O ewolucji w szkoach europejskich Maciej Giertych

Pose do Parlamentu Europejskiego

Tumaczenie ksieczki pt. On evolution in the European Parliament Maciej Giertych 2007

O ewolucji w Parlamencie Europejskim

W dniu 11 padziernika 2006 r. zorganizowaem w Parlamencie Europejskim tzw. hearing (wielogos) na temat nauczania teorii ewolucji w szkoach Europy. Zaprosiem trzech prelegentw, a sam odgrywaem rol moderatora. Na sali byo liczne grono dziennikarzy, europosw i asystentw. Sesja odbywaa si przy rwnoczesnym tumaczeniu na jzyki angielski, francuski, niemiecki i polski. Zaczem od wyjanienia, e sam uczyem si w szkole o ewolucji jako o fakcie naukowym udowodnionym przez paleontologi. Potem moja dalsza edukacja (studia lene, specjalizacja z fizjologii rolin i genetyki) i kariera naukowa, ktre nie wymagay adnych odniesie do teorii ewolucji, doprowadziy mnie do wykadania genetyki populacyjnej studentom biologii. W tym czasie dowiedziaem si z podrcznikw szkolnych moich dzieci, e w nauczaniu o ewolucji akcent przenis si z paleontologii na genetyk populacyjn, moj specjalno. Musiaem zaprotestowa. Argument, e tworzenie ras to przykad maego kroku w ewolucji jest faszywy, poniewa powstawanie ras polega na redukcji informacji genetycznej, podczas gdy teoria ewolucji postuluje jej wzrost: przykad jej redukcji nie moe wic by dowodem na ni. Sprawdziem, czego nauczaj w podrcznikach szkolnych w innych krajach. Wszdzie jest to samo. Podaje si te same dowody na ewolucj, co w inspirowanych marksizmem szkoach PRL. Zaczem wic studiowa, co stao si z argumentami na rzecz ewolucji, ktrymi karmiono mnie, gdy byem w szkole redniej (w Anglii). Wkrtce stao si dla mnie oczywistym, e w bardzo wielu dziedzinach nauk przyrodniczych pojawio si mnstwo wtpliwoci wobec teorii ewolucji. Zasuguj one na szersze nagonienie i std pomys zorganizowania tej sesji w Parlamencie Europejskim w Brukseli. Na pocztek poprosiem paleontologa by wyjani, czemu to ju nie paleontologia jest gwnym dostarczycielem argumentw na rzecz teorii ewolucji. Dr Hans Zillmer, niemiecki paleontolog, autor szeregu ksiek o ewolucji, rwnie wydanych w Polsce, by uczestnikiem wielu ekspedycji wykopaliskowych w rnych czciach wiata. Przedstawi on piknie ilustrowane informacje o nowych odkryciach wiadczcych o rwnoczesnym wystpowaniu dinozaurw i ludzi, o wsplnym wystpowaniu szcztkw kopalnych organizmw rzekomo nalecych do bardzo rnych er geologicznych oraz o wystpowaniu zupenie niezmienionych organizmw w wielu rzekomo bardzo odlegych czasowo warstwach kopalnych, datowanych na ery odlegle od siebie o wieleset milionw lat.. Pokaza te zdjcia yjcych obecnie ludzi o czaszkach zupenie takich jak u Neandertalczykw, oraz zdjcia czaszek map o ksztacie takim, jaki maj kopalne Australopiteki. Nie ma wic cigu ewolucyjnego od map do ludzi, tylko spora zmienno wrd zarwno yjcych, jak i kopalnych map i ludzi. Jako wniosek swej prezentacji zakwestionowa nauczanie dotyczce datowania caej kolumny stratygraficznej. Na drugiego prelegenta poprosiem sedymentologa, inyniera hydraulika z paryskiej cole Polytechnique, Guy Berthault, ktry przedstawi wyniki swoich bada nad powstawaniem ska osadowych. Stwierdzi on, e po zmieszaniu rtci, wody i oleju uzyska si wyrane warstwy, nie dlatego, e rt jest stara, a olej mody, tylko dlatego, e rni si ciarem waciwym. Podobnie jest z powstawaniem ska osadowych. Osady nie spadaj z nieba. Najpierw jest erozja, potem transport, a potem

osadzanie. W czasie transportu czstki ocieraj si o siebie i porzdkuj w zalenoci od ciaru waciwego, wielkoci i ksztatu. Transport ten odbywa si najczciej z udziaem wody, cho moe to te by wiatr, czy suchy obsuw ziemi. Berthault obserwuje te zjawiska za szyb w olbrzymich laboratoriach hydraulicznych, gdzie woda niesie mieszaniny rnych materiaw. Obserwuje powstawanie warstw, obserwuje rwnoczesne powstawanie wielu warstw. Gwne badania prowadzi na Colorado State University we wsppracy z prof. Pierre Y. Julien, ale obecnie pracuje w Petersburgu, gdzie wraz z geologami z rosyjskiej Akademii Nauk przeprowadza symulacje powstawania okrelonych sekwencji stratygraficznych znajdywanych w terenie. Wyniki Berthaulta czyni cae datowanie stratygraficzne nieaktualnym. Kwestionuje on ca kolumn stratygraficzn. Do powstania warstw potrzeba duo wody nioscej materia z erozji. Nie potrzeba milionw lat, tylko niewielu minut, godzin czy dni, by wyjani powstanie wszelkich formacji. Oczywicie, bez milionw lat nie ma ewolucji. Trzecim prelegentem by prof. Joseph Mastropaolo, fizjolog czowieka z California State University, ktry przedstawi propozycj, by w szkoach naucza nie ewolucji tylko dewolucji. Istnienie dewolucji mona eksperymentalnie wykaza. wiat spala si energetycznie. Zasoby informatyczne biosfery kurcz si. Wymieranie gatunkw obserwujemy stale, a powstawania nowych nie obserwujemy w ogle. Ronie obcienie genetyczne, czyli liczba defektw genetycznych w populacjach organizmw ywych. Przedstawi zastraszajce dane o geometrycznym wzrocie chorb genetycznych u czowieka, zagraajcych istnieniu naszego gatunku. Proces w odwrotnym kierunku ni ewolucja jest do udokumentowania. Na ewolucj dowodw naukowych nie ma. Wspomnia te o rnych mechanizmach, przy pomocy ktrych defekty s w przyrodzie naprawiane, takich jak gojenie, odrastanie utraconych tkanek czy organw, immunologiczna odporno na pasoyty, torbiele unieszkodliwiajce ciaa obce itd. Potencja naprawczy jest ogromny, zarwno na poziomie osobniczym jak i populacyjnym, nie ma to jednak nic wsplnego z postulowanym procesem ewolucyjnym. Nic nowego si nie pojawia. Mastropaolo troch osabi si swojej prezentacji obwiniajc przyjcie teorii ewolucji odpowiedzialnoci za rzeki krwi zorganizowane w 20 wieku przez ideologie komunistyczne i nazistowskie. Ta ekstrapolacja ma pewne uzasadnienie (patrz rozdzia Hodowla czowieka poniej), ale stanowia oczywist przesad. Po tych trzech prelekcjach odbya si dyskusja. Prelegenci odpowiadali na pytania z sali. W caej sesji nie byo adnych odniesie do kreacjonizmu czy chociaby do teorii inteligentnego projektu tak dzi modnego w USA. Byy uwagi krytyczne, ale nie byo niczego w wygoszonych referatach, co usprawiedliwiaoby zarzut o motywacj wyznaniow. Nastpnego dnia w krajowych reakcjach prasowych zostaem zaatakowany, e propaguj fundamentalizm religijny. Rozpoczo ycie Warszawy (12.X.06) piszc, e domagam si by rodzice mogli decydowa, czy ich dzieci bd si uczyy o teorii ewolucji. Pono jestem zwolennikiem teorii kreacjonistycznej, w myl ktrej wszystkie organizmy ywe zostay jednorazowo stworzone przez Boga, tak jak to opisuje Biblia a potop to fakt historyczny. W swych publikacja powouje si na wyliczenia, z ktrych wynika, e arka Noego miaa wyporno 14 tys. ton.

W lad za yciem Warszawy i powoujc si na nie kolejne gazety zaczy omiesza moj inicjatyw i powtarza t bzdur o wypornoci Arki. Uznano, e sesja w Brukseli bya wanie o kreacjonizmie. Gazeta Wyborcza (13.X.06) napisaa: Prof. Giertych i trzej naukowcy przekonywali, e powinno si uczy teorii kreacjonistycznej. Gosi ona, e, wszechwiat, czowieka i wszystkie organizmy w jednym czasie stworzy Bg. Nastpnie szereg stacji telewizyjnych i radiowych zwracao si do mnie i rejestrowao, co mam do powiedzenia na temat sesji, ktr zorganizowaem w Parlamencie Europejskim. Nigdzie nic z tego nie zostao wyemitowane. Byy prby sprowokowania mnie do wypowiedzi konfesyjnych, ale byem ostrony by nie da si wcign w dyskusj na tym poziomie. Utrzymywaem swoje wypowiedzi na poziomie stricte naukowym i z tego powodu byy uznane za nieprzydatne. Nie miao adnego znaczenia, co ja prbowaem przekaza mediom, poniewa nie mwiem tego, co media chciay ode mnie usysze. To, e prasa kamie wiem nie od dzi, ale zaskoczyo mnie, e byem atakowany w ten sam sposb przez media katolickie mimo tego, e Katolicka Agencja Informacyjna dotara do mnie i udzieliem jej wywiadu. To, co opublikowali byo powtrzeniem tego, co pisay media laickie, a nie odzwierciedleniem tego, co usyszeli ode mnie. Prbowaem si dowiedzie skd ycie Warszawy wzio swoje informacje o pojemnoci Arki Noego itd. Powiedziano mi, e autor artykuu nie czu si odpowiedzialny, poniewa bez jego wiedzy pewne zdania byy dooone do jego tekstu tu przed drukiem. Oczywicie adne odwoywanie przez ten dziennik nie miao ju dla mnie adnego znaczenia historyjka uzyskaa swj wasny ywot i staa si midzynarodow. wiatowe media i periodyki naukowe oprotestoway nasz promocj pozycji uznawanej za naukowo niedopuszczalnej. Omieszanie mnie i moich goci stao si codziennoci. A tymczasem mymy si tylko starali zachci, by dzieci uczono w szkoach prawdy. ### Sesja w Brukseli miaa ciekawe nastpstwo w Zgromadzeniu Parlamentarnym Rady Europy. Zaniepokojona nagonieniem, jaki nasza sesja uzyskaa, Komisja Kultury, Nauki i Edukacji wyprodukowaa dokument pt. Zagroenie kreacjonizmem w edukacji (Doc. nr 11297, 8 czerwiec 2007). Guy Lengagne, francuski socjalista, by jej autorem. W memorandum objaniajcym autor, wrd uzasadnie dla potrzeby tego dokumentu, wymienia moje zaangaowanie w temacie jako posa do Parlamentu Europejskiego oraz stanowisko wyraone przez polskie ministerstwo edukacji po szumie, jaki wywoaa sesja w Brukseli. Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy miao dosy zdrowego rozsdku by nie dopuci do debaty nad raportem Lengagne w gosowaniu podjtym 25 czerwca 2007 r. Dokument odesano z powrotem do komisji w celu poprawienia pod now redakcj Anne Brasser z Luksemburga. Zrewidowana, agodniejsza wersja dokumentu (Doc. nr 11375) powrcia do Zgromadzenia Parlamentarnego, gdzie nad nim debatowano 4 padziernika 2007 r. Po wprowadzeniu kilku poprawek dokument zosta przyjty. Za byo 48 a przeciw 25, przy 3 gosach wstrzymujcych si. Pozostaych

449 nie gosowao. Jest oczywistym, e w sprawie ewolucji rodowisko polityczne Europy jest bardzo dalekie od jednomylnoci.

Spr o ewolucj
Osobiste zaangaowanie Od czasu, kiedy zorganizowaem sesj w Parlamencie Europejskim na temat nauczania o ewolucji w europejskich szkoach (11 padziernika 2006 r.), media (telewizja, radio, blogi internetowe) zarzucaj mi najprzerniejsze bzdury w zwizku z moj walk z teori ewolucji. Przypisuj mi najprzerniejsze stwierdzenia, nie pochodzce ode mnie, a unikaj podania tego, co ja autentycznie gosz. Jestem przyzwyczajony do tego, e media atakuj mnie za wszystko cokolwiek bym nie robi. O wiele jednak trudniej znosi ataki za to, czego nie zrobiem lub nie powiedziaem. Debata nad moimi tezami anty-ewolucyjnymi umidzynarodowia si, szczeglnie po ataku ze strony prestiowego brytyjskiego pisma naukowego Nature. Pozwolili mi na replik w postaci krtkiego listu (Nature nr 444, 265 (2006)). List potem zosta zaatakowany przez lawin gniewnych komentarzy, e tak szanowany periodyk naukowy nie powinien zezwala na takie nonsensy na swych amach. Niestety Nature odmwio opublikowania mojej repliki na te ataki. Dlatego te uznaem, e moe warto spisa moje pogldy na papierze i rozprowadzi je w Parlamencie Europejskim tak, aby ludzie wiedzieli skd si wzi ten cay zamt. Zaczn od wyjanienia, dlaczego zaangaowaem si w spr o teori ewolucji. Sam uczyem si o niej w szkole redniej, w czasach, gdy gwne dowody pochodziy z paleontologii. Teoria ewolucji do niczego nie bya mi potrzebna, gdy studiowaem lenictwo, doktoryzowaem si z fizjologii rolin i habilitowaem z genetyki. Moj gwn wsk specjalnoci staa si genetyka populacyjna drzew lenych, w ktrej to dziedzinie awansowaem naukowo, osigajc liczcy si poziom zarwno w kraju, jak i na arenie midzynarodowej. Na paleontologii si nie znam. Sdziem, e skoro paleontologowie twierdz, e maj dowody na ewolucj to znaczy, e jest ona faktem. Naukowcy na og sobie wzajemnie wierz. Wierzyem i ja, jak wszyscy dookoa. Odniesienia wyznaniowe w moim rozumowaniu nie odgryway adnej roli. Pan Bg mg stworzy wiat natychmiastowo, ale i mg stwarza stopniowo, ewolucyjnie. Zadaniem naukowcw jest szuka prawdy. Gdy moje dzieci trafiy do szkoy redniej, dowiedziaem si od nich, e gwne dowody na ewolucj pochodz ju nie z paleontologii, ale z genetyki populacyjnej. Wtedy akurat wykadaem genetyk populacyjn studentom biologii na Uniwersytecie Mikoaja Kopernika w Toruniu i nie wiedziaem o tym, e moja wska dziedzina dostarcza dowodw na ewolucj. Musiaem si sprawie przypatrze bliej. To, co znalazem w podrcznikach szkolnych mych dzieci przerazio mnie. Gwnym dowodem na ewolucj mia by przykad takiej my (Biston betularia), ktra przesiaduje na korze brzozy i normalnie jest biaa, ale w terenach przemysowych, gdzie kora brzozy jest pokryta sadz, ta ma jest czarna. Oto przykad powstawania ras, maego kroku w ewolucji! Czynnikiem selekcyjnym s ptaki, ktre zjadaj te my, ktre widz, biae na czarnej korze i czarne na biaej. A wic dokadnie jak postulowa Darwin. Naturalna selekcja prowadzi do ewolucji.
6

Powstawanie ras Rzecz jednak w tym, e od czasu Darwina ju duo wicej wiemy o powstawaniu zarwno zmiennoci, jak i ras. On obserwowa zmienno w ramach gatunkw i utrwalanie si tej zmiennoci. Obserwowa, e ziby na rnych izolowanych wysepkach rni si ksztatem dziobw. To skonio go do postulowania ewolucji jako mechanizmu rnicowania si populacji. Zmienno w przyrodzie uzyskujemy dziki mieszaniu (rekombinacji) zasobw genowych (alleli) w procesie rozmnaania pciowego, a w szczeglnoci w czasie podziau redukcyjnego (mejozy), kiedy to cechy odziedziczone od matki i od ojca tak si mieszaj, e kada z powstaych komrek rozrodczych (komrka jajowa, plemnik, ziarno pyku) jest genetycznie inna. Dzisiaj wiemy, zarwno z obserwacji powstawania ras w przyrodzie, jak i przy tworzeniu ras hodowlanych, e s one konsekwencj izolacji, selekcji i dryfu genetycznego. Bez izolacji nie ma ras. Majc rasowego psa, gdy na moment zapomnimy o izolacji, uzyskamy jako jego potomka kundla, czyli mwic bardziej fachowo forma hodowlana (szlachetna) dziczeje. Selekcja to proces eliminowania tego, co w danych warunkach jest niezdolne do ycia (biaa ma na czarnej korze jest znajdywana przez ptaki i zjadana), lub dla hodowcy nieprzydatne. Dryf genetyczny to losowa utrata pewnych genw wystpujca przy maych populacjach izolowane czy wyselekcjonowane rasy zwykle s liczebnie mae. To proces podobny do przypadkowej utraty liczby nazwisk w maej izolowanej spoecznoci, bo kto nie mia synw, jego nazwisko ginie. Ot dzisiaj wiemy, e ani izolacja, ani selekcja, ani dryf genetyczny nie zwikszaj zasobw genowych. Wrcz przeciwnie - redukuj je. Powstawanie ras to proces w odwrotnym kierunku ni ewolucja. To proces ku redukcji zasobw genowych. Tumaczenie dzieciom, e to przykad maego kroku w ewolucji jest nie do przyjcia. To nic innego jak okamywanie ich. Oczywicie, gdy przemys przestaje emitowa sadz, zarwno kora brzozy jak i my wracaj do koloru biaego. Nowy gatunek nie powsta. Nie byo izolacji w stosunku do populacji z dalszych terenw i geny zarwno na biel, jak i na czer skrzyde pozostay w populacji. Zmieni si tylko czynnik selekcjonujcy. Teraz czarne my na biaej korze s atwiej zauwaane przez ptaki. Podobnie jest w hodowli. Kiedy potrzebowalimy pomidory z cienk skrk, by je atwiej trawi, a teraz z grub skrk, by nie pkay przy mechanicznym zbiorze. Mamy inne rasy dla konsumpcji jako owoce (te nadal zbiera si rcznie), a inne do przetworw przemysowych (soki, pasty, keczupy, zupy), ktre zbieraj maszyny: hodowla tych odmian nie pozwala na ich krzyowanie. Mutacje Pozostaje wic pytanie, skd pojawia si nowa jako w przyrodzie? Potrzebujemy jej, by na drodze naturalnej selekcji daa co, czego jeszcze nie byo nowy organ, now funkcj, now barier dla rozmnaania pciowego. Tutaj podrczniki szkolne mwi o pozytywnych mutacjach. Problem polega jednak na tym, e nie znamy pozytywnych mutacji, ktre moglibymy przedstawi jako przykad. Oczywicie znamy wiele, zarwno negatywnych, jak i neutralnych. Tak na prawd to my si boimy mutacji. Chronimy si przed przewietleniami rentgenowskimi, przed

promieniowaniem radioaktywnym, przed azbestem i innymi czynnikami mutagennymi. Jeeli nawet pozytywne mutacje zachodz, to gin w masie negatywnych i ich nie potrafimy odnale. Kiedy liczono, e w hodowli osignie si nowoci na drodze mutagenezy. Sam zwiedzaem trzy lene stacje badawcze (w USA, Szwecji i w Czechach), gdzie przy pomocy bomby kobaltowej prbowano przypieszy ewolucj i uzyska nowe ciekawe formy. Nic z tego nie wyszo. Dawno tych prac zaniechano. To samo dotyczy rnych rolniczych stacji badawczych. Nigdzie na wiecie nie osignito t drog nic pozytywnego. Tu i wdzie s jakie poytki handlowe (formy karowate, kwiaty bez pewnych barwikw, pomaracze bez pestek itd.), ale nie s to przykady pojawiania si nowych genw. Wrcz przeciwnie, s to przykady ich destrukcji. Nie s to zmiany pozytywne z punktu widzenia zmutowanego organizmu. Dzisiaj czsto si postuluje, e dowodem na pozytywne mutacje s organizmy odporne na antybiotyki, herbicydy itd. Ot tak nie jest. Po pierwsze najczciej odporno t uzyskuj na drodze rekombinacji w ramach posiadanej zmiennoci genetycznej. Po drugie, t adaptacj, nawet, jeeli jest ona pochodzenia mutacyjnego, traktowa trzeba jako form obrony posiadanej funkcji, a nie jako powstawanie nowej. Naley wic ona do takich procesw naprawczych znanych w przyrodzie jak gojenie ran, odrastanie utraconych organw, eliminacja chorych komrek czy osobnikw, uzyskiwanie odpornoci immunologicznej na inwazyjne biako (np. przez szczepienia), naprawianie bdw mutacyjnych, itd. S herbicydy tak skonstruowane, by przyczepi si do yciowo potrzebnego biaka u chwastu i unieruchomi go. Pojawienie si mutacji dajcej wariant biaka jeszcze funkcjonalny (mutacja neutralna), ale ju nie przyczepny do herbicydu, jest obron funkcjonalnoci tego biaka, a wic i organizmu go potrzebujcego. Nie stanowi to powstania nowej funkcji. Informacja w przyrodzie istnieje w DNA, jest uruchamiana dla potrzeb yciowych przez system DNA/RNA/biako i przekazywana z pokolenia na pokolenie. Mona j zepsu przez przypadkowe zmiany (mutacje). Sama jednak si nie wzbogaca. To jak zapis programu komputerowego kopiowanego z dysku na dysk. Moe si sam przypadkowo zepsu, ale si sam nie poprawi. Przypadkowe zmiany mog by szkodliwe lub neutralne. Pozytywne nie bd nigdy. Genetyka populacyjna dowodw na ewolucj nie dostarcza. Paleontologia W obliczu zmiany w kierunku nauczania o ewolucji zaczem studiowa, co si stao z paleontologi. Czemu ju nie ona krluje w nauczaniu o ewolucji? Okazuje si, e ju w roku 1980, na kongresie ewolucjonistw w Chicago, paleontologowie przyznali, e w zapisie kopalnym dominuje staza trwanie gatunkw w niezmienionej postaci poprzez wszystkie warstwy, w ktrych si pojawiaj 1 . Wiele jest takich, co yj do dzi w takiej samej postaci, w jakiej byy w warstwach
Jedn z przyczyn zaproponowania raportu Guy Lengagne pt. Zagroenie kreacjonizmem w edukacji w Radzie Europy byo pojawienie si i szeroka dystrybucja Atlasu Stworzenia autorstwa Harun Yahya, tureckiego fundamentalisty islamskiego. Atlas ten, to piknie ilustrowana dokumentacja stazy. Podane s fotografie szcztkw kopalnych z rnych warstw geologicznych, oraz yjcych zwierzt i ich szkieletw, ktre s dokadnie takie same jak te kopalne. Niestety, ta wspaniaa dokumentacja uyta jest nie tyle jako wkad do nauki, co jako argument na rzecz przyjcia Islamu i nauki pyncej z Koranu.
1

geologicznych uwaanych za bardzo stare. O postulowanych przez Darwina brakujcych ogniwach wiemy tylko tyle, e s nadal brakujce. Brakujce nie tylko fizycznie, bo ich nie znajdujemy w zapisie kopalnym, ale i koncepcyjnie, bo nie bardzo moemy sobie wyobrazi, jak by miay wyglda, gdyby istniay. Na przykad jak miaaby wyglda istota porednia midzy mysz a nietoperzem, by mc j uzna za poszukiwane brakujce ogniowo? Oczywicie, gdy chodzi tylko o wielko, to moemy sobie wyobrazi co pomidzy mysz a szczurem. Ale gdybymy znaleli kopalne szcztki koci mua, czy byby to dowd na ewolucj od osa do konia czy od konia do osa? A moe warto uzna, e adne wnioski ewolucyjne z takiego znaleziska nie wynikaj. Niestety, gorce pragnienie znalezienia brakujcego ogniwa i pyncej z tego tytuu sawy powoduje, e w brany tej jest bardzo duo pomyek, a nawet faszerstw. Faszerstwami okazali si nie tylko czowiek z Nebraski czy mapolud z Piltdown, ale i Neandertalczyka uywa si w sporze o ewolucj w sposb nieuczciwy. Posugiwa si on narzdziami i praktykowa kultowe pochwki. By ras czowieka. Zreszt podobne rysy mona znale wrd wspczesnych ludzi, cho moe nie tak czsto jak w jakiej epoce wczeniejszej. Dla mnie faszerstwem jest te pospolity rysunek, ukazujcy w jednym szeregu szympansa, goryla, Neandertalczyka, Aborygena i Skandynawa. Co na nim widzimy? Rzuca si w oczy zmiana koloru z czarnego na biay, redukcja owosienia i wzrastajce wyprostowanie krgosupa. Przecie ze szcztkw kostnych nie mamy adnych informacji o kolorze skry i o owosieniu. Rysunek ten jest take rasistowski, sugeruje, bowiem, e czarni i owosieni s mniej ludzcy ni aryjczycy. Pozostaje nam tylko sprawa postawy. Znajdujca si w rodku nieco pochylona posta Neandertalczyka, wywodzi si od pierwszego znalezionego w miejscowoci Neanderthal egzemplarza tej rasy czowieka, ktry by artretycznie schorowanym starcem. Nastpne odkryte egzemplarze Neandertalczykw ju tej pochylonej postury nie wykazuj. A nawet gdyby wszyscy Neandertalczycy byli pochyleni, to czy ich szcztki byyby dowodem na ewolucj od mapy do czowieka, czy w kierunku odwrotnym? Ponadto, z tego szeregu tylko Neandertalczyk jest kopalny pozostae cztery postacie to aktualnie yjce istoty. Co wic naukowego zawiera omawiany rysunek a przecie znamy go wszyscy? Przekaz, jaki zawiera, nie pochodzi z bada naukowych. To propaganda ewolucyjna, a nie nauka. Oczywicie proponowane przez paleontologw sekwencje kopalnych prehominidw, o ktrych tak czsto czytamy w mediach, nie zawieraj niczego o trwaej wartoci naukowej. Wyglda na to, e te sekwencje s naruszane przez kade nowe znalezisko, czyli w rzeczywistoci nie wiemy nic o naszych zwierzcych przodkach. To samo mona powiedzie o proponowanych sekwencjach dla ewolucji koni, ptakw itd. Jeeli kolejne odkrycia naukowe cigle modyfikuj jak teori, to nie mona jej uznawa za udowodniony fakt. W obliczu tak ewidentnego braku form porednich paleontologowie uznali, e ju ich nie znajd. Trzeba wic byo szuka dowodw na ewolucj gdzie indziej. Std zwrot ku dowodom z obszaru genetyki populacyjnej. Natomiast w ramach samej paleontologii zaczy pojawia si koncepcje ewolucji nie pozostawiajcej ladw kopalnych. Postulowano nage skoki ewolucyjne, czyli powrt do pomysu potworkw rokujcych nadziej (hopeful monsters). Ot, ni std ni zowd, gad rodzi

ptaka, czy co takiego. Dla powanych naukowcw takie teorie s nie do przyjcia. Pojawia si koncepcja rwnowagi punktowej (punctuated equilibrium), czyli teza, e w przyrodzie dominuje staza, a zmiany ewolucyjne zachodz tylko okazjonalnie, w wyjtkowych warunkach, na maych obszarach i bardzo szybko, dlatego te nie moemy zlokalizowa ich ladw. Pikny pomys, poniewa zakada, e dowody nie istniej, tyle tylko, e jest to pomys nie do udowodnienia. Dopki nie zaobserwujemy warunkw dla nagego pojawiania si wielu pozytywnych mutacji, pozostanie tylko pomysem. Z nauk nie ma on nic wsplnego, mimo tego, e stoi za nim profesor z Harwardu. Mwic o ewolucji, nie sposb nie wspomnie o dinozaurach. One wydaj si by ulubionym symbolem tej teorii. Media bardzo staraj si ukry fakt, e s znaleziska ukazujce wspczesno ludzi i dinozaurw. W kilku miejscach s informacje o ladach stp ludzkich w tych samych warstwach kopalnych, co stopy dinozaurw. Rysunki dinozaurw s znajdywane w sztuce przedkolumbijskiej (kamienie Ica w Peru). Niedawno znaleziono reliefy na tysicletniej wityni Ta Prohm w Kambody, ukazujce rne zwierzta, a wrd nich dinozaur (Stegosaurus). Marco Polo opisywa, e karet cesarza Chin wiz smok. Historie o smokach istniej we wszystkich kulturach (Wawel, Loch Ness, w. Jerzy zabijajcy smoka itd.). Moe wziy si z tego, e dinozaury pozostay w historycznej pamici ludzkoci. Sedymentologia W tym samym 1980 roku, kiedy to paleontologowie przyznali si do fiaska poszukiwa brakujcych ogniw, w stanie Washington w USA nastpio wiksze wydarzenie wulkaniczne - wybucha gra w. Heleny. Ta lokalna katastrofa staa si laboratorium sedymentologicznym. Boczna eksplozja poczona z osuwem ziemi spowodowaa wydmuchanie pobliskiego jeziora (Spirit) na ssiedni gr. Woda ta wracajc cigna cae zbocze. Powstae zwaowisko w najgrubszym miejscu ma ok. 100 m. Za nim nagromadzia si woda z pyem wulkanicznym tworzc nowe jezioro. Po paru tygodniach napr tego gstego mleka na zwaowisko spowodowa w nim wyom i spynicie tego jeziora. Spyw tej biaej masy w d doliny, poczyni wicej strat ni sam pierwotny wybuch. W ramach zwaowiska powsta kanion gboki na 40 m. Gdy wszystko si uspokoio okazao si, e to zwaowisko jest warstwowane. Mamy horyzontalne pokady. Gdyby nie to, e wiemy, i powstanie zwaowiska zajo okoo 36 godzin, datowalibymy te pokady na miliony lat. Katastrofa ta zmobilizowaa uczonych do studiowania powstawania pokadw w warunkach laboratoryjnych. Gdy woda niesie mieszanin rnych materiaw, po drodze je porzdkuje. Mona to oglda za szyb w odpowiednich laboratoriach. Jedno z najwikszych takich laboratoriw jest na Uniwersytecie Stanowym w Kolorado i tam dokonano najwaniejszych odkry w tej dziedzinie. Mwic najprociej, gdy woda co niesie, to najpierw gubi elementy cisze, potem rednie, dalej lejsze. To gubienie odbywa si rwnoczenie, tyle tylko, e to, co popyno najdalej, opada najdalej i w rezultacie najgbiej. Std te w deltach uzyskujemy uporzdkowane warstwowanie tego, co nanosz rzeki. Po silnym deszczu brud osadza si midzy chodnikiem a jezdni. Tnc go pionowo zobaczymy uporzdkowanie materiaw w warstwy. To wanie demonstruj te nowe badania sedymentologiczne.

10

Wiemy te z dowiadczenia rolnikw, ze mona oddzieli ziarno od plew potrzsajc nimi w pojemniku. Dziaaj tu te same zasady fizyczne. Idc dalej, mona obserwowa zza szyby interakcj rnych ziaren piasku w rnych warunkach hydraulicznych, czas i kolejno ich osadzania si. Na przykad, gdy ruch wody jest raz w jedn stron, a raz w drug, powstaj charakterystyczne powtrzenia okrelonych sekwencji osadzania. To mona by przyrwna do okresowych ruchw wody regulowanych przyciganiem ksiyca (przypywy i odpywy). Przenoszc t wiedz do warunkw polowych mona prbowa zasugerowa, w jakich to warunkach hydraulicznych powstay okrelone sekwencje stratygraficzne. Doprowadzio to do powstania nowej dyscypliny naukowej, paleohydrauliki. Prbuje si odtworzy w laboratorium warunki hydrauliczne, tak by okrelone mieszaniny materiaw zebranych w terenie day podobne jak w naturze sekwencje stratygraficzne. Na ten temat prowadzone s obecnie bardzo ciekawe badania w Petersburgu w ramach Rosyjskiej Akademii Nauk, czoowym badaczem w tej dziedzinie jest Guy Berthault. Oczywicie, zarwno wydarzenie z gr w. Heleny, jak i te nowe badania sedymentologiczne stawiaj pod znakiem zapytania dotychczasowe interpretacje czasowe kolumny stratygraficznej. Stratygrafia Skd si wziy datowania warstw geologicznych? Powstay one w XIX w., na bazie obserwowanego tempa odkadania si osadw na dnie jezior i innych zbiornikw wody staej. Okrela si to jako uniformistyczna metoda odkadania warstw, w odrnieniu od metody katastroficznej, ktra dominowaa w myleniu geologicznym przed Darwinem. Darwina zainspirowaa ksika Karola Lyella pt. Podstawy geologii (Principles of Geology, 1830), ktra pierwsza zaproponowaa uniformizm w geologii. Te milimetry rocznego depozytu przeoone na grubo warstw osadowych rnych formacji geologicznych day owe milionowe datowania. Dzi uczy si studentw geologii, jak datowa warstwy przy pomocy skamienielin, i jak datowa skamienieliny przy pomocy warstw. Typowe rozumowanie zwrotne. Jeeli kto sdzi, e te XIX-wieczne dane zostay potwierdzone przez datowania izotopowe ska, to jest w bdzie. Izotopowo nie datuje si ska osadowych. Mona to robi jedynie dla ska pochodzenia wulkanicznego, zakadajc jakie proporcje izotopw w stanie pynnym i mierzc ich zmian w czasie od chwili krystalizacji. S z tymi datowaniami ogromne kopoty, bo czsto rne krysztay z tej samej zastygej magmy maj bardzo rny wiek izotopowy, ale to nie ma znaczenia w odniesieniu do omawianego tematu, bo nie dotyczy ska osadowych. Przemieszczenie osadw nie zmienia wieku skadajcych si na czsteczek. Nie ma jak datowa izotopowo kamyczkw skadajcych si na warstwy powstae wieo przy grze w. Heleny. Wiek od ich krystalizacji nic nam nie powie o czasie poukadania si tych warstw. S te inne problemy z tez o uniformistycznym odkadaniu si warstw. Dzisiaj na dnie jezior nie s zasypywane zdeche zwierzta. S one zjadane przez padlinoercw i rozkadane. Nie powstaj wic szcztki kopalne dla przyszych paleontologw. Ludzie zakopuj swoich zmarych, std mona odnale

11

Neandertalczykw. Zwierzta trafiaj do zapisu kopalnego jedynie w wyniku katastrof, gdy s przysypane, ot chociaby jak w przypadku gry w. Heleny. Innym problemem s tzw. skamienieliny wielostrefowe (polystrate fossils). Znajduje si skamieniae drzewa stojce pionowo objte kilkoma warstwami geologicznymi. Czy czekay kilka milionw lat na dalsze zasypanie? W sposb oczywisty byy zasypane w ramach jakiej pojedynczej katastrofy. W obliczu tych nowych odkry z zakresu sedymentologii caa stratygrafia wymaga totalnego przemylenia. Nieatwo bdzie geologom pogodzi si z tak radykaln rewolucj mylow, ale ona ich czeka. Nie unikn jej. Katastrofy W zwizku z powyszym, wraca temat wielkich katastrof. By powstay osady widoczne w Wielkim Kanionie w Arizonie, na pewno byo trzeba wicej czasu ni przy grze w. Heleny (ocenia si, e nie 36 godzin, ale kilka miesicy) i znacznie wicej wody ni pojemno jeziora Spirit. Cae to, rzekomo majce kilkaset milionw lat uwarstwienie, mona wytumaczy jedn wielk katastrof z udziaem ogromnej iloci wody. Swego czasu gona bya informacja, e Bob Ballard, odkrywca Titanica, znalaz pod dnem Morza Czarnego lady osad ludzkich i oceni, e s to lady potopu sprzed 7,5 tys. lat. Prof. Karol Szymczak z Uniwersytetu Warszawskiego, ktry prowadzi badania archeologiczne w podobnych warstwach w Uzbekistanie ocenia, e ten sam potop siga rwnie obszaru, ktry on bada. Podaje map obejmujc Morza Czarne, Kaspijskie, Aralskie, a take Azerbejdan, Turkmeni, Pustyni Kuzy Kum i poudniow Rosj. Jest to ogromny obszar osonity wysokimi grami z poudnia (Anatolia, Kaukaz, Elbruz, Kopetdag, Pamir, Ataj), ale otwarty na pnoc po obu stronach Uralu. Z drugiej strony wiemy, e na ogromnym obszarze pnocnym, od rzeki Ob na Syberii po Alask, w wiecznej zmarzlinie znajduj si zamroone ciaa wielu zwierzt, w tym miliony mamutw. Do dzi poszukuje si tam koci soniowej i co najmniej p miliona kw trafio ju na rynek. Znajdowane miso jest jadalne, przynajmniej dla psw. Przyczyn zgonu tych mamutw byo uduszenie. W przewodach pokarmowych s niestrawione roliny kowe. Jakie to wydarzenie wtrcio tyle olbrzymich ssakw do wiecznej zmarzliny w tempie uniemoliwiajcym strawienie skonsumowanych rolin? Jak technik? W sposb oczywisty mwimy o jakiej wielkiej katastrofie, obejmujcej olbrzymi teren i to w nie tak odlegym czasie. ### Nauka Kocioa To wszystko, co napisaem powyej, gosz od lat. Staram si nie angaowa w spr teologiczny czy filozoficzny, bo nie czuj si w tych dziedzinach kompetentny. Niestety, stale jestem krytykowany za rzekomo wyznaniowy fundamentalizm w podejciu do zagadnienia ewolucji. Przypisuje mi si odniesienia do Biblii, do Ksigi Rodzaju, do kreacjonizmu. Pomawia o podawanie wylicze pojemnoci Arki Noego i podobne tezy. To wszystko nie ma nic wsplnego z prawd. Nigdy nie uywam takich stwierdze. Nic na to nie poradz, e empiryczne wyniki bada naukowych, na ktre powouj si powyej, s blisze opisom biblijnym ni tezom ewolucjonistw, ale to

12

nie jest wniosek mj, tylko suchajcych czy czytajcych moje teksty. Czsto zdarza si na publicznych spotkaniach, e kto podniesie temat biblijny i zada mi pytanie odnoszce si do kreacjonizmu. Gdy to si zdarza, ja staram si wykaza, e ewolucjonici maj swoj religi i naginaj fakty, by j wesprze a zarazem ignoruj fakty jej niewygodne. Ta religia to ateizm. Suchajcy moe czasami odnie wraenie, e broni wersji biblijnej. Ja jednak nie z Biblii wyprowadzam fakty, jak czyni to protestanccy fundamentalici (dla nich tylko Biblia - sola scriptura - jest wiarygodna), tylko fakty prowadz mnie do wnioskw, ktre nie s sprzeczne z Bibli. Dla mnie waniejszy jest urzd nauczajcy Kocioa, a ten nie nakazuje ani przyjmowania, ani odrzucania teorii ewolucji, a jedynie zachca do szukania prawdy i jej si nie boi. Niestety, w atakach na mnie szczeglnie napastliwi s katoliccy filozofowie przyrody, ktrzy swoj karier naukow zbudowali na wyniesionej ze szkoy redniej wierze w fakt ewolucji i dostosowywaniu teologii czy filozofii do tego faktu. Krytyka ewolucji narusza fundament ich dorobku. Nie mam zamiaru ani cierpliwoci wysuchiwa ich argumentw o zgodnoci katolickiej teologii z teori ewolucji, bo t teori odrzucam. Zwykle staram si zby ich w dyskusji pytaniem: Wiemy, e Kain nie mia prawa zabi swego brata Abla, mia prawo zabi i zje baranka ofiarnego, ale czy mia prawo zabi i zje swoj babci? Wiedzc, e licz si z nauczaniem Kocioa, krytycy mojej dziaalnoci na okrgo przytaczaj sowa Jana Pawa II: teoria ewolucji jest czym wicej ni hipotez. Ale to oni podpieraj si nauk Kocioa, a nie ja. Z przykroci stwierdzam, e krytykujc mnie, sowa te cytuj te biskupi. Przynajmniej biskupi winni wiedzie, jaka bya gwna teza listu, ktry Jan Pawe II wystosowa (w j. francuskim) do Papieskiej Akademii Nauk w dniu 22 padziernika 1996 r. (LOsservatore Romano 24.X.96). Istot papieskiego wystpienia byo przypomnienie nauki Kocioa o stworzeniu duszy ludzkiej, o wyjtkowoci czowieka jako jedynej istoty stworzonej na obraz i podobiestwo Boga. Papie przypomina za Piusem XII, e nawet jeeli ciao ludzkie miao swoje rdo w materii ywej, istniejcej wczeniej, dusza zostaa stworzona natychmiastowo przez Boga. Jest to cytata z Humani generis, z 1950 r. Warto tu zwrci uwag na tryb warunkowy. Nic si wic nie zmienio w nauczaniu Kocioa od 1950 roku. Jan Pawe II twierdzi ponadto, e te teorie ewolucji, ktre inspirujc si okrelon filozofi, traktuj dusz jako wyaniajc si (mergeant) siami ywej materii, jako zjawisko wtrne (piphnomne) materii, s niezgodne z prawd o czowieku. S one zreszt niezdolne ustanowi fundamentu dla godnoci osoby ludzkiej. Wytuszczony tekst znalaz si te po wosku w podtytule oficjalnego wydania tego listu w LOsservatore Romano, a wic stanowi najwaniejsze jego przesanie. Papie odrzuca tez, e hominizacja wyonia si z waciwoci materialnych ywej istoty, ale media tego nie zauwayy. Powtarzaj na okrgo, e teoria to co wicej ni hipoteza co zreszt wynika z kadej sownikowej definicji tych dwch wyrazw. Podobnie byo, gdy Benedykt XVI krytykowa w Ratyzbonie Zachd za usunicie bada nad prawd nadprzyrodzon z dyskursu akademickiego. Wtedy media zauwayy tylko krytyk Mahometa. Nie naley powtarza za laickimi mediami, tylko czyta samemu. W krytyce kierowanej do odrzucajcych teori ewolucji, pochodzcej rwnie od katolickich duchownych, zwykle widzi si tylko ateistw lansujcych teori

13

ewolucji i kreacjonistw, ktrzy interpretuj Bibli dosownie. Mnie zawsze ustawia si w tej drugiej kategorii. Katoliccy duchowni proponuj formu poredni, ewolucj sterowan przez Stwrc. Zupenie nie widzi si ludzi odrzucajcych ewolucj z przyczyn cile naukowych. Nie widzi si sporu w naukach empirycznych, a jedynie teologiczno-filozoficzny. Kada teoria naukowa musi by potwierdzona przez powtarzalne dowiadczenia lub obserwacje, by zostaa przyjta jako udowodniona. Bez tej powtarzalnoci na zawsze pozostanie tylko teori. Przy powtarzalnych wynikach przeczcych jej, staje si martw. Nie wtpi, e prawda w kocu zwyciy. Ona zawsze zwycia.

Hodowla czowieka
Richard Dawkins, profesor z Oksfordu, zadeklarowany ateista i zaangaowany obroca teorii ewolucji, niedawno opowiedzia si jako zwolennik eugeniki (www.lifesite.net/ldn/2006/nov/06112103.html). W licie do szkockiego Sunday Herald (19 listopad 2006) napisa, e nikt nie chce by w zgodzie z jakakolwiek opini Hitlera, ale czas najwyszy, by odrzuci tak postaw: Jeeli mona hodowa bydo na wydajno mleka, konie na szybko biegu, a psy na zdolnoci pasterskie, z jakiche powodw miaoby by niemoliwym hodowanie ludzi na zdolnoci matematyczne, muzyczne czy atletyczne?"... Zastanawiam si, czy 60 lat po mierci Hitlera nie powinnimy wreszcie zapyta, na czym polega moralna rnica midzy hodowl zdolnoci muzycznych a zmuszaniem dziecka do lekcji muzyki? I dlaczego dopuszczalnym jest trening biegaczy i skoczkw, a niedopuszczalna ich hodowla? Oczywicie dla ateistw i ewolucjonistw Homo sapiens nie rni si od innych zwierzt i moemy z nim robi to samo, co ze zwierztami. Jednak Koci katolicki uczy czego innego. Jan XXIII w encyklice Mater et Magistra napisa: Przekazywanie ycia ludzkiego jest powierzone przez natur aktowi osobowemu i wiadomemu i jako takie jest poddane najmdrszym prawom Boym, prawom niezamalnym i niezmiennym, ktre wszyscy powinni przyj i zachowywa. Nie mona wic uywa rodkw ani posugiwa si metodami, ktre mog by dozwolone w przekazywaniu ycia rolin i zwierzt. Ostatnio czytamy w tygodniku Wprost (28 stycze 2007), e urodzili si pierwsi super Polacy. Chodzi o selekcj embrionw w ramach procedury zapodnienia in vitro, selekcj nie tylko pod wzgldem ywotnoci, co stosuje si od pocztku pojawienia si tej techniki, ale i pod wzgldem cech genetycznych po poddaniu analizie ich DNA. Oczywicie, istot procederu jest nie tyle hodowla idealnego czowieka, co zabijanie odbiegajcych od ideau. Embriony niespeniajce stawianych im wymaga s odrzucane do zlewu. W wielu krajach, niestety rwnie w moim, pozwala si zabija pody z wad, co jest w zasadzie t sam procedur. Jest to negatywna selekcja polegajca na zabijaniu tych istot ludzkich, ktre nie

14

odpowiadaj ustanowionym standardom akceptowalnoci. Sprowadza si to do dyskryminacji niepenosprawnych 1 . yjc w rodowiskach chrzecijaskich nie zawsze zdajemy sobie spraw, do jakiego stopnia cywilizacja mierci bazuje na eugenice. Oto niedawny przykad. Prof. Peter Singer z Australii otrzyma prestiow katedr bioetyki na Uniwersytecie w Princeton, USA. Singer synie z promowania zabijania dzieci z wadami oraz starcw i inwalidw stanowicych ciar dla rodziny, suby zdrowia lub pastwa. Ich zdrowe organy oczywicie mona wykorzysta do przeszczepw. Jest on natomiast obroc zwierzt i rodowiska. Liczne wykady Singera w krajach europejskich spotykaj si z demonstracjami obrocw ycia i niepenosprawnych. W USA naucza bioetyki (Washington Times, 30 czerwiec 1998). Pojawio si take prawo do nieistnienia. Trybuna Konstytucyjny Niemiec wyda orzeczenie w sprawie odpowiedzialnoci lekarza za brak bada genetycznych. Uzna, e mona przyzna odszkodowanie czowiekowi, ktry urodzi si z wad dziedziczn. On mia mono nie urodzi si wcale - czyli jako defektowy mg by zabity w onie matki. Chodzio o prawo jednostki do nieistnienia. Skoro zmuszono go do istnienia naley mu si odszkodowanie. Podobne wyroki byy w USA: skarcy zarwno istnieje jak i cierpi w wyniku niedbalstwa innych (Gazeta Wyborcza 2526.IV.98). Sprawa nie jest nowa. Ju w staroytnej Sparcie dzieci z defektami oraz rni chromi i niepenosprawni byli zrzucani z gry Taygetos do przepastnej groty, by wyeliminowa ich ze spoeczestwa. Dzisiaj ten proceder najbardziej kojarzy nam si z hitlerowskimi Niemcami i ich polityk rasowa, polegajc na zabijaniu umysowo chorych. Niemcy mieli program eliminowania ycia nie wartego ycia (lebensunwertes Leben), przede wszystkim umysowo chorych. Ustawodawstwo eugeniczne wprowadzone w hitlerowskich Niemczech ustalao, e kto nie jest pochodzenia aryjskiego lub jest w zwizku maeskim z osob niearyjsk, nie moe pracowa jako urzdnik pastwowy. Gdyby si zwiza z tak osob, musi by zwolniony. Za niearyjskiego uwaano kadego, kto wrd swoich rodzicw lub dziadkw mia kogo obcego, szczeglnie yda. Bya promocja rasy aryjskiej poprzez zachcanie do zwizkw midzy osobami najbardziej typowo aryjskimi. Stosowano rwnie pozytywn selekcj ukierunkowan na cechy podane. W krajach podbitych porywano rodzicom dzieci o blond wosach i niebieskich oczach, czyli o najbardziej aryjskich cechach, do denacjonalizacji i specjalnego wychowywania na super-Niemcw. Wrd innych dotyczyo to te dzieci urodzonych w Auschwitz. Stanisawa Leszczyska odnotowuje w swym synnym Raporcie poonej z Auschwitz jak to dzieci urodzone w obozie byy zabijane przez topienie, z wyjtkiem tych o cechach aryjskich, przeznaczonych do denacjonalizacji. Eugenika jako nauka pojawia si jako konsekwencja przyjcia teorii ewolucji Darwina. Jeeli postp ewolucyjny polega na zwycistwie najlepiej przystosowanych, to trzeba zadba, by ci gorzej przystosowani nie byli dopuszczeni do rozrodu. Jest to
Niedawno media doniosy (np. Rzeczpospolita, 28 sierpie 2007), e aborcja we Woszech skierowana przeciwko jednemu bliniakowi zabia zdrowego, a nie tego z zespoem Downa. Wykonujca t aborcj dr Anna Maria Marconi tumaczya si, e dzieci zmieniy pozycj midzy diagnoz a aborcj. Gdy zarzucano jej praktyki eugeniczne opowiedziaa: "Prawo tego nie zabrania".
1

15

praktyczne zastosowanie teorii ewolucji wraz z jej ateistyczn definicj czowieka. O zwizku eugeniki z darwinizmem dzisiejsi ewolucjonici woleliby zapomnie. A wic przypomnijmy. W roku 1871 Darwin opublikowa ksik pt. The Descent of Man (Pochodzenie czowieka). Midzy innymi pisze tam (w rozdziale 5): U dzikich ci o sabym ciele lub umyle s wkrtce eliminowani; a ci, co przeyj, zwykle tryskaj zdrowiem. Z drugiej strony my, ludzie cywilizowani, robimy wszystko, by ograniczy proces eliminacji; budujemy szpitale dla umysowo chorych, dla rannych, dla chorych; ustanawiamy sabe prawa; i nasi lekarze robi wszystko, co w ich mocy, by ratowa kade ycie a do ostatniego momentu. S powody by sdzi, e szczepienia uratoway tysice ludzi, ktrzy ze wzgldu na sab odporno uprzednio zmarliby z powodu ospy. W rezultacie sabi czonkowie naszych cywilizowanych spoeczestw rozmnaaj si. Nikt, kto zajmowa si hodowl zwierzt domowych nie bdzie wtpi, e to musi by bardzo szkodliwe dla rasy ludzkiej. Zaskakujco szybko z braku opieki czy przy opiece le ukierunkowanej uzyskujemy degeneracj ras zwierzt domowych; i tylko z wyjtkiem samego czowieka nikt nie jest tak gupim, by pozwala na rozrd najgorszych zwierzt. W sposb oczywisty jest to naukowe uzasadnienie dla eugeniki. W tej samej ksice Darwin pisze nieco dalej (w rozdziale 6): W przyszoci niezbyt odlegej mierzc wiekami, rasy cywilizowane na pewno wytpi (eksterminuj) i zastpi rasy dzikie na caym wiecie. Z drugiej strony, jak twierdzi prof. Schaaffhausen (Anthropological Review, kwiecie 1867, str. 236), mapy antropomorficzne take zostan eksterminowane. Odlego midzy czowiekiem a jego najbliszymi krewniakami si powikszy, poniewa bdzie ona pomidzy czowiekiem w stanie nawet bardziej cywilizowanym ni obecnie rasa kaukaska, a jak map tak nisk w rozwoju jak pawian, zamiast tego, co mamy dzisiaj midzy murzynem czy aborygenem a gorylem. Pomijajc fakt, e te dwie cytaty s niespjne (to czste zjawisko w myleniu Darwina), bo wedug pierwszej to dzicy winni wyprze cywilizowanych, a wedug drugiej odwrotnie, ale prosz zwrci uwag nie tylko na wyrany rasizm tej drugiej wypowiedzi, ale i na zapowied nieuniknionej eksterminacji niszych ras. Dla Anglika Darwina byli to murzyni i aborygeni. Dla Hitlera nisze rasy to byy w pierwszej kolejnoci ydzi, a potem Polacy. Nie by to przypadkowy zwizek sposobu mylenia Hitlera i Darwina. cznikiem byo rodowisko naukowcw eugenikw. Oto kilka przykadw. Leonard Darwin (1850-1943), syn Karola, by prezesem angielskiego Eugenics Education Society, czonkiem redakcji The Eugenical News, a od r. 1927 honorowym prezydentem Midzynarodowej Federacji Organizacji Eugenicznych. W latach trzydziestych prezydentem federacji by prof. Ernst Rdin z Monachium. Leonard Darwin napisa (The Eugenics Review t. 31-32, 1939-1941) wspomnienie o wenerologu, dr Fryderyku Wilhelmie Schallmeyerze (1857-1919), pionierze ruchu eugenicznego w Niemczech. W roku 1903 wygra on konkurs ogoszony i finansowany przez Friedrich Krupp AG na najlepsz prac w odpowiedzi na pytanie: Was lernen wir aus den Prinzipien der Deszendenztheorie in Beziehung auf die innerpolitische Entwicklung und Gesetzgebung der Staaten? (Czego ucz nas zasady teorii pochodzenia w zwizku z wewntrzpolitycznym rozwojem i

16

ustawodawstwem pastw?). W sposb oczywisty Krupp chcia pastwowego wykorzystania teorii ewolucji. Mwimy o czasach dugo przed Hitlerem. Schallmeyer wygra konkurs wrd 60 kandydatw ksik pt. Vererbung und Auslese (Dziedziczno i dobr). Opisywa on konsekwencje selekcji niepostrzeenie stale dokonywanej przez czowieka przy doborze partnera yciowego i postulowa pastwow ingerencj w ten proces, szczeglnie poprzez propagand, aby zarwno jakociowo jak i ilociowo wpywa na postp rasowy. Apelowa o higien ras. Ostrzega take, e poonik pomagajcy w trudnym porodzie powoduje zwikszenie czstotliwoci tego problemu w nastpnych pokoleniach. Leonard Darwin koczy artyku stwierdzeniem, e to nie jego rola ocenia, kto wicej wnis do rozwoju eugeniki we waciwym kierunku w Niemczech, Schallmeyer czy dr Alfred Ploetz. Przypominam, jest to tekst z roku 1939. Jak ten waciwy kierunek zaowocowa dzi ju wiemy. Wspomniany dr Ploetz by pracownikiem Kaiser Wilhelm Institut w Berlinie, prezesem Niemieckiego Towarzystwa Higieny Rasowej i przedstawicielem tej organizacji w Midzynarodowej Federacji Organizacji Eugenicznych. By redaktorem Archiv fur Rassen- und Gesellschaftsbiologie. W redakcji tego pisma by te wspomniany wyej Ernst Rdin. Ten ostatni by te, razem z Heinirichem Himmlerem w redakcji kolorowego miesicznika Volk und Rasse. Dr Josef Mengele, prowadzcy badania genetyczne na winiach obozu koncentracyjnego w Auschwitz, otrzyma rodki pienine na swe badania w 1943 r. od Niemieckiej Rady Badawczej (Deutsche Forschungsgemeinschaft) za porednictwem prof. Otmara von Verschuera (1896-1969) dyrektora instytutu antropologii, ludzkiej dziedzicznoci i eugeniki (Kaiser-Wilhelm-Institut fr Anthropologie, menschliche Erblehre, und Eugenik). Potem w swoim sprawozdaniu do Rady Badawczej Verschuer napisa (Gerald Astor, The Last Nazi 1989): Moim wsppracownikiem w tych badaniach jest mj asystent, antropolog i lekarz Mengele. Suy on jako Hauptsturmfhrer i lekarz obozowy w obozie koncentracyjnym Auschwitz. Za zgod Reichsfhrera SS [Himmlera], prowadzone s badania antropologiczne nad rnymi grupami rasowymi w tym obozie koncentracyjnym, a prby krwi bd dostarczone do mego laboratorium do analiz. Wedug danych zebranych w notatce biograficznej o von Verschuerze (http://en.wikipedia.org/wiki/Ottmar_von_Verschuer) Mengele dostarczy mu w 1944 roku ciaa Cyganw, szkielety ydw, prby krwi identycznych bliniakw eksperymentalnie zaraanych tyfusem, oczy ludzi majcych rnice barwy midzy prawym i lewym okiem itd. Prof. Otmar Freiherr (baron) von Verschuer by przed wojn wykadowc patologii dziedzicznej na Uniwersytecie w Berlinie, a w 1951 r. otrzyma katedr genetyki czowieka na uniwersytecie w Mnster. Po drugiej wojnie wiatowej baron von Verschuer sta si respektowanym naukowcem. Wedug Science Citation Index za lata 1945-69 cytowany jest w literaturze naukowej 350 razy to duo. Czyli z obiegu naukowego nie znikn mimo swych nazistowskich koneksji. Oficjalnie na jaki czas eugenika staa si tematem tabu. Ale nie na dugo. W 1960 roku zostao powoane do istnienia nowe czasopismo naukowe pt. The Mankind Quarterly (Kwartalnik Ludzkoci) wydawane w Edynburgu. W podtytule miao okrelenie Midzynarodowy kwartalnik zajmujcy si tematem rasy i dziedziczenia

17

w zakresie etnologii, etno- i ludzkiej genetyki, etnopsychologii, historii ras, demografii i antropogeografii. Czonkiem rady redakcyjnej by Sir Charles Galton Darwin (18871962), wnuk Karola, w latach 1953-59 prezes brytyjskiego Towarzystwa Eugenicznego. Ze zrozumiaych wzgldw pierwotnie w redakcji nie byo Niemcw, cho wikszo zachodnich krajw jest reprezentowana. Wkrtce jednak O. von Verschuer zosta do redakcji przyjty i zaliczany jest do zaoycieli pisma. Od 1979 pismo przenioso swoj siedzib do Waszyngtonu i wychodzi tam nadal. Periodyk zajmuje si takimi zjawiskami jak konieczno segregacji rasowej w szkoach USA, zwizek rnic rasowych z poziomem umysowym itd. Przy okazji ciekawostka. Sir Charles Galton Darwin, drugie imi dosta na cze prekursora eugeniki w Anglii, Sir Francisa Galtona (1822-1911), ktry pierwszy wprowadzi do obiegu naukowego termin eugenika, rozumiany jako sterowana ewolucja czowieka. By on autorem ksiki pt. Hereditary genius (Dziedziczny geniusz) z r. 1869. Jego artykuy o eugenice ukazay si w zbiorze Esseys in eugenics w 1909 r. To on swym zapisem testamentowym ustanowi katedr eugeniki na uniwersytecie w Londynie. W roku 1909 zaoy pod swoj prezesur Eugenics Education Society, w 1926 przemianowane na Eugenics Society, a w roku 1989 na Instytut Galtona. Dzisiaj instytut ten synie z promocji antykoncepcji i z organizowania Darwin lectures (Wykadw darwinowskich). Galton by kuzynem Karola Darwina. Tych kilka informacji wystarczy, by wykaza zwizek darwinizmu z eugenik. Wielkim promotorem eugeniki i darwinizmu by agnostyk, socjalista i libera, filozof Bertrand Russell. W ksice z 1929 r. Marriage and Morals (Maestwo i moralno) napisa: Pomysy eugeniczne oparte s na zaoeniu, e ludzie nie s rwni, podczas gdy demokracja oparta jest na zaoeniu, e s rwni. Dlatego te bardzo trudno jest z pozycji politycznej wprowadzi w ycie pomysy eugeniczne w demokratycznym spoeczestwie wtedy, gdy przyjmuj one formy sugerujce nie to, e mniejszo to mniej wartociowi np. umysowo chorzy, ale, e mniejszo to bardziej wartociowi. Pierwsza propozycja jest mia dla wikszoci, a druga niemia. Dlatego dziaania w myl pierwszej znajduj poparcie wikszoci, a w myl drugiej nie. Std propozycje zabijania umysowo chorych (w hitlerowskich Niemczech), czy zabijania niepenosprawnych podw (dzisiaj w wielu krajach europejskich, niestety nawet w Polsce) znajduj poparcie polityczne. Natomiast hodowla geniuszw (np. super aryjskiej rasy) raczej nie. Ot propozycje, z jakimi wystpuje dzisiaj prof. Richard Dawkins to wanie hodowla geniuszy. Skoro mona u byda zwikszy zamwione cechy, to czemu by nie mona byo w podobny sposb zwikszy np. zdolnoci muzycznych u czowieka? A moe sprawnoci sportowej, albo urody, albo jeszcze czego. Jeeli czowiek to tylko bardziej rozwinite zwierz, to co miaoby nas hamowa przed jego hodowl? Wyglda na to, e nic nie hamuje. Dzisiaj, za pomoc internetu, www.ronsangels.com/index2.html, mona kupi ludzkie komrki jajowe, lub sperm, od modelek i modeli. Handluje Ron Harris, dostarczyciel zdj do Playboya. Sprzeda jest na zasadach aukcyjnych. Oto darwinowska zasada selekcji naturalnej na najwyszym szczeblu. Kto da wicej otrzyma modo, pikno i umiejtnoci. Naturalna selekcja to wybieranie zdrowych i

18

piknych genw pisze Ron Harris we wstpie do swojej strony internetowej. Reklamie poszczeglnych ofert towarzyszy zdjcie dawczyni czy dawcy, informacja o wieku, pochodzeniu, wieku yjcych bab itd. Harris bierze tylko 20% licytowanej ceny, reszta idzie dla dawczyni czy dawcy. Koszta zapodnienia in vitro, implantacji, porodu itd. nabywca musi ponie osobno. Oto zwyczajna propozycja komercyjna!

Darwina mona uywa na rne sposoby

Przeniesienia teorii ewolucji na stosunki spoeczne dokona Karol Marks. W licie do Ferdynanda Lassalea z 16 stycznia 1861 r. pisze: Wielkie znaczenie ma praca Darwina i odpowiada mi jako przyrodnicza podstawa historycznej walki klas. (K. Marks i F. Engels, Listy Wybrane, Ksika i Wiedza 1951, str. 159. poz. 52). Z takim poparciem trudno si dziwi, e dzi darwinizm krluje! W czasach komunistycznych teoria ewolucji bya promowana w szkoach nie tylko dlatego, e dostarczaa ateistyczn alternatyw dla tradycyjnej chrzecijaskiej wersji pocztkw, ale i dlatego, e usprawiedliwiaa konieczno eliminowania ludzi niechcianych. Darwinizm czony by z miczurinizmem (ysenkizmem), teori o dziedziczeniu cech nabytych. Liczono na dziedziczno efektw wychowania. Ludziom prano mzgi, a ci, ktrzy byli odporni na to pranie, byli eliminowani w imi spoecznego darwinizmu. W myl zasady przetrwania najlepiej przystosowanego, wiat stawa si coraz bardziej nieludzki. Oczywicie, ludobjstwo XX wieku ma wicej wsplnego z pragnieniem rzdzenia nad innymi ludmi ni z eugenik czy walk klas, ale pozostaje faktem, e uywano darwinizmu do usprawiedliwiania barbarzystwa, ktre towarzyszyo niemieckim i rosyjskim prbom zdominowania nie-niemieckich i nie-rosyjskich ludw. Rwnie w rewolucji przemysowej waciciele fabryk uzasadniali swoje pragnienie zyskw przekonaniem, e drapiena konkurencja to mechanizm postpu. Jak susznie napisa Philip Trower w ksice Koci i anty-wiara (The Church and the Counter-Faith, Family Publications, Oxford, 2006) s cztery rne pojcia funkcjonujce jako teoria ewolucji, ktre zlewaj si jedn filozofi w umysach ludzi Zachodu pocztku XXI wieku. Dla higieny umysowej konieczne jest odrnianie tych poj. Przedstawi je bazujc na Trowerze. Po pierwsze istnieje przekonanie, e wszystkie formy yciowe pochodz od jednej. Darwin go nie wymyli. Istniao w umysach XVIII- i wczesno-XIXwiecznych przyrodnikw takich jak Georges-Louis Leclerc, Carolus Linnaeus i Georges Cuvier, ktrych nie interesowao jak nastpowaa transformacja jednego organizmu w drugi (wwczas uywano terminu transformizm na to, co dzi okrelamy jako ewolucja), ale jak sklasyfikowa wiat ywych organizmw w gatunki, rodzaje, rzdy rodziny itd. w zalenoci od pokrewiestwa midzy nimi. Oczywicie obserwowali brak form porednich, zarwno wrd ywych, jak i kopalnych form. Bez tych przerw w cigoci wiata ywego niemoliwe byoby proponowanie kryteriw wyrniania taksonw. Rwnie Darwin wiedzia o tym. Napisa on (O pochodzeniu gatunkw, rozdzia 13): Wymieranie tylko oddzielao grupy, a nie tworzyo je; gdyby kada forma, ktra kiedykolwiek istniaa na tej ziemi nagle si pojawia, byoby

19

zupenie niemoliwym zdefiniowa taksony tak by kada grupa odrniaa si od innych, poniewa wszystkie by si zleway.... Drug treci rozumian pod pojciem ewolucji to pomys naturalnej selekcji, czyli przeycie najlepiej przystosowanego, jako mechanizm pozwalajcy na transformacj jednej formy w inn. To jest rzeczywicie odkryciem Darwina i co wicej jest to w zasadzie prawdziwe na poziomie tworzenia si ras w ramach populacji rozrodczo kompatybilnej (zwykle, cho nie zawsze utosamianej z gatunkiem). Tylko ten pomys zasuguje na miano darwinizmu. Naturalna selekcja bya oczywicie wiedz powszechn przed Darwinem, poniewa ludzie wiedzieli, e formy defektowe atwiej umieraj ni zdrowe. Ale to Darwin zauway, e ten proces moe prowadzi do powstania nowych form. Hodowla polegajca na selekcji i izolacji znana jest od antyku (winogrona, konie itd.). Jednak przenoszenie mechanizmu tworzenia ras do tworzenia nowych gatunkw i wyszych taksonw, (okrelane inaczej jako ekstrapolacja makro-ewolucji z mikro-ewolucji), ley w samym sercu sporu o ewolucj. Darwin spodziewa si, e drobna zmienno, pokolenie, po pokoleniu, poprzez miliony lat, doprowadzi do utworzenia si nowych organw i funkcji. Jak jednak warto posiada rozwijajcy si organ zanim jest zdolny do dziaania? Darwinici nadal borykaj si z tym problemem, szczeglnie, e wiele organw (np. oko) ma poziom nieredukowalnej zoonoci, ktry nie moe by osignity pojedynczym krokiem transformacyjnym. Kluczowym zagadnieniem ewolucji w tym drugim znaczeniu jest propozycja transformacji bez celu, poniewa naturalna selekcja jest procesem dziaajcy przypadkowo, a nie w jakim okrelonym kierunku. Trzecim aspektem pojcia ewolucji jest cige trwanie tego procesu. Gdyby tak byo powinnimy oglda wiele form porednich, nie tylko w zapisie kopalnym, ale rwnie mnstwo yjcych wrd nas form w rnych stadiach niedorozwoju. W sposb oczywisty wszystko co widzimy, to perfekcyjnie funkcjonalne, dobrze zaadaptowane formy, lub formy relatywnie defektowe, nie zaadaptowane, ktre s szybko eliminowane przez naturaln selekcj. Nigdzie nie znajdujemy organw czy funkcji w procesie doskonalenia. Ewolucjonici wol nie pamita o tej trudnoci. Zamiast tego pomys o trwajcej cigle ewolucji wykorzystywany jest w kontekcie relacji midzyludzkich: oczekiwanie postpu w czasie. To tu znajduj swoje rdo wszelkie okruciestwa towarzyszce eugenice, walce klas i darwinizmowi socjalnemu. Wreszcie naley zaznaczy, e teoria ewolucji jest take przenoszona do wiata nieoywionego, do caego wszechwiata. Mwi si, e wszystko si stale zmienia w co innego i lepszego, od absolutnego chaosu Wielkiego Wybuchu do jakiej kosmicznej idylli w przyszoci. W sposb oczywisty atomy czy galaktyki nie walcz o przetrwanie i nie s poddawane procesowi naturalnej selekcji. Czemu wic mielibymy uywa tego samego terminu, ewolucji, do okrelenia ich rozwoju? ad i porzdek, jaki obserwujemy w mikro- i makro-kosmosie, te niezmienne fizyczne i chemiczne prawa napdzajce wszechwiat, wymagaj wyjanienia. Skoro zoono biosfery pono zostaa ju wyjaniona przez ewolucj, czy nie warto zastosowa tej samej koncepcji w odniesieniu do wiata martwego? Tymczasem rzeczywicie obserwowalne fakty wskazuj na proces przebiegajcy w zupenie odwrotnym kierunku. Zmienno genetyczna i liczba

20

gatunkw maleje. Soce i gwiazdy spalaj si. Caa energia wszechwiata zuywa si. Drugie Prawo Termodynamiki jest nieubagane: krluje entropia.

Rola informacji w biologii

(Ten artyku ma charakter bardziej specjalistyczny) ycie to co wicej ni chemia czy fizyka, bowiem obejmuje rwnie informacj. Informacja to cz rzeczywistoci biologicznej. Moemy j studiowa z punktu widzenia biochemii molekularnej, ale take w kontekcie zalenoci matematycznych, logiki i transformacji. Porwnanie z komputerami S pewne analogie z komputerami. Komputer posiada ksztat, rozmiary, skad chemiczny, waciwoci fizyczne itd. To wszystko okrelamy jako hardware. Ale jest jeszcze software, obecnie o wiele kosztowniejsze ni hardware. Mamy programy, bazy danych, pliki, arkusze kalkulacyjne itd. Bez tego software komputer jest kup zomu. Po zainstalowaniu software komputer nie zmienia ksztatu, wagi, chemii czy parametrw fizycznych, ale staje si funkcjonalny. Pracujc z komputerami poznalimy pewne fakty na temat roli informacji potrzebnej nam do wszelkich dziaa. Wiemy, e program komputerowy moe si sam zepsu z powodu defektw w dyskach go noszcych. Wiemy, e mona go zepsu przez pomyk. Wiemy, e sam si nie udoskonali. Przez przypadek nie stanie si lepszym, bardziej przydatnym. Po przypadkowej zmianie w programie liczba jego funkcji nie wzronie. Wiemy take, e bd w zapisie sowa czy pliku moe go chroni przed znalezieniem czy usuniciem, gdy takowe zaordynujemy. Program komputerowy posiada plan, cel, kierunek nadany przez programist. Posiada wkad mylowy. Hodowla Podobnie hodowca posiada plan, cel, kierunek zamierzonego uszlachetniania. Hodowca jednak nie stwarza nowych informacji. On tylko selekcjonuje wrd dostpnych w przyrodzie zasobw informatycznych i dy do takich ich kombinacji, by ukierunkowa program hodowlany ku konkretnie zamierzonemu uszlachetnieniu. Naturalne procesy rozrodcze utrzymuj rnorodno genetyczn w przyrodzie poprzez rekombinacje. Selekcja naturalna dziaa jedynie na istniejce formy. Redukuje liczebnoci i usuwa genotypy nie przystosowane do danych warunkw rodowiska. Niczego nowego nie tworzy. Hodowcy zastpuj naturaln selekcj wasn, faworyzujc to, co odpowiada ludzkim potrzebom. Fizycy W fizyce mikro- i makrokosmosu istniej wtpliwoci co do probabilistycznego modelu wyjaniania rzeczywistoci. Istnieje szkoa mylenia, ktra faworyzuje model

21

informatyczny 1 . Mwi oni o podejciu drog ujednoliconego pola informatycznego (UIFA -Unitary Information Field Approach) zakadajc, e gdzie istnieje informacja realizowana w funkcjonowaniu kosmosu. Zazdroszcz biologom, e znaleli ju swoje pole informacyjne w kodzie genetycznym. Naley jednak podkreli, e wiemy gdzie to pole si mieci dopiero od poowy XX w. Gdy zostaa zaproponowana teoria ewolucji oraz gdy najintensywniej rozwijaa si jej dominujca rola w myleniu biologicznym, nie zdawalimy sobie sprawy z tego, e ta informacja istnieje i e jest konkretnie umiejscowiona w okrelonym miejscu ywej komrki. Los informacji Teraz zastanwmy si, co si dzieje z informacj zgromadzon w kodzie genetycznym podczas funkcjonowania systemw biologicznych, lub w trakcie ich manipulacji przez czowieka. W Tabeli 1 zestawiono niektre z tych biologicznych funkcji i ludzkich dziaa w uporzdkowaniu wedug tego czy redukuj, mieszaj czy zwikszaj informacj. Tabela 1. Los informacji w przyrodzie INFORMACJA Zredukowana Wymieszana Panmiksja Izolacja Hybrydyzacja, introgresja Chw wsobny, samozapodnienie Inynieria genetyczna, GMO Meiosa, crossing-over Dryf genetyczny Heterozygotyczno chroni recesywne Selekcja Migracja Adaptacja Ochrona zasobw genowych Udomowienie Troska o biornorodno Uszlachetnianie Zwikszanie heterozygotycznoci Hodowla Dziczenie, kundlizm Tworzenie ras Szkodliwe mutacje Zwikszona

Pozytywne mutacje

Redukcja informacji Izolacja populacji biologicznej prowadzi do redukcji informacji genetycznej. Czsto po ostrych zmianach rodowiskowych pozostaj mae ostoje (refugia), gdzie niewielka liczba osobnikw danego gatunku przetrwa, by w konsekwencji da populacj ubog w zasoby genowe. Konsekwencj izolowania populacji jest chw wsobny. Rozmnaanie pciowe odbywa si wtedy midzy spokrewnionymi osobnikami, a w ekstremalnej sytuacji zachodzi samozapylenie. To zawsze prowadzi do przypadkowej utraty pewnej czci zasobw informatycznych. Utrata pewnych
R. Horodecki 1989 Unitary information-field approach to the description of reality. Problems in Quantum Physics, Gdask; 346-357.
1

22

genw t drog okrelana jest jako dryf genetyczny. (Mona to porwna do przypadkowej redukcji liczby nazwisk w maej izolowanej kolonii pozostawionej bez nowych przybyszy przez kilka pokole. Takie zjawisko wystpio na szeregu wysp karaibskich w XVIII i XIX wieku). Gen raz utracony jest utracony na zawsze. Sam si nie odtworzy. Moe si pojawi jedynie po reintrodukcji. Selekcja dziaa o wiele szybciej. Formy nie przystosowane w danym rodowisku gin, a wraz z nimi odpowiedzialne za to nieprzystosowanie geny. W ten sposb powstaje populacja przystosowana do specyficznych warunkw danego miejsca, przystosowana w tym sensie, e brak w niej genotypw niezdolnych do ycia w danych warunkach. Pula genetyczna jest zredukowana w porwnaniu z t, z ktrej si wywodzi. Mona zaobserwowa nieco rolinnoci na hadach po-przemysowych. Wiele nasion pada na nie, ale niewiele daje roliny zdolne do ycia. Populacja, ktra powstaje jest przystosowana do danej hady, np. do wysokich ste metali cikich, ale genetycznie jest ona ubosza ni populacja nasion, ktre na t had pady. Bazujc na tym mechanizmie adaptacji hodowcom udao si udomowi wiele rolin i zwierzt. Udomowione zwierzta i roliny s genetycznie ubosze ni formy dzikie, z ktrych si wywodz. Gdy mwimy o genetycznym uszlachetnianiu mamy na myli "uszlachetnianie" z ludzkiego punktu widzenia. Wydajno cukru z buraka cukrowego czy mleka z krowy wzrasta. Ale zawsze jest to kosztem innych funkcji, co powoduje, e "uszlachetnione" odmiany s mniej zdolne do ycia w warunkach naturalnych, stajc si zalenymi od czowieka. Im bardziej odmiany s uszlachetnione, tym bardziej zalene staj si od czowieka i tym ubosze s w genetyczn rnorodno. Hodowla jak i naturalna adaptacja prowadz do formowania si ras. Rasy s genetycznie ubosze ni populacje, z ktrych si wyksztaciy. Wszystkie rasy psw mona wyhodowa z dzikich wilkw, ale nie da si wyhodowa Bernardyna z ratlerka. Oczywicie dobrze wiemy, e mutacje mog zniszczy geny. Poniewa jestemy bombardowani cay czas przez czynniki mutagenne (promieniowania, chemikalia) liczba uszkodzonych, a wic defektowych, genw stale ronie w kadej populacji. Mwimy o wzrocie obcienia genetycznego. Gdy takie defektowe geny spotkaj si w homozygocie defekt ujawnia si i naturalna selekcja eliminuje genotyp z tym defektem. Mieszanie informacji Genetyka populacyjna uznaje rekombinacj genw za gwne rdo zmiennoci w przyrodzie. Powszechnie uznaje si, e w przyrodzie obowizuje panmiksja, czyli losowe mieszanie genw w procesie rozmnaania pciowego. Kada gameta (ziarno pyku, plemnik, komrka jajowa) posiada wasn genetyczn tosamo i dlatego z poczenia dwch powstaje zupenie nowa jako. W szczeglnych warunkach mamy hybrydyzacj, czenie si gamet rnych gatunkw. Gdy mieszaniec jest zdolny do ycia i podny, z ktrym z form rodzicielskich, nastpuje introgresja, wkraczanie genw jednego gatunku w populacj drugiego. Inynieria genetyczna to transfer genw z jednej populacji do drugiej inn drog ni pciow. Pasoyt moe wprowadzi swoje geny do genomu gospodarza i wykorzysta jego metabolizm dla swoich potrzeb. Owad (bonkwka) powoduje, e

23

li wierzby tworzy galas, bezuyteczny dla wierzby, ale stanowicy dom dla owada. Genetyka wierzby zostaa zmodyfikowana. Jej potencja metaboliczny zosta zaangaowany do pracy wedug informacji genetycznej pochodzcej z obcego organizmu. Obecnie czynimy to samo w ramach biotechnologii. Wprowadzamy geny ryby do pomidora. Produkujemy zmodyfikowane organizmy okrelane jako transgeniczne albo GMO. Mieszamy geny organizmw niekojarzcych si w sposb naturalny. W procesie rozmnaania pciowego obserwujemy mechanizm mieszania informacji genetycznej w czasie podziau redukcyjnego. Podczas mejozy informacja odziedziczona od ojca i od matki jest przetasowana. Podczas pachytenu nastpuje crossing over czci chromatyd. Podczas anafazy chromosomy homologiczne, wraz z partiami wymienionymi podczas crossing over, rozchodz si do przeciwnych biegunw. Chromosomy lub ich czci pochodzce od matki i ojca ulegaj wymieszaniu, tak, e kada powstajce haploidalna gameta jest genetycznie inna. Jeeli haploidalna gameta posiada gen nie przystosowany do danego rodowiska lub w jaki sposb defektowy, to moe powodowa trudnoci dla gametofitu, w wyniku czego jest on sabszy lub ginie. W ten sposb defektowe lub nie przystosowane geny wypadaj z populacji, jeeli wpywaj na jako gametofitu. Jednak po zapodnieniu, w diploidalnej zygocie i powstaym z niej sporoficie nieprzystosowany lub defektowy gen moe przetrwa dziki obecnoci funkcjonalnego genu homologicznego otrzymanego od partnera pciowego. To si okrela jako dominacja niektrych genw nad innymi, recesywnymi. Konsekwencj jest heterozygotyczno, czyli genetyczna rnorodno w populacji. Jest to naturalny mechanizm ochrony genw nieprzydatnych w danym rodowisku, ale ktre mog si okaza przydatne w innym, w ktrym moe si znale w przyszoci jaki potomek. Niestety, jest to rwnie mechanizm chronicy geny defektowe, co si okrela jako obcienie genetyczne. Mieszanie genw nastpuje rwnie w wyniku migracji rolin i zwierzt. Kady gatunek stale umiejscawia cz swego potomstwa poza obecnym obszarem zasigu. Rwnie czowiek nieraz przenosi populacje poza ich naturalny obszar. Nowi przybysze, z naturalnej lub antropogenicznej introdukcji, jeeli oka si zdolni do kojarzenia z lokalnymi populacjami staj si rdem zwikszenia genetycznej rnorodnoci. Gdy nowe terytoria s kolonizowane przez dany gatunek, odrbne fale kolonizacyjne, pochodzce z rnych ostoi (refugiw), spotykaj si niekiedy i nastaje rekombinacja midzy nimi, dajca populacje o bogatszej rnorodnoci genetycznej. Widzc, e zasoby genetyczne naszej planety malej, czowiek czyni wysiki, aby je chroni. Czsto dzi mwimy o ochronie lub nawet o promocji biornorodnoci. Naley podkreli, e hodowla i ochrona zasobw genowych maj przeciwstawne konsekwencje dla informacji genetycznej. Tym niemniej w hodowli mona specjalnie zwiksza heterozygotycznoci, aby zapewni wiksz stabilno uszlachetnionej populacji. Rne wysoko uszlachetnione linie czyste s czasami specjalnie kojarzone, aby uzyska heterozygotyczno. Czsto populacje hodowlane s specjalnie utrzymywane jako genetycznie rnorodne, aby przeciwstawi si utracie genw towarzyszcej selekcji. Wysoko uszlachetnione roliny i zwierzta wymagaj ludzkiej opieki. Zwykle wymagaj specjalnych warunkw rodowiska, ktre tylko czowiek moe dostarczy

24

(nawozy, pasze, antybiotyki, pestycydy, herbicydy itd.). Ale na tym nie koniec. Wymagaj rwnie ludzkiej ochrony przed krzyowaniem i musz by utrzymywane w izolacji. Gdy tylko zaniecha si izolacji, mamy kundlizm, odmiana dziczeje. Wzrost informacji Jest tylko jeden mechanizm, ktremu przypisuje si zdolno do zwikszania informacji. Jest nim mutageneza. Zakada si, e od czasu do czasu zdarza si mutacja pozytywna w tym sensie, e wprowadza jak now funkcj czy organ, co zwiksza potencja yciowy danego osobnika i populacji z niego pochodnej. Pozytywna mutacja jest jedynym moliwym rdem nowych informacji. Caa teoria ewolucja jest zalena od istnienia pozytywnych mutacji. Ale czy posiadamy dobre przykady takich mutacji? Ewolucja darwinowska Darwin obserwowa zmienno wewntrzgatunkow (dzibki zib). Obserwowa adaptacj do rnych rodowisk oraz rnicowanie si populacji izolowanych (teraz okrelane jako dryf genetyczny). To, co obserwowa, byo konsekwencj rekombinacji i redukcji informacji genetycznej. Tymczasem jego konkluzj bya EWOLUCJA, naturalny proces dajcy wzrost informacji. Ta konkluzja bya bdna! Adaptacja, czsto nazywana mikroewolucj, nie jest przykadem drobnego kroku w makroewolucji. Jest procesem w przeciwnym kierunku! W podrcznikach szkolnych caej Europy znajdujemy przykad z m, Biston betularia, ktra siada na korze brzozy. Stwierdzono, e zmienia kolor na czarny w terenach przemysowych, gdzie kora brzozy bya czarna od sadzy. Gdy oczyszczono przemys ma powrcia w tradycyjnie biao-szarym kolorze. Jest to przykad adaptacji, odwracalnej adaptacji, poniewa pozostaa czno pciowa z populacj dzik poza terenem zanieczyszczonym przez przemys. Naturalna selekcja, ptaki erujce na tych mach, pozostawia tylko te osobniki, ktre s najmniej widoczne, gdy siedz na korze brzozy. Geny na ciemny kolor s obecne w populacji dzikiej, ale dominuj jedynie wtedy, gdy wymaga tego sytuacja rodowiskowa. Ta ciemno barwna rasa nie posiada nowej informacji genetycznej. Posiada tylko fragment informacji obecnej w puli genetycznej populacji dzikiej. To, co si zdarzyo, to tylko zmiana proporcji szarych i ciemnych ciem. Chodzi o rnice w liczebnoci, a nie w jakoci. Inny przykad, do ktrego odnosz si podrczniki szkolne, to zdolno zaadaptowania si rolinnoci do ycia na wysypiskach przemysowych. wiee wysypisko jest zwykle pozbawione rolinnoci z powodu zawartych w nim szkodliwych metali cikich. Po jakim czasie jednak wysypisko si zazieleni. Roliny dostosuj si do nieprzyjaznego podoa. To si reklamuje jako postp ewolucyjny. Tymczasem wiemy ju, od co najmniej 50 lat, e ta adaptacja to nie jest ulepszenie o wartoci ewolucyjnej. Pewna trawa, Festuca ovina L., ktra skolonizowaa wysypisko bogate w ow, uzyskaa tolerancj na ten metal jako cech dominujc. Gdy tylko jednak znajdzie si poza wysypiskiem to przystosowanie jest utracone z powodu naturalnej selekcji trudno wic to uzna za argument na rzecz ewolucji 1 .
1

Wilkins D.A. 1960 The measurement and genetical analysis of lead tolerance in Festuca ovina Scottish Plant Breeding Station Report; 85-98. Wilkins D.A. 1957 A technique for the measurement of lead tolerance in plants Nature 180; 37-38.

25

Naley podkreli, e formowanie si ras nie jest przykadem drobnych krokw w ewolucji. Nauki z hodowli Hodowla nauczya nas kilku wanych rzeczy. Po pierwsze dzisiaj wiemy ju, e istniej granice moliwoci hodowlanych w okrelonym kierunku. Zasoby informatyczne puli genetycznej nie s nieskoczone. W hodowli moemy wykorzysta to, co jest i nic wicej. Po drugie wiemy, e nasze uszlachetnione odmiany wymagaj izolacji, aby utrzymay swoj tosamo. Bez tej izolacji dziczej, przekrzyuj si z formami dzikimi i w ten sposb tracc swoj tosamo. Po trzecie wiemy, e wysoko uszlachetnione odmiany s biologicznie sabsze ni odmiany dzikie. Bolenie dowiadczylimy tego, e formy dzikie s absolutnie potrzebne dla prac hodowlanych. Musimy dysponowa bogat pul genetyczn wystpujc w warunkach naturalnych, aby mc selekcjonowa z niej to, co jest nam potrzebne i inkorporowa w nasze hodowlane odmiany wraz ze zmieniajcymi si oczekiwaniami wobec programu hodowli. Reasumujc, musimy nauczy si gospodarowa istniejcymi w przyrodzie zasobami informacji genetycznej, poniewa s one ograniczone i mog by bezpowrotnie utracone. Mutacje Teraz sowo o mutacjach. Jest to jedyne potencjalne rdo nowej informacji genetycznej. Studiujemy ju mutacje od 70 lat i niektre konkluzje mona ju uzna za wice. Na pocztku trzeba stwierdzi, e obserwujemy malejce zainteresowanie mutagenez jako narzdziem hodowlanym. Wikszo laboratoriw po caym wiecie zwija swoje programy mutagenezy. Otrzymano nieco przydatnych odmian na drodze mutagenezy, ale mao i rzadko, a s one przydatne jedynie z ludzkiego punktu widzenia. Niektre formy karowate okazay si przydatne jako podkadki lub do ogrodw skalnych. Niektre bardzo wraliwe roliny okazay si przydatne dla monitoringu zanieczyszcze przemysowych. Zostaa wyprodukowana odmiana pomaraczy bez pestek. Jest wiele odmian ozdobnych kwiatw, ktre poprzez mutagenez byy pozbawione niektrych barwikw. W kadym przypadku jednak otrzymana rolina jest biologicznie ubosza i sabsza ni niezmutowana forma, z ktrej si wywodzi. Jest pozbawiona czego, co w naturalnych warunkach jest przydatne. Wiemy o istnieniu wielu mutacji szkodliwych. Boimy si ich. Staramy si chroni siebie i dzik przyrod przed rnymi czynnikami mutagennymi. Ograniczamy testowanie broni jdrowej, przewietlenia Rentgenowskie, azbest itd. Jeeli rodowisko mutagenne sprzyja powstawaniu mutacji pozytywnych to gin one w zalewie destruktywnych mutacji negatywnych. Wiemy o istnieniu mutacji biologicznie neutralnych. Chodzi o zmiany w niekodujcej czci genomu lub w kodzie genetycznym, ale nie naruszajce funkcjonalnoci biaek, ktre koduj. Okrelamy takie warianty jako allele. Gdy

26

kopiujemy jaki tekst moemy robi bdy, jak dugo jednak nie jest naruszony sens tekstu, takie zmiany mona tolerowa, cho zwykle traktujemy je jako utrudnienie. Rwnie w genomie neutralna zmiana informatyczna jest tolerowana, ale jeeli cho troch redukuje funkcjonalno biaka, ktre koduje, bdzie podlegaa selekcji negatywnej. Gdy jednak sens jest naruszony, gdy funkcjonalno jest istotnie zmieniona, mwimy ju wtedy o zmianie, pozytywnej lub negatywnej. Pozytywne mutacje to bardziej postulat ni obserwacja. Zwykle rasy organizmw odpornych na wyprodukowane przez czowieka chemikalia (herbicydy, fungicydy, pestycydy, antybiotyki itd.), ktre rozwiny si dopiero po wejciu na rynek danego preparatu, cytowane s jako przykady pozytywnych mutacji. Majc do czynienia z takimi argumentami konieczne jest zdawa sobie spraw z tego, e te nowe formy nie stanowi nowych gatunkw. S zwykle zdolne do kojarzenia z populacj, z ktrej wyszyy i zwykle znikaj, gdy stosowanie danego preparatu jest zaprzestane. W tym sensie s podobne do tej odwracalnej adaptacji opisanej u Biston betularia. Jest cakiem moliwe, e adaptacja do preparatu zostaa w podobny sposb osignita, poprzez rekombinacj. Jest bardzo niewiele przykadw gdzie udokumentowano, i zmiana w genomie jest odpowiedzialna za nowo powsta odporno na dany preparat. W znanych przykadach mona wykaza, e zmiana dotyczy obrony naturalnej funkcji. Nie jest to tworzenie czego nowego, ale obrona czego, co ju istnieje. Oto jeden przykad zanalizowany szczegowo. Ewolucja odpornoci na Atrazyn Amaranthus hybridus L., szarat, jest chwastem, ktry przystosowa si do herbicydu Atrazyna 1 . Atrazyn wyprodukowano specjalnie w celu zwalczania tego chwastu. Przyczepia si ona do pewnego biaka (QB), kodowanego przez gen psbA, wanego w procesie fotosyntezy. Kompleks biako-Atrazyna uniemoliwia fotosyntez. W odpornej odmianie sektor biaka, do ktrego Atrazyna si przyczepia posiada zmian jednego aminokwasu, seryny na glicyn. To wystarczajco zmienia zdolno czenia si z Atrazyn, by dawa odporno na ni. W genomie seryna jest kodowana przez tryplet AGT (adenina, guanina, tymina), podczas gdy glicyna przez GGT (guanina, guanina, tymina). Ta zmiana zasza w genie psbA na pozycji 682. W efekcie mutacja jednego nukleotydu z adeniny na guanin nadaa szaratowi odporno na Atrazyn. To reklamuje si jako pozytywn mutacj, dziki ktrej Amaranthus hybridus otrzyma now funkcj, odporno na herbicyd. Trzeba jednak podkreli, e zmutowana forma ogranicza funkcjonalno biaka QB. Dlatego te jak tylko wycofuje si uywanie Atrazyny, dzika forma szaratu powraca. Tak wic naturalna selekcja preferuje form dzik, a nie zmutowan. W warunkach laboratoryjnych, uywajc kultur komrkowych Nicotiana tabacum cv. Samsun (odmiany tytoniu) traktowanej Atrazyn uzyskano zmian w 264 kodonie chloroplastowego psbA, z seryny (AGT) na treonin (ACT). Ta pojedyncza zmiana nukleotydu (z guaniny na cytozyn) rwnie nadaa odporno na Atrazyn,

Hirschberg J, Mcintosh L. 1983 Molecular basis of herbicide resistance in Amaranthus hybridus. Science 222; 1346-1349.

27

ktra okazaa si stabiln przy braku cigej presji selekcji 1 . Podobn zmian seryny na treonin dajc odporno na Atrazyn zaobserwowano w komrkach ziemniaka 2 . Te wyniki nie byy testowane w warunkach polowych. Jakie z tego wszystkiego wnioski? Zacz naley od stwierdzenia, e zmutowane biako peni t sam funkcj w fotosyntezie jak uprzednio. Tak te dla badanego organizmu (szarata, tytoniu,, ziemniaka) mutacja ta bya neutraln w przypadku zmiany seryny w treonin, a lekko niekorzystn w przypadku zmiany seryny na glicyn. Uzyskana odporno sprowadza si do obrony istniejcej wanej funkcji, ktra bya zahamowana przez sztuczny odczynnik wprowadzony do rodowiska. Nie jest to nowa funkcja, ale obrona starej. Mona to porwna do nabywania odpornoci poprzez szczepienia przeciwko rnym chorobom. W przyrodzie zdarza si duplikacja sekwencji genowych. Mona wic sugerowa, e szarat mgby osign duplikacj zmutowanej sekwencji tak, aby posiada w genomie zarwno wariant dziki (dla warunkw normalnych), jak i wariant zmutowany, na okresy gdy Atrazyna jest wprowadzana do rodowiska. Ponadto mona by argumentowa, e rozwj nowych herbicydw moe w podobny sposb napotka nowe mutacje neutralizujce ich dziaanie. Po kolejnych duplikacjach szarat mgby posiada w zapasie szereg wariantw biaka QB lub innych biaek, pozwalajcych upora si z potencjaln obecnoci wielu herbicydw w rodowisku. Jednake nadal byoby to nic wicej jak tylko obron istniejcych funkcji, dziaajc podobnie jak szczepienia, jakie otrzymujemy na wypadek wielu rnych chorb. Tak wic nie jest uprawnionym uywanie informacji o odpornoci na Atrazyn uzyskanej przez Amaranthus hybridus poprzez mutacj jako dowodu na pozytywn mutacj i may krok w ewolucji. Obrona funkcjonalnoci Jest wiele sposobw obrony funkcjonalnoci w warunkach naturalnych. Naturalna selekcja jest jednym z takich mechanizmw. Przez eliminowanie form defektowych naturalna selekcja chroni populacj przed pogarszaniem si. Naturalna selekcja odbywa si rwnie na poziomie komrek. W tkance defektowe komrki s wypychane i pozbawiane moliwoci mnoenia si. Istnieje szereg mechanizmw naprawiania defektw. Zablinianie ran to jeden z tych mechanizmw. S inne, na poziomie genomu. Defektowe sekwencje nukleotydw czasami same ulegaj skorygowaniu. Niektre programy komputerowe posiadaj jaki ukryty duplikat informacji pozwalajcy na korygowanie bdw. Podobnie jest w systemach biologicznych. Wreszcie w biologicznych systemach istniej metody rozpoznawania i unieszkodliwiana zewntrznych czynnikw inwazyjnych. Na poziomie osobniczym okrelamy to jako odporno immunologiczna. Biako inwazyjne jest rozpoznane i tworz si antyciaa, pod ksztat biaka inwazyjnego, zdolne go zneutralizowa. To
1

Sato F., Shigematsu Y., Hamada Y. 1988 Selection of an atrazine-resistant tobacco cell line having a mutant psbA gene. Molecular and General Genetics; 214; 358-360. 2 Smeda R.J.., Hasegawa P.H., Goldsbrough P.B., Singh N.K., Weller S.C. 1993 A serine-to-threonine substitution in the triazine herbicide-binding protein in potato cells results in Atrazine resistance without impairing productivity. Plant Physiology. 103: 911-917.

28

immunologiczne dostosowanie moe te wystpi na poziomie populacyjnym. Organizm, ktry dostosuje swoj biologi do zwalczania obcego czynnika chemicznego rozmnaa si i zastpuje ca populacj, ktra znalaza si pod presj selekcyjn tego preparatu. Wnioski z przykadu opisanego powyej (o odpornoci na Atrazyn) mog by w podobny sposb zastosowane do pojawiania si odmian chorb odpornych rne antybiotyki i inne leki. Adaptacja, ktra likwiduje skuteczno zabjczego preparatu jest pozytywna tylko w tym sensie, e chroni istniejce funkcje. Chroni zdolno wykorzystania istniejcej poytecznej informacji. Nie dostarcza nowej informacji, dla nowych funkcji czy nowego organu. W niczym nie wspiera to teorii ewolucji. Informacja i czas Istniej dwie wizje Wszechwiata. Ustawiajc te wizje w relacji do zasobw informatycznych i czasu moemy powiedzie, e jedna wizja zaczyna od totalnego chaosu na pocztku czasu (w chwili Wielkiego Wybuchu) i widzi stopniowe nagromadzanie si informacji poprzez ewolucj czsteczek, pierwiastkw, zwizkw, organiczn, biologiczn a do czowieka i dalej ku stale polepszajcym si i wzrastajcym zasobom informatycznym w chwalebnej przyszoci. Druga wizja zaczyna od wiata piknego i wspaniaego, ale widzi stae jego psucie si, wymieranie gatunkw, pogarszanie genw, wypalanie energii i spadek ku nieuchronnemu kocowi rzeczywistoci widzialnej. Dostpny dla naszego poznania i naukowych bada jest tylko niewielki wycinek czasu postulowanego w tych wizjach. Podstawowe pytanie sprowadza si do jednego: Czy w czasie dostpnym dla naszego poznania widzimy wzrost informacji, czy te jej redukcj? Wedug mnie wszystkie dane naukowe wskazuj na redukcj! Jest ju najwyszy czas, by programy szkolne w Europie pogodziy si z tym faktem.

Uwagi kocowe
Debata wok teorii ewolucji nie wygasa. Jest bardzo gona w USA i w wzrastajcym wymiarze tu w Europie. Nie uciekniemy od niej. Dzieci w szkoach musz si dowiedzie, e jest to temat kontrowersyjny i czego on dotyczy. W rzeczywistoci w toku s dwie debaty, jedna ideologiczna, a druga naukowa. Konfrontacja ideologiczna obejmuje dwie strony motywowane odmiennymi wiatopogldami. Ateici wierz, i upieram si tutaj przy sowie wierz, w ewolucj. Potrzebuj jej do uzasadnienia swego ateizmu. Po drugiej stronie s kreacjonici, wierzcy w Boga Stwrc, ktry stworzy wszystko z niczego aktem Swojej woli. Do tej kategorii zaliczam te zwolennikw koncepcji Inteligentnego Projektu (Intelligent Design). Ewolucja psuje im wizj przebiegu stwarzania. Ta debata ideologiczna nie jest stanie doprowadzi do pogodzenia stron i adna liczba sw jej nie zamknie. Druga debata odbywa si midzy naukowcami. Z jednaj strony s ci, ktrzy na bazie dostpnych danych widz proces transformacji jednych form w inne, od
29

organizmw prostych do bardziej skomplikowanych, od kilku form do wielu. Przeciwnicy, i siebie do nich zaliczam, uwaaj, e dane s absolutnie niewystarczajce, wrcz ich po prostu brak. Wedug nas dane wskazuj na staz, na stabilno form ycia (jabko niedaleko pada od jaboni), a nawet na proces w przeciwnym kierunku, na dewolucj, na stae umniejszanie i erozj zasobw informatycznych biosfery. Tutaj debata jest moliwa, a nagromadzone dane za i przeciw ewolucji mona podda krytycznej ocenie zgodnie ze cisymi procedurami powszechnie akceptowanymi przez midzynarodowe rodowiska naukowe. Zakres, w jakim debata ideologiczna jest dopuszczana do szk i w jakiej formie, zaley od religijnej czy antyreligijnej filozofii wacicieli szkoy. W sposb oczywisty w szkoach wyznaniowych, chrzecijaskich, muzumaskich czy ydowskich, historia stworzenia bdzie nauczana, a ateistyczny sprzeciw wobec niej bdzie przedstawiany krytycznie. W szkoach ateistycznych bdzie odwrotnie. W szkoach wyznaniowo obojtnych obie ideologie bd tolerowane, bez narzucania ktrejkolwiek uczniom. Wierzcy w stworzenie mog zarwno odrzuca jak i akceptowa teori ewolucji pod warunkiem uznania roli Stwrcy w tym procesie. Takie jest obecnie stanowisko Kocioa Katolickiego. Dla ateistw jest obojtnym, co wierzcy sdz o roli Stwrcy w procesie ewolucji, pod warunkiem, by nikt nie wymaga od nich, aby j uznawali. Jednak na odrzucenie teorii ewolucji sobie pozwoli nie mog. Debata naukowa nad teori ewolucji powinna by prezentowana we wszystkich typach szk. Uczniowie winni wiedzie, e naukowcy spieraj si na rne tematy, a w szczeglnoci, e rni si w sprawie teorii ewolucji. Kade odkrycie, kada obserwacja, musz by poddawane penej naukowej ocenie i to wycznie na bazie empirycznych danych. Hipoteza jest tylko hipotez, dopki nie jest potwierdzon jako prawdziwa przez szereg niezalenych obserwatorw. Wtedy staje si teori. Jednak zarwno hipoteza jak i teoria maj charakter tymczasowy, zaleny od nowych danych, ktre mog j potwierdzi, zmodyfikowa lub odrzuci. Staje si naukowym prawem, gdy osignie stan pozwalajcy na falsyfikacj. Falsyfikacja polega na sprecyzowaniu rezultatu, ktry gdyby zosta osignity dyskwalifikowaby dan teori. Albert Einstein twierdzi, e E = mc2. Gdyby kto mg eksperymentalnie i powtarzalnie wykaza, e w jakich warunkach E mc2 dyskwalifikowaoby to teori Einsteina. Bez takich wynikw teza stoi. Archimedes twierdzi, e ciao zanurzone w pynie traci na wadze tyle ile wynosi waga wypartego pynu. Gdyby kto potrafi udowodni, e utrata na wadze jest inna, dyskwalifikowaoby to Prawo Archimedesa. Ewolucja nie osigna jeszcze stanu, w ktrym wszyscy przyznawaliby, e jaki okrelony wynik mgby j dyskwalifikowa. Nie jest wic Prawem naukowym i dlatego nie powinna by nauczana jako takie. Winna by prezentowana w szkoach jako teoria naukowa oczekujca potwierdzenia, jako teoria, ktra ma zarwno zwolennikw jak i przeciwnikw. Co wicej, argumenty zarwno za t teori, jak i jej przeczce, winne by przedstawiane w sposb bezstronny. Uczniw trzeba uczy jak analizowa dane, jak dyskutowa o kontrowersyjnym temacie. Trzeba ich nauczy samodzielnego mylenia. Proces nauczania nie moe polega na wtaczaniu faktw. Musi take uczy korzystania z wasnego rozumu.

30

Apeluj wic do wszystkich odpowiedzialnych za programy nauczania w Europie, by ustawiali je w taki sposb, aby debata nad teori ewolucji Darwina bya prezentowana w sposb bezstronny.

31

Spis rzeczy
O ewolucji w Parlamencie Europejskim .................................................. Spr o ewolucj ................................................................................... 3 5

Hodowla czowieka ................................................................................... 14 Darwina mona uywa na rne sposoby ....................................... 19 21 29

Rola informacji w biologii ........................................................................ Uwagi kocowe ...................................................................................

32