--Geneza nauk o zarzdzaniu _ 1903r. F.W.Taylor Shop Management _ 1903r. K.

Adamiecki O zasadach organizacji pracy zespoowej Klasycy myli organizatorskiej _ orodek amerykaski _ orodek francuski _ orodek polski _ orodek rosyjski _ inni klasycy europejscy Klasycy amerykascy Frederick Winslow Taylor (1856-1915) Frank Bunker Gilbreth (1868-1924) Lillian Gilbreth (1878-1972) Harrington Emerson (1853-1931) Henry Laurent Gantt (1861-1919) Henry Ford (1863-1947) Mary Parker Follett (1868-1947) Klasycy francuscy Henri Fayol (1841-1925) Henry Le Chtelier (1850-1936) Klasycy polscy Karol Adamiecki (1866-1933) Edwin Hauswald (1863-1942) Zygmunt Rytel (1880-1947) Stanisaw Biekowski (1882-1958) Klasycy zarzdzania Max Weber (1864-1921) Tomasz Bata (1876-1932) Vilfredo Pareto (1848-1923) Szkoy w nauce zarzdzania _ szkoa klasyczna _ szkoa stosunkw midzyludzkich _ szkoa bada operacyjnych _ szkoa systemw spoecznych _ szkoa neoklasyczna _ szkoa systemowa _ polska szkoa prakseologiczna Istota organizacji pojcie organizacji modele organizacji cechy organizacji cele organizacji Pojcie organizacji Tadeusz Kotarbiski, Traktat o dobre j robocie3 znaczenia pojcia (wg T.Kotarbiskiego, 1965) atrybutowe (jako cecha) rzeczowe (jako rzecz, instytucja) czynnociowe (jako proces) znaczenie atrybutowe pojcia organizacja jako cecha rzeczy i procesw, ktre uwaamy za zorganizowane jako cecha ludzkiego dziaania (pojedynczego czowiekalub grupy ludzi) umoliwia wartociowanie kadej Organizacji ze wzgldu na jej cele, sposb zorganizowania i powizania z otoczeniem znaczenie rzeczowe pojcia organizacja jako rzecz, ktrej cecha ta przysuguje jako wyodrbniona cao ludzkiego dziaania, ktra odznacza si cech zorganizowaniaznaczenie rzeczowe i atrybutowe pojcia organizacja to znaczenia rezultatowe pojcia organizacja powstaje dopiero jako rezultat okrelonego procesu tworzenia organizacji (cigu zdarze) znaczenie czynnociowe pojcia organizacja jako proces nadawania dziaaniu ludzkiemu cechy zorganizowania lepiej zastpi sowem organizowa definicja (wg Ch.Bernarda, 1938) system wiadomie skoordynowanych Dziaa lub si dwch lub wicej ludzi definicja (wg Ch.Argyris, 1965) wielo czci, z ktrych kada dy do osignicia szczeglnego celu ktre utrzymuj si dziki wzajemnym powizaniom,jednoczenie przystosowujc si do rodowiska zewntrznego i przez to utrzymujc stan wzajemnego powizania czci Modele organizacji system organizacyjny model H.Leavita (1964) cele struktura technologia ludzie model T.J.Petersa i R.H.Watermana (1982) Cechy organizacji organizacja jako system otwarty celowy zoony ustrukturyzowany o strukturze hierarchicznej z efektem synergii homeostatyczny adaptacyjny z wbudowanym mechanizmem samoregulacji cechujcy si spjnoci Efekt synergii to takie zestawienie dwch lub wikszej liczby elementw, by ich oddziaywanie dawao skutek wikszy ni suma skutkw wywoywanych przez kady z elementw oddzielnie. 2 + 2 = 5 synergia dodatnia 2 + 2 = 3 synergia ujemna organizacja jako system otwarty celowy zoony ustrukturyzowany o strukturze hierarchicznej z efektem synergii

homeostatyczny adaptacyjny z wbudowanym mechanizmem samoregulacji cechujcy si spjnoci Rodzaje organizacji wedug przydatnoci dla spoeczestwa gospodarcze polityczne kulturalne wedug sposobu wykonywania wadzy stosujce przymus zapata za prac dobrowolnego podporzdkowania si normom lub wartociom wedug kryterium zysku dochodowe niedochodowe wedug podziau rl formalne nieformalne Istota zarzdzania pojcie zarzdzania poziomy zarzdzania funkcje zarzdzania Pojcie zarzdzania (z ac.) magus agere - uruchamia, napdza Kierowanie w szerszym znaczeniu: dziaanie, ktrego celem jestspowodowanie funkcjonowania innych rzeczy zgodnie z celem tego, kto nimi kieruje w wszym znaczeniu: dziaanie, ktrego celem jestspowodowanie dziaania innych ludz i zgodnie z celem tego, kto nimi kieruje. Zarzdzanie to dziaania, skadajce si na proces kierowania ludmi w procesie gospodarowania zasobami dowolnej instytucji.

Pojcie zarzdzania ADMINISTROWANIE zarzdzanie, w ktrym decyzje podejmowane s w sposb zrutynizowany Pojcie zarzdzania Kierownik to osoba zajmujca si uruchamianiem, dynamizowaniem dziaalnoci podlegajcych mu zespow ludzi, zasobw rzeczowych i kapitaowych. Zarzdzanie to dziaalno lub proces staej koordynacji i integracji uytkowanych w instytucji zasobw dla osignicia celw organizacyjnych, przy zachowaniu zasady racjonalnego gospodarowania. Pojcie zarzdzania - podmiot zarzdzania: czowiek lub zesp ludzi - przedmiot zarzdzania: czowiek i rzeczy, ktrymi si posuguje (ktre wykorzystuje) w procesie gospodarowania ponosi odpowiedzialno za zarzdzanie, ustala polityk, steruje oddziaywaniem organizacji i otoczenia steruje dziaaniami sucymi realizacji polityki przedsibiorstwa nadzoruje prac wykonawcw Poziomy zarzdzania zarzdzanie strategiczne - dziaania o duej oglnoci i dugim horyzoncie czasowym zarzdzanie taktyczne - dziaania o redniej oglnoci i rednim horyzoncie czasowym zarzdzanie operacyjne - dziaania szczegowe realizowane na bieco zarzdzanie strategiczne horyzont czasowy: dugi, 3-5 lat horyzont rzeczowy: zjawiska w brany dotyczy dziaalnoci globalnej przedsibiorstwa, problemw oglnej polityki organizacji uwzgldnia analizy makrootoczenia, konkurencji i wewntrznej sytuacji organizacji, ustalanych na podstawie potrzeb organizacji i rodowiska zarzdzanie taktyczne horyzont czasowy: do 1 roku horyzont rzeczowy: piony, suby organizacyjne, dziay, wydziay wykorzystuje metody sieciowe (CPM, PERT) zarzdzanie operacyjne horyzont czasowy: zmiana, dzie, miesic, godzina horyzont rzeczowy: pojedyncze stanowisko pracy, gniazdo, lini produkcyjn, oddzia, wydzia obejmuje: ksztatowanie produktu, tpp, zdolnoci produkcyjne, formy organizacji produkcji, zagospodarowanie przestrzenne, zarzdzanie zapasami , sterowanie produkcj, zarzdzanie jakoci, kierowanie ludmi paszczyzna strukturalna odnoszca si do uczestnikw procesu zarzdzania paszczyzna funkcjonalna odnoszca si do dziaa zarzdczych Ujcie strukturalne procesu zarzdzania podmiot zarzdzajcy podmiot zarzdzany informacyjno-decyzyjne sprzenie zwrotne podmiot zarzdzajcy wyposaony we wadz oraz niezbdne umiejtnoci, stosujcy adekwatny do sytuacji styl kierowania, dysponujcego odpowiednimi metodami i technikami zarzdzania podmiot zarzdzany okazuje przyzwolenie na sprawowanie wadzy przez zarzdzajcych, dysponuje

niezbdnymi umiejtnociami oraz zgasza wobec organizacji aspiracje wynikajce z chci, ale i z koniecznoci zaspokojenia zrnicowanych potrzeb informacyjno-decyzyjne sprzenie zwrotne polegajce na wzajemnie zdeterminowanej, dwustronnej wymianie informacji i jednostronnym od zarzdzajcego do zarzdzanego podejmowaniu decyzji zarzdczych Funkcje zarzdzania to wzgldnie stale powtarzajce si czynnoci wykonywane przez podmiot zarzdzania (kierownika) w drodze podejmowania decyzji dotyczcych dziaania podporzdkowanych jemu podmiotw zarzdzania (podwadnych). funkcja planowania funkcja organizowania funkcja motywowania funkcja kontrolowania Planowanie - istota funkcji planowania - proces planowania - rnorodno planw - harmonogram Adamieckiego - wykres Gantta - planowanie sieciowe planowanie - stanowi reakcj organizacji na zmiany zachodzce w jej otoczeniu - jest podstaw do realizacji wszystkich innych funkcji zarzdzania (okrelany jest cel) funkcja planowania polega na - przewidywaniu przyszego ukadu warunkw i rodkw dziaania -oraz formuowaniu celw dziaania dostosowanych do tego ukadu funkcja planowania suy zarzdzajcym do ustalania - celw i kierunkw dziaalnoci - oraz rodkw niezbdnych do ich realizacji - co chcemy osign? - kiedy i w jaki sposb chcemy to osign? - kto ma to wykona? planowanie jest cigiem dziaa - formuowanie celw - budowanie alternatyw - dziaania - rodkw - sposobw -wybr jednej alternatywy - kontrola wykonania planu rda informacji dla planowania - wewntrzne (sprawozdania, analizy, raporty) - zewntrzne (statystyki, biuletyny, czasopisma) uwarunkowania planowania - obejmuje okrelenie celw organizacji, formuowanie strategii i opracowanie systemu planw realizacji - moliwa koordynacja dziaa czonkw organizacji - ogranicza czynnik niepewnoci - pomaga w unikniciu strat i zapobiega podejmowaniu nieracjonalnych dziaa - tworzy standardy i normy dla celw kontroli - cile powizane z planowaniem przyczyny planowania - narastajc zoono procesw technologicznych - pogbiajca si specjalizacja pracy w organizacjach - konieczno przewidywania zdarze przyszych - wzrost wielkoci nakadw inwestycyjnych na rozwj i badania (B+R) -turbulencja otoczenia zwikszajca ryzyko dziaalnoci -skala dziaalnoci wspczesnych organizacji ma charakter sekwencyjny - prognozowanie polegajce na rozpoznaniu prawdopodobnego przebiegu zjawisk i procesw -programowanie czyli zesp czynnoci zmierzajcych do ustalenia w sposb sformalizowany celw dziaalnoci oraz adekwatnych do nich rodkw ich realizacji - sporzdzanie planu: plan zawiera w sobie decyzj wykonalnoci Plany i cele organizacji cechy planw -celowo -realno - konkretno - terminowo - kompletno -hierarchizacja zada - elastyczno -perspektywiczno cechy definiowania celw - precyzyjne i mierzalne - w formie ilociowej -osigalny - ograniczone czasowo - motywacyjne

-misja jaki jest kierunek dziaalnoci i przedsiwzi organizacji, odrniajcy j od innych? wizja jak bdzie wyglda organizacja za kilka lat? strategia jak dotrze do celw wyznaczonych w dugim horyzoncie czasowym? polityka jest obowizujcym planem, ktry okrela wytyczne przy podejmowaniu decyzji procedury okrelaj sposb wykonania powtarzajcych si zada, konieczne kroki i porzdek, ktrego trzeba si

trzyma reguy i przepisy okrelaj konieczny przebieg dziaa generalne wytyczne stopie elastycznoci konieczno Rnorodno planw wedug kryterium czasu (horyzont planowania) planowanie dugookresowe planowanie redniookresowe planowanie krtkookresowe wedug rangi problemu planowanie dugookresowe wyznacza misj, wizj, cele kierunkowe i strategi organizacji planowanie redniookresowe okrela sposoby pozyskania i wykorzystania zasobw oraz ponoszone nakady i osigane zyski planowanie krtkookresowe zawiera operatywne sposoby realizacji zada wedug szczebli planowania planowanie strategiczne planowanie taktyczne planowanie operatywne (operacyjne) planowanie strategiczne to sformalizowany proces dugofalowego planowania stosowanego do okrelania i realizacji celw organizacji strategie: produktu, procesw wytwrczych, rozwoju zdolnoci produkcyjnych, inwestycji, pacy, pracy, zatrudnienia,finansowe, rynkowe planowanie taktyczne to dziaania w ramach metody postpowania majcej doprowadzi do okrelonego celu strategicznego taktyka: marketing; badania, rozwj i przygotowanie produkcji, dystrybucja i obsuga serwisowa, sprzeda, finanse planowanie operacyjne plany jednorazowe = projekty plany cige, powtarzalne plany zaopatrzenia i zakupw plany produkcji plany zbytu

Rnorodno planw sytuacja pewnoci sytuacja ryzyka sytuacja niepewnoci Harmonogram Adamieckiego Przyczyna maej produkcji polega gwnie na tym, e poszczeglne czynnoci rzadko kiedy odbyway si we waciwej chwili, co wywoywao przerwy, wzgldnie przecienia.

Prawa harmonii Adamieckiego prawo harmonii doboru taki dobr, przy ktrym wykresy charakterystyczne wszystkich organw bd ze sob uzgodnione prawo harmonii dziaania wane jest, aby te organy dziaay w cisym ze sob zwizku, tak aby kada czynno odbywaa si w swoim czasie prawo harmonii duchowej Wykres Gantta Stopie posuwania si roboty stale porwnuje si z biegiem czasu i to pozwala, a nawet pobudza do przyspieszenia lub zwalniania tempa. Wykresy te nie s statystycznymi sprawozdaniami z czasu ubiegego operuj one czasem obecnym i przyszym, a posiadaj czno z czasem ubiegym jedynie ze wzgldu na jego oddziaywanie na przyszo. Henry Gantt

planowanie sieciowe metoda planowania w czasie oraz koordynacji przebiegu skomplikowanych przedsiwzi (np. due inwestycje, remonty kapitalne, uruchomienie produkcji nowego wyrobu, zorganizowanie duej imprezy) daje moliwo znajdowania tzw. czynnoci krytycznych, ktrych opnienie wykonania automatycznie wydua czas trwania caego przedsiwzicia (droga krytyczna) zastosowania metod sieciowych wskazywanie sposobw minimalizacji kosztw podejmowanych przedsiwzi podejmowanie prb skracania czasu przebiegu procesu moliwo precyzyjnego ustalania zapotrzebowania na ludzi, maszyny, materiay (w cile okrelonym czasie, optymalizacja zuycia) sposb optymalnego planowania przebiegu pracy

znane metody sieciowe CPM Critical Path Method metoda cieki krytycznej, przydatna przy analizowaniu procesw powtarzalnych, w ktrych zadania maj stay czas trwania i znane terminy realizacji PERT Programm Evaluation and Review Technique program oceny i przegldu programu; przydatny przy analizowaniu procesw niepowtarzalnych, w ktrych mona jedynie w przyblieniu okreli okres realizacji i terminy zakoczenia zada LESS Least Cost Estimating and Scheduling ocena najmniejszych kosztw i harmonogramowanie Motywowanie - teorie motywacji -pojcie motywacji - bodce motywacyjne Teorie motywacji - teorie treci co motywuje? -teorie procesu jak si motywuje? - teorie wzmocnienia sposoby uczenia si zachowa organizacyjnych Teorie treci uczestnicy organizacji pobudzani s do dziaania potrzebami i, gdy nie s zaspokojone, nierozcznie zwizanymi z nim poczuciem niedostatku teoria potrzeb A.H. Maslow teoria ERG C.P. Alderfer teoria dwuczynnikowa F. Herzberg teoria osigni D.L. Mc Clelland Piramida potrzeb Maslowa

Piramida potrzeb Maslowa - potrzeby fizjologiczne: zachowania ycia, oddychania, jedzenia, picia, spania, seks - potrzeby bezpieczestwa: pewno, stao, spokj, pokj, wolnoci od strachu, porzdku, prawa - potrzeby spoeczne: kontaktw spoecznych, mioci, czuoci, przyjani, przynalenoci do grupy - potrzeby szacunku: osigni, prestiu, poczucia wasnej wartoci -samorealizacja: pragnienie zrealizowania swoich pragnie, zdolnoci, zainteresowa, odczuwanie pikna Nastpstwo potrzeb wedug Maslowa

Model motywacji Richardsa i Greenlawa

Teoria X i Y Mc Gregora teoria X -czowiek nie ma pozytywnego stosunku do pracy i unika jej jak tylko moe - czowieka trzeba czsto kontrolowa, kara go i kierowa nim, by wydoby z niego minimum wysiku dla osignicia celw organizacji -czowiek woli by kierowany, unika odpowiedzialnoci i pragnie tylko bezpieczestwa teoria Y -czowiek nie ma wrodzonej niechci do pracy i moe ona stanowi dla niego rdo zadowolenia -gdy czowiek identyfikuje si z celami organizacji nie jest mu potrzebna kontrola z zewntrz, w takich sytuacjach potrafi siebie kontrolowa i rozwija wasn inicjatyw - najwaniejszymi pobudkami do pracy s dla czowieka moliwo zaspokojenia wasnych potrzeb i denie do samourzeczywistnienia - przy odpowiednim kierowaniu sam szuka odpowiedzialnoci, a kreatywno jest jego wan cech Teoria ERG Alderfera Teoria Existence egzystencja Relatedness powizania, kontakty spoeczne, Growth wzrost, rozwj - potrzeby egzystencji -potrzeby spoeczne -potrzeby wzrostu - dodatkowy element: frustracja regresja Teoria dwuczynnikowa Herzberga czynniki wywoujce zadowolenie (czynniki komfortu psychicznego) -osignicia w pracy - uznanie -odpowiedzialno -awans -sama praca, moliwo rozwoju osobowoci czynniki wywoujce niezadowolenie (czynniki dyskomfortu psychicznego) - polityka personalna, administracyjne planowanie urlopw, rozpatrywanie skarg - metody oceny wydajnoci, kontrola - stosunki z przeoonymi, kolegami i wsppracownikami -warunki stanowiska pracy, bezpieczestwo pracy -- wynagrodzenie

Zestawienie teorii treci

Teoria trzech potrzeb Mc Clellanda - potrzeba osigni denie do osignicia sukcesu lub do wybicia si wynika ze stopnia motywacji do wykonywania swoich zada zawodowych -potrzeba afiliacji pragnienie towarzystwa i bycia akceptowanym przez innych ludzi - potrzeba wadzy pragnienie wywierania wpywu w grupie i kontrolowania potrzeba osigni -denie do osignicia sukcesu lub do wybicia si wynika ze stopnia motywacji do wykonywania swoich zada zawodowych -jeeli dua potrzeba osigni, to jest skonny bra na siebie pen odpowiedzialno za zadanie oczekuje pomocy w sytuacjach szczeglnie trudnych i ryzykownych -pracownik jest w stanie osign sukces w sytuacji konkurencyjnej, jeli ma ponadprzecitn potrzeb osigni potrzeba afiliacji -pragnienie towarzystwa i bycia akceptowanym przez innych ludzi -pracownicy o silnej potrzebie afiliacji, bd preferowali prac, ktra wymaga pogbionych interakcji i stwarza moliwo nawizywania przyjani - przez to bd osigali wysok efektywno dziaa ludzie czerpi zadowolenie z przynalenoci potrzeba wadzy - pragnienie wywierania wpywu w grupie i kontrolowania osoby o silnie rozwinitej potrzebie posiadania wadzy bd uzyskiway lepsze wyniki, bd bardziej solidne i terminowe - wykazywa bd wiksz skonno do nadzorowania innych -jest si napdow: osoba sprawujca rol przywdcy dy do osigania wadzy i jej utrzymania, do moliwoci podejmowania decyzji i wywierania wpywu na innych Teorie procesu aktywno uczestnikw organizacji jest skutkiem logicznego rozumowania i racjonalnoci; podstaw stanowi pojcie oczekiwa czego pracownik oczekuje w wyniku podjtego dziaania - teoria oczekiwa V. Vroom - teoria oczekiwa, wynikw i zachowa E. Lawler i L. Porter Teoria oczekiwa Vrooma - cel: wyjanienie indywidualnych procesw podejmowania decyzji oraz moliwo przewidywania tych decyzji - teza: motywacja zaley od 2 czynnikw: ----od tego, jak silnie czego pragniemy ----od tego, jakie jest prawdopodobiestwo zaspokojenia tego pragnienia - wano zwizkw: nakady pracy rezultaty wynagrodzenie oraz oczekiwana cenno wynagrodzenia oczekiwana relacja: nakady pracy rezultat (N-R) -dotyczy postrzegania prawdopodobiestwa tego, e wysiek bdzie prowadzi do wyranie wikszych osigni - przyczyny: bdna ocena wasnych moliwoci, brak kompetencji, nieadekwatne uprawnienia do wykonywania zadania oczekiwana relacja: rezultat wynagrodzenie (R-W) - dotyczy postrzegania prawdopodobiestwa tego, e dziki uzyskanym rezultatom otrzyma wysze wynagrodzenie oczekiwana cenno wynagrodzenia -okrela stopie subiektywnego zadowolenia lub niezadowolenia z okrelonego wynagrodzenia -nastpstwem zachowania jest wynik, za ktry moe uzyska podwyk pacy, awans, pochwa przeoonego model motywacyjny

Teoria oczekiwa, wynikw i zachowa - zachowanie jest wyznaczone przez wypadkow si danej osoby i rodowiska - ludzie podejmuj wiadome decyzje o swoim zachowaniu w organizacji -ludzie maj rne potrzeby, pragnienia i cele - ludzie wybieraj wariant zachowania na podstawie oczekiwa, e dane zachowanie doprowadzi do podanego wyniku rozwinicie teorii

Teoria oczekiwa, wynikw i zachowa - oczekiwania dziaa i wynikw wyznaczane s przewidywaniem konsekwencji podjtego dziaania (nagroda, awans, ale te zazdro innych) -warto wynika z cennoci, jak przypisuje pracownik wynikowi swojego zachowania, co ma rn warto motywacyjn

- oczekiwania wysiku i efektywnoci podjcie decyzji o dziaaniu jest wyznaczone ocen trudnoci zadania ze wzgldu na oczekiwan skuteczno Teoria wzmocnienia Skinnera wykazuje w jaki sposb w powtarzalnym procesie uczenia skutki zachowa z przeszoci, wyznaczaj postpowanie w przyszoci - wzmocnienie pozytywne nasilenie danego zachowania -unikanie niemiych konsekwencji - karanie przez kierownikw w celu osabienia niepodanych zachowa - eliminacja wygaszanie przez kierownika reguy W.C. Hammera dot. technik modyfikacji zachowa - nie nagradzaj wszystkich jednakowo -pamitaj, e take brak reakcji moe modyfikowa zachowania - nie zapomnij powiedzie podwadnym, od czego zaley nagroda - mw podwadnym, co robi le - nie udzielaj kary w obecnoci innych - bd sprawiedliwy Pojcie motywacji (z ac.) motus - ruch, bieg, czynnoci umysu + moveo wprawianie w ruch, zachcanie, pobudzanie do czynu Motywowanie to takie oddziaywanie w procesie zarzdzania na pracownika, ktre ukierunkowuje jego dziaania na realizacj celw organizacji. Motywacyjne formy organizacji pracy -rotacja pracy (job rotation) - rozszerzenie zada (job enlargement) - wzbogacenie treci pracy (job enrichment) - na poziomie stanowiska - w grupach pracowniczych - ksztatowanie czasu pracy - ruchomy czas pracy - elastyczny czas pracy (flexible Arbeitszeit) - system dzielenia etatw (job sharing) -telepraca bodce motywacyjne (narzdzia motywacji) - pozytywne (nagrody, wyrnienia, pochway) - negatywne (kary, nagany, upomnienia) - materialne - niematerialne Kontrolowanie istota funkcji kontrolowania rodzaje kontroli proces kontroli cechy kontroli pojecie controllingu zasady controllingu typy controllingu proces wdraania controllingu Funkcja kontrolowania polega na: takim uksztatowaniu systemu procesw w organizacji, aby osigane efekty byy zgodne z zaoonymi celami, a w przypadku wystpienia odchyle bya moliwa szybka korekta i rewizja planw realizowana przez kierownictwo lub wyspecjalizowany aparat kontroli Pojcie kontrolowania Funkcja kontrolowania polega na: ustalaniu wynikw i postpu dziaalnoci, interpretowaniu stwierdzonych faktw i ewentualnym podejmowaniu rodkw niezbdnych do eliminacji niepodanych zjawisk powstaych w trakcie dziaalnoci obejmuje biecy nadzr wykonania zada kocowe sprawdzenie osignicia celw Rodzaje kontroli wedug okresu objtego kontrol kontrola wstpna ma charakter prewencyjny kontrola bieca rwnolegle z dziaaniem kontrola dorana przeprowadzana w razie potrzeby kontrola kocowa porwnanie efektw z zaoeniami wedug wystpowania w procesie kontrola ex post kontrola ex ante kontrola w trakcie procesu wedug podmiotu kontroli kontrola zewntrzna kontrola wewntrzna wedug zakresu kontroli kontrola oglna kontrola wycinkowa wedug formy kontroli kontrola zinstytucjonalizowana kontrola niezinstytucjonalizowana kontrola nieformalna wedug odniesienia do planowania kontrola strategiczna kontrola operacyjna Rodzaje kontroli Kontrola strategiczna zadanie polegajce na cigym sprawdzaniu planw strategicznych i ich realizacji pod wzgldem aktualnoci, aby zawczasu sygnalizowa zagroenia i konieczne zmiany kursu strategicznego kontrola strategiczna towarzyszy planowaniu Kontrola operacyjna nawizuje do stworzonych w ramach planowania norm kontroli, rejestruje uzyskane wyniki i porwnuje je z danymi planu kontrola strategiczna to kontrola realizacji w postaci kontroli wynikw i postpw Proces kontroli jako cybernetyczny model regulacji wyznaczenie stanu wymaganego (powinno by) ustalenie stanu faktycznego (jest) porwnanie stanu wyznaczonego i faktycznego oraz ustalenie odchyle analiza odchyle sprawozdani Proces kontroli

Cechy kontroli prawidowa kontrola powinna by celowa suy realizacji celw organizacji sprawna i szybka by ujawni i usun bdy obiektywna nie zawiera czynnikw subiektywnych elastyczna by reagowa dynamicznie zrozumiaa dla kontrolujcego i kontrolowanego pociga za sob dziaania usprawniajce Pojcie controllingu (z ang.) to control - regulowa, kierowa, prowadzi (z ang.) controlling - synonim sowa to control definicja (wg P.Hovarta) podsystem zarzdzania koordynujcy procesy planowania, kontroli oraz zasilania w informacje i umoliwiajcy tym samym sterowanie caym systemem z punktu widzenia ustalonych celw definicja (wg H.J.Vollmutha) ponadfunkcyjny podsystem zarzdzania, ktry powinien wspiera dyrekcj przedsibiorstwa i pracownikw przy podejmowaniu decyzji definicja (wg M.Manna i E.Mayera) polega na tym, e osoby zajmujce si nim dokonuj na bieco analizy porwnawczej typu plan-wykonanie i steruj w taki sposb procesami w firmie, aeby nie dopuci do popeniania bdw i wystpowania odchyle zarwno w czasie teraniejszym, jak i w przyszoci definicja (wg E.J.Saundersa) kierowanie przy zastosowaniu rachunkowoci zarzdczej definicja (wg W.Gabrusewicz, A.Kameli-Sowiskiej, H.Poetschke) nowoczesna koncepcja zarzdzania przedsibiorstwem, urzeczywistniajca wszystkie funkcje zarzdzania oraz wspierania menaderw przy podejmowaniu szybkich i racjonalnych decyzji przez ksztatowanie wiarygodnego systemu informacji analitycznej definicja (wg H.Steinmanna, G.Schreygga) metodyczne zadanie kierownicze zmierzajce do sprawnego ksztatowania struktur organizacyjnych, procesw, systemw zabezpieczenia kadr oraz uzgadniania rl przeoonych jako przesanek formuowania planw, a tym samym do sensownej koordynacji wymagajcych podziau pracy procesw planowania i kontroli Kontrola a controlling

Zasady controllingu modyfikacja systemu zarzdzania i podporzdkowanie orientacji na cele orientacji na przyszo orientacji na wskie garda orientacji na rynek orientacji na klienta Dziaania controllingu zaoenia wyznaczajce warunki brzegowe wytyczanie celw i obowizkw delegowanie uprawnie wymiana doradztwo sia twrcza kontrola doksztacanie Determinanty controllingu determinanty systemu controlingu czynniki zewntrzne np. rynki zbytu i zaopatrzenia, technologia wytwarzania, konkurencja, odbiorcy czynniki wewntrzne np. struktura organizacyjna, wielko przedsibiorstwa, struktura produkcji specyficzne czynniki zwizane z realizacj, np. czas na wprowadzenie systemu typy controllingu operacyjny koncentruje si na istniejcych zasobach, do zada naley: sterowanie wynikiem, planowanie pynnoci i kontrola rentownoci strategiczny zorientowany na redukcj skali i zakresu niepewnoci w budowaniu strategii oraz minimalizacja ryzyka zaangaowania zasobw w realizacj strategii

obszary controllingu funkcjonalnego logistyczny produkcyjny marketingowy zarzdzania zasobami ludzkimi inwestycyjny finansowy Proces wdraania controllingu

przeamanie barier, eliminacja zagroe centralizacja zarzdzania obawa przed odpowiedzialnoci zniechcenie powodowane brakiem szybkich efektw brak sprecyzowanych kierunkw wdroenia pozorne wdroenia niewaciwa organizacja systemu informac.-decyzyjnego niedopasowanie systemu motywacji do wprowadzanych zmian Kierowanie przywdztwo i jego rda kwalifikacje kierownika style kierowania siatka kierownicza Pojcie przywdztwa jest oddziaywaniem na zachowania innych wie si ze szczeglnymi cechami i zachowaniami osoby, ktrej inni s w stanie zaufa i podporzdkowa si przywdca ma w konkretnej grupie spoecznej autorytet i wadz, ktr inni dobrowolnie akceptuj Kwalifikacje kierownika wiedza zdolnoci personalne (personall skills) umiejtnoci interpersonalne (interpersonal skills) osobowo Style kierowania badania zapocztkowali R.Lipitt i R.K.White (lata 40-te) styl autokratyczny styl demokratyczny (partycypacyjny) nieintegrujcy (liberalny) Style kierowania R.Likert i dwie przeciwstawne orientacje nastawienie na ludzi nastawienie na zadania troska o ludzi a troska o zadania

wedug ustale i typologii M.Webera

Siatka kierownicza R.Blake i J.S.Mouton

koncepcja J.W.Reddina

Regulamin szefa Szef nie pi - szef odpoczywa Szef nie je - szef regeneruje siy Szef nie pije - szef degustuje Szef nie flirtuje - szef szkoli personel Kto przychodzi ze swymi przekonaniami - wychodzi z przekonaniami szefa Kto ma przekonania szefa - ten robi karier Szanuj szefa swego, bo moesz mie gorszego Szef nie krzyczy - szef dobitnie wyraa swe pogldy Szef nie drapie si po gowie - szef podejmuje decyzje Szef nie zapomina - szef nie zamieca pamici niepotrzebnymi informacjami Szef si nie myli - szef podejmuje ryzyko Szef si nie krzywi - szef umiecha si bez entuzjazmu Szef nie jest tchrzem - szef postpuje roztropnie Szef nie jest nieukiem - szef przedkada twrcz praktyk nad bezwartociow teori Szef nie sucha plotek - szef uwanie wysuchuje opinii pracownikw Szef nie gldzi - szef dzieli si swoimi przemyleniami Szef nie kamie - szef jest dyplomat Szef nie jest uparty - szef jest konsekwentny Szef nie powoduje wypadkw - szef ma kierowc Szef nie jest tchrzem - szef postpuje roztropnie Szef brzydzi si kapusiami - szef popiera pracownikw lojalnych Szef si nie spnia - szefa zatrzymuj wane sprawy Jeeli chcesz y i pracowa w spokoju, nie wyprzedaj swego szefa w rozwoju