X L V I I I K O N F E R E N C J A N AU K O W A

KOMITETU IN YNIERII L DOWEJ I WODNEJ PAN I KOMITETU NAUKI PZITB Opole Krynica 2002

Maria A 1 Genowefa ZAPOTOCZNA-SYTEK2 Marcin KRUK3

SKURCZ BETONU KOM RKOWEGO (AAC) BADANY WED UG PN-89/B-06258/AZ1:2001 i PN-EN 680:1998
Metody oznaczania w ciwo autoklawizowanego betonu kom rkowego wed Polskich a ci ug Norm r ni si od metod w europejskich normach, badania w ciwo wg norm europeja ci skich prowadzone s bowiem w warunkach, w jakich wyr b pracuje w obiekcie budowlanym, a wg PN w warunkach umownych. Poniewa wymagania s le zwi zane ze stosowanymi metodami badania, dla schaci rakteryzowania i oceny podstawowych w ciwo u ytkowych betonu kom rkowego z a ci krajowych wytw rni wg standard w europejskich prowadzono badania wybranych w cia wo wg projekt w EN lub PN-EN oraz wed metod podanych w polskich normach. Byy ci ug to badania wytrzyma ci na o ciskanie, wsp czynnika przewodzenia ciep oraz skurczu [3]. a Badania te dotyczy wyrob w wyprodukowanych wg technologii Unipol piaskowy pody stawowej technologii wytwarzania betonu kom rkowego w Polsce. W niniejszym referacie przedstawiono wyniki bada skurczu betonu kom rkowego przeprowadzonych wg PN-89/B-06258/Az1:2001 [1] pkt 5.8 metod pomiaru beleczek normowych oraz wg PN-EN 680:1998 [2]. Zgodnie z PN-89/B-06258/Az1:2001 wielko skurczu e28 zdefiniowana jest jako zmiana obj to (mierzona jako zmiana d ci ugo badanego materia w wyniku zmiany ci) u wilgotno od stanu pe ci nego nasycenia wod do stanu wilgotno sorpcyjnej po 28 dniach ci odsychania przy wilgotno wzgl dnej badanego materia j = 45%, natomiast skurcz stanci u dardowy ecs wg PN-EN 680:1998 jest zdefiniowany jako wzgl dna zmiana obj to (mieci rzona r wnie jako zmiana d ugo podczas odsychania w zakresie wilgotno od 30 do ci) ci 6% masy w rodowisku o wilgotno j nie mniejszej ni 45%. ci Metody te r ni si nie tylko badanym zakresem wilgotno w jakim mierzy si ci, zmiany skurczowe, ale r wnie po eniem badanych pr bek w elemencie: o - wg PN-89/B-06258/Az1:2001 wycina si 3 beleczki o wymiarach 40 x 40 x 160 mm ze rodkowej cz wyrobu, przy czym d szy bok jest r wnoleg do kierunku wyraci u y stania masy w formie (rys. 1 a).
1 2 3

Dr in ., Centralny O rodek Badawczo-Rozwojowy Przemys Beton w "Cebet" u Doc. dr in ., Centralny O rodek Badawczo-Rozwojowy Przemys Beton w "Cebet" u Mgr in ., Centralny O rodek Badawczo-Rozwojowy Przemys Beton w "Cebet" u

44 wg PN-EN 680:1998 wycina si r wnie 3 beleczki o wymiarach 40 x 40 x 160 mm lecz po onych w 1/3 g rnej cz elementu, w o ci rodku i w 1/3 dolnej cz elementu ci w stosunku do wyrostu masy w formie (rys. 1b). Pr bki tak przygotowane, je jest to konieczne, nawilgacane s poprzez ich zanuli rzenie pod wod , a do osi gni cia wilgotno r wnej co najmniej 30% ich masy. Naci st pnie pr bki podlegaj suszeniu w wilgotno wzgl dnej j > 45% i temperaturze ci 0 (20 2) C. Zmiany liniowe oraz towarzysz ce im zmiany masy s oznaczane pi ciokrotnie w odpowiednich odst pach czasowych, a oczekiwana wilgotno wyniesie mniej ni 4% masy. Ostatecznie pr bki suszy si w temperaturze (105 5)0C, a do uzyskania sta masy w ej celu okre lenia g sto w stanie suchym i obliczenia wilgotno dla ka dej serii pomiaroci ci wej. Nast pnie sporz dza si wykres wzgl dnej zmiany d ugo w zale no od zawarto ci ci ci wilgoci. Warto skurczu podczas odsychania esi i zawarto wilgoci wmsi dla ka dej serii pomiarowej przedstawia si graficznie w postaci krzywej i wyznacza warto skurczu stan dardowego ecs w zakresie wilgotno od 30 do 6% masy. ci Przyk adowe wyniki bada przeprowadzonych wed PN-EN 680:1998 przedstawioug no na rys. 2. -

Kierunek wyrastania masy

Kierunek wyrastania masy

W/2

W/2

W/3

W/ 3

W/3

a)

b)
Rys. 1. Po enie pr bek do badania skurczu w elemencie o a) wg PN-89/B-06258/Az1:2001 i b) wg PN-EN 680:1998

Rys. 2

45 W przypadku bada wg PN-89/B-06258/Az1:2001 wielko skurczu to r nica w d ugo pr bek pomi dzy pomiarem zerowym (po 3 dniach nasycenia poprzez podci ganie ci kapilarne wody), a pomiarem po 28 dniach suszenia w rodowisku o wilgotno j ~ 45% i ci temperaturze (20 2)0C. Wyniki bada i ocena rednie warto skurczu wyznaczone metod wg PN-89/B-06258/Az1:2001 [1] oraz PN-EN ci 680:1998 [2]: zakres zmienno (warto minimalne i maksymalne) podano w tab. 1. ci ci W tablicy tej podano r wnie ocen skurczu stosuj c jako kryterium: - e28 0,5 mm/m przy badaniu wg PN-89/B-06258/Az1:2001, - ecs 0,25 mm/m przy badaniu wg PN-EN 680:1998. Warto ta podana jest w prEN 12602:2000 [4] w odniesieniu do element w zbrojonych. Tablica 1 Warto skurczu przy odsychaniu betonu komrkowego technologii Unipol piaskowy Odmiana wg PN-89/B-06258Az1:2001 liczno serii sztuk 500 600 23 15 2 max-min e28 ocena liczno serii sztuk 25 12 3 wg PN-EN 680:1998 max-min ecs ocena

0,340,50 0,43 odpowiada 0,280,50 0,43 odpowiada 0,570,59 0,58 nie odp.

0,120,25 0,18 odpowiada 0,180,25 0,20 odpowiada 0,270,30 0,28 nie odp.

W pr EN 771-4:2000 [5] dotycz cej element w murowych z betonu kom rkowego nie jest sprecyzowana dopuszczalna warto skurczu. Podano tylko, e warto skurczu nale y oznacza wg EN 680 (do zbioru PN wprowadzono j jako PN-EN 680:1998). Metoda wg PN-89/B-06258/Az1:2001 zak ada odsychanie i towarzysz ce mu zmiany d ugo autoklawizowanego betonu kom rkowego w warunkach ekstremalnych (od ci wilgotno przekraczaj cej nawet 60% masy do wilgotno 4-6%). Nale y si spodziewa, ci ci e tak dokonana ocena zapewni stosowanie w eksploatacji wyrob w przenosz cych napr enia spowodowane wysychaniem betonu kom rkowego. Spraw natomiast dyskusyjn jest, czy ta warto powinna by przyjmowana do oblicze jako warto graniczna. Po odeschni ciu element w murowych z wilgoci technologicznej zmiany jego zawilgocenia i towarzysz ce mu zmiany d ugo (skurcz-p cznienie) wynikaj z w ciwo ci a ci sorpcyjnych beton w kom rkowych i zmieniaj si w znacznie mniejszym przedziale wilgotno (reakcja na zmienne warunki wilgotno i temperatury powietrza zewn trznego ci ci i wewn trznego). Jak wykaza wcze y niejsze badania [6] zmiany sezonowe d ugo wynosz De @ ci 0.25 mm/m (w przedziale od 0,30 do 0,55 mm/m) i przebieg ich w czasie jest pochodny do zmian wilgotno ci rodowiska. Z tego punktu widzenia metod bardziej zbli on do warunk w eksploatacyjnych mur w z betonu kom rkowego jest metoda wg PN-EN 680:1998. Prowadzenie pomiar w zmian d ugo przy odsychaniu od wilgotno 30% masy do 6% masy mo e stanowi podci ci

46 staw do przyj cia wielko skurczu obliczeniowego maj cego zastosowanie r wnie przy ci projektowaniu, a nie tylko oceny jako ci. Wilgotno (6 2) % jest przyjmowana r wnie przy okre laniu wytrzyma ci charako terystycznej przy projektowaniu mur w z betonu kom rkowego. Tak wi c do projektowania obiekt w z zastosowaniem betonu kom rkowego i obliczenia napr e wywo anych skurczem mo na przyjmowa, w oparciu o metod wg PN-EN 680:1998, warto graniczn r wn 0,25 mm/m (dla anonimowego producenta). Mo na te w oparciu o przeprowadzone badania (ze wzgl du na mo liwo du ego zr nicowania wielko skurczu przy odsychaniu) przyjmowa inne warto ci ci. W przypadku, gdy skurcz jest wi kszy od 0,25 mm/m obiekt powinien by odpowiednio zaprojektowany, a d ugo cian nienara onych na wyst powanie rys wywo anych skurczem ulega zmniejszeniu. Wed danych literaturowych [7] przyk ug adowo, przy warto ci skurczu 1 mm/m d ugo ci ciany bez rys nie przekracza 4 m, podczas gdy przy skurczu 0,2 mm/m d ugo ta zwi ksza si do 12 m. Dobr praktyka powinno sta si , e producenci zapewniaj cy wysok jako swo ich wyrob w powinni deklarowa wielko skurczu okre lon wg PN-EN 680:1998, mimo i w przypadku drobnowymiarowych element w z betonu kom rkowego normy zar wno polskie [8], jak i projekt normy zharmonizowanej dotycz cy element w murowych z autoklawizowanego betonu kom rkowego nie podaj wymaga skurczu przy odsychaniu. Zr nicowane wielko skurczu dla r nych beton w kom rkowych wskazuj dodatci kowo na zasadno prowadzenia tych bada, aby odpowiednio projektowa budynki i zapo biec wyst powaniu rys w obiektach z autoklawizowanego betonu kom rkowego. Takie podej do jako wp cie ci ynie niew tpliwie na trwa obiekt w z autoklawizowanego betonu o kom rkowego. Literatura [1] PN-89/B-06258/Az1:2001 Autoklawizowany beton kom rkowy. [2] PN-EN 680:1998 Oznaczanie skurczu przy wysychaniu autoklawizowanego betonu kom rkowego. [3] A M., Por wnanie metod badania gsto wytrzymao na ci, ci ciskanie i skurczu autoklawizowanego betonu kom rkowego wedug EN i PN. Wydawnictwo Cebet - Prace Centralnego O rodka Badawczo-Rozwojowego Przemys Beton w CEBET Nr u 28/1996. [4] pr EN 12602:2000 Prefabricated reinforced components of autoclaved aerated concrete (Prefabrykowane elementy zbrojone z autoklawizowanego betonu kom rkowego). [5] prEN 771-4:2000 Specification for masonry units - Part 4: Autoclaved aerated concrete masonry units. (Specyfikacja dotycz ca element w murowych - Cz 4: Elementy mu rowe z autoklawizowanego betonu kom rkowego). [6] A M., TABAK R., Skurcz betonu kom rkowego jako funkcja skadu mineralnego i struktury mikroporowato Wydawnictwo: Prace COBRPB "CEBET". Zeszyt Nr 27, ci. Warszawa 1994. [7] HUMS D., Skurcz materia w ciennych. Materiay Budowlane Nr 4/99 (320). [8] PN-B-19301:1997/Az1:2002 Prefabrykaty budowlane z autoklawizowanego betonu kom rkowego - Elementy drobnowymiarowe.

47

SHRINKAGE OF CELLULAR CONCRETE (AAC) TESTED ACCORDING TO PN-89/B-06258/Az1:2001 AND PN-EN 680:1998
Summary The paper deals with the test results of shrinkage obtained in accordance with the test methods specified in two standards: PN-89/B-06258/Az1:2001 and PN-EN 680:1998. Attention has been turned on differences in testing methodologies and discussion of results obtained has been carried out. Also an evaluation of shrinkage during drying out process of masonry made of cellular concrete is given.