7.

Pomiar i badanie czujnikw prdkoci obrotowej

176

7. POMIAR I BADANIE CZUJNIKW PRDKOCI OBROTOWEJ


7.1. WPROWADZENIE

Pomiary prdkoci obrotowej maj istotne znaczenie w miernictwie przemysowym. Mog
one by dokonywane metodami analogowymi lub cyfrowymi. Metody analogowe polegaj na
wykorzystaniu do pomiaru prdkoci obrotowej przetwornikw ruchu obrotowego, ktrych
sygna wyjciowy jest cig funkcj mierzonej prdkoci (np. napicie stae lub zmienne).
W metodach cyfrowych przetwarza si ruch obrotowy na cig impulsw, ktrych liczba jest
zalena od mierzonej prdkoci. Ukady pomiarowe z przetwornikami prdkoci obrotowej
mog by prostymi ukadami tachometrycznymi lub zoonymi, w ktrych oprcz prdkoci
mierzy si inne parametry ruchu obrotowego (fluktuacje prdkoci, mimorodowo itp.).
W analogowych ukadach pomiaru prdkoci obrotowej mog by wykorzystywane oprcz
prdnic tachometrycznych napicia staego i zmiennego take przetworniki dziaajce
impulsowo, ktrych sygna wyjciowy (o charakterze napiciowym) jest przetwarzany
w ukadach analogowych na napicie o cigym przebiegu czasowym (np. pojemnociowe
przetworniki integracyjne). Tor przetwarzania mierzonej prdkoci obrotowej na sygna
wyjciowy moe by typu otwartego (otwarty acuch kolejnych przetworze sygnau
z przetwornika) lub zamknitego (ze sprzeniem zwrotnym), w ktrym porwnywany jest
sygna z przetwornika prdkoci z sygnaem zewntrznym, ktrego odpowiedni parametr (np.
czstotliwo) jest regulowany sygnaem z przetwornika prdkoci badanej automatycznie lub
rcznie przez obserwatora. Z takim ukadem pomiarowym mamy do czynienia w pomiarach
prdkoci obrotowej miernikiem stroboskopowym, ktrego czstotliwo byskw jest
regulowana przez obserwatora zalenie od prdkoci ruchu wyrnionego punktu na badanym
obiekcie. W zalenoci od zasady dziaania i konstrukcji przetwornika prdkoci obrotowej jego
sygna wyjciowy moe by proporcjonalny do prdkoci ktowej lub liniowej zalenej od
rednicy D elementu wirujcego (tarczy impulsowej) przetwornika Ma to istotny wpyw na
czuo i rozdzielczo ukadu pomiarowego, nie wpywa na warto mierzonej prdkoci
(jednoznaczny zwizek prdkoci ktowej i liniowej w ruchu obrotowym).

b
P
o
u
r
e
r
S
Sr
Ar


Rys.7.1. Szkic tarczy impulsowej przetwornika prdkoci obrotowej ; S rodek
geometryczny tarczy , S
r
rzeczywisty rodek obrotu wynikajcy z mimorodowego osadzenia
tarczy lub osi obrotu badanego obiektu.

7. Pomiar i badanie czujnikw prdkoci obrotowej

177

Dla ruchu obrotowego elementu o rednicy D (rys.7.1) obowizuj zalenoci:

t
t
A
o A
= e
A 0
lim chwilowa prdko ktowa (7.1),

=
A
At
rednia prdko ktowa (7.2),

= ~ =
d
dt t t
A
A A
0
przypieszenie ktowe (7.3),

= = = =
A
A
A
A
S
t t
r r
D
2
prdko liniowa (obwodowa) (7.4).

W przypadku ruchu obrotowego jednostajnego (e = const) jest:

t e = o (7.5)

= = =
r
t
r
D
2
(7.6),
(

t =
(

t =
(

tu =
t
= e
min
120 2
1
2
2 obr
n
s
obr
n
s T
(7.7),

| |
| |
1
60 60
min

= =
(

s
T s T
obr
n ; T okres , czas trwania jednego obrotu .

W praktyce czsto mamy do czynienia z mimorodowym osadzeniem osi obrotu czci
wirujcej (np. tarczy impulsowej) przetwornika prdkoci obrotowej wzgldem geometrycznej
osi obrotu badanego obiektu (patrz rys.7.1). Wtedy przy zaoeniu staej prdkoci obrotowej
obiektu = const mamy do czynienia ze sta wartoci prdkoci ktowej i zmiennej prdkoci
obwodowej rotora przetwornika. W przypadku przetwornika, ktrego sygna wyjciowy Y jest
bezporednio zaleny od prdkoci ktowej nie wystpuj jego fluktuacje: Y = f() =const
za na wyjciu przetwornika reagujcego na prdko liniow sygna wyjciowy Y zmienia
si wok wartoci redniej Przyjmujc sytuacj jak na rys.7.1 mona napisa:

( ) ( ) Y f f
D
m t = = +

`
)

2
1 sin (7.8)
gdzie:
m
r
r
=
A
mimord wzgldny.
Przebieg sygnaw na wejciu i wyjciu przetwornika z tarcz impulsow dla przypadku
opisanego rwnaniem (7.8) pokazano na rys.7.2.

7. Pomiar i badanie czujnikw prdkoci obrotowej

178

Y
t
T
Ti
Timin
Timax
u
umax
umin
ur
0
t


Rys.7.2. Przebieg sygnaw dla przetwornika wraliwego na nie centryczne (mimorodowe)
sprzenie z badanym obiektem.

Z zalenoci (7.8) oraz rys.7.1 i rys.7.2 przy maej wartoci mimorodu m wynika dla
prdkoci liniowych:
( )

r
i i
i i
b
T
D
NT
D
N T T
~ = =
+
2
min max
(7.9);

min
max max
~ =
b
T
D
NT
i i
(7.10);

max
min min
~ =
b
T
D
NT
i i
(7.11)
gdzie: b szeroko segmentu lub otworu w tarczy impulsowej,
N liczba segmentw lub otworw na obwodzie tarczy impulsowej,
T
i
okres (szeroko) impulsu .

Na rys.7.3 pokazano ukad pomiarowy do badania przetwornikw prdkoci obrotowej.
Ukad pomiarowy skada si z obiektu badanego OB, prdnicy tachometrycznej PT, prdnicy
prdu staego PS, stroboskopowego miernika obrotw Strob , woltomierza napicia staego V
1
,
woltomierza napi zmiennych i staych V
2
i V
3
(mona uy miernika uniwersalnego),
czstociomierzaokresomierza liczcego PFL oraz oscyloskopu z funkcj pamici przebiegu
Osc (oscyloskop cyfrowy).


7. Pomiar i badanie czujnikw prdkoci obrotowej

179

e
e
Y
POI
e
e
U=
U~
PT
U=
PS
Obserwator
Strob.
V3
V2
V1
PFL
fx
,Tx
Osc.P
~
=
N
S
+ -
e
N
S
~
e
OB



Rys.7.3. Ukad do badania przetwornikw prdkoci obrotowej.

7.2. PYTANIA KONTROLNE

1. Wymieni i omwi metody pomiaru prdkoci obrotowej.
2. W jakich przetwornikach prdkoci obrotowej sygna wyjciowy nie zaley od waha
prdkoci w czasie jednego obrotu?
3. Jakie informacje o prdkoci obrotowej mona uzyska z pomiaru napicia prdnicy
tachometrycznej prdu staego bez filtracji napicia wyjciowego?
4. Jakie zalety i wady ma metoda stroboskopowa pomiaru prdkoci obrotowej?
5. Porwna rne przetworniki prdkoci obrotowej ze wzgldu na rozdzielczo
pomiaru.
6. Ktre przetworniki prdkoci obrotowej maj najlepsz liniowo?
7. Czy czuo przetwornikw prdkoci obrotowych zaley od mierzonej prdkoci?
8. Jak dziaaj przetworniki obrotowo-impulsowe?

7. Pomiar i badanie czujnikw prdkoci obrotowej

180

7.3. PROGRAM WICZENIA.

1. Zmieniajc prdko ukadu napdowego wyznaczy charakterystyki przetwarzania
[Y = f(n
obr
); Y = f(); Y- sygna wyjciowy badanego czujnika] badanych
przetwornikw prdkoci obrotowej pokazanych na rys.7.3
2. Zaobserwowa przy pomocy oscyloskopu z pamici przebiegi napiciowe
poszczeglnych przetwornikw.
3. Dla przetwornika z prdnic tachometryczn (PT) oraz z obrotowoimpulsowego
(POI) zbada wpyw mimorodu na okresu napicia wyjciowego przy rnych
prdkociach obrotowych.
4. porwna charakterystyki czuoci i nieliniowoci zbadanych przetwornikw prdkoci
obrotowej.
5. Wyznaczy wzgldny mimord m. (bicie elementu obrotowego) ukadu napdowego
poprzez wyznaczenie okresw T
imin
oraz T
imax
( pomiarw dokona oscyloskopem
po zarejestrowaniu odpowiednich fragmentw przebiegw wyjciowych
przetwornikw: PT i POI).
6. Sporzdzi wykresy zbadanych zalenoci .
7. Wnioski z przeprowadzonych bada.




Opracowa: Jan Leks