Ekonomia - 2010

1. Wstp
Ekonomia jest nauk o gospodarowaniu zasobami, ktre wystpuj w ograniczonych ilociach (prawo ograniczonoci zasobw). Mamy 3 rodzaje zasobw: Naturalne - ziemia i jej bogactwa Ludzkie - ludzie i ich kwalifikacje, wiedza (kapita ludzki) Kapitaowe rodki trwae : maszyny, urzdzenia, budowle, ktremu posugujemy si w procesie produkcji. Co to znaczy, e zasoby s ograniczone, e wystpuj w ograniczonych ilociach? w pewnym momencie jest skoczona ilo zasobw, wtedy te jest skoczona ilo produktw. Jak produkowa, eby osign optymalny strumie produkcji? Zasoby nazywane s rwnie czynnikami produkcji: Ziemia Praca Kapita Kady proces produkcji polega na poczeniu ze sob tych czynnikw produkcji, adnego z nich nie moe zabrakn. Produkcja podzia wymiana konsumpcja Na kadym z tych etapw warto wszystkich produktw jest taka sama. Wszystko co zostao wyprodukowane, na kocu zostanie spoyte. Ekonomi dzielimy na dwie czci: mikroekonomi i makroekonomi.

Mikroekonomia analizuje zalenoci i prawa jakim podlegaj podmioty gospodarcze. Podmiotami gospodarczymi s: Konsumenci Przedsibiorstwa. Makroekonomia analizuje zjawiska, procesy, prawa dotyczce caej gospodarki, np. inflacj, bezrobocie, polityk gospodarcz, wzrost gospodarczy. Charakter praw ekonomicznych: Obiektywny s niezalene od woli obserwatora; jest to cecha wszystkich nauk; Statystyczny to ju jest cecha, ktra odrnia nauki humanistyczne (spoeczne) od cisych; mog mie charakter historyczny - pewne prawa pod wpywem warunkw spoecznoekonomicznych przestaj dziaa, zmieniaj si.

Ekonomia - 2010

Krzywa transformacji (granica moliwoci produkcyjnych) Gdy analizujemy zjawisko gospodarcze, musimy bra pod uwag, e oddziauje na nie wiele czynnikw. Staramy si wyoni najwaniejsze z nich (nie jestemy w stanie wzi wszystkich pod uwag, gdy o istnieniu niektrych nawet nie zdajemy sobie sprawy). Zakadamy wtedy, e wszystkie inne s niezmienne (ceteris paribus). W analizach ekonomicznych posugujemy si modelami. Agregacja - grupowanie czynnikw w kategorie. Skoczony strumie produktw przy skoczonej iloci czynnikw. Modelowanie - posugiwanie si modelami ekonomicznymi; model to uproszczony obraz rzeczywistoci (rni si stopie szczegowoci). Zaoenie : wszystkie dobra dzielimy na dobra do zaspokojenia potrzeb konsumpcyjnych ( dobra konsumpcyjne) oraz na dobra produkcyjne.

dobrainwes yjne - T AK OR tyc R T Y

2,5 2 1,5 1 0,5 0 0 0,2 0,4 0,6 0,8 1

dobrak umpc onc yjne - CH B LE

Zaznaczony punkt na wykresie to punkt (Xo, Yo). Produkuj Xo chlebw i Yo traktorw. Kada para wsprzdnych to struktura wsprzdnych. Krzywa transformacji czy ze sob struktury produkcji ktre s moliwe do osignicia przy zaoeniu penego wykorzystania istniejcych zasobw. Krzywa transformacji jest wtedy monotonicznie malejca (kiedy wicej w X to mnie w Y):
dobrainwes yjne - T AK OR tyc R T Y 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 0 0,2 0,4 0,6 0,8 1

dobrak um yjne - CH B onc pc LE

Ekonomia - 2010

Jeeli struktura produkcyjna byaby poniej krzywej to jest ona moliwa do zrealizowania, ale nie wykorzystuje wtedy ona w peni zasobw. Jeeli struktura produkcyjna byaby powyej krzywej jest ona niemoliwa do osignicia w tym momencie. Nie mona bezporednio porwnywa gospodarek przykadowo Polski i Niemiec bo np. : Polska jest mniejsza (terytorialnie) od Niemiec Polakw jest mniej ni Niemcw eby mc porwnywa gospodarki tych dwch krajw, przeliczamy na gow mieszkaca:
3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 bochenki chleba na g mieszka ca ow 0,8 0,9 1

w g n y o k a r t

c a k z s e i m

Polska rowa linia Niemcy niebieska linia Dlaczego wykres tak wyglda? Bo w Niemczech jest wiksze nasycenie kapitau. Krzywa transformacji jest nisza ni w bogatych krajach UE. Jeeli w kraju jest bezrobocie to istnieje niewykorzystany potencja zasb ludzki. Jeeli realnie wystpuje bezrobocie to znajdujemy si poniej krzywej. Co decyduje w ktrym miejscu krzywej jestemy? Preferencje spoeczne, ktre s odzwierciedlone na rynku (czyli ile produkujemy traktorw, a ile bochenkw chleba). Krzywa transformacji jest wklsa, gdy: Dziaa prawo malejcego produktu kracowego z czynnika produkcji. Istniej koszty transformacji. Zasada racjonalnego gospodarowania kady z podmiotw gospodarczych ma pewne cele, ktrym si kieruje prze decyzjach ekonomicznych. Te cele musz si opiera na tej zasadzie. Moemy j sformuowa na jeden z 2 sposobw: Denie do jak najwikszego efektu ( wartoci efektu) przy danych nakadach. Denie do osignicia zaoonego efektu przy jak najmniejszych nakadach. Rachunek ekonomiczny jest pomocny przy realizacji zasady racjonalnego gospodarowania. Rachunek ekonomiczny - zestawienie nakadw i efektw danej dziaalnoci gospodarczej. Nie zawsze jest to moliwe

Ekonomia - 2010

2. Popyt, poda, rynek

2.1 Poda
Poda jest to ilo dobra bd usugi, jak producent jest gotowy dostarczy na rynek w danym czasie i po okrelonej cenie. Wraz ze wzrostem ceny poda ronie. Czynniki pozacenowe Istniej inne czynniki, ktre mog determinowa poda, s to czynniki pozacenowe. Nale do nich: koszty produkcji (praca, ziemia i kapita, koszty podatkowe). Wzrost kosztw produkcji spowoduje, e krzywa poday przesunie si w lewo (poda zmaleje). Przy tych samych cenach poda bdzie mniejsza. Czynnikiem wpywajcym na pooenie krzywej poday s ceny innych dbr, takich, ktre maj podobn technologi wytwarzania. Gdy cena takie dobra ronie, a wraz z ni ronie opacalno produkcji tego dobra, to poda dobra analizowanego maleje. Istniej takie dobra, ktre charakteryzuj si sezonowoci poday. Sezonowo poday przede wszystkim dotyczy dbr spoywczych sezonowych: np. ziemniaki.

2.2 Rynek
Rynek to miejsce, w ktrym dochodzi do spotkania nabywcw i sprzedawcw (popytu i poday) i na ktrym w wyniku tego spotkania dochodzi do ustalenia ceny rwnowagi rynkowej, czyli takiej przy ktrej popyt jest rwny poday. Stan rwnowagi rynkowej jest stanem osiganym automatycznie, dziki dziaaniu mechanizmu rynkowego. Rynek nie wymaga zewntrznej ingerencji. Gospodarka rynkowa Podzia zasobw pomidzy rne rodzaje wytwrczoci, decydowanie o tym na co maj by przeznaczane zasoby odbywa si przez mechanizm rynkowy. Decyzje podejmowane co konsumowa podejmowane s przez konsumentw. Decyzje co produkowa podejmuj producenci. Orodki decyzyjne s rne, zatem moe doj do rozminicia si decyzji. Nadwyka To sytuacja, w ktrej poda jest wiksza od popytu. W wypadku nadwyki producent zmniejsza produkcje i obnia cen. Wwczas popyt zacznie rosn. Mwi si, e w wypadku nadwyki rynek si oczyszcza. Niedobr Poda jest mniejsza od popytu. Mechanizm rynkowy dziaa za pomoc regulacji ceny. Trwa to tak dugo a rynek si oczyci z nadwyek i niedoborw.

Ekonomia - 2010

2.3 Popyt
Popyt to: Zapotrzebowanie na dane dobro bd usug w danym czasie, miejscu i przy okrelonej cenie (mikroekonomia) Zapotrzebowanie w ogle ( makroekonomia)

2.3.1 Prawo popytu

Popyt zaley od ceny cena jest istotnym determinantem popytu. Gdy cena ronie, to popyt maleje.

Ilustracj graficzn dziaania prawa popytu jest krzywa popytu; na osi x to popyt, na osi y - cena; Zmiana ceny przesuwa nas po krzywej popytu. Zmiana innego czynnika powoduje przesunicie si w gr lub d caej krzywej. Determinanty popytu Popyt zaley od ceny, dochodw, ceny innych dbr, md i gustw, sezonowoci. Nie wszystkie czynniki mog by mierzone. Zmierzy moemy cen, dochody, ceny innych dbr. Substytucjonalno (dwa dobra mog si zastpowa) np. margaryna i maso Komplementarno ( dobra ktre si uzupeniaj) np. buty narciarskie i narty Krzywa popytu pokazuje zaleno funkcjonaln. Czynniki geograficzne wielko, populacja Nieprzewidziane zdarzenia o charakterze klsk ywioowych.

2.3.2 Nietypowe krzywe popytu:

Pionowe Poziome Dodatnio nachylone (rosnce) gdy mamy do czynienia z jednym z trzech paradoksw:

Ekonomia - 2010

Paradoks Giffena dotyczy dbr zaspakajajcych najbardziej podstawowe potrzeby, ktre s najtasze na rynku w sytuacji bardzo niskich dochodw realnych spoeczestwa. Przykad: Zaraza ziemniaczana w Irlandii w poowie XIX wieku: pomimo niskich plonw ziemniakw i wzrostu ich cen, popyt na ziemniaki rs, bo byy wci bardzo tanie w porwnaniu z innymi produktami. Paradoks Veblena dotyczy dbr luksusowych, z reguy takich dbr, ktre nie posiadaj wybitnych cech uytkowych Przykad: Dlaczego kupujemy brylant, a nie cyrkoni? S to dobra kupowane dla prestiu zwizanego z ich posiadaniem. W przypadku dbr prestiowych, spadek ceny moe doprowadzi do spadku popytu. Paradoks spekulacyjny sytuacja, w ktrej na skutek wzrostu ceny kupujemy wicej bo spodziewamy si dalszego wzrostu cen lub przy spadku ceny kupujemy mniej, bo spodziewamy si dalszego obniania. Przykad: Sytuacja w Polsce w sierpniu 1990 oraz kwietniu 2004.

2.4 Elastycznoci popytu:

Cenowa Dochodowa Mieszana (reakcja popytu na zmiany ceny innych dbr)

2.4.1 Elastyczno cenowa popytu

Pp C : Pp C Elastyczno cenowa popytu to wzgldna zmiana popytu do wzgldnej zmiany ceny. Jest ona w wikszoci wypadkw ujemna, dodatnia jest w przypadku paradoksw. Relacja procentowej zmiany popytu do procentowej zmiany ceny. Elastyczno mwi nam o ile procent zmieni si popyt jeli cena zmieni si o jeden procent. E cp = Rodzaje popytu w zalenoci od wartoci elastycznoci cenowej: Ecp| = 0 (wwczas gdy zmianie ceny nie towarzyszy adna zmiana popytu, popyt nie reaguje na zmian cen, jest sztywny). W takim przypadku krzywa popytu jest pionowa. Dotyczy to dbr, ktre kupujemy w sytuacji przymusu. Przykadem moe by trumna, suknia lubna. Pozostae dobra to takie, na ktre wydajemy stosunkowo mae pienidze. |Ecp| >1 popyt jest mao elastyczny (zmienia si w mniejszym stopniu ni cena).Popytem mao elastycznym charakteryzuj si dobra, ktre zaspakajaj podstawowe potrzeby, s niezbyt drogie, maj mao zamiennikw. |Ecp| = 1 popyt wzorcowy popyt silnie reaguje na zmian ceny. Jest to popyt wysoce elastyczny. Dotyczy dbr rzadko kupowanych, stosunkowo drogich, majcych duo zamiennikw np. sprzty AGD. |Ecp| nietypowa krzywa popytu czysto teoretyczne zaoenie popyt doskonale elastyczny bdzie mia miejsce w sytuacji gdy istniej doskonae substytuty. Taka sytuacja nie wystpuje. Doskonay substytut dokadnie w ten sam sposb wykonuje te same zastosowania. Im wicej substytutw tym wiksza jest elastyczno. Ranga potrzeb zaspokajanych przez produkt im potrzeby dalszego rzdu tym elastyczno wiksza. Udzia w wydatkach im mniejszy udzia tym mniejsza elastyczno.

Ekonomia - 2010

Czas jaki upyn od zmiany cen wraz z upywem czasu elastyczno moe rosn lub male, nie ma reguy.

100 99

Ecp= -100

2 Ecp= -2/99 1 1 2 99 100

Nie mona wiza elastycznoci popytu z krzyw popytu (za wyjtkiem poziomej i pionowej).

2.4.2 Elastyczno dochodowa popytu

Pp D : Pp D Jest to stosunek wzgldnej zmiany popytu do wzgldnej zmiany dochodu. Warto elastycznoci bdzie pokazywaa o ile procent zmieni si popyt jeli dochd zmieni si o jeden procent. E dp = W odrnieniu od elastycznoci cenowej znak elastycznoci dochodowej jest czciej dodatni, ale bywa take ujemny. To jak warto przyjmuje elastyczno dochodowa okrela charakter dobra.
0

Dobra podrzdne Dobra podstawowe

Dobra normalne
1

Dobra wyszego rzdu (luksusowe)

Dobra normalne Dobra podrzdne nazywane inaczej dobrami niszego rzdu Gdy elastyczno dochodowa jest ujemna , wwczas dochd ronie, a popyt maleje. Gdy elastyczno dochodowa jest wiksza ni 1, wwczas popyt ronie szybciej ni dochody. Wszystkie dobra luksusowe s jednoczenie dobrami normalnymi, ale nie wszystkie normalne s luksusowymietc. Krzywa Engla Krzywa Engla pokazuje zaleno popytu od dochodu.

Ekonomia - 2010

Popyt

Maksimum

Punkt przegicia

Edp>1

0<Edp<1

Edp<0

Dochd

Charakter dobra zaley od dochodu, tzn. dla kogo kto zarabia 4000z/msc kaszanka jest dobrem podrzdnym, a dla kogo kto zarabia 400z/msc jest dobrem luksusowym.

2.4.3 Elastyczno mieszana popytu

Ppy Cx : Ppy Cx Elastyczno popytu jednego dobra wzgldem zmiany ceny innego dobra. Jeli wynik jest rny od zera, wwczas dobra te s powizane. E mp = Jeli elastyczno mieszana popytu jest dodatnia, wwczas dobra te s substytucyjne (dugopisy i pira). Jeli natomiast elastyczno mieszana popytu jest ujemna, wwczas dobra te s komplementarnymi (atrament i pira).

3. Mikroekonomia
Teoria wyboru konsumenta Konsument = gospodarstwo domowe Gospodarstwo domowe realizuje dwie podstawowe funkcje ekonomiczne: konsumpcyjn i produkcyjn Kady podmiot kieruje si w swych decyzjach ekonomicznych zasad racjonalnego gospodarowania 2 WARIANTY (wybieramy jeden z nich): -maksymalizacja efektu przy danych nakadach -denie do osignicia zaoonego efektu przy jak najmniejszych nakadach. Funkcja konsumpcyjna polega na tym, by swj dochd przeznacza na konsumpcje, dokona wyborw w zakresie ksztatowania konsumpcji. Funkcja produkcyjna polega na osiganiu dochodu poprzez wiadczenie usug czynnika produkcji (praca, ziemia, kapita).

Ekonomia - 2010

10

3.1 Cel ekonomiczny

Cel ekonomiczny gospodarstwa domowego maksymalizacja uytecznoci przy danej strukturze cen i dochodw. Uyteczno to satysfakcja, zadowolenie jakie osigamy z konsumpcji. Chodzi o to by dobra tak struktur konsumpcji, by z tej struktury osign jak najwicej satysfakcji. DYGRESJA Jak bdzie si zmieniaa konsumpcja gdy dochd bdzie si zmienia? S trzy teorie dotyczce tego tematu: Teoria dochodu absolutnego zmiana dochodu wywouje zmian w strukturze konsumpcji, im wicej zarabiamy tym mniejszy udzia w naszych wydatkach stanowi wydatki na ywno. Lub wraz ze wzrostem dochodu, co raz wiksza jego cz przeznaczana jest na oszczdnoci. Teoria dochodu relatywnego wydatki reaguj z pewnym opnieniem na zmian dochodu (tzw. efekt rygla), opnienie to wynika z przyzwyczajenia do osignitej struktury konsumpcji, z dziaania efektu pokazowego, naladownictwa (wszyscy to maj, ja te musze). Jeli na przykad dochody malej to przez pewien czas wydatki nie reaguj na t zmian dochodu, s finansowane w wikszym stopniu z oszczdnoci. Dopiero wyczerpanie si oszczdnoci zmusza nas do ograniczenia wydatkw. Natomiast gdy dochody rosn, w pierwszej kolejnoci rosn oszczdnoci, dopiero potem zmieniaj si przyzwyczajenia i rosn wydatki konsumpcyjne. Teoria dochodu permanentnego jak wygldaj zmiany w konsumpcji, nie w krtkim horyzoncie, lecz w dugim okresie. Mwi o tym, e wydatki na konsumpcje zale w mniejszym stopniu od dochodw biecych, a przede wszystkim od dochodw przecitnych, tzn. rednich dochodw z przeszoci, teraniejszoci i przyszoci. Konsumenci za pomoc z jednej strony kredytw, a z drugiej oszczdnoci, d do wygadzenia swojej cieki konsumpcji. Jaka jest optymalna struktura konsumpcji? Zaoenia przyjte przy odpowiedzi na to pytanie: 1. Konsument dokonuje wyboru spord dwch dbr. 2. Konsument oba te dobra lubi (czyli woli ich wicej ni mniej).

3.1.1 Budet (ograniczenie budetowe)

Budet jest to zestawienie, w ktrym z jednej strony s wydatki, a z drugiej dochody. Zakadamy, e midzy wydatkami, a dochodami jest rwnowaga. D = Cx*X + Cy*Y D - dochd Cx, Cy cena dbr X, Y ilo dbr Y
D/Cy

Rwnanie linii ograniczenia budetowego Cx D Y = X+ Cy Cy

D/Cx

Ekonomia - 2010

11

Im wiksza jest konsumpcja Y, tym mniejsza jest konsumpcja X. Co dzieje si gdy: Ronie cena X, a dochd i cena Y nie ulegay zmianie punkt D/Cx przesunby si w lewo. Ronie cena Y, a dochd i cena X nie ulegay zmianie punkt D/Cy przesunby si w d. Ronie dochd, a cena X i cena Y nie ulegay zmianie punkty D/Cy i D/Cx przesunyby si w prawo i w gr. Pytanie egzaminacyjne!

3.1.2 Preferencje
Y D B

Y1

Y0

X0

X1

Wybr B jest lepszy ni A. Wybr C jest lepszy ni A. Wybr D jest lepszy ni A. Wybr B jest lepszy ni C i D. Wybr midzy D i C jest obojtny. Krzywa obojtnoci krzywa, ktra czy ze sob struktury konsumpcji dajce konsumentowi Y tak sam satysfakcje czyli tak sam uyteczno cakowit.

Ekonomia - 2010

12

Krzywa obojtnoci zawsze jest malejca i wypuka. Wypuko tej krzywej spowodowana jest dziaaniem pierwszego prawa Gossena (prawo malejcej uytecznoci kracowej). Krzywych obojtnoci jest nieskoczenie wiele. Im dalej od pocztku ukadu wsprzdnych pooona jest krzywa obojtnoci tym wyszy jest na tej krzywej poziom uytecznoci cakowitej. Krzywe obojtnoci nie mog si przecina. Pierwsze prawo Gossena im wicej dobra konsumujemy, tym mniejsz satysfakcje przynosi nam kada nastpna jednostka tego dobra. Wraz ze wzrostem konsumpcji malej satysfakcja z konsumpcji kolejnych jednostek danego dobra. Uyteczno kracowa to zmiana uytecznoci cakowitej na skutek zmiany konsumpcji o jednostk. Uc UK = x

Uk

Wielko konsumpcji dobra x

Kada kolejna jednostka daje mniejsz satysfakcje, a w pewnym momencie konsumpcja kolejnych jednostek jest przykra.
Uc

Ekonomia - 2010

13

Zmiana uytecznoci cakowitej na poszczeglnych odcinkach wykresu: 0.1 duy skok uytecznoci Wielko konsumpcji dobra x 0.2 mniejszy skok uytecznoci 0.3 jeszcze mniejszy skok uytecznoci Maksimum uytecznoci cakowitej jest w tym samym miejscu, w ktrym na wykresie poprzednim krzywa uytecznoci kracowej przecinaa o. Kada wielko kracowa jest pochodn wielkoci cakowitej. Wpyw pierwszego prawa Gossena na krzyw obojtnoci. Kracowa stopa substytucji mierzy relacj wymienn midzy dobrem X, a Y. W sensie matematycznym jest wartoci wspczynnika kierunkowego stycznej do krzywej obojtnoci w punkcie. Najlepsza struktura konsumpcji ma miejsce wwczas gdy krzywa obojtnoci i linia ograniczenia budetowego s ze sob styczne. Jest to punkt rwnowagi konsumenta. Daje to konsumentowi najwysz moliw satysfakcj.

X Drugie prawo Gossena W punkcie optimum relacja uytecznoci kracowych konsumowanych dbr jest rwna relacji cen.

U KX C X = U KY CY

Ekonomia - 2010

14

Nadwyka konsumenta
Uk

Cena

Wielko konsumpcji dobra x

W tym wypadku uyteczno kracowa wyraona jest w jednostce pieninej. Dla nas subiektywna warto pierwszych jednostek jest wysza od ceny, do momentu a dojdzie do sytuacji gdy warto produktu dla konsumenta bdzie rwna cenie. Nadwyka konsumenta to rnica midzy wartoci jak przedstawia dla nas dane dobro, a cen jak musimy zapaci za jego nabycie. Konsument zwiksza konsumpcje danego dobra dopki ta rnica jest nieujemna.

3.2 Przedsibiorstwo
Cel ekonomiczny przedsibiorstwa: maksymalizacja zyskw. Nie w kadych warunkach jednak da si go realizowa. S przedsibiorstwa, ktrych jedynym celem nie jest maksymalizacja zyskw: komunikacja miejska, wodocigi, etc. Po drugie istnieje szereg przedsibiorstw majcych zasig oglnowiatowy, w ktrych nadzr wacicielski jest tak trudny, e realizuj one cele menaderskie. Zysk rnica midzy przychodem, a kosztem jaki jest ponoszony. Temat odpowie na pytanie: Jaka jest optymalna wielko produkcji przedsibiorstwa?

3.2.1 Struktura organizacyjna przedsibiorstw

W naszej gospodarce dominuj przedsibiorstwa prywatne, jednak istniej rwnoczenie przedsibiorstwa publiczne te dzielimy na pastwowe i komunalne (municypalne). Przedsibiorstwa pastwowe organem zaoycielskim jest organ pastwa, odpowiedni minister lub wojewoda.

Ekonomia - 2010

15

Przedsibiorstwa municypalne organem zaoycielskim jest wadza samorzdowa, prezydent miast, wjt. Jeli chodzi o przedsibiorstwa prywatne, mniejsze s wasnoci jednej osoby, a zdecydowana wikszo jest wasnoci zbiorow. Ze wzgldu na rodzaj umowy midzy wacicielami wyrniamy spk lub spdzielni. Przedsibiorstwa Spdzielnie Kapitaowe

Spki Osobowe

Cywilne

Jawna

Komandytowa

Akcyjna

Z ograniczon odpowiedzialnoci

Spki dzielimy na osobowe i kapitaowe. Spki osobowe dzielimy na cywilne, jawne i komandytowe. Spki kapitaowe dzielimy na akcyjne i z ograniczon odpowiedzialnoci. Spka cywilna Osobowo prawn posiadaj jej waciciele, nie ona sama. Za zobowizania oni s pozywani, nie spka, odpowiadaj caym majtkiem. Do zaoenia spki osobowej nie jest wymagany kapita zaoycielski. Spka jawna Od cywilnej rni si tym, e jest wpisana do rejestru sdowego, prowadzi jawn ksigowo. Na spk cywiln osigajc okrelony dochd naoony jest obowizek ujawnienia si. Spka komandytowa S dwa rodzaje wacicieli: komplementariusz i komandytariusz. Jedna z osb odpowiada tylko swoim (zazwyczaj wysokim) wkadem do spki, natomiast pozostaa reszta odpowiada tak jak w spce cywilnej. Spka kapitaowa Okrelony jest minimalny kapita zaoycielski konieczny do zaoenia takiej spki. Kapita potrzebny do zaoenia spki z.o.o. jest dziesiciokrotnie mniejszy ni dla spki akcyjnej (z.o.o.: 50 ty, akcyjna: 500 ty.). udziay w spce z.o.o. s imienne, eby si ich pozby naley otrzyma zgod pozostaych udziaowcw, ktrzy dodatkowo maj prawo pierwokupu. W spce akcyjnej zaoenie jest takie, e udziay s anonimowe, na okaziciela. Swoboda ich transferu jest w zasadzie swobodna. Najwaniejszym organem w spkach kapitaowych jest odbywajce si przynajmniej raz w roku walne zgromadzenie udziaowcw. Walne zgromadzenie ma na celu ocen prac zarzdu, dokonanie decyzji podziau zyskw i strategii firmy na przyszy rok, wybiera si rad nadzorcz, ktra ma za zadanie biec kontrole firmy. Rada nadzorcza ponadto wybiera zarzd, ktry odpowiada za kierowanie przedsibiorstwem. Spdzielnia

Ekonomia - 2010

16

Od spki rni si tym, e w spdzielni sia gosu na walnym zgromadzeniu nie zaley od iloci udziaw kady udziaowiec, bez wzgldu na swj wkad ma jeden gos. Okrelanie optymalnej wielkoci produkcji przedsibiorstwa maksymalizujcego zysk Zysk cakowity = Utarg cakowity Koszt cakowity Zc = Uc Kc Q wielko produkcji Zc(Q) = Uc(Q) Kc(Q) Utarg cakowity zaley od konkurencji, w jakiej strukturze funkcjonuje Koszt cakowity koszt cakowity ronie wraz ze wzrostem produkcji, jednak s skadniki kosztu produkcji, ktre si nie zmieniaj (koszty stae), zatem zmiana kosztu cakowitego spowodowana jest zmian kosztu zmiennego. Kosztami staymi s czynsz, amortyzacja, opaty za media, etc. Kosztami zmiennymi s koszty zwizane z zakupem materiaw, surowcw, cz kosztw pacowych, cz opaty za media.

Koszty Zmienne

1 2

1. Podwojenie produkcji podwaja koszty (stae efekty skali). 2. Podwojenie produkcji sprawia, e koszty rosn wolniej ni produkcja. Zwikszanie skali owocuje korzyciami (korzyci skali). 3. Podwojenie produkcji powoduje wikszy ni dwukrotny przyrost kosztw (niekorzyci skali).
Koszty Zmienne Trzecia sytuacja jest charakterystyczna dla duych firm. Gdyby powszechny by model drugi,

wwczas mielibymy do czynienia z powszechn monopolizacj. Wykres kosztw zmiennych w zalenoci od wielkoci produkcji.
Koszty Stae

Ekonomia - 2010

17

Koszty przecitne Kpc = Kc/Q Kpz = Kz/Q Kps = Ks/Q Koszt przecitny to koszt jednostkowy, przypadajcy na jedn jednostk wyprodukowanego dobra. Tabelka przyrostu kosztw zmiennych w zalenoci od wielkoci produkcji, wraz z przecitnym kosztem zmiennym Q 1 2 3 4 5 Kz 10 18 24 36 56 Kpz 10 9 8 9 10,6
Kps Kpz Kpc Kps Kpz Kk

Wykres egzaminacyjny! Koszty kracowe Kc Kk = Q Q 1 2 3 Kk 10 8 6

4 5 12 20

Utarg Utarg to iloczyn sprzedanych db i cen.

Ekonomia - 2010

18

3.3 Modele konkurencji rynkowej

1. Konkurencja doskonaa 2. Konkurencja monopolistyczna 3. Oligopol 4. Monopol Konkurencja doskonaa Sytuacja, w ktrej jest: Bardzo dua liczba sprzedawcw i nabywcw (tak dua, e decyzje pojedynczego podmiotu nie maj wpywu na cen). Produkt na rynku jest homogeniczny (kada jednostka jest taka sama, nie ma powodw, dla ktrych cena byaby rna). Rynek jest doskonale przejrzysty. Brak barier wejcia i wyjcia z rynku (bariery wchodzenia i wychodzenia z rynku mog istnie, zakadamy zatem, e kady w dowolnym momencie moe rynek opuci lub si do niego dosta). Najbliej tego modelu jest gieda papierw wartociowych, jednak pierwszy punkt nie jest speniony. Konkurencja monopolistyczna Od pierwszego modelu rni si tym, e nie obowizuje w tym modelu zaoenie o homogenicznoci produktu. W efekcie otrzymujemy model, w ktrym kady producent ma specyficzny produkt. Oligopol Sytuacja najbardziej typowa dla produktw wytwarzanych w przemyle wytwrczym. Sytuacja, w ktrej jest kilku, bd kilkunastu producentw danego dobra. Skrajnym przypadkiem oligopolu jest duopol jest tylko dwch producentw danego dobra. Monopol Istnieje tylko jeden i jedyny producent danego dobra i najczciej spotykanymi gaziami, w ktrych ta sytuacja wystpuje s monopole naturalne jest to taka sytuacja, w ktrej istniej bardzo wysokie koszty wejcia na rynek. Z punktu widzenia konsumenta monopol nie jest sytuacj korzystn, prbuje si zatem ingerowa w istniejce monopole.

3.3.1 Konkurencja doskonaa

W warunkach konkurencji doskonaej sprzedawca jest w stanie umieci kad ilo produktu w tej samej cenie, a to oznacza, e utarg kracowy zwizany ze sprzeda kolejnej jednostki danego dobra jest stay i rwny tej cenie. Utarg cakowity = C * Q Utarg przecitny = cena jednostkowa Z punktu widzenia przedsibiorstwa mwi si o utargu przecitnym, a na rynku o cenie. W tym wypadku utarg przecitny jest pojciem tosamym z utargiem kracowym.

Ekonomia - 2010

19

Up = Uk Kpc Kk

Ot

Kk Kpc

Up=Uk

Q0

Oe

Qn

Wykres egzaminacyjny! Utarg przecitny = Utarg kracowy Koszt przecitny cakowity Koszt kracowy Oe zaznaczony na wykresie czerwony punkt to optimum ekonomiczne, najwyszy zysk cakowity. Q0 dolna granica opacalnoci produkcji . Qn grna granica opacalnoci produkcji. Ot optimum technologiczne, zysk przecitny jest najwikszy, a zarazem najniszy koszt jednostkowy. Optimum ekonomiczne zawsze znajduje si na wykresie na prawo od optimum technologicznego (w skrajnym przypadku mog si pokrywa). Zysk cakowity = Utarg cakowity Koszt cakowity Zc Uc Kc = Q Q Q Ewentualna zmiana zysku cakowitego wywoana zmian wielkoci produkcji moe by spowodowana albo zmian utargu cakowitego gdy si zmienia wielko produkcji, albo zmian kosztu cakowitego gdy zmienia si wielko produkcji. Uc Kc =0 Q Q eby zysk by najwyszy z moliwych to ta rnica musi by rwna zero. Przed tym punktem zysk jest rosncy, a po nim malejcy. Powysza rnica to rnica midzy utargiem kracowym, a kosztem kracowym, zatem:

Ekonomia - 2010

20

Uk Kk = 0 Uk = Kk By mona byo mwi o zysku utarg cakowity musi by wikszy od kosztw. Uc Kc > 0 / : Q Uc Kc >0 Q Q Up Kp > 0 Utarg przecitny musi by wikszy od kosztw przecitnych. Zysk w przedsibiorstwie doskonale konkurencyjnym na przykadzie optimum ekonomicznego
Up = Uk Kpc Kk

Kk Kpc

Up=Uk

Q0

Oe

Qn

Uc = Up * Q Za wielko produkcji przyjmujemy t realizowan w optimum ekonomicznym. Utarg cakowity to pole powierzchni prostokta: . Koszt przecitny odczytujemy z wykresu (Kpc) Koszt cakowity to pole powierzchni prostokta: . Zysk cakowity to rnica midzy utargiem cakowitym, a kosztami cakowitymi, na wykresie przedstawiony jako pole powierzchni prostokta . Jedyn form konkurowania jest obnianie ceny, silna konkurencja zmusza przedsibiorstwa do tego. Konkretne przedsibiorstwo moe obniy cen tylko do momentu kiedy cena osignie taki poziom, przy ktrym linia wytaczajca utarg kracowy styczna do krzywej wyznaczajcej koszty cakowite. W wypadku braku zysku optimum ekonomiczne pokrywa si z optimum technologicznym. Jednak brak zysku nie jest przesank do likwidacji przedsibiorstwa.

3.3.2 Monopol
Optimum ekonomiczne przedsibiorstwa dziaajcego w warunkach monopolu.

Ekonomia - 2010

21

W funkcji utargu cakowitego cena nie jest staym parametrem, jest zmienn. W monopolu jeden producent dostarcza dane dobro, wwczas polityka wielkoci produkcji przekada si na cen. Monopolista chcc zwiksza sprzeda musi obnia cen. Wraz ze wzrostem sprzeday utarg przecitny musi by co raz mniejszy.

C = Up Uk

Kk

Kpc

Wykres egzaminacyjny!! C = AQ + B Uc = Up * Q Uc = (AQ + B) * Q Uc = AQ + BQ Uc = Uk Uk = 2AQ + B

Uk

Up

Utarg przecitny nie jest utargiem kracowym. Legenda Optimum technologiczne Optimum ekonomiczne Zysk cakowity: Utarg cakowity: Koszty cakowity: Przy zaoeniu, e koszty produkcji s zerowe, w punkcie, w ktrym krzywa utargu kracowego spotyka si z osi Q jest utarg cakowity jest maksymalny jest to optymalna wielko produkcji. Wniosek: monopol nie wykorzystuje w peni moliwoci technologicznym, optimum ekonomiczne monopolu jest zawsze poniej technologicznego.

Ekonomia - 2010

22

Nie mona porwnywa przedsibiorstwa monopolistycznego z maym przedsibiorstwem dziaajcym w konkurencji doskonaej, dlatego przedsibiorstwa monopolistyczne bdziemy porwnywa z caymi gaziami. Istnienie konkurencji prowadzi do zwikszenia produkcji, a w zwizku z tym spadku ceny. Jeli zaley nam na jak najniszej cenie, wwczas najlepiej to oczekiwanie jest spenione przez konkurencje doskona. Jeli za zaleaoby nam na jakoci i postpie, wwczas to oligopol moe by najlepszym rozwizaniem. Monopol to taka struktura rynku, przy ktrej cena jest najwysza, a wielko poday najmniejsza. Mwi si zatem o spoecznym koszcie monopolu i w wielu krajach stosuje si takie rozwizania prawne, ktre zapobiegaj powstawaniu i rozwojowi monopoli.

3.4. Elementy teorii podziau

Teoria podziau mwi o tym jak wynagradzane s czynniki produkcji, ile zatrudnia pracy, kapitau i ziemi. Krzywa Lorentza Mwi o tym jak zrnicowany jest dochd gospodarstwa domowego w danym spoeczestwie.
Skumulowany procent dochodu narodowego 100% Linia absolutnej rwnoci

Pole A

Pole B

100%

Skumulowany procent gospodarstw domowych, ktre s uszeregowane wedug stopnia zamonoci.

Linia absolutnej rwnoci Gdyby krzywa Lorentza wygldaa jak ta linia, oznaczaoby to, e kade gospodarstwo domowe ma taki sam dochd

Ekonomia - 2010

23

Najbardziej wygita krzywa Lorentza jest w krajach biednych, rozwijajcych si Ameryka aciska, Afryka. Natomiast, najmniej wygita jest w krajach wysoko rozwinitych. Tam gdzie kapitalizm jest najbardziej rozwinity doszo do najwikszej rwnoci jest najmniejsza dysproporcja. Wspczynnik Giniego Stosunek pola A do pola A+B Im wikszy ten wspczynnik, tym wiksze dysproporcje.

4. Makroekonomia
4.1 Dochd narodowy i jego determinanty
Dochd narodowy jest to warto wszystkich w cigu roku dbr i usug finalnych w danej gospodarce. Dobra finalne to takie, ktre ju nie bd dalej przetwarzane, czyli s przeznaczane do uycia w takiej postaci, w jakiej s wyprodukowane. By unikn wielokrotnego liczenia tego samego przedmiotu (np. rubki, ktr skrci si rower) liczy si jedynie dobra finalne. Miarami dochodu narodowego s: PKB produkt krajowy brutto. Bierze si pod uwag jedynie te dobra i usugi, jakie zostay wytworzone na terenie danego kraju PNB produkt narodowy brutto. Bierze si pod uwag te dobra i usugi, ktre zostay wytworzone przy pomocy czynnikw produkcji nalecych do obywateli danego kraju, niezalenie od tego gdzie te usugi byy wiadczone. PNN produkt narodowy netto. Jest produkt narodowy brutto bez uwzgldnienia amortyzacji inwestycji sucych odtworzeniu rodkw zuytych w procesie produkcji. Przy PNB i PNN wane jest kto jest wacicielem rodka produkcji. Dochd narodowy jest miar stosowan dla oceny i porwnania poziomu rozwoju spoecznogospodarczego. W statystykach porwnawczych stosuje si dochd per capita w przeliczeniu na jednego mieszkaca.

4.1.1 Ruch okrny w gospodarce

Bez udziau pastwa
Usugi czynnikw produkcji
Oszczdnoci

Wynagrodzenie

Gospodarstwo Domowe

Przedsibiorstwo

Wydatki na dobra i usugi

Inwestycje

Dobra i usugi

Ekonomia - 2010

24

4.1.2 Sposoby liczenia dochodu narodowego

1) Suma wszystkich wydatkw 2) Suma wszystkich wynagrodze 3) Suma wszystkich wytworzonych dbr i usug 1) 2) DN = Cpp + S 3) DN = Cpd + I Cpd wytworzone przez przedsibiorstwa dobra i usugi przeznaczone do konsumpcji Cpp Wydatki na dobra konsumpcyjne S oszczdnoci I inwestycje W jaki sposb stany nierwnowagi s likwidowane? Poda jest wiksza od popytu przedsibiorcy ograniczaj produkcj i obniaj ceny. Mechanizm rynkowy niweluje nierwnowag poprzez zmian cen. Nierwnowaga midzy inwestycjami a oszczdnociami bank reguluje stopy procentowe i oprocentowanie kredytw. W makroekonomii s dwa gwne nurty teoretyczne: Neoklasyczny Keynsistowski (pozbawiony jest on podstaw mikroekonomicznych) Prawo Saya Warunek rwnowagi w gospodarce. Oszczdnoci = Inwestycje

4.1.3. Determinanty dochodu narodowego

Dochd narodowy oznaczymy jako Y. Dochd narodowy moemy zapisa jako sum konsumpcji (wydatki na konsumpcj) i inwestycji (wydatki na inwestycje). Y=C+I Czy konsumpcje zale od biecego dochodu? Funkcja konsumpcji C = Ca + ksk * Y Kracowa skonno do konsumpcji (ksk) Jak cz dochodu przeznaczona jest na konsumpcj. O ile zmieni si wydatki na konsumpcj jeli dochd wzronie o jednostk. C Ksk = , Ksk (0,1 > Y Kracowa skonno do oszczdzania (kso) jaka cz dochodu jest oszczdzana. Suma kso i ksk musi by rwna 1. Ca konsumpcja autonomiczna, niezalena od biecego dochodu, czyli finansowana z oszczdnoci. Y=C+S Y=C+I S = Y Ca ksk * Y = Y * (1-ksk) Ca = Y * (kso) Ca

Ekonomia - 2010

25

Z tego wynika, e oszczdnoci uszczuplane s o Ca. Inwestycje s cakowicie autonomiczne, czyli s niezalene od naszego dochodu. I = Ia Y = Ca + ksk * Y + Ia Ca + Ia Y= 1 ksk 1 1 Y= Ca + Ia 1 ksk 1 ksk Nasz dochd zaley od inwestycji autonomicznych, konsumpcji autonomicznej i kracowej skonnoci kracowej. Wraz ze wzrostem kadej z tych trzech wielkoci dochd ronie. W jaki sposb zmiana tych wielkoci wpywa na dochd w krtkim okresie? O ile zmienia si dochd jeli wielkoci te wzrastaj o jednostk?

4.1.4 Mnonik inwestycyjny

Jaki jest wpyw waha inwestycji na dochd? Ca + Ia Y= 1 ksk 1 1 Y= Ca + Ia 1 ksk 1 ksk Jak zmieni si dochd na skutek zmiany inwestycji o jednostk? Y 1 = 0+ , czyli: Ia 1 ksk Y 1 = - jest to mnonik inwestycyjny. Ia 1 ksk 1 Y = * Ia 1 ksk Dochd jest bardzo wraliwy na zmiany inwestycji. Mnonik inwestycyjny jest jak miecz obusieczny! (tzn. reaguje czule i na wzrost i na spadek). Y C 1 2 100 80 3 80 64 4 64 51,2 Suma Sg = 500 Ksk = 0,8 Y =C+I Y = C + I C = Ca + ksk * Y C = ksk * Y Ia = 100 Dochd to nieskoczony cig geometryczny zbieny do zera. J 100

Ekonomia - 2010

26

Suma tego cigu wyraona jest wzorem Sg = Y = I 1 ksk

a1 100 = = 500 . 1 q 0,2

4.2 Rola pastwa w gospodarce

4.2.1 Funkcje ekonomiczne pastwa
Po co gospodarce potrzebne jest pastwo? Tworzenie adu prawnego i stanie na stray jego przestrzegania. Funkcja redystrybucyjna realizowana przy pomocy systemu podatkowego i systemu transferw pieninych i rzeczowych. System podatkowy jest tak zbudowany, e osoby wicej zarabiajce pac wysze podatki. System transferw pieninych to rnego rodzaju zasiki, wiadczenia rzeczowe (suba zdrowia, edukacja). Funkcja alokacyjna w gospodarce rynkowej o alokacji gospodarczej decyduje rynek. Jednak nie zawsze jest to czynione w sposb spoecznie najlepszy. Pastwo moe stara si poprawia alokacj zasobw gospodarczych poprzez zmuszanie przedsibiorstw do dziaa proekologicznych. Funkcja stabilizacyjna pastwo moe zmniejsza amplitud waha gospodarczych, ktrych nie da si wyeliminowa zupenie. Powodem okresowych zmian aktywnoci gospodarczej s zmiany popytu globalnego, zatem rol pastwa jest wpywanie na rozmiary popytu globalnego. Pastwo czyni to za pomoc instrumentw polityki fiskalnej i polityki pieninej. Wzrost gospodarczy to tempo wzrostu dochodu narodowego.

4.2.2. Polityka fiskalna

Za polityk fiskaln odpowiedzialny jest rzd. Jest ona realizowana w oparciu o budet przygotowywany przez ministra finansw. Budet jest planem finansowym pastwa. Zasady budetowe: Zasada rocznego budetowania, oznacza, e budet sporzdzany jest na rok. Zasada zupenoci, ktra oznacza, e w budecie powinny by uwzgldnione wszystkie potencjalne wydatki i dochody pastwa. Zasada jednoci, budet musi by jednym dokumentem. Zasada uprzednioci, budet powinien by przyjty przed rozpoczciem okresu, na ktry zosta przyrzdzony. Zasada jawnoci, przyjty budet musi by jawny, kady musi mie prawo do zapoznania si z budetem. Zasada rwnowagi budetowej, oznacza to, e dochody i wydatki powinny si bilansowa. Dochody budetowe pochodz gwnie z podatkw. Rodzaje polityki fiskalnej: Ekspansywna wtedy gdy pastwo wicej wydaje, rosn jego wydatki, albo wtedy gdy malej podatki. Restrykcyjna zmniejszanie wydatkw rzdowych lub zwikszanie podatkw. Polityk fiskaln powinno si dostosowywa do cyklu koniunkturalnego (zmiany tego cyklu spowodowane s wahaniami popytu globalnego gdy popyt globalny ronie, pastwo powinno hamowa ten wzrost zmniejszajc wydatki, i analogicznie.)

Ekonomia - 2010

27

Instrumenty realizacji polityki fiskalnej mog mie charakter: Pasywny nazywamy je automatycznymi stabilizatorami koniunktury; nale do nich: zasiki dla bezrobotnych, system podatkowy, subwencje, dotacje, dopaty w rolnictwie. Aktywny mog by bardziej efektywne, jednak trzeba je regulowa za kadym razem gdy nastpuje zmiana gospodarcza. S to na przykad takie rozwizania jak szkolenia, roboty publiczne, ulgi podatkowe, etc. Skadniki dochodu narodowego przy istnieniu pastwa Zaoenia: Y =C + I +G C = Ca + ksk (Y T ) T = Ta + tY G = Ga I = Ia C wydatki konsumpcyjne I wydatki inwestycyjne przedsibiorstw G popyt rzdowy, wynikajcy z wydatkw pastwa. T podatki Ta bezporednie t podatki stopa opodatkowania (zakres od 0 do 10) Y = Ca + ksk (Y Ta tY ) + Ia + Ga Y = Ca + kskY kskTa ksktY + Ia + Ga Y (1 ksk (1 t )) = Ca + Ia + Ga kskTa Ca + Ia + Ga kskTa Y= 1 ksk (1 t ) W tym modelu, w krtkim okresie nie zmieniaj si wydatki konsumpcyjne i ksk. Moemy obliczy zatem trzy mnoniki (mwi jak zmienia si dochd pod wpywem): Y 1 = Inwestycji: Ia 1 ksk (1 t ) Y 1 = Wydatkw pastwa: Ga 1 ksk (1 t ) Y ksk = Podatkw autonomicznych: . Ta 1 ksk (1 t ) Wnioski: Moemy porwna co si stao z mnonikiem inwestycyjnym dziki temu, e pojawio si pastwo. Dziki podatkom dochd narodowy jest mniej wraliwy na zmiany inwestycji.

4.2.3 Dochody budetowe

1. Podatki. Mamy dwa rodzaje podatkw: Podatki dochodowo majtkowe np. od dochodw osobistych, od dochodw przedsibiorstw, gruntowe, od nieruchomoci, rolne.

Ekonomia - 2010

28

Podatki porednie VAT (podatek od wartoci dodanej; towarw i usug) i akcyza (podatek nakadany na towary, ktrych uycie uwaane jest za szkodliwe papierosy, alkohol, paliwo). Warto dodana to rnica midzy cen, a kosztami jakie musielimy ponie przy produkcji danego dobra. 2. Dziaalno gospodarcza: Poza dochodami budetowymi, budet osiga dochody z dziaalnoci gospodarczej pastwa. Skarb pastwa jest wacicielem przedsibiorstw lub posiada w nich udziay. Z tytuu tej wasnoci moe da wypacenia dochodw dywidendy. Dochody mog pochodzi take z prywatyzacji. Polityka dywidendowa jest bardziej dugofalowa, z drugiej strony danie wypaty dywidendy powoduje, e dane przedsibiorstwo ma mniejsze moliwoci rozwoju. Dobre przeprowadzenie prywatyzacji umoliwia rozwj danego przedsibiorstwa wraz z wyszymi obrotami, zapewnia dopyw dochodw w postaci paconych podatkw. 3. Wpaty z zysku osiganego przez NBP. 4. Emisja obligacji

4.2.4 Deficyt budetowy

Ma miejsce wwczas gdy dochody pastwa s mniejsze od wydatkw. atania dziury budetowej moe by realizowane przez emisj obligacji. Obecnie dziura budetowa wynosi 6% w relacji do planowanego PKB. eby wej do strefy euro deficyt budetowy nie moe przekroczy 3%. Drugim kryterium jest nieprzekraczalnie dugu publicznego 60%. Rnica midzy deficytem, a dugiem. Dub publiczny to suma wszystkich wczeniejszych deficytw wraz z odsetkami.

4.3 Pienidz, rynek pieniny i polityka pienina

4.3.1 Funkcje pienidza
Pienidz jest rodkiem wymiany za jego pomoc wymieniamy jedne towary na inne. Pienidz jest miernikiem wartoci. Pienidz jest powszechnym ekwiwalentem tzn., e gdy wiadczymy usugi czynnikw produkcji, otrzymamy ekwiwalent pieniny. Pienidz jest rodkiem tezauryzacji gromadzenia bogactwa. Pienidz jest rodkiem patniczym (su do regulacji naszych zobowiza, dugw). Niektre pienidze s pienidzem wiatowym s uywane w transakcjach midzynarodowych (euro, dolar, funt, frank szwajcarski)

4.3.2. Funkcje NBP (banku centralnego)

Jest bankiem emisyjnym (emituje i wprowadza do obiegu pienidz). Jest bankiem dla innych bankw. Jest bankiem dla rzdu.(odpowiednim do gromadzenia dochodw pastwa, do niego wpywaj podatki). Stoi na stray stabilnoci caego systemu bankowego, rodki, ktre pozwalaj t stabilno zachowa pochodz z rezerw obowizkowych. Prowadzi polityk pienin (odpowiada za warto polskiego pienidza, kontrolowa jego ilo). W Polsce najwaniejszymi instytucjami NBP s: Rada Polityki Pieninej

Ekonomia - 2010

29

Prezes Zarzd

Rada Polityki Pieninej Jest to 10-osobowa instytucja, na ktrej czele stoi Prezes. Pozostali czonkowie powoywani s na szecioletni kadencj (po 3 osoby desygnowane s przez Sejm, Senat i Prezydenta). Decyzje dotyczce strategicznych kierunkw polityki pieninej dokonywane s wikszoci gosw. W wypadku braku wikszoci, decydujcy gos posiada Prezes. Obecnie trwa 3. kadencja RPP. Prezes Powoywany jest przez Prezydenta Zarzd

4.3.3 Poda i popyt pienidza

Poda pienidza W naszym rozumieniu to: Gotwka u ludnoci Pienidze w banku na rachunkach patnych na danie Oznaczana jest symbolem M1. (Kady nastpny agregat pieniny, tzn. M2, M3, etc., rozszerza pojcie. Czyli M2 zawiera dodatkowo krtkie depozyty bankowe, M3 dusze depozyty bankowe, itp.) Popyt pienidza Przyczyny dla ktrych potrzebujemy rodkw w portfelu i na rachunkach patnych na danie. Popyt na pienidz zwizany jest z przechowywaniem pienidza w takiej postaci jaka zostaa zdefiniowana przez poda zwizany jest z nastpujcymi motywami: Transakcyjny codziennie musimy dokonywa transakcji kupna-sprzeday (popyt transakcyjny). Przezornociowy na wszelki wypadek, gdyby wystpiy nieprzewidziane okolicznoci (popyt przezornociowy). Oba popyty rosn wraz z naszymi zarobkami. Spekulacyjny przechowywanie gotwki w oczekiwaniu na podjcie decyzji co do umieszczenia pienidzy np. na lokacie (popyt spekulacyjny) Koszt oczekiwania (przechowywania pienidza) to pienidze jakich nie zarobimy, a moglibymy gdybymy je zainwestowali. Jest on rwny nominalnej stopie procentowej. Popyt spekulacyjny zaleny jest od stopy procentowej. Im wysza jest stopa procentowa, tym popyt spekulacyjny jest mniejszy. Baza monetarna S to rezerwy gotwkowe bankw oraz gotwka u ludnoci. Im wiksza baza tym wiksza poda. Poda jest zawsze wiksza ni baza monetarna. Bank Centralny narzuca obowizkowe stopy rezerw, ktre banki komercyjne maj obowizek przechowywania na koncie w Banku Centralnym. B = 100 baza monetarna M = 100 +80+64+51,2... n = 0 Jest to cig geometryczny dcy do nieskoczonoci.

Ekonomia - 2010

30

Podstawowe narzdzia polityki pieninej to: Stopa rezerw obowizkowych. Operacje otwartego rynku. Stopa redyskontowa. Zwikszajc stop rezerw obowizkowych zmniejsza si moliwoci kreacji pienidza na rynku midzybankowym. Bank Centralny jest sprzedawc i kupujcym obligacje. Stopy procentowe w Banku Centralnym na podstawie stopy redyskonta weksla handlowego. Gdy Bank Centralny podniesie stop redyskontow weksla, to wwczas bank komercyjny nie bdzie sprzedawa chtnie weksla handlowego. Jeli podnosi stop dyskontow to banki komercyjne mniej bd sprzedawa weksle i udziel mniej kredytw.

4.3.4. Inflacja
Nie kady wzrost cen moemy nazwa inflacj, ale wwczas kiedy wzrost cen ma charakter stay i nieodwracalny. Najwaniejsze negatywne skutki inflacji: Uniemoliwia prowadzenia rachunku ekonomicznego. Zakca wypenianie przez pienidz jego funkcji. Niektre grupy siy roboczej nie trac na inflacji. Zaburza si struktur pac. Pozytywne skutki inflacji: Moe sprzyja wzrostowi aktywnoci gospodarczej, wtedy kiedy wystpuje zjawisko iluzji Pieninej; nastpuje opniona percepcja wzrostu cen. Poprawia saldo bilansu handlowego w krtkim czasie. Jaki wpyw ma wymiana handlowa z zagranic na dochd narodowy? Eksport netto to rnica wartoci eksportu i importu. Dochd narodowy jest wikszy kiedy eksport netto jest wikszy. Kurs walutowy cena waluty obcej wyraona w walucie krajowej. sprzyja poprawie struktury cen. Struktura cen jest odzwierciedleniem naszych spoecznych preferencji. Wyrniamy nastpujce rodzaje inflacji ze wzgldu na jej tempo: Pezajc- to jest do 3%-5%. Kroczca- od 5% do kilkunastu procent. Galopujc od kilkunastu do kilkudziesiciu procent. Hiperinflacja powyej 50 %. Jeeli moemy mwi o pozytywnych cechach inflacji to w przypadku inflacji pezajcej. Wysza inflacja ni pezajca jest ju szkodliwa. Dlaczego inflacja wystpuje? Przyczyny inflacji s opisane przez 3 teorie inflacji:

Ekonomia - 2010

31

1. Teoria luki inflacyjnej 2. Teoria kosztowa 3. Teoria monetarystyczna 1. Teoria luki inflacyjnej Jest to teoria popytowa. Zamy, e wytwarzany w gospodarce dochd wynosi Y0 i jest on mniejszy od potencjalnych moliwoci gospodarki. Zdajcy sobie z tego spraw rzd, stosuje ekspansywn polityk fiskaln, ktrej skutkiem jest przesunicie si w gr linii agregatowego popytu. Skutkiem tego przesunicia jest wzrost dochodu z Y0 do Y1. Jeli jednak granica moliwoci produkcyjnych (produkt potencjalny), bdzie mniejsza ni Y1, to w tej gospodarce pojawi si luka inflacyjna. P poda AD Popyt

AD

Jest luka inflacyjna!

Y=AD

Wzrost cen AD=C+I+B+G Popyt niezaspokojony

Rwnowaga AD=C+I+B Osignito wzrost dochodu w rwnowadze

Ceny rosn Ga

Ca+Ia+GaKskTa Y0 Yp Y1 Y=poda

Poziom dochodu, ktry zapewnia rwnowag midzy popytem a poda

Ekonomia - 2010

32

P indeks cenowy

Jest luka inflacyjna! ADp

Luka inflacyjna

P2 P1

P0

App1

App0 Y0 Yp QY

Ten wzrost, midzy P1, a P2, by niepotrzebny. Przyjta polityka bya zbyt ekspansywna. Zwikszy si poziom dochodu, ale niepotrzebnie wzrosy ceny. Wanie ten wzrost, midzy P1, a P2 jest luk inflacyjn. 2. Teoria kosztowa Spirala cenowo-pacowa w latach 70-tych dwudziestego wieku wystpio zjawisko szoku naftowego (tzn. gwatownego wzrostu cen ropy naftowej), ktrego skutkiem byo podniesienie si kosztw produkcji wszystkich towarw i usug. Na skutek tego nastpia reakcja ze strony przedsibiorcw, polegajca na wzrocie cen produkowanych przez nich wyrobw tzn. prbowali sobie zrekompensowa wzrost kosztw podniesieniem cen. Wysze ceny doprowadziy do spadku dochodw realnych gospodarstw domowych pracownikw. Pracownicy ci, poprzez zwizki zawodowe, zaczli wywiera na pracodawcw presj, aby podnieli pac. Sukces zwizkw zawodowych ponownie przeoy si na wzrost kosztw produkcji, co po raz kolejny wywoao wzrost cen. I tak dalej Zjawisko naprzemiennego wzrostu kosztw cen i pac nazywamy spiral cenowo-pacow. Skutkiem wystpienia spirali jest wzrost kosztw pracy (udziau pac w kosztach produkcji), spadek zatrudnienia (wzrost bezrobocia), a co za tym idzie, recesja. Wsplnym mianem tych trzech procesw wystpujcych cznie nazywamy stagflacj. Jak walczy ze spiral cenowo-pacow? W gruncie rzeczy zjawisko spirali jest efektem niesprawnoci dziaania mechanizmu rynkowego. Zatem osabianie tego zjawiska musi polega na: 1. Deregulacji rynku dbr i usug zwikszaniu poziomu konkurencyjnoci midzy przedsibiorstwami. Wwczas ceny tak atwo nie rosn pod wpywem wzrostu kosztw. 2. Osabianiu siy zwizkw zawodowych w procesie negocjacji pacowych.

Ekonomia - 2010

33

3. Teoria monetarystyczna M*V = P*Y Rwnanie ilociowej teorii pienidza Rwnanie Fischera. Y dochd narodowy P wskanik wzrostu cen P*Y nominalny dochd narodowy M poda pienidza V rednia szybko obiegu pienidza, ile razy kada jednostka bdca w zasobie jest uyta. Rwnanie to pokazuje rwnowag na rynku od strony pieninej. Monetarystyczna teoria inflacji pokazuje, e konsekwencj zbyt ekspansywnej polityki pieninej bdzie wzrost cen, czyli inflacja. Jeli stosuje si polityk pienin dla pobudzenia popytu to mona osign niezamierzony skutek w postaci wzrostu inflacji i w konsekwencji do osabienia aktywnoci gospodarczej przedsibiorstw.

4.3.5. Bezrobocie
Zjawisko bezrobocia jest charakterystyczne dla rynku pracy. Na rynku tym wystpuje popyt pracy, zgoszony przez przedsibiorstwo, oraz poda, czyli te osoby, ktre chc podj prac i jednoczenie speniaj kryterium wieku i zdolnoci do pracy. Bezrobotnymi nazwiemy tych, ktrzy s w wieku produkcyjnym, zdolne i chtne do podjcia pracy, ktre jednak tej pracy nie maj. Z punktw widzenia urzdw pracy wiekiem produkcyjnym nazywamy 18-65 dla mczyzn, 18-60 dla kobiet. Stopa bezrobocia miara wzgldna bezrobocia, pozwalajca ocenia sytuacj na rynku pracy. Liczy si j jako relacj liczby bezrobotnych do zasobw siy roboczej, wyraona w procentach. B SB = *100% Z .S .R. Zasoby siy roboczej to wszyscy pracujcy + bezrobotni. Rodzaje bezrobocia Frykcyjne wynika z niedopasowania struktur popytu i poday pracy o charakterze krtkookresowym wynikajcym gwnie z nieprzejrzystoci rynku pracy. Strukturalne wynika z niedopasowania struktur popytu i poday pracy o charakterze dugookresowym, s trudne do wyeliminowania i wynikaj z niedopasowania kwalifikacji (pracodawca szuka kogo, kto zna si na komputerach, a bezrobotnie si na tym nie znaj) lub przestrzennych (miejsca pracy s w Warszawie, a bezrobotni w Eku). Koniunkturalne (popytowe, cykliczne) jest efektem nadwyki poday pracy nad popytem; powstaje, gdy maleje popyt na prac (w czasie kryzysu gospodarczego); trwa powyej 1 roku. Bezrobocie krtkookresowe do 3 miesicy. Bezrobocie dugookresowe powyej roku.

Ekonomia - 2010

34

Przyczyny utrzymywania si bezrobocia popytowego: 1. Wedug neoklasykw:

L popyt i poda Pp popyt Pd poda Pp po spadku popytu na prac W1 stawka pac gwarantujca rwnowag rynkow. Osignicie jej blokuj zwizki zawodowe oraz pastwo. Pastwo ustala pac minimaln. Gdy mamy kryzys i recesj, paca minimalna i tak pozostaje taka sama, jest sztywna, chocia wysze pace spadaj. Wic w kryzysie nie opaca si zatrudnia tych z pac minimaln, tylko kogo lepszego, za podobne pienidze. Powoduje to utrzymanie si bezrobocia popytowego. Zamy, e rynek pracy jest w punkcie A. Na skutek kryzysu maleje popyt na czynniki produkcji, np. prac, i krzywa popytu idzie w d. Nowy punkt rwnowagi jest w B. B zostaby osignity, gdyby ulega obnieniu stawka pac (z W0 do W1). Ale wedug neoklasykw, zwizki zawodowe i pastwo (instytucje rynku pracy), poprzez pac minimaln, blokuj obnik stawek pac, a w konsekwencji stan nierwnowagi utrzymuje si przez duszy czas. Dziaaniu rynku przeszkadzaj instytucje.

Ekonomia - 2010

35

2. Wedug keynsistw:

Istnieje ekonomiczny przymus pracy musimy pracowa, bo praca jest gwnym rdem dochodw. Im wysza paca, tym wicej osb chce pracowa (skona cz krzywej poday na wykresie). Wedug keynsistw, poda pracy jest sztywna poniej pewnego poziomu stawki pac. Sztywno ta wynika z ekonomicznego przymusu pracy. Jeli w wyniku kryzysu krzywa popytu przesunie si w d, a punkt rwnowagi z A do B, to w B (nowym punkcie rwnowagi) pojawi si trwaa nadwyka poday nad popytem, rwna odcinkowi BC. Moe ona zosta zredukowana lub zlikwidowana tylko dziki ingerencji pastwa, zmierzajcej do zwikszenia popytu na si robocz. Mog to by roboty publiczne, zasiki. Ingerencja pastwa powinna przybra posta ekspansywnej polityki fiskalnej lub pieninej. Polityka rynku pracy a) Pasywna polega na wypacie wiadcze i zasikw; np. zasiek dla bezrobotnych otrzymuje ok. 20% zarejestrowanych bezrobotnych b) Aktywna szkolenia (przy bezrobociu strukturalnym), prace interwencyjne, roboty publiczne, dotacje na rozpoczcie dziaalnoci gospodarczej (nie wiksze ni szeciokrotna rednia paca krajowa, po roku dziaalnoci przedsibiorstwa nie trzeba jej zwraca), aktywne porednictwo pracy.

Ekonomia - 2010

36

4.3.6. Cykl koniunkturalny

Procesy gospodarcze przebiegaj w sposb cykliczny.

Potencjalny dochd narodowy pene wykorzystanie zasobw gospodarczych. Falowanie rzeczywistego dochodu to cykliczno koniunkturalna. S 3 rodzaje cykli (mog wystpowa jednoczenie): a) Krtki (Kitchina): 4-5 lat b) redni (Juglara): 8-10 lat c) Dugi (Kondratiewa): 40-50 lat S 3 kategorie przyczyn wystpowania tych cykli: 1. Teorie egzogeniczne (decyduj zewntrzne czynniki)
Teoria plam na socu teoria Jevonsa przyczyn kryzysu jest wzrost aktywnoci soca, ktrego skutkiem s gorsze plony w rolnictwie, co rzutuje na inne gazie gospodarki. Dzi nie wierzymy w t teori, bo rolnictwo ma niewielki udzia w tworzeniu dochodu narodowego.

2. Teorie endogeniczne (przyczyny wynikaj z natury samych procesw gospodarczych)

Teoria keynesowska powstaa na bazie dowiadcze wyniesionych z wielkiego kryzysu gospodarczego lat 30tych XX wieku. Efekt podaowy i popytowy nie pojawiaj si jednoczenie. Niedopasowanie popytu i poday pojawia si i istnieje przez jaki czas. Wywouje to falowanie gospodarki.

3. Mieszane
Teoria Schumpetera (innowacyjnoci), ktra faz ekspansji gospodarczej (wzrostu) wie z pojawieniem si zyskw nadzwyczajnych, zwizanych z wprowadzeniem nowych produktw na rynek (przez przedsibiorstwa innowacyjne). Faz recesji, ze spadkiem stopy zysku wywoanym dziaalnoci przedsibiorstw naladowczych.

Ekonomia - 2010

37

Wykres przedstawia jeden cykl koniunkturalny (spadek)

ab: oywienie bc: rozkwit c: grny punkt zwrotny cd: kryzys de: depresja Oywienie pojawia si np. w zwizku z powstaniem przeomowego wynalazku, powoduje wzrost optymizmu wrd przedsibiorcw, skaniajcy ich do zwikszenia inwestycji. Wzrost inwestycji powoduje mnonikowy wzrost popytu (patrz: mnonik inwestycyjny). Gospodarka si rozpdza. Wzrost popytu generuje kolejne inwestycje. Rozkwit efekt podaowy inwestycji ujawnia si. Grny punkt zwrotny przeom nadwyka poday nad popytem, pesymizm wrd przedsibiorcw. Nastpuje hamowanie inwestycji, zwalnianie czynnikw produkcji. Dochody pracownikw malej, wic popyt z ich strony te. Dochodzi do kryzysu. Faza kryzysu polega na przywracaniu rwnowagi rynkowej, ale towarzyszy jej spadek produkcji i zatrudnienia. Faza depresji jest rwnowaga rynkowa, ale niski poziom zatrudnienia i produkcji (dugotrway). Trzeba czeka na oywienie. Generalny wniosek Wedug tej teorii, najwaniejsz przyczyn powstawania cykli s zmiany w popycie globalnym. Gdy popyt ronie faza wzrostowa, gdy spada spadkowa. Zatem polityka pastwa, ktrej celem jest stabilizacja gospodarki, powinna skupia si na pobudzaniu popytu w fazie spadkowej i hamowaniu wzrostu popytu w fazie wzrostowej (przy pomocy polityki fiskalnej i pieninej).

Ekonomia - 2010

38

4.4. Wymiana gospodarcza i integracja gospodarcza za granic

4.4.1. Wymiana gospodarcza
Wymiana gospodarcza moe dotyczy trzech aspektw: 1. Wymiana dbr i usug. 2. Przepyw kapitau. 3. Przepyw siy roboczej. Wymiana dbr i usug Strumie odpywu (sprzeda) dbr i usug to eksport, natomiast przepyw w drug stron to import. Eksport jest strumieniem powikszajcym dochd narodowy. Z punktu dochodu narodowego najlepiej by byo, by rnica midzy eksportem a importem bya dodatnia i jak najwiksza. T rnic nazywamy albo eksportem netto, albo saldem bilansu handlowego, lub saldo bilansw obrotw biecych. Z punktu widzenia mnonikw (inwestycyjny, podatkw i wydatkw rzdowych) Zakadajc istnienie eksportu i importu do rwnania gospodarki zamknitej z udziaem pastwa (Y=C+I+G) musimy doda X eksport netto. Y=C+I+G+X X = Ex Im Eksport jest niezaleny od dochodu, natomiast import jest zaleny od dochodu. X = Xa ksi * Y (ksi kracowa skonno do importu) Wyprowadzalimy mnonik inwestycyjny dla nastpujcych modeli: 1. Gospodarka zamknita bez pastwa 2. Gospodarka zamknita z pastwem 3. Gospodarka otwarta z pastwem Dla gospodarki otwartej z pastwem mnonik inwestycyjny wynosi: 1 mi = 1 ksk (1 t ) + ksi Handel wiatowy istnieje dlatego, e: 1. Istniej nadwyki pewnych dbr i usug oraz surowcw, a niedobory innych, 2. Istniej rne ceny oraz obfito czynnikw produkcji, co sprzyja specjalizacji. 3. Specjalizacja zawsze przynosi korzyci stron biorcym w niej udzia, nawet wwczas gdy absolutne koszty produkcji s wysze w kadej dziedzinie, ni w drugim. Teoria kosztw komparatywnych (odnosi si do punktu 3.) Wyobramy sobie, e mamy dwa kraje (A i B) i dwa produkty (X i Y), dane w tabelce bd mwiy o kosztach produkcji w obu krajach. Koszty produkcji liczone s w roboczogodzinach. Tabelk czytamy tak: W kraju A by wyprodukowa jednostk dobra Y, jeden pracownik musi pracowa 3 godziny. A B X 1 2 Y 3 4 Paca w kraju A (paca realna liczona jednostkami dbr X i Y za godzin) = 1x = y W kraju B taka sama paca = 1/3x = y. Nominalne ceny jakie wystpi w tych krajach bd odzwierciedlay koszty produkcji. W kraju A, cena X do ceny Y = 1/2

Ekonomia - 2010

39

W kraju B, cena X do ceny Y = 3/4 Tak sytuacja wyglda zanim kraje zdecydoway si na wspprac ze sob. W ramach tej w wsppracy zdecydoway si na specjalizacj. Jeden z krajw powici ca si produkcji na produkcj jednego dobra, a drugi kraj na produkcj drugiego dobra. Po integracji nie wyrwnay si ceny, lecz proporcje midzy cenami. CX 2 = CY 3 Paca w kraju A nominalnie si zmieni, ale realnie za godzin pracy bdzie mg kupi 1x lub 2/3 y. W kraju B, ktry specjalizuje si w produkcji dobra Y, za godzin pracy bdzie mg kupi y lub * 3/2x = 3/8x.

4.4.2. Taryfowe i pozataryfowe metody wspierania eksportu i ograniczania importu

Co opata jak eksporter, albo importer wnosi z tytuu przeprowadzonej operacji (sprzeday dobra). Ca eksportowe zdarzaj si stosunkowo rzadko. Ca eksportowe dotycz najczciej produktw, na ochronie ktrych nam zaley, np. co na drewno dbowe. Importowe natomiast stosuje si midzy innymi dla ograniczenia importu, ochrony producentw i wpyww do budetu pastwa. Korzyci i niekorzyci wynikajce z wprowadzenia ca
Pd C Cena rynkowa

Co Cena wiatowa Import 1

Pp Q1 Q0 Q2 Q

Import 0

Korzyci z otwarcia rynku odnieli nabywcy, bo dziki temu, e rynek si otworzy, cena jest nisza i mog oni kupowa wicej. Pewn korzyci s take wpywy do budetu z tytuu podatkw (np. VAT) Niekorzyci: producenci krajowi ograniczyli produkcj, co za tym idzie pac nisze podatki. Zamy, e dla ochrony rynku wewntrznego rzd wprowadza co.

Ekonomia - 2010

40

Wprowadzenie ca sprawio, e wzrosa produkcja krajowa, spado zatem bezrobocie. Pojawiaj si take korzyci budetowe importerzy pac co, a producenci krajowi produkujc wicej pac wiksze podatki. Z tytuu wprowadzenia ca korzyci odczuwa rzd i producenci krajowi, a niekorzyci konsumenci. Taryfowe metody wspierania i ograniczania eksportu i importu to co i akcyza, natomiast pozataryfowe to stosowanie: 1. Kontygenty okrelano, e 1000 samochodw danej marki mona sprowadzi bez koniecznoci opacania ca, wysza ilo bya ju oclona. 2. Przepisy fito-sanitarne stosowane do ograniczenia importu danych produktw. 3. Gwarancje kredytowe ze strony rzdu dla eksporterw majce na celu ich wspieranie.

4.4.3. Integracja gospodarcza

Etapy integracji gospodarczej: 1. Strefa preferencyjnego handlu kraje, ktre tak stref tworz ograniczaj w stosunku do siebie stawki celne. 2. Strefa wolnego handlu kraje tworzce tak stref znosz stawki celne w stosunku do siebie. 3. Unia celna brak stawek celnych wewntrz unii celnej, a do tego prowadz wspln polityk celn w stosunku do innych pastw. 4. Wsplny rynek to taki obszar, w ktrym jest to co w unii celnej z dodatkiem braku barier w przepywie pracy i kapitau. 5. Unia ekonomiczna dodatkowo istnienie wsplnych instytucji dla prowadzenia polityki gospodarczej (fiskalnej czy pieninej). Czym co wykracza poza integracj gospodarcz jest tworzenie unii politycznej, pewnych wsplnych instytucji politycznych (np. wsplny rzd, armia, polityka zagraniczna). Przykadem unii politycznej mog by Stany Zjednoczone, Unia Europejska jest niewtpliwie uni celn, pozostae etapy osignite s w pewnym zakresie.

Ekonomia - 2010

41

Wykad 1.: 22.02.10 Wykad 2.: 01.03.10 Wykad 3.: 08.03.10 Wykad 4.: 15.03.10 Wykad 5.: 22.03.10 Wykad 6.: 29.03.10 Wykad 7.: 26.04.10 Wykad 8.: 10.05.10 Wykad 9.: 17.05.10 Wykad 10: 24.05.10 Wykad 11: 31.05.10 Wykad 12: 07.06.10

Ekonomia - 2010

42

0. Spis treci
1. Wstp...........................................................................................................................................2 2. Popyt, poda, rynek.....................................................................................................................5 2.1 Poda......................................................................................................................................5 2.2 Rynek.....................................................................................................................................5 2.3 Popyt......................................................................................................................................6 2.3.1 Prawo popytu..................................................................................................................6 2.3.2 Nietypowe krzywe popytu:............................................................................................6 2.4 Elastycznoci popytu:............................................................................................................7 2.4.1 Elastyczno cenowa popytu..........................................................................................7 2.4.2 Elastyczno dochodowa popytu...................................................................................8 2.4.3 Elastyczno mieszana popytu.......................................................................................9 3. Mikroekonomia............................................................................................................................9 3.1 Cel ekonomiczny.................................................................................................................10 3.1.1 Budet (ograniczenie budetowe)................................................................................10 3.1.2 Preferencje....................................................................................................................11 3.2 Przedsibiorstwo..................................................................................................................14 3.2.1 Struktura organizacyjna przedsibiorstw.....................................................................14 3.3 Modele konkurencji rynkowej.............................................................................................18 3.3.1 Konkurencja doskonaa................................................................................................18 3.3.2 Monopol........................................................................................................................20 3.4. Elementy teorii podziau.....................................................................................................22 4. Makroekonomia.........................................................................................................................23 4.1 Dochd narodowy i jego determinanty...............................................................................23 4.1.1 Ruch okrny w gospodarce........................................................................................23 4.1.2 Sposoby liczenia dochodu narodowego.......................................................................24 4.1.3. Determinanty dochodu narodowego...........................................................................24 4.1.4 Mnonik inwestycyjny.................................................................................................25 4.2 Rola pastwa w gospodarce................................................................................................26 4.2.1 Funkcje ekonomiczne pastwa....................................................................................26 4.2.2. Polityka fiskalna..........................................................................................................26 4.2.3 Dochody budetowe.....................................................................................................27 4.2.4 Deficyt budetowy.......................................................................................................28 4.3 Pienidz, rynek pieniny i polityka pienina..................................................................28 4.3.1 Funkcje pienidza.........................................................................................................28 4.3.2. Funkcje NBP (banku centralnego)..............................................................................28 4.3.3 Poda i popyt pienidza................................................................................................29 4.3.4. Inflacja.........................................................................................................................30 4.3.5. Bezrobocie...................................................................................................................33 4.3.6. Cykl koniunkturalny....................................................................................................36 4.4. Wymiana gospodarcza i integracja gospodarcza za granic..............................................38 4.4.1. Wymiana gospodarcza................................................................................................38 4.4.2. Taryfowe i pozataryfowe metody wspierania eksportu i ograniczania importu........39 4.4.3. Integracja gospodarcza................................................................................................40 0. Spis treci...................................................................................................................................42