6c.

TEORIA GRUP ODNIESIENIA

R. Merton, Elementy teorii grup odniesienia, s. 558-579
Pojcie grup odniesienia zrodzio si na terenie psychologii spoecznej dziedzina ta zajmowaa si tematem reakcji jednostki na jej rodowisko spoeczne, czyli og stosunkw midzyludzkich. Badania skupiay si na odkryciu determinantw wyboru przez jednostk grupy odniesienia oraz konsekwencjami tego wyboru dla osobowoci. Ludzie dziaaj w spoecznym ukadzie odniesienia utworzonym przez grupy, ktrych s czonkami. Orientuj si rwnie czsto na grupy, ktrych nie s czonkami, dostosowujc do nich swoje zachowanie i oceny. Teoria grup odniesienia skupia si na wyszukiwaniu procesw, poprzez ktre jednostki wi si z grupami, do ktrych nie nale.

Grupy odniesienia dostarczaj ukadu odniesienia dla samooceny i tworzenia si postaw, s niezbdne dla systematycznych bada nad procesami przyswajania sobie wartoci jako aspektu dziaania grup odniesienia, wytwarzaj kontekst dla postaw, percepcji i sdw.

Funkcjonalne typy grup odniesienia podzia ze wzgldu na funkcje, jakie peni wobec zachowania jednostek zorientowanych na te grupy: typ normatywny ustanawia i utrzymuje standardy, jakimi kieruje si jednostka; jest rdem wartoci, jakie jednostka asymiluje; typ porwnawczy dostarcza ukadu porwnawczego, wzgldem ktrego jednostka ocenia siebie i innych; jest kontekstem sucym do oceny wzgldnej pozycji wasnej i innych. Oba typy s wyodrbnione jedynie analitycznie, bowiem ta sama grupa odniesienia moe wypenia oba rodzaje funkcji. grupy interakcyjne (R. Turner) ich czonkowie tworz jedynie warunki do dziaania jednostek; grupy te s czciami rodowiska spoecznego jednostki, tak jak obiekty fizyczne s czci rodowiska geograficznego jednostka musi bra je pod uwag w realizacji swych celw, lecz nie maj dla niej znaczenia normatywnego lub porwnawczego.

Przedmiotem teorii grup odniesienia jest wykrywanie i opisywanie determinantw i konsekwencji wyboru przez jednostk grupy odniesienia. Istnieje potrzeba wyranego rozrniania tych determinantw i konsekwencji, jak rwnie jednostek odniesienia i grup odniesienia. Pierwotnie badania skupiay si na grupach odniesienia, zaniedbujc jednostki odniesienia. Identyfikacja z grupami i jednostkami zajmujcymi okrelone statusy nie zachodzi przypadkowo, ale ukada si we wzory. Przykad takiego wzoru podaje Malinowski przy objanianiu sposobw 1 SOCJOLOGIA GRUP SPOECZNYCH - WICZENIA

6c. TEORIA GRUP ODNIESIENIA

R. Merton, Elementy teorii grup odniesienia, s. 558-579
wytwarzania przez organizacj rl w strukturze rodziny, identyfikacji i wrogoci skadajcych si na kompleks Edypa1.

Jednostka odniesienia a model roli jednostka identyfikujca si z jednostk odniesienia bdzie stara si upodobni do zachowania i wartoci tej jednostki w jej rnych rolach. Model roli to ograniczony zakres identyfikacji z jednostk w jedynie jednej lub w kilku wybranych jej rolach to czciowa identyfikacja. Np. jeli interakcja spoeczna jest wycinkowa i ograniczona do pewnych tylko stosunkw rl, wytwarzy si jedynie model roli i niemoliwe bdzie wytworzenie kompleksowej jednostki odniesienia. Model roli moe sta si jednostk odniesienia, gdy caoksztat jej rl zosta przyswojony w celu ich naladowania to pena identyfikacja. Innymi sowy czciowa identyfikacja moe by bodcem do poszukiwania szerszej wiedzy o zachowaniu i wartociach modelu roli w innych sferach (np. zainteresowanie yciem osb publicznych). Powane zmiany w strukturze spoecznej (np. zmiana skadu osobowego) lub niestabilno tej struktury mog spowodowa, e trwae identyfikacje bd niemoliwe. Mog one skoni osob, ktra nie posiada lokalnych jednostek odniesienia, do zwrcenia si w stron bardziej odlegych osobistoci.

Kada grupa, ktrej kto jest lub nie jest czonkiem, moe sta si grup odniesienia. Centralnym problemem teorii grup odniesienia jest ustalenie si i kontekstw, ktre przyczyniaj si do wyboru albo grup wasnych, albo zewntrznych jako ukadu odniesienia.

Hipotezy o determinatach skaniajcych do odniesienia:

1

wyboru grupy

obcej jako

grupy

jednostki wykazujce skonno do nawizywania stosunkw z grup zewntrzn, zdolno grupy obcej do nadawania prestiu w kategoriach instytucjonalnych (badania grupy imigrantw do Izraela), jednostki izolowane w grupie, osoby pozbawione spoecznej mobilnoci (migracje), osoby posiadajce denia spoeczne,

Kompleks Edypa jest pojciem wprowadzonym do psychoanalizy przez Zygmunta Freuda. Mitycznym prawzorem jest Edyp, grecki krl Teb, ktry, nie znajc swoich biologicznych rodzicw, zabi ojca, a potem oeni si z matk i mia z ni dzieci. Ma to by powszechne zjawisko wrd dzieci midzy 4 a 6 rokiem ycia (faza falliczna rozwoju psychoseksualnego), polegajce na pragnieniu seksualnego zwizku z rodzicem pci przeciwnej, przy jednoczesnej chci pozbycia si rodzica tej samej pci, jako rywala seksualnego.

SOCJOLOGIA GRUP SPOECZNYCH - WICZENIA

6c. TEORIA GRUP ODNIESIENIA

R. Merton, Elementy teorii grup odniesienia, s. 558-579
osoby przyjmujce styl klasy o wikszym stopniu prestiu, do ktrej nie nale, rozczarowani czonkowie elity, systemy spoeczne o wysokim poziomie mobilnoci spoecznej.

Grupa wasna jest grup, ktra najczciej wpywa na zachowanie si jednostki.

Rnorodne grupy odniesienia mog dostarcza kontekstw, ktre: dziaaj konfliktowo (grupy odniesienia dziaajce konfliktowo) badania dwch kontekstw porwna dziaajcych w odwrotnym kierunku, pord onierzy przebywajcych za oceanem i stacjonujcych w domu, wykazay brak wikszych rnic w postawach wyraajcych osobiste przystosowanie. Brak rnic wyjania pojcie wzgldnego upoledzenia i uprzywilejowania. W porwnaniu z onierzem frontowym, onierz zza oceanu nie biorcy udziau w walce w mniejszym stopniu odczuwa brak rnych rzeczy ni onierz frontowy. Aby porwnanie w ogle nastpowao, jednostka musi dostrzega lub wyobraa sobie jakie podobiestwo pomidzy cechami wasnego statusu i grup odniesienia. Dopiero wwczas inne podobiestwa i rnice dostarcz kontekstu do ksztatowania ocen. Rnorodne definicje wasnej sytuacji u onierzy w kraju i za oceanem s wynikiem zderzenia wpyww spoecznie uformowanych grup odniesienia wsplnych osobnikom w kadej kategorii. dziaaj wzajemnie potwierdzajco (grupy odniesienia wzajemnie potwierdzajce si) przedmiotem bada byo zagadnienie w jakim stopniu usprawiedliwiony jest dla ludzi fakt powoania ich do suby w armii, badanie zostao przeprowadzone na osobach onatych w wieku ponad 20 lat bez redniego wyksztacenia, nieonatych absolwentw szkoy redniej poniej 20 lat. Wiksz niech do suby wykazali ludzie onaci. Normy instytucjonalne (instrukcje dotyczce powoania i zwalniania z wojska) prowadz do porwna z innymi o podobnej pozycji spjno grup odniesienia u onatych onierzy. onierz onaty porwnuje si z jednostkami o podobnej sytuacji, z ktrymi jest lub by w rzeczywistych kontaktach (znajomymi). Z drugiej strony zakres odniesienia tworz te bezosobowe kategorie spoeczne (mczyni onaci odroczeni). Czy onierz bdzie si zatem porwnywa do swoich znajomych (i pogodzi si z sytuacj) czy z szersz kategori mczyzn onatych, ktrych odroczono (i poczuje si pokrzywdzony)?

3 SOCJOLOGIA GRUP SPOECZNYCH - WICZENIA