1.

Wprowadzenie

1.1. Wst p
Konstrukcje zespolone powstaj w wyniku po czenia ze sob dwch lub wi cej elementw konstrukcyjnych, cz sto wykonanych z materiaw o r nych wa ciwo ciach. Typowym przykadem tego typu konstrukcji, cz sto stosowanym w budownictwie, s si na nim pyt stalowo-betonowe belki zespolone. W tym uj ciu, jako belk zespolon , rozumiemy walcowany lub spawany d wigar stalowy po czony z opieraj c elbetow , ktra mo e by dodatkowo spr ona. Po czenie obydwu elementw realizowane jest za pomoc specjalnych cznikw przyspawanych do pasa grnego d wigara stalowego. Konstrukcje tego typu stosowane s najcz ciej jako elementy stropw w budownictwie oglnym i przemysowym oraz jako gwne d wigary no ne w budownictwie mostowym [22, 33, 38]. Pocz tki rozwoju konstrukcji zespolonych datuje si na przeom XIX i XX wieku. Ju w latach czterdziestych zacz to powszechnie wykorzystywa konstrukcje zespolone w budownictwie mostowym. Na pocz tku w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie, a po II wojnie wiatowej rwnie w Europie Zachodniej [22]. W ci gu kilku ostatnich dziesi cioleci opublikowano setki prac dotycz cych stalowo-betonowych konstrukcji zespolonych. Wysiki badaczy ukierunkowane byy gwnie na rozwi zanie zagadnienia no no ci, sztywno ci, oceny wpywu podatno ci zespolenia na prac konstrukcji oraz wielu innych zagadnie natury teoretycznej, konstrukcyjnej i technologicznej. Jest jednak pewien zakres zagadnie , ktry nie by jak dot d zbyt obszernie analizowany. Mowa o ocenie wa ciwo ci dynamicznych konstrukcji zespolonych. Mo liwo ich okre lania jeszcze na etapie projektowania, mo e przyczyni si do unikni cia wielu problemw w czasie p niejszej eksploatacji obiektu. Szczeglne

Wprowadzenie

znaczenie ma to w przypadku konstrukcji mostowych, w przypadku ktrych udzia obci e o charakterze dynamicznym jest bardzo znacz cy. Obserwowany w ostatnich latach wzrost intensywno ci ruchu drogowego i kolejowego przyczynia si do wzmo onej eksploatacji istniej cych ju Powoduje to konieczno przystosowywania istniej cych ju obiektw. obiektw do nowych

warunkw pracy [34], jak rwnie prowadzenia okresowych przegl dw ich stanu technicznego, do ktrych mo e by u yta analiza modalna. Od kilku lat na wiecie a ostatnio rwnie w Polsce prowadzone s prace nad budow systemw monitoringu mostw. Idea pracy sytemu polega na rejestracji i analizie drga mostu wywoanych obci eniem eksploatacyjnym i wnioskowaniu na tej podstawie o jego stanie technicznym. Monitoring taki umo liwia w krtkim czasie zlokalizowanie i usuni cie uszkodzenia powstaego w obiekcie, co nie dopuszcza do dalszego jego rozprzestrzeniania si , minimalizuj c koszty ewentualnych napraw. Aby taka analiza bya mo liwa, konieczne jest rozwi zanie zagadnienia wpywu poszczeglnych parametrw konstrukcji na otrzymywane charakterystyki dynamiczne. W niniejszej pracy przedstawiono rozwi zanie zagadnienia wyznaczania cz stotliwo ci drga wa ciwo ci wasnych, odpowiadaj cych im postaci drga stalowo-betonowych belek zespolonych. oraz oceny Rozwi zania tumi cych

dokonano za pomoc kilku modeli teoretycznych, zarwno ci gych jak i dyskretnych, wyniki analiz porwnano za z wynikami bada do wiadczalnych przeprowadzonych na trzech modelach belek zespolonych.

1.2. Przegl d stanu zagadnienia

Na temat analiz stalowo-betonowych konstrukcji zespolonych istnieje bardzo bogata literatura, zarwno krajowa jak i zagraniczna. Zdecydowana wi kszo po wi cona jest analizom statyczno-wytrzymao ciowym. Znacz cy wpyw na no no oraz sztywno belek zespolonych ma rodzaj prac

zastosowanego zespolenia. W wielu pracach, podczas opracowywania modeli teoretycznych belek zespolonych, szczeglna uwaga zwracana jest na uwzgl dnienie odksztacalno ci zespolenia oraz po lizgw wyst puj cych na styku stal-beton. Spo rd wielu prac tego typu wymieni mo na prace Kuczmy [41], Fabroccino i in. [19], Faella i in. [21], Gattesco [26], Nie i Cai [56], Salari i in. [6769], Loh i in. [48].

Wprowadzenie 10 Zjawiskiem rwnie cz sto uwzgl dnianym w trakcie tworzenia modeli obliczeniowych jest nieliniowe zachowanie zarwno betonu, jak i stali. Tak sformuowane modele pozwalaj na uwzgl dnienie zjawisk takich jak: zarysowanie pyty elbetowej, usztywnienie zbrojenia pomi dzy rysami, uplastycznienie zbrojenia oraz belki stalowej. Wymieni tutaj mo na dla przykadu prace Gattesco [26], Szajny [72], Sebastian i McConnel [70], Ayoub i Filippou [2], Fabbrocino i in. [20] czy DallAsta i Zona [13]. Modele obliczeniowe, niezale nie od uwzgl dnianych w nich zjawisk, cz sto definiowane s w konwencji metody elementw sko czonych [5, 11, 74]. Popularno tej metody nie dziwi, w dobie intensywnego rozwoju oraz staego wzrostu mocy obliczeniowych komputerw. Prezentowane modele r ni si mi dzy sob stopniem odzwierciedlenia rzeczywistych konstrukcji. Cz naukowcw proponuje jednowymiarowe elementy belkowe przystosowane do analizy belek zespolonych (Salari i in. [6769], Ayoub i Filippou [2]), inni stosuj modele warstwowe, w ktrych ka dy element przekroju belki zast powany jest za pomoc kilku oddzielnych warstw (Szajna [72], Madaj [50], Morocos [54]). W pracach, w ktrych wykorzystywane s komercyjne systemy obliczeniowe (Cosmos/M, Abaqus, Ansys, Nastran) oraz typowe elementy sko czone dost pne w ich bibliotekach, stopie przez autorw rwnie uproszcze stosowanych elbetowa elementw jest r ny. Dla przykadu, w cz ci prac pyta

wchodz ca w skad belki zespolonej, modelowana bya za pomoc

powokowych np. Liang i in. [45, 46], Baskar i Shanmugam [4, 71], w innych natomiast pyta modelowana bya za pomoc elementw obj to ciowych, np. Baskar i in [3], Jankowiak i in. [31], Grochowska i Matysiak [27]. Oprcz prac dotycz cych analiz zachowania si belek zespolonych w r nych warunkach pracy i obci enia, wiele prac po wi conych jest nowym technologiom stosowanym w konstrukcjach zespolonych. Szczeglna uwaga zwrcona jest na nowe typy zespolenia. Wymieni tutaj mo na dla przykadu prace Furtaka [2325] dotycz ce zespolenia za pomoc stalowych listew perforowanych lub Kucharczuka i Nawrota [39, 40] na temat cznikw wykonanych z odcinkw ksztatownika kapeluszowego. Jednym z nielicznych przykadw prac dotycz cych bezpo rednio analiz wa ciwo ci dynamicznych stalowo-betonowych belek zespolonych jest seria prac zespou naukowcw z uniwersytetu w Udine we Woszech [6, 15, 16, 53].

Wprowadzenie 11 W pierwszej z prac [6] Biscontin i in. opracowali obliczeniowy model ci gy (o ci gym rozkadzie masy) stalowo-betonowej belki zespolonej z zespoleniem podatnym, ktry umo liwia rozwi zanie jej zagadnienia wasnego. Zosta on stworzony w oparciu o zasad Hamiltona [29]. Podczas ustalania cakowitej energii potencjalnej i kinetycznej ukadu opierano si na teorii belki Eulera, tj. pomini to wpyw si poprzecznych na odksztacenia belki oraz wpyw si bezwadno ci w ruchu obrotowym. Na energi potencjaln skadaa si , wi c energia zu yta na odksztacenie stalowej belki i elbetowej pyty, spowodowane siami osiowymi oraz momentami zginaj cymi, powi kszona o energi zu yt na odksztacenie elementw cz cych. Przy ustalaniu energii kinetycznej uwzgl dniono jedynie siy bezwadno ci w ruchu posuwistym. W trakcie opracowywania modelu dokonano kilku zao e : (i) konstrukcja pracuje w zakresie liniowo spr ystym; (ii) elementy zespalaj ce traktowane s jako belki o dugo ci rwnej poowie grubo ci pyty elbetowej, utwierdzone na obydwu ko cach; (iii) dyskretnie rozmieszczone stalowe koki zespalaj ce zostaj zast pione ci gym zespoleniem o rwnowa nych parametrach; (iv) osiowa sztywno kokw zespalaj cych jest niesko czenie wielka, co za tym idzie, poprzeczne przemieszczenia obydwu belek s takie same; (v) przekrj belki jest stay na dugo ci. Ostatecznie uzyskano ukad trzech rwna r niczkowych cz stkowych, ktry opisywa drgania swobodne belki zespolonej. Jednak e, jak wykazaa szczegowa analiza pracy, w rwnaniu na energi odksztacenia elementu zespalaj cego autorzy pomin li jeden z czonw. Jego nieuwzgl dnienie spowodowao, e uzyskane rwnania ruchu uzale nione byy mi dzy innymi od odlego ci pomi dzy rodkiem ci ko ci belki stalowej a paszczyzn zespolenia (grn powierzchni belki stalowej), oznaczon jako es (patrz rys. 1.1). Analizuj c rwnania Biscontin i in. doszli do wniosku, e drgania poprzeczne stalowej belki i elbetowej pyty (v), oraz ich drgania osiowe (u1, u2), s ze sob sprz one. Stwierdzili ponadto, e sprz enie to zanika wtedy i tylko wtedy, gdy sztywno odlego zespolenia jest zerowa z tym stwierdzeniem nale y si zgodzi lub, gdy es wynosi zero jednak e z tym stwierdzeniem zgodzi ju si nie mo na.

Wyprowadzone rwnania ruchu wykorzystane zostay przez autorw do analizy swobodnej belki zespolonej przedstawionej na rys. 1.1. Belka zostaa wykonana na bazie dwuteownika walcowanego IPE 140 wykonanego ze stali Fe430, oraz elbetowej pyty zbrojonej siatkami o wymiarach oczka 20x20 cm wykonanymi z pr tw o rednicy 5 mm. Koki zespalaj ce o rednicy 12.5 mm, wytoczone z pr ta o rednicy

Wprowadzenie 12 20 mm, osadzone zostay w uprzednio wywierconych otworach w pasie grnym dwuteownika za pomoc r cznej prasy hydraulicznej.
stalowy cznik kokowy pyta elbetowa

x1 x2
100 220 220 11 x 220 3500 220
belka stalowa IPE140

220

100

y 1 ,y 2 ec e e s z1 z2

500 60

y 1 ,y 2
Rys. 1.1. Belka zespolona analizowana przez Biscontina i in.

Warto ci zast pczego moduu Younga dla pyty elbetowej E1 oraz sztywno ci kokw zespalaj cych K, potrzebne do rozwi zania zagadnienia drga wasnych, zostay ustalone na drodze identyfikacji (poszukiwano takich warto ci, aby obliczeniowe podstawowe cz stotliwo ci drga gi tnych i osiowych pokryway si z cz stotliwo ciami ustalonymi do wiadczalnie). Identyfikacja ww. parametrw, poprzedzona zostaa badaniami do wiadczalnymi, maj cymi na celu orientacyjne ustalenie ich warto ci. Pozostae parametry modelu tj. A1, A2, J1, J2, E2, przyj to jako rwne nominalnym wielko ciom. Zaproponowany model obliczeniowy zapewnia dobr zgodno otrzymywanych wynikw z wynikami bada do wiadczalnych jedynie dla wasnych. Przy wy szych dwch pierwszych cz stotliwo ci gi tnych form drga postaciach drga r nice si gaj blisko 50%. Dwie kolejne prace [15, 53] to dwucz ciowy artyku po wi cony analizie wpywu uszkodze powstaj cych w zespoleniu belek, na ich wa ciwo ci dynamiczne. W pierwszej pracy Morassi i Rocchetto [53] przedstawili wyniki bada do wiadczalnych przeprowadzonych na czterech belkach zespolonych. Wymiary geometryczne badanych belek odpowiaday wymiarom belki badanej w pracy [6]. Dwie z belek oznaczone jako T1PR i T2PR posiaday koki zespalaj ce rozmieszczone, co 220 mm (zespolenie cz ciowe), w pozostaych dwch T1CR i T2CR zastosowano

140

Wprowadzenie 13 koki rozmieszczone, co 150 mm (zespolenie pene). Sposb wykonywania kokw zespalaj cych by taki sam, jak w przypadku belki badanej przez Biscontina i in. Uszkodzenie w zespoleniu realizowane byo przez usuni cie betonu w bezpo rednim otoczeniu kokw. Ka da belka testowana bya czterokrotnie: (i) w stanie nieuszkodzonym; (ii) z uszkodzonym jednym cznikiem na jednym z ko cw belki oznaczenie D1; (iii) z uszkodzonymi dwoma s siaduj cymi cznikami na jednym z ko cw belki D2; (iv) z uszkodzonymi czterema cznikami, po dwa na ka dym ko cu belki D3. Dla ka dej z belek, dla ka dego poziomu uszkodzenia, ustalono po siedem pierwszych cz stotliwo ci drga wasnych gi tnych, oraz po pi osiowych wykazuj bardzo niewielk wra liwo pierwszych cz stotliwo ci drga wasnych osiowych. Autorzy stwierdzili, e cz stotliwo ci drga na uszkodzenia powstae w do okoo 11% dla paszczy nie zespolenia. Inaczej jest w przypadku cz stotliwo ci drga gi tnych. Dla sidmej cz stotliwo ci drga wasnych r nice dochodz uszkodzenia D1, do 22% dla uszkodzenia D2 i do 38% w przypadku uszkodzenia D3. Wi ksze r nice wyst puj dla belek z zespoleniem niepenym. W drugiej cz ci opracowania [15] Dilena i Morassi przedstawili rozwi zanie zagadnienia drga wasnych belek zespolonych z uszkodzonym zespoleniem. Model zaproponowany przez Biscontina i in. zosta rozbudowany o mo liwo uwzgl dniania osiowej sztywno ci elementw zespalaj cych. Mo liwym przez to stao si oddzielne traktowanie poprzecznych przemieszcze pyty elbetowej (v1) i belki stalowej (v2). Dodatkowo wprowadzono mo liwo analizowania belek z cz ciowo uszkodzonym zespoleniem. Niestety, podobnie jak w przypadku pierwszego modelu, b dnie zostaa wyznaczona energia odksztacenia zespolenia. Uzyskane rwnania ruchu zawieray przez to b dy, ktre podobnie jak w przypadku modelu Biscontina, spowodoway wyci gni cie niepoprawnych wnioskw dotycz cych sprz enia pomi dzy drganiami poprzecznymi i podu nymi belki. Zast pczy modu Younga pyty elbetowej oraz sztywno na cinanie elementw zespalaj cych, podobnie jak wcze niej, okre lono na drodze identyfikacji, przeprowadzaj c wcze niej badania do wiadczalne maj ce na celu orientacyjne ustalenie warto ci. Inaczej post piono w przypadku osiowej sztywno ci elementw zespalaj cych. Przyj to, wyra enia (1.1).
Kv = Ec Ac Lc

e sztywno

mo na okre li

za pomoc

(1.1)

Wprowadzenie 14

Nie przeprowadzano

adnych bada

weryfikuj cych zasadno

takiego zao enia.

Opracowany model analityczny zosta u yty do analizy belek badanych w pierwszej cz ci artykuu. Uwzgl dnienie w modelu osiowej sztywno ci zespolenia przynioso popraw zgodno ci uzyskiwanych wynikw. R nice dla wy szych cz stotliwo ci, ktre w przypadku modelu proponowanego w pracy Biscontina i in. si gay blisko 50%, zostay zniwelowane do okoo 30%. Po przeprowadzeniu analiz teoretycznych belek z r nym stopniem i r n lokalizacj uszkodzenia, podj to prb opracowania metody pozwalaj cej na detekcj uszkodzenia na podstawie zmian wasno ci dynamicznych obiektu. W ostatniej z serii prac, Dilena i Morassi [16] przedstawili wyniki bada do wiadczalnych przeprowadzonych na belkach zespolonych z cz ciowo uszkodzonym zespoleniem. Przebadane zostay cztery belki zespolone: dwie z zespoleniem penym i dwie z zespoleniem cz ciowym, ktrych wymiarach geometryczne, sposb zespolenia oraz g sto rozmieszczenia kokw odpowiaday belkom badanym w pracy [53]. Cz ciowe uszkodzenie zespolenia realizowane byo poprzez symetryczne podci cie elementu zespalaj cego u jego podstawy. Procedura podcinania przebiegaa nast puj co: (i) usuwany by beton w bezpo rednim s siedztwie koka; (ii) element zespalaj cy podcinany by symetrycznie z dwch stron na okre lon g boko ; (iii) otwr by na powrt wypeniany mieszank betonow . Po upywie przynajmniej jednego miesi ca przeprowadzane byy badania. Uszkodzeniu poddawano jeden element zespalaj cy na jednym z ko cw belki. Ka da belka przebadana zostaa w pi ciu stanach: (i) nieuszkodzonym; (ii) D1 z kokiem podci tym po obu stronach na g boko po 1.5 mm ( rednica koka 12.5 mm); (iii) D2 z podci ciami o g boko ci 3.0 mm; (iv) D3 z podci ciami o g boko ci 4.5 mm; (v) D4 przy penym usuni ciu koka zespalaj cego. W pracy zaprezentowano wyniki tylko dla dwch z czterech belek: T1PR oraz T2CR. Cz sto ci wasne dla drga wykazyway bardzo niewielk wra liwo osiowych na powstae uszkodzenia. Cz sto ci wasne

drga gi tnych wykazyway wi ksz wra liwo . Generalnie, im wy szy by stopie uszkodzenia, tym ni sze byy obserwowane cz sto ci. Cz stotliwo ci wy szych form drga wykazyway wi ksz wra liwo na uszkodzenia. Porwnanie otrzymywanych warto ci wspczynnikw tumienia wykazao du y rozrzut w otrzymywanych warto ciach, trudny do zinterpretowania. Wyra ne zmiany w postaciach drga nast poway dopiero przy uszkodzeniu D4.

Wprowadzenie 15

Jak zostao przedstawione powy ej, problem analizy wa ciwo ci dynamicznych stalowo-betonowych belek zespolonych nie by jak dot d zbyt obszernie poruszany. Poza czterema pracami omwionymi na ko cu przegl du, nie udao si znale innych dotycz cych bezpo rednio tej tematyki. Prace te szeroko traktuj zagadnienie, zawieraj wiele cennych wnioskw oraz wynikw bada . Jednak e, jak wykazaa szczegowa analiza, zaproponowane w nich modele obliczeniowe zawieraj b dy. Potwierdza to celowo zaj cia si analiz wa ciwo ci dynamicznych stalowo-betonowych belek zespolonych.

Wprowadzenie 16

1.3. Cel i zakres pracy

Na podstawie przegl du literatury mo na stwierdzi , e problem analizy

wa ciwo ci dynamicznych stalowo-betonowych belek zespolonych nie zosta jak dot d dostatecznie dobrze rozeznany. Jako najwa niejsze cele pracy mo na wskaza : Rozwi zanie zagadnienia drga wasnych belek zespolonych przy zastosowaniu r nych technik modelowania. Weryfikacja zaproponowanych modeli obliczeniowych na podstawie bada do wiadczalnych modeli fizycznych. Ocena wra liwo ci cz stotliwo ci drga wasnych belek zespolonych na zmiany sztywno ci zespolenia oraz uszkodzenia belek. Zakres pracy obejmuje: Opracowanie i rozwi zanie modeli obliczeniowych, pozwalaj cych na rozwi zanie zagadnienia drga wasnych stalowo-betonowych belek zespolonych z zespoleniem podatnym. Modele obliczeniowe podzielono na dwie grupy: ci ge i dyskretne. Opracowano trzy obliczeniowe modele ci ge: dwa zbudowane w oparciu o teori belki Eulera, jeden w oparciu o teori belki Timoshenki. Do budowy dwch obliczeniowych modeli dyskretnych wykorzystano metod Przeprowadzenie bada elementw sko czonych: sztywnych (SES) model do wiadczalnych trzech modeli fizycznych belek

paski; odksztacalnych (OES) model przestrzenny. zespolonych, r ni cych si mi dzy sob sposobem zespolenia. Program bada przewiduje przeprowadzenie kondycjonuj cych obci e statycznych dla belek o schemacie belki wolnopodpartej, oraz wa ciwych bada dynamicznych dla belek o schemacie belki swobodnej. Porwnanie wynikw uzyskanych przy wykorzystaniu modeli obliczeniowych z wynikami uzyskiwanymi podczas bada do wiadczalnych modeli fizycznych. Przeprowadzenie analizy wra liwo ci cz stotliwo ci drga wasnych belek na: (i) zmian sztywno zespolenia, (ii) uszkodzenia powstaj ce w zespoleniu oraz (iii) uszkodzenia pyty elbetowej.