Bilans patniczy i rwnowaga patnicza kraju

I. Bilans patniczy i rwnowaga patnicza kraju bilans patniczy, rwnowaga bilansu patniczego, mechanizmy rwnowagi bilansu patniczego rodki polityki przywracania rwnowagi bilansu patniczego poziom wydatkw, kurs walutowy a rwnowaga ekonomiczna programy dostosowawcze midzynarodowego funduszu walutowego i banku wiatowego. II. Polityka handlowa pojcie polityki handlowej instrumenty (narzdzia) polityki handlowej -argumenty przemawiajce za protekcj. kierunki i tendencje zagranicznej polityki handlowej po II Wojnie wiatowej. cele i zasady GATT oraz WTO III. Midzynarodowa integracja gospodarcza pojcie midzynarodowej integracji gospodarczej (definicje, przesanki, kwestia integracji midzynarodowej a suwerenno pastw) modele integracji gospodarczej UNIA EUROPEJSKA jako najbardziej zaawansowana forma integracji gospodarczej formy wsplnej polityki integracyjnej zasady dziaania jednego rynku zewntrznego Polska a europejska integracja gospodarcza. 1. Bilans patniczy i rwnowaga patnicza kraju bilans patniczy, rwnowaga bilansu patniczego, mechanizmy rwnowagi bilansu patniczego Bilans patniczy jest syntetycznym zestawieniem wszystkich patnoci dokonanych midzy rezydentami krajowymi a zagranic, dotyczcym okrelonego okresu, zazwyczaj jednego roku kalendarzowego. Gwnym celem sporzdzania bilansu patniczego jest zapewnienie informacji o stanie stosunkw finansowych pastwa z zagranic, przeznaczonej dla administracji gospodarczej.

www.wkuwanko.pl

Bilans patniczy i rwnowaga patnicza kraju

Oddziauje on na kierunki polityki gospodarczej pastwa, zwaszcza: monetarnej, fiskalnej, handlowej, kursu walutowego.

Bilans jest zestawieniem sporzdzanym wedug oglnych zasad ksigowoci. Transakcje midzynarodowe s w nim sklasyfikowane jako kredytowe (ma) lub debetowe (winien). Transakcje kredytowe to transakcje, ktre powoduj otrzymanie patnoci od podmiotw zagranicznych. Transakcje debetowe za to takie transakcje, ktre wymagaj patnoci na rzecz podmiotw zagranicznych ze strony danego kraju. Cao transakcji w bilansie patniczym: dzieli si na dwie podstawowe czci rachunek biecy rachunek kapitaowy

Tak wic w bilansie patniczym odnotowuje si: wzrost lub spadek rnego rodzaju nalenoci i zobowiza zagranicznych, przyrost lub ubytek majtku rzeczowego za granic lub zagranicznego w kraju oraz zmiany zapasu zota monetarnego i zasobu specjalnych praw cignienia (SDR).

Rwnowaga bilansu patniczego Z formalnego, rachunkowego punktu widzenia bilans patniczy jest zawsze zrwnowaony. Saldo obrotw biecych powinno by rwne saldu obrotw kapitaowych
www.wkuwanko.pl 2

Bilans patniczy i rwnowaga patnicza kraju

skorygowanych o zmian stanu rezerw. Obroty kapitaowe wyjaniaj nam, z jakich rde zosta sfinansowany deficyt lub na co zostaa zuyta nadwyka rachunku biecego. Jeli obroty kapitaowe nie rwnowa deficytu lub nadwyki obrotw biecych, to funkcje te s przejmowane przez rezerwy patnicze. Nie zrwnowaony przez obroty kapitaowe deficyt obrotw biecych powoduje odpowiednie ich zmniejszenie. Z kolei nadwyka obrotw biecych, jeli nie jest skompensowana eksportem kapitau, powoduje wzrost rezerw patniczych. Gdy spadek rezerw patniczych jest znaczny i szybko si zwiksza zagraniczne zaduenie dugoterminowe, zmniejsza si wiarygodno patnicza kraju. Rwnowaga rzeczywista ma miejsce wwczas, gdy nalenoci i zobowizania handlowe s podejmowane bez ogranicze i nie towarzysz im utrzymujca si przez duszy czas nadwyka ani deficyt nalenoci i zobowiza. Rwnowaga pozorna ma natomiast miejsce wtedy, kiedy rwnowaga transakcji autonomicznych jest osigana wskutek restryktywnej polityki dewizowej lub handlowej. Oprcz pojcia bilansu patniczego jest stosowane pojcie midzynarodowej pozycji inwestycyjnej kraju. Przedstawia ona cznie sum i struktur aktyww krajowych za granic i zagranicznych w kraju, zazwyczaj na koniec roku. Mechanizmy rwnowaenia bilansu patniczego Midzy rwnowag wewntrzn a rwnowag zewntrzn kraju wystpuje cisa wspzaleno. Jest ona tym silniejsza, im wikszy jest stopie liberalizacji systemu gospodarczego, w tym stosunkw ekonomicznych z zagranic.

www.wkuwanko.pl

Bilans patniczy i rwnowaga patnicza kraju

Ta cisa wspzaleno sprawia, e zagadnienie rwnowagi patniczej nie moe by analizowane wycznie z punktu widzenia kursu walutowego i polityki handlowej oraz midzynarodowych przepyww kapitaowych, lecz szerzej w kontekcie rwnowagi wewntrznej. Punktem wyjcia w analizie makroekonomicznej czynnikw ksztatujcych rwnowag wewntrzn i zewntrzn jest rwnanie: Ex-Im/kurs = (O-n+(P-WJ = -obroty kapitaowe, gdzie: Ex - eksport, Im - import, O - oszczdnoci, 1 - inwestycje, P podatki, Wb - wydatki budetowe. Powysze zalenoci wyprowadza si z rwnania: Y = K + 1 + Wb + Ex - Im/kurs oraz O = Y P - K, gdzie: Y- dochd narodowy, K - konsumpcja. Takie trjczonowe ujcie wspzalenoci pozwala kwesti rwnowagi wewntrznej i zewntrznej rozpatrywa z trzech podstawowych punktw widzenia: 1. rwnowagi rachunku biecego i wpywu na ni bilansu handlowego i kursu; 2. rwnowagi wewntrznej ksztatowanej w duym stopniu zmian relacji oszczdnoci i inwestycji, poziomu podatkw i wydatkw budetowych; 3. przepyww kapitaowych z zagranic W teorii handlu midzynarodowego skupia si uwag na analizie czynnikw ksztatujcych : wymian handlow,

www.wkuwanko.pl

Bilans patniczy i rwnowaga patnicza kraju

kurs walutowy zmiany w zdolnoci konkurencyjnej

Z kolei w typowym ujciu monetarystycznym akcentuje si problematyk przepyww kapitaowych. W ujciach porednich w wikszym stopniu zwraca si uwag na znaczenie makroproporcji gospodarczych i ich zmian. Przyjmuje si, e rwnowaga zewntrzna jest pochodn rwnowagi wewntrznej. Ujcie klasyczne Ujcie klasyczne objania mechanizm przywracania rwnowagi patniczej wycznie w systemie waluty zotej. Dodatni bilans handlowy oraz zwizany z tym napyw kruszcw powoduje wzrost iloci pienidza w obiegu i w konsekwencji wzrost cen. To z kolei zmniejsza atrakcyjno cenow eksportu, a zwiksza importu. Ujcie neoklasyczne Ujcie neoklasyczne dotyczy dziaania mechanizmu dostosowawczego nie w warunkach waluty zotej, lecz papierowej. Gwn uwag zwraca si na kurs walutowy. Jego zmiany w powizaniu ze zmianami cen patniczych stanu rezerw patniczych stanowi podstaw neoklasycznego mechanizmu wyrwnawczego Podobnie jak w ujciu klasycznym, neoklasycy zasadniczo ograniczaj si do wpywu zmian cen i reakcji popytu na te zmiany. Uwzgldniaj jednak obroty kapitaowe. Z tego punktu widzenia ujcie to jest peniejsze.

www.wkuwanko.pl

Bilans patniczy i rwnowaga patnicza kraju

W podejciu neoklasycznym, podobnie jak w klasycznym, pomija si nie tylko zmiany dochodu i zatrudnienia, lecz take zmiany strukturalne i instytucjonalne oraz rol pastwa w przywracaniu rwnowagi patniczej. Ujcie keynesowskie Dotyczy ono systemu waluty papierowej. W odrnieniu od ujcia klasycznego uwzgldnia si w nim, oprcz: samoczynnego mechanizmu rynkowego aktywn rol pastwa oraz zmiany w poziomie dochodu narodowego w kraju i za granic

Ujcie monetarne W latach siedemdziesitych wraz z odejciem od systemu kursw staych i postpujc liberalizacj obrotw kapitaowych oraz rozwojem rynku eurodolarowego rozwina si te teoria monetarna przywracania rwnowagi wewntrznej i zewntrznej. Wychodzi si w niej z zaoenia, e wspczenie mamy do czynienia z sytuacj wysokiego i stale zwikszajcego si stopnia zintegrowania rynkw towarowych, finansowych i kapitaowych. W konsekwencji obserwujemy przepywy towarw i pienidzy z krajw o ich wzgldnej obfitoci do krajw o ich wzgldnych niedoborach. W ujciu monetarystw bilans patniczy kraju przedstawia przepywy netto kapitau midzy krajami. Kapitay wykazuj skonno do przepyww z krajw, gdzie wzgldnie tasze i atwiej dostpne do krajw gdzie s drosze. Teoria racjonalnych oczekiwa

www.wkuwanko.pl

Bilans patniczy i rwnowaga patnicza kraju

Teori monetarn uzupenia teoria racjonalnych oczekiwa. Wychodzi si w niej z zaoenia, i polityka stabilizacyjna wywouje recesj m.in. dlatego, e inflacja sabnie wolniej, ni zmniejsza si poda pienidza wskutek utrzymywania si oczekiwa inflacyjnych. Zadaniem polityki stabilizacyjnej jest wic przeamanie oczekiwa inflacyjnych i dostosowanie tempa wzrostu cen do zmian w poday pienidza. Przeamaniu oczekiwa inflacyjnych suy ogaszanie przez wadze monetarne zamiaru podjcia polityki stabilizacyjnej oraz informowanie o tym, jaka bdzie poda pienidza w przyszoci. Taka polityka zmniejsza niepewno i ryzyko oraz tworzy przesanki dostosowania tempa zmian cen do zmian poday pienidza. rodki polityki przywracania rwnowagi bilansu patniczego Przedstawione wyej mechanizmy przywracania rwnowagi patniczej nie w kadym przypadku okazuj si skuteczne. Z takich te wzgldw poszczeglne kraje bardzo rzadko si zdaj na automatyzm poszczeglnych mechanizmw przywracania rwnowagi bilansu patniczego lub te cile si stosuj do przedstawionych koncepcji teoretycznych. Doceniajc jednak konieczno przywracania rwnowagi bilansu patniczego, d one do osignicia tego celu za pomoc dostpnych rodkw. Do podstawowych rodkw majcych wpyw na zewntrzn rwnowag ekonomiczn zaliczamy: System monetarny i polityk monetarn System fiskalny i polityk fiskaln System i polityk dochodow System ksztatowania cen i polityk cenow oraz warunkw konkurencji rodki administracyjno-prawne

www.wkuwanko.pl

Bilans patniczy i rwnowaga patnicza kraju

System monetarny i polityka monetarna odnosz si do uwarunkowa prawno-formalnych dziaania instytucji w sferze poday pienidza. System ten moe by w wikszym lub mniejszym stopniu przedmiotem kontr i regulacji pastwowej. O ile bank centralny z zasady koncentruje si problemach stabilizacji i rwnowagi monetarnej, o tyle ministerstwo finansw ksztatuje proces przemian instytucjonalnych i dy do pogodzenia celw rozwojowych z polityk monetarn. Ministerstwo Finansw zazwyczaj i zarazem odpowiedzialne jest za polityk budetow, fiskaln, a w przypadku Polski take za rozwj rynku kapitaowego, zmiany systemu ubezpiecze spoecznych itd. Polityka monetarna oddziauje na zmiany poday pienidza, poziom stopy procentowej i rezerw bankowych. System fiskalny i polityka fiskalna odnosz si do zmian w podatkach oraz poziomie wydatkw i strukturze wydatkw budetowych. Maj one zasadnicze znaczenie dla podziau dochodu narodowego na akumulacj i konsumpcj, w tym na zakres wydatkw socjalnych. Polityka fiskalna jest ekspansywna wwczas, gdy rzd zwiksza wydatki i (lub) zmniejsza podatki. Dziaania takie powoduj wzrost popytu i poday krajowej i przez mechanizm mnonika pobudzaj wzrost importu (w stopniu zalenym od kracowej skonnoci do importu). Restryktywna polityka fiskalna ma miejsce wwczas, gdy rzd zmniejsza wydatki i (lub) zwiksza podatki, ktre obniajc krajowy popyt i produkcj, prowadz do zmniejszenia importu. Zmiana systemu fiskalnego oznacza zmian zasad i proporcji podziau chodu narodowego. Zmniejszenie lub zwikszenie sfery wiadcze spoecznych na edukacj, zdrowie, kultur, odpoczynek, pomoc spoeczn wane znaczenie dla poziomu akumulacji i rwnowagi makroekonominej w duszym okresie.

www.wkuwanko.pl

Bilans patniczy i rwnowaga patnicza kraju

System i polityka dochodowa wi si w znacznym stopniu z budetem i podatkami zasadami ksztatowania pac w przedsibiorstwach publicznych i pastwowych oraz systemem ubezpiecze spoecznych (funduszowy czy repartycyjny). Znaczcy wpyw na rwnowag wewntrzn i porednio patnicz ma take system, roszczeniowy lub negocjacyjny, ksztatowania pac przez zwizki zawodowe i pracodawcw. System cen i polityka cenowa. Mechanizm dostosowania rynkowego obejmuje rodki cenowe i dochodowe. Mechanizm cenowy opiera si na reakcjach zmian popytu i poday na zmiany cen deficytowych krajach deficytowych i krajach nadwykowych. Do cen zaliczamy nie tylko ceny towarw i usug, lecz take pienidza (stop rocentow) oraz pracy (pace). Kurs walutowy jest te cen pienidza krajowego wyraonego w walutach obcych. Z punktu widzenia rwnowagi patniczej mechanizm cenowy dziaa odmiennie w warunkach systemu waluty zotej pienidza papierowego jak rwnie kursu staego i zmiennego. rodki administracyjno-prawne. Administracja Centralna ma inicjatyw ustawodawcz i zasadniczy wpyw na ksztat systemu spoeczno-ekonomicznego, prawodawstwo i rozwj instytucji tworzcych infrastruktur sprawnej gospodarki rynkowej. Rola pastwa oraz znaczenie rodkw administracyjno-prawnych zalenych od ukadu si politycznych i sytuacji gospodarczej kraju. Postpujcy proces liberalizacji i integracji gospodarczej, zwaszcza krajw wysoko rozwinitych, oraz rozbudowa midzynarodowych instytucji wsppracy, zmniejszaj skal autonomicznego ksztatowania polityki gospodarczej.

poziom wydatkw, kurs walutowy a rwnowaga ekonomiczna Na podstawie zaprezentowanego przegldu rodkw przywracania rwnowagi bilansu patniczego atwo zauway, e wikszo z nich odnosi si take do wewntrznej rwnowagi ekonomicznej danego kraju.

www.wkuwanko.pl

Bilans patniczy i rwnowaga patnicza kraju

Moe to rodzi sytuacj, w ktrej dany kraj staje przed wyborem midzy osigniciem rwnowagi zewntrznej i wewntrznej. Dylemat ten, w odniesieniu do oddziaywania na kurs walutowy i wielko wydatkw, ilustruje si zazwyczaj za pomoc diagramu Swana O pozioma diagramu oznacza zmiany w poziomie popytu i w realnych wydatkach krajowych, a o pionowa zmiany kursu walutowego. Ujcie takie pozwala przeanalizowa wpyw zmiany poziomu wydatkw i kursu walutowego na rwnowag wewntrzn i zewntrzn. Wzrost na osi y oznacza dewaluacj, spadek za - rewaluacj waluty. Na wykresie linia rwnowagi rynkowej LRR ma charakter opadajcy, a rwnowagi patniczej LRP - wznoszcy. Linia rwnowagi rynkowej oznacza pene zatrudnienie i brak inflacji. Zakada si, e ceny s stabilne do momentu osignicia penego zatrudnienia. Linia rwnowagi patniczej z zaoenia jest rwna linii bilansu handlowego (zakada si brak przepyww kapitaowych). Punkt przecicia si obu linii wykrela punkt rwnowagi oglnej O. Pola zakrelone przez lini rwnowagi rynkowej i patniczej charakteryzuj cztery strefy nierwnowagi. Kada ze stref ma wic dwie wyrniajce j cechy zwizane z odchyleniem od punktu rwnowagi O. Jeliby przy poziomie popytu krajowego odpowiadajcym punktowi kurs walutowy ksztatowa si na poziomie R3, to odnotowalibymy nadwyk patnicz, pene zatrudnienie oraz tendencje inflacyjne. Natomiast gdyby kurs ten uleg rewaluacji do poziomu R,, odnotowalibymy - przy takim samym poziomie popytu krajowego pojawienie deficytu handlowego oraz bezrobocia. Podobnie, zwikszajc bd zmniejszajc poziom popytu krajw z punktu Dz do D3 lub D~ spowodowalibymy, przy nie zmienionym ku walutowym, wzrost deficytu i inflacj albo nadwyk handlow i 1 robocie. Wykres uatwia okrelenie dziaa, jakie naley podj, aby osign poziom rwnowagi rynkowej i patniczej.

www.wkuwanko.pl

10

Bilans patniczy i rwnowaga patnicza kraju

Przykad 1 Zamy, e znajdujemy si w sytuacji deficytu patniczego i bezrobocia, tj. w polu IV w punkcie C. Wwczas do osignicia punktu rwnowagi O niezbdne s dwa dziaania: dewaluacja i ograniczenie popytu krajowego. Gdybymy ograniczyli si do jednego sposobu oddziaywania, moglibymy osign tylko jedn rwnowag. Przykad 2 Przyjmijmy, e znajdujemy si w polu nadwyki i inflacji w punkcie D. Chcc przywrci rwnowag, tj. osign punkt O, musimy podj take dwa dziaania. Po pierwsze, dokona rewaluacji waluty, po drugie-zmniejszy popyt krajowy. Gdybymy si znajdowali w tym samym polu nadwyki i inflacji w punkcie E, oprcz rewaluacji powinnimy zwikszy popyt krajowy. programy dostosowawcze midzynarodowego funduszu walutowego i banku wiatowego Zadaniem programw dostosowawczych jest nie tylko przeprowadzenie reform majcych na celu przywrcenie rwnowagi patniczej, lecz take, a moe przede wszystkim, zbudowanie trwaych podstaw stabilnego rozwoju ekonomicznego. Stabilizacja gospodarcza i opanowanie inflacji stanowi podstaw programw dostosowawczych MFW i Banku wiatowego. Programy dostosowawcze s uzgodnionym przez kraj czonkowski z MFW planem postpowania, majcym zapewni przywrcenie rwnowagi makroekonomicznej, w tym patniczej. Kraj, ktry realizuje uzgodniony program dostosowawczy, moe liczy nie tylko na pomoc merytoryczn w jego realizacji, lecz take na pomoc finansow ze strony MFW i Banku wiatowego. Programy dostosowawcze zawieraj tzw. kryteria wykonawcze. Kryteria te obejmuj:

www.wkuwanko.pl

11

Bilans patniczy i rwnowaga patnicza kraju

agregaty monetarne zwizane z poda pienidza, jak M1, M2, M3, dodatni stop procentow, ograniczeniem rozmiarw deficytu budetowego, stop inflacji, poziomem rezerw dewizowych, saldem rachunku biecego, polityk podatkow, liberalizacj systemu bankowego, obrotami handlowymi z zagranic, zmianami wasnociowymi. Pozytywna okresowa ocena realizacji uzgodnionego z MFW programu dostosowawczego warunkuje uruchomienie kolejnych transz poyczek stabilizacyjnych Oprcz stabilizacji makroekonomicznej wanym celem programw dostosowawczych jest liberalizacja obrotw handlowych i kapitaowych kraju. W programach dostosowawczych, zalecanych i finansowanych czciowo przez MFW, postuluje si: jednoczesne stosowanie aktywnej polityki monetarnej i fiskalnej oraz kursowej. Zaleca si take liberalizacj polityki gospodarczej wzmoon kontrol poday pienidza. W programach dostosowawczych realizowanych w krajach Azji Wschodniej, Ameryki

www.wkuwanko.pl

12

Bilans patniczy i rwnowaga patnicza kraju

aciskiej czy Europy rodkowej i Wschodniej bardzo due znaczenie przypisuje si : zmniejszeniu deficytu budetowego, stosowanie dodatniej stopy procentowej mobilizowaniu oszczdnoci krajowych Wedug MFW czynniki te maj zasadniczy wpyw na poziom inflacji rozmiary deficytu handlowego i poziom rezerw patniczych Realizacja programw dostosowawczych zalecanych przez MFW bardzo czsto prowadzi do recesji. Podstawowymi skadnikami takiej polityki dostosowawczej s: stosowanie dodatniej stopy procentowej, likwidacja subsydiw, liberalizacja cen, radykalne ograniczenie poday pienidza, wydatkw budetowych, w tym zwaszcza na cele socjalne, liberalizacja handlu zagranicznego, dewaluacja waluty i jej stabilizacja. Dowiadczenia z realizacji programw stabilizacyjnych m.in. w Ameryce aciskiej: w Chile, Kolumbii, Wenezueli, Boliwii i Argentynie, a nastpnie w Europie rodkowej, w tym w Polsce, i Azji Poudniowo-Wschodniej wskazuj na zaleno programw dostosowawczych od poziomu rozwoju, stanu rwnowagi oglnej i konkretnych uwarunkowa prawno-instytucjonalnych.

www.wkuwanko.pl

13

Bilans patniczy i rwnowaga patnicza kraju

W konsekwencji programy te, jakkolwiek nawizuj do teorii absorpcji i przesunicia oraz teorii monetarnych, rni si m.in. w sprawach dotyczcych roli pastwa oraz tempa i sekwencji procesu liberalizacyjnego. 2. Polityka handlowa pojcie polityki handlowej. Kraj realizuje jakie w sferze wymiany handlowej z zagranic, stosujc instrumenty (narzdzia) - polityk handlow. Polityka ta ma na celu zapewnienie szeroko rozumianej ochrony krajowej produkcji i zatrudnienia oraz bilansu patniczego (handlowego). Cele: zastosowanie rodkw ograniczajcych import (np. ce importowych), jak i pobudzajcych wzrost eksportu (np. subsydiw eksportowych). W praktyce pojcia, polityka handlowa i zagraniczna polityka ekonomiczna, s zazwyczaj uywane zamiennie. - instrumenty (narzdzia) polityki handlowej. Instrumenty polityki handlowej najoglniej mona podzieli na: rodki parataryfowe i rodki pozataryfowe. rodki (bariery) parataryfowe dziaaj podobnie jak ca, su ograniczaniu wymiany przez podwyszenie ceny dobra krajowego. Obejmuj one te rodki pobudzania eksportu przez obnienie ceny dobra krajowego (np. subsydia). Nale do nich: rnego rodzaju opaty importowe, minimalne ceny importu, subsydia eksportowe, depozyty importowe itp. Pozostae rodki, inne ni ca i bariery parataryfowe, okrelamy mianem pozataryfowych. Co jest opat pobieran od towaru zagranicznego w zwizku z przekroczeniem przez niego granicy celnej. Ca nale do najstarszych instrumentw protekcji. Gwnym zadaniem ce jest ochrona poszczeglnych gazi gospodarki narodowej, a niekiedy take bilansu patniczego. Trzy ich rodzaje: ca wartociowe, ca specyficzne, ca kombinowane. Ca mog by ustalone na czas nieograniczony lub mie np. cel sezonowy . Ca mog by pobierane od: importu, eksportu lub tranzytu towarw przez terytorium kraju. Subsydia eksportowe Zadaniem subsydiw eksportowych jest pomoc w zwikszeniu sprzeday za granic przez popraw konkurencyjnoci towarw krajowych na rynku zagranicznym. Subsydia mog by udzielane w formie: bezporedniej lub poredniej. Stosowanie subsydiw powoduje istotne skutki dla partnerw handlowych. Zwikszony napyw subsydiowanych wyrobw na rynek wiatowy powoduje obnienie ceny wiatowej

www.wkuwanko.pl

14

Bilans patniczy i rwnowaga patnicza kraju

danego wyrobu. Dumping Istota dumpingu jest zbliona do subsydiw: oba instrumenty oznaczaj sprzeda za granic po cenie niszej od ceny sprzeday na rynku krajowym. Rnica polega na tym, e dumping jest stosowany przez przedsibiorstwa, subsydia za przez rzd. Istot dumpingu jest wic sprzedawanie takich samych produktw po rnych cenach. Przedsibiorstwo eksportujce, ktre sprzedaje po cenie dumpingowej za granic, stara si zrekompensowa swoje straty przez podniesienie cen na rynku wewntrznym. Trac na tym konsumenci. W kraju bdcym importerem sprzeda po cenach dumpingowych umoliwia nabywanie taszych produktw, ale godzi w interesy producentw krajowych. Kraj dotknity lub zagroony skutkami dumpingu (podobnie jak subsydiw) ma prawo si broni. Zmienne opaty wyrwnawcze stanowi rnic midzy zmienn rynku wiatowego na dany towar i sta w danym czasie (gwarantowane przez rzd) cen rynku wewntrznego. Ceny gwarantowane. Ograniczenia ilociowe, nazywane te kwotami lub kontyngentami oznaczaj wprowadzenie cile okrelonego limitu dopuszczalnej wielkoci importu (lub eksportu). W skrajnym przypadku limit taki moe wynosi "zero" i wtedy mamy czynienia z zakazem importu (eksportu). Kontyngent moe by ustalany w ujciu wartociowym lub ilociowym. Kwoty mog by ustalone w sposb globalny (kwota dla wszystkich zagranicznych dostawcw) lub mog by podzielone midzy poszczeglnych dostawcw. Wydawanie licencji jest do prostym (dla importera) sposobem realizacji ustalonych kwot. Licencje s wydawane do wyczerpania wielkoci takiej kwoty. Licencje mog by take wprowadzane bez ustanowienia ogranicze ilociowych. Su one wwczas np. Dobrowolne ograniczenia eksportu VERs. - argumenty przemawiajce za protekcj.: 1. Argument ochrony zatrudnienia. Zgodnie z nim restrykcje importowe, ograniczajc import, zachcaj producentw krajowych do zwikszenia produkcji dbr konkurujcych z importem, a tym samym i zatrudnienia. 2. Argument poprawy bilansu patniczego. Argument ten gosi e ograniczenia importowe prowadz do poprawy bilansu handlowego, a wic i patniczego. 3. Argument poprawy terms of trade. Argument ten posuy do sformuowania koncepcji optymalnej protekcji celnej, tj. takiego poziomu stawki celnej, ktry maksymalizuje dobrobyt. 4. Argument ochrony nowo powstajcych gazi przemysu. Argument ten (ang. infant industries) jest wykorzystywany do uzasadnienia celowoci przejciowej protekcji wobec niektrych gazi przemysu w celu umoliwienia im rozwoju do czasu, gdy bd w stanie konkurowa

www.wkuwanko.pl

15

Bilans patniczy i rwnowaga patnicza kraju

z zagranicznymi producentami na warunkach rynkowych. 5. Argument niedoskonaoci rynku krajowego. Zwolennicy tego argumentu zgadzaj si, e wolny handel moe przynie maksymalne korzyci dla kraju. Aby tak si jednak stao, musz by spenione rne warunki, w tym swobodne i niezakcone dziaanie w gospodarce mechanizmu wolnego rynku i konkurencji. kierunki i tendencje zagranicznej polityki handlowej po II Wojnie wiatowej. Z punktu widzenia stopnia protekcji rynku krajowego najoglniej mona wyodrbni dwa kierunki polityki handlowej. Polityka liberalizacji handlu oznacza obnianie stopnia ochrony wasnego rynku np. przez redukcj stawek celnych czy znoszenie ogranicze ilociowych. Cakowita liberalizacja oznaczaaby polityk wolnego handlu, tj. brak ingerencji pastwa w wymian handlow (stosunki gospodarcze) oraz brak barier w dostpie do wasnego rynku dla towarw i przedsibiorstw zagranicznych. Jej przeciwiestwem jest polityka protekcjonizmu, ktra polega na wzrocie utrudnie w dostpie do wasnego rynku i (lub) rozszerzaniu rodkw popierania eksportu. Skrajnym przypadkiem takiej polityki jest autarkia, a wic cakowite zamknicie gospodarki na kontakty gospodarcze ze wiatem. Potwierdzay one przy tym ogln prawidowo, wystpujc w okresach poprzednich, e liberalizacj byy zainteresowane te kraje, ktrych gospodarki miay du zdolno konkurencyjn w skali midzynarodowej. Za protekcjonizmem opowiaday si natomiast kraje sabsze wykazujce mniejsz zdolno do konkurowania na rynkach midzynarodowych. Z punktu widzenia stopnia otwartoci (zamknicia) gospodarek czoowych krajw w okresie powojennym mona wyodrbni kilka podokresw: 1.1947-1973 (od opracowania statutu GATT i pierwszych negocjacji w sprawie redukcji ce do ostrej recesji w wiecie); dominoway wwczas tendencje liberalizacyjne w handlu i wzrost otwartoci gospodarek narodowych; 2.1974-1986 (od recesji do rozpoczcia negocjacji Rundy Urugwajskiej); nastpi wzrost dziaa i presji protekcjonistycznych przy jednoczesnym osabieniu zainteresowania dalsz liberalizacj; 3.od 1986 r. (od rozpoczcia Rundy Urugwajskiej) do 1 stycznia 1995 r., tj. powoania wiatowej Organizacji Handlu, w skrcie WTO by to okres, w ktrym negocjatorzy zobowizali si do nie wznoszenia nowych barier w handlu, niezgodnych z GATT; umoliwio to zahamowanie naciskw protekcjonistycznych; 4.od 1 stycznia 1995 r. (czyli od powoania WTO, ktra zastpia GATT i ma od

www.wkuwanko.pl

16

Bilans patniczy i rwnowaga patnicza kraju

niego znacznie wiksze kompetencje). Podzia ten, a zwaszcza daty kracowe, ma oczywicie charakter umowny. W analizach ekonomicznych bardzo trudno jest precyzyjnie ustali granice czasowe midzy rnymi zjawiskami. cele i zasady GATT oraz WTO Gwnym forum liberalizacji handlu midzynarodowego w caym okresie powojennym by Ukad Oglny w Sprawie Taryf Celnych i Handlu (General Agreement on Tariffs and Trade, w skrcie GATT). Wszed on w ycie 1 stycznia 1948 r. Ukad ten powsta jako rozwizanie tymczasowe, majce suy powoaniu Midzynarodowej Organizacji Handlu (MOH). Organizacja ta miaa by - obok wczeniej utworzonych MFW i Banku wiatowego (w 1944 r.) - trzeci instytucj midzynarodow uatwiajc wspprac gospodarcz midzy krajami. Gwnym celem GATT bya stopniowa obnika stawek celnych i osabienie innych barier w handlu midzynarodowym (liberalizacja handlu) oraz eliminowanie dyskryminacji i przyczynienie si w ten sposb do rozwoju handlu midzynarodowego". Podejcie takie byo zwizane z ca filozofi GATT. Nawizywaa ona do zasad klasycznej teorii ekonomii. Przypomnijmy, e w teorii tej zakadano wyszo wolnego handlu nad sytuacj, w ktrej pastwo reguluje kierunki i zakres wymiany gospodarczej z zagranic. GATT by oparty na kilku podstawowych zasadach, ktre tworzyy swego rodzaju kodeks dobrego postpowania w handlu midzynarodowym i byy podporzdkowane realizacji zada Ukadu. Zasady te przeja ,wiatowa Organizacja Handlu (WTO). Podstawow zasad jest niedyskryminacja i rwno traktowania. Znajduje ona wyraz w bezwarunkowej klauzuli najwikszego uprzywilejowania (KNU) obowizujcej w stosunkach midzy stronami Ukad Oglnego. Jej istot jest rwno traktowania zagranicznych partnerw: nie mona przyzna szczeglnych korzyci jednemu partnerowi i tylko jemu poniewa wszyscy maj do nich jednakowe prawa. Najwaniejszym dopuszczonym odstpstwem od KNU jest moliwo tworzenia stref wolnego handlu i unii celnych (art. XXIV Ukadu), tj. rwnoci korzyci i koncesji. GATT (WTO) nie jest zobowizany do redukcji swoich stawek celnych ani te do udzielania innych koncesji bez uzyskania wzajemnych przywilejw od partnera. Podczas rokowa nastpuje wic wymiana koncesji uznanych przez partnerw za rwnowane. Trzeci wan zasad jest moliwo interwencji w handlu (np. w celu ochrony rodzimego przemysu) w zasadzie jedynie za porednictwem stawek celnych, a nie za pomoc innych

www.wkuwanko.pl

17

Bilans patniczy i rwnowaga patnicza kraju

instrumentw polityki handlowej. Ca zostay uznane za w zasadzie jedyny dozwolony rodek interwencji pastwa w handlu ze wzgldu na to, e wpywaj na poziom ceny i tym samym na popyt, a wic nie naruszaj zasadniczo mechanizmw rynkowych. Kolejn zasad jest tzw. klauzula narodowa. Zgodnie z ni produkt importowany nie powinien by traktowany mniej korzystnie ni analogiczne produkty pochodzenia krajowego (art. III GATT). Zasada ta dotyczy w szczeglnoci obcie podatkowych (zarwno bezporednich, jak i porednich), a take innych przepisw i wymaga w zakresie sprzeday, zakupu, przewozu, dystrybucji i uytkowania tych towarw na rynku wewntrznym. Podstawowe funkcje, jakie GATT peni w okresie powojennym, mona uj nastpujco: stworzenie i nadzorowanie systemu zasad w handlu, uatwiajcych jego prowadzenie i zapewniajcych jego uczestnikom stabilno warunkw wymiany; prowadzenie rokowa w sprawie redukcji ce i zniesienia innych utrudnie w rozwoju handlu midzynarodowego oraz hamowanie tendencji protekcjonistycznych; dokonywanie oceny sytuacji w handlu wiatowym i poszukiwanie sposobw usunicia przeszkd krpujcych jego rozwj; rozstrzyganie sporw dotyczcych wykonywania zobowiza prze czonkw wobec innych czonkw Ukadu Oglnego; okresowa modyfikacja przepisw i procedur Ukadu w celu dostosowania ich do zmian w gospodarce wiatowej. Ukad Oglny o Taryfach Celnych i Handlu (GATT) zosta zastpiony wiatow Organizacj Handlu, powoan 1 stycznia 1995 r. (World Trade Organization, w skrcie WTO), o szerszych kompetencjach ni GATT. Gwnym zadaniem WTO jest nadzorowanie wprowadzania w ycie przez poszczeglne kraje porozumie Rundy Urugwajskiej. Organizacja ta stanowi te forum: negocjacji dotyczcych dalszej liberalizacji midzynarodowego obrotu towarowego, usugowego, w zakresie inwestycji zagranicznych zwizanych z obrotem towarowym oraz praw wasnoci intelektualnej. W wiatowej Organizacji Handlu przewiduje si te

www.wkuwanko.pl

18

Bilans patniczy i rwnowaga patnicza kraju

procedur rozstrzygania sporw bardziej skuteczn od dotychczasowej i jednolit dla wszystkich dziedzin objtych regulacjami. W wyniku Rundy Urugwajskiej i utworzenia WTO - powsta system jednolitych regu w midzynarodowym obrocie gospodarczym. Warunkiem uczestnictwa w WTO jest bowiem albo przyjcie wszystkich porozumie Rundy (zawartych na ponad 500 stronach), albo te odrzucenie ich. Na pocztku 1997 r. czonkami WTO byo 128 krajw. Polska przystpia do WTO 1 lipca 1995 r., po zakoczeniu procedury ratyfikacji wszystkich uzgodnie Rundy Urugwajskiej. 3. Midzynarodowa integracja gospodarcza pojcie midzynarodowej integracji gospodarczej (definicje, przesanki, kwestia integracji midzynarodowej a suwerenno pastw) Pojcie midzynarodowej integracji gospodarczej Definicje integracji Midzynarodowa integracja gospodarcza jest rozumiana jako proces scalania (zespalania) gospodarek narodowych. Scalanie to nie oznacza jednak dodawania potencjaw ekonomicznych, lecz tworzenie nowych organizmw gospodarczych o odmiennych waciwociach. Sprawa pierwsza - to integracja rozumiana jako stan i jako proces. Zdaniem Z. Kameckiego, przez integracj naley rozumie wytworzenie si, na podstawie wyksztaconej jednolitej struktury ekonomicznej, pewnego organizmu gospodarczego obejmujcego grup krajw. Sprawa druga - to integracja rozumiana jako proces regulowany przez mechanizm wolnego rynku lub te ksztatowany przez pastwo. Wedug B. Balassy integracja jest procesem likwidacji barier w obrocie midzynarodowym towarw, pracy, kapitau i usug w celu stworzenia warunkw do niezakconego

www.wkuwanko.pl

19

Bilans patniczy i rwnowaga patnicza kraju

funkcjonowania mechanizmu wolnego rynku. Sprawa trzecia - to korzyci z integracji; czy jedne kraje mog na niej zarabia, a inne traci? Zdaniem P. Boyka i M. Guzka, przez pojcie midzynarodowej integracji gospodarczej naley rozumie rozwijanie takich powiza, ktre wszystkim krajom nalecym do ugrupowania integracyjnego przynosz korzyci wiksze od moliwych do osignicia w przypadku braku integracji. Przesanki i warunki integracji Wspczesna midzynarodowa integracja gospodarcza jest procesem obiektywnym. U jej podstaw znajduj si wymagania wspczesnego etapu rozwoju gospodarczego, w tym zwaszcza konieczno zapewnienia wielkiej skali produkcji, szybkiego postpu technicznego, rozwoju specjalizacji i kooperacji zarwno w samej produkcji, jak i w badaniach naukowych oraz - w zwizku z tym - konieczno dysponowania szerokimi rynkami zbytu. Integracja midzynarodowa i ponadnarodowa a suwerenno pastw W przypadku integracji midzynarodowej nie ma formalnego zagroenia dla suwerennoci pastw czonkowskich; tworzone organy - instytucje integracyjne - koncentruj bowiem swoj uwag na koordynacji wewntrznej i zagranicznej polityki poszczeglnych pastw. Mog one wydawa zalecenia nie majce jednak mocy wicej wobec swych adresatw, ktrzy powinni - ale nie musz - podporzdkowa si tym zaleceniom. Zalecenia midzynarodowych organw integracyjnych s swego rodzaju propozycjami, sugestiami, czy te yczeniami wobec krajw czonkowskich. Nabieraj one mocy prawnej dopiero po zatwierdzeniu przez rzdy poszczeglnych pastw i przeksztaceniu ich w uchway, zarzdzenia bd te innego rodzaju akty prawne.

www.wkuwanko.pl

20

Bilans patniczy i rwnowaga patnicza kraju

modele integracji gospodarczej Pojecie modelu i mechanizmu integracji Przez pojcie modelu integracji bdziemy rozumieli caociowy obraz ukadu integracyjnego obejmujcy zesp jego gwnych waciwoci, w tym zwaszcza podzia kompetencji midzy organami midzynarodowymi lub ponadnarodowymi a rzdami pastw czonkowskich oraz midzy centralnymi orodkami wadzy gospodarczej w poszczeglnych krajach a przedsibiorstwami. Zgodnie z t definicj model integracji obejmuje przede wszystkim zasady podejmowania decyzji dotyczcych powiza midzynarodowych. Najprostszym rozwizaniem jest strefa wolnego handlu. Oznacza ona likwidacj ce i ogranicze ilociowych w handlu midzy okrelon grup krajw. Kraje te zachowuj jednoczenie autonomiczn zewntrzn taryf celn i prowadz wasn niezalen polityk handlow wobec krajw trzecich. Przykadem strefy wolnego handlu jest EFTA (Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu), utworzona na podstawie ukadu, ktry wszed w ycie w maju 1960 r. Preferencja polega w tym przypadku na zniesieniu i niestosowaniu ce oraz ogranicze w obrotach handlowych midzy krajami unii (preferencja taka ma miejsce rwnie w strefie wolnego handlu), dyskryminacja za - na wprowadzeniu i stosowaniu wsplnej dla krajw unii zewntrznej taryfy celnej. Zniesienie ce wewntrz unii powoduje, i pewne rodzaje towarw wytwarzane w poszczeglnych krajach unii mog by, odwrotnie ni poprzednio, oferowane na rynkach innych krajw unii po cenach konkurencyjnych w stosunku do towarw miejscowych. Wsplny rynek jest wysz od strefy wolnego handlu i unii celnej form integracji; oznacza on bowiem nie tylko zniesienie ce we wzajemnych obrotach i wprowadzenie wsplnej taryfy celnej wobec krajw trzecich, lecz, take swobod przepywu kapitau i siy roboczej w obrbie ugrupowania integracyjnego.

www.wkuwanko.pl

21

Bilans patniczy i rwnowaga patnicza kraju

Utworzenie wsplnego rynku wymaga zwaszcza ujednolicenia polityki cenowej w obrbie ugrupowania Unia walutowa obejmuje, poza stref wolnego handlu, uni celn i wsplnym rynkiem, koordynacj (lub unifikacj) polityki walutowej prowadzonej przez kraje wchodzce w skad ugrupowania integracyjnego Unia ekonomiczna obejmuje, poza stref wolnego handlu, uni celn wsplnym rynkiem i uni walutow, koordynacj (lub unifikacj) szczeglnych dziedzin polityki ekonomicznej, i to zarwno oglnej, i w poszczeglnych dziaach gospodarki. Unia polityczna oznacza koordynacj (lub unifikacj) zarwno polityki wewntrznej, jak i zagranicznej krajw wchodzcych w skad ugrupowania integracyjnego. UNIA EUROPEJSKA jako najbardziej zaawansowana forma integracji gospodarczej Integracja krajw Europy Zachodniej rozpocza si od utworzenia Europejskiej Wsplnoty Wgla i Stali (1952 r.), a nastpnie Europejskiej Wsplnoty Energii Atomowej (1958 r.). Z pocztkiem 1958 r. wszed w ycie Traktat Rzymski, ustanawiajcy Europejsk Wsplnot Gospodarcz. W skad EWG weszy pierwotnie: Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, RFN i Wochy. W 1973 r. do EWG przystpiy: Wielka Brytania, Dania i Irlandia, w 1981 r. - Grecja, w 1986 r. za - Hiszpania i Portugalia. Czonkowie Rady s zwizani instrukcjami rzdw i reprezentuj interesy swoich pastw. Funkcj przewodniczcego peni kolejno w okresach procznych. Rada Unii Europejskiej jest organem zapewniajcym koordynacj oglnej polityki gospodarczej czonkw Wsplnoty i ma prawo podejmowania decyzji. Jednolity Akt Europejski wprowadzi korekty w sposobie realizacji przez Komisj Wsplnot (nazywan obecnie Komisj Europejsk) jej kompetencji wykonawczych.

www.wkuwanko.pl

22

Bilans patniczy i rwnowaga patnicza kraju

Zasadnicz cech statusu prawnego czonkw Komisji Europejskiej jest ich niezaleno od rzdw pastw czonkowskich. Komisja Europejska inicjuje i przygotowuje wikszo decyzji Rady Ministrw. Jednoczenie podejmuje ona wasne decyzje, formuuje zalecenia i opinie. Nie s one jednak w przewaajcej czci prawnie wice; jedynie w przypadkach konkretnie wskazanych przez Traktat Rzymski decyzje Komisji s obowizujce dla krajw czonkowskich. Jednolity Akt Europejski jednoczenie zwikszy rol Parlamentu Europejskiego w procesie podejmowania decyzji. W sumie kompetencje Parlamentu s skromne; peni on funkcje doradcze w stosunku do innych organw i w ograniczonym zakresie funkcje kontroli politycznej dziaalnoci Komisji. Niewielkie zmiany zostay wprowadzone przez Jednolity Akt Europejski do funkcji Trybunau Sprawiedliwoci. Funkcj Trybunau jest zapewnienie poszanowania prawa przy interpretowaniu i wykorzystaniu Traktatu Rzymskiego. Orzeka on przede wszystkim o legalnoci (zgodnie z Traktatem) decyzji podejmowanych przez Rad Unii Europejskiej i Komisj Europejsk, a take rozstrzyga spory w sprawie wykonania zobowiza przyjtych przez pastwa. Trzecim wanym dokumentem (poza Traktatem Rzymskim i Jednolitym Aktem Europejskim) jest Ukad z Maastricht o Unii Europejskiej, podpisany w dniach 9-10 grudnia 1991 r. Ukad ten zawiera zamierzenia Wsplnot Europejskich do koca tego wieku. Obejmuj one postanowienia: dotyczce unii ekonomicznej i monetarnej, wsplnej polityki obronnej, obywatelstwa Unii Europejskiej, wsplnej polityki zagranicznej, dalszego zwikszania uprawnie Parlamentu Europejskiego. Zatwierdzenie tego Ukadu przez parlamenty krajw czonkowskich i Parlament Europejski oraz wejcie w ycie 1 listopada 1993 r. naley traktowa jako zaaprobowanie wsplnego programu budowy unii ekonomicznej i monetarnej, w kocowym etapie

www.wkuwanko.pl

23

Bilans patniczy i rwnowaga patnicza kraju

prowadzce do przyjcia jednej waluty - EURO, wsplnej dla wszystkich krajw czonkowskich. Unia stanowi obszar bez granic wewntrznych, ze wspln polityk zagraniczn i jedn polityk obronn, obywatelstwem itp. formy wsplnej polityki integracyjnej Wsplna polityka handlowa zostaa przewidziana ju w Traktacie Rzymskim. Utworzeniu unii celnej towarzyszyo zarazem ujednolicenie przepisw regulujcych wzajemn wymian towarow, m.in. dotyczcych stref i skadw wolnocowych, kalkulacji wartoci celnej towarw, regu ich pochodzenia. Wsplna polityka przemysowa bya w praktyce realizowana w dwojaki sposb: przede wszystkim porednio, w wyniku tworzenia strefy wolnego handlu, unii celnej, wsplnego rynku, unii ekonomicznej i walutowej, a take bezporednio - przez ujednolicanie polityki przemysowej sensu stricto w krajach czonkowskich. Ujednolicaniu polityki przemysowej suyo zwikszanie swobody przepywu czynnikw produkcji w obrbie EWG, w tym zwaszcza znoszenie ogranicze w tym przepywie. Podstawowym celem wsplnej polityki przemysowej EWG miao si sta - w myl memorandum - zwikszenie zdolnoci adaptacyjnej przedsibiorstw i gazi przemysu do szybko zmieniajcych si warunkw, w tym zwaszcza przez zmiany strukturalne, szybszy postp techniczny, zapobieganie dewastacji rodowiska przyrodniczego itp. Utrzymaniu tej ceny su ca i opaty wyrwnawcze chronice przed tanim importem spoza Unii Europejskiej. Jednoczenie kraje Unii stosuj system scentralizowanych zakupw (po cenach gwarantowanych), przeciwdziaajcych spadkowi ceny poniej poziomu gwarantowanego (gdy poda przewysza popyt). Eksport z Unii Europejskiej do krajw trzecich jest subsydiowany w zwizku z istnieniem rnic cen w Unii i na rynku wiatowym. Finansowaniu tego systemu suy Europejski Fundusz Gwarancji i Orientacji Rolnej (FEOGA). Finansowanie ma miejsce wtedy, gdy na rynku Unii Europejskiej pojawiaj si

www.wkuwanko.pl

24

Bilans patniczy i rwnowaga patnicza kraju

nadwyki oraz kiedy trzeba subwencjonowa eksport. zasady dziaania jednego rynku zewntrznego Zasady dziaania jednolitego rynku wewntrznego Unii Europejskiej Podstaw instytucjonaln utworzenia jednolitego rynku wewntrznego Unii Europejskiej stanowi Jednolity Akt Europejski, ktry wnis poprawki i uzupenienia do Traktatu Rzymskiego, zreformowa system instytucjonalny Wsplnoty i zapowiedzia utworzenie do koca 1992 r. wsplnego rynku towarw, usug, pracy i kapitau . Szczegowy program realizacji jednolitego rynku wewntrznego, opracowany przez zesp pod kierownictwem J. Delorsa (tzw. Biaa Ksiga), zosta opublikowany 14 czerwca 1985 r. i przyjty przez Rad Europejsk, tj. szczyt przywdcw krajw czonkowskich Unii Europejskiej, w Mediolanie 28-29 czerwca tego roku. Zawiera on wykaz gwnych przedsiwzi, ktrych realizacja miaa by zakoczona do koca 1992 r. Obejmoway one: zapewnienie cakowicie wolnego przepywu towarw, usug i czynnikw produkcji w obrbie Unii Europejskiej (a wic wyeliminowanie do koca tych ogranicze i przeszkd taryfowych, parataryfowych i pozataryfowych, ktrych nie udao si usun zgodnie z ustaleniami Traktatu Rzymskiego bd ktre zostay w tym czasie wprowadzone), utworzenie Europy Obywateli (tzn. niczym nie skrpowanego przepywu ludzi), umocnienie Europejskiego Systemu Walutowego, wprowadzenie wsplnej polityki rozwoju naukowego i technologicznego oraz wsplnej polityki ochrony rodowiska przyrodniczego. 1 lutego 1987 r. zosta opublikowany tzw. Pakiet Delorsa pt. Powodzenie Jednolitego Aktu Europejskiego: nowa granica dla Europy. Zawiera on strategi budowy jednolitego rynku wewntrznego i wskazania, aby do koca 1992 r. zbudowa taki rynek, bdcy gwnym skadnikiem unii ekonomicznej. Z dniem 1 stycznia 1993 r. jednolity rynek wewntrzny sta si faktem.

www.wkuwanko.pl

25

Bilans patniczy i rwnowaga patnicza kraju

Polska a europejska integracja gospodarcza. Zasady stowarzyszenia Polski ze Wsplnotami Europejskimi Ukad o stowarzyszeniu Polski ze Wsplnotami Europejskimi i etapy jego realizacji Ukad o stowarzyszeniu Polski ze Wsplnotami Europejskimi zosta podpisany 16 grudnia 1991 r. 1 marca 1992 r. wesza w ycie tzw. Umowa Przejciowa. Na jej podstawie jest tworzona strefa wolnego handlu artykuami przemysowymi. Proces budowy tej strefy trwa do koca 1998 r Polska zniosa co na 1500 pozycji, obejmujcych surowce i wyroby przemysowe w naszym kraju nie wytwarzane. Zarwno Unia Europejska, jak i Polska zachoway autonomi w ksztatowaniu swojej polityki rolnej w przyszoci. W tej dziedzinie nie przewiduje si utworzenia strefy wolnego handlu do koca obowizywania ukadu o stowarzyszeniu. Wsplnoty Europejskie zobowizay si czciowo zliberalizowa import rolny z Polski wedug kryteriw zrnicowanych czasowo i towarowo. Polska natomiast zobowizaa si obniy o 10 punktw ca na 15% importu rolnego z terenu Wsplnot. Bilans wzajemnych korzyci Polski i Wsplnot Europejskich w okresie realizacji Ukadu Zawarcie umowy o stowarzyszeniu ze Wsplnotami Europejskimi wpyno pozytywnie na korzyci Polski ze wsppracy z tym ugrupowaniem. Po pierwsze, korzyci te wynikaj ze:

www.wkuwanko.pl

26

Bilans patniczy i rwnowaga patnicza kraju

zwikszenia dostpu do bardzo chonnego rynku Wsplnot. W lad za tym Polska wyduya serie produkowanych wyrobw, zwikszya skal wytwarzania, poprawia efektywno gospodarki. Istnieje wiele dziedzin, gdzie polscy producenci maj komparatywn przewag na rynku Wsplnot, przede wszystkim ze wzgldu na nisze koszty robocizny. Po drugie, stymulujcy dla polskiej gospodarki jest wzrost konkurencji na jej rynku wewntrznym, wynikajcy z otwarcia gospodarki dla wyrobw importowanych z Unii Europejskiej. Po trzecie, rdem korzyci dla Polski jest stabilizujcy wpyw Ukadu o stowarzyszeniu na jej polityk ekonomiczn.

www.wkuwanko.pl

27