyj aj ce rozwoj owi cyj anobakt erii,
- zachowac czyst osc akwarium i regularne czsciowe odswiezanie wody.
Konsekwent ne, czne st osowanie t ych sposobw naj czsciej doprowadza do sukcesu, ale go nie gwarant uj e. Jezeli
nie mozna zwalczyc cyj anobakt erii nawet konsekwent nym st osowaniem wyzej wymienionych sposobw, t o
pozost aj e likwidacj a urzdzenia akwarium i ponowne j ego zaozenie. Akwarium, podoze i przedmiot y nalezy
dokadnie umyc pod biezc wod, rosliny wyrzucic i post arac si o nie porazone.
Br unat ne nal ot y , czy l i poj aw ok r zemek
Masowy poj aw okrzemek moze t worzyc brunat ny, o rznym odcieniu nalot na szybach, przedmiot ach i lisciach
roslin. I ch rozwoj owi sprzyj a "niest abilna" woda w nowo zaozonym akwarium oraz zbyt wysokie stzenie zwizkw
azot u i fosforu w wodzie. Okrzemki znosz mniej sze nat zenie oswiet lenia i dlat ego s ulubionymi glonami sabiej
oswiet lonych akwariw. Nie s one bardzo szkodliwe, ale s nie est et yczne i mog powodowac obumieranie lisci
roslin.
Zwalcza si j e przez:
- regularne czyszczenie akwarium i odswiezanie wody,
- scieranie nalot u z szyb i przedmiotw, usuwanie silniej porazonych lisci roslin,
- nie zasiedlanie akwarium zbyt duz liczb ryb, kt re nadmiernie wzbogacaj wod w azot i fosfor!
- ewent ualne wyduzenie czasu oswiet lenia akwarium do 12 godzin na dob i zwikszenie j ego int ensywnosci.
W zwalczaniu okrzemek pomocne s niekt re glonozerne ryby, np. mode osobniki popularnych zbroj nikw
( Ancist rus) oraz slimaki z rodzaj u Pomacea, kt re zj adaj nalot .
Gl ony " pdzel k ow at e"
Te maj ce post ac ciemnych "pdzli" o dugosci 0, 5- 2,0 cm glony nalez do rodzaj u Audouinella z grupy
krasnorost w. W akwarium obrast aj liscie roslin ( szczeglnie t e bardziej szt ywne i t rwale) , a t akze poj awiaj si
na kamieniach, korzeniach, innych przedmiot ach oraz na szybach akwarium. I nwazj a liscia zaczyna si zwykle na
j ego brzegu, a z biegiem czasu si rozszerza. Porazone silniej rosliny w koncu gin. Masowo wystpuj ce w
akwarium "pdzle" s poza t ym nieest et yczne. Do akwarium Audouinella t rafiaj zwykle wraz z roslinami lub z
wod z akwarium, w kt rej znaj duj si ich mikroskopij nej wielkosci st adia nieosiade.
Czynnikami sprzyj aj cymi masowemu rozmnozeniu s:
- st ara woda o duzym st zeniu produkt w przemiany ryb,
- woda ze st osunkowo duz ilosci rozpuszczonych soli,
- pr d wody - wyranie widac ze "pdzle" z upodobaniem wystpuj w miej scach, w ktrych obserwuj e si wyrany
ruch wody wywoany przez filt r.
Zwalczanie Audouinella j est ucizliwe i nie zawsze wyst arczaj co skut eczne. Dlat ego t ez nalezy zwrcic szczegln
uwag, aby nie zawlec glonu do akwarium. W zwalczaniu mozna sprbowac nast puj cych sposobw:
- czst a wymiana duzej czsci wody na swiez i niedopuszczanie do wzrost u stzenia produktw przemiany mat erii
ryb. Moze t o si wizac z redukcj liczby ryb w akwarium,
45
- nie st osowac filt rw, kt re wywouj sprzyj aj cy rozwoj owi Audouinella prd wody. Raczej zrezygnowac z filt ru, a
j ezeli nie j est t o mozliwe, t o st osowac powolnie dziaaj cy, nie wywouj cy wyranego ruchu wody,
- "dugowose" Audouinella reaguj negat ywnie na szt uczne wzbogacanie wody w CO2 i konsekwent ne st osowanie
t ego sposobu ogranicza ich wystpowanie, a moze j e r wniez zniszczyc. "Krt kowose" formy s znacznie bardziej
odporne,
- "krt kowose" Audouinella s cht nie zj adane przez slimaki ( nalezce do rodzaj u Pomacea) , zwaszcza j ezeli
zwierzt nie dokarmiamy.
Jezeli czne, konsekwent ne st osowanie przez 2- 3 miesice podanych wyzej sposobw okaze si niedost at ecznie
skut eczne, t o pozost aj e oprznienie i odkazenie samego akwarium, odkazenie wyposazenia i dekoracj i oraz
wyrzucenie roslin. Odkazenie mozna dokonac za pomoc rozcienczonego wod oct u (5: 1) .
Ci emne " br ody " na r osl i nach
Te bardzo charakt eryst yczne i ciekawe glony nalez do rodzaj u Compsopogon z grupy krasnorostw. Poj edynczy
okaz ma post ac "krzaczka" o j ednym "pniu" i mniej lub bardziej rozwinit ych "gaziach". W masie sprawiaj
wrazenie ciemnej "brody" na lisciach roslin, a przy silnym rozwoj u - rwniez na innych powierzchniach. Dugosc
glonu wynosi zwykle okoo 2 cm, ale moze dochodzic nawet do 15 cm. Przy silniej szym wystpieniu Compsopogon
j est niepozdany ze wzgldw est et ycznych, ale rwniez ze wzgldu na sw szkodliwosc dla roslin, na ktrych j est
osadzony. Do akwarium Compsopogon j est zawlekany wraz z roslinami lub z wod z innego akwarium. Czynnikami
sprzyj aj cymi masowemu rozwoj owi s:
- st ara, bogat a w produkt y przemiany mat erii ryb woda,
- woda ze st osunkowo duz ilosci rozpuszczonych soli.
W zwalczaniu Compsopogon mozna zast osowac nast puj ce sposoby:
- wydat nie zwikszyc czst ot liwosc odswiezania wody i ewent ualnie zredukowac liczb ryb, t ak aby nie dopuszczac
do nadmiernego wzrost u stzenia produkt w przemiany mat erii ryb,
- usuwac porazone liscie roslin, usuwac mechanicznie glony z przedmiotw.
czne st osowanie powyzszych sposobw bardzo silnie ogranicza Compsopogon, a moze go nawet cakowicie
wyeliminowac. Szt uczne dodawanie CO2 do wody wspomaga proces zwalczania.
Zi el ony zak w i t w ody
Niekiedy w nowo zaozonym, silnie oswiet lonym akwarium nastpuj e zielenienie wody, ktra moze si st ac nawet
nieprzezroczyst a. Jest t o wywoane masowym rozwoj em drobnych glonw z grupy zielenic. Wspczesnie nie
st anowi t o problemu, gdyz zainst alowanie wydaj nego filt ru ( naj lepiej t urbinowego) w cigu naj dalej kilku dni
likwiduj e problem.
Zi el one gl ony ni t k ow at e
Niekiedy, szczeglnie przy silnym oswiet leniu w akwarium, nastpuj e masowy rozwj zielonych glonw nit kowat ych
nalezcych do grupy zielenic.
Chociaz glony t e nie s szkodliwie dla ryb ( a gdy wystpuj w umiarkowanej ilosci, mog byc nawet dekoracyj ne) ,
t o rozwij aj c si masowo, mog si st ac problemem, gdyz pokrywaj rosliny i dekoracj e akwarium. I ch zwalczanie
j est st osunkowo prost e:
- mechanicznie usuwac nici glonu,
- zmniej szyc nat zenie swiat a i dugosc czasu oswiet lenia, az do opanowania masowego rozwoj u glonu,
- niekt re popularne ryby akwariowe ( mieczyki, molinezj a) z upodobaniem odzywiaj si glonami nit kowat ymi.
Mog t o r wniez czynic slimaki z rodzaj u Pomacea.
Zi el one nal ot y
Zielone nalot y na szybach, a niekiedy na przedmiot ach podwodnych i lisciach roslin s wywoane przez glony z
grupy zielenic. Masowy rozwj wyst puj e w warunkach silnego oswiet lenia. Zwykle mocno t rzymaj si podoza i
t rzeba j e dopiero z niego zeskrobywac. Glony t e s szkodliwe dopiero w wikszych ilosciach, gdy t worz j ednolit y
nalot na lisciach roslin. Mozna j e zwalczac przez obnizanie nat zenia oswiet lenia i skrcenie j ego czasu. Z szyb
nalezy j e zeskrobywac.
46
Chor oby
Ryby, podobnie j ak inne zywe organizmy narazone s na niebezpieczenst wo, j akim j est at ak obecnych w kazdym
srodowisku mikroorganizmw. Odpowiednio wczesne rozpoznanie choroby umozliwi j ej at wiej sze zwalczenie i
zapobiegnie st rat om w hodowanym st adzie ryb. Jest t o niezwykle wazne zwaszcza t am, gdzie t rzyma si duz
liczb ryb, np. w magazynach rybnych lub hurt owniach. Tut aj wasnie choroby mog si byskawicznie
rozprzest rzenic, t ym bardziej ze ryby w t ych zbiornikach s czst o wygodzone lub wyczerpane t ransport em.
Chor oby w y w oane w py w em sr odow i sk a. Wazna dla zdrowia ryb j est j akosc wody j ej t emperat ura, skad
chemiczny i nat lenienie. Zmiana warunkw srodowiska moze spowodowac chorob ryb.
Zycie wikszosci ryb sodkowodnych j est zagrozone, j esli pH wody j est wyzsze od 9, 0 lub nizsze od 5, 5.
Rozpad subst ancj i organicznych powoduj e wzrost zawart osci t ruj cego amoniaku oraz azot anw. Zwizki t e mog
spowodowac zat rucie ryb nawet w st osunkowo czyst ym akwarium, j esli bdzie ono zawierao st ar wod. Po
waznym rdem zagrozenia mog byc zaniedbane filt ry. Zdrowie ryb moze t ez ucierpiec na skut ek niewasciwego
podawania lekw czy t ez przedost awania si do wody subst ancj i t ruj cych, np. nikot yny, rozpuszczalnikw, farb,
zwizkw miedzi.
Spadek zawart osci t lenu moze nast pic w zbiornikach przepenionych rybami, a na skut ek t ego zawierajcych
rozkadaj c si mat eri organiczn (reszt ki pokarmu, odchody, szczt ki roslin) , w zbiornikach zbyt gst o
obsadzonych roslinami lub zarosnit ych glonami, zwaszcza noc ( pozbawione swiat a rosliny nie produkuj t lenu) ,
a t akze w razie nagego spadku cisnienia at mosferycznego. Dobrze karmione ryby pot rzebuj wicej t lenu niz
godzone. Zj awiskiem rzadko spot ykanym, ale rwnie szkodliwym, j est przesycenie wody t lenem. Moze ono byc
spowodowane wyst awieniem zbiornikw z glonami i innymi roslinami na int ensywne dziaanie sonca bd zbyt nim
napowiet rzaniem wody. I nt ensywna wymiana wody lub mieszanie wody zimnej i ciepej w podgrzewaczu ( np. w
t ermie gazowej ) rwniez moze spowodowac nagy wzrost nat lenienia, a nawet wydzielanie si t lenu w post aci
drobnych pcherzykw ( biaa woda) . Nadmierne nat lenienie wody j est niebezpieczne dla ryb ze wzgldu na
mozliwosc wyst pienia u nich t zw. choroby pcherzykowej w razie gwat ownego spadku cisnienia t ego gazu w
wodzie. Powst aa wwczas rznica st zen t lenu w wodzie i w pynach ust roj owych ryby wywouj e rapt owne
wydzielanie si t ego gazu w post aci pcherzykw ze wszyst kich t kanek. Pcherzyki t e powoduj zat or serca i
smierc ryby.
Chor oby spow odow ane ni ewasci w y m zy w i eni em. Mog one wyst pic na skut ek podawania niewasciwego lub
st arego pokarmu. Zaburzenia w czynnosci przewodu pokarmowego przej awiaj si zapaleniem sluzwki zodka i
j elit (sluzowat a wydzielina, powikszenie j amy ciaa, odst aj ce uski it p. ) . Nie wasciwe pozywienie, pozbawione
niekt rych wit amin, powoduj e awit aminoz obj awiaj c si powaznymi zaburzeniami w organizmie ryb.
Wady i chor oby dzi edzi czne. Uj awniaj si one zwykle bardzo wczesnie w rozwoj u zarodkowym, u larw lub
narybku. Anomalie rozwoj owe bywaj wrodzone bd powst aj w wyniku uszkodzenia ikry lub zaat akowania j aj
przez drobnoust roj e. Wrodzone zmiany morfologiczne mog pogbiac si z wiekiem; czst o t akze ut rwala si j e
przez celow selekcj i dobr osobnikw, t worzc w t en sposb nowe odmiany hodowlane.
Chor oby bak t er y j ne i w i r usow e. Przed chorobami t ymi naj lepiej chroni ut rzymywanie higieny, st osowanie scisej
kwarant anny dla swiezo sprowadzonych ryb i st worzenie opt ymalnych warunkw srodowiskowych.
Rozprzest rzenianiu si t ych chorb przeciwdziaa t akze usunicie w odpowiednim czasie ryb chorych i mart wych.
Naj czsciej spot ykanymi w hodowli ryb chorobami s: zakana puchlina wodna, wrzodzienice, grulica i choroba
pet w ( fin rot ) . Naj skut eczniej szymi lekarst wami w t ych schorzeniach s ant ybiot yki i sulfonamidy oraz bkit
met ylenowy, podawane z pokarmem lub st osowane do kpieli ryb.
Gr zy bi ce. S one zwykle chorobami wt rnymi. Grzyby at akuj uszkodzone t kanki osabionych ryb w
niesprzyj aj cych warunkach srodowiskowych. Naj czsciej s t o grzyby z rodzaj u Saprolegnia i Achlya. At akuj one
t akze mart we j aj a, na kt rych rozwij aj si i niszcz pniej ssiednie j aj a zdrowe. Jesli nie przyst pimy do
leczenia chorych ryb, grzyby spowoduj wyczerpanie i zat rucie ich t oksynami, a w koncu smierc. Jako srodek
przeciwgrzybiczy st osuj e si naj czsciej t rypaflawin ( w post aci preparat u o nazwie Acriflavin) w po czeniu z sol
kuchenn i bkit em met ylenowym do dugot rwaych kpieli.
Chor oby i nw azy j ne. Przyczyn ich mog byc j ednokomrkowe pasozyt y (rodzaj Amyloodinium) zyj ce na ciele
ryb. Do akwarium mog one t rafi c wraz z nat uralnym pokarmem lub z chorymi j uz rybami. Typowe obj awy z reguy
wyst puj masowo u ryb nalezcych do gat unkw podat nych na chorob ( labirynt owat e, karpiencowat e, a
zwaszcza niekt re karpiowat e) . Po wierzchnia ciaa i pet wy pokrywaj si wwczas br zowawymi punkcikami
widocznymi j edynie przy okreslonym zaamaniu swiat a, a na pet wach pod swiat o. Przy silnej inwazj i
naj wyraniej sze zmiany wystpuj w okolicach grzbiet u. Ryby, zwaszcza mode, s osabione, ich pet wy drz i
przylegaj do siebie; nie leczone ryby wkrt ce gin. W leczeniu st osuj e si kpiele w preparat ach zawieraj cych
siarczan miedziowy (CuS04) . Lekarst wa t e s bardzo t oksyczne, zabij aj wszyst kie gat unki zwierzt bezkrgowych
i nie mog byc st osowane w leczeniu wrazliwych gat unkw ryb. Siarczan miedzi nalezy dawkowac z wielk
ost roznosci i scisle st osowac si do doczonej do preparat u inst rukcj i. Moze on byc st osowany j edynie przy
wart osci pH 7, 0. Dobre wyniki uzyskuj e si t akze przy kr t kich kpielach w formalinie ( 1 ml 40 % formaliny na 46 l
wody przez 30- 60 minut ) . Kpiel t ak st osuj e si rwniez w leczeniu ryb zaat akowanych przez orzska
I cht hyobodo necat rix; na ciele zaat akowanych ryb poj awia si biaawy nalot i drobne krwawe wybroczyny.
Formalina j est t ez skut eczna w zwalczaniu kulorzska (I cht hyopht hinus mult ifiliis) wywouj cego biaaw wysypk
na skrze ryb. Pasozyt t en j est wrazliwy t akze na zielen malachit ow, dziki kt rej mozna at wo zniszczyc go w
akwarium. Zielen malachit ow st osuj e si zgodnie z inst rukcj doczon do odpowiednich preparatw. Zielen
malachit owa w przeciwienst wie do bkit u met ylenowego j est t oksyczna w duzych dawkach.
I nnymi pasozyt ami at akuj cymi ryby akwariowe s przywry, np. z rodzaj u Dact ylogyrus i Gyrodact ylus,
pasozyt uj ce zwykle na skrzelach ryb. Sygnaem ich obecnosci s post rzpione pet wy, niet ypowy sposb
poruszania si ryb i t rudnosci z oddychaniem. Pasozyt y t e mozna cakowicie zniszczyc kpic ryby w amoniaku i
47
t rypaflawinie: 10% wod amoniakaln nalezy zmieszac z 2, 5% rozt worem t rypaflawiny, w st osunku 100: 1.
Mieszanin t dodaj e si do wody w proporcj i 1: 1000. Czas kpieli nie powinien przekraczac 1- 1, 5 minut y. Przed
przyst pieniem do zbiorowego leczenia zaleca si przeprowadzenie kpieli kilku doswiadczalnych ryb z kazdego
gat unku.
Wraz z nat uralnym pokarmem mozemy wprowadzic do akwarium t akze pasozyt nicze pij awki z rodzaj u Piscicola i
Hemiclepsis. Mog one przenosic pasozyt y krwi, a t akze inne choroby. Jesli j est ich niewiele, mozna j e usunc
mechanicznie za pomoc penset y; w przypadku masowej inwazj i st osuj e si krt k, piciosekundow kpiel w
lizolu ( 2 ml lizolu na 1 l wody) . Naj pierw nalezy przeprowadzic kpiel kilku osobnikw doswiadczalnych.
Pasozyt nicze st awonogi, np. splewka ( rodzaj Argulus) , przyczepiaj si do ryb i wysysaj pyny ich ciaa. Do
akwarium dost aj si zwykle wraz z zooplankt onem. Dorose splewki usuwa si mechanicznie pset . Splewka
j ednak w odpowiednich warunkach w podgrzewanych akwariach moze si rozmnozyc. Jej larwy s niewidoczne
goym okiem i nie sposb usunc ich mechanicznie. Trzeba wwczas zast osowac kpiel w lizolu. Po kpieli ryby
musz byc umieszczone w doskonaych warunkach, a zakazone akwarium na lezy zost awic do cakowit ego
wyschnicia lub t ez zdezynfekowac j e chloramin, a nast pnie dokadnie wypukac.
Na zakonczenie t rzeba zaznaczyc, ze o wiele at wiej j est zapobiegac chorobom, niz j e pniej zwalczac. Naj lepszym
zas zabiegiem profilakt ycznym j est regularne i st aranne czyszczenie akwariw, podawanie odpowiedniego pokarmu
i ut rzymywanie opt ymalnej t emperat ury w zbiorniku, a t akze st osowanie dla swiezo sprowadzonych ryb
kwarant anny. Wart o dodac, ze w sklepie cakiem adnie wygldaj ce ryby mog byc j uz zarazone, a choroba obj awi
si w domowym akwarium.
I cht i of onoza
Czy nni k chor obot w or czy : I cht hy ophonus hof er i
Obj aw y i r ozpoznaw ani e:
I cht iofonus j est j edn z chorb naj t rudniej szych do zident yfikowania. Obj awy zalez bowiem od t ego, ktry organ
zost anie zaat akowany przez pasozyt a. Dodat kowo ryby mog byc bezobj awowymi nosicielami choroby i zarazac
poprzez odchody.
Ryba zaat akowana przez icht iofonusa pot rafi chudnc ( podobnie j ak przy at aku np. nicieni) j esli zaat akowany
zost anie przewd pokarmowy, ale t akze puchnc ( podobnie, j ak przy puchlinie) j esli zaat akowana zost anie
wt roba. Moze dost ac drgawek i pywac w niekont rolowany sposb ( ut rat a zmysu rwnowagi) , czy t ez pokadac si
na dnie, j esli choroba zaat akuj e mzg. Jesli zaat akowane zost aj skrzela, ryba szybko oddycha. Czasem mozna
zobaczyc przerast aj c ciao ryby od wewnt rz grzybnie (obj aw zaobserwowany u drobniczek - Het erandria
formosa) .
Obj awem dosc charakt eryst ycznym, s czarne plamki, a raczej dziury na caym ciele ryby, ktre powoduj , ze j ej
skra wyglda j ak papier scierny. Dziury t e zawieraj cyst y I cht hyophonus hoferi, ktre przez nie wypuszczaj do
wody spory - ryba w t ej fazie naj silniej zaraza.
Jedyn met od upewnienia si, ze ryby s zaat akowane przez icht iofonusa, j est badanie mikroskopowe
przeprowadzone przez wet erynarza (konieczne j est barwienie prbki) - do wyspecj alizowanego w chorobach ryb
lekarza nalezy zawiec zyw, ale wykazuj c obj awy choroby ryb.
Pr zebi eg i char ak t er y st y k a chor oby :
Czynnikiem chorobot wrczym w przypadku icht iofonozy j est organizm zaliczany przez niektrych naukowcw do
grzybw, przez innych do glonw, przez j eszcze innych do bakt erii - I cht hyophonus hoferi ( dawniej
I cht hyosporidium hoferi) .
Organizm po dost aniu si do ciaa ryby moze przyj c form pasywn lub akt ywn. W formie pasywnej przekszt aca
si w cyst i produkuj e spory, kt re s wydalane z kaem lub t ez przez skr ryby i w t en sposb zarazaj inne
ryby w zbiorniku. Ryba- nosiciel nie wykazuj e zadnych obj aww choroby. I nne ryby zarazaj si poprzez spozycie
kau, niezywej ryby lub t ez przez wod ( nawet mae ilosci, np. wilgot na siat ka czy rura do podmiany wody) .
St an akt ywny polega na szybkim rozrast aniu si organizmu w ciele ryby (organizm przekszt aca si z cyst y w
grzybni) - at akuj e on prakt ycznie wszyst kie organy wewnt rzne i niszczy j e. Cyst y I cht yophonusa mog
znaj dowac si w kazdej czsci ciala ryby, nawet w kosccu, co powoduj e, ze leczenie choroby j est prakt ycznie
niemozliwe, a rozpoznawanie t rudne ( cyst y wystpuj ce w kosccu mog byc at wo pominit e podczas badania
mikroskopowego) .
Met ody l eczeni a:
I cht iofonoze nalezy uznac za chorob nieuleczaln. I st niej j ednak sprzeczne informacj e na t emat udanych
wyleczen za pomoc kilku srodkw chemicznych.
Kilka ksizek, a t akze wet erynarze, informuj , ze udao im si kilkukrot nie wyleczyc icht iofonoz za pomoc 2-
f enok sy et anol u l ub par a- chl or of enok sy et anol u. Oba t e srodki s dost pne poprzez firmy farmaceut yczne
zaj muj ce si sprowadzaniem preparat w i lekw z zagranicy ( np. firm Sigma) . Leczenie 2- fenoksyet anolem w
przypadku aut ora opisu choroby nie dao zadnych rezult at w, a doprowadzio do wybicia flory bakt eryj nej w filt rze i
zakwit u bakt eryj no- pierwot niakowego w akwarium. Badania wykazujce brak skut ecznosci 2- fenoksyet anolu na
wyhodowanych in vit ro prbkach I . hoferi dost arczy aut orowi opisu francuski wet erynarz.
Proponowane st zenie 2- fenoksyet anolu: przygot owuj emy rozt wr 1% i dolewamy 50 ml na 1 lit r wody, kuracj a
powinna t rwac ok. 5 dni. Mozna rwniez namaczac pokarm w 1% rozt worze srodka. Srodek t en w mniej szych
st zeniach j est st osowany do znieczulania ( usypiania) ryb lub t ez ich uspokaj ania ( np. w czasie t ransport u) . W
48
wikszych moze byc uzyt y do eut anazj i. Para- chlorofenoksyet anol powinno si st osowac w st zeniu 10x
mniej szym, niz 2- fenoksyet anol. St osuj c oba leki nalezy unikac kont akt u leku ze skr.
I nn kuracj , skut eczn wedle opinii Zbyszka Olszowego ( ZHO) z grupy pl. rec. akwarium, j est met oda
zamieszczona przez Roslawa Syrkiewicza w magazynie Akwarium nr 8 ( s. 6) z 1969 r. Do leczenia st osuj e si
mieszank 2 ant ybiot ykw - Ny st at y ny i Gy zeof ul w i ny, w kt rych namaczany j est pokarm dla ryb. Na 8 gram
pokarmu st osuj e si 10 gram Aqua Karm ( lub np. I cht iovit ) , 50000 j . m. Nyst at in i 0. 25 g Gyzeofulwin. Mieszanka
j est bardzo wrazliwa na swiat o, akwarium nalezy cakowicie zaciemnic. Aut or kuracj i st osowa j przez 36 dni
( karmienie 2 razy dziennie) , od 25 dnia karmic na zmian pokarmami z ant ybiot ykami i bez ant ybiot ykw.
I nne met ody wymieniane ( bez konkret nych kuracj i) w ksizkach t o st osowanie penicyliny, t et racykliny, Prot ozinu,
Cuprazinu i Myzaxinu. Mozna rwniez sprbowac zast osowac Terbinafine ( Lamasil firmy Sandoz) .
W razie braku skut kw kuracj i ca obsad zarazonego akwarium nalezy usmiercic, a sprzt zdesynfekowac. Cyst y
icht iofonusa s bardzo odporne na srodki desynfekuj ce, naj lepiej dziaa chlor - proponowanym srodkiem j est wic
t ani i dost pny w sklepach chemicznych podchloryn sodu ( 200 ppm lub wicej ) . Nadmanganian pot asu lub woda
ut leniona s mniej skut eczne. Skut eczne j est t ez dugot rwae got owanie ( np. podoza) .
Uw agi aut or a opi su:
I nformacj e na t emat czst osci wyst powania icht iofonozy s bardzo sprzeczne. Niekt re rda t wierdz, ze przy
badaniach prowadzonych w Niemczech odkryt o, iz 30- 60% ryb byo nosicielami choroby. I nne rda ( m. in.
naukowcy badaj cy od wielu lat I . hoferi) t wierdz, ze w akwariach choroba wystpuj e niezwykle rzadko, a j est
powszechna m. in. w st adach sledzi w Morzu Pnocnym ( i ze j est t o choroba wystpuj ca raczej w wodach sonych,
nie sodkich) .
W przypadku icht iofonusa, gdzie kazda ryba ( nie ma odpornych na chorob gat unkw) moze byc bezobj awowym
nosicielem cyst , zadna kwarant anna nie ma sensu - pierwsze obj awy mog wyst pic nawet po 6 miesicach od
zarazenia ( niekt re rda t wierdz, ze nawet pniej ) . Nalezy wic bardzo uwaznie dobierac rdo pochodzenia
ryb. Ryby import owane ze srodowiska nat uralnego s pod t ym wzgldem "bezpieczniej sze" (I . hoferi nie wyst puj e
prakt ycznie w sodkowodnych zbiornikach nat uralnych) , niz ryby np. z zagszczonych hodowli.
Slimaki s podobno bezobj awowymi nosicielami I . hoferi, nalezy wic uwaznie dobierac rdo, z kt rego
kupuj emy/ dost aj emy slimaki do naszego akwarium.
I cht i of t i r i oza
Czy nni k chor obot w or czy : I cht hy opht hi r i us mul t i f i l i i s
I cht ioft irioza, zwana inaczej icht io, osp rybi, czy kulorzskiem ( t ak nazywa si po polsku czynnik
chorobot wrczy) j est bardzo at wa do rozpoznania. Na ciele zarazonej ryby ( czasem t akze na skrzelach, a nawet w
przewodzie pokarmowym) wyst puj biae plamki wielkosci do ok. 1 mm. Zanim pasozyt j est widoczny goym
okiem ryba ociera si o przedmiot y w akwarium, j est niespokoj na i czst o pochliwa. W wypadku zaat akowania
przez kulorzska przewodu pokarmowego wart o przebadac pod mikroskopem ka ryby - kulorzsek ma kszt at oby
a cae j ego ciao pokryt e j est rzskami, kt re s w cigym ruchu, j est wic at wy do rozpoznania.
Choroba powodowana j est przez orzska. Jego cykl rozwoj owy przebiega czsciowo na ciele ryby ( lub w organach
wewnt rznych) , czsciowo w srodowisku wodnym. Dorosa post ac orzska pasozyt uj e na rybie, zywic si j ej
t kankami. Wystpuj e pod naskrkiem, na skrzelach, a t akze w organach wewnt rznych (przewodzie
pokarmowym) .
Kulorzsek opuszcza ciao zywiciela by si rozmnozyc. Robi t o w przecigu kilkunast u godzin do kilku dni, w
zaleznosci od t emperat ury ot oczenia ( czym wyzsza, t ym szybciej - w t emp. ok. 30 st opni cykl rozwoj owy zost aj e
zat rzymany, powyzej 32- 34 st opni kulorzsek ginie) . Po opuszczeniu ryby t worzy cyst y rozwoj owe, ktre opadaj
na dno, przyczepiaj si do przedmiot w w akwarium. Po pkniciu cyst y formy pywaj ce ( pywki) szukaj nowego
zywiciela.
Kulorzska mozna zwalczyc t ylko w krt kim okresie kiedy pywka opuszcza cyst e i szuka zywiciela. Po
umiej scowieniu si pod skr ryby, czy t ez na skrzelach pasozyt j est odporny na st zenie lekw oboj t ne dla ryb.
Pasozyt w przewodzie pokarmowym moze byc zwalczony przez podawanie lekw wraz z pokarmem, ale t akze musi
opuscic ciao ryby by si rozmnozyc. Pywka j est akt ywna od 10 do 72 godzin - j esli po t ym czasie nie znaj dzie
zywiciela, ginie. Ryby osabione s bardziej podat ne na at ak pasozyt a, ryby silne i zdrowe czst o wogle nie
zapadaj na chorob, nawet j esli czynnik chorobot wrczy znaj dzie si w akwarium.
Kulorzsek j est naj groniej szy, gdy akwaryst a dopusci do rozmnozenia si pasozyt a w akwarium. Wt rna inwazj a
j est zazwyczaj o wiele silniej sza ( wiksza liczba pasozyt w) i konczy si czst o smierci wikszosci obsady
akwarium.
Met ody l eczeni a:
Sposobw leczenia ospy j est bardzo wiele, kazdy z nich ma swoj e wady i zalet y. Omwimy j edynie t e
prakt ykowane w chwili obecnej przez akwaryst w. Podst awow zasad przy leczeniu kulorzska j est leczenie caej
obsady akwarium - nie wyst arczy odowic ryby z plamkami na ciele i leczyc j ej w oddzielnym zbiorniku, pywki i
cyst y kulorzska s bowiem na pewno j uz obecne w zbiorniku gwnym i mog zaat akowac po j akims czasie reszt
obsady. Nie mozna t ez przerywac leczenia, kiedy znikn obj awy zewnt rzne - w t ym czasie kulorzsek si
49
rozmnaza i wasnie wt edy moze byc zabit y lekami - j esli skonczymy kuracj zbyt wczesnie, nast pi wt rna inwazj a,
kt ra moze skonczyc si t ragicznie.
Temper at ur a - kulorzsek ginie w t emperat urze powyzej 32- 34 st opni Celsiusza. Jesli hoduj emy ryby wybit nie
ciepolubne i odporne na nisk zawart osc t lenu w wodzie ( przy wysokiej t emperat urze zmniej sza si zawart osc
t lenu) mozemy podniesc t emperat ur do ok. 34- 35 st opni na kilka dni ( t eoret ycznie kulorzsek powinien
rozmnozyc si i zginc w przecigu 12 godzin, lecz dla bezpieczenst wa wart o czas t en zwikszyc co naj mniej 2- 3
krot nie) . Niest et y zdarzaj si szczepy kulorzska, kt rych nie zabij a t emperat ura nawet o kilka st opni wyzsza. Jest
t o wic met oda zawodna. Nie moze byc t ez st osowana w przypadku ryb zimnolubnych, reofilnych ( lubicych szybko
pync, nat lenion wod) , czy t ez np. z j ezior endemicznych Afryki. Skut eczna dla np. pielgnic z Poudniowej
Ameryki t akich, j ak palet ki, czy ziemioj ady zyj ce w ciepych wodach. Uwaga - podniesienie t emperat ury do 30- 32
st opni nie zabij e kulorzska, a zat rzyma cykl rozwoj owy, przez co pasozyt bdzie odporny na inne st osowane leki.
Jesli wic st osuj emy met ody chemiczne, t emperat ura leczenia powinna wynosic ok. 27- 28 st opni.
Zi el en mal achi t ow a - zdecydowanie naj popularniej sza, lecz wcale nie naj lepsza met oda zwalczenia kulorzska.
Zielen malachit owa st anowi akt ywny skadnik znakomit ej wikszosci lekw na osp dost pnych w handlu, t akich,
j ak Sera Cost apur, czy Tet ra Cont raI ck. Zielen malachit owa j est j ednak srodkiem rakot wrczym i j ej st osowanie
moze spowodowac bezpodnosc ryb ( st wierdzono t akie przypadki m. in. u ryb labirynt owych oraz zyworodnych) lub
powazne zniekszt acenia u narybku ( szczeglnie u ryb zyworodnych) , o czym mozna przeczyt ac w ksizce Choroby
Ryb Marii Prost . Zielen malachit owa j est bardzo szybko absorbowana przez rosliny i kult ury bakt eryj ne w doj rzaym
akwarium, nalezy wic co ok. 12 godzin dolewac now dawk, a t rudno okreslic j aka ilosc zieleni zost aa
pochonit a, a j aka j est nadal akt ywna. Dlat ego t ez st osowanie zieleni w zarosnit ych, doj rzaych akwariach j est
zawodne. Zielen usuwamy z akwarium za pomoc wgla akt ywnego i/ lub podmiany wody.
Sol ni e j odow ana l ub mor sk a - j est t o met oda polecana m. in. przez magazyn Tropical Fish Hobbyist ( numer z
lipca 1999, st rony 164/ 165) lecz bardzo kont rowersyj na i wbrew pozorom niebezpieczna. Sl w st zeniu 2000 do
4000 ppm ( j edna yzeczka do herbat y na 5l wody) bardzo skut ecznie zabij a zarwno kulorzska, j ak i wiele grzybic
zewnt rznych. Nie j est wchaniana przez rosliny ani bakt erie, wic nie j est konieczne j ej uzupenianie ( a j edyn
met od usunicia z akwarium j est podmiana wody) . Jest t o met oda bardzo skut eczna, lecz podobnie j ak zielen
niebezpieczna dla ryb. Zmiana zasolenia wody powoduj e bowiem zmian cisnienia osmot ycznego, do ktrego ryby
s przyzwyczaj one. To z kolei powoduj e powazne osabienie organizmu i podat nosc na inne choroby. Met oda t a j est
za t o bardzo polecana dla ryb, ktre w nat urze wyst puj w wodach sonawych - m. in. wikszosci zywordek.
Bk i t met y l enow y - zwizek t en st anowi doskonay lek na wiele chorb akwariowych, j est j ednak mao
popularny i dost pny w Polsce prakt ycznie j edynie w post aci preparatw rodzimych firm, kt rych j akosc j est czst o
wt pliwa. Bkit podobnie j ak zielen malachit owa j est wchaniany w doj rzaym akwarium, wymaga wic
uzupeniania. Srodek t en j est t akze zabj czy dla bakt erii nit ryfikacyj nych w filt rze, wic w wypadku j ego
st osowania t rzeba koniecznie zaopat rzyc si w now, doj rza i zdrow kult ur bakt erii np. z innego akwarium oraz
w srodki t akie, j ak Sera Nit rivit ec czy Hagen Cycle, zawieraj ce zywe kult ury bakt erii ( aby mc j e zast osowac po
leczeniu) . Dodat kowo srodek czasem barwi kamienie w akwarium na niebiesko ( wapienie, law wulkaniczn i nie
t ylko) . Jest t o srodek naj bardziej polecany przez doswiadczonych akwarystw zaj muj cych si hodowl pielgnic.
Bkit met ylenowy i zielen malachit owa ( oraz formalina) s skadnikami FMC, czst o st osowanego przez
niedoswiadczonych akwaryst w "leku na wszyst ko". Biorc j ednak pod uwag fakt , ze st osuj c FMC ryzykuj emy
skut ki uboczne st osowania t rzech lekw na raz, lepiej zdecydowac si na j eden z t ych zwizkw chemicznych w
wikszym st zeniu.
Uw agi aut or a opi su:
Kulorzsek naj czsciej at akuj e ryby osabione, przebywaj ce w duzym zagszczeniu. Jest t o t ypowa "choroba
t ransport owa", dlat ego nalezy kazd nowo kupion ryb poddac dla bezpieczenst wa co naj mniej 2- t ygodniowej
kwarant annie. Zdarzao si j ednak, ze nawet po t ym okresie poj awiaa si inwazj a t ego pasozyt a w akwarium ( choc
przeniesc go mozna prakt ycznie t ylko "na rybie" lub t ez z wod z innego akwarium, prawdopodobienst wo
przeniesienia z pokarmem czy na roslinach j est bardzo mae) .
Choroba t a, wbrew pozorom, nie j est wcale zbyt dobrze poznana przez wet erynarzy, ani akwarystw. Wyst puj
szczepy kulorzska bardzo odporne zarwno na t emperat ure, j ak i na t ypowe stzenia lekw, wic j ego leczenie
wbrew pozorom wcale nie j est at we - nalezy wic zapobiegac st osuj c kwarant anne i ut rzymuj c ryby w dobrej
kondycj i. Dla bezpieczenst wa nie zaszkodzi przet rzymac nowo kupione ryby w oddzielnym zbiorniku przez ok. 4
t ygodnie w t emperat urze ok. 27- 28 st opni - po t ym okresie inwazj a kulorzska j est mao prawdopodobna.
Naj bardziej podat nymi na kulorzska rybami s gat unki zimnowodne oraz ryby piskorzowat e, szczeglnie bocj e. Ze
wzgldu na brak usek ryby t e znacznie at wiej umieraj zaat akowane przez pasozyt a, a t akze s t rudniej sze do
wyleczenia.
Li mf ocy t oza
Czy nni k chor obot w or czy : w i r us z r odzi ny I r i dovi r i dae
Skupiska nienat uralnie rozrosnit ych komrek na skrze i pet wach, kszt at em przypominaj ce owoce maliny.
Niekt re opisy choroby porwnuj t akie komrki do miniat urowych winogron, czy przylepionej do skry ikry.
Angielska nazwa popularna limfocyt ozy ( cauliflower disease) rwniez t rafnie oddaj e ich wygld porwnuj c j e do
kalafiora.
50
Zaat akowane komrki maj kszt at kuleczek o biao zt awym zabarwieniu. I ch wielkosc waha si w granicach od
0, 1 do 2mm. W poczt kowej fazie choroby, kiedy zainfekowane komrki wyst puj poj edynczo limfocyt oz mozna
pomylic z icht ioft irioz (rybi osp) .
Zakazone przez wirus komrki powikszaj si i t rac zdolnosc do dalszego podziau. W zaawansowanym st adium
choroby grona zrakowaciaych komrek mog pokrywac niemal ca powierzchni skry.
Limfocyt oza wsrd gat unkw sodkowodnych wyst puj e naj czsciej u ryb labirynt owych. J. Ant ychowicz st wierdzi
t chorob u mieczykw ( Xiphophorus helleri) . G. Bassler opisuj e przypadek schorzenia u przezroczki ( Chanda
wolfii) . Aut or rwniez obserwowa limfocyt oz u t ego gat unku. W t ym samym akwarium wraz z przezroczkami
przebyway razbory klinowe, kt re j ednak nie ulegy zakazeniu.
Duzo czsciej limfocyt oza wystpuj e u ryb morskich, ale nie j est ona dla nich t ak grona j ak dla ryb
sodkowodnych.
Met ody l eczeni a:
Pr of i l ak t y k a:
Dwumiesiczna kwarant anna. Niektrzy aut orzy sugeruj kwarant ann t rzy lub czt eromiesiczn. Minimalizacj a
czynnikw st resogennych.
Leczeni e:
We wczesnej fazie choroby mozliwe leczenie chirurgiczne poprzez odcicie skalpelem chorych komrek wraz z
przylegaj c t kank lub przypalenie rozzarzon ig preparacyj n. Powst ae ranki dezynfekuj emy rywanolem. Ryby
w st adium zaawansowanym nalezy usmiercic, a reszt obsady akwarium poddac kwarant annie. Limfocyt oza
niekiedy nie osiga st adium zaawansowanego i zanika samoist nie.
Pl esni aw k a ( sapr ol egni oza)
Czy nni k chor obot w or czy : gr zy by z r odzaj ow Sapr ol egni a, Achl y a i Di ct y uchus nal ezcy ch do r zdu
Oomy cet al es
Na skrze ryb widoczne biaawe kaczki przypominaj ce st rzpki wat y lub baweny. Niekiedy biay kolor kbkw
przybiera odcienie szarosci lub brzu. Pet wy ryb st aj si sluzowat e i mt ne. Oglne zachowanie ryb nie odbiega
od normy.
W poczt kowej fazie choroby skupiska grzybw przypominac
mog infekcj bakt eryj n spowodowan bakt eriami z rodziny
Myxobact eriaceae. Rozpoznanie choroby we wczesnym st adium
i odrznienie j ej od fleksibakt eriozy j est bardzo wazne z dwch
powodw. Po pierwsze, we wczesnym st adium plesniawka nie
j est zbyt t rudna do wyleczenia, po drugie, leczenie t ych dwch
chorb znacznie rzni si od siebie zarwno pod wzgldem
st osowanych met od, j ak i srodkw.
Plesniawka j est chorob wt rn, na kt r ryby zapadaj po
wczesniej szym uszkodzeniu powok zewnt rznych. Ryby o
nieuszkodzonych powokach zewnt rznych skry, czy skrzeli na
plesniawk nie choruj nawet , j esli w ich srodowisku grzyby
bdce przyczyn t ej choroby wyst puj w duzych ilosciach.
Uszkodzenie powok moze nast pic w wyniku:
infekcj i bakt eryj nej
ingerencj i pasozyt w
uszkodzenia mechanicznego
Grzybnia at akuj e uszkodzone miej sca i rozwij a si wrast aj c w skr, a w koncowej fazie choroby rwniez w
misnie. W skraj nych przypadkach uszkodzenia mog byc na t yle gbokie, ze odsonit y zost aj e kosciec ryby.
Czynnikiem sprzyj aj cym rozwoj owi choroby j est niska t emperat ura wody.
Met ody l eczeni a:
Pr of i l ak t y k a:
ut rzymywac odpowiednio wysok t emperat ur wody
ut rzymywac odpowiedni dla danego gat unku wart osc pH wody. Nieodpowiednie pH, lub gwat owna j ego
zmiana uszkadza powok sluzow ryby.
Leczeni e:
W pierwszym rzdzie nalezy usunc pierwot n przyczyn, kt ra doprowadzia do rozwoj u grzybni na ciele ryby.
Jezeli byo t o uszkodzenie mechaniczne, nie dopuscic do j ego powt rzenia si. W przypadku j esli pierwot nym
czynnikiem et iologicznym bya infekcj a bakt eryj na lub pasozyt , zast osowac odpowiednie leki.
W leczeniu plesniawki st osuj e si pdzelkowanie i kpiele lecznicze. Do pdzelkowania uzywa si nast puj cych
srodkw:
51
chromian rt ci 1ml/ 10ml wody
dwuchromian pot asu 1g/ 100ml wody
mert iolat 100mg/ 100ml wody
rywanol 100mg/ 100ml wody
t rypaflawina 100mg/ 200ml wody
nadmanganian pot asu 100mg/ 100ml wody
j odyna 1ml/ 10ml wody
nyst at yna ( mikost at yna) masc
52
Do k pi el i l eczni czy ch st osuj e si :
FMC 1- 1, 2ml/ 100l wody kilkudniowa kpiel w akwarium szpit alnym
sl kuchenna 20g/ 1l wody kpiel 15-40 min
Bicyklina5 1 500 000j . m. / 10l wody kpiel dugot rwaa
siarczan miedzi 1g/ 10l wody kpiel 10-30 minut 2-3 razy w t ygodniu do ustpienia obj aww
dwuchromian pot asu 4- 5g/ 100l wody kpiel 7- 10dni
nadmanganian
pot asu
1g/ 100l wody kpiel 30-90 minut 2-3 razy w t ygodniu do ustpienia obj aww
nadmanganian
pot asu
1g/ 10l wody kpiel 30 minut co 12 godzin przez 10 kolej nych dni
Lek i zagr ani czne:
nazw a
handl ow a
pr oducent dozow ani e k pi el
Mycopur Sera po 2ml/ 125l wody przez 3 kolej ne dni
Griseofulvin brak danych 10mg/ 1l wody dugot rwaa w akwarium szpit alnym
Fulvicin Schering Corp. t ablet ka 500mg/ 50l wody dugot rwaa w akwarium szpit alnym
Grifulvin V Ort ho Pharmaceut ical Corp. 10mg/ 1l wody dugot rwaa w akwarium szpit alnym
Grisact in Ayerst Laborat ories 10mg/ 1l wody dugot rwaa w akwarium szpit alnym
Gris- PEG Herbert Laborat ories 10mg/ 1l wody dugot rwaa w akwarium szpit alnym
53
Rozmnazani e r osl i n w ak w ar i um
Dla kazdego akwaryst y wazne j est , aby posiadac odpowiednio wiele egzemplarzy roslin. Dopiero wt edy bowiem j est
mozliwe gust owne urzdzenie akwarium. Zakup wikszej liczby roslin j est j ednak przedsiwziciem koszt ownym,
szczeglnie w przypadku t ych drozszych gat unkw. Nie zawsze t ez mozna ot rzymac za darmo lub w drodze
wymiany wicej egzemplarzy pozdanego gat unku. Z t ego wzgldu rozmnazanie roslin akwariowych j est
zagadnieniem ist ot nym wasciwie dla kazdego, kt o chce miec w mieszkaniu piknie urzdzone akwarium
dekoracyj ne.
Rosliny rozmnazaj si zarwno generat ywnie ( pciowo) , j ak i weget at ywnie ( bezpciowo) . Fundament alna rznica
midzy t ymi dwoma t ypami rozmnazania przej awia si w sposobie przekazywania informacj i genet ycznej
nast pnemu pokoleniu. W prakt yce akwaryst ycznej pciowe ( przez nasiona) rozmnazanie roslin j est kopot liwe do
przeprowadzenia w warunkach domowych. Jest ono st osowane przez specj alist yczne firmy produkujce rosliny do
akwariw, a rzadko przez hobbystw i t o t ylko t ych naj bardziej zaawansowanych. W warunkach domowych
podst awowym sposobem rozmnazania roslin w akwarium j est rozmnazanie weget at ywne. Wiele roslin w dobrych
warunkach rozmnaza si w t en sposb samorzut nie i dziaalnosc akwaryst y sprowadza si do usuwania
ewent ualnego ich nadmiaru. Wiele innych wymaga j ednak specj alnych zabiegw, przeprowadzenie ktrych wymaga
pewnej znaj omosci zagadnienia.
Generalnie rzecz uj muj c, rozmnazanie weget at ywne polega na dzieleniu rosliny macierzyst ej na czsci lub t ez
oddzieleniu od niej samorzut nie wykszt acaj cych si roslin pot omnych. Aby j ednak prawidowo t o przeprowadzic,
t rzeba znac podst awowe szczegy budowy roslin akwariowych.
Budowa t ypowej rosliny akwariowej : z lewej rysunki pogldowe, z prawej schemat budowy.
Typowa roslina skada si z pdu oraz korzeni, a t ylko st osunkowo nieliczne gat unki mog nie miec korzeni. Pd
skada si zwykle z odygi i osadzonych na niej lisci. Dugosc odygi oraz kszt at i wielkosc lisci mog byc bardzo
rzne u rznych gat unkw, a niekiedy rwniez w ramach j ednego gat unku.
Zwykle zachowany j est j ednak pewien wsplny plan budowy. Na odydze wyrznic mozna midzywla, t o j est
odcinki midzy wzami z osadzonymi liscmi. Dugosc midzywla moze byc diamet ralnie rzna u rznych
gat unkw. Bardzo czst o w wzach znaj duj si pczki boczne, z kt rych w odpowiednim czasie i warunkach
wyrast aj pdy boczne, a nawet korzenie.
Specyficzn form pdu j est kcze spichrzowe, a t akze suzce specj alnie rozmnazaniu weget at ywnemu kcza
rozrost owe oraz rozogi. I nnym specyficznym rodzaj em pdu s pdy kwiat owe.
Rozmnazani e pr zez sadzonk i
Polega ono na dzieleniu ulist nionej odygi na czsci, kt re posadzone w podozu, ukorzeniaj si samodzielnie i daj
poczt ek nowym egzemplarzom roslin.
Rozmnazanie rosliny przez sadzonki.
Wykorzyst uj e si t u wspomnian j uz wasciwosc znaj duj cych si w wzach odygi pczkw bocznych do
wyrast ania w pdy boczne lub korzenie. Dziki t ej wasciwosci z j ednej dugiej odygi mozna ot rzymac kilka, a
czasem nawet kilkanascie roslin pot omnych. Warunkiem w peni udanego rozmnazania przez sadzonki j est
odpowiednia ich dugosc - kazda sadzonka musi zawierac co naj mniej dwa wzy, z kt rych j eden wprowadza si w
podoze i wyrast aj z niego korzenie, a z drugiego wyrast a nowy pd. Bezpieczniej j est j ednak uzywac nieco
duzszych sadzonek, z 4- 5 wzami lub j eszcze duzszych. Dla prawidowego ukorzenienia si i wzrost u sadzonki
musz miec dost at ecznie wiele swiat a - nalezy pamit ac, aby nie byy zacieniane przez inne rosliny.
Rozmnazani e pr zez r ozogi , k cza l ub odr ost y k or zeni ow e
Rozogi s form pdu suzc wielu gat unkom roslin do rozmnazania weget at ywnego. S t o pozce si pdy
boczne. Zwykle przebiegaj ponad podozem, ale niekiedy mog przebiegac w nim. Wiele roslin pywaj cych
rwniez rozmnaza si poprzez rozogi. Na koncu rozogu znaj duj e si pczek i wasnie z niego wykszt aca si nowa
roslina pot omna. Dopiero t a roslina pot omna - po rozrosniciu - wyt warza nastpne rozogi i w t en sposb
nast puj e rozprzest rzenianie si. U niekt rych gat unkw rozogi rosn do przodu j eszcze przed rozrosniciem si
roslin pot omnych, ktre rozrast aj si dopiero pniej .
Kcze j est specyficzn, podziemn form pdu. Z j ego pczkw wykszt acac si mog nowe rosliny pot omne. Ma
ono zwykle wyrane midzywla, powst ae w wyniku wzrost u w cigu kilku sezonw. U niekt rych roslin ( np.
zwart ki) wyst puj dwa rodzaj e kczy: spichrzowe i rozrost owe. I ch rozrznienie nie przedst awia t rudnosci.
Typowe kcze spichrzowe j est naj czsciej zgrubiae i ma bardzo krt kie midzywla. Wielkosc t akiego kcza
moze byc bardzo rzna i zalezy gwnie od gat unku rosliny, ale t akze od j ej wieku. I m roslina j est st arsza, t ym
kcze j est wiksze. Nieco inaczej zbudowane s podziemne kcza rozrost owe. I ch mi dzywla s przede
wszyst kim relat ywnie duzsze i wykszt acaj si w nich korzenie, wyrast aj ce ze wszyst kich st ron kcza albo t ylko
z j ego dolnej st rony. Wyt warzaj t akze bezbarwne uskowat e skrzast e liscie dolne. Wyst powanie t akich usek
albo blizn po nich pozwala at wo odrznic kcze rozrost owe od rozogw.
Odrost y korzeniowe s t o nowe pdy rozwij aj ce si u podst awy odygi z korzeni rosliny macierzyst ej . Szczeglnie
at wo wykszt acaj si w wypadku uszkodzenia korzeni.
Rozmnazanie si przez rozogi, kcza lub odrost y korzeniowe j est st osunkowo at wym, ale t ez niezbyt szybkim
sposobem uzyskiwania nowych egzemplarzy roslin akwariowych. Ogln zasad j est , ze mode rosliny pot omne
pozost awia si rosnce razem z roslin maciezyst . Jezeli chcemy przeniesc j e na inne miej sce, t o nalezy j e
oddzielic dopiero wt edy, gdy mody egzemplarz ma co naj mniej 3- 4 liscie, gdyz znacznie at wiej si wt edy
przyj muj e. Oddzielamy go poprzez przecicie poczenia z roslin macierzyst , t ak aby przy roslinie pot omnej
pozost awic j ej nowowykszt acone korzenie.
54
Rozmnazani e pr zez mode r osl i ny pot omne w y t w ar zaj ce si samor zut ni e na l i sci ach r osl i n
maci er zy st y ch
Mode rosliny wyt warzaj si na lisciach rosliny macierzyst ej . Nie nalezy ich za wczesnie odrywac, gdyz le si
wt edy przyj muj na nowym miej scu.
Rozmnazani e pr zez mode r osl i ny pot omne w y k szt acaj ce si samor zut ni e na zanur zony ch pdach
k w i at ost anow y ch
Ten sposb rozmnazania st osuj e si w wypadku niekt rych zabienic. Duze, dugo rosnce egzemplarze t ych roslin
wykszt acaj zanurzone pdy kwiat ost anowe, na ktrych obok kwiatw wykszt acaj si mode rosliny pot omne.
Gorzej nat omiast wykszt acaj si one, gdy pdy kwiat ost anowe s wynurzone. Dlat ego j ezeli chcemy uzyskac
nowe rosliny, mozna szt ucznie przet rzymac kwiat ost an pod wod. Zalecenie t o dot yczy t ych gat unkw, kt re maj
t endencj do wynurzania pdw kwiat ost anowych. Modych roslin pot omnych nie nalezy odrywac od rosliny
macierzyst ej , ale przygic pd kwiat ost anowy do podoza, np. kamieniem. Mode rosliny pot omne powinno si
odrywac od rosliny macierzyst ej dopiero wt edy, gdy si dobrze ukorzeni. Odrywamy j e przez przecicie pdu
kwiat ost anowego.
Rozmnazanie przez podzia pozcego si po podozu pdu z liscmi Niekt re rosliny akwariowe wykszt acaj pozcy
si poziomo po podozu pd, w wzach kt rego wykszt acaj si liscie oraz korzenie lub chwyt niki. Korzenie lub
chwyt niki przyczepiaj si do podoza. Rozmnazanie t akich roslin j est podobne j ak rozmnazanie przez sadzonki.
Wykonuj emy j e przez podzia pdu na odcinki, kt re nie powinny byc zbyt mae, gdyz le si wt edy przyj muj .
Kazdy z odcinkw powinien mic co naj mniej pic lisci. W wypadku bardzo drobnych gat unkw ( np. mech j awaj ski)
oddzielic nalezy kbek roslin. Korzeni nie nalezy zagbiac w podozu, a j edynie przymocowac pd do niego na t ak
dugo, az korzenie same si przyczepi.
55
Rozmnazani e r y b w ak w ar i ach
1. Koszyczki do rozrodu ryb ( "koszyczki porodowe") s odpowiednie zwaszcza dla gat unkw zyworodnych.
Koszyczek zawiesza si w srednim lub duzym akwarium hodowlanym, w ktrym mode pozost aj do czasu,
kiedy wyrosn. Ot wory koszyczka pozwalaj modym uciec przed zarocznosci mat ki.
2. W akwariach t arowych przeznaczonych dla ryb skadaj cych j aj a swobodnie opadaj ce na dno i nie sklej ajce
si, zaleca si umieszczenie t uz nad dnem zbiornika specj alnej siat ki; j ej oczka musz umozliwiac swobodne
przedost awanie si przez ni j aj . Chronimy w t en sposb ikr przed kanibalizmem rodzicw.
3. Jaj a kleist e lub wyposazone w specj alne wyrost ki, skadane s na roslinach wodnych, wsrd kt rych t r si
ryby. Jaj a niekt rych gat unkw mozna rwniez czsciowo chronic przed kanibalizmem rodzicw siat k.
4. W swiecie ryb skadanie j aj poza obrbem wody j est unikat em, niemniej dobrze znane akwaryst om dziki
gat unkowi Cepelia arnoldi. W niewoli ryby t e skadaj j aj a na szybie przykrywaj cej akwarium; w warunkach
nat uralnych - na sigaj cych nad powierzchni wody lisciach roslin przybrzeznych. Trca si para wyskakuj e
razem z wody w kierunku miej sca skadania j aj . Samiec t rzyma si zawsze w poblizu miej sca t ara i od czasu
do czasu spryskuj e j aj a wod. Wylgaj ce si larwy spadaj do wody, j ednoczesnie ust aj e t ez opieka samca.
5. Jaj a skadane s na solidnym, t wardym podozu ( kamienie,
gazie) . W wikszosci przypadkw rodzice t roskliwie
opiekuj si i j aj ami, i wylgymi z nich larwami; opiek t
moze sprawowac j edno z rodzicw lub oboj e. Niektre
gat unki nosz zozone j aj a w pysku ( gbacze) i t am t ez
wylgaj si larwy. Jesli gat unek lub para zdradza
skonnosci do kanibalizmu, kamien ( ga) ze zozonymi
j aj ami nalezy przeniesc do innego akwarium, bd po t arle
usunc rodzicw.
6. Podobnie j ak w poprzednim przykadzie, para rodzicw, np.
z rodzaj u Pt erophyllum, poszukuj e t rwaego podoza,
maj cego j ednak poozenie pionowe lub ukosne. Mog t o
byc sciany akwarium, gazie, duze liscie lub odygi roslin.
Takze i w t ym przypadku j aj a mozna przeniesc do innego
zbiornika wraz z podozem lub osobno, delikat nie
zebrawszy j e ma szczot eczk do siat eczki.
7. Jaj a skadane s do doka wykopanego w dnie. W
zaleznosci od gat unku gniazdem t ym opiekuj e si j edno lub
oboj e rodzicw.
8. Niekt re gat unki ryb, zwaszcza zamieszkuj ce
wysychaj ce okresowo zbiorniki, skadaj j aj a w mikkim
podozu, kt re chroni j e przed cakowit ym wyschniciem.
Jaj a mog t ut aj przet rwac okres wysuszenia zbiornika, podczas gdy ryby dorose wwczas gin. Kiedy zbiornik
ponownie wypeni si wod, nast puj e dalszy rozwj j aj i wylg larw. Wzrost i doj rzewanie pciowe t ych ryb
j est bardzo szybkie.
9. Jaj a znaj duj si w pywaj cym po powierzchni wody gniedzie wzmocnionym zwykle liscmi roslin wodnych
( ryby labirynt owe) lub umieszczonym pod szerokimi, pywaj cymi liscmi lilii wodnych czy innych podobnych
roslin ( sumiki) . W akwariach liscie t e zast puj e si plast ykowymi t alerzykami odwrconymi do gry dnem i
pywaj cymi po powierzchni wody. W obu wypadkach samiec buduj e gniazdo, st rzeze j aj i pilnuj e larw az do
czasu, kiedy zresorbuj pcherzyk zt kowy i st an si samodzielne.
10. Podobnie j ak poprzednio, j aj a skadane s w gniedzie z piany, budowanym t uz pod powierzchni wody lub w
j ej srodkowych warst wach, pod liscmi, sufit em skalnej j askini czy przewieszki.
11. Niekt re gat unki ryb odbywaj t aro w j askiniach albo szczelinach skalnych. Podobne warunki znaj duj w
dobrze ust awionej doniczce bd rurze drenowej . Nawet t ut aj mozliwe j est at we obserwowanie podoza i j aj .
Miej sca, w kt rym znaj duj si j aj a, pilnuj oboj e rodzice lub j edno z nich, naj czsciej samiec.
56
ROSLI NY
Czar na l i st a r osl i n
Rosliny umieszczone na czarnej liscie s sprzedawane j ako rosliny wodne, gdy w rzeczywist osci s t o rosliny
ziemne ( doniczkowe) albo uprawiane hydroponicznie ( w czsciowym zanurzeniu) . Typowy scenariusz po zakupieniu
kt rej s z nich przedst awia si nast puj co: miesic zycia a nast pnie obumarcie. Nie nalezy ich kupowac j ezeli nie
planuj e si zaozenia paludarium i nie chce si ut rzymywac lisci roslin powyzej poziomu wody. Gwny problem ze
zident yfikowaniem roslin z czarnej list y polega na t ym, ze s one przewaznie okreslane nazwami handlowymi, ktre
zmieniaj si w zaleznosci od miej sca sprzedazy. . . Aby rzecz ut rudnic, czasami prawdziwe rosliny wodne s
sprzedawane pod t ymi nazwami - t ak wic naj lepiej znac naukowe nazwy roslin!
( Ponizsze nazw pozost awiono w brzmieniu angielskim, z ewent ualnym [ dosownym] t umaczeniem polskim w
nawiasie. W nielicznych wypadkach, kiedy udao si roslin zident yfikowac, a j ej acinska nazwa posiada polski
odpowiednik, podano j przyp. t um. ) .
umbrella pine ( parasol sosny)
ground pines / club mosses ( sosny grunt owa / klub mchw) ( Lycopodium)
aluminium plant ( roslina aluminiowa) (Pilea cadairei)
crinkle (faduj ) ( Hemigraphis) ( brak polskiej nazwy; uzywa si okreslenia hemigrafis - przyp. t um. )
green hedge ( zielony zywopot )
underwot er palm ( palma podwodna)
spider plant ( roslina paj ka) ( Chlorophyt um)
Chinese evergreen ( wiecznie zielony Chinczyk)
arrowhead - zar wno Syngonium ( roslina domowa) j ak i gat unek Sagit t aria, kt remu zanurzenie nie sprzyj a.
pongol sword
sandriana, green dragon plant ( roslina zielonego smoka) (Dracena sanderana) - wysoka podobna do zboza
odyga, liscie ciemnozielone, w kszt acie szpady z biaymi krawdziami ( w Polsce uzywa si nazwy dracena albo
smokowiec - przyp. t um. ) .
Mondo grass, fount ain plant ( roslina font annowa) (Ophiopogon j aponicus) - t rawiast a, liscie w j ednej
paszczynie.
Japanese rush ( j aponski pd) ( Acorus gramineus) - wyglga j ak mondo.
Brazil sword ( brazylij ski miecz) , Borneo sword ( miecz Borneo) (Spat hiphyllum sp.) . wedug Rat aj a, S. Wallisii
moze byc odpowiednia do zanurzenia.
Scarlet hygro ( szkarat na hygro) / dragon flame ( pomien smoka) / alligat or weed ( chwast aligat ora)
( Alt ernant hera) - zob. list roslin odygowych, poniewaz niekt re odmiany mog byc uprawiane w akwariach.
Legenda
Wikszosc roslin, kt ra rosnie w warunkach niskiego albo sredniego oswiet lenia zwykle bdzie si czuc dobrze, a
nawet lepiej przy int ensywniej szym swiet le. Wyj t ki s odnot owane. Ponizej opisano oznaczenie symboli:
- - - Wymagane int ensywne oswiet lenie
- - Wymagane srednie oswiet lenie
- Wymaganie sabe oswiet lenie
PH Toleruj e sonaw wod albo wysokie pH
! ! ! Szybki wzrost
Roslina pywaj ca
57
Rosl i ny ody gow e
Aby rozmnozyc wikszosc roslin odygowych, przycina si j e i ponownie umieszcza grn czsc ( sadzonk) w
podozu (rozmnazanie przez podzia - przyp. t um. ) . Mozna t ez pozost awic posadzon doln czsc ( macierzyst
roslin) aby wypuscia dwa albo wicej nowych pdw. Niekt re rosliny odygowe wyrast aj ponad wod i kwit n.
Wikszosc roslin odygowych umieszcza si w grupach w t le akwarium.
Alt ernant hera ( alt ernant era [ Reineckego - przyp. tum. ] )
- - -
Kolor szkarat ny do gboko czerwonego, kt ry zmienia si w oliwkowy przy sabszym oswiet leniu. Kupowane
odnzki byy zazwyczaj uprawiane hydroponicznie i umr pod wod, podobnie j ak rosliny z czarnej list y. ( TAG
6: 4, 6: 5) . ( Kornobis 38) .
Bacopa ( bakopy)
- -
Roslina bagienna, ktra rosnie dobrze pod wod, j ako roslina w t le albo wypeniaj ca. Liscie misist e,
bladozielone do czerwonych, odyga o wysokosci do 16" (40 cm) . 68- 78F ( 20- 25C) . W grupach t worzy
doskonae t o na t y lub bok akwarium. ( Kornobis 41) .
58
Cabomba ( kabomby)
- - -
odyga wyrast a do 20" ( 50 cm) . Liscie doskonale imit uj igy sosnowe, rozwij aj c si wachlarzem od
cent ralnego pnia. Para lisci przy kazdym wle. Jesli oswiet lenie j est zbyt sabe ma t endencj do odamywania
z bokw i zasmiecania akwarium. Trudna do uprawy; pot rzebuj e dobrego nawozenia. ( Kornobis 34) .
Cardimine ( chyba Cardamine przyp. t um. ) lyrat a ( rzezucha j aponska)
- -
Pikna, delikat na roslina. Liscie mae ( 1/ 2- 1") (1, 3- 2,5 cm) , sercowat e z falist ymi brzegami na cienkiej
odydze. Korzenie rosn powyzej wody przy kazdym wle. Bardzo dobrze t oleruj e zimn wod; moze
przezimowac na wolnym powiet rzu w t emperat urach bliskich zamarzaniu, nawet w uprawie hydroponicznej .
Liscie wygldaj j ak u Hydrocot oyle ( chyba Hydrocot yle - przyp. tum. ) sp., ale odyga j est prost a. ( Frey 124) .
59
Cerat ophyllym ( chyba Carat ophyllum - przyp. tum. ) demersum ( rogat ek szt ywny)
- - - PH
Bardzo wyt rzymaa. Liscie rozwidlone, osadzone w okek. Przy srednim oswiet leniu ma wyduzon odyg, w
lepszych warunkach rosnie szybko. Nie ma korzeni, wic moze byc hodowana j ako roslina pywaj ca lub
posadzona w podozu. Wielkosc do 2 st p ( 60 cm) . ( Frey 123) .
Elodea / Egeria ( moczrki)
- - ! ! !
Woli niskie t emperat ury ( 50- 77F) ( 10- 25C) w akwarium, nieco zasadowy odczyn pH. Liscie przeswit uj ce,
zielone, rosnce dookoa odygi. Jest dobrym pozywieniem dla zot ych rybek oraz nat leniaczem akwarium.
Moze byc hodowana j ako roslina pywaj ca lub sadzona w podozu. Dobra dla poczt kuj cych. ( Kornobis 46;
Frey 128) .
60
Hydrocot oyle ( chyba Hydrocot yle - przyp. t um. ) leucocephala ( wkrot a biaogowa)
- - -
Roslina odygowa ( ponad 20") ( 50 cm) z sercowat ymi, zielonymi liscmi o srednicy 1" ( 2,5 cm) . Rozwij a kilka
maych korzeni przy kazdym wle. Toleruj e t emperat ury w przedziale od 50- 82F ( 10- 28C) . W akwarium,
kiedy osignie lust ro wody, rosnie j ako roslina pywaj ca i zakwit a. Jezeli korzenie nie rosn dobrze,
pot rzebuj e okresowego odswiezenia przez przycicie. Liscie wygldaj j ak u Cardimine ( chyba Cardamine
przyp. t um. ) lyrat a. ( Kornobis 75) .
Hygrophila corymbosa ( nadwdka szerokolisna / wskolist na / t aj landzka)
- - -
Znana t ez j ako Nomaphila st rict a. Liscie lekko zielone, czasami z czerwonawymi zyami. at wo wyrast a ponad
wod, gdzie liscie zmieniaj si na ciemne, czerwonawozielone. Duza roslina; dobre nadaj e si do naroznikw i
t yu w duzych, gbokich akwariach. Rosnie szybko przy obfit ym uzynianiu. Dosc wyt rzymaa. I nnym
gat unkiem, podobnie wygldaj cym i o podobnych wymaganiach j est nadwdka wskolist na. ( Prawdopodobnie
H. august ifolia) . ( Kornobis 44- 45) .
61
Hygrophila difformis ( nadwdka t r j kwiat owa)
- -
at wa do uprawy. Woli silne oswiet lenie, a przy srednim rosnie powoli. adne, rozgaziaj ce si j asnozielone
liscie. Odmienne liscie i kwiat y powyzej wody maj odmiany hydroponiczne. Rozmnazana przez sadzonki.
Znana t ez j ako Synnema t riflorum. Czasami mylona z Cerat opt eris. ( Kornobis 43) .
Hygrophila polysperma ( nadwdka wielonasienna)
- - ! ! !
Rozprzest rzeniona j ak chwast . Zielona przy srednim oswiet leniu, ale w lepszych warunkach swiet lnych ma
br zowawe zabarwienie ( i rosnie wiksza) . "Soneczne" i pst rokat e odmiany s dost pne ale t rudniej sze do
uprawy. ( TAB 7: 4) ( Kornobis 43) .
62
Limnophila sp. ( limnofilie)
- -
Podobna w wygldzie do kabomby ale ma mniej sze wymagania swiet lne. Przy kazdym wle wypuszcza w
okek j asnozielone liscie ( kabomby maj par lisci przy kazdym wle) . I st niej dwa popularne gat unki, L.
aquat ica ( limnofilia wodna lisi ogon) i L. sessiliflora ( limnofilia bezszypukowa) . Ten pierwszy j est wikszy,
bardziej krzaczast y i ma adniej sze liscie. W akwarium t ropikalnym i przy wysokim natzeniu oswiet lenia j est
wyt rzymaa. ( Kornobis 36-37) .
Lobelia cardinalis ( lobelia czerwona)
- -
Podobna / ident yczna do roslin ziemnych o czerwonych kwiat ach. Mwi si, ze j ezeli j est przycinana wydziela
t rucizn. ( Kornobis 42) .
63
Ludwigia repens
- -
Liscie opat kowat e, ciemnozielone do brzowawych. Szt ywne odygi, o dugosci do 20" (50 cm) . Wedug mnie
przesadzone pdy czasem gnij . ( Kornobis 40) .
Mayaca fluviat ilis
- -
Bardzo adna roslina. Liscie j asnozielone, wskie o dugosci 1/ 2" ( 1, 3 cm) , ukadaj ce si w okek. At rakcyj na
przy uprawie w t le akwarium. St aa si powszechnie dostpna w 1994 roku. Jak gat unki nadwdki zdaj e si
byc przysmakiem dla ryb. Jezeli korzenie dobrze nie rosn, roslina winna byc odswierzona przez przycicie.
64
Myriophyllum ( wywczniki)
- -
Powscigliwa roslina, kt ra pot rzebuj e dobrego oswiet lenia. Dobra do uprawy w t le. Liscie adne, zielone do
czerwonawozielonych, zaleznie od gat unku. Nad wod wyt warza bardziej szorst kie liscie, kt re zakwit aj .
( Kornobis 35) .
Rot ala
- - -
Bardzo delikat ne liscie, at we do uszkodzenia. Rosnie do wysokosci 20" ( 50 cm) , wic j est doskona roslin
drugoplanow. R. indica moze rosnc przy srednim oswiet leniu ale nie bdzie t ak zielona. R . macrandra
65
( rot ala wspaniaa) j est naj wiksza i naj t rudniej sza do uprawy. Ma czerwone liscie z rzowymi spodami,
zmieniaj ce si na zielone przy nizszym nat zeniu oswiet lenia; aby ut rzymac czerwony kolor wymaga
nawozenia zelazem. ( Kornobis 38- 39) .
Ut ricularia ( pywacz)
Rosl i ny r ozet ow e
Rosliny t e rozmnazaj si weget at ywnie przez rozogi, podzia kcza, odrost y korzeniowe i pdy kwiat ost anowe,
kt re zwykle mozna odcic gdy nowa roslina j est dosc duza by rosnc samodzielnie. Podobnie j ak rosliny odygowe,
wiele z nich rosnie w uprawie hydroponicznej i w t ych warunkach kwit n. Oglnie rosliny rozet owe wol nieznacznie
mikk, kwasow wod (2- 3 dKH, pH 5, 5- 7) .
Anubias
-
72-82F (22-28C) . W rzeczywist osci nie s t o rosliny rozet owe, wszyst kie anubiasy maj pozce si kcze,
kt re rosnie bardzo powoli, wypuszczaj c w czasie wzrost u nowe liscie. Roslina j est zbudowana j ak czog,
niekt rzy opowiadaj , ze t rzymali j e zamknit e w plast ikowej t orebce przez szesc miesicy a mimo t o
ut rzymay si przy zyciu. Jest t o j edna z naj bardziej koszt ownych roslin akwaryst ycznych. Jezeli rosa w
uprawie hydroponicznej moze wyt warzac wiksze liscie i rosnc szybciej a kwiat y bd produkowac nasiona.
Anubiasy czst o zakwit aj pod wod, ale nie maj nasion. Mozna posadzic korzenie ( ale nie kcze) , lub nawet
puscic kcze po korzeniu dekoracyj nym j ak mikrosorum skrzydlat e ( TAG 6: 2) . Naj powszechniej szym
gat unkiem j est A. bart eri var. nana ( anubias niski) , naj mniej szy anubias, ktry ma j aj owat e liscie i doskonale
komponuj e si j ako t o w srodku duzych akwariw. A. bart eri var. bart eri wyglda podobnie do odmiany nana,
ale ma wiksze liscie. A. congensis, A. lanceolat a i inne rosn bardzo wysoko i komponuj si dobrze na
drugim planie. Czasami mozna j e spot kac w lepszych sklepach akwaryst ycznych. ( Kornobis 74) .
Aponoget on ( onowodki)
- -
66
Bulwa. Wymaga okresu spoczynku ( po kwit nieniu opadaj liscie) poza krzyzwkami z crispus. Roslina at wa dla
poczt kuj cych. Rosnie samodzielnie na przednim planie albo w t le w grupach. Wikszosc gat unkw kwit nie w
post aci wyrast aj cych pdw kwiat ost anowych z poj edynczym albo podwj nym kolcem i nasieniem. (Rosnie
bardzo powoli z nasion, a mode szczepy nalezy chronic przed rybami) ( TAG 4: 3) . Czst o spot ykane gat unki:
Bouvianus ( chyba Boivinianus - przyp. t um. ) ( onowodek Boivina)
Crispus ( onowodek kdzierzawy) : wysokosc do 20" ( 50 cm) , liscie czerwone do zielonych; roslina at wa dla
poczt kuj cych, czst o sprzedawana w post aci cebulek przy na Wal- Markt . Kwiat w post aci poj edynczego
kolca, nieznacznie faluj ce brzegi liscia.
Elongat us ( onowodek dugolist ny)
Ulvaceus ( onowodek uwopodobny) : 10- 20" ( 25- 50 cm) , liscie falist e, j asnozielone, kwiat bliniaczy.
Undulat us ( onowodek pofadowany) : 16" (40 cm) , liscie nieznacznie pofalowane, gadki przy niskim
oswiet leniu. Rzadko kwit nie.
( Kornobis 70-73; Frey 117- 119) .
Aponoget on madagascariensis (onowodek madagaskarski)
- - -
Bardzo pozdana roslina z powodu j ej 6- 18" ( 15- 45 cm) lisci, kt re s podobne do osnowy koronki. Rzowe
samozapylaj ce si kwiat y na podwj nym pdzie kwiat ost anowym. Lubi bogat e podoze. Obserwuj st an
uspienia! Umiera w wodzie o t emperat urze ponad 80F (27C) . Roslina t rudna do uprawy. ( Frey 119) .
Barclaya longifolia ( barklaj a dugolist na)
- - -
10-20" ( 25- 50 cm) , liscie delikat ne brzowawe albo oliwkowozielone o umiarkowanie pofalowanych
krawdziach. Lubi ciepe podoze i ciepe akwarium ( 75- 82F) (24- 28C) . Poj edyncze rosliny wygldaj dobrze
na przednim planie. Czst o gnij w czasie przesadzania. at wo kwit nie i wyt warza nasiona przez pdy
kwiat ost anowe, rosnce w kierunku powierzchni wody lub pozost awia zanurzone i zamkniet e ( nasiona j eszcze
zywe) . Bardzo t rudny do uprawy ( TAG 4: 1) . ( Frey 130) .
67
Crinum ( krinie)
- -
Rosnie z cebulki i wyglda j ak cebulka. Jasnozielone liscie s ogromne 20- 40" ( 50- 100 cm) i polecane t ylko do
duzych akwari w. Rosnie lepiej w j asnym swiet le. ( Kornobis 51) .
Crypt ocoryne ( zwart ki / krypt okoryny)
-
Nie lubi przesadzania, dost osowanie si do nowego akwarium zabiera im miesice, wic nie powinno si
przenosic raz posadzonych roslin. Zwart ki gnij z powodu nagych zmian wasciwosci chemicznych albo j akosci
wody. Rozmnaza si przez kcza; nowe rosliny rozwij aj si w punkt ach wzowych. - > Niezbyt dobra roslina
dla poczt kuj cych. Czst o sprzedawana w koszyczkach z wen szklan, co zmniej sza wst rzsy zwizane z
przesadzaniem. Zwykle woli wod kwasow. Niekt re gat unki nie t oleruj mocnego oswiet lenia. Wymaga
nawozenia zelazem i lubi bogat e podoze. ( TAG 4: 1, 4: 2, 5: 1, 5: 2, 5: 3, 5: 4) . Czst o spot ykanymi gat unkami
s:
Affinis ( zwart ka malaj ska) : liscie szmaragdowozielone, 4- 12" (10- 30 cm) z czerwonymi spodami. Roslina
do przedniego planu w duzym akwarium albo do srodka w maych zbiornikach. Rosnie dobrze w zasadowej
wodzie.
Balansae ( zwart ka balansa) : lubi mocniej sze swiat o?
Becket ii ( zwart ka Becket a) : lubi mocniej sze swiat o?
Lut ea: at wiej sza do uprawy.
Walkeri ( zwart ka Walkera)
Wendt ii ( zwart ka Wendt a) : najat wiej sza do uprawy. Odmiany brzowa, czerwona, zielona. Pomarszczone
liscie. Wysoka do 8" ( 20 cm) . Daj e si przyst osowac do duzego natzenia swiat a i bdzie rosnc z
nawozeniem CO2.
( Kornobis 60-69; Frey 120- 123) .
68
Echinodorus ( amazonki / zabienice)
- -
Wikszosc z nich t o doskonae poj edyncze, lubice obfit e oswiet lenie rosliny lub w duzym akwarium posadzone
w grupie na drugim planie. Lubi obfit e nawozenie. Mog rosnc w uprawie hydroponicznej . Rozmnazaj si
przez pdy kwiat ost anowe lub przez podzia korzenia ( odrost y korzeniowe) , zaleznie od gat unku. ( TAG 4: 5,
5: 5, 7: 1, 7: 5) . Powszechnie znane gat unki t o:
Bleheri, paniculat us, amazonicus (zabienica Blechera, amazonska) : wyj sciowe amazonki, zwykle dostpne
j ako mae, srednie albo duze. Jasnozielone liscie mog urosnc ponad 20" (50 cm) . Wyt warzaj mae
rosliny bezposrednio na pdzie kwiat ost anowym.
Cordifolius (zabienica sercowat a) : liscie w kszt acie serca. Lubi byc uprawiana hydroponicznie; kwit nie w
akwarium ot wart ym na grze. Jesli oswiet lenie j est sabe wypuszcza pywaj ce liscie.
Maj or / maior ( zabienica wielka)
Osiris ( zabienica Ozyrysa) : liscie krwawoczerwone, nieznacznie faluj ce.
Parviflorus: maa odmiana.
Tenellus, quadricost at us (zabienica czt erozebrowa) : do 6" (15 cm) , 72- 86F (22- 30C) . Szybko si
reprodukuj e przez rozogi; w dosc duzym akwarium moze t worzyc t rawnik. Maa roslina; dobra na przedni
plan.
( Kornobis 52-59; Frey 114- 116) .
Lemna ( rzsa)
! ! !
Drobna (1/ 4") ( 0,6 cm) roslina z par lisci i korzeniem. Reprodukuj e si bardzo szybko. Bardzo szkodliwy
chwast , t rudno go usunc a wikszosc ryb nie lubi go j esc. Lepiej sprbowac posadzic pywaj c paproc j ak np.
salvinia zamiast niej .
69
Lilaeopsis novae zelandiae
- - -
64-77F (18-25C) . Roslina sprzedawana pod t nazw j est prawdopodobnie L. braziliensis,
poudniowoamerykansk Liaeopsis. Powoli rozciga si w grub dar n t rawy, liscie ( t rzy przy kazdej roslinie)
dugie na okoo 1- 3" (2, 5- 7,5 cm) , j asnozielone, podobne do t rawy. Dobrze wyglda na srodku i przedniej
czsci akwarium.
Nuphar ( grzele)
- - -
Rosliny podobne do grzybieni. Zwykle sprzedawane j ako obcit e kcze, kt re gnij e po miesicu. Lubi nizsze
t emperat ury. (Frey 131) .
70
Nymphaea ( grzybienie)
- - -
Cebulka. ( chyba ma korzenie - przyp. t um. ) . Delikat ne liscie, kolory zmieniaj ce si od czerwonych do
zielonych z mozliwymi miej scowymi ct kami, zaleznie od odmiany. Nalezy obrywc pywaj ce liscie j esli chce si
miec roslin zanurzon. Reprodukuj e si przez kwiat y lub boczne odrost y od gwnej cebulki. Pot rzebuj e 3- 5
pywaj cych lisci do t ego aby kwit nc. ( Kornobis 78- 79) .
( W Polsce w nat urze rosnie Nymphaea alba, kt ora popularnie zwana j est lili wodn - przyp. t um. ) .
Nymphoides aquat ica (roslina bananowa)
- - -
Oliwkowe, sercowat e liscie, kt re wygldaj na pierwszy rzut oka podobne do lisci grzybieni i podobnych do
bulw banana korzeniach. Sadzona przez wkadanie bulw w 1/ 3 w podoze. Woli nizsze t emperat ury. Wypuszcza
pywaj ce liscie j ezeli oswiet lenie i uzynianie j est dobre.
( Frey 125-126 podaj e, ze w Polsce bardziej popularne s: N. humboldt iana / grzybienczyk Humboldt a/ i N.
indica / grzybienczyk indyj ski/ ) .
Pist ia st rat iot es ( t opian osokowat y)
- - -
Bardzo pozdana roslina, ktra woli pene sonce ( wt edy wyrosnie do rozmiaru saat y) ponad akwarium ( where
it might be t he size of a quart er) . Reprodukuj e si przez rozogi. Nalezy kupowac w wodzie ze sklepu.
( Kornobis 85) .
71
Sagit t aria ( st rzaki)
Zielona t rawa z prost ymi liscmi. Wiele rznych odmian, niektre mae do przedniego planu, niektre raczej
duze. Trudna. Rozmnaza si przez rozogi. Liscie S. subulat a ( st rzaki pywaj cej ) rosn 4- 24" ( 10- 60 cm) , w
pyt kiej wodzie wypuszcza mae biae kwiat y. 63- 82F ( 17- 28C) . ( Kornobis 49- 50) .
Valisneria ( nurzance)
- - PH
Trawa. Reprodukuj e si przez rozogi. Niekt rzy znaj duj roslin rosnc dziko, wt edy przewaznie wymiera.
Szeroki zakres t emperat ury 59- 86F ( 15- 30C) . V. spiralis ( nurzaniec srubowy) ma liscie j ak wst zki do 20"
( 50 cm) , wypuszcza spiraln odyg kiedy zakwit a. V. t ort ifolia rosnie spiralnie. I nny popularny gat unek t o V.
gigant ica ( chyba gigant ea - przyp. tum. ) ( nurzaniec olbrzymi) . ( Kornobis 48; Frey 127) .
Wolffia
Podobna do Lemny ( rzsy) ale nawet mniej sza.
72
Papr oci e i mchy
Azolla ( pywaj ca paproc)
- - -
Paproc pywaj ca, kt ra wyrast a w t rj kt ne t rat wy. Nalezy kupowac w wodzie ze sklepu. ( Frey 136) .
Bolbit ui ( chyba Bolbit is - przyp. t um. ) heudelot i ( bolbit is Heudelot a)
-
Wolno rosnce pezaj ce kcze z ciemnozielonym, 8" ( 20 cm) pat owat ym lisciem. Nalezy wizac kcze do
korzeni dekoracyj nych lub drewna, podobnie j ak mech j awaj ski. Nie wolno zagrzebywac kczy w zwirze. Moze
byc uprawiany hydroponicznie w szybko ruszajcej si wodzie. ( Kornobis 81) .
73
Cerat opt eris ( rzdzyce)
- ! ! !
Wysoka do 20" (50 cm) . I st niej okazy sadzone i pywaj ce. Dobre schronienie dla narybku, zacieniona
roslina. Mode rosliny rosn na st arszych lisciach. Mylona czasami z Hygrophila difformis. Kilka rznych
gat unkw i / lub form moze wymagac mocniej szego oswiet lenia niz pozost ae. ( Kornobis 80, 84) .
Microsorum pt eropus ( mikrozorum skrzydlat e)
- PH
Rzeczywiscie j est t o Microsorum ale kazdy nazywa j Microsorium - t wierdzi Arie De Graff (FAMA, 1991) . Jest
t o j edna z naj silniej szych roslin wodnych. Sadzi si j na st aych przedmiot ach j ak drewno i skay ( wize si
kawakiem st runy albo gumki, kt ra ut rzymuj e j e na miej scu) i ma pezaj ce kcza, kt re mozna dzielic przez
obcinanie. Mode rosliny rozwij aj si zarwno bezposrednio z zarodnika, j ak i przymocowywane do st arych
lisci, kt re mog byc odcinane i sadzone. Przy dobrym oswiet leniu wyt warza t warde liscie, podobne do
plast ikowych; przy sabym liscie s bardziej delikat ne. Liscie o dugosci do 8" (20 cm) , niepodzielne,
przyczepione do st arych roslin maj po t rzy pat y. ( Kornobis 82) .
74
Riccia fluit ans ( wgbka wodna)
- - -
Duza splt ana glop j ak mech j awaj ski; dobre schronienie dla narybku zywordek. Rosnie przy mocnym
oswiet leniu. ( Kornobis 84) .
Salvinia
Maa paproc pywaj ca, kt ra rosnie w dugich ancuchach dwu owalnych lisci i korzeniopodobnym t rzecim.
at wiej sza do kont roli niz Lemna (rzsa) . Nalezy kupowac w wodzie ze sklepu, j ak rwniez j est t anie w
wikszosci sklepw akwaryst ycznych??. ( Kornobis 83) .
Vesicularia dubyana ( mech j awaj ski)
-
75
Rosnie w rozgaziaj cych si kbkach ( zwit kach) , plczc si dookoa innych roslin. Ciemnozielony. Jest
dobrym schronieniem dla ikry i narybku. Minimalna t emperat ura 75F (24C) . Moze nie lubic soli. ( Kornobis
75) .
76
Ry by
Pi sk or zow at e
Wy st pow ani e: Azj a, Europa, pnocna Afryka. W Europie wystpuj e 10 gat unkw a w Polsce wyst puj 4
gat unki. Wycznie sodkowodne zbiorniki i cieki srdldowe.
Wi el k osc: Od 2 do 35 cm. Ciao o wyduzonym, czasem wgorzowat ym kszt acie. Wiele gat unkw posiada kolce po
bokach gowy pod oczami, gat unki uzbroj one zazwyczaj maj j askrawe barwy. Reaguj na zmiany cisnienia
at mosferycznego.
Dy mor f i zm pci ow y : Rznica midzy samcem a samic j est zwykle niewidoczna.
Zachow ani e: Zwykle s t o spokoj ne rybki st adne, zyj ce na dnie zbiornika, ukrywaj ce si za dnia pod korzeniami
i wsrd roslin. Przy niskim cisnieniu s akt ywne rwniez za dnia. Niekt re gat unki pot rafi oddychac powiet rzem
at mosferycznym.
Wy ch ow mody ch: I kra denna przyklej a si do kamieni. Nie wiem nic o rozradzaniu ryb z t ej rodziny w akwarium,
poza przypadkami uzycia hormonw do szt ucznego wywoania t ara.
Woda: Czyst a, dobrze nat leniona. Wikszosc gat unkw lubi prd wody.
Ak w ar i um: Przest ronne z miej scami gst o porosnit ymi roslinnosci. Na dnie powinny byc kryj wki z korzeni i
wsrd kamieni, gdzie ryby cht nie przebywaj w czasie odpoczynku.
Pok ar m: Wszyst kie rodzaj e pokarmu, w nat urze odzywiaj si drobn faun denn, t ylko dorose nalezce do
niekt rych gat unkw przechodz na odzywianie si rybami.
Bocj a si at k ow ana ( Bot i a l ohachat a)
Wi el k osc: 10 cm
Dy mor f i zm pci ow y : Nieznany.
Zachow ani e: St adne, zywe, a po okresie adapt acj i odporne rybki. Jesli si zdecyduj e na t ryb nalezy koniecznie
t rzymac st adko t ych sympat ycznych rybek, poj edyncze egzemplarze marniej . Zaj muj gwnie dno zbiornika,
czasami j ednak zdarza im si pywac w t oni wodnej . Nie przej awiaj , zadnej agresj i skierowanej przeciwko
wspmieszkancom akwarium, j esli nie s t o slimaki.
Wy ch ow mody ch: Rozrd w akwarium j est nieznany, prawdopodobnie rodzice nie zaj muj si ikr, ani
narybkiem.
Woda: t emperat ura: 22-26
o
C, pH 6.0- 7. 2, t wardosc oglna 4- 12 DgH, woda musi byc regularnie odswiezana, 20%
na t ydzien.
Ak w ar i um: Obszerne z duz ilosci kryj wek wsrd roslin, korzeni, pust ych skorup po orzechach kokosowych i
rurek np. kawakw bambusa.
Pok ar m: Kazdy pokarm zywy i suchy, uwielbia zywe slimaki, ktre wysysa z muszli.
Uw agi : Ryby t e podobnie j ak inne bocj e maj ost re, ot wierane kolce przy pysku, ktrych uzywaj gdy prbuj e si
j e zapa w siat k. Na szczscie kolce nie zawieraj zadnego j adu. Mimo t akiego uzbroj enia nie zauwazyem, zeby
rybki si pokaleczyy podczas wzaj emnych przepychanek.
Bocj a w spani aa ( Bot i a macr acant ha)
Rybka t a wyst puj e w wodach sodkich Sumat ry i Borneo.
Osiga t am dugosc 30 cm, w akwarium zazwyczaj nie osiga
t ej wielkosci i poprzest aj e na 15 cm. Jest t o niewt pliwie j edna
z naj adniej szych rybek sodkowodnych, wyst puj cych w Azj i.
Niest et y w moim akwarium wiedzie skryt y t ryb zycia, chowaj c
si za dnia w kryj wkach, j akie znaj duj e w zbiorniku. Ost at nio
wszyst kie czt ery szt uki, kt re posiadam siedz w upinie
orzecha kokosowego. Lubi akwarium dobrze zarosnit e
roslinami z duz ilosci kryj wek. Bocj a prowadzi nocny t ryb
zycia. Jest wt edy ozywiona i pywa po caym akwarium, radz
dobrze przykrywac zbiornik, bo pot rafi wyskoczyc w nocy ze
zbiornika. Ryba st adna, poj edyncze egzemplarze gin. Do
dobrego samopoczucia pot rzebuj e akwarium o poj emnosci
minimum 100 l.
Po zakupie nalezy rybom zrobic obowizkowo kwarant ann, gdyz naj prawdopodobniej nasz nabyt ek w cigu
naj blizszych kilku t ygodni zachoruj e na rybi osp ( icht ioft irioz) , kt r naj czsciej daj e si wyleczyc podnoszc
t emperat ur do ok. 30- 32
o
C, dodaj c yzk soli na kazde 10 l wody lub FMC wg przepisu na opakowaniu. Osobiscie
radz st osowac sl kuchenn gdyz nie ma pot encj alnie t akich efektw ubocznych j ak FMC i inne preparat y opart e
na zieleni malachit owej . Kuracj a j est konska, wic pamit aj my o dobrym napowiet rzaniu i obserwacj i pacj entw. Po
aklimat yzacj i s t o odporne i sympat yczne ryby nadaj ce si doskonale do akwarium oglnego j ak i
srodowiskowego.
W akwarium wymaga wody o t emperat urze nie nizszej niz 22
o
C, ale naj lepiej czuj e si w t emperat urze wyzszej niz
24
o
C. Jest wszyst kozerna, ale nalezy pamit ac by dost arczac im wasciwego i penowart osciowego pokarmu,
zawieraj cego zarwno skadniki pochodzenia zwierzcego j ak i roslinnego. Bocj e lubi sobie urozmaicic menu
77
wyj adaj c z akwarium mae slimaki, zost aj po nich t ylko muszelki. Moj e 4 szt uki dost ay odpowiedzialn funkcj
brygady ant yslimakowej w moich akwariach i s rewelacyj ne.
Kazdego wieczora wrzucam im garsc slimakw. Dopki t ego nie
robiem moj e bocj e si choway po kt ach t eraz pywaj w
poszukiwaniu swoj ego ulubionego zarcia po caym akwarium.
Jesli w j akims akwarium slimaki namnoz si za bardzo
przeawiam t am bocj e i po kopocie.
Charakt eryst yczn cech wszyst kich gat unkw bocj i j est
obecnosc kolca w okolicach skrzel, ktre ot wieraj si, gdy ryba
si czegos przest raszy, t rzeba uwazac przy apaniu w siat k. Nie
znam sposobu na odrznienie samca od samicy, a j ak podaj e
lit erat ura nie udaj e si ich rozmnazac w akwarium w sposb
nat uralny. Rosj anie podobno rozmnazaj bocj e podaj c im
gonadot ropiny, wywouj c w t en sposb szt ucznie t aro.
Bocj a pr gow ana ( Bot i a st r i at a)
Wy st pow ani e: poudniowo- wschodnia Azj a, wschodnie i poudniowo wschodnie I ndie.
Wi el k osc: 10 cm
Zachow ani e: St adne, zadziorne wobec siebie, wiecznie w ruchu, cigle poszukuj pokarmu, u mnie zachowuj si
t roch j ak "gromadka przedszkolakw". Koniecznie nalezy t rzymac st adko t ych sympat ycznych rybek, poj edyncze
egzemplarze marniej . Ja mam 6 i uwazam, ze st adko 12
byoby duzo lepszym rozwizaniem. Zaj muj gwnie dno
zbiornika, czasami j ednak zdarza im si pywac w t oni wodnej .
W moim akwarium pywaj w t owarzyst wie sumikw szklist ych,
krewet ek filt ruj cych i cudaczkw ( Gast romyzon sp. ) . Nie
zauwazyem, zadnej agresj i skierowanej przeciwko
wspmieszkancom t ego akwarium.
Wy ch ow mody ch: Rozrd w akwarium j est nieznany,
prawdopodobnie rodzice nie zaj muj si ikr, ani narybkiem.
Woda: t emperat ura: 23-30
o
C, pH 6.0- 7. 2, t wardosc oglna 4-
12 DgH, woda musi byc regularnie odswiezana.
Ak w ar i um: Obszerne z duz ilosci kryj wek wsrd roslin,
korzeni, pust ych skorup po orzechach kokosowych i rurek np.
kawakw bambusa.
Pok ar m: Kazdy pokarm zywy i suchy, uwielbia zywe slimaki,
kt re wysysa z muszli.
Uw agi : Ryby t e podobnie j ak inne bocj e maj ost re, ot wierane kolce przy pysku, ktrych uzywaj , gdy prbuj e si
j e zapac w siat k. Na szczscie kolce nie zawieraj zadnego j adu. : - ) Mimo t akiego uzbroj enia nie zauwazyem,
zeby rybki si pokaleczyy np. podczas wzaj emnych przepychanek.
Pi sk or ek , Ci er ni ooczek ( Pangi o sp.)
Wi el k osc: ok. 13 cm.
Wy gl d i dy mor f i zm pci ow y : Robakowat e, bocznie spaszczone ciao pokryt e poprzecznymi brzowo zt ymi
pr gami. I ch rozmieszczenie, ilosc, kolor i dugosc zalezy od gat unku ryby. Widziaem kiedys u kolezanki piskorki,
kt re miay j ednolicie brzowe ciao. Pod kazdym okiem znaj duj e si odchylany kolec. Brak widocznych r znic
midzy samcem a samic.
Zachow ani e: Spokoj na, st adna, zaj mujca dno zbiornika rybka. W dzien ukrywa si wsrd roslin, pod korzeniami i
w grot ach, czasami lezy powoli przesuwaj c si po dnie. Jest t o
ryba akt ywna noc i o zmroku. Moj e wykazuj zwikszon
akt ywnosc przed i w t rakcie opadw deszczu. Wyst raszony
szybko pywa i moze wyskakiwac z akwarium ( 1 mi wyskoczy
podczas podmiany wody, nie zauwazyem w por i j uz go nie
mam. Wg Maylanda, nie powinno si go t rzymac z innymi
rybami dennymi, nie wiem dlaczego, moze chodzio mu o
pochliwosc. Zauwazyem, ze dla bezpieczenst wa piskorkw
ot wory wylot owe filt rw wody powinny byc ponad wod albo
niewielkie. Piskorki cht nie waz w r zne zakamarki, w filt rze
nie mog zawrcic i gin, w filt rach t urbinowych zabij a j e wirujcy wirnik. Trzeba o t ym fakcie pamit ac do
st racimy naszych podopiecznych, a szkoda bo t o faj ne rybki.
Moj e piskorki w akwarium zyj zgodnie z kiryskami St erby, bocj ami wspaniaymi, 4 dorast aj cymi gurami
mozaikowymi i kilka gupikw.
Wy ch ow mody ch: Rozmnazanie udaj e si t ylko sporadycznie. I kra j est rozpraszana, t arlaki mog zj adac ikr .
Mode wykluwaj si po 24 godzinach. Podobno naj lepszym pokarmem dla modych s larwy solowca, prywat nie
uwazam, ze nalezaoby podac cos bardziej nat uralnego, pierwot niaki, rozgnieciony t ubifex, micro, moze kiedys
sprawdz t t eori. Zaraz po wykluciu mode maj zewnt rzne skrzela.
78
Woda: t wardosc wody nie odgrywa prakt ycznie zadnej roli, aczkolwiek lepiej czuj si w wodzie mikkiej w
t emperat urze od 24 do 28
o
C. Po kazdej podmianie s wyranie ozywione.
Ak w ar i um: Miej scami gst o porosnit e roslinami, z kryj wkami na dnie. Lubi mikkie, ciemne podoze, w kt rym
moze grzebac w poszukiwaniu robakw.
Pok ar m: Dowolny dobry pokarm zywy i preparowany, przepada za robakami. Moj e z braku t ubifexu zaz sie do
granulat u misno wt robowego firmy "Tubifex". Pokarm t roch mci wod, j ak skonczy mi si t a puszka, sprbuj
kiryska i pokarmw Tet ry. Wol chyba "Tubifex".
79
Ksaczow at e
Wy st pow ani e: Wody sodkie obu Ameryk i Afryki.
Wi el k osc: Zwykle nieduze do kilkunast u cent ymet rw, ale bywaj wsrd nich rwniez gat unki wiksze.
Dy mor f i zm pci ow y : Nie ma oglnej pewnej met ody na odrznienie samca od samicy.
Zachow ani e: Zwykle zywe, st adne rybki, mogce at akowac wspmieszkancw w akwarium. Wikszosc gat unkw
j ednak nadaj e si do wsplnych zbiornikw t owarzyskich, gdzie nikomu nie robi krzywdy.
Wy ch ow mody ch: Trudne do rozmnozenia. Wymagaj odpowiedniej wody, pokarmu i postpowania z t arlakami.
Wikszosc gat unkw rozrzuca swoj ikr wsrd roslin, st anowic pniej j esli pozost an w akwarium zagrozenie dla
ikry i narybku. S j ednak wsrd ksaczowat ych gat unki skadaj ce ikr na lisciach nad wod, gat unki o
zapodnieniu wewnt rznym, j ak i opiekuj ce si ikr i narybkiem podobnie j ak t o robi pielgnice.
Woda: Wikszosc gat unkw do rozmnazania wymaga wody mikkiej i kwasnej z dodat kiem garbnikw. Trzymac
mozna j e, j esli zrezygnuj e si z rozmnazania, zwykle kazdej dost pnej , czyst ej wodzie, ktra nie bdzie zasadowa i
bardzo t warda.
Ak w ar i um: Wymagaj sporo przest rzeni do wypywania si i kryj wek wsrd roslin na brzegach akwarium.
Pok ar m: Zywy lub suchy, niektre gat unki wymagaj dodat ku pokarmu roslinnego.
Zw i nni k j ar zeni ec ( Hemi gr ammus er y t hr ozonus)
Wy st pow ani e: Guj ana, pnocno - wschodnia czsc Ameryki Poudniowej
Wi el k osc: ok. 4, 5 cm.
Wy gl d i dy mor f i zm pci ow y : adna rybka z opalizuj cym pomaranczoworubinowym paskiem cigncym si
wzduz caego ciaa. Samice s wiksze od samcw i maj zaokrglony brzuch. Przeznaczonych do rozrodu samcw
nie nalezy wyawiac siat k, kt ra uszkadza haczyki znaj duj ce si na pet wie odbyt owej , niezbdne do odbycia
owocnego t ara.
Zachow ani e: Spokoj na, st adna, zaj mujca nizsze warst wy wody rybka. Tworzy rewiry, ale nie walczy w ich
obronie.
Wy ch ow mody ch: Para skada ikr w nieduzym akwarium, znaj duj cym si w spokoj nym ocienionym miej scu.
Wskazany ruszt ikrowy na dnie zbiornika. Po t arle dorose nalezy odowic, gdyz zj adaj ikr i pniej wykluwaj cy
si narybek.
Wylg nast puj e po 24 godzinach. Mode karmi si drobnym zywym pokarmem od moment u, gdy zaczn
samodzielnie pywac.
Woda: Do t ara i wylgu: pH 6, 5- 7, 0, t wardosc oglna do 10
o
dGH, wglanowa do 2
o
dCH, t emperat ura 24- 26
o
C.
Jesli ryby t rzymane s t ylko w celach ozdobnych woda moze miec wiksz t wardosc a t emperat ura moze zawierac
si w zakresie 23- 28
o
C .
Ak w ar i um: Przest ronne z miej scem do pywania. Wskazane s rosliny o t wardych lisciach. W akwarium
t owarzyskim zwinniki adnie komponuj si z neonami, prt nikami kiryskami.
Pok ar m: Przyj muj e kazdy rodzaj pokarmu, zywego i suchego, preferuj e j ednak zywe widonogi.
Uw agi : Prawdziwe pikno t ych ryb mozna podziwiac dopiero w domowym akwarium z ciemnym podozem i
roslinnosci. W sklepie ryby prawie zawsze s blade. Ost at nio rwniez niest et y poj awiaj si formy z wyblakym
paskiem, kt re s wynikiem hodowli wsobnej .
Neon czar ny ( By st r zy k Ax el r oda) ( Hy phessobr y con her ber t ax el r odi )
Wy st pow ani e: Brazylia, Mat o Grosso, Rio Taquary
Wi el k osc: 4, 5 cm
Dy mor f i zm pci ow y : samice s peniej sze, samiec kt ry j est
smuklej szy ma niebieskobiae konce pet w
Zachow ani e: Zywa, t owarzyska, st adna, przebywaj ca w
grnych i srodkowych warst wach wody. Zagrozona zbij a si w
st ada i ucieka. Nalezy t rzymac st adko minimum 6- 10 szt uk
wt edy dopiero widac urod t ej rybki. Doskonaym
t owarzyst wem dla niej s inne nieduze rybki z rodziny
ksaczowat ych, pielgniczki i oczywiscie kiryski a w akwarium
t owarzyskim mae karpiowat e.
Wy ch ow mody ch: Uchodzi za dosyc t rudn do rozmnozenia. Taro odbywa w gszczu drobnolist nych roslin
wodnych. Po t arle nalezy nat ychmiast odowic t arlaki z akwarium t arliskowego gdyz zj adaj ikr i wykluwaj cy si
narybek.
Woda: Lubi wod niezbyt t ward z dodat kiem garbnikw o t emperat urze od 22- 26
o
C.
Ak w ar i um: Naj lepiej prezent uj e si w duzym, przest ronnym porosnit ym po bokach akwarium z kpami
drobnolist nych roslin wodnych.
Pok ar m: Przyj muj e kazdy suchy i zywy.
80
Tet r a cesar sk a ( Nemat obr y con pal mer i ) Ei genmann 1911
Wy st pow ani e: Kolumbia, dorzecze San Juan.
Wi el k osc: 5, 5 cm
Dy mor f i zm pci ow y : Samce maj wyduzone srodkowe
promienie pet wy ogonowej i s efekt owniej ubarwione,
samiczki nat omiast maj peniej sze brzuchy.
Zachow ani e: Samce s t eryt orialist ami, ale okresowo pod
wpywem zagrozenia cz si w awic. Nie at akuj e innych
rybek w akwarium. Zwykle pywa ukosnie gow lekko w d.
Wy ch ow mody ch: Taro odbywa si w parach, i nie j est
zbyt produkt ywne. Larwy wylgaj si po okoo 24 godzinach,
a pywac zaczynaj po 5 dniach. Jako pierwszy pokarm
mozna podawac naupliusy oczlika, larwy solowca albo nicienie
micro.
Woda: Temperat ura 24- 26
o
C, pH 7- 7,5. TwO= 10DgH,
TwW= 2DgH, lubi dodat ek garbnikw i znosi kwasniej sz niz
podana wod.
Ak w ar i um: Obszerne z miej scami gst ym porost em
roslinnym i miej scem do wypywania si. Akwarium powinno
byc dugie by samce mogy st worzyc swoj e rewiry i w peni
prezent owac swoj e ubarwienie i efekt owny wygl d.
Pok ar m: Kazdy rodzaj pokarmu.
Neon I nnessa ( Par achei r odon i nnesi )
Wyst puj e w cienist ych lesnych wodach grnej Amazonki, w okolicach miast Let icia i Tabat inga. Osiga 3, 5- 4cm
dugosci. St adna, cht nie pywaj ca w caej t oni rybka, kt r mozna t rzymac w t owarzyst wie innych spokoj nych ryb
podobnej wielkosci. W akwarium nalezy st worzyc srodowisko zblizone do mrocznego st rumienia w dzungli. Peni
swoich wspaniaych barw neon pokazuj e w zarosnit ym
akwarium z ciemnym podozem i mikk kwasn wod. Do
rozrodu wymaga czyst ej bardzo mikkiej kwasnej wody o
t emperat urze 19 - 21
o
C. W akwarium t arliskowym powinny byc
kpki drobnolist nych roslin. Tarlaki dobrze j est przed t arem
dokarmiac larwami komara. I kra i mode s wrazliwe na
swiat o, kt re im szkodzi. Samczyki s odrobin smuklej sze od
samic.
Nadaj si do akwarium t owarzyskiego, gdy zakadamy, ze nie
bdziemy rozmnazac naszych podopiecznych, mozna t rzymac
neony w wodzie t wardej w t emperat urze midzy 23- 24
o
C,
wyzsza t emperat ura skraca zycie naszych ryb. w moim
akwarium niest et y nie rozmnazam neonw. W Polsce podobno
"zagbiem neonowym" j est Slsk gdzie wyst puj e w kranach
mikka woda.
Przyj muj e wszyst kie rodzaj e pokarmw zywy, suchy i
preparowany.
By st r zy k bar w ny
Ksaczowat e Hyphessobrycon callist us ( BOULENGER, 1900) Characidae
Szansa nabycia okazw czyst ej krwi Hyphessobrycon callist us, pochodzcych z nizin Paragwaj u, j est niewielka.
Trwaj ca j uz od duzszego czasu hybrydyzacj a w obrbie t ego gat unku daa wiele pokolen podnych mieszancw,
bardzo do siebie podobnych. W t en sposb rozrzniono szereg gat unkw: H. callist us, H. serpae, H. minor, H.
hasemani i H. heraidschult zi, at wo si ze sob krzyzuj cych, podobnie zreszt j ak H. georget t ae i H. t akasei.
Samce maj barw j asnoczerwon i s smuklej sze od samic, kt rych brzuch j est wyranie wypuky. Dorose
osobniki osigaj dugosc do 4 cm.
Hodowla i rozrd byst rzyka barwnego nie s skomplikowane. Przed t arem ryby umieszcza si parami w zbiornikach
o poj emnosci 60 l. Na dnie nalezy uozyc siat k ochronn. Jaj a rozwij aj si naj lepiej w t emperat urze 24C, przy
pH 6, 5- 7,0 i t wardosci wody do 2dCH oraz ok. 10dGH. Odpowiada t o odst aej lub dest ylowanej wodzie
wodocigowej , wzbogaconej ekst rakt em t orfowym. Byst rzyki skadaj wielk liczb maych szarawych j aj , kt re
t rzeba chronic przed zbyt int ensywnym swiat em. Mozna t akze dodac do wody kilka kropli bkit u met ylenowego.
Wylg nast puj e po 24 godzinach; swobodnie pywaj ce larwy j edz cht nie "zywy py" ( larwy widonogw lub
solowca) .
Byst rzyk barwny j est ryb niezwykle at rakcyj n, niekt re populacj e bywaj j ednak agresywne i t o nie t ylko w
st osunku do innych ryb, ale nawet do przedst awicieli wasnego gat unku. I nne populacj e at wo zapadaj na rzne
choroby; naj czsciej spot ykane s obrzki lub charact wo. Przyczyn choroby mozna okreslic j edynie na podst awie
81
kompleksowych badan laborat oryj nych. Niektre ryby s nosicielami infekcj i, bez zadnych obj aww zewnt rznych;
choroba moze wt edy wybuchnc masowo wsrd pot omst wa.
Zywienie byst rzyka barwnego nie j est t rudne, zj ada on bowiem rwnie cht nie zywy i suchy pokarm.
Zaobni czk a
Ksaczowat e Gymnocorymbus t ernet zi ( BOULENGER, 1895) Characidae
Rzadko zdarza si, aby specj alist yczny sklep akwaryst yczny nie oferowa do sprzedazy zaobniczki,
Gymnocorymbus t ernet zi, i t o zarwno formy dzikiej , j ak i dugopet wej formy hodowlanej . Gat unek t en dobrze
zaaklimat yzowa si w niewoli i at wo si rozradza, daj c duz liczb pot omst wa. Rozprzest rzeniony j est w Ameryce
Poudniowej na obszarze Mat o Grosso i w dorzeczach Rio Paraguay i Rio Negro. Do Europy zost a sprowadzony w
1935 roku.
Gboka, czarna barwa modych osobnikw pniej wyst puj e t ylko u dorosych samcw. Dorose samice s
srebrzyst e z dymnym odcieniem; zbudowane mocniej od samcw osigaj dugosc ok. 5 cm. Zaobniczka j est
wprawdzie uwazana za popularn ryb akwariow, obecnie j ednak nieco rzadziej spot yka si j w akwariach,
zost aa bowiem wypart a przez inne, bardziej kolorowe, nowe
gat unki.
Ryba t a at wo rozmnaza si w niewoli. Jedn lub wicej par
doj rzaych do t ara umieszcza si w akwarium o poj emnosci
okoo 50 l. Jego dno powinno byc przykryt e siat k. Przy
t emperat urze wody 20- 24C, pH 6,5- 7, 0 i t wardosci do 2dCH
rozwj drobnych j aj eczek przebiega bez zadnych zakcen.
Mode swobodnie pywaj ce nalezy karmic naj pierw larwami
solowca, a pniej rznymi rodzaj ami t radycyj nych zywych lub
suszonych pokarmw. Mode rosn szybko, lecz ich wzrost , ze
wzgldu na wielk liczb skadanych przez samic j aj , j est
zalezny bezposrednio od poj emnosci akwarium hodowlanego.
Zaobniczka naj lepiej czuj e si w sporym st adzie i w obszernym
akwarium, w kt rym moze swobodnie pywac. Jest spokoj nym
gat unkiem, naj lepiej czuj e si w t owarzyst wie sredniej wielkosci
ryb o podobnych wymaganiach. Woli pokarm zywy. Podobnie
j ak wiele innych gat unkw ryb akwariowych szczeglnie cht nie zj ada larwy komarw, ich poczwarki i doj rzae
owady, z rodzaj u Anopheles.
Ot wr gbowy zaobniczki ma grne poozenie, j est wic przyst osowany do pobierania pokarmu z powierzchni wody
- zbieranie go z dna st warza j ej znaczne t rudnosci.
Odmiana zaobniczki z wyduzonymi pet wami ( 3) zost aa wyhodowana przez polskiego akwaryst, Franciszka
Kawalca.
82
Zy w or odne
Xenot oca ei seni
Wy st pow ani e: Dorzecze Rio Lema na Wyzynie Meksykanskiej .
Wi el k osc: 9- 10 cm, samice bywaj nieco wiksze od samcw.
Dy mor f i zm pci ow y : Tylna czsc ciaa samca j est kolorowa,
fiolet owo pomaranczowa, samice j ednolicie szare z biaymi
brzuszkami. U samic j est czasem widoczna plama cizowa.
Zachow ani e: Zywa, st adna, nadaj ca si do akwarium z
pielgnicami. Obgryza mikkie czsci roslin i pet wy innym
rybkom.
Wy ch ow mody ch: Samica po 4- 6 t ygodniowej cizy rodzi od
kilku do kilkudziesiciu st osunkowo duzych ( prawie 1 cm)
modych. Samica niest et y ma skonnosci do kanibalizmu i aby
ut rzymac mode musimy przygot owac kot nik z odpowiednio
gst ym porost em roslin o pierzast ych lisciach.
Woda: Raczej t warda, swieza o t emperat urze od 20- 24
o
C, ryby
znosz okresowo wod o paramet rach znacznie odbiegaj cych od
opt ymalnych. Znane mi s doniesienia o zimowaniu w Polsce Xenot oc w j ednym z ogrodw zoologicznych w fosie
dookoa wybiegu dla zyraf.
Ak w ar i um: Obszerne z miej scem do pywania. Jako t owarzyst wo w duzym akwarium mozna dobrac np. pielgnic
Meeka.
Pok ar m: Wszyst kozerna, musi miec zapewniony dodat ek pokarmu roslinnego. Cht nie skubie glony i mikkie liscie
roslin.
83
Pi k n i czk ow at e - j aj ozy w or odn e
Wy st pow ani e: Pierwot nie wody sodkie i sonawe Ameryki Srodkowej , Poudniowej i Ant yli ale zost ay
zaaklimat yzowane w celu zwalczania larw komarw rwniez w innych czsciach swiat a.
Wi el k osc: Nie ma gat unkw wikszych niz 30 cm.
Dy mor f i zm pci ow y : Samiec ma gonopodium, samice s zwykle wiksze.
Zachow ani e: Zwykle s t o spokoj ne rybki st adne, wyj t kiem j est szczupaczek zyworodny, ktry j est agresywnym
drapieznikiem.
Wy ch ow mody ch: Mode rodz si zywe i st osunkowo duze, odchw zwykle nie st anowi problemu. Ciza samicy
t rwa kilka t ygodni, a u czsci gat unkw j edno zapodnienie wyst arcza na kilka miot w modych. Uwaga w
wikszosci przypadkw rodzice poluj na swoj e nowonarodzone dzieci. Dla ochrony narybku przed zarocznosci
rodzicw wyst arcza warst wa roslin pywaj cych po powierzchni wody.
Woda: Czyst a, dobrze nat leniona. Wiele gat unkw lubi niewielki dodat ek soli, yzka na 10 l wody, wiksza ilosc soli
szkodzi roslinom.
Ak w ar i um: Przest ronne z miej scami gst o porosnit ymi roslinnosci, dobrze oswiet lone, wart o by na powierzchni
pyway rosliny, wsrd kt rych mog kryc si mode. Dorose zwykle nie int eresuj si losem pot omst wa, a nawet
na nie poluj . Mode wikszosci gat unkw pywaj t uz pod powierzchni wody.
Pok ar m: Wszyst kie rodzaj e pokarmu, przepadaj za larwami komara i plankt onem, w wikszosci przypadkw lubi
dot at ek pokarmu roslinnego. Szczupaczek zyworodny j est t ypowym drapieznikiem poluj cym na inne ryby.
Gupi k ( Poeci l i a r et i cul at a)
Nie wiadomo dlaczego, wszyscy uwazaj gupika za rybk at w w ut rzymaniu i odpowiedni dla poczt kuj cych.
Niezupenie t ak j est . Prawd j est , ze at wo ot rzymac przychweki go odchowac, no ale co pot em. Okazuj e si, ze
mode ani t akie adne j ak rodzice, a i w przerybionym akwarium, at wo zapadaj na rzne choroby co czst o
zniechca poczt kuj cych do dalszej hodowli. Weloniast e pet wy samcw, at wo padaj ofiar wspmieszkancw a
okaleczone rybki, s at wym upem dla grzybw i bakt erii.
Gupik w nat urze wyst puj e w pnocnej czsci dorzecza Amazonki i na wyspie Trynidad, ponadt o czowiek rozwlek
go po caej st refie t ropikalnej w celu zwalczania larw komara. Forma dzika ma wymiary 2, 5 cm samiec, 5 cm
samica. Towarzyska i zywa ryba nadaj ca sie do zespou ryb w
akwarium oglnym. Samiec j est zazwyczaj mniej szy i barwniej
ubarwiony od samicy. Ponadt o samiec ma t ypowe dla ryb
j aj ozyworodnych gonopodium po ktrym mozna go niezawodnie
odrznic od samicy. Ubarwienie i kszt at y pet w s rznorodne i
zmienne. Wymaga wody o t emperat urze od 18- 24
o
C. Formy
weloniast e lepiej czuj si w t emperat urze wyzszej nawet
dochodzcej do 28
o
C. Dobrze j est gdy powierzchnia wody
pokryt a j est roslinami pywaj cymi, idealna wydaj e si t u
wgbka, kt ra t worzc korzuch na powierzchni wody umozliwia
ukrycie si swiezo urodzonym modym. Dziki t emu uzyskuj e w
miar zdrowe i silne mode pokolenie, osobniki sabe s zj adane
przez pozost aych wspmieszkancw akwarium, a naj silniej sze
maj szans ukrywaj c si we wgbce, skd czasami j e
wyawiam do akwarium podchowowego. Twardosc wody nie ma
znaczenia ist ot nym j est nat omiast by j ej zmiana nie nastpowaa gwat ownie. W niektrych rej onach Polski t rzyma
si gupiki w wodzie mikkiej co po nagym przeniesieniu ich do wody t wardej w poczeniu z duzym st resem
spowodowanym zagszczeniem ryb, t ransport em, powoduj e niepot rzebne i z pozoru niewyt umaczalne st rat y.
Gupika daj e si ut rzymac przy zyciu nawet w maym zbiorniku 30- 40 l, ale duzo lepiej czuj e si w przest rzennych
zbiornikach, dobrze zarosnit ych roslinami z miej scem do wypywania si. W moj ej set ce ryby osigaj wielkosc
egzemplarzy dorosych j uz po 3- 4 miesicach, a samce maj w peni wykszt acone pet wy j uz po 4 miesicach, ale
t akie osigi uzyskuj t ylko przy karmieniu pokarmem zywym. W okresie zimowym, kiedy nie mam dostpu do
zywego rybki rosn wolniej .
Mode ot rzymuj rozdrobniony pokarm suchy i drobny pokarm zywy ( oczlik, rozwielit ka) . Mode rodzce si po
czt erot ygodniowej cizy s st osunkowo duze, wic nie t rzeba owic dla nich specj alnie drobnego pokarmu zywego.
Dorose j edz wszyst kie rodzaj e pokarmu, j ednak nalezy pamit ac o podawaniu dodat ku pokarmu roslinnego w
post aci saat y i glonw gdyz ryby mog obj adac czubki delikat nych roslin.
Zmi enni ak w i el obar w ny ( Xi phophor us var i at us; Pl at y poeci l us)
Ter y t or i um w y st pow ani a: Wyst puj e w wodach Meksyku, czst o z innymi gat unkami t ego rodzaj u.
Cechy char ak t er y st y czne: wygldu Samiec osiga dugosc do 5, 5 cm, a samica do 7 cm. Ubarwienie, zwaszcza
samcw j est bardzo zmienne, naj czsciej zot ooliwkowe z zielonym lub niebieskim poyskiem, spd ciaa i pet wa
grzbiet owa, zt opomaranczowa.
Usposobi eni e: Ryby t e dobrze czuj si w gromadzie. Trzymane j ednak w zbyt duzych ilosciach psuj rosliny.
Wy magani a: Nie s wymagaj ce; woda moze byc t warda, o t emperat urze 20- 26 ' C. Akwarium powinno byc
zarosnit e.
84
Pok ar m: Zarwno dorose j ak i narybek cht nie zj adaj kazdy pokarm; konieczny j est t akze pokarm roslinny.
Rozmnazani e: Dorose na og nie zj adaj pot omst wa. Dorast aj j ednak dosc dugo 1- 1,5 roku ( u samcw
poj awiaj si wt edy barwy) . Nie nalezy uzywac do rozrodu zbyt modych szt uk.
Pol ecane dl a: Poczt kuj cego.
Mol i nezj a ost r opy sk a ( Poeci l i a sphenops)
Wy st pow ani e: Ameryki od Teksasu poprzez Meksyk, az do Kolumbii i
Wenezueli.
Wi el k osc: Samce: 4- 7 cm, samice: 6- 10 cm.
Dy mor f i zm pci ow y : Samice s wyranie wiksze od samcw. Samce maj
organ pciowy, zwany gonopodium.
Zachow ani e: Zywa, t owarzyska, zwawa, wiecznie godna.
Wy ch ow mody ch: Rybka j aj ozyworodna, po 4- 8 t ygodniowej cizy rodzi
zywe mode, kt re maj c prawie 5 mm zj adaj wszyst kie rodzaj e
odpowiednio rozdrobnionego pokarmu. W miocie moze byc nawet do 80
modych. Odmiana barwna Black molly ( na zdjciu) charakt eryzuj e si nieco
duzszym okresem cizy 6- 10 t ygodni.
Woda: Twarda z dodat kiem soli ( wyst arcza 1 yzeczka na kazde 10 lit rw
wody w akwarium) , t emperat ura: 22- 26
o
C, odmiana czarna lubi wyzsz
t emperat ur okoo 25-28
o
C.
Ak w ar i um: Duze, gst o zarosnit e roslinami, lubi porost glonw, kt re
cht nie skubie.
Pok ar m: Zywy, suchy lubi dodat ek roslinnego bez ktrego moze obgryzac delikat ne roslinki.
Mi eczy k Hel l er a ( Xi phophor us hel l er i )
2
Mieczyk Hellera nalezy do rodziny pikniczkowat ych, do ktrej nalez ryby zyworodne zyj ce gownie w Ameryce
Pnocnej , Srodkowej i Poudniowej . Zasadniczym ich pozywieniem s larwy komar w, moskit w i glony. W
hodowlach odzywiaj si t ez wikszymi zwierzt ami wodnymi j ak np. ; t ubifex, oraz zupenie drobnymi t akimi j ak:
plankt on. Odrznienie pci j est at we z uwagi na widoczny narzd kopulacyj ny wyst puj cy u samca t zw. :
gonopodium, oraz mniej lub bardziej okazay miecz w dolnej
krawdzi pet wy ogonowej . Mieczyki s dosc duzymi rybkami,
dlat ego hoduj c j e w wikszych ilosciach nalezy miec duze
zbiorniki, mniej wicej od 60 l wzwyz. I nnym powodem
przemawiaj cym za duzymi zbiornikami j est wydalany w duzych
ilosciach ka. Jest on bogat y w zwizki organiczne oraz mocznik,
co przy duzym zagszczeniu i niewielkim zbiorniku powoduj e
gwat owny rozwj bakt erii oraz zanieczyszczenie wody.
Rozmawiaj c z wieloma hodowcami t ych ryb z kraj u i zagranicy,
oraz na podst awie swoich wasnych doswiadczen, doszedem do
wniosku, ze mieczyk j est wszechst ronny nie t ylko j esli chodzi o
karmienie, ale dot yczy t o t ez, j ednak w mniej szym st opniu,
warunkw byt owych. W t ym przypadku nalezy j ednak
przest rzegac pewnych zasad. Wyzej wspomniana
wszechst ronnosc nie zdaj e egzaminu, gdy mamy do czynienia z rybami dorosymi.
Przy sprowadzaniu nowych ryb nalezy dowiedziec si, w j akich warunkach dot ychczas przebyway i st worzyc im
podobne ( woda, t emperat ura, rodzaj pozywienia) . Jesli si nam t o uda i ryby przezyj , t o mozemy st opniowo,
bardzo powoli przyzwyczaj ac j e do zmiany warunkw, az doprowadzimy do t akich, j akimi dysponuj emy na co
dzien. O penym sukcesie mozemy mwic dopiero po dochowaniu si wasnego narybku. Mozna t o oczywiscie
osignc w at wiej szy sposb, kupuj c zapodnion samic, lub dorosego samca ( pod warunkiem, ze posiadamy
swoj e, j aowe samice) . Wasnie mode rybki urodzone j uz u nas, dziki swej wszechst ronnosci mozemy spokoj nie
hodowac w t akich warunkach j akie posiadamy, oczywiscie pamit aj c o podst awowych wymaganiach t ej rodziny
ryb.
Aby nie byc goosownym przyt ocz przykad: s hodowcy, dla kt rych karmienie mieczykw Hellera t ubifexem j est
duzym bdem z uwagi na t o, ze ich ryby przy t ym pokarmie padaj. Rzeczywiscie t ak si moze dziac. Sam po
nabyciu narybku z t ej hodowli i nakarmieniu ich t ubifexem, bardzo szybko j e st raciem. Ja nat omiast , oraz czsc
hodowcw z kraj u i Europy, z powodzeniem karmimy ryby t ym pokarmem osigaj c dobre efekt y hodowlane i
konkursowe.
St osuj c t ubifex nalezy pilnowac aby nabywac go w miar mozliwosci t ylko u j ednego sprawdzonego j uz dost awcy,
wiedzc, ze pokarm pochodzi z t ych samych st anowisk. W przypadku zmiany rda dost awy powinnismy go przed
podaniem rybom przet est owac. Oprcz t ubifexu mozemy podawac ca gam rznych innych pokarmw got owych
poprzez plankt on, skposzczet y - grindal, doniczkowiec, mikro, a t akze pokarmy przygot owane przez samego
hodowc j ak: grysiki, past y it p. Pamit aj my j ednak o j ego zrznicowaniu, z zachowaniem nalezyt ego umiaru.
85
Podaj c skposzczet y, j ako pokarm wysoko kaloryczny nalezy ograniczac j ego ilosc pamit aj c o mozliwosci
uszkodzenia wt roby ryb.
Bardzo wazny j est sposb karmienia ryb. I deaem byoby, aby mode rybki karmic nawet kilkanascie razy dziennie
w minimalnych ilosciach. Oczywiscie niewielu hodowcw dysponuj e niezbdnym czasem do t akiego sposobu
karmienia. Bardzo czst o bywa t ak, ze mamy mozliwosci dwu, t rzykrot nego karmienia w cigu dnia. Moze t o
doprowadzic u niedoswiadczonego hodowcy do podawania j ednorazowo, nadmiernej ilosci pokarmu. Dlat ego
polecam kazdemu hodowcy, ut rzymywanie "sanit arnej " suzby w zbiorniku, a s ni slimaki: zarwno t e zeruj ce
na powierzchni, j ak i t e w podozu oraz dodat kowo kilka szt uk glonoj adw. Zarwno glonoj ady, j ak i slimaki cht nie
zeruj na dnie wyj adaj c nadmiar pokarmu, niest rawione reszt ki a t akze pady narybek.
W t ym miej scu chciabym przypomniec fundament aln zasad karmienia. Otz czst ot liwosc i ilosc podawanego
pokarmu j est scisle zwizana z wiekiem ryb. I m st arsza ryba, t ym mniej pot rzebuj e pokarmu. Czst o hodowcy
chwal si, ze ich ryby pywaj w pokarmie. Zwykle nast pst wem t akiego karmienia nie j est prawidowy rozwj
ryby - nie rosn wcale szybciej , a wrcz przeciwnie. Efekt em t akiego karmienia moze byc masowe padanie ryb.
Kazdy hodowca na pewno wie, ze lepiej przegodzic ryb niz j przekarmic. Szczeglnie niebezpieczny j est w t akim
przypadku plankt on. Jako pokarm zywy pobiera z wody t len, a nadmiar plankt onu powoduj e, ze w zbiorniku
zaczyna brakowac t lenu, co z kolei powoduj e, ze i plankt on i ryby zaczynaj si dusic. Ryby j eszcze czasami rat uj
si t ym, ze zaczynaj podpywac do powierzchni pobieraj c t len z at mosfery, plankt on j ednak nie ma t ej mozliwosci
i zaczyna masowo padac. Przyduszone ryby nie zeruj a zuzywaj wicej t lenu, wic padnit y plankt on w bardzo
krt kim czasie zaczyna gnic. Prowadzi t o szybko do zakcenia rwnowagi biologicznej w zbiorniku, osabienia a
t akze zmian chorobowych u ryb, co czst o przy nieuwadze hodowcy doprowadza do masowego ich padania. Wydaj e
si, ze dzisiaj przy nowoczesnym i wydaj nym sprzcie nie j est t o j uz mozliwe, lecz czst o si t o zdarza przy duzych
hodowlach w zbyt zagszczonych zbiornikach. Sami przez t o st warzamy niekorzyst ne warunki powodujce co j akis
czas powazne kopot y hodowlane.
I nnym waznym element em w hodowli mieczykw j est podmiana wody. I deaem byoby zapewnienie cig j ej
podmian. Jesli j ednak nie mamy t akich mozliwosci, t o st araj my si post powac podobnie j ak z karmieniem - mao
i czst o. ( ! ! ! ) W kazdym zbiorniku wyt warza si szczeglny indywidualny biot op. Dugie okresy bez podmiany wody
powoduj , ze woda w zbiorniku rzni si dalece od t ej , kt r dolewamy w celu podmiany. W efekcie moze si
zdarzyc, ze woda dolewana rzni si t ak dalece, ze moze byc zabj cza dla mieszkancw akwarium. By zmniej szyc
do minimum ryzyko szoku zwizanego z podmian wody wskazane j est by do podmiany uzywac wody odst aej .
Mozemy poswicic do t ego celu j eden ze zbiornikw, w kt rym przet rzymuj emy przez kilka dni wod w celu j ej
odst ania.
Ryby pikniczkowat e, do ktrych nalezy mieczyk, pochodz z ciepych st ref klimat ycznych, dlat ego t emperat ura nie
j est oboj t na dla ich organizmw. Opt ymalna t emperat ura t o okoo 25C. Dobowe, powolne, rznice t emperat ury w
zakresie do 2
o
C nie szkodz t ej rybie. Uwag j ednak nalezy zwrcic na nage skoki t emperat ury ( zmiana wody,
brak pr du) a t akze na dugot rwae przegrzanie czy wyzibienie wody i t emu przeciwdziaac. Jesli ryby t rzymamy w
pomieszczeniu o w miar st abilnej t emperat urze t o mozemy z powodzeniem st osowac zwyke grzaki. W
pomieszczeniach o duzych rznicach t emperat ury naj lepiej st osowac grzaki z t ermost at em.
I nnym bardzo waznym element em dla udanej hodowli j est nat lenienie wody. Dzisiaj nie j est t o j uz zaden kopot .
Nowoczesne wydaj ne pompki dost arczaj bowiem powiet rza ( t lenu) w wyst arczajcych ilosciach. Pompki powinny
dziaac przez ca dob, ale czst o hoduj emy ryby w pomieszczeniach mieszkalnych i na noc wyczamy powiet rze,
bo brzczenie pompek przeszkadza w snie. W t akim przypadku nalezy pamit ac o t ym by nie karmic ryb na noc, bo
j ak j uz wspominaem przekarmione ryby pot rzebuj znacznie wicej t lenu, a my go nie dost arczamy noc.
Konczc chciabym j eszcze poswicic kilka sw o zagospodarowaniu zbiornikw. W t ego rodzaj u hodowlach
mozemy ryby t rzymac t radycyj nie t zn. w zbiorniku z podozem, roslinami i rybami w t ak zwanych akwariach
domowych. Mozna t ez prowadzic hodowle, w zbiornikach czyst ych, t zn. ryby + woda. Naj czsciej s t o duze
hodowle . W t akich akwariach at wiej j est t ez ut rzymac czyst osc. Osobiscie uwazam, ze kazdy z t ych sposobw j est
dobry a zalezy t ylko od upodoban mozliwosci hodowcy Akwaria "czyst e" poleciabym hodowcom, kt rzy nie
dysponuj nadmiarem wolnego czasu, ktry musz poswicic swej hodowli.
2
Jest t o ryba, ktra swoj wszechst ronnosci zaskarbia sobie wzgldy duzej czsci ludzi paraj cych si akwaryst yk.
Mieczyk Hellera, bo o nim t u bdzie mowa, z uwagi na rznorodne formy barwne oraz pet wowe, okaza si od
wielu lat , wrcz cudownym mat eriaem do urzeczywist nienia fant azj i niespokoj nych "duchw" akwaryst yki.
Ot z t a pochodzca z Ameryki rybka, wraz ze swoimi kuzynami Makulat usem i Variat usem, oprcz czyst o
hodowlanych, dost arcza swoim ent uzj ast om t akze duzo wrazen sport owych.
Od wielu bowiem lat w caej Europie odbywaj si konkursy Xipho - Molly, na kt rych t o, hodowcy maj mozliwosc
pochwalic si swymi dokonaniami. I t u rodzina Xiphophorus odkrywa swoj e drugie oblicze.
Wielu hodowcw w swych opiniach t rakt uj e j j ako ryb dla poczt kuj cych, poprzez swoj popularnosc, at wosc w
hodowli i dost pnosc zasuzya sobie w peni na t o miano, nie ma j ednak rzy bez kolcw, o czym bolesnie
przekonao si i dalej przekonuj e wielu akwarystw zaj muj cych si t a ryb profesj onalnie. W swej wielolet niej
prakt yce, spot kaem si z opini, ze s t o j edne z naj bardziej kopot liwych lokat orw w naszych akwariach.
I t o j est druga prawda. Oglnie wiadomym j est , ze im bardziej mat eria hodowlany j est "czyst y genet ycznie", z t ym
wiksz skal t rudnosci ma do czynienia hodowca, co powoduj e, ze hodowla mieczyka j est nie t ylko hodowlanym
przedszkolem ale t akze uniwersyt et em.
Jest em wielolet nim hodowc t ych ryb na rznego rodzaj u konkursy, boli mnie wic czst a opinia w srodowisku
akwaryst ycznym, ze konkursy s zbyt eczne bo suz t ylko zaspokaj aniu wybuj aych ambicj i poszczeglnych
hodowcw.
86
Co do ambicj i si zgadzam, ze j est bo bez niej nie byoby pewnie post pu w t ej dziedzinie. . Rznorodnosc form
Xiphophorus nie zmienia fakt u, ze ryby t e pozost awione bez nalezyt ego nadzoru bardzo szybko i z ochot krzyzuj
si, co w efekcie po pewnym czasie doprowadzic do powst ania j ednego "uni - st andardu".
Powst ae w t en sposb ryby ani barw, ani kszt at em pet w nie s w st anie zachwycic j uz nikogo.
Bior c t o pod uwag, oraz fakt , ze wiele pokolen hodowcw pracowao nad powst aniem st andardw, nalezy
popat rzec na konkursy z innej st rony. Na pewno wszyst kim hodowcom, t ym poczt kuj cym i t ym zaawansowanym,
j ak a nawet przede wszyst kim, t ym pot encj alnym, sprawia wiele radosci ogldanie cudownie kolorowych ryb o
bardzo fant azyj nych pet wach.
Jednym z niewielu miej sc, gdzie mozemy obej rzec ca gam t ych dokonan s wasnie konkursy. Ale zeby mogy
one zaist niec, niezbdna okazaa si praca wspczesnych ent uzj astw a j ednoczesnie doswiadczonych hodowcw,
kt rzy opracowali j uz ist niej ce st andardy oraz st worzyli warunki do rej est racj i nowo powst aych.
Jak j uz wspomniaem, krzyzowanie si poszczeglnych st andardw odbywa si nawet bez udziau hodowcy,
nat omiast droga odwrot na t zn. ich "wyprowadzenie" t o j uz zupenie cos innego. Nalezy wiedziec, ze kazdy
mieszaniec j est genet ycznie mocniej szy od ryby "rasowej " co w efekcie nawet po poczeniu si z ni, prowadzi do
zdecydowanie pogorszenia si j ej wygldu. Maj c do czynienia z kolej nymi mieszancami zat racamy bardzo czst o
bezpowrot nie dany st andard. Zeby nie byc goosownym, wspomn przepikn odmian mieczyka - Berlink. Od
kilku lat na zadnym konkursie nie spot kaem t ej czyst ej formy.
Skoro st andaryzacj a, t o nic innego j ak bardzo dokadny opis wygldu ryby ( barwa, kszt at , budowa) , t o dziki niej
sdziowie na konkursach mog okreslic st opien zgodnosci t ej ryby z wzorcem.
Widzimy wic, ze oprcz ambicj i i chci posiadania przez hodowc "rasowych" ryb, wasnie dziki konkursom t e
"rasowe" ryby j eszcze ist niej w naszych akwariach.
Poniewaz spot kaem si z propozycj ukazania t ej t emat yki w cyklu kilku art ykuw, chciabym przyblizyc przede
wszyst kim prakt yczne j ej aspekt y w mozliwie naj prost szej formie. Obej mowac t o bdzie : hodowl, ut rzymanie
st andardw oraz oglne zasady sdziowania, a t akze podam mozliwosci zdobywania kwalifikowanego mat eriau.
87
acow at e l abi r y nt ow e ( An abant oi de)
2
Wy st pow ani e: Wody sodkie Afryki i Azj i, pnocna granica wyst powania niektrych gat unkw siga, az do
granicy gdzie zim zamarza woda. acowat e j ednak generalnie s rybami ciepolubnymi.
Wi el k osc: Max. 60-70 cm, zwykle j ednak kilka do kilkunast u cm.
Cechy char ak t er y st y czne: Ryby z t ej rodziny maj specj alny narzd nad skrzelami zwany labirynt em, ktry
umozliwia im oddychanie powiet rzem at mosferycznym pobieranym znad wody, gdy nie ma w niej dosyc t lenu. U
wielu gat unkw pet wy brzuszne przekszt aciy si w dugie prciki, kt re uat wiaj orient acj w mt nej wodzie.
Zachow ani e: Generalnie s t o ryby spokoj ne, j ednak wikszosc robi si agresywna w okresie t ara. Zwykle byt uj
parami zaj muj c t eryt orium na kt rym zwykle dochodzi do t ara i gdzie zdobywaj pozywienie. Ze znanych mi
gat unkw t ylko boj owniki wspaniae ( Bet t a splendens) wymagaj by w akwarium nie byo wicej niz 1 samca, gdyz
mog si pozabij ac wzaj emnie. Zaleca si wrcz t rzymanie kilku samcw przy hodowli prt nikw.
Wy ch ow mody ch: Wsrd acowat ych s gat unki, kt re po zozeniu ikry pozost awiaj j swemu losowi, s wsrd
nich gbacze, ale naj czsciej samiec buduj e pienist e gniazdo, w ktrym skadana j est ikra, samiec pniej opiekuj e
si ikr i swiezo wylgymi larwami, samic nalezy po t arle odowic.
Modym j ako pierwszy pokarm podaj emy pierwot niaki i wrot ki. Narybek j est zazwyczaj bardzo drobny i wymaga
niezwykle drobnego pokarmu. Rosn nierwno i wymagaj selekcj i.
Woda: Zwykle nie maj specj alnych wymagan co do skadu wody, preferuj zazwyczaj j ednak mikk lekko
kwasn wod.
Ak w ar i um: Lit erat ura podaj e, ze mae gat unki mozna t rzymac w niewielkich zbiornikach, ale prawdziw urod
t ych rybek mozna podziwiac dopiero w zbiornikach powyzej 50 lit rw dla prt nikw, a powyzej 100 lit rw dla
gurami. Odpowiedniej wielkosci zbiornik j est rwniez wazny ze wzgldu na t emperament rybek nalezcych do t ej
grupy. W maych zbiorniczkach ryby sabsze nie maj si gdzie schowac przed agresj silniej szych osobnikw.
Woda powinna miec t emperat ur nie nizsz niz 20
o
C a osigac moze 30
o
C, rybom t o nie szkodzi a wrcz przeciwnie
doskonale suzy ich zdrowiu i samopoczuciu. Nalezy j ednak pamit ac, by powiet rze nad wod nie byo zimniej sze
niz woda, gdyz ryby pobieraj c zimne powiet rze znad powierzchni at wo przezibiaj sobie bdnik ( t rudno si
leczy, niekt rzy t wierdz, ze si nie leczy wcale i ryba ginie) . Twardosc wody w wikszosci przypadkw nie odgrywa
zadnej roli. Akwarium powinno, wic byc przykryt e.
Ryby nalezce do t ej grupy doskonale czuj si w zbiornikach z bogat szat roslinn z kryj wkami midzy
korzeniami i na powierzchni wody, np. midzy duzymi roslinami pywaj cymi.
Pok ar m: Ryby przyj muj kazdy rodzaj pokarmu, ale nalezy pamit ac, ze wspomniane ryby zazwyczaj maj
relat ywnie mae ot wory gbowe w st osunku do wielkosci caego ciaa.
2
Ryby labirynt owe, bdnikowe, acowat e t e okreslenia dot ycz czt erech rodzin, kt rych przedst awiciele
charakt eryzuj si szczegln cecha anat omiczn. Cecha t a powoduj e, iz ryby nalez do t ych, kt re mog w wodzie
ut onc pozbawione dost pu do powierzchni wody, t ak by od czasu do czasu mogy nabrac spory haust powiet rza,
pot rzebnego do funkcj onowania ich organizmu, mog po prost u si udusic z braku odpowiednio duzej ilosci t lenu.
Nat ura wyposazya t e ryby w specj alny organ, ktry w mniej szym lub wikszym st opniu przej muj e od skrzeli
funkcj oddychania. Narzd t en labirynt ( std nazwa ryb) , umieszczony j est na przeduzeniu komory skrzelowej w
szczyt owej czsci pierwszego uku skrzelowego. Labirynt skada si z duzej ilosci kost nych blaszek, pokryt ych
cienkim, ale j ednoczesnie silnie ukrwionym nabonkiem.
Kazda ryba labirynt owa, co j akis czas kt rego okres zalezny j est od rodzaj u ryby; poyka znad powierzchni wody
banieczk powiet rza. Banieczka przesuwana j est do komory nad skrzelami, w bezposrednie ssiedzt wo labirynt u.
Dziki duzej ilosci cienkich pyt ek labirynt u nast puj e wymiana gazowa, do czasu cakowit ego wyeksploat owana z
t lenu banki powiet rza wt edy t o banka t a zost aj e wycisnit a przez pokrywy skrzelowe poza organizm ryby. Dziki
labirynt owi ryby doskonale si czuj w t ych rej onach, w ktrych wyst puj okresowe braki wody, lub przewazaj
pyt kie i nagrzane, a co za t ym idzie ubogie w t len st rumienie, rowy, mt na baj orka i st awy poudniowo- wschodniej
Azj i i Afryki zachodniej . Naj doskonalsz form labirynt u posiada zamieszkuj cy poudniow Azj aziec - Anabas
88
t est udineus, kt ry nierzadko, gdy t ylko t rawa i grunt s odpowiednio wilgot ne, urzdza sobie ldowe wdrwki z
pr dkosci okoo 100m na godzin ( polska nazwa rodziny ace - Anabant oidae oraz nazwa gat unku aziec wzia
si od sowa azi c) , zas aut ocht oni nie owi t ych ryb, ale po prost u zbieraj do koszy w ident yczny sposb j ak
Polacy zbieraj grzyby.
Umiej t nosc przezycia w srodowisku o niskiej zawart osci t lenu w wodzie uczyni z ryb labirynt owych pionierw
nowozyt nej akwaryst yki europej skiej . W lat ach szescdziesit ych wieku osiemnast ego udao si sprowadzic do
Europy kilka pierwszych egzemplarzy Wielkopet wa wspaniaego ( Macropodus opercularis) . W lat ach 1869- 1870
Francuzowi o nazwisku Carbonnier udao si po raz pierwszy doprowadzic do ich rozmnozenia co byo j ak na owe
czasy fant ast ycznym osigniciem. wczesna bowiem t echnika, a raczej j ej brak; oraz st an wiedzy akwaryst ycznej
niewiele dawa szans rybom na przezycie wielkopet wy t o j ednak doskonale zniosy; i t ak ot o wasnie one
zapoczt koway amat orsk akwaryst yk.
Sabe warunki t lenowe, w kt rych ryby labirynt owe zyj , powoduj iz
znaczna czsc nich na t yle znaczna, ze uznaj e si t o za cech
charakt eryst yczn; skadaj ikr w gniedzie. Przed przyst pieniem do
t ara samiec przyst puj e do budowy gniazda na powierzchni wody. Jako
budulca uzywa skrawkw pywaj cych roslin oraz wyplut ych przez siebie
baniek powiet rza, kt re dot ar szy do powierzchni wody nie pkaj , a
sklej aj si. Pod t ym gniazdem ryby t r si samiec owij a si wok
samicy, co wyglda wyj t kowo widowiskowo. I kra zozona w gniedzie
znaj duj e w nim doskona ochron oraz wyst arczaj ce dla rozwoj u larw
warunki t lenowe. Samiec chroni gniazdo wraz z ikra i narybkiem do czasu
kiedy zacznie samodzielnie pywac, umacniaj c wciz gniazdo i umieszczaj c w nim na powrt ikr czy larwy, kt re
wypady z gniazda. Samica zas w t ym czasie ochrania obszar wok gniazda.
Nie wszyst kie ryby labirynt owe buduj kunszt owne gniazdo. Niektre z nich skadaj ikr na spodniej st ronie
duzych lisci roslin wodnych ( niektre rodzaj e skrzeczykw Trichopsis) , na spodniej st ronie korzeni lub innych
nat uralnych j askin i grot ( np. Pseudophromenus cupanus) lub nawet w
srodku maych odcinkw t yczek bambusowych na t yle j ednak szerokich,
by si w nich zmiescic ( np. Malpulut a kset reri) . S t ez gbacze (gurami
czekoladowe Sphaericht chys, niekt re boj owniki np. Bet t a pict a, Bet t a
pulchra) i oczywiscie ryby rozrzucaj ce ikr w t oni wodnej ( czsc
buszowcw Ct enopoma, Sandelie Sandelia) .
Wikszosc ryb labirynt owych ma ciao lekko spaszczone bocznie, pet wy
brzuszne s wyduzone czasami przybieraj post ac nit kowat ych
wyrost kw peni wwczas rol recept orw smaku i dot yku. Akwaria
przeznaczone dla t ych ryb powinny byc srednie lub duze, raczej o niskim
poziomie wody; dla niektrych mniej szych gat unkw wyst arczy poziom
wody o wysokosci okoo 20cm. Waznym j est j ednak zapewnienie gst ej
obsady roslin ze spor ilosci pywaj cych, z kt rych ryby uwielbiaj
budowac gniazda. Skad wody nie odgrywa zazwyczaj wikszej roli,
wazna j est j ednak j ej t emperat ura. Znaczna czsc ryb labirynt owych
preferuj e bardzo ciep wod, o t emperat urze dochodzcej nawet do 30
C. Niezwykle ist ot ne j est t o, by powiet rze bezposrednio nad
powierzchni wody byo wasciwe ogrzane co zapewnia np. st osowanie
przykryc do akwarium. Zbyt duza rznica w t emperat urze wody i
powiet rza sprawia, ze ryby czst o mog zachorowac na "przezibienie" labirynt u.
Labirynt y s st osunkowo at we w hodowli. Cht nie j edz pokarm suchy i zywy, ale niezbyt duzych rozmiarw, gdyz
posiadaj wskie przeyki. S rybami na og agodnymi i raczej mog egzyst owac z innymi agodnymi lub
st adnymi rybami, nie wykazujcymi t eryt orializmu ryby labirynt owe w okresie t ara wykazuj na t yle duzy inst ynkt
obrony swego t eryt orium, ze pot rafi odganiac parokrot nie wiksze od siebie ryby. Zest awiac nalezy w danym
gat unku parami, lub z niewielk przewag ilosci samic.
Oczywiscie, j ak w kazdej rodzinie, mog znalec si wyj t ki, kt re zdecydowanie odbiegaj charakt erem, czy
wymiarami czy t ez upodobaniami od reszt y swoich pobrat ymcw. Gurami
czekoladowy Sphaericht chys ospchromenoides j est ogromnie wymagaj c
ryb, niezwykle czu na warunki fizykochemiczne wody, Gurami
olbrzymi Osphromenus goramy wymaga akwarium duzego, a nawet
bardzo duzego, gdyz dorast a do 60cm dugosci, zas Beloncj e cej lonskie
Belont ia signat a czst o uwaza si za agresywne w st osunku do ryb
rwnych wielkosci sobie oraz mniej szych od siebie.
Ryby zwaszcza rodziny labirynt owat ych Belont idae, godne s polecenia
nie t ylko z powodu odpornosci na niedogodne warunki t lenowe, ciekawych
zachowan rozrodczych, ale szczeglnie ze wzgldu ich wyj t kow urod,
kt ra od poczt ku ist nienia akwaryst yki zachwyca swoj koloryst yk i
89
kszt at ami. Uwag zawsze zwracay imponuj ce kszt at ami weloniast ych pet w boj owniki syj amskie Bet t a
splendens, czy wspaniae kolory rznych odmian prt nikw karowat ych Colisa lalia, albo t ez ubarwienie ryb mniej
znanego rodzaj u Parosphomenus.
Jako bliskich krewnych ryb labirynt owych uwaza si nie omawiane w t ej sekcj i szczupakogowy ( Luciocephalidae)
oraz zmij ogowce ( Channoiaei) . Posiadaj rwniez labirynt , j ednak ze wzgldu na zbyt wiele rznic,
zaklasyfikowano j e od innych do innych nadrodzin, niz Abant oidae, choc nadal w obrbie rzdu ryb
okoniokszt at nych Perciformes.
Boj ow ni k w spani ay ( Bet t a spl endens)
2
Boj ownik wspaniay wyst puj e w pyt kich, ciepych wodach I ndii Wschodnich, Taj landii, Wiet namu i Pwyspu
Malaj skiego. Dorose osobniki osigaj maksymalnie 7 cm. Pet wy odbyt owa, grzbiet owa i ogonowa s u samcw
silniej rozwinit e. Samiczka ma mniej sze pet wy i j est zazwyczaj niepozornie ubarwiona. Samce wykazuj si duz
agesywnosci wobec innych samcw swego gat unku i gat unkw pokrewnych. W ich oj czynie urzdza si czst o
walki t ych ryb robic zakady, kt ry przezyj e. Ryby walcz ze
sob do smierci przeciwnika. Dlat ego w akwarium zazwyczaj
t rzyma si j ednego samca i kilka samic. Szczeglnie efekt owne
samce uzyskuj e si t rzymaj c ryby poj edynczo w maych
zbiorniczkach ust awionych t ak, by widziay si wzaj emnie.
Niest et y t ak uzyskane ryby nie nadaj si zazwyczaj do
normalnego rozmnazania, zabij aj kazd napot kan w
akwarium ryb nie robic wyj t ku dla samic swego gat unku.
Uzyskano wiele odmian hodowlanych rznicych si
ubarwieniem i czasami rwniez pokroj em ciaa.
Lubi akwarium dobrze oswiet lone z duz ilosci kryj wek wsrd
roslin z mikk wod o t emperat urze midzy 24 - 32C. Jest
ryb labirynt ow i oddycha powiet rzem pobieranym znad
powierzchni wody nie wolno zat em t rzymac go w odkryt ych
zbiornikach narazonych na przewiewy.
Do t ara nalezy przygot owac pyt ki, dobrze zarosnit y, j asno
oswiet lony zbiornik o poj emnosci minimum 40 lit rw. Samiec buduj e spore pienist e gniazdo na powierzchni wody.
W czasie budowy gniazda napast uj e samic i t a j esli nie ma si gdzie ukryc moze zginc. Po t arle nalezy szybko
usunc samic ze zbiornika, j esli t ego si nie zrobi, moze zost ac zabit a przez samca. Jesli zbiornik j est t ak
urzdzony, ze samica ma si gdzie schowac, t o mamy t roch wicej czasu na j ej odowienie. Wg. lit erat ury t aro
odbywa si w wodzie o t emperat urze 30C, w moim akwarium doszo do t ara w 27C, t yle ze wylg nast pi w
pit ym, a nie w czwart ym dniu od t ara, j ak t o by si st ao w t emperat urze 30C. Samca odawiamy dopiero gdy
mode zaczynaj si rozpywac. Jako pierwszy pokarm mozna podac larwy skorupiakw, pierwot niaki, wrot ki
ost at ecznie larwy solowca lub nicienie micro. Mode u mnie rosy szybko, ale nierwno. Akwarium z modymi nalezy
dobrze napowiet rzac.
Dorose karmimy wszelkim pokarmem zywym i preparowanym.
2
Boj ownik wspaniay pochodzi z Taj landii, gdzie wystpuj e w st oj cych i wolno pyncych wodach, mocno
nagrzanych, o odczynie obojt nym (pH 7) i niewielkiej t wardosci do 8o t wardosci niemieckiej ( dGH) . W akwariach
mozna chowac go w wodzie t wardszej , ale wt edy mog wyst powac t rudnosci z rozmnazaniem.
W wodach Azj i Poudniowo- wschodniej zyj e kilkanascie rznych
gat unkw boj ownika. Sposrd wielu gat unkw ryb, boj ownik zrobi
naprawd swiat ow karier.
Do Europy po raz pierwszy przywiz go Francuz Carbonier w 1874
roku. Od t ego czasu hodowany i krzyzowany z innymi gat unkami
zmieni swj wygld z niepozornej ryby o nieokreslonym kolorze w
dugopet w pikn ryb wyst puj c we wszyst kich niemal kolorach
od biaego do czarnego i poczeniach t ych kolorw. W czasie hodowli
akwariowej pet wy samca znacznie zost ay powikszone. Samica w
zasadzie nie ulega powazniej szym zmianom, pod wzgldem wielkosci
pet w. Jedynie kolor uleg nieznacznej zmianie.
Boj ownik wspaniay j est ryb labirynt ow ( bednikowat e) . Zyj e w
wodach ubogich w t len, wykszt aci wic sobie narzd zwany
bdnikiem ( dawniej zwany labirynt em) , pozwalaj cy mu na
oddychanie t akze powiet rzem at mosferycznym. Mozna zauwazyc, ze
90
co j akis czas ryba podpywa do powierzchni wody skd zaczerpuj e pewn ilosc powiet rza at mosferycznego.
Hodowla boj ownikw nie nast rcza wikszych t rudnosci. Jest j ednak pewne ale. . . Otz samce pot rzebuj duzych
obszar w - t eryt oriw - "na wasnosc" i dlat ego w j ednym zbiorniku moze przebywac t ylko j eden samiec. Samce
nalezy t rzymac oddzielnie, gdyz przebywaj c razem w j ednym zbiorniku, t ocz zacit e walki i mog nawzaj em
uszkodzic sobie pet wy. W skraj nych warunkach dochodzi nawet do smierci rywala. Mieszkancy Poudniowo -
Wschodniej Azj i od dawna uprawiaj "sport " polegaj cy na walkach samcw boj ownika i hazardzie - czyli
obst awianiu zwycizcy w zakadach pieniznych. Do t ego celu hoduj samce w maych zbiorniczkach, czasami
nawet w but elkach. Los t ych ryb biorcych udzia w walkach j est j ednoznaczny. Walka konczy si zazwyczaj
smierci j ednego, a nierzadko obu przeciwnikw. U nas ze wzgldw humanit arnych walki boj ownikw, podobnie
j ak walki kogutw, psw it p. s zakazane.
Rozmnozenie boj ownikw wspaniaych j est w zasadzie at we. Jednak dla niedoswiadczonego hodowcy moze
nast rczyc sporo problemw. Naj t rudniej j est dobrac wasciwie par ( pary) . Bywa t ak, ze nawet pomidzy
part nerami dochodzi do walki konczcej si naj czsciej powaznymi obrazeniami a nawet smierci j ednego z
part nerw. . Czst o z t ych walk zwycisko wychodzi samica.
By przyst pic do rozmnazania boj ownikw musimy dysponowac zbiornikiem minimum dwudziest olit rowym
zaopat rzonym w filt r i przewiet rzanie. Temperat ura wody powinna byc w granicach 26 - 28 C, t wardosc ponizej 8o
dGH. Nalezy wybrac prbnie par, kt ra akcept uj e si wzaj emnie. Samiec zaczyna budowac na powierzchni wody
gniazdo z piany o srednicy kilku cent ymet rw. Zaprasza t am samic i obej muj c j i wyciska z niej ikr, kt r
rwnoczesnie zapadnia. I kra powoli opada na dno. W czasie opadania samiec bierze j do pyszczka i umieszcza w
gniedzie. Samica usiuj e mu w t ym pomagac, ale przewaznie bywa przez samca przeganiana. I kra j est skadana w
"czasie" kilku lub kilkunast u "usciskw". Ogem para skada przez t en czas od kilkudziesiciu do okoo dwust u
ziaren ikry. Po t arle samic nalezy odowic. Larwy zaczynaj wylgac si po okoo 24 godzinach, ale przez kilka dni
przebywaj w gniedzie i s t roskliwie pilnowane przez samca. Kiedy zaczynaj si rozpywac, samca nalezy
odowic i umiescic w innym zbiorniku. Mode rybki zj adaj naj cht niej zywy plankt on: pierwot niaki, wrot ki, larwy
oczlika diapt omusa, rozwielit ki z gat unku Alanella nana i Chydorus sphaericus oraz larwy solowca. Mozna karmic
rwniez pokarmem szt ucznym - naj drobniej szym nr"0"- przeznaczonym dla pst rgw i rozt art ym w modzierzu
porcelanowym. Z czasem w miar wzrost u ryb, mozna uzywac pokarm nr "1". Mode rosn bardzo szybko. Gdy
t ylko samce podrosn na t yle, ze zaczynaj si wyduzac pet wy, nalezy j e odawiac i umieszczac w innych
osobnych zbiornikach o poj emnosci minimum 1 lit r. Zapobiega t o walkom dorast ajcych ryb i niszczeniu sobie
wzaj emnie pet w. Samiczki mog przebywac w j ednym zbiorniku. Dorose osobniki mozemy karmic rznorodnym
pokarmem, t ak nat uralnym j ak i szt ucznym. Wart o pamit ac o urozmaiceniu j adospisu, wt edy rosn szybciej i s
mocniej sze i zdrowsze.
Boj ownik wspaniay przybiera w hodowli t ak rznorodne formy i kolory, ze hodowcy post anowili urzdzac konkursy
t ych ryb.
Gur ami dw upl ami st y ( Tr i chogast er t r i chopt er us)
Gurami dwuplamist y wystpuj e w wodach I ndii i I ndochin, podobnie j ak gurami mozaikowy w swej oj czynie j est
ryb konsumpcyj n. Osiga 12 cm dugosci. Samiec ma
zaost rzon pet w grzbiet ow i wiksz od samicy odbyt ow.
Oprcz dzikiej formy w akwarium mozna spot kac odmian zot ,
kt rej ciao j est biae a grzbiet zt y oraz form "cosby", u kt rej
dwie biae kropki wyst puj ce na bokach ciaa formy dzikiej s
rozmyt e w plamy, ryba wyglda j ak z marmuru. Formy t e czst o
si krzyzuj e uzyskuj c czasami ciekawe efekt y, j ednak osobiscie
preferuj formy fenot ypowo czyst e. Obecnie t rudno zdobyc
czyst e formy zarwno dzikie j ak i hodowlane.
Wymaga przest ronnego akwarium, dobrze porosnit ego
roslinami. Nie j est t ak bardzo ciepolubna j ak gurami mozaikowy,
zadowala si j uz wod o t emperat urze od 22
o
C. Jest ryb
spokoj n nadaj c si do akwarium t owarzyskiego razem z
innymi spokoj nymi rybami podobnej wielkosci. Niest et y spokoj ny
charakt er nie j est regu, gdyz czasami t rafiaj si podobno
osobniki o nat urze seryj nych mordercw.
Ryby do t ara musz dobrac si w par same ze st adka modych, w przeciwnym wypadku moze si zdarzyc, ze
samiec nie zaakcept uj e wpuszczonej do j ego akwarium part nerki. Sam kiedys hodowaem t en gat unek i miaem
dobran j uz par rozpodow, ale pech chcia, ze samiczka
pada ofiar moj ego kot a. Prbowaem dobrac samcowi j aks
now samiczk, ale t en zawsze zabij a obc ryb zanim j a
zdzyem cokolwiek zrobic. Wobec swoj ej pierwszej samiczki
by wrcz "szarmancki". Nigdy nie zauwazyem j akichkolwiek
walk midzy nimi a ewent ualnych agresorw zgodnie odpdzay
ze swoj ego t eryt orium.
Podczas t ara samiec robi si agresywny i podobnie j ak
wikszosc ryb labirynt owych buduj e gniazdo z piany na
powierzchni wody. Po t arle nalezy odowic samic, gdyz grozi
j ej smierc ze st rony samca. Do t ara dochodzi j uz w
t emperat urze 27
o
C. Samca odawia si gdy mode zaczynaj
opuszczac gniazdo, wt edy t ez zaczyna si napowiet rzac
91
akwarium. Bardzo drobny narybek j ako pierwszy pokarm bierze pierwot niaki, wrot ki i naj drobniej sze larwy
skorupiakw. Mode rosn nierwnomiernie i czst o dochodzi do aktw kanibalizmu, wic mode t rzeba segregowac
wedug wzrost u aby uniknc niepot rzebnych st rat .
Dorose j edz wszyst kie rodzaj e pokarmu.
Gur ami mozai k ow y ( Tr i chogast er l eer i )
Pochodzeni e: Oj czyzn t ych ryb s wody I ndochin i Pwyspu Malaj skiego, oraz wyspy Borneo i Sumat ry.
Ubarwienie: Ryby t e s koloru srebrzyst oniebieskiego, ciao pokryt e j est j asnymi, poyskuj cymi plamami. Wzduz
ciaa od oka ryby cignie si ciemny zanikaj cy ku t yowi pas. Guraminy posiadaj pet wy piersiowe przekszt acone
w wsy czuciowe.
Dugosc: Na wolnosci ryby t e osigaj dugosc 15 cm, w akwariach z reguy nie przekraczaj 11 cm.
Dy mor f i zm: Samiec gurami mozaikowego ma silniej rozwinit pet w grzbiet ow i odbyt ow. Pet wa grzbiet owa
samicy j est krt sza od pet wy samca.
Oddy chani e: Wody w ktrych zyj dzikie guraminy charakt eryzuj si nisk zawart osci t lenu rozpuszczonego w
wodzie, dlat ego musiay wyt worzyc dodat kowy aparat t lenowy umozliwiaj cy oddychanie t lenem at mosferycznym.
Aparat t en t o znaj duj cy si w komorze skrzelowej labirynt . Labirynt j est cech charakt eryst yczn dla wszyst kich
ryb z rodziny bdnikowcw.
Zachow ani e: Gurami mozaikowy j est ryb spokoj n i pochliw, nie powinien byc t rzymany razem z szybko
pywaj cymi rybami, oraz gat unkami, ktre obgryzaj pet wy, gdyz gurami j est bardzo nieodporny na zranienia.
Ak w ar i um: Powinien byc t rzymany w akwarium duzym, nie za mocno oswiet lonym, dobrze zarosnit ym.
Woda: Twardosc wody nie ma duzego znaczenia, nadaj e si woda mikka i t warda, powinna byc lekko kwasna ( pH
ok. 6) , st ara nieznacznie regularnie odswiezana, o t emperat urze 24 - 25 C.
Pok ar m: Jako pokarm mozna st osowac rureczniki, wazonkowce, oczliki, suche pokarmy, larwy komarw, ochot ek.
Nie nalezy ryb zbyt dugo karmic rurecznikami, gdyz moze t o doprowadzic do puchlizny brzusznej .
Rozmnazani e: Rozmnazanie nie j est t rudne. 7 - 10 dni przed
t arem ryby nalezy rozdzielic wedug pci i obficie karmic. Po t ym
czasie par czymy w akwarium t arliskowym. Takie akwarium
t arliskowe powinno miec okoo 50 l. poj emnosci przy poziomie
wody okoo 20 cm, powinno byc ust awione w spokoj nym, j asno
oswiet lonym miej scu. W akwarium powinny si znaj dowac
mikko list ne rosliny, t akie j ak: mech j awaj ski, pywaj ce pdy
moczarki, wywcznika czy kabomby, kt re samiec wykorzyst a
do budowy gniazda. Akwarium napeniamy wod o t wardosci
oglnej 8 - 12 n, t wardosci wglowodanowej ponizej 8o n, pH
ok. 7, i t emperat urze 30
o
C. Wieczorem do t ak przygot owanego
akwarium wpuszczamy par t arlakw. Z reguy j uz nast pnego
dnia samiec zaczyna budowac pienist e gniazdo. Podczas budowy
gniazda samiec j est agresywny w st osunku do samicy. Kiedy
uzna, ze gniazdo j est j uz wyst arczaj co mocne zwabia pod nie
part nerk, oplat a j swoim ciaem i wyciska z niej niewielk
ilosc j aj , ikra poniewaz j est lzej sza od wody unosi si ku grze skd samiec zbiera j i umieszcza w gniedzie
dobudowuj c przy t ym kolej ne warst wy gniazda. Sam akt t ara, zbierania j aj i umieszczania ich w gniedzie
powt arza si wielokrot nie az do cakowit ego wyprznienia si samicy z j aj . Po skonczonym t arle samic nalezy j ak
naj szybciej wyowic inaczej moze zost ac mocno pot urbowana lub nawet zabit a przez samca. Mozna t emu chwilowo
zapobiec sadzc w rogach akwarium rosliny wsrd kt rych samica bdzie si moga ukryc. I nkubacj a ikry t rwa ( w
t emp. 28 C) ok. 3 dni. Po t ym okresie wykluwaj si larwy (ok. 1000 - 2000 z j ednego t ara) , kt re ze wzgldu na
wielkosc nalezy karmic naj drobniej szym mozliwie pokarmem: perwot niaki, wrot ki a pniej larwy solowca i larwy
oczlika. Akwarium MUSI byc dobrze nat leniane, gdyz mode nie maj j eszcze wykszt aconego aparat u
labirynt owego. Aparat t en wykszt aca si u nich dopiero w wieku 3 - 4 t ygodni,
akwarium musi byc wt edy bezwzgldnie przykryt e, t ak aby t emperat ura wody i powiet rza, ktrym zaczynaj
oddychac mode gurami nie bya zbyt rzna ( inaczej mode przezibi si i zgin) . Teoret ycznie mwic
rozmnazanie gurami mozaikowego j est st osunkowo prost e i nie nast rcza wikszych problemw,
j ednak w hodowli wyglda t o r znie, podst awowym problemem j aki st aj e j uz na samym poczt ku j est problem z
doborem odpowiadaj cej sobie pary, bo dobr przymusowy nie zawsze daj e dobre efekt y. Naj lepiej aby do
rozmnazania uzyc pary, kt ra int eresowaa si sob j uz w akwarium oglnym. I nnym problemem moze byc
wykarmienie drobnego i bardzo licznego pot omst wa ktrego liczba czst o dochodzi do 2000 szt uk. Taka ilosc ryb
zj adac bdzie olbrzymie ilosci pierwot niakw i innych robaczkw. 1000 szt uk modych, kt re wychowamy nie da si
umiescic w j ednym 50 l zbiorniku - t rzeba j e bdzie rozdzielic wedug wzrost u na wiele kilkudziesicio lit rowych
akwari. Kolej nym problemem moze byc znalezienie domu dla rybek ktrych na pewno t rzeba si bdzie pozbyc. W
t akiej syt uacj i naj lepszym chyba wyj sciem j est sprzedaz ryb do zaprzyj anionego sklepu zoologicznego. Jedyn
rzecz, kt r mozemy si pocieszyc j est t o, ze raczej nie wychowa si wszyst kich modych.
92
Pr t ni k k ar ow at y ( Col i sa l al i a)
Prt nik karowat y wyst puj e w wodach Bengalu i Assamu. Osiga wielkosc 6 cm i j est j edn z naj mniej szych, a
j ednoczesnie naj pikniej szych ryb labit ynt owych. Samiec j est j askrawo ubarwiony w karminowo niebieskie prgi,
samiczka j est szar nieco mniej sz kopi samca. Wyselekcj onowano odmian zwan "zachodem sonca", kt ra j est
pozbawiona niebieskich prg oraz odmian kt rej samce s prawie cakowicie niebieskie. Na zdj ciu samiec formy
dzikiej . Rybki maj agodne usposobienie, ktre nieco zmienia
si w okresie godowym. Samce robi si wt edy agresywne.
Generalnie j ednak nadaj si do akwariw t owarzyskich z
rybami podobnej wielkosci i usposobieniu.
W akwarium wymaga wody o t emperat urze 24 - 30
o
C. Do t ara
przygot owuj emy pyt kie, dobrze zarosnit e z roslinami
akwarium, w kt rym musz si znalec koniecznie drobne
rosliny pywaj ce, z wod o t emperat urze 28- 30
o
C. Samiec
uzywa drobnych roslin j ako ruszt owania podczas budowy
pienist ego gniazda. W czasie widowiskowego t ara j aj a s
skadane do gniazda, ktrym pniej opiekuj e si samiec.
Samic zazwyczaj usuwa si ze zbiornika t arliskowego zaraz po
t arle, a samca gdy mode zaczynaj si rozpywac.
Narybek j est bardzo drobny i wymaga podania j ako pierwszy
pokarm pierwot niakw, eugleny, wrot kw, naj drobniej szych
larw skorupiakw. Ja podawaem swoim modym dodat kowo pant ofelka i nicienie "micro". Narybek rosnie
nierwnomiernie i wolno. Larwy solowca mozna podawac, w naj lepszym wypadku, dopiero po 10 dniach od wylgu.
Akwarium z modymi powinno byc delikat nie napowiet rzane. Labirynt wykszt aca si dopiero po osigniciu przez
maluchy wielkosci 7 - 10 mm i w okresie j ego wykszt acania narybek j est niezwykle wrazliwy na brak t lenu w
wodzie.
Dorose ryby j edz kazdy rodzaj pokarmu, lubi dodat ek glonw w diecie.
Do prt nika karowat ego odnosz si wszyst kie uwagi, kt re dot ycz gurami mozaikowego.
Pr t ni k pr gow any ( Col i sa f asci at a)
Wy st pow ani e: Bengal, Assam, Birma
Wi el k osc: samce: 10 cm, samice: 8 cm
Dy mor f i zm pci ow y : Samce maj szpiczast pet w
grzbiet ow i sbarwniej sze od samiczek
Zachow ani e: W okresie t ara samiec agresywny, poza t ym
okresem j est t o rybka pochliwa.
Wy ch ow mody ch: Samiec w t emperat urze 28
o
C buduj e
pienist e gniazdo na powierzchni wody, po t arle nalezy odowic
samic, a po wylgu modych rwniez samca. Mode karmi si
pant ofelkami i wrot kami a pniej drobnym plankt onem i
nicieniami mikro. Do hodowli nalezy wzic duzy zbiornik, bo z
poj edynczego t ar a zwykle uzyskuj e si sporo modych.
Woda: 24-28
o
C, raczej mikka.
Ak w ar i um: Gst o zarosnit e, j asno oswiet lone, konieczne
rosliny pywaj ce, niezbyt gbokie, symulacj a ryzowiska.
Pok ar m: Kazdy dost pny w handlu, plankt on, larwy owadw
Pr t ni k t r oj bar w ny ( Col i sa chuna)
Wy st pow ani e: Pnocno- wschodnie I ndie, Bangladesz
Wi el k osc: 6 cm
Dy mor f i zm pci ow y : samce barwne, samice szare z br zowym paskiem wzduz ciaa.
Zachow ani e: Poza okresem t ara spokoj na, niewadzca nikomu rybka powierzchniowa. W okresie t ara samiec j est
agresywny zar wno wobec innych ryb swoj ego gat unku j ak i wobec ryb innych gat unkw. Jest t o j edna z
adniej szych rybek labirynt owych, moim zdaniem t ylko prt nik karowat y ( C. lalia) j est od niego adniej szy.
Czasami w handlu spot yka si odmian barwn prt nika karowat ego ubarwion podobnie do opisywanego t u
pr t nika t rj barwnego. W akwarium mozna t rzymac st adko t ych rybek, samce czasami walcz ze sob ale zwykle
nie robi sobie krzywdy.
Wy ch ow mody ch: W t emperat urze 28- 30
o
C samiec buduj e wsrd roslin pywaj cych pienist e gniazdo pod ktrym
dochodzi do widowiskowego t ara. Po t arle nalezy odowic samiczk a po 2- 3 dniach gdy poj awi si mode rwniez
samca. Pierwszym pokarmem maluchw s pierwot niaki, kt re mozna hodowac na pozywce z siana. W
odpowiednio duzym zbiorniku mozna po prost u wozyc wizk siana do zbiornika i kont rolowac czy nie zaczn si
procesy gnilne po t ygodniu mozna zaczc podawac nicienie micro.
Woda: Raczej mikka i kwasna ale znosz rwniez oboj et n i srednio t ward, o t emperat urze 24- 27
o
C, czyst a.
93
Ak w ar i um: Gst o porosnit e roslinami z kryj wkami wsrd korzeni i roslin pywaj cych. W akwarium t arliskowym
musz znaj dowac si kryj wki, w ktrych moze skryc si samica przed nadmiern agresywnosci samca.
Pok ar m: Zywy, suchy, roslinny (glony) . Unikac karmienia wazonkowcami i t ubifeksem, gdyz rybki at wo ulegaj
ot uszczeniu, a j ednost ronnie zywione zapadaj na puchlin.
Uw agi : Akwarium musi byc przykryt e, gdyz rybki at wo przezibiaj bdnik.
Pr t ni k w ar gacz ( Col i sa l abi osa)
Wy st pow ani e: I ndochiny, Birma.
Wi el k osc: samce: 6- 8 cm, samice: 5- 6 cm
Dy mor f i zm pci ow y : samce maj int ensywniej sze ubarwienie a ich pet wa grzbiet owa j est bardziej szpiczast a,
wargi wydat niej sze niz u samic.
Zachow ani e: spokoj na, powierzchniowa, agresywna podczas
t ara, odpowiednia do wielogat unkowego zespou ryb.
Wy ch ow mody ch: akwarium t arliskowe powinno miec
odpowiedni ilosc kryj wek wsrd roslin i korzeni. Nie moze
zabraknc roslin pywaj cych. Samiec buduj e pienist e gniazdo,
gdzie skadana j est ikra w sposb t ypowy dla prt nikw. Do
t ara podnosi si t emperat ur wody do 28- 30
o
C. Samic
odawia si od razu po t arle a samca po 2- 3 dniach gdy mode
zaczynaj si rozpywac. Pierwszym pokarmem malut kich
pr t nikw s pierwot niaki a po t ygodniu, dwch mozna
podawac nicienie micro i naupliusy oczlika.
Woda: raczej mikka, lekko kwasna ale wyt rzymuj t ward i
oboj t n, o t emperat urze 24- 28
o
C.
Ak w ar i um: Akwarium obszerne, z duz ilosci roslin i kryj wek wsrd korzeni, t owarzyskie z innymi spokoj nymi
rybami, ze wzgldw zdrowot nych musi byc dobrze przykryt e.
Pok ar m: zywy, suchy, mrozony, wskazany dodat ek roslinnego, j esli go brak, zj ada glony.
Sk r zeczy k pr gow any ( Tr i chopsi s vi t t at us)
W roku 1831 Cuvier i Valenciennes opisali dziwn skrzeczc rybk i nazwali j Osphromenus vit t at us, skrzeczyk
j eszcze wiele razy zmienia swoj przynaleznosc rodzaj ow, az do roku 1934 kiedy t o Fowler ost at ecznie przyczy
go do rodzaj u Trichopsis vit t at us. Do Europy zost ay sprowadzone po raz pierwszy w 1899 r. przez von Stwe do
Hamburga, a nast pna part ia skrzeczykw zost aa sprowadzona do Drezna w 1903 i t am t ez miao miej sce
pierwsze rozmnozenie w niewoli.
Jako mody czowiek dowiedziaem si o ist nieniu rybek, ktre skrzecz j uz dosyc dawno t emu i post anowiem j e
miec ale dopiero niedawno udao mi si j e zdobyc do swoj ego akwarium dziki uprzej mosci kolegi Krzyszt ofa
Biczysko, kt ry przywiz j e dla mnie i Tomasza Marcina Hippe na
spot kanie I ZA w Poznaniu. Rybki niest et y mimo dobrej izolacj i
ulegy znacznemu wychodzeniu, woda w worku miaa okoo 13-
14
o
C a rybki lezay na dnie j ak mart we. Gdy wsiadem w pocig
do domu schowaem nat ychmiast rybki pod swet er i koszul,
zeby j e ogrzac wasn piersi. Wsppasazerowie pat rzeli na mnie
j ak na wariat a, ale wart o byo, j uz w okolicach Piy rybki wesoo
zaczy pluskac w woreczku. Wiedziaem, s j uz moj e i zywe. Po
powrocie do domu wpusciem j e do akwarium 100l w ktrym j uz
pyway gurami mozaikowe ( Trichogast er leeri) , bocj e wspaniae
( Bot ia macracant ha) , piskorki( Pangio sp. ) , st adko gupikw
( Poecilia ret iculat a) ( musiay opuscic t o akwarium) i kilka
mieczykw, kt re co prawda nie pochodz z Azj i poudniowo-
wschodniej ale zost ay r wniez i t am zawleczone przez czowieka.
W akwarium rosnie sporo nurzancw srubowych, mech j awaj ski
kilka anubiasw ( Anubias nana) i duzy lot os czerwony, kt rego liscie walcz o swiat o z wgbk i rzs.
Skrzeczyki w srodowisku nat uralnym wystpuj w rznych zbiornikach na Pwyspie Malaj skim, Syj amie, w
poudniowym Wiet namie, na Sumat rze, Jawie i Borneo, zawleczony przez czowieka na Floryd. Prawdopodobnie
j akis nieodpowiedzialny akwaryst a wypusci go na wolnosc lub ucieky ze st awu hodowlanego.
Dorose osigaj wielkosc do 8 cm. Wymagaj wody o t emperat urze od 22- 30
o
C, mikk i lekko kwasn. Niest et y
nie mam dost pu do t akiej wody i w moim akwarium do udanego t ara doszo w wodzie o pH 6,8 i t wardosci
oglnej 15 DGH, wglanowej 11 DCH o t emperat urze 24- 25
o
C. Pierwsze t aro miao miej sce w akwarium oglnym a
t arlaki miay 4 cm dugosci. Samiec zbudowa pienist e gniazdko w kieszeni miedzy dwoma liscmi lot osa, gdzie
zwabi samiczk i odby z ni t aro. Nie obserwowaem go, gdyz nie przypuszczaem, zeby rybka uchodzca za
t rudn w rozmnazaniu zrobi mi t ak niespodziank. Wieczorem po pracy obserwuj c akwarium zauwazyem dziwne
zachowanie si moich rybek w akwarium zamieszkiwanym przez skrzeczyki. Dorose gurami mozaikowe siedziay w
kcie za filt rem wyranie czegos si boj c, w drugim rogu siedziay 2 wyst raszone skrzeczyki i mieczyki. Rzuciem
okiem na t ermomet r myslc, ze wysiada grzaka i rybki t ak reaguj na nisk t emperat ur. Okazao si, ze j est
25
o
C, zaczem dalej szukac przyczyny nienormalnego zachowania si rybek. Gdy przyj rzaem si moj emu
zbiornikowi, zobaczyem, ze brakuj ca para skrzeczykw zachowuj e si dziwnie.
94
Samica krzy dookoa kilku lisci lot osa i at akuj e kazd rybk, kt ra prbuj e podpync do naroznika w kt rym
zwykle j e karmi, j esli rybka bya dosyc spryt na i zdet erminowana, udawao si j ej przepync przez zapor j ak
st anowia samiczka spod liscia wypywa samiec int ensywniej niz zwykle ubarwiony i at akowa wsplnie z samiczk
int ruza. W moim akwarium nie byo rybki, kt ra pot rafia oprzec si t akiemu at akowi. Dokadnie obserwuj c
akwarium w koncu wypat rzyem gniazdo. Po kilku dniach widziaem rwniez pywaj ce mode z t ego t ara. Niest et y
nie miaem wt edy przygot owanego zbiornika, w kt rym mozna by odchowac przychwek. Dwa t ygodnie pniej na
skrzeczyki oczekiwa got owy 40l zbiornik zarosnit y przez higrophili hindusk, anubiasy i krypt okoryny orzsione,
na dno daem piasek wymieszany z nieduz ilosci t orfu. Na powierzchni umiesciem ucit y pywaj cy lisc
czerwonego lot osa. Ut rzymywaem w nim t emperat ur od 24 do 26
o
C i filt rowaem wod przez gbkowy filt r
wewnt rzny napdzany t urbin na kt rej wylot zaozyem deszczowni skierowan ot workami do scianki akwarium,
zeby nie wywoywac silnego prdu wody.
Post anowiem sprawdzic j ak rzeczywiscie wygldaj zachowania godowe skrzeczykw, dot ychczas rozradzane
przeze mnie rybki labirynt owe zachowyway si wedug nast puj cego schemat u: samiec buduj e gniazdo, gdy j est
got owe zaprasza samic, a po t arle odpdza j , j esli samica nie ma gdzie uciec ani nie moze si nigdzie schowac,
hodowca nie zauwazy, ze j est j uz po t arle samica moze zginc. Obserwacj e poczynione w akwarium oglnym
pozwalay mi przypuszczac, ze u skrzeczykw j est inaczej . Zaraz po wpuszczeniu do akwarium oglnego para
skrzeczykw zabraa si za j ego pat rolowanie i sprawdzanie wszyst kich zakamarkw w akwarium. Karmiem j e j ak
dot ychczas mrozon ochot k, wodzieniem, pokarmami suchymi Tet ry i Sery. Pozost awiem ryby w spokoj u i
obserwowaem, co bdzie si dziao dalej . Nie zaobserwowaem zadnych ut arczek midzy t arlakami t ak t ypowych
dla prt nikw, gurami czy boj ownikw. Rybki sobie pyway spokoj nie, t ak spokoj nie, ze myslaem, iz zapaem
dwie samice a nie par. Po t ygodniu daa si zauwazyc rznica w wygldzie rybek. Na ciele samicy czarne prgi
nabray int ensywnosci, a u samca rozmyy si daj c w efekcie rybk o wisniowoniebieskim w zaleznosci od
oswiet lenia kolorze ciaa. Jego pet wy nabray prawie wisniowego koloru z niebieskimi ct kami. No i naj wazniej sze
zacz wydawac kumkaj co, bulgoczco, skrzeczce dwiki. Dwiki wydawane przez samca s gosne i wyranie
sychac j e poza akwarium. Dalej wydarzenia pot oczyy si szybko. Samiec zbudowa z drobnych pcherzykw
powiet rza zwart e gniazdo o srednicy okoo 6 cm, pod pywaj cym lisciem lot osa.
Do t ara doszo wieczorem miao ono spokoj ny przebieg, samiec przyj muj c post aw imponuj c i wydaj c dwiki
zaprosi samic pod gniazdo gdzie w t ypowy dla innych rybek labirynt owych obej mowa samic i nast powao
skadanie ikry w pakiet ach po szesc szt uk, kt re nat ychmiast byy zapadniane i umieszczane przez samca w
gniedzie. Po t arle samczyk nie by j uz t aki szarmancki wobec samicy ale nie napast owa j ej . Pozost awiem j
zat em w akwarium t arliskowym i obserwowaem co bdzie si dziao dalej . Dziki t emu, ze miej scami w akwarium
bya gst a roslinnosc i na dnie umiesciem kilka upin z orzecha kokosowego wiedziaem, ze samiczka bdzie miaa
si gdzie schronic. Okazao si, ze gniazdem, podobnie j ak w akwarium oglnym opiekowali si oboj e rodzice.
Samiec zaj mowa cent rum rewiru pod lisciem, a samiczka pat rolowaa nieust annie j ego brzegi. At akowaa kazdy
przedmiot , kt ry poj awia si w zasigu j ej wzroku. Dost ao si midzy innymi moim palcom i owkowi.
Mode wylgy si z ikry po 2 dniach samiec nadal zaj mowa si nimi w gniedzie, a samica pilnowaa rewiru. Po
nast pnych dwch dniach, maluchy zaczy si rozpywac, wt edy t ez odowiem dorose z akwarium t arliskowego.
Rozpywaj ce si maluchy s w st osunku do innych ryb labirynt owych, ktre rozmnazay si w moich akwariach,
duze, ale maj niest et y bardzo mae ot wory gbowe i prba podania im j ako pierwszego pokarmu nicieni micro
speza na niczym. Rybki nie zwracay na nie uwagi. Na szczscie przygot owaem sobie kilka soikw z hodowl
pant ofelkw na sianie i skrce od banana. Rybki cht nie przyj moway t en pokarm, ale mimo t o rosy bardzo powoli.
Korzyst aj c z t ego, ze zbiornik, w kt rym s maluchy j est dosyc duzy post anowiem zrobic eksperyment . Wozyem
garsc siana zwizanego gumk do wosw i ut opiem j e w akwarium z maluchami. Tak j ak przewidywaem maluchy
gromadziy si nad wizk siana i j ady pierwot niaki, kt re si na bazie t ej pozywki rozwij ay. Siano pochodzio z
podmokej ki moj ego kolegi i po kilku t ygodniach miaem dodat kowy efekt uboczny, z akwarium wyleciaa
gromadka maych owadw. Podrosnit e maluchy karmi kilka razy dziennie nicieniami micro i wasnorcznie
przygot owan mieszank rozt art ych na py pokarmw Tet ry i Sery.
St adko 50 moich skrzeczykw niest et y rosnie dosyc nierwno i naj wiksze po dwch miesicach maj okoo 1 cm,
a naj mniej sze 0, 5 cm. Mimo znacznych rznic w t empie wzrost u ryb nie zauwazyem, zeby mia miej sce kanibalizm
wsrd modych. Mode s ubarwione szaro i maj czarne ct ki ukadaj ce si w pasy wzduz ciaa. Po t rzech
miesicach od wyklucia maluchy wybarwiaj si nadal i nabieraj piknych kolor w ryb dorosych, ale s bardziej
past elowe.
Dorose naj cht niej przebywaj t uz pod powierzchni wody gdzie zdobywaj pokarm i rozmnazaj si.
Zachowaniem przypominaj nieco pielgniczki. Poza okresem godowym naj cht niej pywaj st adkiem. Niest et y
musiaem wykwat erowac z akwarium ze skrzeczykami, gupiki, gdyz byy one at akowane i zabij ane przez samca.
Samiec widzc samczyka gupika z duzym kolorowym ogonem t rakt owa go prawdopodobnie j ak rywala i at akowa.
Gupik nie umia si zachowac i gin, st raciem w t en sposb 3 adne samce gupika. Kolega Tomek, kt ry dost a i
rwniez rozmnozy pozost ae czt ery skrzeczyki zauwazy, ze skrzeczyki mimo niepozornego wygldu pot rafi
rwniez mocno pot urbowac samca boj ownika syj amskiego ( Bet t a splendens) . Wobec innych ryb zachowuj si
spokoj nie i nie at akuj ich. W spokoj u pozost awiaj rwniez samiczki gupika, kt rych kilka pozost awiem w
akwarium t owarzyskim z nimi. S doskonaymi wspmieszkancami do akwarium z rybkami pochodzcymi z Azj i
poudniowo wschodniej . Obecnie w akwarium ze skrzeczykami pywaj oprcz wymienionych na poczt ku art ykuu
rybek pywaj obecnie j eszcze sumiki szklist e ( Krypt opt erus bicirrhis) . W akwarium mozna j e karmic plankt onem,
pokarmami mrozonymi i suchymi, ktre niezbyt szybko opadaj na dno.
Tomek sugeruj e, ze rozmnazanie skrzeczykw j est st ymulowane spadkiem t emperat ury w okresie bezposrednio j e
poprzedzaj cym, j ednak sugerowabym ewent ualne obnizanie t emperat ury poczone z podmian wody do 18
o
C, a
nie j ak t o miao miej sce w naszym przypadku do 12- 13
o
C.
Ze wzgldu na ciekawe zachowanie i adny wygld j est t o rybka wart a popularyzacj i i t rzymania w naszych
zbiornikach.
95
Wi el k opet w w spani ay ( Macr opodus oper cul ar i s)
Wy st pow ani e: Azj a poudniowo- wschodnia ( Chiny, Korea, Riukiu,
Taj wan, Wiet nam. Czst o wyst puj e na polach ryzowych. Wyhodowano
szereg odmian barwnych. Do Europy zost a sprowadzony w 1896 roku
j ako j edna z pierwszych egzot ycznych ryb akwariowych.
Wi el k osc: Dorast a do 12 cm. Peni swych barw pokazuj e dopiero po
osigniciu 1 roku zycia.
Dy mor f i zm pci ow y : Samiec wikszy i barwniej szy od samicy, ponadt o
ma wyduzone konce pet w nieparzyst ych.
Zachow ani e: Kazdy osobnik zachowuj e si inaczej , znaj d si t u ryby
t owarzyskie j ak i agresywni urodzeni zabj cy. Generalnie nalezy go
t rakt owac j ak t ypow ryb t eryt orialn i zarezerwowac cae akwarium dla
dobranej pary.
Wy ch ow mody ch: Samiec buduj e gniazdo z piany na powierzchni wody, zanim nie uzna go za ukonczone odgania
samic, pot em dochodzi do t ara, po kt rym nalezy odowic samiczk. Samiec agresywnie broni gniazda przed
kazd podpywaj c ryb. Opieka t aka t rwa okoo 3 dni, dopki mode si nie rozpyn. Karmi si j e
naj drobniej szym zywym pokarmem, pierwot niakami i wrot kami, a po kilku dniach mozna podawac larwy oczlikw
oraz "mikro".
Kolega Janusz Skowski, kt ry zrobi t o zdj cie t rzyma par wielkopet ww w akwarium o dugoci 150 cm i
zauwazy, ze po t arle fakt ycznie samiec odgania samic, ale gdy t a nastpnego dnia powrcia pod gniazdo pozwoli
j ej na wspln opiek nad przychwkiem. I nne ryby byy odganiane od gniazda przez par.
Woda: Twardosc wody nie odgrywa zasadniczo wikszej roli, t emperarura wody od 15 do 30
o
C. Taro od 20
o
C.
Ak w ar i um: Minimum 50 lit rw, przykryt e, wielkopet w j est ryb labirynt ow. Lubi akwaria dobrze zarosnit e z
kryj wkami wsrd roslin i korzeni. Od czerwca do wrzesnia w Polsce mozna t rzymac wielkopet wa w pyt kim st awie
ogrodowym.
Pok ar m: Przyj muj e kazdy rodzaj pokarmu.
96
Pi el gn i ce i pi el gn i czk i
2
Wyst powanie: Wszyst kie kont ynent y oprcz Aust ralii w "st refie ciepego klimat u"
Wi el k osc: Zwykle niewielkie do kilkunast u cm, ale bywaj i gat unki dorast aj ce w nat urze do prawie 70 cm.
Niekt re gat unki maj t endencj do karlenia w zych warunkach byt owych.
Dy mor f i zm pci ow y : Samiczki zwykle wiksze, ale generalnie brak regu, samce miewaj duzsze i zaost rzone
pet wy nieparzyst e i int ensywniej sze barwy, ale i t o nie j est regu.
Zachow ani e: W odpowiednio duzym zbiorniku spokoj ne. W okresie godowym, broni zozonej ikry i t eryt orium, po
kt rym pniej pywaj mode. Nalezy unikac zest awiania
pielgnic z mniej szymi gat unkami ryb, ktrym t o bronice
swego t eryt orium pielgnice mog zrobic krzywd. Niekt re
gat unki w okresie godowym mocno kopi w podozu,
wyrywaj c rosliny i niszczc rosliny, robic dla ikry i narybku.
Wy ch ow mody ch: W zaleznosci od gat unku wystpuj e
szereg r znorodnych zachowan rozrodczych:
Dobrana para po t arle zgodnie opiekuj e si ikr i
narybkiem. Samiec zwykle wicej czasu poswica obronie
t eryt orium, a samica modym. Ryby z t ej grupy zwykle
t worz t rwae pary. Tak zachowuj si: Barwniak
czerwonobrzuchy, palet ka, pielgniczka Ramireza,
pielgnica Meeka, skalar.
Para dobiera si t ylko na okres rozrodu. Po t arle j eden z
part nerw j est odpdzany, a opiek nad ikr i narybkiem
przej muj e drugi, zwykle samica. Wsrd ryb o t ym t ypie zachowania czst o zdarza si, ze j eden samiec ma
t eryt orium obej muj ce t eryt oria kilku samic i w t en sposb ma harem kilku samic. Z opisanych na st ronie t ak
zachowuj si: pielgniczka kakadu i pielgniczka Agassiza.
Samica po t arle lub w czasie t ara bierze ikr do pyska i odpywa z t eryt orium samca. Z opisanych na st ronie
ryb t ak zachowuj si: gbacz wielobarwny.
I st niej e kilka gat unkw, wsrd kt rych opieka na ikr i narybkiem przybiera j eszcze bardziej skomplikowan
post ac, ot z ikr nosi w pysku naj pierw j eden z rodzicw a pniej drugi.
Nie j est mi znany zaden gat unek pielgnicowat ych, kt ry w nat urze nie zaj mowaby si swoim wylgiem. W
akwarium niest et y czasami inst ynkt opieki nad pot omst wem zanika. Zj awisko t o czst o wyst puj e u skalarw. W
t akiej syt uacj i nalezy oddzielic ikr od rodzicw, zapewnic przepyw dobrze nat lenionej wody nad zozem ikry,
usuwac samemu przy pomocy igy wszyst kie zaplesniae i bielej ce ziarenka ikry.
Palet ki i uaru karmi swoj e mode wydzielin ze skry rodzicw. U pozost aych gat unkw modym zazwyczaj
wyst arcza drobny plankt on apany przy pomocy gst ej siat ki.
Woda: Zwykle nie maj zbyt wygrowanych wymagan, zazwyczaj wyst arczy by bya czyst a i klarowna. Ze wzgldu
na duz przemian mat erii u ryb powinna byc czst o podmieniana i dobrze filt rowana.
Ak w ar i um: Przest ronne, z kryj wkami na dnie wsrd roslin, korzeni i kamieni, niektre gat unki cht nie zaj muj
grot y. Posadzone rosliny powinny byc zabezpieczone w wikszosci przypadkw kamieniami przed wyrwaniem przez
ryby. Ze wzgldu na t eryt orializm ( przynaj mniej w okresie rozrodczym) naszych podopiecznych, akwarium nie
powinno byc mniej sze niz 100 l.
Pok ar m: Wszyst kie rodzaj e pokarmu, ale bywaj wsrd pielgnic gat unki bardzo drapiezne cht nie poluj ce na
mniej szych wspmieszkancw w akwarium, j ak i gat unki zywice si prawie wycznie roslinami.
2
Ci chl i dae - Pi el gni cow at e
Mimo "zej " reput acj i, pielgnice od lat st anowi obiekt zaint eresowan wielu akwarystw. Przypuszczam, ze j est t o
spowodowane nie t ylko olbrzymi rznorodnosci morfologiczn, a wic kszt at w, kolorw i wielkosci, lecz t akze
specyfik zachowan. Poczwszy od
naj bardziej charakt eryst ycznego element u behawioralnego, czyli opieki nad pot omst wem, od ktrego wzia nazw
caa rodzina, a skonczywszy na wysoko zorganizowanych zachowaniach spoecznych czy zaleznosciach
pokarmowych.
Niekt rym ludziom t rudno j est pogodzic si z widokiem walczcych i kaleczcych si wzaj emnie ryb, t rudno im
zaakcept owac t e nat uralne zachowania w maym swiat ku naszego akwarium. Nie pot rafi dost rzec - a wic i
zrozumiec - indywidualnosci poszczeglnych egzemplarzy ryb,
specyficznych zaleznosci spoecznych, maj cych swe korzenie w ewolucj i poszczeglnych gat unkw zmierzaj cej
t ylko do j ednego celu - przet rwania.
Naj wicej gat unkw pielgnicowat ych pochodzi z Afryki, lecz wystpuj one t akze w Ameryce Poudniowej i
Srodkowej oraz w Poudniowowo - Wschodniej Azj i. Opisano cznie ok. 5000 gat unkw. Szczeglnie int eresuj ce
( ale moze byc t o t ylko moj e subiekt ywne odczucie) s gat unki wyst puj ce w dwch naj wikszych j eziorach Rowu
97
Srodkowoafrykanskiego - Tanganice i Malawi ( pomidzy dwoma panst wami lezcymi na t ym j eziorem t oczy si
spr o prawo wasnosci i nazw, st d uzywa si t akze nazwy Jezioro Niasa) . Duza czsc wyst puj cych w niej
gat unkw t o endemit y, czyli gat unki nie wystpuj ce nigdzie indziej .
Pi el gni ce amer y k ansk i e
Ameryka Poudniowa i srodkowa t o krlest wo ogromnej gamy pielgnic, prawie rwnie duzej , co Afryka. Ze
wzgldu na duze zr znicowanie zbiornikw wodnych w t ej czsci swiat a zyj t u zarwno gat unki z wd
przypominaj cych skadem endemiczne j eziora afrykanskie, j ak i z wd skraj nie kwasnych i mikkich, np.
wypenionych gnij cymi liscmi baj or w dzungli amazonskiej . Ryby t e reprezent uj przerzne formy, sposoby
zywienia, rozmnazania i st anowi rwnie ciekawy obiekt obserwacj i, j ak preferowane przez wielu zaawansowanych
akwaryst w pielgnice afrykanskie. Mozna nawet pokusic si o st wierdzenie, ze pielgnice amerykanskie czst o s
niedoceniane przez zaawansowanych akwamaniakw.
Ameryka srodkowa t o krlest wo przede wszyst kim duzych pielgnic z rodzaj w t akich, j ak Archocent rus,
Amphilopus, Hericht hys, Parapet enia, Thoricht hys, Viej a i wielu, wielu innych, niegdys zaliczanych do rodzaj u
Cichlasoma. S t o w znakomit ej wikszosci ryby lit ofilne, zyj ce w wolno pyncych rzekach i w j eziorach,
zazwyczaj przyzwyczaj one do t wardej i zasadowej wody. S t o raczej ryby agresywne, duze, wyznaczaj ce w
akwariach spore t eryt oria. Niektre z nich charakt eryzuj si wprost przepikn urod, ale i zabj czym
charakt erem, np. Parapet enia managuense, czy Hericht hys carpint is.
Ameryka Poudniowa charakt eryzuj e si wiksz rznorodnosci wd, form i zachowan, niz srodkowa. Znaj dziemy
t u mae, agodne i nadaj ce si nawet dla poczt kuj cych akwaryst w pielgniczki z rodzaj w Apist ogramma,
Nannacara, Papiliochromis, "diaby akwaryst yczne", j ak Parapet enia fest ae, czy Ast ronot us ocellat us, ryby
drapiezne np. Cichla ocellaris czy szczupakopodobne st wory z rodzaj u Crenicichla, j ak i przepikne, maj est at yczne
palet ki ( Symphosodon discus i aequifasciat us) , czy skalary (Pt erophyllum scalare) . Osobiscie ogromn sympat i
darz rodzaj e Geophagus, Gymnogeophagus, zas szczeglnie Sat anoperca, czyli ziemioj ady - st osunkowo agodne,
duze, przekopuj ce dno w poszukiwaniu pozywienia pielgnice, wsrd kt rych znaj duj si dosc rzadkie w Ameryce
( a czst o spot ykane w Afryce) ryby owofilne i larwofilne.
Pi el gni ce z Jezi or a Tangani k a
Jezioro Tanganika j est pod wieloma wzgldami j eziorem wyj t kowym. Nie t ylko z uwagi na unikaln faun, ale
rwniez na niespot ykane gdzie indziej warunki chemiczne. Jest j ednym z j ezior Wielkiego Rowu Afrykanskiego
Zachodniego. Zaj muj e powierzchni rwn Belgii, cignc si przez 670km, od Burundi po Zambi. Jest
naj gbszym j eziorem w Afryce i drugim pod wzgldem gbokosci na swiecie ( po Baj kale) . Maksymalna gbokosc
Tanganiki wynosi 1435m, co oznacza, ze dno j est krypt odepresj, t zn. lezy ponizej poziomu morza. Jednak ryby
zamieszkuj gbokosc maksymalnie do 120m na pnocy i do 200m na poudniu.
Temperat ura wody w warst wach zamieszkaych przez ryby wynosi ok. 27C i dopiero na gbokosci 400 m spada
do 23C. Ponadt o, t emperat ura wody prakt ycznie nie ulega sezonowym wahaniom. Gwnym rdem pokarmu
zamieszkuj cych j ezioro ryb s glony porast aj ce skay, mieszkaj ce wsrd nich drobne organizmy zwierzce, oraz
oczywiscie inne ryby.
Nalezy pamit ac, ze mieszkancy j eziora Tanganika le znosz wysokie t emperat ury - nie powinno si dopuszczac
do podniesienia t emperat ury wody w akwarium powyzej 29C. Dodac nalezy, ze wody j eziora Tanganika s
niezwykle przej rzyst e - widocznosc siga 20 met rw.
Powierzchniowe warst wy wody, w kt rych rozwij a si fauna, maj odczyn zasadowy - pH wynosi ok. 9. 0. Wraz ze
wzrost em gbokosci wart osc pH wody st opniowo malej e, ale do 100 m gbokosci nie spada ponizej 9. 0. Twardosc
oglna wody wynosi 8- 11n. Twardosc wglanowa nat omiast , mierzona dostpnymi w handlu odczynnikami wykaze
wart osc 16- 18n, ale nalezy pamit ac, ze odczynniki t e nie t yle mierz t wardosc wglanow ( czyli st zenie
wglanw wapnia i magnezu) , co oglne st zenie wszyst kich wglanw i wodorowglanw, cznie z sodowymi i
pot asowymi. A t ych pierwiast kw w wodach j eziora Tanganika j est szczeglnie duzo, kilkakrot nie wicej w
porwnaniu z j eziorem Malawi, st ad t ez wynika pozornie wyzsza wart osc "t wardosci wglanowej " nad t wardosci
ogln.
Prawdopodobn przyczyn t ego niet ypowego skadu chemicznego wody j est prakt yczny brak poczenia j eziora
Tanganika z reszt syst emu wodnego Afryki. Tylko w st anach wysokiego poziomu wody ist niej e odpyw do syst emu
wodnego rzeki Kongo, a w przeszosci j ezioro Tanganika, wraz z niewielkim syst emem dopyww, byo komplet nie
odizolowane.
Powyzszy fakt ma dodat kowe, ogromne znaczenie dla akwarystw - zdecydowana wikszosc sposrd 300 gat unkw
ryb zamieszkuj cych j ezioro, t o gat unki endemiczne. Oznacza t o, ze nie wyst puj one nigdzie indziej . Wart o
rwniez pamit ac, iz ewolucj a st worzya w t ym j eziorze wyj t kowo duzo gat unkw i odmian pielgnic.
W j eziorze wyrznia si pic podst awowych srodowisk zycia ryb: st rome brzegi skalne, skalne rumowiska o
niewielkim spadku, st refy piaszczyst e, st refy przejsciowe pomidzy wymienionymi, i t on wodn.
Gat unki budzce naj wiksze zaint eresowanie akwarystw zamieszkuj st rome skalist e brzegi, z duza ilosci
skalnych kryj wek. Nalezy o t ym pamit ac przy komponowaniu akwarium dla ryb z Tanganiki. Poniewaz brzegi
skalist e przedzielone s st refami piaszczyst ymi, gdzie moze czyhac niebezpieczenst wo, wielu mieszkancw
skalist ych brzegw nie opuszcza swoich siedzib. Doprowadzio t o do powst ania duzego bogact wa gat unkw ryb, a w
obrbie j ednego gat unku - licznych odmian. Przy planowaniu hodowli t ej grupy ryb powinnismy pamit ac, by prcz
kamiennych zakamarkw zapewnic w akwarium ot wart piaskow st ref. Jest t o niezbdne by ryby t e mogy odbyc
gody. W braku t akich piaskowych st ref upat rywac mozna gwnej przyczyny niepowodzen w rozrodzie.
Rzne s t akze zachowania rozrodcze ryb z t ego j eziora. W odrznieniu od j eziora Malawi, gdzie dominuj gbacze,
t j . ryby inkubuj ce ikr w pysku, w j eziorze Tanganika wystpuj zarwno gbacze, j ak i ryby skadaj ce ikr na
podozu. Tym podozem s zwykle skalne kryj wki, szczeliny, ale rwniez muszle po slimakach, kt re st anowi
98
doskona kryj wk dla mniej szych gat unkw pielgnic. Co ciekawe, muszle po mart wych slimakach w innych
warunkach dosc szybko ulegaj rozpuszczeniu, ale nie w j eziorze Tanganika. Z uwagi na wysok koncent racj soli,
proces t en j est znacznie spowolniony.
Wszyst ko t o powoduj e, ze hodowla ryb z j eziora Tanganika j est wyjt kowo int eresuj cym zaj ciem, chociaz
nieat wym. Z t ego wzgldu gat unki z Tanganiki niest et y niezbyt nadaj si dla poczt kuj cych akwaryst w.
Api st ogr amma pandur i ni
Wy st pow ani e: Ameryka Poudniowa, Amazonia.
Wi el k osc: okoo 6 cm
Dy mor f i zm pci ow y : Samiec barwny samica zt a z czarnym
wzorem z plam na ciele.
Zachow ani e: Zywa, pena t emperament u, zaj muj ca wasne
t eryt orium rybka, kt rej j ak uczy mnie doswiadczenie Lukasza
Kucht y nie nalezy aczyc z innymi pielgniczkami, z kt rymi
woj uj e o t eren do rozrodu.
Wy ch ow mody ch: Nie miaem okazj i obserwowac.
Woda: t emperat ura 20-28
o
C
Ak w ar i um: Porosnit e roslinami z duz ilosci kryj wek i grot .
Pok ar m: Wszyst kie rodzaj e pokarmu dost pne w handlu.
Szczeglnie cht nie zj ada zywe larwy komara i rozwielit ki
Ar cheocent r us saj i ca Bussi ng 1974
Wy st pow ani e: Ameryka Srodkowa. Kost aryka.
Wi el k osc: okoo 10 cm.
Dy mor f i zm pci ow y : Pet wy nieparzyst e u samic s koloru zt ego a u samcw koloru czerwonego.
Zachow ani e: Agresywna podczas opieki nad ikr i pot omst wem.
Jako t owarzyst wo mozna dobrac inne silne pielgnice o
podobnym charakt erze, np. pielgnic Meeka oraz zbroj niki i j esli
akwarium j est dosyc duze, rybki zyworodne z kt rymi
wspwyst puj e w nat urze.
Wy ch ow mody ch: Dobrana para po zozeniu ikry na kamieniu
lub duzym lisciu wachluj e j i broni przed wspmieszkancami
akwarium. Swiezo wylgnit e mode mozna karmic drobnym
naupliusami oczlika. Dorose oddzielamy od modych dopiero gdy
mode s j uz zupenie samodzielne co zwykle nastpuj e po okoo
3- 4 t ygodniach od wyklucia.
o
C, t wardosc i odczyn nie graj
wikszej roli.
Ak w ar i um: Porosnit e t wardymi roslinami i z kryj wkami wsrd
korzeni i kamieni.
Pok ar m: Wszyst kie rodzaj e poakrmu. Nie wolno zapominac o dodat ku pokarmu roslinnego, bez kt rego rybki
obj adaj koncwki i mode pdy rosncych w akwarium roslin.
Bar w ni ak czer w onobr zuchy ( Pel vi cachr omi s pul cher )
Zyj e w wodach Afryki zachodniej , osiga maksymalnie 10 cm dugosci, samica mniej sza od samca. Samica ma
bardziej zaokrglone pet wy grzbiet ow ogonow i odbyt ow, dorosa ma charakt eryst ycznie zabarwiony na
wisniowo brzuch. Na zdj ciu u gry samiec, na dole samiczka.
Ubarwienie poszczeglnych osobnikw j est zmienne. Oprcz t ego
gat unku wyst puj e w Afryce zachodniej wiele podobnych
gat unkw ryb, a opisywane barwniaki t worz rwniez wiele
piknych odmian lokalnych. W akwarium niest et y poszczeglne
odmiany wymieszay si ze sob i t rudno obecnie znalec czyst e
formy wyj sciowe.
Wymaga akwarium zarosnit ego, z duz ilosci kryj wek wsrd
roslin, w skorupach orzechw kokosowych, grot ach, et c. Woda
powinna byc mikka o t emperat urze od 22- 25
o
C, a do
rozmnazania 24- 26
o
C. Taro odbywa si w "j askini", j esli nie ma
t akiej kryj wki, rybki pot rafi podkopac duzy kamien, by uzyskac
pozdane schronienie. I kr i modymi opiekuj si oboj e rodzice,
wachluj st ale i oczyszczaj ziarna zozonej ikry, a po wykluciu
wodz st adko narybku. S rybami spokoj nymi, ale j esli do t ara
doj dzie w zbiorniku oglnym rodzice pot rafi zwykle zapewnic
99
bezpieczenst wo pot omst wu, koszt em wspmieszkancw. W zbyt maym zbiorniku w obronie ikry i modych mog
pozabij ac wspmieszkancw. W moim 100 lit rowym zbiorniku pozost ae rybki zaczy unikac pewnych rej onw
akwarium, obyo si bez ofiar, oprcz kilku post rzpionych ogonw u samcw gupikw. Czsc modych odowiem
do osobnego zbiornika, gdzie dost away na poczt ku nicienie "mikro" a pot em drobne zywe rozwielit ki i oczliki.
Mode, kt re pozost ay z rodzicami rosn wyranie szybciej mimo, ze nie dost aj t yle zywego pokarmu.
Dorose ryby j edz wszyst ko, ale nie wolno zapominac o podawaniu pokarmw roslinnych, kilka razy w t ygodniu
lisc parzonej saat y zaat wia spraw i rat uj e delikat ne rosliny przed zniszczeniem.
Gbacz w i el obar w ny ( Pseudocr eni l abr us mul t i col or )
Wy st pow ani e: Dorzecze Nilu.
Wi el k osc: samiec do 8 cm, samica nieco mniej sza.
Dy mor f i zm pci ow y : Samiec barwniej szy, j esli dobrze si przyj rzy t o na pet wie odbyt owej s widoczne at rapy
j aj owe. Samica szara, niepozorna.
Zachow ani e: Mozna t rzymac samca z kilkoma samicami lub kilka samcw i kilka samic w j ednym akwarium.
Samice nosz zapodnion ikr w pysku, podczas gdy wypuszczaj mode robi si agresywne i mog pot urbowac
przepywaj ce w poblizu ryby.
Wy ch ow mody ch: po 2-3 t ygodniach od t ara mode s wypuszczane przez samic z pyska, karmimy j e drobnym
zywym pokarmem, niektre samice nie pot rafi zaj mowac si modymi i zj adaj wylg, inne opiekuj si nimi
j eszcze przez kilka dni udzielaj c im w razie niebezpieczenst wa schronienia w pysku i wodzc j e po akwarium
podobnie j ak t o czyni inne pielgnice. Samiec nie bierze udziau w wychowie modych. Samic podczas noszenia
ikry nalezy karmic drobnym zywym pokarmem, z moich obserwacj i wynika, ze zj ada ona w t ym czasie nieduze
ilosci drobnego zywego pokarmu. Gdy miaem t e ryby w swoim akwarium, t o zdarzyo si, ze 2 samice
j ednoczesnie miay wypuscic swoj e mode. Nie miaem dosyc akwariw wic podzieliem szyb 40l zbiornik i
oddaem go moim 2 rybciom. Nast pnego dnia j edna z nich j uz nie zya, rozbia si o szybe at akuj c rywalk z
drugiej st rony: ( . Mode ocalay, ale samiczka niest et y pada.
o
C.
Ak w ar i um: nie mniej sze niz 60- 70 lit rw z kryj wkami na dnie, ale pywaj w caej t oni wodnej .
Pok ar m: j edz wszyst kie rodzaj e pokarmu, moj e ryby przepaday za maymi 3- 4 cm dzdzownicami.
Pal et k a ( Sy mphy sodon aequi f asci at ua)
Ryby t e s szeroko rozprzest rzenione w wodach Amazonki. Niekt rzy badacze uwazaj , ze wszyst kie ryby nalez
do j ednego bardzo zmiennego gat unku, a inni wyrzniaj kilka gat unkw i podgat unkw. Ze srodowiska
nat uralnego wyowiono szereg piknych odmian ( niektrzy uwazaj j e nawet za osobne gat unki) , a w akwarium
wyhodowano szereg nowych ciekawych odmian barwnych. Cena kazdej nowosci zazwyczaj przekracza mozliwosci
pat nicze przecit nego zj adacza chleba.
Tej ryby niest et y nie mam w moim akwarium. Wymaga ona
zbiornika wikszego niz 100 lit rw, zaleca si zbiorniki nie
mniej sze niz 250 lit rw, dla st adka minimum 6- 8 szt uk. Rznica
midzy samcem a samic j est wyranie widoczna t ylko w
okresie t ara, kiedy samiec od samicy rzni si kszt at em
brodawki pciowej . Palet ka j est rybk st adn o skomplikowanej
st rukt urze spoecznej .
Niest et y s wrazliwe na chemikalia ( w t ym leki) i choroby,
kt re nie wyst puj w t akim natzeniu u innych gat unkw ryb.
Wg. moich znaj omych hodowcw, ze wzgldu na wrazliwosc na
zakazenia wiciowcami i nicieniami nie nalezy t rzymac palet ek w
j ednym akwarium razem ze skalarami, ktre czst o s
bezobj awowymi nocicielami mimo, ze w nat urze rybki t e
wyst puj w podobnych biot opach. Z t ego samego powodu nie
wolno podawac palet kom rurecznika, osliczek i kiezy zdroj owych. Nie daj e si rwniez t rzymac palet ek z kiryskami
i zbroj nikami ze wzgldu na duz wrazliwoc wspomnianych ryb na leki przeciw robakom i wiciowcom.
Oprcz duzego akwarium dyskowce wymagaj mikkiej wody, o t emperat urze od 25 do 27
o
C, a do rozmnazania
nawet o t emperat urze 28-30
o
C. I kra j est skadana na szerokich lisciach roslin wodnych lub innych paskich
powierzchniach. Swiezo wylge larwy wisz poczt kowo na lisciach, a pniej pywaj razem z rodzicami.
Naj czst sz przyczyn niepowodzenia w rozrodzie j est kanibalizm rodzicw wobec ikry lub modych oraz
niewyprodukowanie przez skr rodzicw specj alnej odzywki dla narybku. Niest et y nie mozna post pic, t ak j ak si
t o robi w przypadku skalarw i innych pielgnic gdy rodzice nie opiekuj si ikr bd narybkiem i odebrac ikr,
gdyz pierwszym pokarmem modych j est wydzielina ze skry rodzicw. Bez t ego pokarmu nie ma prakt ycznie szans
na odchw modych. Na marginesie zauwazyem, ze opieka rodzicw przyspiesza wzrost modych, t akze i u innych
pielgnic. Podchw modych dyskowcw j est t rudny.
Ry ba ni e nadaj e si dl a poczt k uj cy ch.
100
Pi el gni ca Meek a ( Thor i cht hy s meek i sy n. Ci chl asoma meek i )
Wy st pow ani e: Gwat emala, Jukat an.
Wi el k osc: samice do 10 cm, a samce do 15 cm, doj rzaosc pciow osigaj j uz maj c 5 cm.
Dy mor f i zm pci ow y : Samce bardziej okazae, czerwien na podgardlu wyraniej sza, pewa grzbiet owa i odbyt owa
bardziej szpiczast a niz u samicy.
Zachow ani e: Para musi dobrac si sama ze st adka modych rybek. Ma opini rybki kt liwej i zadziornej , na ktr
j ak uwazam wcale nie zasuguj e. W moich akwariach bya ryb spokoj n nie kopaa ani t ym bardziej nie mordowaa
wspmieszkancw. W okresie godowym para zaciekle broni
swego t eryt orium przed innymi zwierzt ami w akwarium i
czasami kopie mae doki, ale odpowiednio duzy zbiornik i
niezbyt liczne t owarzyst wo innych silnych ryb rozwizuj e
problem st rat wywoanych nadmiern agresj ryb wobec siebie.
Jesli para nie dobierze si sama, a bdziemy prbowali narzucic
rybom swoj e t owarzyst wo wedug wasnego widzimisi groz
nam kopot y zwizane z rznic charakt erw i siy naszych ryb.
Cige kt nie j akie w t akiej syt uacj i czst o si zdarzaj le
wpywaj na zdrowie i samopoczucie ryb. Dobrana para moze
nawet przebywac w maym dobrze zarosnit ym zbiorniku. W
czasie st udiw, gdy mieszkaem w akademiku miaem t ak par
w 40 l zbiorniku. Ryby skaday ikr i wyprowadzay mode.
Akwarium t o byo dobrze zarosnit e nurzawcam, i byy t am
rwniez kryj wki zrobione z pust ych doniczek, wt edy j eszcze
nie byo t anich i at wo dost pnych kokosw.
Wy ch ow mody ch: I kra j est skadana na oczyszczonej przez t arlaki paskiej powierzchni kamienia lub lisciu, a po
48-56 godzinach wykluwaj si larwy, kt re gdy zaczn pywac mozna karmic drobnym plankt onem ( pyem) lub
wgorkami mikro. I kr i mode lepiej j est pozost awic pod opiek rodzicw, kt rzy t roskliwie si nimi opiekuj i
dbaj by im niczego nie zabrako.
o
C, czst o podmieniana, t wardosc i odczyn nie odgrywaj wikszej roli.
Ak w ar i um: Nie mniej sze niz 70 lit rw z kryj wkami na dnie i wsrd roslin.
Pok ar m: Jedz wszyst kie rodzaj e pokarmu. Oswoj one daj si karmic wikszymi kawakami j edzenia ( np.
dzdzownicami) z rki opiekuna.
Pi el gni czk a Agassi za ( Api st ogr amma agassi zi )
Wy st pow ani e: Ameryka Poudniowa
Dy mor f i zm pci ow y :
Zachow ani e:
Wy ch ow mody ch:
o
C
Ak w ar i um:
Pok ar m:
Pi el gni czk a k ak adu ( Api st ogr amma cacat uoi des)
Wy st pow ani e: Dorzecze Amazonki, Peru, Kolumbia.
Wi el k osc: samiec do 8 cm, samica ok. 6 cm, zwykle mniej .
Dy mor f i zm pci ow y : Samiec ma wyduzone promienie pet wy
grzbiet owej oraz wyduzone zewnt rzne promienie pet wy
ogonowej , czerwone plamy na pet wie ogonowej , st arsze samce
maj duzy pysk, samica j est bardziej niepozornie ubarwiona i nie
ma wielkiego pyska. Wyhodowano form albinot yczn, kt ra nie
j est t ak efekt owna j ak forma dzika.
Zachow ani e: Samice zaj muj t eryt oria lgowe z ma grot lub
paskim kamieniem, kt rych broni przed innymi rybami t akze
przed innymi samicami. Samce mog byc posiadaczami
t eryt oriw obej muj cych kilka t eryt oriw samic z kt rymi
odbywaj w odpowienim czasie t aro. Przebywaj zwykle w
st refie przydennej akwarium. Nadaj si do akwarium z mocnymi
101
rybkami podobnej wielkosci.
Wy ch ow mody ch: I kra j est skadana na sklepieniu "j askini", a po 48- 56 godzinach wykluwaj si larwy, kt re
gdy zaczn pywac mozna karmic drobnym plankt onem ( pyem) lub wgorkami mikro. I kr i mode lepiej j est
pozost awic pod opiek samicy, samiec zreszt po t arle j est przepdzany.
Gdy hodowaem t en gat unek zdarzya si nast puj ca hist oria. W 70 lit rowym akwarium z wielk zabienic
amazonsk i innymi roslinami t rzymaem 3 pary pielgniczek kakadu. Pewnego dnia znikn j eden samiec. Po kilku
dniach znalazem go caego wyst raszonego wsrd lisci zabienicy. Wyowiem go do innego akwarium. Nastpnego
dnia znikn nast pny samiec. Znalazem go znowu w zabienicy. Trzeci samiec zaj cae akwarium i pywa po nim.
Samiczki zaj y swoj e t eryt oria. Po kilku dniach doszo do 3 t are, kt rych prawd mwic nie zauwazyem. 2 z
samic zozyy ikr na sklepieniu doniczek, a 1 wykopaa sobie doek pod kamieniem i zozya ikr na sklepieniu t ak
powst aej "grot y". Wszyst ko byo O. K. Samca t roszk poszarpanego t radycyj nie j uz wycignem z zabienicy.
Doszed do siebie w akwarium obok. I kra rozwij aa si prawidowo, a po kilku dniach j ednoczesnie wykluy si
mode, samiczki opiekoway si swoimi dziecmi. Mode po 3 dniach zaczy robic coraz duzsze wycieczki pod opiek
swoich mam. Pewnego dnia znikna j edna z samic, zaj rzaem do zabienicy i znalazem j midzy liscmi, za 2 dni
wycignem z zabienicy rwniez drug samic. Naj silniej sza samica wodzia od t ej chwili wielk chmur narybku,
kt rym t roskliwie si opiekowaa. Uzyskaem z t ych t are ok. 150 szt . narybku. Ryby karmiem w t ym czasie,
zywym plankt onem, rozwielit ka, oczlik.
o
C, raczej mikka z maym dodat kiem garbnikw, czst o podmieniana.
Ak w ar i um: nie mniej sze niz 60- 70 lit rw z kryj wkami na dnie, gdyz rybka j est t eryt orialist k.
Pok ar m: j edz wszyst kie rodzaj e pokarmu, a szczeglnie cht nie larwy komarw i zyw ochot k. Duze
egzemplarze, zwaszcza dorose samce uwielbiaj mae dzdzownice
Pi el gni czk a Rami r eza ( Papi l i ochr omi s r ami r ezi )
Wy st pow ani e: Wenezuela, Kolumbia, dorzecze Orinoko.
Wi el k osc: ok. 6 cm.
Dy mor f i zm pci ow y : Samiec ma bardziej wyduzone
promienie pet wy grzbiet owej , a samica ma czerwono wisniow
plam na brzuchu. Wyhodowano rwniez form albinot yczn,
kt ra nie j est j ednak t ak pikna j ak forma wyj sciowa.
Zachow ani e: Zywa skora do do zaczepek rybka, t worzy st ae
pary, kt re zaj muj swoj e rewiry w akwarium. Nie wyrywa
roslin i nie niszczy wyst roj u akwarium. Jest wrazliwa na
puchlin wodn. Zyj e 2-3 lat a.
Wy ch ow mody ch: Dobrana para skada ikr w mikkiej
wodzie o t emp 25-30
o
C, na lisciu lub kamieniu, wg. lit erat ury
rwniez moze zozyc ikr w doku. Moj e zawsze skaday ikr na
szerokich lisciach zabienic. Oboj e rodzice opiekuj si ikr i
narybkiem. Mode j edz od razu larwy solowca, drobny
plankt on, ale rosn wolno i s wrazliwe na wszelkie
zanieczyszczenia.
o
C, raczej mikka z maym dodat kiem garbnikw, czst o podmieniana.
Ak w ar i um: Nie mniej sze niz 40 lit rw z kryj wkami na dnie, dobrze zarosnit e.
Pok ar m: Jedz wszyst kie rodzaj e pokarmu, preferuj j ednak pokarm zywy.
Pseudot r opheus saul osi
Wy st pow ani e: Afryka, Jezioro Malawi.
Wi el k osc:
Dy mor f i zm pci ow y : Samiec ma bkit no niebieski odcien z prgami, samice pozost aj pomaranczowo zt e.
Zachow ani e: Nadaj e si wycznie do akwarium biot opowego
z innymi rybkami z j eziora Malawi. Nalezy zest awic j ednego
samca z haremem kilku samic ( wicej niz 3) . Pyszczak t en
nalezy do grupy mbuna.
Wy ch ow mody ch: Po t arle samica nosi ikr i mode w pysku
przez 3 t ygodnie. W t ym czasie wg niektrych badaczy nie
pobiera pokarmu a wg innych pobiera drobny plankt on.
Osobiscie doradzam podawanie drobnego pokarmu noszcym
samiczkom.
Woda: pH > 7, t emperat ura 25- 29
o
C.
Ak w ar i um: Obszerne z duz ilosci kryj wek i zakamarkw,
gdzie mog ukrywac si mode, noszce samice i sabsze
osobniki.
Pok ar m: Kazdy rodzaj pokarmu, j ednak nalezy unikac podawania ochot ki i t ubifexu. Wazny j est dodat ek
pokarmw pochodzenia roslinnego.
Sk al ar ( Pt er ophy l l um scal ar e)
102
Skalar pochodzi z wd Amazonki, Tapaj os oraz ich dopyww.
Wedug niekt rych badaczy wyst puj e kilka gat unkw
skalarw, inni t wierdz, ze t o j eden bardzo zrznicowany
gat unek. Na wolnosci wyst puj e kilka form rznicych si nieco
wielkosci, pokroj em i ubarwieniem. W akwarium t rzyma si
zwykle mieszanca t ych form, a moze gat unkw?
Wyselekcj onowano r wniez wiele form hodowlanych rznicych
si zarwno barw j ak i pokroj em ciaa. Zazwyczaj osiga 25
cm wysokosci i 15 cm dugosci, z t ego powodu nie nadaj e si
do t rzymania z maymi rybami, gdyz poluj e na nie, nie mozna
t rzymac go rwniez z rybami kt re obgryzaj pet wy, chodzi mi
gwnie o brzanki sumat rzanskie i zwinniki ogonoprgie.
Wymaga duzego i wysokiego minimum 50 cm akwarium z
czyst dobrze nat lenion wod o t emperat urze od 24 do 30
o
C.
Znosi przej sciowo rwniez t emperat ur 22
o
C, ale po kilku
dniach zaczyna chorowac na plesniawk, kt r at wo wyleczyc
podnoszc t emperat ur do wasciwego poziomu. Skalary s
rybami st adnymi i uwielbiaj czat owac na zdobycz wsrd
pionowych lisci roslin. Generalnie poza okresem godowym, s
spokoj ne.
Skalar by pierwsz ryb ikrow, kt r dawno, dawno t emu udao mi si rozmnozyc. Po dobraniu si pary ze st ada
modych rybek, nalezy j odowic do osobnego akwarium o poj emnosci minimum 50 lit rw. Nalezy pamit ac, ze
skalary s pielgnicami wic mog byc w okresie rozrodu agresywne. Jesli dobrze zaobserwowalismy dobieraj c
si par , t o nast pnego dnia ryby powinny j uz czyscic duzy lisc, doniczk, szyb w akwarium t arliskowym. Czasami
dochodzi do nieporozumien midzy t arlakami i wt edy zdarza si, ze sabszy t raci pet wy, kt re pniej na szczscie
odrast aj . Skalary na wolnosci opiekuj si zozon ikr i narybkiem, wachluj c j , oczyszczaj c z nalot u, usuwaj c
obumare ziarna ikry, odpdzaj c cht nych do j ej zj edzenia. W moim akwarium niest et y nigdy nie udao mi si
dochowac pary, kt ra opiekowaaby si ikr duzej niz 24 godziny. Dorose mozna odowic zaraz po t arle, wt edy
sami musimy usuwac zaplesniae ziarna ikry i dot lenic wod dookoa zoza ikry. Wylg nast puj e zazwyczaj po 48
godzinach, a po nastpnym dniu zaczyna pywac, wt edy nalezy podac drobny plankt on. Karmiony zywym
pokarmem narybek rozwij a si szybko i rwnomiernie.
Nie wolno krzyzowac ze sob osobnikw czarnych, gdyz pot omst wo t akiej pary zazwyczaj ginie zaraz po wykluciu.
Aby uzyskac czarne skalary krzyzuj e si osobniki o ubarwieniu dymnym lub czarnego z ubarwionym dymnie lub
normalnie.
Skalary preferuj pokarm zywy, plankt on, mae rybki. Przyj muj t akze dobre pokarmy suche, nie nalezy j ednak
liczyc wt edy na ich udany rozrd. Ja t rzymaem ze skalarami st adko mieczykw, kt rych mode byy zj adane przez
moich podopiecznych. Obecnie mieczyki st raj kuj i nie chc si rozmnazac, wic st ado gupikw musi wyst arczyc.
Skalary j ak zgodniej pot rafi skut ecznie zaat akowac nawet dorosego samca gupika. Ponadt o kupuj e im ze sklepu
wdkarskiego dzdzownice, kt re czasami dost aj na kolacj . Oczywiscie dost aj rwniez wszelkiego rodzaj u
pokarmy mrozone zrobione z larw owadw ( ochot ka, komar i szklarka) .
Zot aczek i ndy j sk i ( Et r opl us macul at us)
Wy st pow ani e: Przyuj sciowe odcinki rzek I ndii, Cej lonu. Spot yka si j rwniez w zaroslach namorzynowych.
Wi el k osc: 8 cm.
Dy mor f i zm pci ow y : U formy dzikiej samce s int ensywniej ubarwione, samice bledsze i nieco mniej sze.
Zachow ani e: Lit erat ura podaj e, ze s t o rybki spokoj ne i niekopice, u mnie w akwarium przekopay cae dno,
zabiy kiryska St erby, a j uz we wczesnej modosci zabiy swoj ego naj mniej szego wspt owarzysza. Podj adaj
rosliny.
Wy ch ow mody ch: Dorosa dobrana para zaj muj e si ikr i
modymi. Gat unek dosyc podny bo wg lit erat ury moze z
j ednego t ara wyprowadzic do 300 modych. Mode powinny
wychowywac si w wodzie z dodat kiem wody morskiej lub soli.
Woda: Z dodat kiem soli (1 lyzeczka od herbat y na kazde 10l
wody w akwarium) i garbnikw. Temperat ura 25- 30
o
C
Ak w ar i um: Obszerne z kryj wkami dla sabszych osobnikw.
Dobrana para moze zamieszkiwac w st osunkowo niewielkim 40l
zbiorniku, pod warunkiem, ze zapewnimy j ej odpowiedni ilosc
kryj wek. Czasami dochodzi do nieporozumien midzy
t arlakami i wt edy sabszy osobnik moze si ukryc. Przy st zeniu
soli t akim j ak podaem rosn j eszcze t akie rosliny j ak
Cerat opt eris, niekt re krypt okoryny, higrophilia i anubiasy.
Pok ar m: Kazdy dost pny zywy i suchy, wymaga j ednak
dodat ku pokarmu roslinnego w karmie, j esli go nie ma niszczy
delikat ne rosliny.
Uw agi : at wo zapada na osp rybi. U swoich leczyem t o
schorzenie w nast puj cy sposb: podniosem t emperat ur
wody do 34
o
C i dodaem sl kuchenn w ilosci 1 yzka st oowa
na kazde 10l wody w akwarium. Podczas t akiej kuracj i, koniecznie t rzeba zapewnic dobre napowiet rzanie i filt racj
103
w akwarium. Po t ygodniu t akiej kuracj i znikny zewnt rzne obj awy ospy a przez nastpne 3 t ygodnie st opniowo
obnizaem t emperat ur do poziomu 26
o
C.
104
Kar pi encow at e
2
Po rewizj i t ej rodziny przez Parent i w 1981r. zost aa ona podzielona na rodziny szczupienczykowat ych
( Aplocheilidae), st rumieniakowat e( Rivulidae), Walencj owat e ( Valenciidae), Czworookowat e ( Anablepidae) .
Uwaga wszyst ko co t u zost ao napisane j est wynikiem moich przemyslen po lekt urze kilku ksizek i art ykuw w
prasie oraz rozmw z hodowcami t ych ryb.
Wy st pow ani e: Wody sodkie st refy umiarkowanej , subt ropikalnej i t ropikalnej obu Ameryk, Afryki, Europy i Azj i.
Czst o wiele z gat unkw mozna spot kac w zbiornikach okresowo wysychajcych.
Wi el k osc: Kilka do kilkunast u cm.
Dy mor f i zm pci ow y : Samce s zazwyczaj kolorowe i maj wyduzone i zaost rzone pet wy nieparzyst e.
Cechy char ak t er y st y czne: Drobne, zywe, kolorowe, zwykle pywaj ce pod powierzchni wody, niest et y krt ko
zyj ce rybki.
Zachow ani e: Zwykle st adne ale niezgodne i ksliwe. Wikszosc gat unkw j est drapiezna. Silniej sze osobniki
przesladuj sabsze. Cht nie skacz. Nie nalezy czyc ich z rybkami, ktrym mogyby obgryzac pet wy. Nie nalezy
rwniez mieszac w j ednym zbiorniku podobnie wygldaj cych gat unkw, gdyz at wo wt edy uzyskac krzyzwki
midzygat unkowe, ktre s bezpodne i zwykle bardziej agresywne od gat unkw wyj sciowych.
Wy ch ow mody ch: Akwarium do rozmnazania moze byc niewielkie. I kra j est przez rodzicw pozost awiana
wasnemu losowi, w zaleznosci od gat unku j est skadana w podoze, na podoze, przyklej ana do roslin lub
rozpraszana. I kra niekt rych gat unkw do dalszego rozwoj u wymaga przesuszenia t rwajcego nieraz nawet kilka
miesicy. I kra powinna byc wt edy przechowywana w wilgot nym podozu ( t orfie) przez kilka t ygodni, a czasami
nawet miesicy. Po upywie t ego czasu t orf nalezy zalac mikk wod o t emperat urze ok. 20
o
C. Mode po wykluciu
zj adaj drobny plankt on, zwykle rosn szybko, ale nierwno i maj t endencj do kanibalizmu co moze znaczco
obnizyc efekt ywnoc hodowli.
Woda: Twardosc nie odgrywa w zasadzie wikszej roli, aczkolwiek nalezy t rzymac j e raczej w wodzie mikkiej o
t emperat urze 18 - 26
o
C. Wyzsze t emperat ury skracaj zycie naszym rybkom, a w nizszych nie prezent uj peni
barw. W nat urze wikszosc ryb z t ej rodziny spot yka si z duzymi dobowymi wahaniami t emperat ury. Dla
proporczykowcw zaleca si wod z niewielkim dodat kiem soli i t orfu.
Ak w ar i um: Dobr ze pr zy k r y t e! Przest ronne dobrze zarosnit e akwarium z roslinami pywaj cymi na powierzchni
wody. Na lat o wikszosc gat unkw mozna wypuscic do sadzawki ogrodowej . Mozna j e j ednak rwniez t rzymac w
niewielkich zbiorniczkach j ednogat unkowych. Podobno t aki may zbiornik st ymuluj e j e do rozrodu.
Pok ar m: Kazdy rodzaj pokarmu zywego, wskazane s larwy owadw, owady, mae rybki, plankt on.
2
Przedst awiciele rodziny ryb karpiencowat ych ( Cyprinodont idae) wyst puj w wodach obszarw t ropikalnych i
podzwrot nikowych na wszyst kich kont ynent ach oprcz Aust ralii. S t o ryby mae i bardzo mae, t ylko niewiele
gat unkw osiga 15cm. Linii bocznej brak lub j est bardzo krt ka, grzbiet zazwyczaj spaszczony. U wikszosci
gat unkw wyst puj e wyrany dymorfizm pciowy. Skadaj dosc duz ikr, kt ra rozwij a si zazwyczaj dosc dugo.
Czsc z nich t o ryby sezonowe - ich nat uralne siedliska t o zbiorniki wysychajce w porze suchej . Ryby skadaj
zapodnion ikr w mule, gdzie przeczekuj e ona do nastpnej pory deszczowej , aby wykluc si po zalaniu wod
deszczow.
W wikszosci nalez do ryb drapieznych - zywi si gwnie owadami a czsc z nich t akze maymi rybkami. W
zasadzie spokoj ne w akwarium t owarzyskim, ale nie nalezy t rzymac ich ze znacznie mniej szymi od nich rybami.
Akwarium zawsze musi byc dokadnie przykryt e - wszyst kie karpiencowat e s znakomit ymi skoczkami i wczesniej
czy pniej wykorzyst aj kazd luk w pokrywie.
Niekt re ryby karpiencowat e pot rafi dost osowac si do skraj nych warunkw zycia, nawet zabj czych dla innych
ryb. Przykadem na t o s przyst osowania rozrodcze karpiencowat ych, ale t akze zdolnosci do przet rwania w oazach
na Saharze, sonych j eziorach Turcj i, na pust yniach Ameryki Pnocnej , gdzie ryby z rodzaj u Cyprinodon
wyt rzymuj t emperat ury wody dochodzce nawet do 43C ( Cyprinodon nevadensis) .
Podczas wybierania ryb do akwarium t owarzyskiego z karpiencowat ymi nie nalezy st osowac wycznie
geograficznego kryt erium doboru gat unkw. Na przykad gabonskie gat unki A. splendopleure i A. ogoense
pochodz z r znych biot opw i nie powinny byc t rzymane razem. A. splendopleure pochodzi z przybrzeznych wd o
t emperat urze 24C i wicej , nat omiast A. ogoense pochodzi z paskowyzu Bat eke, gdzie wody maj t emperat ur
19 - 21C. A. splendopleure lepiej pasuj e do A. filament osum z Togo i Nigerii. A. ogoense lepiej pasuj e do A.
bualanum z wyzyn Kamerunu.
Przy kupowaniu ryb karpiencowat ych nalezy koniecznie zwrcic uwag aby byy one t ej samej wielkosci.
Szczeglnie samiczki, kiedy s wiksze od samczykw bywaj bardzo agresywne w st osunku do nich.
Pr opor czy k ow i ec z Kap Lopez ( Aphy osemi on aust r al e)
Proporczykowiec z Kap Lopez zamieszkuj e mulist e przybrzezne wody Afryki, od Konga az do Gabonu. W Europie
rozmnazany j est od 1913 r. Samiec j est wielobarwny i wikszy ( 6 cm) od niepozornej samicy.
105
Na t ydzien przed t arem samice nalezy oddzielic od samcw i obficie karmic. Akwarium o poj emnosci 10- 15 l z
siat k ochronn na dnie napeniamy wod o t emperat urze 24C, pH 6, 5- 7,0 i t wardosci wglanowej 2dCH.
Umieszczamy t am j ednego samca i 3- 4 samice. Ryby t e czst o przyst puj do t ara j uz w kilka minut po
wpuszczeniu do zbiornika. Nie nalezy pozwolic rybom t rzec si duzej niz t ydzien. W przeciwnym razie czas
wylgania si larw zost anie niepot rzebnie przeduzony i powst an midzy nimi znaczne rznice wielkosci i wieku.
Wylg nast puj e po dwch t ygodniach. Siat k ochronn mozna wyj c dopiero po wykluciu si ost at niej larwy, kiedy
mozemy byc pewni, ze nie zniszczymy ani j ednego j aj eczka.
Wikszosc j aj bowiem zat rzymuj e si w oczkach siat ki, midzy
siat k a szybami oraz przy ramce siat ki, a t ylko niewiele spada
na dno. Mode karmimy naj pierw larwami solowca, nieco
pniej siekanymi rurecznikami. Kiedy osign dugosc 2 cm,
nalezy j e przeniesc do obszernego zbiornika i st opniowo
obnizac t emperat ur wody do 20C. Po t rzech miesicach s
j uz doj rzae do rozrodu.
W zbiorniku obsadzonym roslinami o delikat nych lisciach, z
ciemnym dnem i nie zamieszkanym przez inne gat unki,
proporczykowiec z Kap Lopez wyglda bardzo at rakcyj nie. W
hodowli mieszanej , skadaj cej si z rznych gat unkw
Aphyosemion ist niej e t a t rudnosc, ze samice wikszosci
gat unkw s bardzo podobne i odrznienie ich j est ogromnie
kopot liwe.
Nat uralnym pozywieniem proporczykowca s larwy i poczwarki
komar w. W niewoli ryba t a cht nie zj ada wszelki zywy, a t akze suszony pokarm odpowiedniej j akosci.
Niemiecki hodowca Gerhard Hj erresen z Flensburga uzyska, a nast pnie ut rwali przez st arann selekcj mut ant a,
kt rego H. Meinken nazwa Aphyosemion aust rale hj erreseni. Proporczykowiec z Kap Lopez krzyzuj e si z
gat unkiem A. gardneri. Ot rzymane w t en sposb mieszance maj pet wy dziwacznego kszt at u i s bezpodne.
Szczupi enczy k k ar ow at y ( Epi pl at y s annul at us)
Szczupienczyk karowat y j est mieszkancem zachodniej Afryki - Gwinei, Sierra Leone i Liberii. W obrbie t ego
t eryt orium wyt worzy kilka ekot ypw. Rozmaicie ubarwione lub przkowane osobniki mog wyst powac nawet w
obrbie t ej samej grupy ekologicznej . Szczupienczyk kar owat y osiga dugosc 3- 4 cm. Pet wy samcw s barwne -
ogonowa wyduza si w klapkowat y wyrost ek. Samice maj pet wy bezbarwne, przezroczyst e i bardziej
zaokrglone.
W srodowisku nat uralnym t ych ryb t emperat ura wody przekracza 25C, pH wynosi 6, 7, a t wardosc 5dCH. Jaj a
mog si j ednak rozwij ac nawet w wodzie o t wardosci 10dGH i do 2dCH. Taro zwykle j est grupowe. Do 50-
lit rowego akwarium z czyst , swiez wod wpuszczamy 20 ryb,
przy czym samic powinno byc wicej niz samcw. Powierzchnia
wody musi byc miej scami pokryt a pywaj cymi roslinami. Ryby
t r si pywaj c w kko j edna za drug. Samice skadaj wsrd
roslin i ich korzeni drobniut kie j aj a, zaopat rzone w krciut kie
wyrost ki. Jesli st ado hodowlane byo obficie karmione zywym
pokarmem, larwy zaczn poj awiac si naj pniej po dwch
t ygodniach. Naj czsciej gromadz si w miej scu, gdzie
powierzchnia wody st yka si ze szkem. Mozna j e zauwazyc
dziki met alicznie byszczcej plamce na szczycie gowy. Larwy
nalezy regularnie zbierac maym szklanym kieliszkiem. S one
niesychanie drobne, ale maj st osunkowo duze pyszczki.
Nat ychmiast po rozpoczciu samodzielnego pywania cht nie j edz swiezo wyklut e larwy soI owca i bardzo szybko
rosn.
Szczupienczyk karowat y j est ma, agodn rybk, nie nadaj c si do akwarium zbiorowego. Zdecydowanie lepiej
czuj e si wsrd osobnikw wasnego gat unku i t ylko wt edy w peni widoczne s j ego wspaniae barwy. Rybki t e
dobrze czuj si nawet w niewielkich, dobrze obsadzonych roslinami akwariach, oswiet lanych od czasu do czasu
promieniami sonca.
Budowa szczupienczyka karowat ego j est charakt eryst yczna dla caego rodzaj u Epiplat ys. Odzywia si on wycznie
zywym pokarmem. Dziki st osunkowo duzemu ot worowi gbowemu j est zdolny do poykania dosc duzych czst ek
pokarmu, mimo t o j ednak woli mniej sz zdobycz, na przykad wrot ki.
Zagr zebk a Rachow a ( Not hobr anchi us r achovi )
Zagrzebka Rachowa zost aa sprowadzona do Europy w 1925 r. , z
wd afrykanskich sawann. Na t ym obszarze wyst puj czsciowo
lub cakowicie wysychaj ce zbiorniki wodne. Gat unek t en zyj e w
okolicach miast a Beira w Mozambiku oraz na t eryt orium
Narodowego Parku Krugera w Republice Poudniowej Afryki.
Temperat ury w t amt ych rej onach s wysokie, wyst puj t ez
znaczne rznice midzy por deszczow i such. Ryby t am
spot ykane nazywa si rybami wd okresowych. I ch biologi
106
poznano dopiero po I I woj nie swiat owej , dziki t akim badaczom, j ak Foersch, Scheel, Pet ers i Wourms.
Zagrzebka Rachowa t rze si parami lub w grupach ( 1 samiec na 3- 4 samice) . Jaj a skada na warst wie
przygot owanego t orfu ( przepukanego i wygot owanego przez 5- 10 minut ) . Na j ej t aro przeznacza si czt ery
t ygodnie. Nast pnie t orf odscza si na sicie, delikat nie wygniat a w celu usunicia wody i wkada do plast ykowego
woreczka, do kt rego przyczepia si et ykiet z dat t ara, spodziewanym t erminem wylgu i nazw gat unku. Po
szesciu t ygodniach przechowywania zalewa si t orf mikk wod o t emperat urze 25C i wkrt ce po t ym larwy
zaczynaj si wylgac. Jedz one zywy pokarm, rosn niesychanie szybko i po 3- 4 t ygodniach osigaj doj rzaosc
pciow. Samce dorast aj do 7 cm i s piknie ubarwione; samice s szarawobrzowe i nieco mniej sze od samcw.
Zagrzebk Rachowa ( 1) powinno si t rzymac w akwarium z duz ilosci roslin nie ukorzenionych, z mikkim dnem
( warst w t orfu) i t ylko razem z pokrewnymi gat unkami. Samice poszczeglnych gat unkw s do siebie bardzo
podobne i t rudno j e odrznic od siebie. Temperat ura wody powinna wynosic 25C.
Ryba t a zj ada t ylko zywy pokarm, bardzo dobre s dla niej larwy komarw. N. rachovi at akowana j est niekiedy
przez orzska z rodzaj u Amyloodinium. Leczenie t ej choroby j est t rudne, gdyz podst aw lekw j est siarczan miedzi
( CuS04) , na ktry ryba t a j est bardzo wrazliwa.
Sposrd innych, hodowanych w akwariach gat unkw z t ego rodzaj u naj czsciej spot yka si N. ort honot us, N.
palmquist y, N.furzeri, N. kort hausae, N. guent heri, N. kirki.
107
Kar pi ow at e
Wy st pow ani e: Wody Ameryki Pnocnej , Europy, Azj i i Afryki.
Wi el k osc: W zaleznosci od gat unku od kilku cent ymet rw do met ra, t e ost at nie raczej nie nadaj si do akwarium.
Dy mor f i zm pci ow y : Nie ma oglnej met ody na odrznienie samca od samicy. W okresie godowym samce
miewaj wysypk t arow na pokrywach skrzelowych. Samice s zwykle peniej szej budowy.
Zachow ani e: Zwykle spokoj ne, st adne rybki, wyjt kiem s grubowargi.
Wy ch ow mody ch: Wikszosc gat unkw skada ikr wsrd gst ych roslin i nie t roszczy si j uz wicej o ni i
mode. Zdarzaj si czst o przypadki kanibalizmu wobec ikry i modych.
Woda: Zwykle nie maj wygrowanych wymagan co do t wardosci i pH wody. Tylko razbory wymagaj mikkiej ,
lekko kwasnej , bogat ej w garbniki ale swiezej wody.
Ak w ar i um: Wikszosc gat unkw j est ruchliwa i wymaga by czsc akwarium bya wolna od roslin, by st adko rybek
mogo si swobodnie wypywac. Rosliny mog byc posadzone kpami, dno mozna obsadzic niskimi gat unkami a na
powierzchni mog pywac rosliny pywaj ce. Tak obsadzone akwarium pozwoli rybom si wypywac i j ednoczesnie
st worzy dogodne kryj wki dla rybek, kt re pot rzebuj chwilowego odosobnienia. Obsadzenie akwarium roslinami
drobnolist nymi st worzy dodat kowo doskonae miej sca do odbycia t ar przez wikszosc gat unkw.
Pok ar m: W wikszosci roslinozerne i wszyst kozerne. Wiekszosc gat unkw obgryza delikat ne roslinki w akwarium
Br zank a r ozow a ( Bar bus conchoni us)
2
Wy st pow ani e: Wody pynce pnocnych I ndii
Wi el k osc: W akwarium do 8 cm, ale w nat urze osiga rozmiar 14 cm.
Dy mor f i zm pci ow y : Samiec j est int ensywniej ubarwiony, ma smuklej sz budow ciaa i czarny koniec pet wy
grzbiet owej . Ot rzymano wiele odmian barwnych t ego gat unku, ktre moim zdaniem nie s t ak pikne j ak forma
dzika brzanki rzowej . Znana j est rwniez forma weloniast a, ktra na szczscie nie zat racia kszt at u cia i
ubarwienia formy wyj sciowej .
Zachow ani e: awicowa, t owarzyska, agodna rybka pywaj ca w
caej t oni wody, czasami przekopuj e dno. Odpowiednia do
akwarium t owarzyskiego.
Wy ch ow mody ch: W t rakcie burzliwego t ara, w kt rym
powinno przypadac po 2 samce na kazd samic ( mozliwe j est
rwniez t aro parami) , ikra j est skadana w gszcz drobnolist nych
roslin wodnych a czsc opada na dno. Taro powinno odbywac si
na pyt kiej wodzie. Po t arle powinno si nat ychmiast odowic
t arlaki, gdyz przyst puj one do zj adania zozonej ikry. Po kilku
dniach ( 2- 3) wylgaj si larwy, kt re gdy zaczn pywac po
wessaniu pcherzyka zt kowego nalezy karmic naj drobniej szym
zywym pokarmem. Odpowiednie s pierwot niaki, wrot ki i
naupliusy oczlika lub solowca. Pniej przechodzi si na coraz
grubszy pokarm. Do t ara t rzeba przygot owac duzy zbiornik gdyz
samica skada duzo ikry, z kt rej wylga si pniej duza ilosc
narybku.
Woda: Temperat ura wody od 17 do 25
o
C nie powinna spadac ponizej 12
o
C, t wardosc i pH nie odgrywa wikszej roli
dla samopoczucia rybek, j esli nie wykraczaj poza 6- 7, 5 i nie zmieniaj si gwat ownie. Peni kolorw pokazuj e w
t emperat urze powyzej 20
o
C. Lubi czyst wod dobrze nat lenion wod.
Ak w ar i um: Obszerne, j asne z miej scem do pywania i kpami roslin po brzegach. W ciepe lat a nadaj e si do
wpuszczania do basenw ogrodowych, gdzie czasami dochodzi do samorzut nego rozrodu.
Pok ar m: Kazdy dost pny w handlu zywy, mrozony i suchy. Dobrze j est podawac co j akis czas dodat ek pokarmu
roslinnego.
2
Po raz pierwszy spot kaem si z t ymi rybami kilka lat t emu. Od razu zafascynoway mnie swoim bogact wem
kolorw szczeglnie, j esli chodzi o samce. Wt edy post anowiem, ze brzanki t e t rafi do moj ej hodowli.
Ponizej chciabym przyblizyc brzanki rzowe t ym akwaryst om, kt rzy si j eszcze z nimi nie spot kali i zachcic do
ich hodowli, gdyz naprawd wart o.
Wyst powanie - Brzanka rzowa nalezy do rodziny karpiowat ych. Wystpuj e w rzekach i st awach pnocno-
wschodnich I ndii - Assam, Bengal, Orissa oraz Ganges. Ryby czst o skupiaj si w mniej sze lub wiksze st ada.
Ubarwienie samic i samcw znacznie si rzni, co j eszcze bardziej si zaznacza u ryb bdcych w okresie
rozrodczym. Ryby oboj ga pci charakt eryzuj si okrg czarn plam znaj duj c si u nasady ogona. Samice s
koloru oliwkowego, nat omiast samce rzowego. Rzowy kolor samcw st aj e si int ensywniej szy w okresie
godowym. I st niej e t akze bardzo adna i efekt owna odmiana weloniast ej brzanki rzowej . Forma t a j est j ednak
108
delikat niej sza niz forma wyj sciowa brzanki rzowej . W swoim nat uralnym srodowisku brzanki t e dorast aj do ok.
15 cm dugosci. W akwarium rzadko osigaj t ak wielkosc i naj czsciej dorast aj do okoo 10 cm. Wielkosc ryb
zalezy przede wszyst kim od wielkosci zbiornika. Teoret ycznie im wiksze akwarium t ym wiksze urosn ryby.
Oczywiscie ost at eczna wielkosc ryb zalezy t ez od rodzaj u pokarmu podawanego rybom. Zachowanie - Biorc pod
uwag zachowanie brzanek w ich nat uralnym srodowisku, w akwarium nalezy j e t rzymac w niewielkim st adku ok.
10 s 15 szt uk. S t o ryby spokoj ne i t owarzyskie. Majc do t owarzyst wa osobniki swoj ego gat unku zwykle nie
int eresuj si innymi gat unkami, choc mog obgryzac pet wy wspmieszkancom ( szczeglnie narazone s pet wy
brzuszne skalarw, oraz nit kowat e pet wy gurami i prt nikw) . Brzanki s rybami szybko pywaj cymi w caej t oni
wodnej , wiec dlat ego t ez nie powinny byc t rzymane z gat unkami spokoj nymi. Doskonale nadaj si do akwarium
t owarzyskiego wraz z innymi brzankami i danio.
Akwarium t akie powinno byc dosc duze t ak, aby zapewnic rybom odpowiedni przest rzen zyciow. Zbiornik
powinien byc j asno oswiet lony, t ak zarosnit y roslinami, aby pozost ao sporo wolnego miej sca do pywania s
wszyst kie karpiowat e uwielbiaj si ganiac. Woda w akwarium z brzankami rzowymi powinna byc st ara, ale
regularnie odswiezana ( naj lepiej j est , co t ydzien wymieniac ok. 10 s 15 % wody na swiez, swieza woda powinna
byc odst aa) , o t emperat urze 18 s 24 C, pH ok. 7. Twardosc raczej nie odgrywa specj alnej roli, ale naj lepsza j est
woda mikka lub srednio t warda ( j a hodowaem i rozmnazaem brzanki rzowe w wodzie o t wardosci oglnej 18
n) .
Pozywienie - Brzanki cht nie spozywaj kazdy pokarm: larwy i poczwarki komarw, rozwielit ki, oczliki, larwy
wodzenia i ochot ki. Mozna t akze podawac suchy pokarm pat kowany. Nie nalezy t akze zapominac o pokarmach
roslinnych t akich j ak parzone liscie saat y, w przypadku nie podawania pokarmw roslinnych hodowca moze st racic
delikat ne liscie roslin znaj duj cych si w akwarium.
Rozmnazanie - Aby udao si rozmnazanie brzanek rzowych, mozna wybrac dwa sposoby. Pierwszym z nich j est
umieszczenie t arlakw w odpowiednim akwarium t arliskowym. Poj emnosc akwarium nalezy dost osowac do liczby
t arlakw. Do przeprowadzenia t ara naj lepiej j est uzyc dwa samce i j edn samice. Uzycie dwch samcw j est
konieczne zwazywszy na t o, ze podnosc samicy j est bardzo duza, a samce szybko si mcz. Samica, ktra si nie
pozbdzie caego zasobu doj rzaej ikry st wardniej es s doj rzaa ikra zat yka ot wory moczowo pciowe samicy, kt ra
nie nadaj e si j uz do dalszej hodowli. Mozna t ez uzywac grupy ryb pamit aj c o zachowaniu proporcj i samcw do
samic w st osunku 2: 1. Na j edn samice mog nawet przypadac t rzy samce. W przypadku wycierania t rj ki ryb
konieczne j est uzycie akwarium o poj emnosci okoo 30 l, j esli wycieramy grup brzanek lit raz zbiornika wzrast a
nawet do 100 l s zaleznie od ilosci ryb.
Akwarium t arliskowe powinno byc dokadnie wymyt e i odkazone. Na dnie nalezy poozyc ruszt ikrowy o dosc
duzych oczkach i t roch drobnolist nych, delikat nych roslin. I kra j est lepka. W przypadku braku ruszt u ikrowego dno
zbiornika nalezy dokadnie przykryc roslinami t akimi j ak mech lub rznego rodzaj u paprocie. Uzycie t akich
zabezpieczen ikry przed rybami dorosymi j est konieczne, gdyz t arlakw w akwarium oglnym nie powinno si
karmic a godne szybko wyj adyby ca zozon ikr. Ruszt ikrowy przed wozeniem do akwarium powinien byc
zdezynfekowany. Woda w akwarium powinna byc idealnie klarowna, odst aa, o nast puj cych paramet rach:
t emperat ura 24 - 25 C, pH ok. 7, t wardosc oglna 10 n, a t wardosc wglowodanowa 2 n. Do t ara nalezy wybrac
samce naj lepiej wybarwione. Przed t arem t arlaki dobrze j est na ok. 10 dni rozdzielic wg pci i karmic dobrym
zywym pokarmem. Po t ym okresie rybki wpuszczamy do akwarium t arliskowego. Naj czsciej j uz nast pnego dnia
brzanki rozpoczynaj t aro, przebiega ono bardzo burzliwie. Samce t ak dugo pyn za samic, az j dogoni,
pot em j eden z nich ust awia si do niej rwnolegle i oboj e wpywaj w gszcz roslin. Tam ryby dosc szybko si
kot uj i po chwili wypywaj . I kra skadana j est part iami, za kazdym razem po kilka, kilkanascie szt uk. Po
skonczonym t arle wszyst kie ryby nalezy wyowic, a do zbiornika z ikr wlac preparat zapobiegaj cy plesnieniu ikry,
nast pnie akwarium t rzeba zaciemnic szarym papierem, gdyz ikra j est wrazliwa na swiat o. Po kilku dniach zaleznie
od t emperat ury wykluwaj si pierwsze mode. Po dalszych dniach narybek wchania cay woreczek zt kowy,
napenia pcherz pawny i rozpoczyna samodzielne pywanie. Wt edy nalezy przyst pic do karmienia rybek. Jako
pierwszy pokarm mog posuzyc pierwot niaki i wrot ki, po kilku dniach t akze larwy solowca. W przypadku braku
dost pu do t akich pokarmw, mode brzanki rzowe mozna wykarmic suchymi pokarmami dla narybku. Narybek
rosnie szybko, lecz nierwnomiernie i dlat ego po pewnym czasie t rzeba rozdzielic mode wg wielkosci, aby zapobiec
kanibalizmowi. Met oda wyzej opisana j est t rudniej sza t echnicznie, ale pozwala na wychowanie wikszej liczby
pot omst wa niz druga met oda, kt r opisuj nizej .
I nny sposb ot rzymania narybku od brzanek rzowych, polega na pozost awieniu ich w akwarium oglnym o
paramet rach wody t akich samych j ak w akwarium t arliskowym. Trzeba t ylko zadbac o t o aby w akwarium, w
kt rym przebywaj ryby dorose znaj dowaa si spora ilosc roslin. Brzanki bd si regularnie wycieray w
roslinach, ktre t rzeba syst emat ycznie wyj mowac z akwarium, umieszczac w innym zbiorniku i postpowac
ident ycznie j ak z ikr z akwarium t arliskowego po wyowieniu rodzicw.
Jak widac druga met oda rozmnazania brzanek j est znacznie prost sza, ale nie pozwala na uzyskanie duzej liczby
narybku, gdyz wikszosc ikry zost anie pozart a przez inne ryby znaj duj ce si w akwarium oglnym.
109
Br zank a sumat r zansk a ( Capoet a t et r azona t et r azona)
Brzanka sumat rzanska zamieszkuj e wody Sumat ry, Taj landii i Kalimant anu ( Borneo) . Od chwili pierwszego import u
do Europy w 1935 roku az do chwili obecnej j est st ale hodowana w akwariach. Osiga dugosc 7 cm. Pet wy
brzuszne samcw s cae ciemnoczerwone, czerwonawa j est t ez
grna czsc pyszczka, a j askrawoczerwona grna krawd
pet wy grzbiet owej . Samice s okrglej sze, zwaszcza w czsci
brzusznej ; barwa ich ciaa j est nieco przygaszona, a krawdzie
pet w brzusznych przeroczyst e.
Ryby t r si parami w 6-10 lit rowych zbiornikach z dnem
przykryt ym siat k ochronn. W czasie t ara szukaj miej sc
zarosnit ych, nalezy wic w akwariach t arowych umieszczac
kpki mchu j awaj skiego lub innych drobnolist nych roslin. Woda
powinna miec t emperat ur 26C, pH 6, 5- 7,0, t wardosc do
5dGH i do 1dCH. Jaj a s zt awe, kleist e, ich srednica wynosi
1 mm. Larwy wylgaj si po 36 godzinach inkubacj i i
pot rzebuj kilku dni na zresorbowanie woreczka zt kowego.
Swobodnie pywaj ce rybki karmi si larwami solowca lub
widonogw. Rosn bardzo szybko; po dwch t ygodniach
osigaj dugosc 1 cm i s j uz bardzo wyranie przkowane.
W 1957 r. L. P. Schult z podj si uporzdkowania syst emat yki rodzaj u Barbus. Na podst awie pewnej ilosci cech
morfologicznych, m. in. dugosci i liczby wsikw, wyrzni on czt ery rodzaj e; Barbus, Barbodes, Capoet a i Punt ius.
Gat unki z rodzaj u Capoet a maj dwa wsiki.
Brzanka sumat rzanska j est ryb st adn, W akwariach zbiorowych t rzyma si j razem z innymi ruchliwymi
gat unkami. Ma ona skonnosci do at akowania spokoj nych, nawet znacznie wikszych od siebie ryb i obgryzania im
pet w. Kiedy odpoczywa lub spi, przyj muj e charakt eryst yczn post aw z gow skierowan do dou. Zywienie
brzanki powinno byc j ak naj bardziej urozmaicone.
W 1975 r. na rynku poj awia si int eresuj ca mut acj a t ego gat unku, zwana "Mossy Barb"; brzanka mszyst a.
Powst aa ona zapewne w azj at yckich fermach hodowlanych, gdzie hodowano t akze rznorodne odmiany
albinot yczne brzanki sumat rzanskiej .
Dani o Lampar ci ( Br achy dani o f r ank ei )
2
Ryby t e s j ednymi z naj bardziej popularnych ryb wsrd poczt kuj cych akwaryst w, poniewaz s bardzo odporne
na niekorzyst ne wpywy srodowiska, a t akze s ciekawie ubarwione i ruchliwe, przez co s st ale widoczne w
akwarium.
Pochodzenie - Danio lamparci Bachydanio frankei nie wystpuj e w srodowisku nat uralnym i j est prawdopodobnie
form hodowlan danio prgowanego, z kt rym swobodnie si krzyzuj e daj c podne pot omst wo.
Ubarwienie - Ryba j est bardzo ciekawie ubarwiona o grzbiecie oliwkowo brunat nym do ciemnozot ego. Po bokach
ciaa duza ilosc ciemnych, nieregularnych plam przypominaj cych ct ki lampart a. Pet wa ogonowa i odbyt owa
zachowuj e ubarwienie ct kowane, podczas gdy pozost ae pet wy s bezbarwne. W akwarium wyhodowano t akze
form weloniast i zot . Ryba osiga 5, 5 cm dugosci. Samice s wiksze od samcw i peniej sze w part ii
brzusznej .
Zachowanie - Danio nie s agresywne wobec innych ryb - j a w swoim akwarium t rzymam kilka ryb razem z dzik
form gupika i ich modymi, czsc modych zost aj e zj edzonych, ale dorosym gupikom nic si nie dziej e.
Akwarium - Ryby wymagaj sredniego akwarium, mozliwie dugiego z gst obsad roslinn, j ednak musi byc
zachowana wolna przest rzen do pywania.
Woda - Nadaj e si woda zarwno mikka j ak i srednio t warda,
o t emperat urze ok. 22 - 24o C, pH ok. 7.
Pokarm - Jako pokarm wyst arcza pokarm pat kowany, ale
lepsze wyniki uzyskuj e si karmic ryby pokarmem zwierzcym
t akim j ak ochot ki, serce woowe i rozwielit ki. Niezbdne j est
urozmaicenie pokarmu t ak, aby znaj doway si w nim wszyst kie
skadniki pokarmowe.
Rozmnazanie - Rozmnazanie danio nie sprawia wikszych
t rudnosci wyst arczy miec 2 samce i 1 samic. Mozna zamiast
j ednego samca danio lamparciego dac danio prgowane -
wt edy t ez mozna ot rzymac zywe i zdrowe pot omst wo, ktrego
wikszosc st anowic bd danio lamparcie. W lit erat urze czst o
spot yka si , ze nalezy
uzywac maych akwarii t arliskowych, lecz j a lepsze wyniki uzyskiwaem przy rozmnazaniu danio w akwarium 30 l.
Akwarium t arliskowe nalezy ust awic na parapecie okna - wazne s poranne promienie sonca, mozna t ez ust awic j e
110
w miej scu gdzie normalnie st oi t ylko, ze wt edy t rzeba zapalic z samego rana nad akwarium silniej sze oswiet lenie.
Akwarium nalezy zaopat rzyc w ruszt ikrowy lub duz ilosc mchu j awaj skiego, kt ry ochroni ikr przed zj edzeniem.
Nalezy nalac wody do poziomu ok. 8 - 10 cm. Woda powinna byc mikka, lecz mozna rozmnozyc danio w wodzie
srednio t wardej , wazna j est t emperat ura wody ut rzymuj ca si w granicach 25 - 26o C, pH ok. 7. Tarlaki powinny
byc j uz od kilku dni karmione dobrym zwierzcym pokarmem, byc t rzymane w st arej wodzie o t emperat urze 22 -
23o C, mozna j e wczesniej rozdzielic na kilka dni. Par lub t rj k ryb wpuszczamy
wieczorem - t ak, aby przyzwyczaiy si do nowego akwarium przez noc. Rano podwyzszona t emperat ura i swieza
woda st ymuluj t aro, kt re przebiega bardzo gwat ownie. Samiec pynie za samic i kiedy j dogoni przyciska
si do j ej boku, obie rybki przez chwil pyn razem i samica wyrzuca kilka do kilkunast u przeroczyst ych j aj , kt re
samiec od razu zapadnia. I kra nie j est lepka, wic bez problemu opada pomidzy oczkami ruszt u ikrowego. Po
skonczonym t arle ryby wyawiamy a akwarium nalezy zaciemnic szarym papierem. Po 3- 4 dniach larwy opuszczaj
osonki j aj owe, a po dalszych 2 - 3 dniach rybki zaczynaj pywac i wt edy nalezy zaczc j e karmic pokarmem
pyowym, Mikro - Vit em lub normalnym pokarmem pat kowanym z dodat kiem np. suszonej rozwielit ki przet art ym
przez sit ko do herbat y. Mode rosn szybko, lecz nierwnomiernie i po pewnym czasie nalezy posort owac j e wg.
wielkosci. Przy wychowie danio bardzo wazna j est czst a, czsciowa wymiana wody poczona z oczyszczaniem dna
zbiornika, poniewaz w wodzie st arej , w kt rej nagromadzio si sporo produktw przemiany mat erii nastpuj e
zahamowanie wzrost u. Wychw modych naj lepiej prowadzic w srednich akwariach, w ktrych nie mozna dopuscic
do zbyt duzego ruchu wody, t ak aby nie mczyc rybek. Po okoo 2 t ygodniach mozna j uz zrezygnowac z
ogrzewania t ak, aby t emperat ura wynosia okoo 22o C. Przy prawidowej hodowli po 1, 5 - 2 miesicach rybki maj
ok. 1. 5 cm i s j uz wybarwione, a po 6 - 7 miesicach s j uz podne, j ednak z rozmnazaniem ryb nalezy j eszcze
poczekac az osign peny rozwj fizyczny. Wszyskie zamieszczone t ut aj informacj e dot ycz t akze Danio
pr gowanego Brachydanio rerio. Mysl, ze hodowla i rozmnazanie danio lamparciego nie sprawi zadnych t rudnosci
nawet poczt kuj cemu akwaryscie.
2
Et y mol ogi a nazw y nauk ow ej
Brachys po grecku znaczy krt ki ( nawizuj e do krt kiej pet wy grzbiet owej ) . Danio pochodzi od Dhani z mowy
t ubylcw. Frankei pochodzi od nazwiska niemieckiego biologa Hans- Joachim' a Franke.
Oj czy zna
Nieznana. Sprowadzony pod koniec lat picdziesit ych do Czechosowacj i z "I ndii" ( ?) , ale t akie okreslenie wskazuj e
raczej na sprowadzenie z j akiej s azj at yckiej firmy produkcyj no - handlowej . Biorc pod uwag cechy innych
gat unkw z rodzaj u Brachydanio, nalezy sdzic, iz B. frankei pochodzi z t erenw dawniej szych Francuskich
I ndochin. Z ca pewnosci nie j est t o produkt czechosowackich akwaryst w!
Opi s r y by
Prawdopodobnie mut ant lub krzyzwka. Ubarwienie t ej ryby i inne cechy skaniaj do domniemania, iz moze t o byc
mut ant nat uralnej krzyzwki Brachydanio rerio ( Hamilt on 1822) x Brachydanio nigrofasciat us ( Day 1869) . Ryba
wykazuj e wszelkie cechy gat unku. Wielkosc samicy wynosi do 50 mm, zas samca do 40 mm. Holot ypem t ego
gat unku j est dorosy samiec o dugosci cakowit ej 39 mm, oraz dugosci t uowia wynoszcej 32 mm. I st niej poza
nim t rzy egzemplarze parat ypw. Niekt rzy domniemaj w niej krzyzwk pomidzy Brachydanio nigrofasciat us
( Day 1869) , a Tanicht ys albonubes Lin 1932, ut rwalon w drodze nat uralnego procesu.
Dy mor f i zm pci ow y
j ak u Danio rerio. Przecit na dugosc ryby wynosi 42 mm. Przecit na dugosc t uowia wynosi 34 mm. Srednia
wysokosc t uowia wynosi 10, 5 mm. Srednia dugosc gowy wynosi 8, 1 mm. Naj duzszy promien pet wy grzbiet owej
ma srednio 6,6 mm. Naj duzszy promien pet wy ogonowej ma srednio 7, 6 mm. Wysokosc t uowia miesci si w
dugosci t uowia srednio 3, 23 razy.
Tuw ryby j est wysmuky, prawie walcowat y. Bocznie t ylko nieco sciesniony. Linia naboczna j est niewidoczna. D I I
/ 8. Promienie rozwidlone duzsze. Nie rozwidlone, krt sze. A I I I / 13. V I / 7 - promien nie rozwidlony krt szy od
rozwidlonych. C I I / 19. Squ. 28 - 29. Ma dwie pary wsw. Cay t uw u obydwu pci j est koloru byszczco
br zowawozot awozt y. To pokryt e j est nieregularnymi plamkami i paseczkami, t worzc wzr fut ra leoparda.
Plamki i paseczki maj kolor czarnawoniebieski. Przez srodek t uowia biegnie wziut ka linia pozbawiona mozaiki
plamek i paseczkw. Sprawia t o wrazenie, j akby bya zot a. Tczwka oka od gry j est koloru wypolerowanego
zot a. Dolna czsc t czwki j est byszczco niebieska. Pet wa grzbiet owa u podst awy j est zot ozt a. Srodkowa
part ia j est czarnawobrzowa do oowianoszarej . Obrzezenia u samcw s j asnozt e do chromowozt ych. U
samiczek oowiowoszare. Pet wa odbyt owa j est zielonozt a. W swiet le bezposrednio padaj cym j est morskozielona
z paseczkami ukierunkowanymi j ak promienie pet wy. Pet wa ogonowa u nasady j asnozt a, przybiera w kierunku
obrzezenia kolor dymnoszary. Caa lekko upst rzona plamkami nieregularnie rozchodzcymi si. U samcw
zakonczenia pet w j asnozt e.
Opi ek a i r ozmnazani e
Pobiera pokarmy zywe, suszone i szt uczne. Temperat ura wody od 22 do 24
o
C. Zim t emperat ura moze wynosic od
18 do 21
o
C.
W akwarium oglnym j est bardzo zgodliwy. Zaj muj e we wyzszych akwariach t ylko grn 1/ 3 czsc wysokosci
zbiornika. Pot rzebuj e miej sca do wypywania si. Akwarium do t ara powinno byc dosc dugie i urzdzamy j e t ak
j ak dla danio prgowanego. Takze poziom wody daj emy ident yczny. Mozna zast osowac szt uczne urzdzenie
akwarium, st osuj c odpowiedni siat k, ale lepiej szklany ruszt . Pamit ac nalezy o bezpieczenst wie dla ryb, kt re
musz byc chronione przed ewent ualnym zakleszczeniem w siat ce.
Do t ara uzywamy wody swiezej , nie za t wardej . Naj lepiej o t wardosci okoo 5
o
n. Posiadacze kondukt omet rw
mog przygot owac wod o przewodnict wie od 250 do 350 S. W wodzie zawieraj cej zbyt wiele mineraw ikra j est
lekko zmarszczona i rozwj j est zakcony. W wodzie o przewodnict wie okoo 50 S ikra j est zbyt nadt a i j ej
111
rozwj t akze j est zakcony. Mieszkancy Kat owic ( woda z Goczakowic) mog uzywac wody z kranu, odst aej przez
kilka dni. Tak j ak inne ryby z rodzaj u Brachydanio, danio lamparcie t aro odbywa w promieniach sonca. Do
urzdzonego akwarium wpuszczamy dzien lub dwa dni wczesniej pen samiczk, a nast pnie wieczorem
wpuszczamy do niej dwa samczyki. Ryby t e, t ak j ak i inne z podrodziny Danioninae, j ezeli bray j uz udzia w t arle,
przy nast pnym t arle bardzo niecht nie przyj muj nowych part nerw. Jezeli przeprowadzamy t aro grupowe, t o
nalezy pamit ac o znacznej przewadze samcw. Odczyn wody w granicach od pH 6, 5 do pH 7. Temperat ura wody
do t ara powinna byc o j eden lub dwa st opnie wyzsza od t emperat ury w zbiorniku oglnym. Nie powinna j ednak
przekraczac 25
o
C, gdyz samce si wt edy za szybko mcz, i t aro j est mao udane. Taro j est gwat owne. Samce
zwij aj si bocznie w podkow i obej muj brzuszek samicy. Wystpuj t akze szt urchania pyszczkami samcw w
okolice brzuszka samicy. Nalezy nie zapominac o kbkach roslin w rogach akwarium, gdzie mogaby odpoczc
przed samcami zmczona samica. I kra j est dosc duza, barwy zt awej . Wylga si po 40 - 60 godzinach. Zdarza si
j ednak, ze t rwa t o i znacznie duzej . Wpyw na wylganie ma t emperat ura wody i zawart osc t lenu we wodzie.
Dlat ego dobrze j est zast osowac bardzo drobonoperlist y rozpylacz, sporzdzony na przykad z wierzbowego pat yka,
kt ry scinamy ukosnie, aby uzyskac wiksz powierzchni rozpylania. Zast osowanie normalnego rozpylacza j est
szkodliwe, gdyz woda si kot uj e, a wylg ulega zabiciu. Mode rosn szybko. Jako pierwszy pokarm daj emy
wymoczki. Mog t o byc at we do st aej hodowli pant ofelki. Jako drugi pokarm daj emy naj drobniej szy pyl odawiany
w st awie. Mozna t akze uzyc mleka w proszku, zt ka kurzego j aj a, oraz dobrze ut art ego pokarmu szt ucznego.
Niekt re firmy produkuj dobre pokarmy do odchowu narybku. Przechodzc na pokarm grubszy, nadal nalezy
j eszcze rwnolegle podawac pokarm drobniej szy. Dobrym pokarmem dla wylgu j est mleczko wycisnit e przez
szmat k z rozt art ych doniczkowcw.
Ryby odozone do t ara nie wolno karmic plankt onem! Nie nalezy t akze zadawac zbyt wielkich porcj i pyu, kt ry
rosnie szybciej od narybku i moze mu zagrazac. Pozdane j est posiadanie hodowli doniczkowcw, kt re s
pokarmem dla t arlakw, a dorywczo dla wszyst kich ryb, lub j ako urozmaicenie pokarmu.
Uw agi bi ol ogi czne i hi st or y czne
Niekt rzy syst emat ycy uwazaj B. frankei za podgat unek B. rerio. Nie przemawia j ednak za t ym duze
podobienst wo B. frankei do Brachydanio t weediei ( Brit t an 1956) , ktre na pierwszy rzut oka mozna pomylic.
Chowany w akwarium bez wiedzy o miej scu pochodzenia, ma st worzone warunki, ktre mog daleko odbiegac od
nat uralnych. O bliskim pokrewienst wie z B. rerio swiadczy zas t o, ze cae pot omst wo j est podne. Nie j est t o j ednak
zaprzeczeniem odrbnego gat unku, gdyz nie t ylko t o decyduj e o odrbnosci. Gdy w 1962 roku czyt aem
porwnanie B. frankei ( wt edy j eszcze Brachydanio spec. nov.) z innymi gat unkami rodzaj u Brachydanio, t o
dowiedziaem si o ist nieniu wielu rznic anat omicznych wskazujcych na odrbnosc gat unkow. Przy krzyzowaniu
B. rerio z B. nigrofasciat us, czsc pot omst wa j est podna. Prowadzc prace genet yczne, mozna t e podne
wyselekcj onowac, a nast pnie przez odpowiednie zabiegi, ut rwalic w t en sposb now form organizmu. Zdarza si
t o samoist nie w nat urze. Moze t ez t aki nowy organizm powst ac przez piorunuj ce zakcenie normalnych procesw
zyciowych, czyli przez mut acj . Wychodzi na t o, ze nim dowiemy si prawdy o pochodzeniu przedmiot owej rybki,
moze upync nadzwyczaj duzo czasu. A wszyst ko j est z winy braku przekazu odpowiednich informacj i. Ot , po
prost u: kupi, przywiz, rozmnozy i sprzeda. Reszt a go nie int eresowaa. No i powst a problem pochodzenia. B.
frankei zost a przywieziony albo przez kogos, kt o suzbowo j edzi na wschd, albo, co mniej realne, przywdrowao
na wyst aw do Czechosowacj i i pozost ao. Nalezy pamit ac, ze t ylko nieliczni s skorzy do rozgaszania czegos.
Znanymi akwaryst ami, ktrzy byli w posiadaniu t ych ryb okoo roku 1960 byli St anislav Frank, oraz M. Chvoj ka. Ale
im dost arczono t ylko informacj i, ze ryby t e pochodz z I ndii, co nalezy uznac za wadliwe. Wsppraca z
akwaryst ami z innych kraj w i kont ynent w lega w gruzach. Mozna by namawiac t ych co obecnie j ezdz do Azj i do
rekonesansu, ale z nat ury nie s t o miosnicy przyrody i wol czas poswicac na robieniu int eresw. Specj alnie
rozwodz si nad t ym, aby uswiadomic j ak wazne j est zdobywanie i przekazywanie odpowiednich informacj i.
Obecnie t a pikna rybka nie j est j uz w Polsce spot ykana. Co naj wyzej spot kac mozna nij ak krzyzwk z
weloniast ym danio prgowanym. Z informacj i VDA opublikowanych po 1960 roku, wynika, ze pierwszym
posiadaczem t ych ryb by St anislav Frank z dawniej szej Czechosowacj i
Dani o pr gow any ( Br achy dani o r er i o)
Ryba oglnie znana wikszosci akwaryst om, popularna, i dostpna, chyba w kazdym sklepie zoologicznym.
Pochodzi ona z okolic Bangladeszu i poudniowo wschodnich I ndii, gdzie zyj e w pyt kich, dobrze nasonecznionych
rzekach i st awach. W nat urze danio prgowane zbieraj si w ruchliwe st ada co nalezy miec na uwadze kupuj c
ryby do domowego akwarium. Danio, podobnie j ak wikszosc ryb z rodziny karpiowat ych s at we w hodowli i
dlat ego czst o s polecane poczt kuj cym akwaryst om.
Ubarwienie - Ryby t ego gat unku maj bardzo ciekawe ubarwienie. S koloru srebrzyst ozot ego z czt erema
niebieskimi, byszczcymi pasami biegncymi od skrzeli wzdz
caego ciaa. Pasy przechodz t akze na pet w ogonow i
odbyt ow. Ubarwienie ryb moze bladnc w zaleznosci od
samopoczucia. Danio osigaj dugosc 5 - 6 cm.
Zachowanie - Odrznienie pci u ryb dorosych j est dosc at we.
Samiec j est znacznie smuklej szy od samicy, podczas gdy samica
ma bardziej uwidoczniony brzuch i moze byc wiksza od samca.
Danio s raczej rybami spokoj nymi i nie zakcaj spokoj u
innym wspmieszkancom zbiornika. Jednak gdy nadarzy si
okazj a pot rafi wyj esc ikr innym rybom.
Ja w swoim akwarium t rzymam kilka danio razem z dzik form
gupika, nigdy nie odawiam modych i danio wszyst kich nie
zj adaj . Omawiane ryby nie powinny byc j ednak t rzymane z
112
gat unkami spokoj nymi, wolno pywaj cymi t akimi j ak gurami mozaikowy, gdyz swoim szybkim pywaniem mog j e
niepokoic.
Akwarium - musi byc dosc przest ronne zwazywszy na t o ze nalezy hodowac ok. 10 s 15 szt uk, a t akze na t o, ze
danio t o ryby bardzo ruchliwe. Zbiornik powinien byc t ak urzdzony, aby zawsze w srodku pozost awao sporo
wolnej przest rzeni do pywania - s t o ryby pywaj ce w t oni wodnej , scianki i rogi akwarium mozna gst o obsadzic
roslinami. W akwarium powinna znaj dowac si woda o t emperat urze 18 - 25o C, pH. ok. 7. Twardosc wg mnie nie
odgrywa specj alnej roli. U mnie danio zyj w akwarium nie ogrzewanym, t emperat ura wynosi ok. 22o C a t wardosc
oglna ok. 18o n.
Pokarm - Jako pokarm mozna st osowac zarwno larwy owadw j ak i pokarmy pat kowane. Ja karmi danio
mrozonym sercem woowym, larwami ochot ki i rozwielit kami, czasami dokadam t roch pokarmw pat kowanych s
wazny j est pokarm roslinny .
Rozmnazanie - danio nie sprawia wikszych t rudnosci wyst arczy miec 2 samce i 1 samic, choc mozna "uzywac"
t ez 1 samca i 1 samicy. W lit erat urze czst o spot yka si, ze nalezy uzywac maych akwarii t arliskowych, lecz j a
lepsze wyniki uzyskiwaem przy rozmnazaniu danio w akwarium 30 l. Akwarium t arliskowe nalezy ust awic na
parapecie okna - wazne s poranne promienie sonca, mozna t ez ust awic j e w miej scu gdzie normalnie st oi t ylko,
ze wt edy t rzeba zapalic z samego rana nad akwarium silniej sze oswiet lenie. Zbiornik nalezy zaopat rzyc w ruszt
ikrowy lub duz ilosc mchu j awaj skiego, kt ry ochroni ikr przed zj edzeniem. Nalezy nalac wody do poziomu ok. 10
s 15 cm. Woda powinna byc mikka, lecz mozna rozmnozyc danio w wodzie srednio t wardej ( j a j e rozmnazam w
wodzie o t wardosci 18o n) , wazna j est t emperat ura wody
ut rzymuj ca si w granicach 25 s 26o C, pH ok. 7. Tarlaki
powinny byc j uz od kilku dni karmione dobrym zwierzcym
pokarmem, byc t rzymane w st arej wodzie o t emperat urze 22 s
23o C, mozna j e wczesniej rozdzielic na kilka dni. Par lub
t rj k ryb wpuszczamy wieczorem s t ak, aby przyzwyczaiy si
do nowego akwarium przez noc. Rano podwyzszona
t emperat ura i swieza woda st ymuluj t aro, kt re przebiega
bardzo gwat ownie. Samiec pynie za samic i kiedy j dogoni
przyciska si do j ej boku, obie rybki przez chwil pyn razem i
samica wyrzuca kilka do kilkunast u przesroczyst ych j aj , ktre
samiec od razu zapadnia. I kra nie j est lepka, wic bez
problemu opada pomidzy oczka ruszt u ikrowego. Po
skonczonym t arle ryby wyawiamy a akwarium nalezy zaciemnic
szarym papierem. Po 3- 4 dniach larwy opuszczaj osonki
j aj owe, a po dalszych 2 s 3 dniach rybki zaczynaj pywac i wt edy nalezy zaczc j e karmic pokarmem pyowym,
firmowymi pokarmami dla narybku lub normalnym pokarmem pat kowanym z dodat kiem np. suszonej rozwielit ki
przet art ym przez sit ko do herbat y. Mode rosn szybko, lecz nierwnomiernie i po pewnym czasie nalezy
posort owac j e wg wielkosci. Przy wychowie danio bardzo wazna j est czst a, czsciowa wymiana wody poczona z
oczyszczaniem dna zbiornika, poniewaz w wodzie st arej , w kt rej nagromadzio si sporo produkt w przemiany
mat erii nast puj e zahamowanie wzrost u. Wychw modych naj lepiej prowadzic w srednich akwariach, w kt rych nie
mozna dopuscic do zbyt duzego ruchu wody, t ak aby nie mczyc rybek. Po kilku t ygodniach mozna j uz
zrezygnowac z ogrzewania t ak, aby t emperat ura wynosia okoo 22 - 23o C. Przy prawidowej hodowli po 1, 5 s 2
miesicach rybki maj ok. 1. 5 cm i s j uz wybarwione, a po 6 s 7 miesicach s j uz podne, j ednak z
rozmnazaniem ryb nalezy j eszcze poczekac az osign peny rozwj fizyczny.
Jeszcze pare sw o danio lamparcim Brachydanio frankei. Otz nie j est t o osobny gat unek, j est t o
naj prawdopodobniej szt ucznie ot rzymana odmiana danio prgowanego. Danio lamparci moze si swobodnie
krzyzowac z danio prgowanym daj c podne pot omst wo. Takie krzyzowanie moze doprowadzic do poj awiania si
coraz t o nowych odmian zarwno danio pr gowanego j ak i lamparciego. Kilka lat t emu widziaem w sklepie
zoologicznym danio, u ktrych grne paski byy cige, a dolne byy poprzerywane t worzc ct ki. Ost at nio
nat omiast zakupiem danio prgowane zot e. Takiego zot ego samca skrzyzowaem z samic danio lamparciego i
ot rzymaem wszyst kie mode zdrowe i. . . lamparcie. Chciabym j eszcze zaznaczyc, ze wszyst kie informacj e podane
w t ym art ykule odnosz si j ednoczesnie do danio laparciego. Tak wic widac, ze danio t o bardzo ciekawe i at we w
ut rzymaniu rybki i zachcam do ich hodowli.
Gr ubow ar g dw ubar w ny ( Labeo bi col or )
Pikna kont rast owo ubarwiona, lecz agresywna wobec innych przedst awicieli swoj ego i gat unkw pokrewnych ryba.
Mozna w niewielkim 100 lit rowym akwarium t rzymac poj edyncze egzemplarze.
Wy st pow ani e: Taj landia
Wi el k osc: max. 20 cm.
Dy mor f i zm pci ow y : Wydaj e mi si, ze samce s smuklej sze od samic. Obie pcie chyba s j ednakowo
woj ownicze, j a nie zauwazym wikszych rznic.
Zachow ani e: Agresywna wobec przedst awicieli swego i gat unkw pokrewnych ryba. At akuj e rwniez inne ryby,
kt re maj czerwony kolor pet w lub czarne ciao. Dla moich 4 grubowargw, gdy podrosy do 10 cm dugosci,
zarosnit e akwarium 150l okazao si za mae i musiaem pozbyc si ich do sklepu, zanim si pozabij aj . Jednak
j esli kiedys bdzie mnie st ac na kilkuset lit rowy zbiornik o odpowiednio duzej powierzchni dna sprbuj pewnie
przygot owac go pod st adko grubowargw. Wart o bo t o pikne ryby. Nie mozna ich t rzymac z kosiarkami gdyz
cigle j e przeganiaj , a nawet mog j e pozabij ac.
Wy ch ow mody ch: Nieznany, podobno do t ara dochodzi czasem w duzych zbiornikach. Nic pewnego na t en t emat
nie wiem.
113
Woda: 22- 30
o
C, raczej mikka z dodat kiem garbnikw
Ak w ar i um: Dobrze zarosnit e z duz ilosci kryj wek. Powierzchnia dna dla kilku rybek j esli chce si uniknc
cigych st arc i walk powinna miec kilka m
2
i sporo kryj wek, ale w t akim akwarium, nie bdzie mozna niest et y
podziwiac pikna t ych ryb, bo znikn wsrd kryj wek. Zreszt , kt o ma t akie duze mieszkanie, by zafundowac
grubowargom prawie nat uralne warunki?
Pok ar m: Zywy, suchy i glony. Czysci rosliny z glonw i osadu.
Kar dy naek chi nsk i ( Tani cht hy s al bonubes)
2
Tropikalny gat unek sodkowodny. Bardzo odporna i barwna rybka, posiada oliwkowobrzowe ciao z
charakt eryst ycznymi opalizuj cymi paskami, w kolorze niebieskim i brzowoczerwonym, biegncymi wzduz bokw.
Posiada nieznacznie podniesiony pysk bez wsikw. Toleruj e nizsze t emperat ury od pozost aych karpiowat ych,
moze byc t rzymana lat em na zewnt rz.
CECHY CHARAKTERYSTYCZNE
Dugosc - 45 mm
Pochodzeni e - Chiny
Dy mor f i zm - samice s grubsze
at w osc chow u - at we; mozna lat em t rzymac na zewnt rz
Pok ar m - wszyst kozerne
Sposob r ozr odu - ikra rozprasza si
Rozr od - at wy; chronic ikr przed rodzicami
WARUNKI W AKWARI UM
Woda - mikka, srednio t warda
Temper at ur a - 24 C lat em, nizsza zim
Ty p zbi or ni k a - wsplny
Si edl i sk o - grny i srodkowy poziom
Art .2
Kardynaek j est j edn z naj czsciej hodowanych i lepiej znanych ryb akwariowych. Pochodzi z Chin. Dorast a do 4
cm dugosci. Lubi wod mikk i raczej chodn - opt ymalna t emperat ura dla niego t o 18 - 22' C, przy czym moze
wyt rzymac nawet 5' C, le nat omiast znosi przegrzanie. Jest t o ryba st adna dlat ego nie nalezy umieszczac w
akwarium t ylko j ednej szt uki. Zauwazyem t o po wpuszczeniu do st ulit rowego zbiornika szesciu kardynakw;
wszyst kie one zawsze t rzymay si razem. Dorosy kardynaek, chociaz nie j est ryb brzydk, nie ma j akiegos
oszaamiaj cego ubarwienia, nat omiast st adko modych osobnikw t ego gat unku wyglda przeslicznie, gdyz mode
kardynaki s bardzo ruchliwe i przyozdobione swieccym, niebieskawym lub zielono- zot ym paskiem, cigncym
si na wysokosci oka wzduz caego ciaa. Doj rzae ryby s pozbawione t ej ozdoby. U nich pasek t en ma barw
zt oczerwon, nie swieci si i dlat ego dorose kardynaki nie przypominaj j uz neonw I nnesa. Kardynaki choc
lubi wod mikk zupenie dobrze czuj si i rozmnazaj t akze w wodzie t wardszej do 15' n, a poniewaz s rybami
pochodzcymi z wd pyncych, prd wody ma dla nich niebagat elne znaczenie. Od osoby godnej zaufania zdarzyo
mi si usyszec o przypadku gdy kardynaki, chociaz nie naj lepiej karmione i hodowane w nie naj lepszej wodzie,
dziki zapewnionemu szt ucznemu, int ensywnemu ruchowi wody dorast ay do 7 - 8 cm. Nie byy wprawdzie adnie
ubarwione, ale ich rozmiary mwiy same za siebie.
Kardynaki mozna karmic rozmait ymi pokarmami: rozwielit kami,
oczlikami, larwami komarw i ochot ek, doniczkowcami oraz
rozmait ymi pokarmami suchymi. Karma musi byc urozmaicona
przy czym nalezy pamit ac o t ym, aby nie przekarmiac ryb. U
kardynaka dymorfizm pciowy j est sabo zaznaczony - samiec
j est smuklej szy i barwniej szy os samicy. Rozmnazanie nie j est
t rudne, naj lepiej na t en cel przeznaczyc osobny, niewielki basen
( 50 - 60l) , umiarkowanie gst o obsadzony roslinnosci z
wolnym miej scem do pywania. Z zasady st osuj e si nadmiar
samcw, aby wicej ikry ulego zapodnieniu. Naj czsciej
st osowany przeze mnie zest aw t o 3 samice + 5 samcw w
akwarium 50- lit rowym. Taro nie j est zbyt widowiskowe -
podczas zalot w samce naprzaj pet wy, nast pnie samiec
przyciska samic do wybranej rosliny i nast puj e zozenie ikry.
Narybek wylga si po 5 - 7 dniach, a po dalszych kilku dniach
zaczyna poszukiwac pokarmu. Dorose ryby zazwyczaj nie
zj adaj narybku, nat omiast wsrd modziezy, na skut ek nierwnomiernego wzrost u czst o zdarza si kanibalizm. Z
zasady j ednak usuwam t arlaki z akwarium z narybkiem i innym radz t o samo. Lit erat ura zaleca karmienie narybku
wrot kami. Osobiscie st osuj larwy oczlikw i wgorki, z czasem przechodzc na pokarmy suche. Swiadom j est em
wszyst kich wad t akiego karmienia, j ednak j est t o j edyny mozliwy sposb, gdyz nie j est em w st anie zapewnic
narybkowi wyst arczaj cej ilosci pyu. Powyzsza met oda pozwala na odchowanie kilkudziesiciu szt uk narybku z
j ednego t ara co dla hodowcy - amat ora j est ilosci wyst arczaj c.
114
Dobrze karmiony narybek, przy zapewnieniu cigego przewiet rzania wody szybko rosnie, cieszc oczy akwaryst y
swoim widokiem.
Znana j est rwniez dugopet wa forma kardynaka. Kardynaek j est ryb niewielk, at w w hodowli, mao
wymagaj c i dlat ego godn polecenia poczt kuj cym i nie t ylko poczt kuj cym akwaryst om.
Kardynaki s mao odporne na choroby , szczeglnie na osp rybi i dlat ego narybek wymaga st aej obserwacj i.
2
Kardynaki pochodz z grskich st rumieni w poudniowych Chinach. Spot ykane s t ez w okolicach Hong Kongu. Jest
t o smuka, maa ryba, dorast aj ca do 4 cm dugosci. Jej grzbiet ma zabarwienie ciemnobordowe z niebiesko-
zielonym, met alicznym poyskiem. Boki ciaa s int ensywnie bordowe, a brzuch biao- zt y. Przez grn czsc boku
rybki przechodzi niebiesko- zielony pas, kt ry w zaleznosci od samopoczucia i t emperat ury moze przybierac rwniez
kolor czerwonawy bd zt y.
Pet wa ogonowa j est przezroczyst a, przez j ej srodek biegnie bordowy pas. Grzbiet owa j est zt awa, lekko
przezroczyst a, obrzezona na czerwono, podobnie ubarwione s t akze odbyt owa i brzuszne. Pet wy piersiowe s
przezroczyst e.
Samce maj duzsze pet wy i s int ensywniej ubarwione. Samic dodat kowo mozna rozpoznac po wikszym
brzuszku. W niewoli wyhodowano t ez odmian o dugich pet wach, kt ra ma nieco wyzsze wymagania j esli chodzi o
t emperat ur wody.
Wy magani a
Do hodowli kardynakw nadaj e si akwarium o poj emnosci co naj mniej 40 lit rw, gst o zarosnit e, z miej scem do
pywania. Temperat ura powinna wynosic od 10 do 25 st opni Celsj usza, okresowo moze spasc nawet do 0 ( ! ) .
Kardynaki w t emperat urze powyzej 24 st opni st aj si j ednak blade. I ch bordowy kolor nie j est j uz t ak int ensywny
i ryby przez t o nie wygldaj zbyt at rakcyj nie. Nalezy bardzo uwazac, aby kardynakw nie przegrzac -
t emperat ura powyzej 27 st opni, ut rzymujca si przez duzszy czas na t ym poziomie, moze ryby zabic. U ryb
przegrzanych wyst puj j asniej sze plamy na caym ciele, w przecigu kilku godzin ryby umieraj .
Odczyn ( pH) nie odgrywa wikszej roli w hodowli t ej ryby, kardynaki preferuj za t o wod raczej mikk i dobrze
nat lenion. Z racj i swoj ego pochodzenia ( grskie st rumienie) kardynaki pot rzebuj wody klarownej i bogat ej w
t len, ponadt o wymagaj dosc czst ej , znacznej j ej wymiany ( niezbyt dobrze t oleruj zbyt wysoki poziom zwizkw
azot owych) . Niest et y s t ez dosc wrazliwe na chlor, czst o obecny w wodzie z miej skich wodocigw. Dlat ego t ez
wod przed dolaniem do akwarium nalezy naj pierw odst awic na kilka dni lub t ez uzdat nic j ednym z wielu
produkt w dost pnych na rynku.
Kardynaki mozemy karmic kazdym drobnym pokarmem suchym i zywym, pamit aj c o dobraniu wielkosci ksw
do st osunkowo maego pyszczka. Rybki t e w dobrych warunkach zyj okoo 4 lat .
Zachow ani e
Kardynaek t o ryba raczej spokoj na i czuj ca si naj lepiej w st adzie liczcym co naj mniej 10 szt uk. Samce cay czas
t ocz miedzy sob walki, kt re j ednak zazwyczaj nie st anowi dla ryb zagrozenia. Przy wikszym st adzie i sporym
zbiorniku mozna zaobserwowac ciekawe t eryt orialne zachowania kardynakw. Wyst puj one np. gdy t rzymamy
35-40 lub wicej rybek w akwarium 240- lit rowym lub wikszym, w poczeniu z innymi gat unkami ( np. kiryskami,
zbroj nikami) i z duz liczb roslin.
W t akim zbiorniku samce kardynakw t ocz ze sob niegrone zdawaoby si walki. Pywaj obok siebie, st rosz
si i przeganiaj . Gdy przyj rzymy si blizej , okazuj e si, ze walki t akie naj czsciej zaczynaj si, gdy obcy samiec
wpynie na t eryt orium drugiego. Teryt orium j ednego samca t o okoo 15- 20 cm na szerokosc i dugosc oraz cay
dost pny obszar na wysokosc zbiornika. W zwizku z t ym, ze samcw w przykadowym zbiorniku j est wicej niz
mozliwych rewirw, wsrd ryb wynikaj nieporozumienia.
Samice mog swobodnie pywac po caym zbiorniku, nat omiast samce, ktre nie pot rafiy znalec sobie miej sca, s
cay czas przeganiane i walcz miedzy sob. Wydawaoby si, ze walki t e s niegrone, j ednak z osobist ych
doswiadczen wynika, ze ryby mog si pokaleczyc do t ego st opnia, ze j edna z nich wyglda, j ak samica boj ownika
po t arle - rany na ciele oraz post rzpione pet wy. Co ciekawe, opisu t akich zachowan nie znaj dziemy w zadnych
rdach informacj i o t ej rybie.
Teryt orializm wydaj e si zalezec u kardynakw od wielkosci zbiornika - w mniej szych akwariach ( okoo 100 lit rw) ,
przy r wnie zagszczonej obsadzie, nie zaobserwowano t akich zachowan. Samce przeganiaj si po caym
akwarium, ale nie dochodzi do gronych pot yczek. Wart o t akze zauwazyc, ze ryby mode zazwyczaj od razu
uciekaj , zas st asze , st oj na polu walki" dopki nie zost an pobit e przez przeciwnika.
Ry ba do oczk a w odnego
T. albonubes z racj i swoich niewielkich wymagan t emperat urowych swiet nie nadaj e si do hodowli w sadzawkach i
oczkach wodnych. Gdy t ylko t emperat ura wody wzrosnie do okoo 10 st opni mozna ryby wyniesc na dwr i wpuscic
do oczka, oczywiscie mieszaj c wod st opniowo, by nie doznay szoku t ermicznego. Jesli w zbiorniku umiescimy
kpki mchu lub wgbki wodnej , mozemy byc pewni, ze na j esieni wyowimy z niego wicej ryb, niz wpuscilismy.
W upalne dni nalezy j ednak kont rolowac t emperat ur wody t ak, aby nie wzrosa na duzszy czas do wart osci
przekraczaj cej 27 st opni Celsj usza. Gdy zaobserwuj emy, ze t emperat ura zaczyna si niebezpiecznie zblizac do
granic wyt rzymaosci ryb, musimy oczko przykryc przed promieniami sonecznymi lub dolac chodniej szej wody.
Nalezy t ez uwazac, aby w oczku nie poj awiy si np. larwy wazek lub inne drapiezniki, kt re mog st anowic
smiert elne zagrozenie nawet dla dorosych osobnikw.
115
Rozmnazani e
Kardynaek skada ikr nawet w akwarium oglnym. Aby j ednak odchowac wiksz liczb narybku musimy odowic
do osobnego akwarium par lub dwa samce i j edn samic. Akwarium powinno miec poj emnosc co naj mniej 15
lit rw. W mniej szym akwarium rwniez mozna prbowac rozmnazac t e ryby, j ednak ze wzgldu na kanibalizm
modych osobnikw lepiej zost awic wicej miej sca na ucieczk mniej szym egzemplarzom.
Do akwarium t arliskowego wkadamy kpk mchu i podwyzszamy t emperat ur do 24- 25 C. Taro nast puj e
zazwyczaj t ego samego lub nastpnego dnia. I kra j est st osunkowo drobna, j edna samica skada okoo 40- 70 j aj .
Moze si zdarzyc, ze t aro bdzie t rwao wicej , niz j edn dob. Jesli samica , st oi" w rogu akwarium, a samce
prbuj j zachcic do t ara lub zaczynaj gonic si wzaj emnie, oznacza t o, ze rodzicw mozemy j uz odowic.
Mode wylgaj si po okoo 48 godzinach ( zaleznie od t emperat ury wody) . Przez nastpne dwa- t rzy dni wisz
przyczepione do scianek akwarium lub lisci i zywi si zawart osci woreczka zciowego. Gdy zaczn pywac cht nie
zj ad glony, wszelkie drobne pokarmy suche, zt ko j aj ka, drozdze, drobny plankt on oraz nicienie mikro. Mode
nalezy rozdzielac t worzc grupy osobnikw podobnej wielkosci, gdyz wyst puj e wsrd nich kanibalizm, a rosn
bardzo nier wnomiernie.
St ado modych ryb wyglda bardzo efekt ownie - maj one wzduz linii bocznej met aliczny, niebieski pas, ktry z
czasem zanika. Aby bez problemw wychowac mode, akwarium nalezy obficie nat leniac i czst o podmieniac wod
( sugeruj emy podmian 2 razy w t ygodniu, 20% poj emnosci zbiornika) .
Mae i sy mpat y czne
Jezeli dysponuj emy niewielkim zbiornikiem i nie wiemy, na j akie ryby si zdecydowac, wart o zaint eresowac si
kardynakami. Jest t o ryba bardzo t owarzyska i nie ma t endencj i do krycia si po kt ach akwarium. Kardynaek
cay czas bdzie nas cieszy swoim zywym usposobieniem i slicznymi kolorami.
Jest t o st worzenie o bardzo niewybrednym podniebieniu i niewielkich wymaganiach. Nawet poczt kuj cy akwaryst a
powinien dac sobie rad z j ego hodowl i j esli t ylko wykaze odrobin chci, aby zapewnic rybom mozliwosc
rozrodu, bdzie cieszy si z pot omst wa. Ryba t a nadaj e si rwniez swiet nie do pomieszczen, w kt rych panuj e
cay czas niska t emperat ura, a w kt rych nie chcemy lub nie mozemy wczyc ogrzewania.
Kosi ar k a ( Cr ossochei l us si amensi s)
Wy st pow ani e: Syj am, Pwysep Malaj ski
Wi el k osc: 14 cm
Dy mor f i zm pci ow y : Samica bardziej zaokrglona, samiec
smuklej szy.
Zachow ani e: Rybka st adna, t owarzyska, pozeraczka glonw i
niekt rych delikat nych roslin ( np. mchu j awaj skiego) . Nie mozna
j ej t rzymac w j ednym akwarium wraz z grubowargami, gdyz
grubowargi cigle przeganiaj kosiarki, a nawet mog j e zabic.
Wy ch ow mody ch: Nieznany aut orowi st rony.
Woda: 22-26
o
C, raczej mikka i lekko kwasna.
Ak w ar i um: Obszerne z kryj wkami wsrd roslin i miej scem do
pywania.
Pok ar m: Zywy, suchy, glony.
Uw agi : W handlu spot yka si kilka podobnych gat unkw nie
maj cych j ednak pozdanych przez nas cech. Rzni si one
budow pyska, dugosci czarnego paska i ubarwieniem pet wy grzbiet owej .
Razbor a k l i now a ( Tr i gonost i gma het er omor pha sy n. Rasbor a het er omor pha)
Wy st pow ani e: I ndochiny, Sumat ra, Malaj e, Syj am, Jawa, Borneo, Taj landia. Wody rzek, zakola, bagna, a w
okresach suszy nawet kauze.
Ry by w y st puj ce w nat ur ze r azem z razborami, t o midzy innymi: szczupienczyki Aplocheilus panchax,
pdzibek karowat y Dermogenys pusillus, Bet t a pugnax, Sphaericht hys osphromenoides, gurami dwuplamist y
Trichogast er t richopt erus, skrzeczyk prgowany Trichopsis vit t at us, brzanka picioprga Barbus pent azona,
Rasbora dusonensis, R. eint hoveni, R. elegans, R. meyersi, R.
t aeniat a. Niest et y niektre z wymienionych rybek mog
prbowac polowac na nasze razbory.
Wi el k osc: 4, 5 cm.
Dy mor f i zm pci ow y : Samica j est wiksza i peniej sza, a ciemny
klin na j ej ciele ma ost re zakonczenie. Na zdj ciu samiec po lewej
st ronie.
Zachow ani e: Spokoj na, st adna, nieco pochliwa, t owarzyska,
wrazliwa na z j akosc wody. Lubi dobrze zarosnit e akwaria z
woln przest rzeni do pywania.
Wy ch ow mody ch: Dobrana para skada ikr na spodniej st ronie
szerokiego liscia krypt okoryny a pot em nie int eresuj e si dalej
ikr i narybkiem, ktry wylga si po okoo 24 godzinach, a po
116
nast pnych 5 dniach swobodnie pywa i zaczyna zerowac przyj muj c drobny zywy pokarm ( np. solowiec) .
Woda: Mikka ( do 6 DgH) kwasna filt rowana przez t orf o t emperat urze 22- 25
o
C, a do rozmnazania 25- 28
o
C.
Spadek j akosci wody moze skut kowac nagym i niespodziewanym padniciem caego st adka razbor. ( Tak si st ao
kiedys w moim akwarium, kiedy nie maj c mikkiej wody na podmian wst rzymywaem si z ni kilka t ygodni) .
Ak w ar i um: Podoze ciemne, akwarium dobrze zarosnit e z duz przest rzeni do pywania, a w akwarium inne
spokoj ne rybki. Pot rzebne rosliny z rodzaj u Crypt ocoryne, na ktrych rybki skadaj ikr.
Pok ar m: Zywy, mrozony i dobrej j akosci suchy.
117
Zot e r y bk i ( Car r asi us aur at us)
Wy st pow ani e: Szt ucznie wyhodowana i udomowiona przez Chinczykw forma karasia srebrzyst ego. I st niej e
wiele odmian rznicych si ubarwieniem, kszt at em ciaa i rozozeniem usek. Pierwot nie wyhodowane odmiany
byy przeznaczone do ogldania z gry.
Wi el k osc: Duza ryba czasem nawet i 30 cm dugosci, ale zwykle okoo 10 cm.
Dy mor f i zm pci ow y : Samica ma peniej sze kszt at y, przed t arem u samcw na pokrywach skrzelowych poj awia
si wysypka t arowa.
Zachow ani e: Spokoj na, cht nie przekopuj e podoze i obj ada delikat ne rosliny, a j esli uda si j ej upolowac np.
gupika t o t ez go zj e. Ze wzgldu na budow pet w nie nadaj e si do akwariw t owarzyskich z innymi rybami, moze
za wyj t kiem mieczykw, z kt rymi zyj e w zgodzie. Przebywa raczej w dolnej i srodkowej st refie akwarium. Mozna
j e przyzwyczaic do pory karmienia i opiekuna, ktrego si po przyzwyczaj eniu nie boj .
Wy ch ow mody ch: Dorose podczas t ara rozrzucaj ikr wsrd roslin a po t arle cht nie j zj adaj , t ak samo
t rakt uj narybek. Jesli do t ara doszo w akwarium i zalezy nam na pot omst wie, dorose nalezy odowic. Po kilku
dniach z duzej ikry wykluwaj si przezroczyst e larwy, kt re gdy zaczn pywac nalezy karmic drobnym
plankt onem i glonami. Mode w dobrych warunkach rosn szybko i wybarwiaj si po osigniciu 2 cm. W basenie,
j esli nie odawiamy dorosych wart o zadbac by bya w nim czsc pyt ka, porosnit a drobnolist n roslinnosci
( moczarka) . Dorose poza okresem t ar a unikaj t ego rej onu basenu a mode wrcz przeciwnie, cht nie przebywaj
w nagrzanej promieniami sonca pycinie.
Woda: Odmiany bez wyupiast ych oczu i balonw z reguy wyt rzymuj t emperat ury od 4 do 30
o
C, odmiany
balonami i wypukymi oczyma wyt rzymuj t emperat ur wody od 8 do 30
o
C. Osobiscie t rzymaem i rozmnazaem
t eleskopy w basenie na wolnym powiet rzu. Na zim zabieraem j e do nieogrzewanego akwarium st oj cego w
zimnym pomieszczeniu w domu. Kolega przypadkiem zost awi w swoim basenie j edn ryb i mimo ost rej zimy
rybka przezya i ma si doskonale.
Ak w ar i um: Duze, a nawet basen na swiezym powiet rzu. Na zim w Polsce rybki raczej przenosi si do
nieogrzewanego duzego akwarium. Ryby cht nie grzebi w podozu, zat em odpadaj roslinki o pierzast ych lisciach,
kt re i t ak zost ayby zj edzone przez ryby. Do obsadzenia akwarium polecam moczarki, zabienice, a j esli w
akwarium nie bd wyst poway zbyt nie spadki t emperat ury rwniez krypt okoryny. Ze wzgldu na duz i szybk
przemian mat erii u ryb nalezy zadbac o dobre filt rowanie i napowiet rzenie wody w akwarium
Pok ar m: Kazdy rodzaj pokarmu. Ryby maj duz przemian mat erii. Moj e przepaday za dzdzownicami, ale
rwniez podj aday moczark, kt ra rosa w ich akwarium, nie wolno zapominac o podawaniu im rozwielit ki, ktra
peni rol pokarmu balast owego, wypeniaj cego przewd pokarmowy.
118
Sumow at e
2
Wy st pow ani e: Wody sodkie obu Ameryk, Afryki, Europy i Azj i we wszyst kich st refach klimat ycznych.
Wi el k osc: Max. kilka met rw, gat unki zwykle t rzymane w akwarium kilka do kilkudziesiciu cm.
Dy mor f i zm pci ow y : Nie ma oglnej met ody na odrznienie samca od samicy.
Zachow ani e: Wikszosc z nich t o ryby spokoj ne prowadzce nocny i ukryt y t ryb zycia. I ch akt ywnosc zwykle
wzrast a wieczorem. W akwarium nie at akuj wikszych od siebie ryb.
Wy ch ow mody ch: Sumiki s rybami ikrowymi i prezent uj szerok gam zachowan rozrodczych, od porzucenia
zozonej ikry, a pniej nawet j ej zj adania, az do budowania gniazda zazwyczaj przez samca, ktry pniej chroni
zozon ikr, a czasem nawet narybek. Wsrd sumw s podobno pasozyt y lgowe, ktre j ak kukuka podrzucaj
swoj e j aj a innym rybom. Znowu brak regu. Do t ara zwykle prowokuj e j e spadek cisnienia i t emperat ury oraz
czsciowa wymiana wody. Narybek po wykluciu zwykle j est spory, ale czst o rosnie pniej wolno i nierwno.
Woda: Paramet ry chemiczne wody zwykle nie odgrywaj znaczcej roli. I st ot ne j est ut rzymywanie wasciwej dla
danego gat unku ryby t emperat ury. W nat urze wystpuj czst o w mulist ych ubogich w t len wodach, ale nie brak
wsrd nich rwniez gat unkw wymagaj cych wody doskonale nat lenionej .
Ak w ar i um: Sumiki lubi akwarium zacienione z duz powierzchni dna, urzdzon t ak by byo na niej duzo
kryj wek wsrd korzeni, roslin i kamieni. Lubi rwniez przebywac w grot ach. S gat unki sumikw, kt re pywaj
w t oni wodnej i one nie wymagaj kryj wek na dnie, ale zazwyczaj lubi akwarium dobrze zarosnit e roslinami z
miej scem do wypywania si.
Niekt re z gat unkw sumikw wykszt aciy mechanizm t zw. oddychania j elit owego. Ryba poyka powiet rze znad
powierzchni wody, kt re j est t ransport owane do j elit a i t am wchaniane do krwi ( w duzym uproszczeniu
oczywiscie) . Akwarium nalezy przykrywac t ak j ak robi si t o w przypadku ryb acowat ych.
Pok ar m: Wszyst kozerne, ale t rafiaj si wsrd nich t ypowe drapiezniki j ak i roslinozercy.
2
Sumiki pancerne t o nazwa zbiorcza obej mujca 3 rodziny: kirysy ("Doradidae" ) , kiryski ( "Callicht hyidae") i zbroj niki
( "Loriicaridae" ) z podrzdu sumowcw.
Ciao sumikw pancernych pokryt e j est pyt kami kost nymi; czst o wyst puj e dodat kowe uzbroj enie w post aci
mocnych kolcw w pet wach. Dugosc ciaa poszczeglnych gat unkw waha si od 2, 5 do 60cm. Z wymienionych
rodzin budow ciaa naj bardziej wyrzniaj si sumiki z rodziny kirysnikw. Maj one bardzo wyduzone ciao
( zwaszcza gat unki z rodzaj u "Farlowella") , ot wr gbowy dolny, wargi t worzce przyssawk, dziki kt rej mog
przysysac si do przedmiotw podwodnych, oraz grzbiet i boki pokryt e pyt kami kost nymi, a brzuch nagi. Sumiki
pancerne mog oddychac powiet rzem at mosferycznym za pomoc j elit a. Wikszosc z nich lubi wod lekko
zasadow o t emperat urze od 20 do 26C. Niekt re gat unki s bardzo wrazliwe na zbyt duze zasolenie wody.
Pokarm sumikw pancernych j est bardzo
rznorodny. Rozprzest rzenione s w sodkich wodach Ameryki Poudniowej . Wiele gat unkw hodowanych j est w
akwariach.
Rodzina Zbroj nikowat e - "Loriicaridae", rozprzest rzeniona w pnocnej i srodkowej czsci Ameryki Poudniowej .
Nalezce do niej ryby maj charakt eryst yczny "przyssawkowat y" ot wr gbowy. Pierwszy promien kazdej ich
pet wy, z wyj t kiem pet wy ogonowej , przekszt acony j est w kolec, ot wr gbowy skierowany w d i ot oczony
szerokimi wargami t worzcymi przyssawk. W zwizku z t ak budow woda obmywaj ca skrzela nie j est pobierana
ot worem gbowym, ale specj alnymi osobnymi ot worami. Za pomoc dolnego, przekszt aconego w przyssawk
pyszczka przyt rzymuj si podoza t ak, ze pr d ich nie porywa, oraz scieraj z niego pozywienie. Zbroj nikowat e
maj t ez dwie pet wy grzbiet owe. Nie s agresywne w st osunku do innych gat unkw, akt ywne zwykle wieczorem i
noc. Wikszosc gat unkw
prowadzi denny, skryt y t ryb zycia i w akwarium s st osunkowo mao widoczne. W nat urze wystpuj w wodach
pyncych ( czasem nawet bardzo wart kich) , na obszarach podmokych i j eziorach, w akwarium wymagaj w
zwizku z t ym bardzo dobrego nat lenienia wody i lubi miej sca z przepywem wody w poblizu przewiet rzacza. I kra
skadana j est zwykle w kryj wkach, wikszosc gat unkw opiekuj e si ni. Sposrd wielu hodowanych w akwariach
przedst awicieli rodziny w kraj u szerzej dostpne s dwa gat unki.
S t o ryby denne, zyj ce wsrd kamieni i korzeni. W ich oczach tczwka t worzy pat owat wypust k zachodzc
na renic. Reguluj e ona ilosc swiat a docieraj cego do oka. Ten niezwyky t wr peni rol wyst puj cej u innych
kr gowcw misniwki t czwki. Zbroj niki chowa si w akwarium at wo, wymagaj one srednio t wardej wody o
t emperat urze 21- 25C. Dot ychczas w niewoli udao si rozmnozyc niekt re gat unki z rodzaj w "Ot ocinclus" i
"Ancist rus", a przede wszyst kim "Loricaria" ( "Rineloricaria") . Ryby t ych gat unkw przebywaj w miej scach
zacienionych, ikr skadaj w grot ach. Pomyslny rozwj zapewnia modym podawanie pokarmu zwierzcego ( t zw.
robaki i zooplankt on) koniecznie dopenianego pokarmem roslinnym ( glony, liscie saat y i szpinaku, reszt ki roslin
wodnych) .
Pielgnacj a: Nie nalezy uzywac wewnt rznych filt rw z ot wart ym w kadem filt ruj cym! Sumy mog nadj esc
mat eria filt ruj cy. Duze sumy zj adaj t ez czasami mat eria izolacyj ny z kabli urzdzen (filt ry, grzaki) w akwarium i
powoduj przez t o zwarcia. Nalezy ukrywac kable w rurkach z t wardego plast yku!
119
Cor y dor as met ae
Wy st pow ani e: Kolumbia
Wi el k osc: 5cm
Dy mor f i zm pci ow y : Samica grubsza.
Zachow ani e: St adna, t owarzyska, zywa, denna.
Wy ch ow mody ch: Taro grupowe z przewag samcw. Nie zaj muj e si ikr, po t arle nalezy odowic osobniki
rodzicielskie, gdyz cht nie zj adaj zozon przed chwil ikr.
Woda: t emperat ura 22- 28
o
C, lekko kwasna z dodat kiem garbnikw.
Ak w ar i um: Przest ronne, z kryj wkami wsrd roslin i korzeni.
Pok ar m: Wszelkiego rodzaj u dostpny w handlu, zywy i preparowany, nie gardzi mrozonkami
Ki r y sek pst r y ( Cor y dor as pal eat us)
Nieduza ok. 7 cm, sympat yczna, ruchliwa, st adna rybka pywaj ca zwykle w dennej st refie akwarium. Nie j est t ak
pochliwa j ak bocj a wspaniaa ale rwniez pot rafi si skut ecznie ukryc w akwarium przed wzrokiem ciekawskich.
Zywi si wszelkiego rodzaj u pokarmem roslinnym i zwierzcym, kt ry znaj duj e przy dnie akwarium, j ego
przysmakami s larwy ochot ek i t ubifex. Jest ryb przyst osowan do zycia w warunkach deficyt u t lenowego, co
j akis czas podpywa do powierzchni wody by zaczerpnc powiet rze. Jako dodat kowy narzd oddechowy suzy j ej
odcinek j elit a.
Samica j est zwykle odrobin wiksza i peniej szej budowy niz
samiec, samce maj r wniez zwykle bardziej spiczast i wyzsz
pet w grzbiet ow.
Wyst puj e w poudniowo-wschodniej Brazyli w dorzeczu La
Plat y. Dobrze czuj e si w t emperat urze od 18 do 24
o
C.
Minimalna t emperat ura w ktrej moze przebywac t o 15
o
C, w
miesicach let nich mozna zat em t rzymac go w ciepych pyt kich
basenach w ogrodzie. Uw aga! Tr udno go pot em zapac do
ak w ar i um! Kolega 4 szt uki owi przez 5 dni, ale wart o byo, s
t o naj adniej sze kiryski j akie dot d widziaem. Lubi zbiorniki
dobrze zarosnit e i z duz ilosci kryj wek midzy korzeniami i
kamieniami.
Do t ara zwykle bierze si 1 samic i 3- 4 samce. I kra w t rakcie
t ara, kt re wasciwie j est nieust ann gonit w samcw za
samic, j est skadana na t wardych przedmiot ach, scianach
akwarium i szt ywnych roslinach. Tarlaki wyawia si nat ychmiast po t arle, gdy zaczynaj zj adac ikr . Wg. lit erat ury
mozna uzyskac od 50 do 200 st osunkowo duzych j aj ( t o chyba prawda, j a miaem w chwili pisania t ego rozdziau
okoo 100) . Wylg nast puj e po ok. 6- 8 dniach, j est st osunkowo duzy i j ego wychw po zapewnieniu odpowiednio
duzej ilosci drobnego zywego pokarmu nie sprawia kopot u. Mode czasami rosn nierwno, ale nie st wierdziem
przypadkw kanibalizmu wsrd modych. Jako pierwszy pokarm podaem modym, nicienie "micro" i siekany
t ubifex.
Dorose ryby j edz wszyst kie rodzaj e pokarmu, ktry opada w okolice dna.
Ki r y sek spi zow y ( Cor y dor as aeneus)
Wy st pow ani e: Mae cieki wodne od Wenezueli i Trynidadu do niziny La Plat y.
Wi el k osc: 6, 5 cm.
Dy mor f i zm pci ow y : Samiec nieco delikat niej szy i ma duzsze promienie w pet wach piersiowych, samica wiksza
i peniej sza.
Zachow ani e: Zywa, nie wadzca nikomu, st adna ryba, zaj muj ca gwnie dno akwarium.
Wy ch ow mody ch: Burzliwe t aro w grupie z przewag samcw nad samicami, podobne do t ara kiryska pst rego.
Nie opiekuj si ani ikr , ani narybkiem. Taro wywouj e zwykle duza podmiana wody na swiez, chodniej sz od t ej
w kt rej przebyway i int ensywniej sze karmienie pokarmem zywym ( zwaszcza t ubifexem) . Taro w akwarium
Janusza Skowskiego przebiegao w t emperat urze 24
o
C. W
moim akwarium t aro j est wywoywane przez okresowe
obnizenie t emperat ury wody do okoo 20
o
C i int ensywne
podkarmianie t arlakw t ubifexem. Po podmianie okoo 20%
wody na swiez i podniesieniu j ej t emperat ury do 24
o
C. Mode
wylgaj si zaleznie od t emperat ury po okoo 5 dniach. Mode
s karmione: nicieniami mikro, posiekanym t ubifexem i zywym
plankt onem. W akwarium Janusza doszo r wniz do
j ednoczesnego t ara kiryskw spizowych i pst rych. I kra zost a
zabrana z akwarium oglnego gdzie miao miej sce t aro do
osobnego zbiornika, zobaczymy co si wykluj e, a przy okazj i
dowiemy si j ak szybko w porwnaniu z pst rym rosn kiryski spizowe. ( Mam nadziej , ze si j akichs bast ardw nie
dochowa) .
120
o
C, raczej mikka z niewielkim dodat kiem garbnikw.
Ak w ar i um: Miej scami gst o porosnit e roslinami, ale z przest rzeni do wypywania si.
Pok ar m: Drobny zywy i suchy, wysokiej j akosci pokarm zwierzcy. Janusz podaj e w zimie pokarm mrozony na
przemian z suchym. Zauwazylismy, ze podobnie j ak kiryski pst re przepadaj za zywym t ubifexem.
121
Ki r y sek St er by ( Cor y dor as st er bai )
W przyrodzie wyst puj e kilka podobnych na pierwszy rzut oka gat unkw, ale wszyst kie na szczscie maj podobne
zwyczaj e i wymagania, wic nawet bdne zident yfikowanie posiadanych rybek nie j est niebezpieczne dla ich zycia i
zdrowia.
Wy st pow ani e: Dorzecze Rio Guapore.
Wi el k osc: Wg lit erat ury ( art yku w Akwa Magazyn nr 7 aut orst wa Hansa Joachima Franke. Pozost ae informacj e
t ez zaczerpnem z t ego art ykuu) ok. 6 cm, wg St erby nawet
do 8 cm, moj e maj ok. 5 cm.
Dy mor f i zm pci ow y : Aut or art ykuu wspomina o ciemnej
plamie na brzuchu samiczki, j a nie zauwazyem rybek z ciemn
plam, byc moze s j eszcze za mode albo nie mam samiczki.
Sdzc po pokroj u ciaa mam t owarzyst wo koedukacyj ne: - )
Zachow ani e: Zywa, nie wadzca nikomu, st adna ryba,
zaj muj ca gwnie denn czsc akwarium, ale rwniez po
zadomowieniu si w akwarium cht nie przebywaj rwniez w
t oni wodnej w srodkowej czsci akwarium.
Wy ch ow mody ch: Burzliwe t aro w grupie z przewag
samcw nad samicami, podobne do t ara kiryska pst rego, ale
przy powierzchni wody. Nie opiekuj si ani ikr, ani
narybkiem. Narybek wykluwa si w t emperat urze 26
o
C po 3 dniach, a po nastpnych 24 godzinach przyj muj e
nicienie micro. Woda w akwarium t arliskowym musi miec t wardosc wglanow rwn 0 DCH i zawierac garbniki
pochodzce np. z t orfu.
o
C, raczej mikka lekko kwasna z dodat kiem garbnikw.
Ak w ar i um: Miej scami gst o porosnit e roslinami, ale z przest rzeni do wypywania si. Ze wzgldu na ruchliwosc
rybek nie powinno byc zbyt mae, przynaj mniej 75l z duz powierzchni dna.
Pok ar m: Drobny zywy i suchy, wysokiej j akosci pokarm. Osobiscie podaj w zimie pokarm mrozony. Zauwazyem,
ze podobnie j ak kiryski pst re przepadaj za zywym t ubifexem. Zdaj sobie spraw z negat ywnej opinii nt . t ego
pokarmu, ale mimo t o podaj im go czasami. Nie zauwazyem zadnych negat ywnych skut kw podawania go
kiryskom. Nalezy j eszcze dodac, ze t ubifex moj e rybki dost aj od czasu do czasu i j est on bardzo dokadnie
wypukany.
Dr ew ni ak ( Dy si cht hy s cor acoi deus, sy n. Bunocephal us cor acoi deus)
Wy st pow ani e: Ameryka Pd. od Amazonki po La Plat a.
Wi el k osc: 10 cm.
Zachow ani e: Spokoj na, nocna zakopuj ca si w podozu ryba.
Wyawiac z akwarium nalezy z pewn ost roznosci gdyz bronic
si zadaj e gbokie i bolesne rany za pomoc t wardych
promieni pet wami piersiowymi.
Wy ch ow mody ch: Nieznany.
Woda: 20-27
o
C, pH 6,0- 7, 2, TwO 4- 18 DgH, wrazliwy na zbyt
wysok t emperat ur wody.
Ak w ar i um: Nadaj e si do akwarium t owarzyskiego, wart o
zadbac by mia mozliwosc ukrycia si w cigu dnia w piasku,
poprawia t o j ego oglne samocpoczucie.
Pok ar m: Wszyst kozerny, pobiera wszyst kie rodzaj e pokarmu
dost pnego w handlu. Podczas karmienia pamit ac nalezy, ze
ryba j est ryb zeruj c w nocy.
Gl y pt oper i cht hy s gi bbi ceps
Wy st pow ani e: Ameryka Poudniowa, dorzecze Orinoko i Amazonki.
Dy mor f i zm pci ow y : Nie j est mi znany.
Zachow ani e: Spokoj na, prowadzca zmierzchowy i nocny t ryb
zycia. Musi miec kryj wk iz korzeni i kamieni, gdzie spdza
dzien. Jest t o t ypowy zbroj nik i naj lepiej rosnie t rzymany
poj edynczo.
Wy ch ow mody ch: Nigdy nie syszaem o rozrodzie w niewoli
ale lit erat ura podaj e, ze rozr d w akwarium j est mozliwy.
o
C, pH w granicach 6, 5- 7,5, TwO 2-
15 DgH.
122
Ak w ar i um: Dugie minimum 180 cm dugosci. Ryba pot rzebuj e dla siebie odpowiednio duzej przest rzeni na kt rej
moze si efekt ownie prezent owac.
Pok ar m: Wszyst kie rodzaj e pokarmu, drewno a pokarmy pochodzenia roslinnego musz st anowic duzy procent j ej
diet y.
Ki r ysni k czar nopl amy ( Hopl ost er num t hor acat um)
Wy st pow ani e: Ameryka Poudniowa od Guj any po Paragwaj .
Wi el k osc: Duza, zywa, st adna ryba 18 cm.
Dy mor f i zm pci ow y : Samce maj zgrubiae i duzsze pierwsze promienie pet w piersiowych w kolorze
pomaranczowym do czerwonego.
Zachow ani e: Silna, st adna, kopica w podozu ryba, kt ra czst o gwat ownie podpywa do powierzchni wody by
zaczerpnc powiet rza at mosferycznego. W akwarium z
gupikami moze dziaac j ak swoist y "srodek ant ykoncepcyj ny"
wyj adaj c wszyst kie mode. wyj ada r wniez wszelk ikr
innych ryb. Nie radz zest awiac z delikat nymi rybami zyj cymi
przy powierzchni wody, gdyz t en sumik pywa naprawd szybko
i moze j e mocno uszkodzic, gdy podpywa by zaczerpnc
powiet rze znad powierzchni wody.
Wy ch ow mody ch: Taro odbywa si pod duzym pywaj cym
lisciem, w akwarium moze t o byc rwniez pywaj cy kawaek
st yropianu. Samiec buduj e duze pienist e gniazdo pod ktrym
odbywa si t aro. Dolanie swiezej wody st ymuluj e t arlaki do odbycia t ara. Samiec opiekuj e si zozon ikr, z
kt rej po piciu dniach wylgaj si mode. S dosc duze i ich wykarmienie nie sprawia kopot u. Uwaga
zaniepokoj ony samiec moze zniszczyc gniazdo!
Woda: Do rozmnazania mikka, t emperat ura 18- 26
o
C.
Ak w ar i um: Miej scami gst o porosnit e roslinami, ale z miej scem do pywania, lubi gdy na dnie s kryj wki wsrd
korzeni wsrd kt rych czst o si chowie.
Pok ar m: Dowolny pokarm zywy i preparowany, mae ryby, dzdzownice, larwy owadw, t ubifex za kt rym wrcz
przepada.
Sumi k szk l i st y ( Kr y pt opt er us bi ci r r hi s)
Wy st pow ani e: I ndochiny, I ndonezj a.
Wi el k osc: do 10 cm.
Dy mor f i zm pci ow y : Nieznany, podobno u samic czasami widac doj rzae ziarna ikry.
Zachow ani e: agodna, zywa, pywaj ca swobodnie st adna ryba o bardzo niet ypowym ubarwienu. ( Moj a mazonka
do dzisiaj mwi, ze s st raszne i wygldaj j ak pozost aosci po
wigilij nej rybie) . St adko t ych ryb lubi przebywac w st rumieniu
wody wydobywaj cej si z filt ra. Lubi t owarzyst wo innych
spokoj nych ryb. W penym swiet le kryj e si wsrd gst ych
roslin w ciemnych czsciach akwarium. Nie nalezy t rzymac z
nim ryb obskubuj cych pet wy.
Wy ch ow mody ch: Wg. lit erat ury, dot ychczas nie udao si go
rozmnozyc w akwarium. S znane doniesienia o zwikszeniu si
liczebnosci st ada hodowanych ryb. Ale rozrd nie by w zaden
sposb kont rolowany. Odbywa si zazwyczaj w miej scami
gst o zarosnit ym akwarium oglnym z ma obsad innych
ryb.
o
C, t wardosc wiksza niz 8 DGH, pH
6, 8 do 7, 8, w kwasnej i mikkiej wodzie api wszelkie infekcj e.
Ak w ar i um: Miej scami gst o porosnit e roslinami, ale i z miej scem do pywania.
Pok ar m: Drobny zywy i suchy, wysokiej j akosci pokarm. Osobiscie podaj w zimie pokarm mrozony i prawd
mwic rybki go j edz bez ent uzj azmu. Zeruj o swicie i zmroku, podczas karmienia gasz swiat o w akwarium z
nimi symuluj c swit lub zmrok.
Uw aga: Rybki s wrazliwe na preparat y zawieraj ce zielen malachit ow i bkit met ylenowy. Dawki lecznicze dla
innych ryb, zabij aj sumiki. : - ( Zreszt a w przypadku t ego gat unku nalezy zachowac szczegln ost roznosc przy
st osowaniu j akiej kolwiek chemii
123
Zbr oj ni k dr obny ( Lor i car i a par va)
Wieki t emu kupiem 3 szt . t ej ryby nic o niej nie wiedzc, a szkoda bo uniknbym wielu popenionych bdw.
Ost at ni egzemplarz pywa w 300l akwarium u Janusza Skowskiego.
Wy st pow ani e: Paragwaj , dorzecze La Plat y.
Wi el k osc: 12 cm.
Dy mor f i zm pci ow y : Samiec ma na pet wach piersiowych biae szczecinki.
Zachow ani e: Spokoj na, wiodca skryt y t ryb zycia, akt ywna o zmroku i noc rybka. Nadaj e si doskonale do
akwarium t owarzyskiego z rybami ksaczowat ymi. Cht nie
ukrywa si pod korzeniami i wsrd roslin. Ze wzgldu na t cech
st raciem moj e 2 szt uki. Moj e rybki zakleszczyy si midzy
gbk od filt ra a sciank akwarium. : ( =
Wy ch ow mody ch: Taro podobnie j ak i innych sumikw mozna
sprowokowac podmieniaj c wod, ale j esli t arlaki nie bd
doj rzae t o nic nie da. Doj rzaa do t ara samica ma zaokrglony
brzuszek. I kra j est skadana w kryj wkach, grot y, j askinie, rurka,
skorupa orzecha it p. Po t arle samiec opiekuj e si ikr. Wylg
nast puj e po ok. 8- 9 dniach, samiec "pomaga" modym opuscic
j aj o. Modym podaj e si gwnie pokarm roslinny.
o
C, raczej mikka, dobrze nat leniona.
Temp. minimalna 16
o
C.
Ak w ar i um: Miej scami gst o porosnit e roslinami, z kryj wkami
pomidzy korzeniami i wsrd kamieni.
Pok ar m: Podst awowym pokarmem s glony, sparzona saat a, pokarmy suche, rwniez od czasu do czasu ryby
cht nie pobieraj pokarmy pochodzenia zwierzcego t akie j ak ubifex i wazonkowce. Z pokarmami zwierzcymi choc
wydaj si one niezbdne do prawidowego rozwoj u nalezy uwazac, gdyz przekarminie nimi moze skonczyc si
fat alnym w skut kach zapaleniem j elit .
Lor i car i a sp. " r ed"
Wy st pow ani e: ?
Wi el k osc: 12 cm. ?
Dy mor f i zm pci ow y :
Zachow ani e: Spokoj na, wiodca skryt y t ryb zycia, akt ywna o
zmroku i noc rybka. Nadaj e si doskonale do akwarium
t owarzyskiego z rybami ksaczowat ymi. Cht nie ukrywa si pod
korzeniami i wsrd roslin.
Wy ch ow mody ch: Taro podobnie j ak i innych sumikw mozna
sprowokowac podmieniaj c wod, ale j esli t arlaki nie bd
doj rzae t o nic nie da. Doj rzaa do t ara samica ma zaokrglony
brzuszek. I kra j est skadana w kryj wkach, grot y, j askinie, rurka,
skorupa orzecha it p. Po t arle samiec opiekuj e si ikr. Wylg
nast puj e po ok. 8- 9 dniach, samiec "pomaga" modym opuscic
j aj o. Modym podaj e si gwnie pokarm roslinny.
o
C, raczej mikka, dobrze nat leniona.
Temp. minimalna 16
o
C.
Ak w ar i um: Miej scami gst o porosnit e roslinami, z kryj wkami pomidzy korzeniami i wsrd kamieni.
Pok ar m: Podst awowym pokarmem s glony, sparzona saat a, pokarmy suche, rwniez od czasu do czasu ryby
cht nie pobieraj pokarmy pochodzenia zwierzcego t akie j ak ubifex i wazonkowce. Z pokarmami zwierzcymi choc
wydaj si one niezbdne do prawidowego rozwoj u nalezy uwazac, gdyz przekarmienie nimi moze skonczyc si
fat alnym w skut kach zapaleniem j elit .
Ot oci ncl us mar i ae
Wy st pow ani e: Amazonia.
Wi el k osc: do 5 cm ( ?)
Dy mor f i zm pci ow y : Samice s peniej sze.
Zachow ani e: Spokoj na, st adna, ozywiaj ca si wieczorem
rybka.
Wy ch ow mody ch: Nieznany aut orowi t ej st rony.
Woda: Raczej mikka i lekko kwasna, podobna do t ej kt r rybki
maj w nat urze, ale widziaem zdrowe rybki pywaj ce w wodzie
sredniot wardej , t emperat ura 18- 25
o
C.
124
Ak w ar i um: Dobrze zarosnit e z kryj wkami wsrd korzeni i roslin. Jako t owarzyst wo dobieramy raczej rybki
podobnej wielkosci i o agodnym usposobieniu np. : neonki innesa, zwinniki j arzence, neony czarne, pielgniczki
Ramireza, rzne kiryski.
Pok ar m: Wszyst kozerna, wskazany duzy procent pokarmw pochodzenia roslinnego.
Zbr oj ni k ni ebi esk i ( Anci st r us mul t i spi ni s)
Te zbroj niki pochodz z pnocy Ameryki Poudniowej .
Przysysaj c si do szyb, kamieni, lisci roslin, doskonale
zwalczaj glony j e porast aj ce. S t o spokoj ne dorast aj ce do
15 cm ryby. Jedz wszyst ko, co t ylko znaj dzie si w zasigu ich
szerokich pyskw. Osobiscie dokarmiam swoj e glonoj ady
sparzon saat , pokarmami firmy Tropical ( Spirulina) , Sera
( Sera viformo) i Tet ra PlecoMin, JBL Novo Fect . Mae j ak i
dorose cht nie rwniez j edz got owane kawaki kalafiora i
plast erki ugot owanej marchwi. Mog niszczyc niekt re rosliny o
szerokich lisciach. Trzeba uwazac z podawaniem pokarmw
pochodzenia zwierzcego, gdyz j ego nadmiar moze powodowac
zaparcia a nawet padnicie ryb, dlat ego nie polecam podawania im t ubifeksu i misa, kt re gdy t ylko maj okazj
j edz bez umiaru z fat alnym dla siebie skut kiem. W akwarium wymagaj sporo kryj wek urzdzonych midzy
korzeniami, kamieniami i rosncymi w akwarium roslinami. Tam t ez skadana j est ikra, kt rej pilnuj e samiec.
Samiec ma na gowie imponuj ce poroze z wyrost kw skrnych, samice nie maj t ej ozdoby i t ylko czasami
poj awiaj si u nich niewielkie wypust ki. Wymaga wody o t emperat urze od 20 - 30
o
C. Chwilowy ( 1 - 2 dni) spadek
t emperat ury poczony z podmian wody, u moich ryb prawie zawsze wywouj e t aro. Wychw narybku zazwyczaj
nie sprawia kopot u. Mode j edz, po wessaniu woreczka zt kowego, prakt ycznie t o samo co dorose. Lubi swiez
wod. Samce wykazuj pewn agresywnosc wobec siebie, dlat ego wart o post arac si o nie mniej niz 100 lit rowy
zbiornik dla t ych ciekawych, pozyt ecznych i sympat ycznych ryb. Nalezy unikac t rzymania 2 samcw w j ednym
mniej szym zbiorniku. Kolega t rzyma st ado skadaj ace si z kilkunast u t ych rybek w duzym akwarium i zauwazy, ze
wyt worzya si w t ym st adzie hierarchia waznosci wsrd samcw, kt re zaj y t eryt oria przy upat rzonych
kryj wkach, broni ich i t ylko na czas karmienia j e opuszczaj. Pobieraj pokarm w kolej nosci wyznaczonej przez
"waznosc" danej ryby w st adzie.
Swoim zbroj nikom przygot owaem kryj wki z przepoowionych i oczyszczonych z zawart osci powek orzechw
kokosowych. Samce bardzo cht nie akcept uj j e j ako kryj wki i j ako miej sca zozenia ikry i wychowu modych.
uski orzechw st anowi dla nich rwniez cenne rdo bonnika niezbdnego do prawidowego funkcj onowania ich
przewodu pokarmowego.
125
I nn e
2
Badi s bk i t nopet w y ( Badi s badi s)
Wy st pow ani e: I ndie, I ndochiny.
Wi el k osc: Samiec osiga 7 cm, a samica 5 cm.
Dy mor f i zm pci ow y : Samiec wikszy, i zywiej ubarwiony,
samiczki s brzowe.
Zachow ani e: Spokoj na, pochliwa i delikat na rybka
wymagaj ca osobnego akwarium z gst ym porost em roslin i
kryj wkami wsrd korzeni.
Wy ch ow mody ch: Taro odbywa w mikkiej lekko kwasnej
wodzie o t emperat urze 24- 28
o
C. Po zozeniu na sklepieniu grot y
ikry, samiec opiekuj e si ni. Po wylgu odawia si samca a
mode karmi swiezo wylgymi larwami solowca.
Woda: Mikka lekko kwasna o t emperat urze 23- 26
o
C.
Ak w ar i um: Osobne. Na dnie warst wa t orfu, gst o porosnit e z
kryj wkami wsrd korzeni a na powierzchni rosliny pywaj ce.
Wart o zapewnic rybom grot y w krych bd mogy si ukrywac
i skadac ikr .
Pok ar m: Drobny zywy. W akwarium u kolegi boj si nawet wyrosnit ych oczlikw i zj adaj j e za drugim
podej sciem.
2
W akwariach t rzymane s dwie formy t ego gat unku - forma dzika, z niebieskimi pet wami oraz forma wyhodowana
o czerwonym ubarwieniu i wyranymi prgami biegncymi przez ciao. Ryba t a nie j est zbyt popularna w
akwariach. Zozyo sie na t aki st an rzeczy par czynnikw. Badisy, podobnie j ak prt niki s bardzo podat ne na
wszelkie choroby grzybiczne. W przeciwienst wie j ednak do prt nikw nie wyt rzymuj w wodzie t wardej i
zasadowej . W warunkach t akich nat ychmiast zaczynaj chorowac i rzadko kiedy udaj e si wyleczyc ryby bez st rat .
Drug cech powoduj c nisk popularnosc t ej piknej ryby wsrd akwarystw j est ich pochliwosc. Mozna by j e
wr cz okreslic j ako chorobliwie pochliwe. Zdarzao mi si obserwowac dorosego samca badisa panicznie
uciekaj cego w zarosla przed . . . . rozwielit k. Kazdy ruch w akwarium czy t ez przed nim powoduj e, ze badisy
czmychaj do swoich kryj wek. Taka pochliwosc ma t ez swoj e nast pst wa w zywieniu t ych ryb. Po pierwsze
pokarm musi opadac na dno, po drugie musi w j akis sposb przykwac uwag ryb po t rzecie nie moze si poruszac
zbyt gwat ownie, no i nie moze zost ac zj edzony przez innych mieszkancw zbiornika zanim zaczn j esc badisy. Jak
widac nie j est at wo zaj mowac si t ryb. Kazdego, kt o j ednak zdecyduj e si na t o, zapewniam, ze pikno badisw
wynagrodzi mu t rudy hodowli.
Wy magani a
Jak j uz wczesniej wspomniaem, badisy wymagaj wody mikkiej i kwasnej , naj lepiej z dodat kiem kwasw
humusowych. Mayland pisze, ze naj pikniej sze okazy badisa znaj dowano w wodach o t wardosci rwnej 0, gdzie pH
w zaleznosci od pory dnia spadao nawet ponizej 5. W akwarium t rudno uzyskac t akie warunki, ale zupenie
wyst arczaj ca bdzie woda o ph 6 - 6, 5 i t wardosci do 10 st . N. Na krt k met znosi pH 7, 5 i t wardosc w okolicach
15 st . N nie polecam j ednak eksperyment owania z t ymi paramet rami. Powodem t ak wysokiego pH moze byc proces
dekacyt acj i wody przez rosliny w silnym swiet le, j ednak kwasowosc wraca po kilku godzinach do normy.
Dodat ek t orfu lub szyszek olchy do wody pozwoli nam na ust abilizowanie pH przy niskiej t wardosci wody. Kwasy
humusowe wydzielane przez t e mat eriay maj t ez dodat kow, bardzo przydat n w swiet le wyj t kowej podat nosci
na choroby t ych ryb, cech. Kwasy t e bowiem maj wasciwosci biost at yczne. Reguluj ilosci bakt erii i grzybw w
wodzie, ut rudniaj c t ym samym rozj chorb o t akim podozu.
Nalezy zadbac t akze o odpowiednio niskie stzenie azot anw (NO3) w akwarium. Przy maej obsadzie ryb i
odpowiedniej ilosci roslin w akwarium nie powinno t o j ednak st anowic problemu.
Temperat ura wody powinna wynosic 22 - 26 st . C. Zwrcibym j ednak uwag na st abilnosc t emperat ury. Duze
wahania dobowe mog nam przysporzyc wielu problemw.
Ak w ar i um
Akwarium nie musi byc duze. Dla j ednej pary wyst arczy 40 lit rw. Wysokosc zbiornika t ez nie powinna byc zbyt
duza, naj wazniej sza dla badisw j est powierzchnia dna. Do lust ra wody i t ak rzadko kiedy si zapuszczaj .
Roslinnosc zbornika powinna t worzyc kpy, wsrd kt rych badisy bd mogy si ukrywac. Jesli zdecyduj emy si na
wiksze akwarium i kilka samcw t o wart o posadzic t ak aby t worzyy nat uralne granice dla rewirw wyt yczanych
przez samce. Cent ralnym punkt em rewiru j est zazwyczaj kryjwka. Moze t o byc upina orzecha kokosowego,
kamienna grot a lub korzen. Jezeli kryj wka bdzie obszerna a wej scie o niej at we rzadko nasz podopieczny bdzie
si z niej rusza. Dlat ego t ez zaleca si budowanie kryj wek nieduzych z wskim wej sciem, naj lepiej w formie
126
szczelin. Ryba wwczas bdzie miaa si gdzie skryc w razie niebezpeczenst wa ale nie bdzie wiecznie
przesiadywac w ukryciu. Przynaj mniej czsc akwarium powinno byc zacienione. Naj lepiej sprawdzaj si t u rosliny
pywaj ce. Speniaj one t ez pozyt eczn rol wycigaj c z wody azot any.
Woda w zbiorniku powinna byc delikat nie filt rowana, Badisy nie lubi silnego prdu wody.
Zy w i eni e
Technika owu t ych ryb j est bardzo int eresuca. Kiedy ryba dost rzeze pot encj alny posiek, podpywa na nieduz
odlegosc i zaczyna obserwowac cel. Obserwacj a t rwa czasami nawet minut. Nast pnie szybkim ruchem at akuj e
swj cel i zazwyczaj umyka z miej sca posiku. Jesli pokarm si nie rusza zazwyczaj w t rakcie obserwacj i badis t raci
nim zaint eresowanie.
Problem poj awia si t ez j esli w akwarium s inne ryby. Pochliwe badisy z regy nie s w st anie zdobywac
odpowiednich ilosci pokarmw w t owarzyst wie ryb szybko pywaj cych lub duzo wikszych od siebie.
Naj lepszymi pokarmami dla badisw s drobne zywe zwierzt a plankt onowe. Rozwielit ki i oczliki sprawdzaj si
doskonale w hodowli badisw. Plankt on zazwyczaj ut rzymuj e si przez kilka godzin w akwarium i porusza si po
caym zbiorniku. Dziki t emu badisy nie musz opuszczac swego t eryt orium aby znalesc pozywienie. I nt eresuj ce
mog byc t ez obserwacj e polowan badisw na rozwielit ki. Ryba obserwuj ca rozwielit k od duzszego czasu, w
popochu ucieka do kryj wki kiedy rozwielit ka z nienacka si porusza. . . j aka inna ryba t o pot rafi ???
Doskonaym pokarmem j est t ubifeks, moj e badisy wprost uwielbiay polowac na bezt rosko faluj ce robaki
wyst aj ce z dna. Ryby w t rakcie polowania na rureczniki wprost nabieray niet ypowej dla t ego gat unku odwagi.
Pot rafiy wypywac na odkryt e przest rzenie akwarium i nie zwracac naj mniej szej uwagi na innych mieszkancw
zbiornika.
Pokarmy suche s przyj mowane z maym ent uzj azmem. Naj czsciej dopiero godne ryby wypyway po t en t yp
pokarmu. Jak j uz wczesniej wspominaem pokarm musia opadac na dno. O wiele at wiej sprawa si ma z
pokarmami mrozonymi. Jesli znaj doway si w bezposrednim ot oczeniu ryby, zost away zazwyczaj zj edzone.
Tylko godne badisy poszukuj akt ywnie pokarmu i wychodz do opadaj cego poakrmu. Badis zdaj e si przeczyc
t wierdzeniu, ze ryby "zawsze s godne".
Badi s a r eszt a ak w ar i um
Badisy nie wykazuj j akiej kolwiek agresj i wobec innych gat unkw. Nazywane s wrcz "t chrzami". Nprawd
odradzam czenie badisw z rybami wikszymi, j ak np. grami, czy t ez z rybami szybko pywaj cymi. Wspzycie
badisw z rybami agresywnymi - np. pielgnice, boj owniki t ez generalnie nie nalezy do naj lepszych pomysw.
Wewnt rz gat unku ist niej e hierarchia oraz silna konkurencj a midzy samcami. Zachowanie samcw wobec samic
przypomina nieco zachowanie prt nikw. Samice s generalnie t olerowane, j ednak j esli j uz samiec zwrci na
samic uwag j ego zachowanie j est zazwyczaj dosc "szorst kie" - przegania j lub prbuj e zagonic do swoj ej
kryj wki. Nie robi t ego w kazdym bd razie delikat nie.
Nie bd ukrywa, ze badisy naj lepiej czuj si w zbiorniku gat unkowym. Doskonaym uzupenieniem akwarium z
badisami mog okazac sie krewet ki sodkowodne. Wikszosc gat unkw spot ykanych w handlu doskonale czuj e sie
w t akich warunkach j akich wymagaj badisy. Zwierzt a t e j ednoczesnie nie s ani agresywne, ani nie konkuruj o
pokarm z rybami.
Rozni ce pci ow e
U podrosniet ych badisw zazwyczaj at wo odrznic samic od samca. Pec rozpoznaj emy po kszt acie ryby.
Samiczki s peniej sze, samce zas maj lekko wklse brzuszki. Trafnym okresleniem kszt at u samcw j est
porwnanie ich do kszt at u fasoli. Generalnie t ez mozna uznac, ze samce s int ensywniej wybarwione, j ednak
ubarwienie badisw j est bardzo zmienne a ryby pot rafi w cigu kilku sekund diamet ralnie zmienic barwy.
Rozmnazani e
Do rozrodu pot rzbna j est badisom kryj wka. Zazwyczaj t aro nast puj e w kryj wce samca. Zalecana j est do t ara
woda mikka i kwasna, przydaj sie znowu biost at yczne wasciwosci kwasw humusowych. Temperat ura nie musi
byc podwyzszana, ale w wyzszej t emperat urze szybciej bdzie rozwij ac sie ikra, bdzie przez t o krcej narazona na
splesnienie.
Przed t arem samica czsciej przebywa na t eryt orium samca, zbliza sie niej ednokrot nie do j ego kryjwki. Samiec
st ara si wywrzec na swoj ej part nerce j ak naj lepsze wrazenie. Pot rafi j ednoczesnie zachowywac si dosc brut alnie
wzgldem niej . Ryt u godowy badisw t o swoist a mieszanka zachowan ryb pielgnicowat ych i labirynt owat ych.
Samica skada ikr naj czsciej na sklepieniu kryj wki, czasami na sciankach bocznych. Po zozeniu ikry wycofuj e
si a opiek nad j aj ami podej muj e samiec. Od t ego moment u zaciekle broni dostpu do swoj ej kryj wki i
j ednoczesnie doglda czy ikra rozwij a si poprawnie. Przez j akis czas opiekuj e si t akze wylgiem.
I kra doj rzewa po kilkudziesiciu godzinach, dokadny czas j est zalezny od t emperat ury wody. Narybek poczt kowo
karmimy naj drobniej szymi pokarmami. Przydaj e si hodowla pant ofelkw. Mozna t akze wykorzyst ac got owe
pokarmy, JBL Novo Fluid it p. , czy t ez podawac w okolice kryj wki z narybkiem zawiesine zt ka i drozdzy. Kiedy
narybek t roszeczk podrosnie i zaczyna samodzielnie poszukiwac pokarmu poza kryj wk nieocenione mog
okazac si larwy solowca i nicienie mikro. Dla j ednocent ymet rowych rybek naj lepszymi pokarmami s oczliki i
mode rozwielit ki. Przez cay czas nalezy uwazac na j akosc wody, narybek j est j eszcze bardziej wrazliwy niz dorose
badisy.
127
I nne zw i er zt a.
Kr ew et k i
Kr ew et k a Amano ( Car i di na j aponi ca)
Wy st pow ani e: Japonia.
Dy mor f i zm pci ow y : Samice maj wikszy odwok i s nieco wiksze od samcw.
Zachow ani e: Spokoj na, nie wadzi nikomu, lubi przebywac w grupie. Moj e chodz po dnie i roslinach w ich
akwarium w t owarzyst wie piskorkw i krewet ek filt ruj cych. Od czasu do
czasu pywaj w t oni wodnej przy pomocy odnzy na odwoku. Nie
at akuj si wzaj emnie ani innych zwierzt w akwarium.
Wy ch ow mody ch: Samica nosi pod odwokiem j aj a z kt rych wylgaj
si pelagiczne larwy. Podobno t rudno j e wychowac ale o t ym si
niedugo mam nadziej przekonamy. Wedug wielu rde mode larwy
wykluwaj si po 6 t ygodniach i pot rzebuj do dalszego rozwoj u wody
sonawej . Zdaj e si, ze bd znowu robi may zbiorniczek z wod
sonaw.
Woda: Temperat ura od 23 do 27
o
C o t wardosci oglnej od 2 do 20 DgH,
lubi lekki prd wody.
Ak w ar i um: Wyst arcza j uz niewielkie dobrze porosnit e roslinami. Wg serwisw poswiconych bezkrgowcom na
kazde 5 szt uk powinno przypadac akwarium 20l wody.
Pok ar m: Wszelkie glony, osobiscie swoim podaj spiruline w t ablet kach, Sera Viformo a ponadt o podj adaj
pokarmy podawane piskorkom, ktre przebywaj z nimi w t ym samym akwarium.
Kr ew et k a f i l t r uj ca ( At y opsi s mol uccensi s)
Wy st pow ani e: Azj a poudniowo- wschodnia.
Wi el k osc: Rosnie powoli, moj e maj j uz okoo 5- 6 cm i mimo odbyt ych wylinek nie widac znaczcej zmiany ich
wielkosci, j ednak powoli rosn. Samce dorast aj do 10 cm a samice do 6 cm.
Dy mor f i zm pci ow y : Samce maj grubsz pierwsz par odnzy i s wiksze
od samic.
Zachow ani e: Spokoj na, skryt a, grzebie w podozu poszukuj c reszt ek
pokarmowych lub rozczapierza przednie odnza i apie zawiesin z t oni wodnej .
Mozna t rzymac poj edynczo, ale lepiej si prezent uj e w niewielkim st adku.
Wy ch ow mody ch: Wylgaj si pelagiczne larwy, t rudne do ut rzymania przy
zyciu, rozrd raczej rzadki w akwarium. Wedug opisw po 3 t ygodniach
wylgaj si z j aj noszonych pod odwokiem przez samic. Mode karmi si
pierwot niakami i swiezo wylgymi larwami solowca. Mode podobnie j ak i
mode krewet ki Amano pot rzebuj do swego rozwoj u wody sonawej .
Woda: Temperat ura wody od 24 do 30
o
C, dobrze nat leniona, lubi prd wody, z
kt rego za pomoc swoich odnzy wyapuj e drobiny organiczne. Uwaga bardzo
wrazliwa na niedot lenienie.
Ak w ar i um: Przest ronne, moze byc z nieduzymi i spokoj nymi rybkami, ktre
nie bd prboway na nie polowac podczas wylinek. Konieczne s kryj wki dla
zwierzt , kt re wasnie przeszy wylink. St anowi one wt edy nadzwyczaj kuszcy up dla zwierzt misozernych.
Swoj e krewet ki t rzymaem w dobrze zaosnit ym 100l akwarium ze st adkiem Bot ia st riat a i sumikw szklist ych.
Obecnie s ze st adkiem piskorkw, st adkiem krewet ek Amano.
Pok ar m: Podaj drobny pokarm t aki j ak dla narybku i t ablet ki pokarmowe Sery.
128
Sl i mak i ak w ar i ow e
Pielgnacj a slimakw w akwarium j est czst o polecana w rznego rodzaj u publikacj ach akwaryst ycznych -
szczeglnie t ych st arszych - j ako srodek walki z glonami. Nie zawsze j ednak slimaki w akwarium s element em
pozdanym. W wielu przypadkach nadmierny ich rozrd j est niewskazany ze wzgldw est et ycznych, a ich
zdolnosci czyscicielskie s rwniez ograniczone. Dlat ego t ez we wspczesnej akwaryst yce opinie o slimakach w
akwarium s o wiele bardziej powscigliwe, a czst o wr cz negat ywne.
Drobne gat unki slimakw z reguy nie uszkadzaj roslin. Rozmnazaj c si j ednak bardzo silnie, nawet t e drobne
gat unki mog st ac si niepozdane ze wzgldw est et ycznych. Nast puj e t o szczeglnie at wo wt edy, gdy
podaj emy rybom zbyt duzo suchych pokarmw lub pokarmw roslinnych. Maj c dost at ek t akiego at wo
dost pnego, wysokowart osciowego pokarmu slimaki rozmnazaj si szybko i wkrt ce wyst puj masowo. I ch
zwalczanie polega na regularnym, cot ygodniowym ich zbieraniu przy okazj i czyszczenia akwarium. Rwnoczesnie
nalezy zwrcic uwag, aby nie przedawkowac pokarmw podczas karmienia ryb. Niezwykle skut eczne w zwalczaniu
slimakw s ryby z rodzaj u Bot ia ( po polsku-sliziki lub bocj e) , ktre odzywiaj si nimi i zwykle w cigu kilkunast u
dni cakowicie wyt pi j e w akwarium.
Wiksze gat unki slimakw mog uszkadzac rosliny. Jezeli wic chcemy miec w akwarium pikne rosliny, t o nie
wolno - nawet okresowo - t rzymac w nim wikszych gat unkw kraj owych slimakw. Przenoszenie slimakw z
ot wart ych zbiornikw j est niedopuszczalne rwniez ze wzgldu na mozliwosc przenoszenia pasozyt w ryb. W
handlu akwaryst ycznym spot yka si nat omiast dosc czst o poudniowo amerykanskie slimaki z rodzaj u Pomacea,
dawniej zaliczane do rodzaj u Ampullaria. Naj wiksze gat unki mog rozmiarami muszli przewyzszac powszechnie
znanego slimaka winniczka. Pomacea rozmnazaj si w niewoli i obecnie st ay si st andardowymi zwierzt ami
akwaryst yki. Znane s nawet szt ucznie wyhodowane formy barwne. Te int eresujce dla obserwacj i zwierzt a nie s
szkodliwe dla zywych roslin, gdy s regularnie dokarmiane sparzonymi liscmi saat y, sparzonymi lub mrozonymi
liscmi szpinaku i innymi pokarmami pochodzenia roslinnego. Przedkadaj bowiem mart w t kank roslinn nad
zywe rosliny. Dopiero zmuszone godem, z braku dokarmiania mog uszkadzac rosliny. Jezeli t akie uszkodzenia
zaobserwuj emy, t o bdzie t o sygnaem do usunicia slimakw lub do ich dokarmiania. Przed usuniciem upewnij my
si j ednak, czy slimaki rzeczywiscie zj adaj zywe czsci roslin, czy t ez t ylko t e j uz wczesniej obumare i ich
fragment y.
Zat oczk i ( Pl anor bi dae)
Muszla calkowicie splaszczona bocznie, zwiniet a w j ednej plaszczyznie. Jest kilka gat unkow, niekt ore ladne -
polprzezroczyst e, czerwone w brazowe kropki. Niewielkie - zazwyczaj nie przekraczaj a 1- 1. 5 cm srednicy. Zat oczki
wbrew pozorom nie sa szkodnikami, sa nawet bardzo pozyt eczne - zj adaj a chet nie glony zielone z szyb i w t en
sposob ich "rzesza" zast epuj e z dobrym skut kiem dowolnego glonoj ada. Nie
zauwazylem, zeby ruszaly rosliny, ale t ez ic h nie glodzilem. Zat oczka przywlekamy
na roslinach, t am bowiem naj czesciej sklada galaret owat e kokony j aj . Jesli sie
nadmiernie rozmnoza, fakt ycznie pomaga np. bocj a wspaniala. Zat oczek j est lat wym
lupem - nie ma klapki na skorupie, skorupa j est miekka, a slimak nie zakopuj e sie w
ziemi, wiec wiekszosc slimakozernych ryb go zalat wi.
W obrbie t ej grupy slimakw wyst puj e wiele
gat unkw czst o bardzo t rudnych do odrzienia dla
akwaryst y. Naj czsciej opisywanym gat unkiem j est
zat oczek r ogow y ( Planorbarius corneus) . Dorast a on
do 4 cm srednicy, naj lepiej czuj e si w akwarium nieogrzewanym o ph 7 i mniej .
Woda zasadowa moze mu szkodzic.
Bardzo czst o spot ykanym w akwariach zat oczkiem j est Hel i som a ni gr i cans,
szczeglnie zas j ego albinot yczna - czerwona forma. Slimak t en pochodzi z Brazylii,
wymaga wic wody o t emperat urze powyzej 20 st . C. Odzywia si reszt kami
zalegaj cymi dno, ale t akze roslinami, std t ez nalezy kont rolowac j ego populacj e w
akwarium. Osiga okoo 2 cm srednicy.
Rozdet k i ( Phy sa sp.)
Muszla j uz bardziej t radycyj na, t ak j akby rozdet a blizej ot woru, zas znacznie
mniej sze zwoj e pod koniec muszli. Wielkosc podobna j ak zat oczek, kszt alt ciala i
wyglad t akze. Rozdet ki bywaj a szkodnikami, albowiem porywaj a sie na rosliny, j esli
nie maj a glonow i reszt ek pokarmu. Dlat ego t ez czasem t rzeba j e zwalczyc ( choc
moj e rozdet ki nie ruszaj a roslin, ale t o dlat ego ze sa dokarmiane) . Podobnie j ak z
zat oczkiem - lat we do likwidacj i, z t ych samych powodow ( t ak samo t ez sie
rozmnazaj a) .
129
Ampul ar i e.
Duze slimaki, kupowane chet nie dla ozdoby. W Polsce j est prakt ycznie dost epny j eden gat unek z odmianami
barwnymi - muszle brazowe lub zolt e, cialo ciemnoszare lub bialozolt e. Muszla
t radycyj na, kszt alt u podobnego j ak muszle winniczkow. Dorast a do kilku
cent ymet row srednicy. Ampularia j est czest o
podej rzewana o zj adanie roslin, j ednakze z moj ego
doswiadczenia nigdy t ego nie zauwazylem, albowiem
zawsze maj a cos do zj edzenia po rybach. Jest t o
slimak bedacy idealna sluzba sanit arna - zj e wszyst ko
z dna i robi t o bardzo szybko, w t en sposob nic sie nie
psuj e, a j ego odchody sa malo t oksyczne. Niest et y
glonow nie rusza. Ma t ez j edna wade - ma met abolizm
prawie 2x t ak duzej ryby, wiec t rzeba j e wliczac w obsade akwarium. Ampularii nie
t rzeba likwidowac. Sklada bowiem j aj a poza akwarium i mozna j e zniszczyc ( wykluwaj a sie ponad t ydzien) , zanim
wykluj a sie mlode. Bocj a wspaniala w akwarium z t rudem, ale moze zabic Ampularie. Podobnie duze pielegnice
( Heros sp. na przyklad nie znosi slimakow i zabij e i zat oczka i rozdet ke i ampularie, choc t e ost at nia z t rudem) .
Ampularia ma bowiem klapke na ot wor muszli i kiedy sie chowa, zamyka sie szczelnie. Widzialem j ednak j ak ryby
zabij aj a t ego slimaka. Heros po prost u zaskakuj e go, kiedy j est ot wart y ( nie zdazy sie zamknac) . Za t o bocj a t ak
dlugo uderza w skorupe w okolicy zawiasu klapki, ze robi w niej dziure i "wysysa" slimaka. Tak wiec t rzeba uwazac,
j akie ryby t rzyma sie z t ymi ozdobnymi slimakami.
Sw i der ek ( Mel anoi des)
Male slimaki przywlekane ze zwirem z innych akwariow, czasem brane swiadomie ze sklepu, bo ladnie wygladaj a i
czyszcza dno. Slimak o kszt alcie prawie iglast ym, bardzo silnie wydluzona, brazowo- szara, plamkowana skorupa
dlugosci do ok. 2-3 cm. Swiderek j est swiet nym czyscicielem dna, t am bowiem zyj e.
Z wyj at kiem niedot lenienia prakt ycznie nie poj awia sie na szybach, czy roslinach
( t ylko przy zbyt wysokiej t emperat urze i w nocy wychodzi) . Dlat ego t ez nie mozna
prakt ycznie dowiedziec sie, ile szt uk t ego ust roj st wa j est w akwarium, a moga ich
byc set ki czy t ysiace i zaden nie bedzie widoczny! Swiderek nie j e roslin, ani glonow,
j edynie det ryt us. Nat lenia dno i j est pozyt eczny, ale. . .
pot rafi przerodzic sie w prawdziwa plage! Swiderek
j est bowiem zyworodny i rozmnaza sie w podlozu. Nie
mamy wiec nad t ym kont roli. Co gorsza ( przy
zwalczaniu. . . ) ma i klapke i bardzo t warda muszle ( nie
zgniecie sie j ej palcami! ) . Przez t o ze siedzi pod
podlozem, j est t wardy i niedost epny, prakt ycznie nie udaj e sie go zlapac zadnej
rybie, a nawet j esli sie uda, zazwyczaj w dnie siedzi j eszcze pareset ziomkow, kt orzy
sie t ym j ednym nie przej muj a i nadal rozmnazaj a. . . Jedyna znana mi met oda
pozbycia sie go t o przesianie piasku, czy reczne przebranie zwiru ( bardzo zmudne) ,
ew. mozna by probowac met od chemicznych, po wyciagnieciu zwiru ( np. wyplukac
cale podloze w kwasie) . Ja j ednak od lat mam swiderki w dnie kazdego akwarium i nie narzekam. Niech sobie zyj a.
Niewiele brudza, nie biora prawie t lenu, nikomu nie przeszkadzaj a, co j a bede sie bawil w niszczyciela.
Do niedawna mozna byo nat knc si j edynie na Mel anoi des t ubr cul at a, od j akiegos czasu j ednak spot yka si w
akwariach inny gat unek - Mel anoi des gr ani f er a.

Akwarium - Instrukcja

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Akwarium - Instrukcja

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Mat eriay pobrane z int ernet u bez zgody aut orow, zebrane wycznie do uzyt ku prywat nego

You might also like