Morski Wiatr Kontra Atom

Morski wiatr kontra atom
Analiza porwnawcza kosztw morskiej energetyki wiatrowej i energetyki jdrowej oraz ich potencjau tworzenia miejsc pracy
Foto: Greenpeace / Zenit /Paul Langrock
Spis Treci
1. Streszczenie ..........................................................................................................................3 2. Wstp.....................................................................................................................................7 3. Metodyka i zaoenia analiz porwnawczych ekonomiki produkcji energii w elektrowni jdrowej i morskich farmach wiatrowych................................................... 11 4. Moliwoci rozwoju morskiej energetyki wiatrowej do 2030 roku .................................18 5. Wyniki porwnawczych analiz ekonomicznych dla elektrowni jdrowej i klastra morskich farm wiatrowych ..................................................................................27 6. Skutki socjoekonomiczne. Potencja tworzenia miejsc pracy w morskiej energetyce wiatrowej w Polsce.............33 7. Podsumowanie i rekomendacje .........................................................................................39
Warszawa, lipiec 2011
Autorzy:
KIEROWNIK MERYTORYCZNY PROJEKTU
Koordynacja projektu:
Iwo o
Greenpeace Polska
Grzegorz Winiewski
Instytut Energetyki Odnawialnej
Katarzyna Ugryn
Fundacja im. Heinricha Blla, Biuro Regionalne Europa Centralna, Warszawa
Magdalena Ligus
Katarzyna Michaowska-Knap
Grafika i skad:
Agencja Reklamowa i Public Relations ADRENALINA www.adrenalina.com.pl
Wsppraca i opracowania czstkowe:

Aleksandra Arcipowska Maria Kamiska Zygmunt Maciejewski
Wydrukowano na papierze ekologicznym.
2 RAPORT: MORski wiATR kOnTRA ATOM
1. Streszczenie
W wietle wynikw niniejszej pracy, brak odpowiedniego uwzgldnienia rozwoju morskich farm wiatrowych w polityce energetycznej Polski stanowi wrcz niezrozumiae marnowanie krajowego potencjau polskich zasobw energetycznych i niewykorzystanie biecych moliwoci gospodarczych tworzonych przez w peni konkurencyjn technologi jak jest morska energetyka wiatrowa.
Foto: Greenpeace / Daniel Beltr
Energetyka jdrowa oraz morska energetyka wiatrowa czsto traktowane s jako alternatywne technologie tworzenia nowych mocy. Takie podejcie, zwaszcza w Unii Europejskiej, motywowane jest zazwyczaj potrzeb realizacji polityki klimatycznej. Niektre kraje, jak Wielka Brytania, rozwijaj obie technologie, inne, jak Niemcy, rezygnuj z energetyki jdrowej na rzecz morskiej energetyki wiatrowej. Polska pozostaje jednym z nielicznych krajw na wiecie, ktry nie majc dowiadcze w energetyce jdrowej i stojc przed wyborem rozwijania obu opcji technologicznych od podstaw, zdecydowa si postawi na energetyk jdrow. Jednym z najwaniejszych przytaczanych argumentw za takim wanie rozwizaniem byy koszty produkowanej energii. Argumenty te przywouj autorzy Polskiego Programy Rozwoju Energetyki Jdrowej (PPEJ), wskazujc jednoczenie na plany budowy pierwszych elektrowni jdrowych w bezporedniej bliskoci wybrzea morskiego i elektrowni w arnowcu. Silny priorytet polityczny nadany PPEJ blokuje inne alternatywne opcje w polityce energetycznej i w praktyce zamyka moliwo rozwoju morskich farm wiatrowych w Polsce. Praktycznym celem pracy jest potrzeba dokonania porwnawczej analizy ekonomicznej projektu budowy i oddania do uytku w 2020 roku pierwszej elektrowni jdrowej (EJ) na przykadzie planowanej inwestycji o zaoonej mocy 3 GW w arnowcu z budow klastra morskich farm wiatrowych (MFW) w polskiej wycznej strefie ekonomicznej, o mocy rwnowanej produkcji energii z EJ. Zdecydowano si na przeprowadzenie symulacji ekonomicznych z wykorzystaniem metod dyskontowych oraz analiz i porwnanie kosztw produkowanej energii. Wybrano sprawdzony model kosztowy, opracowany i wykorzystany w ostatnim raporcie Centre for Energy and Environmental Policy Research w amerykaskim Massachusetts Institute of Techology (MIT). Dokument zosta wydany w 2009 roku i skupia si na ocenie i porwnaniu kosztw energetyki jdrowej i innych technologii opartych na paliwach kopalnych. Autorzy niniejszego studium porwnawczego podjli prb wpisania morskiej energetyki wiatrowej we wspomniany model,
nazywany w pracy modelem MIT i bezporedniego porwnania kosztw EJ i MFW w warunkach polskich. rdowe dane ekonomiczne dotyczce elektrowni jdrowej zaczerpnito ze studium MIT Future of nuclear power1 (2009), wykorzystujcego wspomniany model i koszty dla energetyki jdrowej z 2007 roku. Dane te zaktualizowano (wysoko nakadw inwestycyjnych) i niektre z nich zweryfikowano dla warunkw polskich (udzia kosztw wasnych inwestora w w stosunku do zaktualizowanych kosztw inwestycji bez uwzgldnienia kosztw kapitau). Cakowit wysoko nakadw inwestycyjnych (tzw. all included) na EJ budowan w arnowu wyszacowano na 5 460 EUR/MWh, parametry eksploatacyjne EJ, w tym np. wspczynnik wykorzystania mocy na poziomie 85%, przyjto tak jak w studium MIT. Dane kosztowe takie jak nakady inwestycyjne i koszty eksploatacyjne dla klastra MFW lokalizowanego na wschd i zachd od awicy Supskiej przyjto na bazie dotychczasowych dowiadcze w Europie, ze szczeglnym uwzgldnieniem tych zdobytych przy budowie i eksploatacji farm na Batyku, oraz studiw prognostycznych opracowanych dla warunkw europejskich. Uwzgldniono krzywe uczenia si zwizane z efektem skali uzyskiwanym w Europie w wyniku prowadzenia polityki promocji odnawialnych rde energii. W przypadku MFW wykonano niezbdne analizy wstpne obejmujce m.in. przyjcie redniego wspczynnika wykorzystania mocy MFW (do obliczenia ekwiwalentnej dla EJ wydajnoci energetycznej caego klastra MFW), okrelenie moliwoci lokalizacji ekwiwalentnejmocyturbinwiatrowychorazokrelenie punktw przyczeniowych (w celu oceny kosztw dodatkowych). Najnowsze budowane obecnie na Batyku MFW wykazuj koszty jednostkowe rzdu 3 500 EUR/kW oraz wysokie wspczynniki wykorzystania mocy rzdu 45%. Nakady inwestycyjne na przysze okresy (w cenach w EUR z 2011 roku), z uwzgldnieniem budowy pierwszego klastra MFW w latach 2016-2020 oraz jego repoweringu w 2040 roku (konieczne zaoenie z uwagi na duszy okres eksploatacji EJ ni MFW), przyjto na podstawie najnowszego raportu firmy Mott Macdonald2, opracowanego take w celu porwnania, w warunkach Wielkiej Brytanii, perspektyw
Foto: Greenpeace/ Steve Morgan
rozwoju rnych niskoemisyjnych technologii, w tym EJ i MFW. Opracowanie to raczej konserwatywnie ocenia przysze nakady inwestycyjne MFW, poniewa zawya je w stosunku do innych znanych bada. Koszty eksploatacyjne, na poziomie 18 EUR/MW, przyjto na bazie wynikw monitorowania MFW, analizowanych m.in. w raportach wedug firmy KPMG3.
w koszcie (odpowiadajcym wymaganej cenie sprzeday energii na rynku) rwnym 104 EUR/MWh(w EUR z 2011 r.), czyli o kilka procent niszym w stosunku do energii z EJ. Po stronie EJ istnieje dodatkowo bardzo due ryzyko dalszego wzrostu kosztw, natomiast po stronie MFW silne przesanki, e cena energii bdzie nisza od obliczonej. Potwierdzia ten fakt przeprowadzona analiza wraliwoci uzyskanych wynikw. Na rezultaty nie wpywa nawet uwzgldnienie, jedynie po stronie MFW, kosztw bilansowania energii. Dyskusja uzyskanych bezporednio z modelu wynikw i ich zestawienie z danymi literaturowymi potwierdzaj obliczony poziom kosztw energii z MFW, oraz wskazuj na znaczne, okoo dwukrotne, zanienie kosztw produkcji energii z EJ podanych w PPEJ, czyli 57 EUR/MWh (w EUR z 2005 r.). Praca ma gwnie charakter ekonomiczny, ale wyniki analiz kosztowych (mikroekonomicznych) zostay wzbogacone o analizy potencjaw energetycznych i skutkw gospodarczych i spoecznych rozwoju obu technologii, a w szczeglnoci oceny wpywu na rynek pracy na etapie budowy pierwszych elektrowni. W analizach tych nieco wicej uwagi powicono mao znanemu w kraju sektorowi morskiej energetyki wiatrowej. Jednym z celw pracy, wobec braku informacji na ten temat w oficjalnych dokumentach rzdowych, jest zanalizowanie realnego potencjau MFW na rok 2020, 2030 i dalsze lata. Polska posiada jeden z najwyszych potencjaw rynkowych morskich farm wiatrowych na Batyku, a obszar polskiej wycznej strefy ekonomicznej to jeden z terenw o najlepszych warunkach wietrznych. Potwierdzono olbrzymi i realny, sigajcy 35 GW potencja techniczny MFW w Polsce i bardzo duy potencja ekonomiczny do wykorzystania ju do 2020 roku. Potencja ten przekracza moc analizowanego klastra MFW (5,7 GW) i otwiera moliwo zwielokrotnienia mocy zainstalowanej do 2030 roku. W efekcie realizacji pierwszego klastra MFW, ju w 2020 roku zatrudnienie w sektorze morskiej energetyki wiatrowej w Polsce moe przekroczy 9 000 osb. W okoo 60% przypadkw mona uzna
Symulacje wykonane modelem kosztowym MIT pozwoliy na okrelenie zlinearyzowanych, czyli urednionych w caym okresie ycia obu badanych inwestycji, kosztw produkcji energii z nowobudowanych EJ i klastra MFW. Model wyznacza minimalny poziom kosztw energii niezbdny do zwrotu zaangaowanego w inwestycje kapitau. Dodatkowo, w celach referencyjnych, koszty energii byy liczone
metod tzw. ekwiwalentnych przepyww rocznych (EPR), ktra pozwala na niwelowanie ewentualnych bdw w szacowaniu i porwnywaniu kosztw energii z elektrowni o rnych okresach ycia. Przy przyjtych w pracy zaoeniach wyniki przeprowadzonych analiz mikroekonomicznych wskazuj, e klaster MFW budowany w obecnej dekadzie pozwala na uzyskanie energii elektrycznej
Analiza porwnawcza kosztw morskiej energetyki wiatrowej i energetyki jdrowej oraz ich potencjau tworzenia miejsc pracy. 5
energii. W liberalizowanej w sposb cigy brany energetycznej, wiksze iloci trwaych i dobrze patnych miejsc pracy mog da tylko sektory o szybkim wzrocie i produkujce energi po kosztach niszych ni cena energii na rynku konkurencyjnym. Ponadto, o ile w morskiej energetyce wiatrowej Polska ma szans by jednym z liderw i eksporterw technologii i usug, co w praktyce jest ju potwierdzane przez szereg krajowych zakadw pracy, w tym kilka krajowych stoczni, o tyle trudno sobie wyobrazi, e w energetyce jdrowej Polska bdzie kreatorem technologii i jej eksporterem. Analiza powyszych wynikw bada wraz z przestudiowaniem dokumentw politycznych i programowych dotyczcych energetyki jdrowej i morskiej energetyki wiatrowej prowadz do wniosku, e na etapie tworzenia i zatwierdzania PPEJ, morska energetyka wiatrowa nie zostaa poddana poprawnej analizie ekonomicznej ani wzita pod uwag jako alternatywa dla energetyki jdrowej. Potwierdzone w niniejszej pracy powane zanienie kosztw energetyki jdrowej w przyjtych wczeniej dokumentach rzdowych oraz zbagatelizowanie penej konkurencyjnoci ekonomicznej MFW skutkuj nieoptymalnymi decyzjami gospodarczymi i mog prowadzi do zmarnotrawienia realnej szansy, jak dla spoeczestwa i krajowej gospodarki prezentuje morska energetyka wiatrowa. Niezbdn jest zatem pilna weryfikacja i krytyczna rewizja PPEJ wraz z porwnaniem energetyki jdrowej i morskiej energetyki wiatrowej pod ktem kosztw oraz korzyci spoecznych i ekonomicznych w penym ujciu systemowym. W przypadku negatywnej weryfikacji zalecane jest odejcie od PPEJ. W wietle wynikw niniejszej pracy, brak odpowiedniego uwzgldnienia rozwoju MFW w polityce energetycznej Polski stanowi wrcz niezrozumiae marnowanie krajowego potencjau polskich zasobw energetycznych i niewykorzystanie biecych moliwoci gospodarczych tworzonych przez w peni konkurencyjn technologi jak jest morska energetyka wiatrowa. Wyniki niniejszej pracy mog posuy jako wkad w przygotowanie polskiego programu morskiej energetyki wiatrowej.
Foto: Greenpeace / Vinai Dithajohn
te miejsca pracy za trwae. Dotyczy to zwaszcza sektora obsugi farm wiatrowych, ktry moe osign zatrudnienie na poziomie 1 700 osb i gdzie zapotrzebowanie na fachowy personel bdzie si utrzymywao lub roso w caym okresie eksploatacji. Rwnie sektor produkcji urzdze oraz instalacji ma szans utrzymania wysokiego poziomu zatrudnienia, ze wzgldu na moliwoci eksportu towarw i usug do innych krajw rozwijajcych morsk energetyk wiatrow. Morska energetyka wiatrowa charakteryzuje si zapotrzebowaniem na pracownikw z bardzo rnorodnych bran, takich jak budownictwo i elektroenergetyka jednak inne grupy zawodowe mog take liczy na zatrudnienie w obszarze budowy i eksploatacji morskich farm wiatrowych, w tym w sektorze stoczniowym, z uwagi na zapotrzebowanie na rnego typu jednostki montaowe i transportowe. Realizacja scenariusza 5 700 MW mocy zainstalowanej farm wiatrowych na Batyku, przy przyjtych dla celw niniejszego opracowania kosztach inwestycyjnych, oznacza, e obroty sektora morskiej energetyki wiatrowej w Polsce zwizane z produkcj urzdze i ich eksploatacj wynios w latach 2015-2020 14,3 mld EUR. Przyjmujc konserwatywne zaoenie, e tylko 25% urzdze i usug dostarczane
bdzie przez krajowe firmy, Polski rynek zanotowaby obroty na poziomie 3,6 mld EUR. Dodatkowe obroty rynku serwisowania analizowanego klastra MFW w caym okresie jego funkcjonowania to okoo 390 mln EUR rocznie, czyli ponad milion euro dziennie. Pod wzgldem zatrudnienia budow 3 000 MW elektrowni jdrowej trudno jest porwna z inwestycjami 5 700 MW morskiej energetyki wiatrowej. W szczeglnoci, i dostpne publikacje nie dotycz budowy pierwszej elektrowni jdrowej w danym kraju, a statystyki i prognozy odnosz si raczej do szeroko zakrojonych programw inwestycyjnych. Jednak na bazie dostpnych publikacji krajowych i zagranicznych wynika, e maksymalne zatrudnienie zwizane z inwestycj w EJ wynie moe 7 140 osb, z czego do 4 800 osb na etapie budowy elektrowni. Potwierdza to Prognoza oddziaywania na rodowisko Programu Polskiej Energetyki Jdrowej, gdzie maksymalne zatrudnienie w czasie budowy oszacowano na 4 000, a w czasie eksploatacji na 2 500 osb. Uzyskanych wynikw w zakresie zatrudnienia w badanych sektorach nie mona porwnywa wprost, tak jak ma to miejsce w przypadku obliczonych kosztw produkcji
2. Wstp
Postawiony w niniejszej pracy problem konkurencyjnoci energetyki jdrowej i morskiej wiatrowej nie jest tylko problemem teoretycznym. Na podstawie wielu innych prac, na przykad niemieckich i brytyjskich, oraz prowadzonych na ich podstawie polityk rzdowych, mona wykaza, e porwnanie energetyki jdrowej z morsk energetyk wiatrow, jako jej alternatyw, jest w peni uzasadnione rwnie w Polsce.
Foto: Greenpeace / Dick Gillberg
Koncepcja rozwoju energetyki jdrowej w Polsce pojawia si niespodziewanie w mediach na przeomie 2008 i 2009 roku, jednak uzyskaa, jak w niewielu innych obszarach polityki gospodarczej, niezwykle silne i wszechstronne poparcie polityczne. W krtkim czasie stworzono struktur organizacyjn oraz dokumenty programowe i ju w 2011 roku uchwalono ustawy umoliwiajce realizacj zakrojonego na olbrzymi skal programu inwestycyjnego. Dziaania coraz szerzej angaujce instytucje wadzy i administracji pastwowej maj prowadzi do realizacji przyjtego w 2010 roku Programu Polskiej Energetyki Jdrowej (PPEJ), ktry docelowo ma zapewni okoo 17 procentowy udzia energii z elektrowni atomowych w bilansie produkcji energii elektrycznej po 2030 roku, a ju od 2020 roku udzia ten ma wynie ponad 4%. Zgaszane s powane wtpliwoci co do zaoe programu i obawy co do przyjtych harmonogramw i kosztw realizacji celu do 2020 roku. Jednak dopki dziaania maj charakter organizacyjny i deklaratywny (werbalny) trudno o niezbite dowody i weryfikacj penej realnoci przedsiwzicia. Jednoczenie jednak skala programu jdrowego oraz nadany mu silny priorytet polityczny blokuj inne alternatywne opcje w polityce energetycznej i w praktyce zamykaj moliwo rozwoju innych strategicznych programw inwestycyjnych, w szczeglnoci tych zwizanych z wykorzystaniem odnawialnych rde energii. W pewnym uproszczeniu aktualny problem rozwoju energetyki jdrowej mona sprowadzi do dwch zasadniczych kwestii: szeroko rozumianego bezpieczestwa jdrowego oraz kosztw. Reprezentacj tej pierwszej bya katastrofa w Fukushimie oraz nastpujce po niej przeomowe decyzje o odejciu od energetyki jdrowej w Szwajcarii, Niemczech i Woszech. Czciowa odpowied na pytanie o dalsze losy nielicznych ju narodowych programw (nie tylko w Unii Europejskiej) przynie mog prowadzone obecnie w UE tak zwane stress testy elektrowni jdrowych i ewentualne decyzje polityczne jako nastpstwa tych ustale. W sprawie kosztw panuje raczej powszechne przekonanie, e zaoone w PPEJ koszty budowy elektrowni jdrowych, w wysokoci jedynie okoo 3-3,3 mln Euro za 1000 MW,
naley pilnie zweryfikowa. Udzielenie jak najszybciej i moliwe jak najbardziej precyzyjnych odpowiedzi na pytania powstajce wok tych kwestii bdzie miao kluczowe znaczenie dla krajowej energetyki i gospodarki, i powinno wpywa na decyzje zwizane z dalsz realizacj PPEJ. Biorc pod uwag, e przyjte dokumenty, w tym polityka energetyczna, program rzdowy i ustawy, w praktyce zamykaj dyskusj na temat systemowych uwarunkowa i rozwiza alternatywnych, jedyn moliwoci sprawdzania i weryfikacji przyjtych zaoe, terminw i kosztw byoby dopiero oddanie do uytku za okoo 10 lat pierwszej elektrowni jdrowej. Proces realizacji PPEJ wszed w okres, w ktrym dysponentem informacji z etapw porednich jego realizacji (w szczeglnoci kosztowych) staje si wyznaczony inwestor Polska Grupa Energetyczna S. A. i jej spki celowe. Firma od br. ponosi, ju wliczane w koszty taryf, konkretne nakady na przygotowanie inwestycji, ktre do 2016 r. maj wynie do 5 mld z. Interes inwestora, jego udziaowcw i partnerw nie musi by sprzeczny z interesem konsumentw energii i podatnikw, jednak jego silna pozycja i brak publicznego dostpu do informacji w tej istotnej dla caej gospodarki kwestii, upowania obywateli i ekspertw do stawiania trudnych pyta. W zwizku ze wzrostem liczby bezporednich beneficjentw gromadzonych wok inwestora i interesariuszy realizacji kolejnych etapw PPEJ, oraz zaangaowania w przedsiwzicie autorytetu pastwa (take waciciela inwestora), z uwagi na biece interesy istnieje ryzyko, i program bdzie kontynuowany nawet wtedy, gdy dla wtajemniczonych stanie si oczywiste, e nie ma on sensu ekonomicznego lub e sens ekonomiczny prbuje si przywrci dodatkow pomoc publiczn, bd, na przykad, kosztem bezpieczestwa, w tym bezpieczestwa jdrowego. Wiele wanych informacji o PPEJ znajduje si bowiem poza zasigiem opinii publicznej. Rzd, promujc PPEJ, skupi si na pozyskaniu poparcia spoecznego i uruchomi kosztown oglnopolsk kampani informacyjn, majc na celu nie tyle poinformowanie o specyfice energetyki jdrowej, ile przekonanie obywateli do niej, i do tego e jest bezpieczna. W tym zakresie pastwo
przejmuje znaczn cz kosztw, ktre normalnie s po stronie inwestora, jako wydatek dodatkowy w stosunku do zakupu urzdze i budowy. Katastrofa w Fukushimie jeszcze raz pokazaa, e nie wolno sprowadza problemu bezpieczestwa elektrowni jdrowych jedynie do przekonywania spoeczestwa, ale e jest to realny i w praktyce trudny problem techniczny, a dziaania na rzecz jego rozwizania oznaczaj szybki wzrost i tak wysokich kosztw. Zasadniczym zatem problemem jest realno budowy pierwszej elektrowni jdrowej z uwagi na jej koszty i niepewno ich oszacowania, na przykad jeli chodzi o kwestie bezpieczestwa pracy reaktorw oraz utylizacji i skadowania odpadw. Stosunkowo atwo jest postawi tez, e decyzja polityczna w sprawie rozwoju energetyki jdrowej zostaa podjta przy zbyt nisko zaoonych i wyszacowanych kosztach inwestycyjnych, bez brania pod uwag wydatkw dodatkowych i bez uwzgldnienia od dawna obserwowanej odwrotnej4 kosztowej krzywej uczenia si energetyki jdrowej. Dopiero po podjciu stosowanych decyzji, inwestor najpierw zgodzi si z tez, e koszty mog by wysze nawet o 50% od podanych w PPEJ5, a z czasem przyzna, e kosztw elektrowni jdrowej w Polsce nie mona dokadnie okreli6. Powstay te wtpliwoci co do zdolnoci finansowej inwestora do realizacji przedsiwzicia, jednak nowe informacje i przesanki zwizane choby ze skutkami katastrofy w Fukushimie i jej wpywem na koszty, nie stay si powodem przystpienia do rewizji i aktualizacji zaoe PPEJ. Naley jednak pamita, i mowa jest o sumie rzdu 50 mld z, ktr pochonie jedynie budowa pierwszej elektrowni jdrowej, i ktra moe przekada si na koszt dla konsumenta energii, jak i podatnika. Majc ten fakt na uwadze, nawet pomijajc przesdzanie czy koszty energetyki jdrowej s w Polsce niewygodn prawd, czy s jedynie nieznane ogowi spoeczestwa, czy te take bezporednio zainteresowanym, wydaje si oczywiste, i podejmowanie tych zagadnie w sposb merytoryczny i cigy jest spraw niezwykle wan. Dotychczasowe, nieliczne gosy polemiczne i dyskusje publiczne w kwestiach dotyczcych ekonomicznej zasadnoci
Foto: Greenpeace / Paul Hilton
przedsiwzicia, odbyway si wok powszechnie uznanych za zanione w PPEJ kosztw budowy pierwszej elektrowni jdrowej w Polsce oraz duej skali niepewnoci zwizanej z szacunkami wysokoci nakadw inwestycyjnych w perspektywie 2020 roku i pniej. Wyjtkowo poruszane byy kwestie kosztw energii produkowanej w pierwszej elektrowni jdrowej. Wrd niewielu publikacji na ten temat wypada w szczeglnoci przywoa analiz prof. W. Mielczarskiego opublikowan w listopadzie 2010 roku w miesiczniku Energetyka7. Bazujc na przejrzystych zaoeniach i prostej (statycznej, bez uwzgldnienia zdyskontowanych przepyww pieninych finansowych) metodzie, wykaza on, e koszt produkcji energii z ele-ktrowni jdrowej wyniesie 600650 z/MWh i bdzie niemale dwukrotnie wyszy od kosztw energii elektrycznej z paliw kopalnych (wgiel, gaz), nawet jeeli zostan one obcione kosztem zakupu uprawnie do emisji CO2. Niestety, pomimo rosncego zagroenia deficytu energii elektrycznej w Polsce i braku inwestycji w elektrownie konwencjonalne, oraz mimo problemw zwizanych z realizacj krajowych celw na 2020 rok w zakresie odnawialnych rde energii, do tej pory w dyskusji dotyczcej kosztowej zasadnoci budowy pierwszej elektrowni jdrowej w Polsce nie uwzgldniono jako alternatywnej/referencyjnej energetyki odnawialnej. W szczeglnoci nie wzito pod uwag najpowaniejszego konkurenta, jakim w okresie do 2020-2030 roku moe by w caej Europie morska energetyka wiatrowa. Rzd w harmonogramie dziaa na rzecz PPEJ
zapowiada przeprowadzenie porwnawczych analiz ekonomicznych elektrowni jdrowych i innych technologii energetycznych w I poowie 2010 roku, ale opinia publiczna nie uzyskaa adnej informacji w tej sprawie. Autorzy programu PPEJ (zaakceptowanego w grudniu 2010 roku), podejmujc prb porwnania rnych rde energii w systemie energetycznym, stwierdzili w zaoeniach: z krzywych konkurencyjnoci wyczono elektrownie wiatrowe (analizowano prawie wycznie ldowe przyp. aut.), ktre maj z natury ograniczony czas wykorzystania penej mocy w systemie i nie mog by sterowane przez operatora systemu8, pozbywajc si w ten sposb problemu i nie podejmujc wysiku9. Postawiony w niniejszej pracy problem konkurencyjnoci energetyki jdrowej i morskiej wiatrowej nie jest tylko problemem teoretycznym. Na podstawie wielu innych prac, na przykad niemieckich i brytyjskich, oraz prowadzonych na ich podstawie polityk rzdowych, mona wykaza, e porwnanie energetyki jdrowej z morsk energetyk wiatrow, jako jej alternatyw, jest w peni uzasadnione rwnie w Polsce. Porwnanie takie jest nawet niezbdne, tym bardziej, e pierwsze inwestycje dla obu technologii miayby by zlokalizowane na Pomorzu i korzysta czciowo z podobnych zasobw infrastrukturalnych, jak rwnie zmaga si z podobnymi problemami. Taka wstpna dyskusja odbya si, midzy innymi, w ramach prac nad programem rozwoju energetyki dla Pomorza10. Pokazaa, e jednoczesne analizowanie i ocenianie obu opcji technologicznych prowadzi do powanych
dylematw zwizanych z dugookresowym rozwojem infrastruktury, a o wzajemnej ekwiwalentnoci, konkurencyjnoci tych technologii oraz wielorakich i dalekosinych konsekwencjach wyboru jednej z nich naley rozmawia take z perspektywy caego kraju. Nie jest atwo dokona porwnania kosztw tak rnych technologii. Po pierwsze, warto zwrci uwag na olbrzymi dynamik zmian, take doranych, w kosztach obu technologii. Nie s jeszcze znane adne prace dotyczce penej analizy wzrostu kosztw energetyki jdrowej po katastrofie w Fukushimie, natomiast coraz lepiej znane s koszty morskiej energetyki wiatrowej, take na podstawie pierwszych praktycznych dowiadcze na przeomie 2010 i 2011 roku, zwizanych z uruchomieniem i przystpieniem do budowy kolejnych farm na Batyku oraz niezwykle szybkim postpem w technologii morskich elektrowni wiatrowych. Jeszcze wikszy problem stanowi metodyka porwnawczych analiz ekonomicznych tak rnych technologii, na przykad problemw metodycznych zwizanych z niedyskryminujcym adnej z technologii sposobem ujcia znaczco rnych okresw trwaoci obu typw elektrowni i uwzgldniania nie tylko kosztw likwidacji elektrowni jdrowej, ale te odbudowy (tzw. repoweringu) morskich farm wiatrowych o ekwiwalentnej produktywnoci. Podobnie niezwykle zoonym problemem jest konkurencja obu opcji technologicznych o skorzystanie (w sensie zmniejszenia niebagatelnych kosztw przyczenia) na oglnych (nie bdcych kosztami inwestora) planach operatorw rozwoju sieci przesyowej, wyko-
rzystania potencjau istniejcych zwaszcza w ssiedztwie planowanych inwestycji elektrowni szczytowo-pompowych do bilansowania mocy, czy na sposobie uwzgldnienia kosztw systemowych w sytuacji, gdy nie wiadomo jaki bdzie miks energetyczny, model rynku energii i system za kilkadziesit lat. Jeeli nawet na wstpnym etapie rozwoju morskiej energetyki wiatrowej, choby z uwagi na jej niewielki udzia i, jak dotychczas, nie przezwycione problemy z ich ocen na przyszo, pomijane s koszty systemowe, sami inwestorzy w obu typach elektrowni przyjmuj diametralnie rne modele ekonomiczne i w sposb szczeglny uwzgldniaj rne pozycje kosztw. Modele zazwyczaj konstruowane s z punktu widzenia inwestora i koncentruj si na przepywach pieninych, a nie na kosztach produkcji energii, podczas gdy wanie te ostatnie s szczeglnie wane dla politykw, decydentw i dla zwykych obywateli konsumentw energii. Problemem jest te to, e modele biznesowe zazwyczaj nie s dostpne ani dla partnerw spoecznych, ani nawet dla administracji pastwowej. Autorzy niniejszego opracowania zdecydowali si na dostosowanie dla morskiej energetyki wiatrowej modelu adekwatnego i opracowanego specjalnie dla energetyki jdrowej. Spord rnych dostpnych modeli i analiz wybrano model kosztowy, wykorzystany przy uznanym oraz szeroko cytowanym, w tym przez rodowiska energetyki jdrowej w Polsce, raporcie Centre for Energy and Environmental Policy Research w amerykaskim Massachusetts Institute of Technology - MIT, pod tytuem Update on the Cost of Nuclear Power z maja 2009 roku11. Przy wyborze modelu kierowano si take jego dostpnoci i moliwoci aktywnego wykorzystania przez wszystkich zainteresowanych. Model wymaga poszerzenia analizowanego tam przypadku budowy elektrowni jdrowej o budow, ekwiwalentnych pod wzgldem wydajnoci energetycznej, morskich farm wiatrowych, oraz adaptacji danych wejciowych do warunkw polskich i aktualizacji kosztw na 2011 rok, wraz z przeniesieniem ich na rok 2020 (planowane przekazanie obu elektrowni w uytkowanie) i dalsze lata.
O ile problem ekonomiki elektrowni jdrowych w Polsce zosta jednak podjty i mona mie ewentualnie zastrzeenia co do gbokoci wykonanych analiz i ich obiektywizmu, to analizy ekonomiczne dotyczce budowy w Polsce morskich farm wiatrowych s nieznane opinii publicznej. Wane jest, aby morska energetyka wiatrowa, bazujca na olbrzymich zasobach energii wiatru na polskich obszarach morskich, nie bya pomijana, nie tylko w analizach strategicznych, ale te w programach inwestycyjnych. Istotne jest take oszacowanie dla niej kosztw referencyjnych, take dla dzisiejszych inwestorw. Skala inwestycji moliwych do realizacji w morskiej energetyce wiatrowej w tym samym lub nawet krtszym okresie, co budowa pierwszych elektrowni jdrowych, jest podobna. I cho elektrownie wiatrowe bd rozbite i skupione w rkach kilku lub kilkunastu niezalenie dziaajcych inwestorw, a rola pastwa w ich realizacji bdzie mniejsza, to take w tym przypadku spoeczestwo powinno by informowane o kosztach. Temu take suy niniejsze opracowanie. Wykonana analiza ma charakter mikroekonomiczny i dotyczy budowy w Polsce pierwszej elektrowni jdrowej i pierwszych morskich farm wiatrowych o ekwiwalentnej wydajnoci energetycznej. Warto jednak zauway, e obie inwestycje maj stanowi w Polsce zacztek budowy nowych dziaw gospodarki. Dlatego, korzystajc z faktu, e zasadnicze analizy ekonomiczne prowadzone byy dla porwnywalnych ze sob przypadkw, uzupeniono je dodatkowymi porwnawczymi analizami zwizanymi z tak zwanymi efektami zewntrznymi, a w szczeglnoci z potencjaem tworzenia miejsc pracy. W opracowaniu podejmowany jest zasadniczy problem, a postawiony dylemat (nawet w nieco wyostrzonej formie kosztw i korzyci komparatywnych) i jego rozstrzygnicie ma due znaczenie dla gospodarki, regionw, w szczeglnoci dla Pomorza, i wszystkich obywateli. Autorzy, majc wiadomo zarwno doniosoci problemu, jak i trudnoci metodycznych, oraz zdajc sobie spraw, e wyniki analiz obarczone s znaczn doz niepewnoci, starali si opisa moliwie szczegowo zaoenia i przyjte modele, tak aby eksperci mogli si do nich ustosunkowa i doskonali wykonane analizy, ale te
aby poddane wczeniejszej dyskusji wyniki mogy by wykorzystane przez decydentw oraz jako punkt odniesienia do konkretnych ju analiz przez inwestorw. Autorzy oferuj take dostp do rdowego modelu ekonomicznego (format Excel) wszystkim zainteresowanym ekspertom, tak aby moliwa bya jak najpeniejsza weryfikacja oblicze. Szczegowe zaoenia do analiz, w tym dotyczce wyboru modelu ekonomicznego i danych wejciowych, opisane s w rozdziale 3. Rozdzia 4 powicony jest szerszej analizie potencjau i kosztw morskiej energetyki wiatrowej w warunkach polskich, tak aby umoliwi jak najbardziej wiarygodne oszacowanie parametrw technicznych i ekonomicznych budowy pierwszego klastra morskich farm wiatrowych, odpowiadajcych skal co najmniej pierwszej fazie wdraania programu PPEJ (budowie pierwszej elektrowni jdrowej). Dane te podano w ukadzie wymaganym przez model ekonomiczny. Analogiczne dane dotyczce elektrowni jdrowych pozyskano wprost z ostatniego studium MIT opartego na tym samym modelu ekonomicznym, std nie byo potrzeby szacowania poszczeglnych pozycji kosztw od nowa. Wyniki oblicze ekonomicznych dla obu programw inwestycyjnych, wraz z ich porwnaniem i analiz, oraz ocen skutkw ekonomicznych, przedstawione s w rozdziale 5. Rozdzia 6 powicony jest analizie i ocenie skutkw gospodarczych i spoecznych zwizanych w szczeglnoci z wpywem planowanych inwestycji energetycznych na rynek pracy. Wnioski i rekomendacje w rozdziale 7 dotycz przede wszystkim koniecznoci wyeliminowania dotychczasowych zaniecha i opnie w zakresie programowania rozwoju morskiej energetyki wiatrowej i dalszego prowadzenia bada i prac nad jej penym uwzgldnieniem. Uzyskane w ramach niniejszej pracy oryginalne wyniki analiz kosztowych, umoliwiajce porwnawcz ocen ekonomiczn oraz dodatkow ocen konsekwencji spoeczno-gospodarczych rozwoju obu badanych technologii, stay si te baz do formuowania wnioskw rekomendacji o charakterze prawno-regulacyjnym oraz politycznym.
3. Metodyka i zaoenia analiz porwnawczych ekonomiki produkcji energii w elektrowni jdrowej i morskich farmach wiatrowych
Przyjty do analiz model MIT (Massachusetts Institute of Technology) nie zakada moliwoci skorzystania z adnego systemu wsparcia dla morskiej energetyki wiatrowej.
Foto: Greenpeace / Daniel Beltr
Wprowadzenie do wyboru modeli ekonomicznych, rde danych oraz sposobw oblicze

Praktycznym celem podjcia prac nad raportem oraz przeprowadzenia porwna bya potrzeba dokonania porwnawczej analizy ekonomicznej alternatywnej budowy i oddania do uytku w 2020 roku pierwszej elektrowni jdrowej (EJ) na przykadzie planowanej inwestycji o mocy 3 GW w arnowcu, z budow klastra morskich farm wiatrowych (MFW) w polskiej wycznej strefie ekonomicznej o mocy rwnowanej produkcji energii z EJ (wicej na ten temat w rozdziale 4), z uwzgldnieniem kosztw rozbudowy sieci oraz moliwoci wykorzystania istniejcej infrastruktury. Realizacja powyszego celu umoliwi osignicie bardziej oglnych i dodatkowych celw, w tym zwizanych z konsekwencjami gospodarczymi i spoecznymi obu inwestycji, oraz stojcych za nimi bardziej dugofalowych programw inwestycyjnych. Pozwoli take zidentyfikowa potencjalne konflikty w przypadku jednoczesnej realizacji obu inwestycji na Pomorzu. Ze wzgldu na praktyczno postawionego powyej zasadniczego celu, przeprowadzone analizy bazowe maj charakter mikroekonomiczny (w uytych modelach uwzgldniono tylko koszty prywatne, z wyczeniem analizy dotyczcej tworzenia miejsc pracy) i porwnawczy. Z uwagi na specyfik kosztownych i dugookresowych inwestycji, zdecydowano si na przeprowadzenie analiz z wykorzystaniem metod dyskontowych oraz na pooenie nacisku na analiz kosztw produkowanej energii, gdy jest to parametr o duym znaczeniu dla konsumenta energii i decydenta, a nie tylko dla inwestora, bardziej zainteresowanego stop zwrotu z inwestycji. Zasadniczym problemem metodycznym jest brak w literaturze wiatowej oryginalnych, konkretnych modeli i porwnawczych analiz ekonomicznych budowy pilotowych morskich farm wiatrowych oraz elektrowni jdrowych, wykonanych metodami dyskontowymi. Modele ekonomiczne morskich farm wiatrowych s pochodn modeli dla ldowych farm wiatrowych, a modele ekonomiczne elektrowni jdrowych bazuj na modelach opracowanych wczeniej dla elektrowni wglowych i gazowych. Pomijajc zestawienia zagregowanych i wynikowych parametrw rnych technologii energetycznych, wykonywanych zazwyczaj na potrzeby liczenia kosztw redukcji emisji CO2, np. Komisja Europejska (2007)12, McKinsey (2009)13 oraz oglne (bez szczegowych analiz ekonomicznych) zastawienia kosztw technologii energetycznych ze szczeglnym uwzgldnieniem energetyki jdrowej, np. Cooper14 (2009), bardziej szczegowe analizy kosztw dostpne s jedynie w obrbie albo energetyki odnawialnej, albo paliw kopalnych i energetyki jdrowej. Problem ten, cho znany, nie zosta rozwizany nawet na etapie przygotowywania PPEJ, cho wydawa si niezbdnym elementem i uzasadnieniem do przyjcia tego programu uchwa rzdu. Prof. A. Strupczewski, w publikacji wspierajcej PPEJ15, wprost zauwaa, e istniej nierozwizane w Polsce problemy przy prbie porwnania kosztw elektrowni jdrowych i elektrowni wiatrowych (o morskich farmach wiatrowych nie wspominajc), a nawet wglowych, i stawia postulat wykonania penego studium dla Polski. Dodatkowym problemem dla wyboru metodyki, pozyskania wiarygodnych danych i tego typu porwnawczych analiz w warunkach polskich jest fakt, e nie ma dostpnych indywidualnych, dla kadej
z dwch analizowanych w niniejszej pracy technologii, penych modeli ekonomicznych i wiarygodnych wynikw prac badawczych. O ile mona mie wtpliwoci co do wnikliwoci, a czasami take obiektywizmu czy transparentnoci analiz ekonomicznych wykonywanych na potrzeby rozwaania budowy elektrowni jdrowych w Polsce, o tyle w warunkach krajowych brakuje zweryfikowanych modeli i wynikw konkretnych analiz ekonomicznych dla morskiej energetyki wiatrowej, cho szybko ronie transparentno i jako danych ekonomicznych pozyskiwanych na bazie znaczcego ju dowiadczenia inwestycyjnego i eksploatacyjnego w UE. Wobec wielu ww. problemw autorzy niniejszego opracowania zdecydowali si na dostosowanie dla morskiej energetyki wiatrowej modelu adekwatnego i opracowanego specjalnie dla energetyki jdrowej. Spord rnych dostpnych modeli i analiz, wybrano model kosztowy, wykorzystany przy uznanym oraz szeroko cytowanym, w tym przez rodowiska energetyki jdrowej w Polsce, raporcie Centre for Energy and Environmental Policy Research w amerykaskim Massachusetts Institute of Technology (MIT), pod tytuem Update on the Cost of Nuclear Power z maja 2009 roku16 (nazywany dalej modelem MIT), w ktrym zaoenia i uyte formuy zostay opisane bardzo szczegowo. Model, bazujcy na danych kosztowych z 2007 roku, rozwinity zosta dla potrzeb oblicze kosztu (USD/kWh, w USD z 2009 r.) energii z nowobudowanej w USA (w latach 2009-2013) typowej elektrowni jdrowej, oraz porwna kosztw z elektrowniami wglowymi i gazowymi.
Foto: Greenpeace/ Markel Redondo
W niniejszej pracy model MIT zosta dostosowany do warunkw budowy w Polsce elektrowni jdrowej o mocy 3 GW w latach 2016-2020 oraz wykorzystany do stworzenia analogicznego modelu oblicze kosztw energii z klastra morskich farm wiatrowych ekwiwalentnych
pod wzgldem wydajnoci energetycznej, budowanych w tym samym okresie. Praca wymagaa adaptacji niektrych kosztowych danych wejciowych dla elektrowni jdrowej budowanej w warunkach polskich (oraz 7 lat pniej w stosunku do przykadu oryginalnego) oraz ich aktualizacji ze wzgldu na inflacj i opracowania nowego zestawu danych wejciowych do oblicze ekonomicznych klastra MFW. Potrzeba porwnywania technologii energetycznych (tu EJ i MFW) o znacznie bardziej, ni w przypadku np. elektrowni jdrowej i wglowej, odbiegajcych od siebie modelach biznesowych, spowodowaa konieczno wprowadzenia dodatkowych zmian w modelu i poszerzenia uytej w nim metody o alternatywn metod liczenia kosztw energii. Poniej, nie wchodzc w szczegowy opis modeli MIT (peny opis modelu, wraz z aktywnym arkuszem kalkulacyjnym, dostpny jest na stronie internetowej MIT17), zwrcono uwag tylko na te jego uwarunkowania i generalnie przyjte zaoenia, oraz dodatkowe metody oblicze, ktre umoliwiy poprawne metodycznie porwnanie kosztw badanych technologii i weryfikacj oblicze.
Syntetyczny opis uytego modelu ekonomicznego i przyjtego sposobu liczenia kosztw

Praktyczne wykorzystanie modelu MIT jako bazowego dla analiz porwnawczych dla obu technologii wymagao szeregu zaoe i hipotez. Autorzy jednak starali si moliwie nie odbiega od oryginalnego modelu, ktry by przez kilka lat doskonalony i wok ktrego panuje konsensus ekonomistw dokonujcych porwna kosztw
wiatrowej. Na przykad, analizy wykonywane dotychczas, nawet te najnowsze, biznesowe, obejmujce perspektyw dla MFW do 2020 roku17, zakadaj skorzystanie z systemu wsparcia dla odnawialnych rde energii -OZE (lub systemu specjalnie skonstruowanego pod MFW), ktry jest uzasadniony polityk UE wobec odnawialnych rde energii (ich promocji) z rnych wzgldw, nie tylko zwizanych z realizacj polityki klimatycznej, ale take np. polityki spjnoci spoecznej, polityki rozwoju regionalnego itp. Przyjty do analiz model MIT po adaptacji jest modelem kosztowym (pomija stron przychodow) i nie zakada moliwoci skorzystania z adnego systemu wsparcia dla morskiej energetyki wiatrowej ju od pierwszego roku eksploatacji, po oddaniu do uytku wstpnego etapu caej inwestycji jeszcze przed 2020 rokiem (w 2017 roku ma by wczone do sieci pierwsze 20% planowanej mocy; cao mocy z zaoenia ma by wczona do sieci w 2020 roku), tak aby w sposb przejrzysty mona byo porwna koszty technologii, sprowadzajc take koszty finansowe (normalnie nisze dla OZE z uwagi na system wsparcia i wysze dla EJ z uwagi na ryzyko) do tego samego poziomu. Model te, z uwagi na przyjty system dyskontowania kosztw i zaoone jednorazowe wczenie do sieci caej mocy elektrowni (po jej wybudowaniu, tak jak to ma miejsce w przypadku zakoczenia budowy bloku elektrowni jdrowej lub wglowej), nie pozwala na proste i niedyskryminujce uwzgldnianie wczania kadego roku, etapowo poszczeglnych farm w ramach rozwaanego klastra. O wpywie zaoe ewentualnie dyskryminujcych MFW oraz EJ (tu w znacznie mniejszym zakresie, z uwagi na wybrany model do analiz ekonomicznych) na wyniki bdzie mowa w rozdziale 5. Cech wybranego modelu ekonomicznego MIT jest to, e do porwna konkurencyjnoci kosztowej rnych technologii energetycznych wykorzystuje koszt rozoony (levelized cost19), nazywany te zlinearyzowanym lub potocznie urednionym. Sens fizyczny obliczonego kosztu rozoonego dla kadej z analizowanych technologii energetycznych sprowadza si do ekwiwalentu kosztu w cenach staych, w realnej walucie USD/kWh (po adaptacji w EUR/kWh) roku wybranego jako bazowy, jako ceny za energi elektryczn, ktr naleaoby pobiera przez cay okres uytkowania elektrowni, aby pokry wszystkie koszty: nakady inwestycyjne, operacyjne oraz finansowe (redni waony koszt kapitau jako stopa dyskontowa uwzgldniajcy oprocentowanie kapitau obcego oraz oczekiwan stop zwrotu z kapitau wasnego). Zwyczajowo ta metoda uznawana jest za najbardziej waciw przy porwnywaniu i wyborze bardziej ekonomicznych alternatywnych technologii energetycznych. Dodatkowego komentarza wymaga sposb liczenia kosztw oraz przewidywanej ceny energii i jego wpywu na wyniki. Model MIT uwzgldnia zdyskontowane na dany okres przepywy pienine. Jako rok bazowy przyjto 2011, zatem model umoliwia policzenie kosztu na ten rok i w cenach w nim obowizujcych. Jest to rwnoczenie warto, ktra podstawiona do prognozy przepyww pieninych spowoduje, e warto zaktualizowana netto (NPV) inwestycji bdzie rwna zeru. A wic szukana cena (czy te koszt, zaley z ktrej strony spojrze) wynika z rozwizania rwnania NPV=0. Przeksztacenie rwnania nie jest proste, bo NPV dla elektrowni jdrowej to suma
energetyki jdrowej z innymi technologiami wykorzystujcymi paliwa kopalne. To dodatkowe zaoenie skorzystania z modelu odpowiadajcego uwarunkowaniom energetyki jdrowej, ma swoje konsekwencje, jeli chodzi o konkurencyjno morskiej energetyki
zdyskontowanych przepyww w okresie trwaoci zaoonym przez MIT na 40 lat. Tu pojawia si problem penej adekwatnoci modelu, take dla MFW, ktre maj krtszy okres trwaoci (w dalszej czci opracowania przyjto ten okres jako rwny 25 lat). Ze wzgldu jednak na fakt, e wiodc, z uwagi na wybrany model, technologi jest EJ, w przepywach finansowych uwzgldniono repowering likwidacj klastra MFW po 25 latach (w 2040 roku) i zbudowanie na
roczny w caym okresie ycia elektrowni, ktry zawiera rwnie nakady inwestycyjne. EPR charakteryzuje si tym, e suma zdyskontowanych EPR daje NPV projektu, przy czym wartoci EPR jest tyle, ile lat ycia projektu (N). Z uwagi na fakt, e metoda ta nie jest opisana w modelu MIT, poniej podano niezbdne zalenoci i krtkie objanienie sposobu obliczania kosztw jednostkowych energii z wykorzystaniem metody EPR.
NPV= EPR 1 + EPR 2 + ... + EPR N = EPR (1+k) (1+k) (1+k)

Std
1 (1+k)
i=1
EPR =
NPV NPV = PVIFA(N,k) 1 i i=1 (1+k)

N
i ekwiwalentnego w sensie wydajnoci energetycznej klastra MFW. To generalne zaoenie jest nieco dyskryminujce dla MFW, gdy zazwyczaj wymagany udzia kapitau wasnego w przypadku EJ i koszt tego kapitau s najwysze wrd wszystkich technologii energetycznych, a modele biznesowe elektrowni jdrowych s bardzo wraliwe na podwyszanie ww. parametrw w strukturze finansowania (por. cytowane wczeniej opracowanie E. Coopera z 2009 roku). Zachowano te dla obu technologii sta stop podatku dochodowego w caym okresie ich uytkowania, w warunkach polskich 19% (std przy powyszych zaoeniach taki sam dla obu technologii redni waony koszt kapitau WACC wynosi 10,7%) i te same stawki amortyzacji podatkowej.
Zaoenia i dane wejciowe uyte do oblicze

Koszty elektrowni jdrowej rdowe dane ekonomiczne dotyczce elektrowni jdrowej (do dalszej aktualizacji w ramach symulacji) zaczerpnito ze studium Future of nucler power (2009)21, zwanego dalej studium MIT, ktre w celu wyliczenia kosztu produkcji energii wykorzystuje wyej opisany model MIT. Wyniki tego studium s bardzo dobrze i stosunkowo wnikliwie opisane oraz udokumentowane, i nawet jeli niektre zaoenia s dyskusyjne (przede wszystkim przyjte koszty budowy przyszych elektrowni), o czym za chwil, to mog suy jako referencyjne do wprowadzania ewentualnych zmian danych wejciowych. Studium MIT podaje koszty jednostkowe (zarwno skadniki nakadw inwestycyjnych, jak i kosztw eksploatacyjnych oraz kosztw finansowych) w dolarach z 2007 roku. Autorzy studium MIT (pierwsza wersja raportu zostaa wydana w 2003 roku), po analizie kilkunastu wybranych, ich zdaniem reprezentatywnych przypadkw stwierdzaj, e w latach 2003-2007 rednie pene koszty budowy (tzw. overnight z udziaem kosztw wasnych inwestora) elektrowni jdrowych na wiecie wzrosy dwukrotnie. Jest to najwikszy ze wszystkich technologii energetycznych skok cenowy, w ktrym cena za 1 kW wzrosa z 2 002 dolarw w 2002 roku do 4 000 dolarw w roku 2007, co obrazuje rednioroczny wzrost kosztw o ok. 15%, z uwzgldnieniem zaoonej
PVIFA(n,k) =
1 (1+k)
t=1
1 1 1 n (1+k) k
Koszt jednostkowy produkcji energii obliczany jest poprzez podzielnie EPR przez ilo MWh produkowanej energii rocznie w danej elektrowni, jednak nie jest to koszt na przyjty do analiz 2011 rok, a przecitny koszt w caym okresie ycia kadego z dwu analizowanych projektw inwestycyjnych/technologii energetycznych. Ten sposb niweluje problem rnych okresw ycia projektw (eliminuje problem metodyczny porwnywania technologii o rnej trwaoci), ma jednak pewn wad jest do skomplikowany oraz daje wiksze rnice w kosztach i generalnie wysze koszty dla rnych technologii (wyniki odbiegaj od intuicyjnego rozumienia kosztw i uzyskane liczby mog by niezrozumiae lub le interpretowane w odniesieniu np. do innych publikowanych wynikw analiz ekonomicznych). W dalszych analizach uyto obu metod. Dla uproszczenia, w celu zachowania porwnywalnoci wynikw oraz aby nie pogbia niespjnoci, do analiz przyjto tak sam struktur (50% finansowania z dugu oraz 50% kapitau wasnego) i koszt kapitau (8% dla kapitau dunego, 15% dla wasnego), zarwno dla EJ jak
ich miejscu nowych o tej samej wydajnoci energetycznej ale nieco niszych kosztach i nieco wyszym wspczynniku wykorzystania mocy. Przez to, czny czas pracy MFW wyduony zosta do 50 lat. Nie wchodzc w szczegy, mona w tym miejscu jeszcze raz podkreli, e model MIT faworyzuje technologie o duszym okresie ycia (daje proporcjonalnie nieco nisze koszty, liczone w cenach w euro na 2011 rok), czyli po uwzgldnieniu repowering-u caego klastra MFW, wanie dla niego wyznacza nieco niszy koszt energii ni dla EJ o 40 letnim okresie ycia. Dlatego te w analizie wraliwoci w jednym z wariantw, wyduono okres ycia EJ do 50 lat. Skoro metoda jest w peni prawidowa przy porwnywaniu technologii o rwnym okresie trwaoci (ale te np. podobnych wspczynnikach wykorzystania mocy), co musi odpowiada sytuacji, w ktrej porwnywana jest energetyka jdrowa i morska energetyka wiatrowa, wykorzystano te (w celach referencyjnych) alternatywn metod uredniania kosztw opart o EPR. EPR ekwiwalentny przepyw roczny20, to uredniony (wygadzony) przepyw
3% inflacji. Koszty te, tj. 4 000 USD/kW, zostay przez autorw cytowanego studium oprocentowane na 2009 rok (data publikacji raportu) i w cenach z tego roku uyte te do oceny kosztw produkcji energii z hipotetycznej elektrowni jdrowej o mocy 1 GW budowanej w USA w latach 2013-2016. Uyto szeregu dodatkowych zaoe kosztowych i finansowych dla warunkw amerykaskich, w tym (jednostki oryginalne): okres trwaoci 40 lat, okres budowy 5 lat, wspczynnik wykorzystania mocy 85%, redni koszt paliwa (z uwzgldnieniem kosztw jego unieszkodliwiania) 0,76 USD/ mmBtu, roczne realne tempo wzrostu kosztw paliwa 0,5%, koszty operacyjne stae 56,44 USD/kWh*rok, koszty operacyjne zmienne 0,42 USD/mills kWh, koszty likwidacji elektrowni (proporcjonalne do kosztw overnight elektrowni) 700 mln dolarw, roczne realne tempo wzrostu kosztw operacyjnych 1%, inflacja 3%, podatki 37%. W efekcie, w wariancie bazowym w studium MIT uzyskano koszt produkcji energii z elektrowni jdrowej rwny 8,4 centa/kWh (84 USD/MWh) w cenach z 2007 roku. Przenoszc te koszty na grunt Polski jako dane wejciowe do modelu ekonomicznego budowy w latach 2016-2020 elektrowni jdrowej w Polsce o mocy 3 GW (w celu obliczenia kosztu energii z elektrowni jdrowej w 2020 roku), naley ju w tym miejscu zwrci uwag na kilka faktw. Przyjte koszty naley uzna za niskie zarwno jak na 2009 rok, jak i z uwagi na dodatkowe koszty, jakie trzeba uwzgldni po katastrofie w Fukushimie. Na przykad, cytowany ju wczeniej M. Copper, na bazie analizy nakadw z nowych projektw z lat 2000-2007, zakadajcych budow znacznie wikszej liczby elektrowni jdrowych, gwnie w USA, wydanej niemal w tym samym czasie co studium MIT, poda zakres kosztw w granicach 3 000-11 000 USD/kW, czyli rednio powyej 6 000 USD/kW (w USD z 2008 r.), co daje koszty a o okoo 50% wysze, ni przyjto w studium MIT. Pniejsze, jednak datowane przed marcow katastrof jdrow w Fukushimie, opracowania rnych autorw zazwyczaj take podaj znacznie wysze koszty. Drugim czynnikiem, o ktrym warto pamita bazujc na studium MIT jako rdle kosztw dla analiz planowanych inwestycji w Polsce, jest konieczno ich rewizji w okolicznociach po katastrofie w Fukushimie. Do tej pory pojawio si wiele opracowa publicystycznych na temat skali oczekiwanego wzrostu kosztw z tego powodu w najbliszych latach, jednak opublikowano bardzo mao powaniejszych analiz statystycznych i analiz trendw. Wspomniany wczeniej M. Cooper22, w innej pracy opublikowanej po katastrofie w Fukushimie, podda analizie statystycznej skutki, jakie spowodoway wczeniejsze katastrofy jdrowe podobnych rozmiarw we Three Mile Island (1979) i w Czarnobylu (1986). Wycign wnioski, e w cigu zaledwie kilku lat po katastrofach, koszty budowy EJ wzrosy odpowiednio o 95% i 89%, rednio stay si o okoo 90% wysze, co wicej, podobnych ruchw cen na nowobudowane EJ naley si take spodziewa po ostatniej katastrofie w Fukushimie. Trzecia uwaga dotyczy ju bezporedniego przenoszenia kosztw z warunkw amerykaskich do Polski. W ramach podanych w studium MIT kosztw 4 000 USD/kW (tzw. all included), znajduj si koszty EPC (zakupu technologii) oraz koszty inwestora. Studium MIT zakada standardowy jak na warunki amerykaskie, ale raczej niski udzia kosztw wasnych inwestora rzdu 20%. Oznacza to, e same
koszty EPC w studium MIT wynosz 3 200 USD/kW (okoo 2 800 EUR/ kW). Literatura, np. cytowana wczeniej praca prof. Mielczarskiego, podaje moliwy poziom kosztw wasnych nawet powyej 50%, ale szczeglnie przy budowie w Polsce pierwszej w historii kraju elektrowni jdrowej, wydatki po stronie inwestora powinny wzrosn do minimum 30-40%.
Foto: Greenpeace / Nicolas Fojtu
Podobne uwagi mona by sformuowa przy przenoszeniu ze studium MIT do Polski kosztw operacyjnych, ktre z co najmniej kilku powodw (koszty zaopatrzenia w paliwo, koszty utylizacji zuytego paliwa w warunkach bardziej restrykcyjnego prawa UE, koszty zrzutu wody z chodzenia reaktorw jako tzw. termiczne zanieczyszczenie rodowiska nieznane w prawie amerykaskim itp.) powinny by wysze. Jednake z uwagi na mniejsz wraliwo modelu ekonomicznego EJ na zmian kosztw eksploatacyjnych (wicej na ten temat w rozdziale 5) i chcc zmniejszy ilo zmian i zachowa moliwo porwnania wynikw take pomidzy EJ budowanymi w Polsce i USA, zdecydowano si na dokonanie zmian tylko w odniesieniu do wysokoci nakadw inwestycyjnych. Do analiz przyjto, e koszty te dla Polski zostan zwikszone o 80% w stosunku do kosztw EPC ze studium MIT, a koszty inwestora z 20% do 30%. Poza tym przyjto, e analizy bd prowadzone w euro, przy staym przeliczniku 1 USD=0,7 EUR. Ostatecznie, uwzgldniajc powysze dodatkowe skadniki kosztw, przyjto dla Polski pene koszty inwestycyjne (tak jak zakada studium MIT; z przyczeniem do sieci, ale bez kosztw wyprowadzenia mocy) na 5 460 EUR/kW (w EUR z 2007 roku,
Foto: Greenpeace/ Zenit /Paul Langrock
bazowym dla studium MIT) oraz odpowiednio 6 145 EUR z 2011 roku. Zastosowane w niniejszym opracowaniu podejcie bazuje na ewentualnych uzasadnionych zmianach w strukturze kosztw podanych w studium MIT, a nie na imporcie kosztw cakowitych z innych rde, ale dla porwnania mona poda, e powysza warto jest zbliona np. do oceny nakadw inwestycyjnych agencji ratingowej Moodys, ktra w analizach kosztw przyjmowaa do tej pory cakowit wysoko kosztw budowy elektrowni jdrowych na 5400 EUR/kW23. Pozostae parametry do symulacji kosztw i analiz ekonomicznych dla pierwszej w Polsce elektrowni jdrowej o zaoonej mocy 3 GW, planowanej do realizacji w arnowcu, przyjto wedug studium MIT (za wyjtkiem kosztw podatkowych, ktre dla warunkw polskich zaoono jako stae w wysokoci 19%). W dalszej czci rozdziau zostan one zestawione z przyjtymi do analiz kosztami MFW. Wskazanie (wybr) konkretnej lokalizacji ma w niniejszym opracowaniu znaczenie choby dlatego, e przy ocenie kosztw budowy klastra MFW (o czym poniej) uwzgldniono take rnice w kosztach przyczenia do sieci EJ i MFW w konkretnych lokalizacjach oraz z uwagi na analizy zwizane z wyprowadzeniem mocy z obu typw elektrowni.
Koszty klastra morskich farm wiatrowych (MFW) Dane kosztowe nakadw inwestycyjnych i operacyjnych dotyczcych klastra MFW lokalizowanych24 na wschd i zachd od awicy Supskiej, o ekwiwalentnej do planowanej elektrowni jdrowej arnowiec produktywnoci i odpowiadajcej im mocy zainstalowanej, przyjto na bazie dotychczasowych dowiadcze w Europie, ze szczeglnym uwzgldnieniem pierwszych praktycznych dowiadcze z budow i eksploatacj farm na Batyku oraz studiw prognostycznych opracowanych dla warunkw europejskich, uwzgldniajcych take krzywe uczenia si zwizane z efektem skali uzyskiwanym w Europie, w wyniku polityki promocji odnawialnych rde energii. Koszty te zostay szczegowo przedstawione, poddane analizie i opatrzone komentarzem w rozdziale 3. Wyszacowanie konkretnych pozycji kosztw MFW, wymaganych jako dane wejciowe do modelu MIT, wymagao skorzystania z kilku najbardziej wiarygodnych rde i kilku analiz wstpnych. Analizy wstpne obejmujce m.in.: przyjcie redniego wspczynnika wykorzystania mocy MFW (do obliczenia ekwiwalentnej dla EJ wydajnoci energetycznej caego klastra MFW), okrelenie moliwoci lokalizacji
ekwiwalentnej mocy turbin wiatrowych w otoczeniu awicy Supskiej poza obszarami chronionymi i przy uwzgldnieniu szeregu ogranicze (wpywajcych na podniesienie kosztw) oraz okrelenie punktw (wzw) przyczeniowych (w celu oceny kosztw dodatkowych) wymagay w zasadzie wykonania wstpnego projektu budowy klastra farm wiatrowych i przyjcia bardzo konkretnych zaoe. Koszty eksploatacyjne przyjto na bazie wynikw szczegowego monitorowania MFW, zwaszcza zlokalizowanych na Batyku, szczegowo analizowanych m.in. w raportach wedug firmy KPMG25. Najnowsze, budowane obecnie na Batyku, niewielkie jeszcze MFW maj koszty jednostkowe rzdu 3 500 EUR/kW. Nakady inwestycyjne na przysze okresy (w cenach EUR z 2011 roku), z uwzgldnieniem budowy pierwszego klastra MFW w latach 2016-2020 oraz jego repoweringu w 2040 roku, przyjto na podstawie najnowszego raportu firmy Mott-MacDonald26, wykonanego dla rzdu Wielkiej Brytanii. Opracowanie to porwnuje trendy kosztw budowy rnych niskoemisyjnych lub bezemisyjnych rde energii i jeli chodzi o MFW, to raczej konserwatywnie ocenia przysze nakady inwestycyjne (zawya je w stosunku do innych znanych opracowa, np. Europejskiego Stowarzyszenia Energetyki Wiatrowej - EWEA). Bazujc np. na tych danych kosztowych, rzdowa Komisja ds. Zmian Klimatu (CCC) nie zarekomendowaa zwikszenia tempa rozwoju MFW w Wielkiej Brytanii. Najwaniejsze z zaoe projektowych przyjtych do oblicze ekonomicznych, wynikajcych z szerszych analiz przedstawionych w rozdziale 3 to: wspczynnik wydajnoci mocy (dla wybranej lokalizacji i przyjtego typu oraz wielkoci turbin wiatrowych) 45% w okresie do 2045 roku i 50% po repoweringu od 2046 roku; ekwiwalentna (dla EJ 3 GW) moc klastra MFW 5,7 GW; okres budowy od 2016 do 2020 roku; trwao instalacji 25 lat; nakady inwestycyjne na 2020 rok 2 510
EUR/kW (EUR z 2007 r). Zgodnie z analizami w rozdziale 4, w danych wejciowych do modelu MIT powysze nakady podwyszono o dodatkowy (w stosunku do EJ) koszt inwestycyjny zwizany z przyczeniem farmy do ldu w dwch wzach, obejmujcy rozbudow gwnego punktu przyczeniowego, tzw. GPZ na ldzie, budow stacji Lubiatowo i rozbudow stacji Supsk w cznej wysokoci 25 mln z (dodatkowo 1,1 EUR/kW); nakady inwestycyjne na 2040 rok 1 802 EUR/kW (EUR z 2010 r.): bezporednio wedug Mott-MacDonalda wynosz one 2002 EUR /kW, (warto w EUR z 2010 r.) ale w praktyce oblicze zostay one proporcjonalnie obnione do ww. wartoci, co uwzgldnia zaoone po repoweringu zwikszenie wspczynnika wykorzystania mocy MFW z 45% do 50%; rednie koszty eksploatacyjne w okresie do 2045 roku 18 EUR/MWh; rednie koszty eksploatacyjne w okresie po repoweringu, od 2046 roku 13 EUR/ MWh. Pozostae, niezbdne do analiz ekonomicznych dane finansowe i podatkowe (w tym 15-letni program amortyzacji
podatkowej), przyjto jak w analogicznych obliczeniach dla EJ. Za konserwatywne dla MFW naley uzna wskanik przyrostowych wydatkw kapitaowych (ang. incremental capital costs), przyjty wedug analogicznego wskanika kosztw overnight, jaki MIT przyj dla EJ, w celu uproszczenia liczenia amortyzacji i kosztw podatkowych przy odnawianiu parku maszynowego (aktywa trwae). Wskaniki te dla MFW s znacznie nisze, ale z powodu trudnoci w ich precyzyjnym ustaleniu przyjto je w identycznej wysokoci jak dla EJ. Zastawienie danych wejciowych do porwnawczych analiz ekonomicznych W tabeli 3.1 przedstawiono zestawienie kosztw i danych wejciowych do modelu ekonomicznego oblicze kosztw energii elektrycznej z pierwszej, budowanej w Polsce w tym samym okresie (2016-2020), elektrowni jdrowej o mocy 3 GW i elektrowni w postaci klastra morskich farm wiatrowych o mocy 5,7 GW w polskiej strefie Batyku o rocznej wydajnoci energetycznej 22 338 GWh/rok kada. Starsze dane kosztowe przeliczono (oprocentowano) z wyjciowych w EUR z 2007 (lub EUR z 2010 r.) na EUR z 2011 roku.
Tabela 3.1 Zastawienie danych wejciowych do modelu analiz ekonomicznych dla EJ i MFW
Dane wejciowe do modelu Moc Wspczynnik wykorzystania mocy Koszt nakadw overnight 2016-2020 Koszt nakadw overnight 2045 Przyrostowe wydatki kapitaowe Koszty operacyjne stae Koszty operacyjne zmienne Koszt paliwa Opata za odpady Koszt likwidacji Okres trwaoci Stopa inflacji Realna stopa wzrostu kosztw operacyjnych Realna stopa wzrostu kosztw paliwa Stopa podatku dochodowego Udzia finansowania kapitaem dunym Koszt kapitau dunego Koszt kapitau wasnego WACC (redni waony koszt kapitau) 2016 Harmonogram 5-letnich nakadw na budow 2017 2018 2019 2020 EUR/kW EUR/kW EUR/kW/rok EUR/kW/rok EURmills/kWh EUR/mmBtu EUR/kWh EUR milion lata 6 145,00 46,275 0,349 0,54 0,0007 3 226 40 3,0% 1,0% 0,5% 19% 50% 8% 15% 10,7% 10% 25% 31% 25% 10% 19% 50% 8% 15% 10,7% 20% 20% 20% 20% 20% Jednostka MW EJ 3 000 85% 6 145 MFW 5 700 45% 2 586 2 062 25,86 18 206 25x2 3,0% 1,0%
4. Moliwoci rozwoju morskiej energetyki wiatrowej do 2030 roku
Polska posiada jeden z najwyszych potencjaw rynkowych morskich farm wiatrowych na Batyku. () Jak wskazuj m.in. obliczenia wykonane przez Uniwersytet w Oldenburgu obszar polskiej wycznej strefy ekonomicznej to zarazem jeden z obszarw o najlepszych warunkach wietrznych na Batyku.
Foto: Greenpeace/ Toala Olivares
W niniejszym rozdziale przedstawiono praktyczne uwarunkowania lokalizacji budowy w Polsce pierwszego klastra morskich farm wiatrowych (MFW) na tle oglnych moliwoci i potencjau rozwoju morskiej energetyki wiatrowej w naszym kraju. Przeprowadzone poniej analizy maj na celu ocen i okrelenie wielkoci dostpnych zasobw moliwych do wykorzystania w Polsce w okresie do 2020 roku do 2030 roku i dalej, oraz oszacowanie kosztw budowy MFW wraz z ocen uwarunkowa infrastrukturalnych i kosztw przyczenia do sieci oraz kosztw eksploatacyjnych. Analizy oparto na dowiadczeniach zagranicznych (gownie europejskich, w tym w szczeglnoci z regionu Morza Batyckiego i Pnocnego) zwizanych z budow i eksploatacj oraz informacjach o stanie infrastruktury sieciowej na polskim wybrzeu. Kraje Europy Pnocnej przoduj obecnie w rozwoju morskiej energetyki wiatrowej. Pod koniec 2010 roku na Morzu Pnocnym i Batyku zainstalowanych byo 2 946 MW farm wiatrowych. Najwicej z nich dziaao w Wielkiej Brytanii (13 farm o cznej mocy 1 341 MW) oraz Danii (12 farm o cznej mocy 854 MW). Ocenia si, e w fazie realizacji jest obecnie 3 500 MW farm wiatrowych, a 19 000 MW znajduje si w zaawansowanej fazie rozwoju27.
Wielka Brytania Szwecja Rosja Polska Norwegia Niemcy otwa Litwa Irlandia Holandia Francja Finlandia Estonia Dania Belgia 0 5000 10000 15000 20000 25000 30000 35000 40000
Perspektywy rozwoju morskiej energetyki wiatrowej na Morzu Batyckim

Rozwj morskiej energetyki wiatrowej koncentruje si obecnie na Morzu Pnocnym. Analizy rynkowe wskazuj, e o ile utrzyma si obecny trend, to do roku 2020 na Batyku farmy wiatrowe powstawa bd gwnie w krajach obecnie ju rozwijajcych na tym akwenie energetyk wiatrow (Niemcy, Dania). Dopiero w latach 2020-2030 nastpi intensyfikacja rozwoju rynku w tym regionie, take w krajach dotd mniej zaawansowanych w przygotowywaniu projektw morskich farm wiatrowych.
Morze Norweskie Zatoka Biskajska Atlantyk (Irlandia) Kana La Manche Morze Irlandzkie
Kattegat Morze Batyckie Morze Pnocne 10 000 20 000 30 000 40 000 50 000 60 000 70 000 10 000 80 000 12 000 0
Zainstalowane do 2020r.
Zainstalowane w latach 2020-2030
Rys.4.2 Moce zainstalowane (MW) na wybranych akwenach europejskich do roku 2030 scenariusz projektu OffshoreGrid.
Stan na koniec 2010
OffshoreGrid'2020
OffshoreGrid'2030
KPD'2020
Polska posiada jeden z najwyszych potencjaw rynkowych morskich farm wiatrowych na Batyku. Jednake, ze wzgldu na sabe zaawansowanie w zakresie tworzenia regulacji prawnych i systemu wsparcia dla tego typu energetyki, obecne prognozy przewiduj, e potencja ten nie zostanie wykorzystany na wiksz skal przed 2020 rokiem.
Rys. 4.1 Stan obecny i perspektywy rozwoju morskiej energetyki wiatrowej w Europie Pnocnej28 (rdo: EWEA, OffshoreGrid, KPD przesane do KE wg. stanu na 2011).
Wedug danych zebranych w ramach projektu OffshoreGrid29, w pnocnej Europie istnieje obecnie ponad 350 koncepcji projektw wiatrowych na morzu, o cznej mocy ponad 170 GW, z czego ponad 40 GW moe zosta zrealizowanych do okoo 2020 roku. W duszej perspektywie czasu (2030 rok), w pnocnej Europie moe zosta zrealizowane 115 GW morskich farm wiatrowych. Ambicje te znalazy odzwierciedlenie w Krajowych Planach Dziaania (KPD) w zakresie energii ze rde odnawialnych, przesanych przez kraje UE do Komisji Europejskiej w roku 2010. Wedug zamieszczonych w nich scenariuszy, do roku 2020 kraje Europy pnocnej (rys. 4.1) zakadaj instalacj 37 174 MW farm wiatrowych na morzu. Najwicej z nich (12 990 MW) miaoby zosta uruchomionych w Wielkiej Brytanii, Niemczech (10 000 MW) i Francji (6 000 MW). Take Polska umiecia w Krajowym Planie Dziaania 500 MW morskich farm wiatrowych.
Szwecja Rosja Polska Litwa otwa Niemcy Finlandia Estonia Niemcy 0 2 000 4 000 6 000 8 000
Zainstalowane do 2020r.
Zainstalowane w latach 2020-2030
Rys. 4.3 Scenariusz instalacji farm wiatrowych (w MW) na Batyku do roku 2030, projekt OffshoreGrid.
Istniejce obecnie koncepcje projektw pozwalaj przypuszcza, e do roku 2030 (rys. 4.4) projekty wiatrowe na Batyku mogyby osign czn moc ponad 28000 MW i zosta zrealizowane wzdu caych wybrzey, poczynajc od Cienin Duskich po Zatok Fisk. Obecnie najwiksza dziaajca farma wiatrowa na Batyku to duski projekt Rdsand II (207 MW), oddany jesieni 2010 roku. W roku 2011 ukoczono pierwsz faz niemieckiego projektu Baltic (Baltic 1) nalecego do EnBW, o mocy 48,3 MW. Kolejna faza projektu, okrelana jako Baltic 2 (d. Kriegers Flak) bdzie miaa moc 288 MW, a jej oddanie do uytku planowane jest na rok 2013. Zgodnie z danymi operatora systemu przesyowego 50Hertz, umowy przyczeniowe posiadao w roku 2010 czternacie niemieckich farm wiatrowych na Batyku, o cznej mocy 3 500 MW.
Moliwoci realizacji inwestycji wiatrowej na morzu w Polsce

Polska, ze wzgldu na dugo linii brzegowej oraz znaczcy obszar morza terytorialnego i wycznej strefy ekonomicznej, posiada jeden z najbardziej znaczcych potencjaw technicznych morskiej energetyki wiatrowej na Batyku. Potencja ten jest jednake znacznie ograniczony poprzez uwarunkowania rodowiskowe oraz intensywne uytkowanie przestrzeni morskiej na inne cele gospodarcze. Brak jest obecnie kompleksowego planu zagospodarowania dla polskich obszarw morskich. Trwaj prace nad przygotowaniem planw pilotaowych, w ktrych uwzgldnione zostan rwnie zagadnienia morskiej energetyki wiatrowej. Instytut Morski w Gdasku podj prb zidentyfikowania obszarw, ktre mogyby by wykorzystane na potrzeby morskiej energetyki wiatrowej. W szczeglnoci wykluczono obszary: zwyczajowych szlakw nawigacyjnych,
5 DK Fehman 3 2 1 Ldershagen Bentwisch
MecklenburgVorpommern
Rys. 4.4 Potencjalne lokalizacje morskich farm wiatrowych na Batyku, scenariusz dugoterminowy projektu OffshoreGrid.
morskich
moliwych
utrudnie
7 8 6
9 10 11/14 12
wykorzystywane na cele militarne, podlegajce ochronie obszarowej ze wzgldw rodowiskowych (ochrona brzegw, NATURA 200030), wykorzystywane na cele rybowstwa.
13
Usedom Lubmin
PL
W warunkach polskich oznacza to w praktyce konieczno budowy farm wiatrowych poza morzem terytorialnym (w wycznej strefie ekonomicznej). Zaoenie realizacji farm wiatrowych na morzu poza obszarem NATURA2000 powoduje, e wykluczone zostan obszary do izobaty 20m oraz awica Supska. Wikszo obszarw moliwej lokalizacji farm wiatrowych zlokalizowana jest w ssiedztwie awicy Supskiej oraz na awicy rodkowej (rys. 4.6). Cakowita powierzchnia obszarw, na ktrych mona zlokalizowa morskie farmy wiatrowe, zostaa przez Instytut Morski okrelona jako 3 590 km2, co odpowiada potencjaowi technicznemu rzdu 35 GW. Uwzgldniajc jednake uwarunkowania ekonomiczne (np. odlego od ldu), naley ograniczy go obecnie do okoo 20 GW. Lokalizacje na awicy rodkowej, jako odlege od ldu o ponad 80 km, mog zosta wykorzystane dopiero w dalszej perspektywie czasowej. W nawizaniu do prac Instytutu Morskiego, sformuowana zostaa przez konsorcjum firm prywatnych31 pierwsza wizja rozwoju morskiej
1. Belta Baltic 2. Fairwind 3. Beltsee 4. EnBW Baltic 1 5. EnBW Kriegers Falk 6. Arcadis Ost 1 7. ArconaSee West 8. ArconaSee Sd
9. ArconaSee Ost 10. Wikinger 11. Adlergrund Gap 11. Adlergrund 500 12. Arcona Becken 13. Sdost 14. Wikinger AO2 (Alternativantrag zu Adlergrund Gap)
Rys. 4.5 Planowane niemieckie farmy wiatrowe na Batyku, rdo: 50Hertz. Projekt Baltic 2 oznaczony zosta jako nr 5, EnBW Kriegers Flak.
Rys. 4.6 Moliwe lokalizacje farm wiatrowych na morzu w Polsce, rdo: Instytut Morski w Gdasku32.
sieci elektroenergetycznej, sucej przyczeniu przyszych farm wiatrowych. Zidentyfikowano, po wstpnych konsultacjach z organami ochrony rodowiska i gospodarki przestrzennej, 3 moliwe punkty wyprowadzenia na ld morskich kabli energetycznych, pooone w rejonie miejscowoci: a. Lubiatowo, gm. Choczewo, pow. wejherowski, woj. pomorskie; b. Ustka, gm. Ustka, pow. supski, woj. pomorskie; c. Grzybowo, gm. Koobrzeg, pow. koobrzeski, woj. zachodniopomorskie.
Wskazane lokalizacje charakteryzuj si korzystnymi warunkami hydrogeologicznymi, brakiem znaczcych przeciwwskaza zwizanych z wystpowaniem terenw objtych obszarow ochron przyrody oraz korzystnym pooeniem wzgldem farm wiatrowych projektowanych na obszarach morskich. Dla celw niniejszego opracowania przyjto, e farmy wiatrowe o mocy 5 700 MW zlokalizowane zostan w ssiedztwie awicy Supskiej (rys. 4.7), w odlegoci 40-50 km od ldu. Gboko morza w tym rejonie wynosi 20-40 m. Bazujc na koncepcji Polskich Sieci Morskich (PSM)33 zaoono, e kable podmorskie zostan wyprowadzone na ld w Ustce i Lubiatowie. Jak wskazuj pierwsze opracowania, powinno to pozwoli na uniknicie dalszych konfliktw przestrzennych zwizanych z tras przebiegu kabla.
Rozwj technologii morskiej energetyki wiatrowej

Do 2010 roku rozwj projektw morskich farm wiatrowych koncentrowa si na stosunkowo maych gbokociach (do 20 m) oraz obszarach bliskich ldu (do 20 km). Stay rozwj technologii oraz rosnce dowiadczenie firm inwestujcych w sektor energetyki wiatrowej powoduje jednak, e morskie farmy wiatrowe mog by lokalizowane na obszarach coraz bardziej odlegych od ldu i na coraz gbszych wodach. Dla projektw farm wiatrowych, realizowanych w roku 2010, przecitna gboko morza wynosia 174 m, a odlego od ldu 27,1 km, podczas gdy w roku 2009 byo to odpowiednio 12 m i 14,4 km. Kolejne projekty przesuwaj si jeszcze dalej dla farm znajdujcych si obecnie w fazie konstrukcji, odlego od ldu wynosi przecitnie 35,7 km, a gboko morza 25,5 m. Przewiduje si, e do roku 2030 standardem bdzie lokalizacja farm wiatrowych
Rys. 4.7 Wizja rozwoju morskich sieci elektroenergetycznych (rdo: Polskie Sieci Morskie, 2010). Zaznaczono potencjalne lokalizacje 5 700 MW turbin wiatrowych rozwaanych w niniejszym raporcie.
na morzach o gbokoci 60 m i w odlegoci 60 km od ldu. Istniej te perspektywy zagospodarowania obszarw bardziej odlegych (powyej 60km), o czym wiadczy mog projekty niemieckie oraz brytyjskie (Round 3). Powiksza si take skala projektw w 2010 roku rednia wielko morskiej farmy wiatrowej wynosia 155 MW (72 MW w roku 2009) i oczekuje si, e ich rozmiary bdzi wzrasta. W sprzyjajcych warunkach wielkie, kilku- lub kilkunasto gigawatowe projekty stworz superwze (tzw. supernode) i umoliwi przesy energii elektrycznej do odbiorcw z rnych krajw. Obiekty zlokalizowane na wodach o znacznej gbokoci (ponad 60 m) bd prawdopodobnie wykorzystyway technologie platform pywajcych, ktre na wiksz skal pojawi si po 2020 roku. Najnowsze koncepcje, rozwaane zwaszcza na morzu Pnocnym, prbuj poczy realizacj projektw na wodach gbokich oraz w duej odlegoci od ldu (tzw. far deep offshore)34. Obecnie jednak wikszo deweloperw rozwaajcych koncepcje na wodach gbokich, lokalizuje je bliej wybrzea, a odsuwajc projekt na wiksz odlego poszukuje raczej lokalizacji pytszych. Obecnie na rynku turbin wiatrowych morskich dziaa 6 gwnych dostawcw (Siemens, Vestas, Repower, BARD, Multibrid i GE), jednake 91% zainstalowanych urzdze to produkty dostarczone przez Vestas i Siemens. Oferowane przez nich turbiny s w wikszoci adaptacj konstrukcji ldowych. Warunki morskie pozwalaj na swobodniejsze traktowanie niektrych kwestii, takich jak estetyka turbiny czy normy emisji haasu, jednake tworz nowe wyzwania dla konstruktorw, zwaszcza w zakresie ochrony przed korozj i niezawodnoci. Przecitna moc zainstalowana turbiny wiatrowej na morzu wynosia w 2010 roku 3,2 MW standardem technologicznym s obecnie turbiny o mocy 3-3,6 MW. Wikszo producentw pracuje nad wikszymi maszynami, o mocach 5-7 MW, ktre zostan wprowadzone na rynek okoo 2014-2015 roku. Kolejne wprowadzane na rynek turbiny
charakteryzuj si coraz wikszymi wirnikami dostpne s ju turbiny o rednicy wirnika okoo 120 m, jednake zapowiadane s take modele o wirnikach osigajcych 150-160 m. Oczekuje si, e spowoduje to znaczcy przyrost produktywnoci elektrowni wiatrowych, o 10-20% w stosunku do obecnie dostpnej technologii. W zakresie fundamentowania elektrowni wiatrowych, zdecydowana wikszo rozwiza bazuje na technologii monopile. Jednake im dalej farmy wiatrowe przesuwa si bd w gb morza na wiksze gbokoci, tym fundamenty bd wymaga wikszych udoskonale, najprawdopodobniej w kierunku konstrukcji typu jacket. Kolejne fazy rozwoju obejmuj opracowanie technologii pywajcych platform, ktre bd sytuowane na wodach bardzo gbokich. Duym wyzwaniem jest opracowanie technologii transportu wyposaenia farm wiatrowych na miejsce instalacji z rnych miejsc Europy. Jest to skomplikowany proces logistyczny, ktry wymaga duych jednostek transportowych oraz portw przeadunkowych. Oprcz bezpiecznego transportu turbin, problemem jest instalacja w miejscu ich przeznaczenia. Dowiadczenie nabyte w innych gaziach przemysu pozwala stwierdzi, e zdecydowan redukcj kosztw uzyska mona poprzez zmniejszenie czasu pracy w warunkach morskich oraz maksymalizacj zakresu prac na ldzie. W zwizku z tym rodzi si potrzeba stworzenia odpowiednio duych powierzchni w portach, w ktrych przygotowywano by kompletne komponenty elektrowni wiatrowych gotowe do montau, a take zaadoptowanie bd wyprodukowanie jednostek pywajcych przystosowanych do transportu i montau elektrowni w miejscu ich przeznaczenia w zmiennych warunkach pogodowych. Kolejnym istotnym aspektem, z punktu widzenia rozwoju sieci morskich, jest infrastruktura przesyu energii elektrycznej, do ktrej zalicza si cae wyposaenie i okablowanie suce podczeniu
Rys. 4.8 Sposoby zakotwiczenia elektrowni wiatrowych na dnie morskim w zalenoci od gbokoci. rdo: Carbon Trust35.
turbiny wiatrowej do sieci. Produkcja i instalacja okablowania nale do kosztownych, ale lepsza jako podczenia morskich farm wiatrowych do sieci, jak i lepiej dostosowane do warunkw morskich okablowanie, skutkowa bd obnieniem kosztw eksploatacji i popraw niezawodnoci dziaania. Najwikszym problemem jest zintegrowanie systemu przesyowego sieci morskich z systemem przesyu energii na ldzie, gdy obecna infrastruktura nie pozwala na wykorzystanie w peni potencjau morskiej energetyki wiatrowej. Aktualnie najbardziej atrakcyjn technologi w sieciach morskich jest HVDC (High Voltage Direct Current), oferujca moliwo peniejszej kontroli i zarzdzania strumieniem wytwarzanej na morzu energii elektrycznej (transmisja i szybki dostp do rynku obrotu energi) i niskie straty energii na przesyle. Co wicej, technologie HVDC zapewniaj zmniejszenie kosztw wzmacniania ldowych sieci przesyowych znajdujcych si blisko wybrzey morskich. Dzisiejsze technologie pozwalaj m.in. na przesy energii na dugich dystansach (do 600km) z gwarancj minimalnych strat, a mniejsze przekroje przewodw minimalizuj koszty budowy i oddziaywanie na rodowisko. Dla potrzeb niniejszego opracowania przyjto, e projekt 5 700 MW zainstalowanych w polskiej wycznej strefie ekonomicznej na Batyku realizowany bdzie z wykorzystaniem technologii porwnywalnej z zakadan w niemieckiej farmie wiatrowej Baltic 2. Zostanie ona zbudowana na obszarze, ktrego odlego od brzegu (45 km do centrum farmy) oraz gboko (20-42 m) s porwnywalne z istniejcymi na dostpnych obszarach zidentyfikowanych w naszym kraju. Dla projektu Baltic 2 wybrana zostaa turbina Siemens SWT-3.6-120, bazujca na wyprbowanej ju technologii SWT-3.6-107, przy czym producent oczekuje, e powikszenie rednicy wirnika ze 107 do 120 m spowoduje przyrost produktywnoci o 10%. Ze wzgldu na uwarunkowania geologiczne, turbiny zostan posadowione na fundamentach typu monopile i jacket.
ekonomicznej to zarazem jeden z obszarw o najlepszych warunkach wietrznych na Batyku. Mona oczekiwa, e turbiny wiatrowe bd dziaay w warunkach podobnych do tych, w ktrych instaluje si obecnie duskie, niemieckie i holenderskie farmy wiatrowe na Morzu Pnocnym i Batyku. W ramach projektu OffshoreGrid wykonano symulacj pracy farm wiatrowych w pnocnej Europie dla archiwalnych danych meteorologicznych z roku 2007 (model WRF), przyjmujc znormalizowan krzyw mocy dla roku 2020 (stosunkowo konserwatywn i z wysokim poziomem strat wasnych farmy wiatrowej). Dla obszaru polskiej wycznej strefy ekonomicznej uzyskano dla roku 2007 wspczynniki wykorzystania mocy na poziomie 50%. Wysze wartoci uzyska Instytut Morski w Gdasku38, przy wykorzystaniu danych z modelu UMPL za lata 1998-2007. redni wspczynnik wykorzystania mocy, przy zaoeniu budowy farmy wiatrowej do 7000 MW, zosta tu oszacowany na 55%. Formuowane obecnie prognozy dla projektw wiatrowych wykorzystujcych turbiny o wikszych rednicach wirnika przewiduj wspczynniki wykorzystania mocy na poziomie 45-48% (np. Baltic 2, dziaajcy w podobnych warunkach wietrznoci jak potencjalne farmy na polskich obszarach morskich). Std, dla potrzeb ocen ekonomicznych, zdecydowano si na przyjcie dla polskiej farmy wiatrowej stosunkowo konserwatywnego wskanika 45%, oraz podniesienie go do 50% dla drugiego etapu (po wymianie turbin ok. 2045 roku).
Produktywno elektrowni wiatrowych na Batyku

Ze wzgldu na znacznie wysze prdkoci wiatru w stosunku do ldu, produktywno morskich farm wiatrowych jest zdecydowanie wysza ni ldowych. Dla przykadu, w roku 2010 w Danii, redni wspczynnik wykorzystania mocy wynis 35,4% dla morskich farm wiatrowych i 19,7% dla farm ldowych. Oczekuje si, e w roku 2020 wspczynnik ten wyniesie 45,5%36. Ze wzgldu na stosunkowo krtki czas dziaania istniejcych projektw wiatrowych na morzu, brak jest szczegowych statystyk eksploatacyjnych dla morskich farm wiatrowych. Rne rda podaj do szeroki zakres obecnych wspczynnikw wykorzystania mocy dla farm wiatrowych na morzu. Dla przykadu, wedug Mott MacDonald37, wspczynnik ten wynosi obecnie przecitnie 35%, z perspektyw wzrostu do 40% w roku 2020. Raporty rynkowe (np. KPMG) wymieniaj wspczynniki wykorzystania mocy dla dziaajcych farm wiatrowych na poziomie od 41 do 52%, rwnoczenie proponujc przyjmowanie do modeli ekonomicznych wspczynnikw wynoszcych okoo 44-45% dla farm wiatrowych budowanych w latach 2013-2015. Jak wskazuj m.in. obliczenia wykonane przez Uniwersytet w Oldenburgu (Forwind), obszar polskiej wycznej strefy
Rys. 4.9 rednia roczna godzinna prdko wiatru w m/s na wysokoci 90 m, rok 2007. rdo: Uniwersytet w Oldenburgu dla projektu OffshoreGrid.
Koszty inwestycyjne morskich elektrowni wiatrowych

Koszty inwestycyjne w przypadku morskich farm wiatrowych wykazuj do duy zakres zmiennoci (rys. 4.10), co wynika zarwno ze zrnicowania technologii, wielkoci farm wiatrowych oraz warunkw geograficznych lokalizacji projektu (odlego od ldu, gboko morza, uwarunkowania geotechniczne). Analizy wskazuj, e wpyw na wzrost kosztw inwestycyjnych ma zwaszcza gboko morza i struktura dna morskiego39. Wzrost odlegoci od ldu wydaje si mie mniejszy wpyw na koszty inwestycyjne, cho powoduje dodatkowe problemy logistyczne i podwysza koszty eksploatacji.
Dostpne dane o kosztach zrealizowanych na morzu projektw wiatrowych pokazuj, e koszty owych inwestycji byy z reguy nisze na Batyku ni na Morzu Pnocnym. Dotyczy to take farm wiatrowych oddanych do uytku w roku 2010 i naley przypuszcza, e tendencja ta bdzie si utrzymywa. Jednake dla farm wiatrowych pooonych dalej od ldu i na gbszych wodach, koszty inwestycyjne bd prawdopodobnie wysze ni dla dotychczas zrealizowanych projektw. Na przykad oczekiwany koszt budowy farmy Baltic 2, ktra ma zosta oddana do uytku w roku 2013, wynosi 3,5 mln EUR/MW. Najnowszym rdem informacji o kosztach inwestycyjnych morskiej energetyki wiatrowej jest raport firmy Mott MacDonald40 z maja 2011 roku. Przecitny koszt inwestycyjny oceniono jako 3 088 GBP/ kW (3 500 EUR/kW), co odpowiada kosztom zakadanym dla farmy wiatrowej Baltic 2. Na podobnym poziomie zakada si take koszt 400 MW-owej duskiej farmy batyckiej Anholt, ktra ma zosta zbudowana w latach 2012-2013. W strukturze kosztw inwestycyjnych dominuj koszty turbin, a take fundamentw (znacznie wyszy udzia ni w ldowych farmach wiatrowych) oraz przyczenia do sieci elektroenergetycznej. Naley podkreli, e s to koszty szacowane dla farm wiatrowych tzw. brytyjskiej Rundy 3, ktrych budowa rozpocznie si w 2015 roku, a projekty znajd si w odlegoci ponad 50 km od ldu, gdzie gboko morza wyniesie 30-50 m. W przypadku farm na Batyku mona oczekiwa nieco niszych udziaw kosztw fundamentowania oraz przyczenia do sieci elektroenergetycznej, ze wzgldu na mniejsze gbokoci i odlegoci od ldu. Jednake dokadne oszacowanie tych rnic nie jest moliwe na tym etapie koncepcji projektu batyckiego, std dla potrzeb niniejszego opracowania zdecydowano si przyj obecne koszty morskich farm wiatrowych na poziomie proponowanym przez Mott MacDonald. 5 4,5 Mln EUR/MW 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 Egmond aan Zee Kentish Flats Burbo Bank Lillgrund Nysted/Rdsand
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
Przygotowanie projektu Rezerwa 3% finansowa 7% Ubezpieczenie 2% Przyczenie do sieci elektroenergetycznej 20% Fundamenty 24% Turbiny 44%
Rys. 4.11 Struktura kosztw inwestycyjnych morskiej farmy wiatrowej na Morzu Pnocnym budowanej w ramach brytyjskiej Rundy 3. rdo: Mott MacDonald.
Mott MacDonald wskazuje take w raporcie na znaczce moliwoci obnienia kosztw inwestycyjnych morskich farm wiatrowych w perspektywie czasowej do 2020 i 2040 roku (rys. 4.12). Oceniono, e do roku 2020 koszty inwestycyjne mog spa o 28% w stosunku do obecnych (do okoo 2 586 EUR/kW), a do roku 2040 o 43%. Spadek ten dotyczy bdzie gwnie kosztw turbin i przyczenia do sieci elektroenergetycznej. Redukcja kosztw spowodowana bdzie gwnie przez: efekt ekonomiki skali powstajcy przy przechodzeniu do wikszych turbin, a zwaszcza wikszych farm wiatrowych (wsplne wykorzystanie infrastruktury powoduje zmniejszenie jednostkowych nakadw inwestycyjnych); popraw efektywnoci acucha dostaw (efekt skali, innowacje); rosnc konkurencj pomidzy producentami turbin, pojawianie si taszych modeli pochodzcych z krajw pozaeuropejskich;
2008 2009 2010
Gunfleet Sands
Horns Rev
Sams
North Hoyle
Lynn
Princess Amalia
Beatrice
Horns Rev 2
Scroby Sands
Robin Rigg
Barrow
Rhyl Flats
Rdsand II
Thornton Bank (faza I)
Thornton Bank (faza II)
0,5 0
Rys. 4.10 Koszty inwestycyjne morskich farm wiatrowych w latach 2001-2010. Farmy wiatrowe na Batyku zaznaczone zostay kolorem ciemnoniebieskim. rdo: IHS Emerging Energy Research, informacje podawane przez inwestorw zebrane przez IEO.
Middelgrunden
Alpha Ventus
Belwind
Baltic I
rozwj pocze staoprdowych; innowacje lub nawet przeomy technologiczne w zakresie konstrukcji fundamentw (np. wprowadzenie konstrukcji pywajcych); zmniejszenie masy generatorw (np. poprzez zastosowanie nadprzewodnikw wysokotemperaturowych); rozwj innowacyjnych konstrukcji turbin wiatrowych przeznaczonych do pracy w warunkach morskich. Do 2020 roku bardziej znaczc rol odegra prawdopodobnie efekt ekonomiki skali ni postp technologiczny. Dotyczy to zwaszcza wzrostu skali instalowanych farm wiatrowych (iloci turbin w farmie). Mott MacDonald zakada w kosztach na rok 2020 zastosowanie turbin o mocy 10 MW w farmach o mocy sigajcej 1 000 MW. Analizujc aktualne trendy w obszarze Morza
4000 3500 3000 EUR/kW 2500 2000 1500 1000 500 0 Rezerwa finansowa Ubezpieczenie Przyczenie do sieci elektroenergetycznej Fundamenty Turbiny Przygotowanie projektu 2010 2020 2040
Rys. 4.12 Koszty inwestycyjne morskiej energetyki wiatrowej w latach 2010-2040. rdo: Mott MacDonald.
Foto: Greenpeace/ Zenit /Paul Langrock
Batyckiego okoo roku 2020, mona spodziewa si farm podobnej wielkoci, jednak zoonych z nieco mniejszych turbin, o mocach 5-7 MW, i technologii sprawdzonej w latach 2013-2017. Natomiast bardziej innowacyjne technologie, np. konstrukcje pywajce, zaczn by stosowane po roku 2030. Dlatego te realistycznym zaoeniem jest przyjcie dla farm wiatrowych w polskiej wycznej strefie ekonomicznej jednostkowych nakadw inwestycyjnych na poziomie prognozowanym przez Mott MacDonald dla roku 2020. Dodatkowo uwzgldniono i dodano cz oglnych kosztw sieciowych zalenych konkretnie od wybranej dla klastra MFW lokalizacji, na ktrych wysoko wpywa take fakt uwzgldnienia rwnolegej budowy elektrowni jdrowej (EJ) w arnowcu oraz stan lokalnej i regionalnej infrastruktury sieciowej.
Kosztem dodatkowym badanej pierwszej inwestycji, nie uwzgldnionym we wczeniejszych opracowaniach oraz nie ujtym wprost w modelu MIT, wykorzystywanym w niniejszej pracy do porwnawczych analiz ekonomicznych, bdzie niezbdna rozbudowa lub budowa nowych stacji na ldzie. W przypadku wyprowadzenia mocy z MFW liniami kablowymi prdu przemiennego, szacunkowy koszt tych inwestycji bdzie wynosi okoo 10 mln z (po 5 mln z na rozbudow stacji arnowiec i Supsk) lub 25 mln z (20 mln z budowa stacji Lubiatowo, 5 mln z rozbudowa stacji Supsk). W modelu ekonomicznym koszty te jako dodatkowe (wynikajce z rnicy kosztw przyczenia dla MFW i EJ) w stosunku do analogicznych 25 mln z dla EJ, uwzgldniono dodajc do nakadw inwestycyjnych dla MFW.
Przyczenie morskich farm wiatrowych do sieci elektroenergetycznej

Na obecnym etapie koncepcji pierwszej morskiej farmy wiatrowej (klastra) zaoono, e najlepszym rozwizaniem przyczenia jej do krajowego systemu elektroenergetycznego jest wprowadzenie mocy do dwch stacji 400 kV: 2 850 MW do stacji arnowiec lub Lubiatowo (wcicie do nowej dwutorowej linii 400 kV arnowiec Supsk); 2 850 MW do stacji Supsk. Takie wyprowadzenie mocy z farmy wiatrowej nie bdzie wymagao rozbudowy krajowego systemu elektroenergetycznego ponad inwestycje konieczne w przypadku planowanego w tym samym czasie przyczenia 3 000 MW-owej elektrowni jdrowej arnowiec. Moc z farmy wiatrowej moe by przesyana do krajowego systemu przesyowego liniami kablowymi 400 kV prdu przemiennego. Oznacza to konieczno wybudowania przynajmniej 6 linii kablowych 400 kV, kada o zdolnoci przesyowej 1 000 MW. Naley zwrci uwag, e dugo linii kablowej 400 kV prdu przemiennego wynoszca okoo 40 km stanowi ekonomiczn granic opacalnoci przesyu mocy. Dlatego te mona przeanalizowa moliwo wyprowadzenia mocy z farmy wiatrowej liniami 400 kV prdu staego. W Polsce brak jest dowiadcze z budow linii prdu staego HVDC, std trudno na tym etapie okreli, czy takie rozwizanie bdzie moliwe do roku 2020, cho z perspektywy budowy kolejnych MFW i zakadanej budowy kolejnej EJ byoby to zasadne. Zarwno w przypadku linii prdu staego jak i przemiennego koszt wyprowadzenia farmy wiatrowej na ld bdzie zbliony. W ramach projektu badawczego Unii Europejskiej OffshoreGrid41, analizujc lokalizacje potencjalnych elektrowni wiatrowych w rejonie farmy o mocy 5 700 MW, uzyskano koszty wyprowadzenia mocy na ld od 0,47 mln EUR/MW do 0,73 mln EUR/MW. Std dane Mott Macdonald, wedug ktrych koszt ten wynosi blisko 0,7 mln EUR/ MW, s uzasadnione dla warunkw polskich i taki koszt uwzgldniono w modelu, wczajc go do nakadw inwestycyjnych.
Eksploatacja morskich farm wiatrowych

Koszty eksploatacyjne morskich farm wiatrowych s znacznie wysze ni farm ldowych. Ocenia si, e generuj one 25-35% kosztw produkcji energii z morskich farm wiatrowych. W dostpnych analizach ekonomicznych z reguy koszty eksploatacyjne podaje si wycznie w postaci kosztw zmiennych na jednostk wyprodukowanej energii elektrycznej. Podobnie jak w przypadku kosztw inwestycyjnych, take koszty eksploatacyjne dziaajcych farm wiatrowych wykazuj duy zakres zmiennoci. W 2010 roku rednie koszty eksploatacyjne farmy wiatrowej wynosiy 25,5 EUR/MWh42, przy czym koszty dla rzeczywistych projektw wynosiy od 20,17 EUR/MWh do 36,7 EUR/MWh. Analizy wykazuj, e koszt eksploatacyjny nie jest zaleny od odlegoci farmy wiatrowej od ldu, a wynika raczej z przyjtej strategii obsugi i serwisowania farmy wiatrowej. Do analiz ekonomicznych projektw morskich farm wiatrowych realizowanych do roku 2015 przyjmuje si z reguy koszty na poziomie 25 EUR/MWh. Oczekuje si, e koszt ten bdzie spada wraz z rozwojem morskiej energetyki wiatrowej. Mott MacDonald ocenia, e koszt ten powinien spada co najmniej w takim samym tempie jak koszty inwestycyjne, co oznacza osignicie poziomu 18 EUR/MW w roku 2020. Spadek kosztw spowodowany bdzie gwnie rozwojem bazy serwisowej i wzrostem poday usug w tym zakresie. Obecne, stosunkowo wysokie koszty spowodowane s w znacznym stopniu ograniczon dostpnoci sprztu i wykwalifikowanej kadry przygotowanej do pracy w warunkach morskich. Dodatkowo do obnienia kosztw eksploatacyjnych mog przyczyni si innowacje w zakresie planowania obsugi i serwisu (tzw. scheduled maintenance), pozwalajce na optymalizacj kosztw obsugi przy rwnoczesnej minimalizacji strat spowodowanych przestojami farmy wiatrowej. Do rozwoju innowacyjnych strategii obsugowych przyczyni si dowiadczenia dziaajcych farm wiatrowych. Potencjalne lokalizacje farmy wiatrowych na polskich obszarach Morza Batyckiego charakteryzuj si korzystn lokalizacj wzgldem portw morskich, gdzie moliwy jest rozwj bazy serwisowej. Std po roku 2020 przyjto koszt eksploatacyjny na poziomie 18 EUR/MW. Istniej jednake bardziej optymistyczne oszacowania (EWEA), ktre wskazuj na moliwoci redukcji kosztw eksploatacyjnych nawet do 13 EUR/MW.
5. Wyniki porwnawczych analiz ekonomicznych dla elektrowni jdrowej i klastra morskich farm wiatrowych
Klaster morskich farm wiatrowych pozwala na uzyskanie kosztw produkowanej energii elektrycznej o kilka procent niszych w stosunku do elektrowni jdrowej. Ponadto, po stronie EJ istnieje bardzo due ryzyko dalszego wzrostu kosztw, natomiast po stronie MFW silne przesanki, e cena energii bdzie nisza od obliczonej. () koszty EJ bd raczej rosy w czasie, a koszty MFW bd spada z uwagi na postp technologiczny.
Foto: Greenpeace / Bas Beentjes
Wyniki oblicze kosztw energii z wykorzystaniem rnych metod

Przyjte wczeniej zaoenia (rozdzia 3) i dane wejciowe (tabela 3.1) oraz symulacje wykonane modelem kosztowym MIT pozwoliy na okrelenie zlinearyzowanych (rozoonych) kosztw produkcji energii z nowobudowanych EJ (3 GW) i klastra MFW (5,7 GW) w EUR/MWh (EUR z 2011 r.), uzyskanych przy NPV=0. Wyniki oblicze przedstawia tabela 5.1. Tabela 5.1. Wyniki oblicze kosztw produkcji energii z elektrowni jdrowej (EJ) i klastra morskich farm wiatrowych (MFW), EUR/MWh (w cenach z 2011 roku wedug metody MIT).
Rodzaj elektrowni Koszt energii EJ 110,3 Klaster MFW 104,4
Analiza wraliwoci
Analiza wraliwoci polega na zmianach parametrw wpywajcych na koszty i efekty przeprowadzonych rachunkw i pozwala na uwzgldnianie elementw ryzyka inwestycyjnego. Zwyczajowo badania wraliwoci wynikw analiz ekonomicznych EJ i MFW wykonuje si z uwagi na zmiany parametrw najsilniej wpywajcych na wielko wynikw kocowych kapitaochonnych inwestycji energetycznych o dugim okresie ycia. S to w szczeglnoci czynniki takie jak stopy dyskonta, wspczynnika wykorzystania mocy, udziau dugu i kapitau wasnego w inwestycji, kosztw pozyskania kapitau, kosztw paliwa, kosztw operacyjnych, czasu budowy i trwaoci inwestycji oraz, przede wszystkim, kosztw budowy elektrowni overnight. Niektre z oglnych parametrw makroekonomicznych oraz finansowych, jak stopa dyskonta, udzia kapitau wasnego czy koszt kapitau, s przyjmowane powszechnie (z powodu ryzyka) jako najwysze dla EJ ze wszystkich technologii energetycznych. ale jednak z uwagi na ich oglno i ch porwnania technologii na poziomie mikro, przyjto je w identycznej wysokoci take dla MFW. Takie zaoenie faworyzuje EJ w sensie niszych kosztw energii w niej produkowanej w stosunku do energii produkowanej w MFW. W niniejszej pracy nie chodzi bowiem o badanie uwarunkowa makrogospodarczych i makroekonomicznych oraz finansowych wsplnych dla caego zbioru inwestycji energetycznych, ale w sposb szczeglny o badanie uwarunkowa inwestycyjnych zwizanych bezporednio z dajcymi si moliwie najbardziej konkretnie wyszacowa cechami analizowanych technologii, ktre jednoczenie powszechnie uznane s za kluczowe przy analizach kosztowych inwestycji w EJ i MFW. Do takich z pewnoci nale koszty overnigt oraz wspczynniki wykorzystania mocy. Dodatkowo badaniom i weryfikacji w ramach analizy wraliwoci poddane zostay zaoone w rozdziale 3 parametry i czynniki, w szczeglnoci dane zaczerpnite ze studium MIT dla EJ i z raportu Mott MacDonald dla MEW, ktre w zestawieniu z innymi opracowaniami mogy wydawa si kontrowersyjne. Do takich nalea m.in. przyjty przez MIT jako bazowy koszt likwidacji EJ, wskaniki przyrostw wydatkw kapitaowych (zwaszcza dla MEW), ale take okres ycia elektrowni (w szczeglnoci dla EJ). Poniej w tabelach 5.2-5.5 przedstawiono najwaniejsze wyniki analizy wraliwoci dla okrelonych zmian kluczowych parametrw technologicznych EJ i MFW.
Dodatkowo, w celach referencyjnych, koszty energii byy liczone metod EPR opisan szerzej w rozdziale 3, pozwalajc na wyznaczenie rednich kosztw energii w caym okresie ycia obu instalacji. Wynosz one odpowiednio 160,2 EUR/MWh dla EJ oraz 154,5 EUR/MWh dla klastra MFW. Obie metody oblicze (zasadnicza i sprawdzajce relacje kosztw), przy przyjtych zaoeniach, wskazuj, e koszt produkcji energii z EJ jest wyszy ni z rwnowanego energetycznie klastra MFW. Tak jak zakadano, metoda EPR daje koszt wyszy rednio o 47% dla obu inwestycji, oraz daje, z powodw wyjanionych w rozdziale 3, nieco bardziej korzystny wynik dla EJ ni zasadnicza w tej pracy metoda MIT. Rnica w kosztach energii na korzy MFW (tasza energia) okrelona metod MIT wynosi bowiem okoo 6%, a w metodzie EPR 4%. Bdy metody wydaj si by zatem dopuszczalne, co porednio potwierdza take zasadno stosowania (w pewnych granicach rnic w okresach ycia i uytkowania rnych inwestycji) metody MIT do porwnawczych oblicze kosztw energii z rnych rde oraz poprawno arytmetyczn przeprowadzonych oblicze. Z uwagi na bardziej powszechnie zrozumiay sens wynikw uzyskanych metod MIT oraz wiksze moliwoci ich porwnywania wprost z wynikami innych analiz kosztw produkcji energii, w dalszej czci opracowania wykorzystywane s wyniki uzyskane wanie ta metod. Dodatkowe informacje o wynikach oblicze oraz dalsz ich weryfikacj mona uzyska w efekcie przeprowadzenia analizy wraliwoci.
Tabela 5.2. Wpyw zmiany kosztu jednostkowego overnight [EUR/kW] na koszty produkcji energii [EUR/MWh] w elektrowni jdrowej 3 GW.
zmiana parametru/wyniki overnight cost [EUR/kW] koszt energii [EUR/MWh] zmiana kosztu energii [%] -50% 2730 62,5 56,7 -40% 3276 72,1 65,3 -30% 3822 81,6 74,0 -20% 4368 91,2 82,7 -10% 4914 100,8 91,3 0 5460 110,4 100,0 10% 6006 119,9 108,7 20% 6552 129,4 117,3 30% 7098 139,0 126,0 40% 7644 148,5 134,7 50% 8190 158,1 143,3
Tabela 5.3. Wpyw zmiany kosztu jednostkowego overnight [EUR/kW] na koszty produkcji energii [EUR/MWh] dla klastra Morskich Farm Wiatrowych 5,7 GW.
zmiana parametru/wyniki overnight cost [EUR/kW] koszt energii [EUR/MWh] zmiana kosztu energii [%] -50% 1255 67,6 64,8 -40% 1507 75,0 71,8 -30% 1758 82,4 78,9 -20% 2009 89,7 85,9 -10% 2260 97,1 93,0 0 2511 104,4 100,0 10% 2762 111,8 107,0 20% 3013 119,2 114,1 30% 3264 126,5 121,1 40% 3515 133,9 128,2 50% 3766 141,3 135,2
Tabela 5.4. Wpyw zmiany wspczynnika wykorzystania mocy [%] na koszty produkcji energii [EUR/MWh] w elektrowni jdrowej 3 GW.
zmiana parametru/wyniki wspczynnik wykorzystania mocy [%] koszt energii [EUR/MWh] zmiana kosztu energii [%] -50% 43 213,6 193,6 -40% 51 179,2 162,4 -30% 60 154,6 140,1 -20% 68 136,1 123,4 -10% 77 121,8 110,4 0 85 110 100,0 10% 94 100,9 91,5 20% 100* 94,8 86,0 30% 40% 50% -
*warto teoretyczna wspczynnika wykorzystania mocy, powyej nie miaaby sensu fizycznego
Tabela 5.5. Wpyw zmiany wspczynnika wykorzystania mocy [%] na koszty produkcji energii [EUR/MWh] dla klastra Morskich Farm Wiatrowych 5,7 GW.
zmiana parametru/wyniki wspczynnik wykorzystania mocy [%] koszt energii [EUR/MWh] zmiana kosztu energii [%] -50% 23 185,5 178,6 -40% 27 158,5 152,7 -30% 32 139,2 133,2 -20% 36 124,7 119,4 -10% 41 113,4 109,6 0 45 104 100 10% 50 97,1 93,9 20% 54 90,9 87,1 30% 59* 85,8 82,1 40% 50% -
*przyjto maksymaln warto wspczynnika wykorzystania mocy na poziomie 60%, cho teoretycznie moliwe s wysze.
Analiza wraliwoci pokazuje bardzo silny wpyw dwch wybranych parametrw EJ i MFW na wyniki analiz ekonomicznych, czyli na koszt produkcji energii. Daje si jednak zauway, e zarwno dla zmian wysokoci nakadw inwestycyjnych overnight, jak i zmian wspczynnika wykorzystania mocy (tzw. capacity factor), uyty model wykazuje nieco wiksz wraliwo (ryzyko) dla EJ ni dla MFW. Analiza wpywu zmian kosztw overnight EJ w odniesieniu do wynikw wczeniejszego studium MIT z 2009 r. moe prowadzi do jeszcze jednego wniosku. Koszty energii z EJ byyby identyczne z kosztem energii z MFW (104,4 EUR/MWh), gdyby rednie koszt overnight EJ (bez kosztw wasnych inwestora) przyjty w studium MIT (4000 USD/kW, USD z 2007 r.) wzrs w okresie 2007- 2020 o 69%. Warto w tym miejscu przypomnie, e w cytowanym studium MIT z 2009 wykazano, e tylko w latach 2003-2007 pene koszty budowy EJ na wiecie wzrosy o 100%, mimo braku w tym okresie katastrofy jdrowej na skal porwnywaln z t w Fukushimie w 2011 r. Jeeli chodzi o parametry i wspczynniki kosztowe zaczerpnite do symulacji bezporednio z wczeniejszego studium MIT, ktre w
wietle niektrych krajowych publikacji zwolennikw EJ mog uchodzi za kontrowersyjne, chodzi tu gwnie o wspomniane wczeniej: koszt likwidacji EJ oraz okres ycia EJ. Dlatego dokonano oblicze kosztw produkowanej energii przy przyjciu tych parametrw w sposb skrajnie korzystny dla EJ. Tym niemniej, wyduenie okresu trwaoci EJ z 40 (tak jak oryginalnie w studium MIT) do 50 lat prowadzi do niewielkiego zmniejszenia kosztw energii ze 110,4 EUR/MWh do 107,6 EUR/MWh, a wic powyej bazowego kosztu produkcji energii w analizowanych MFW. Najnisze znane autorom niniejszego opracowania koszty unieszkodliwiania odpadw i likwidacji elektrowni, ktre przytoczy prof. A. Strupczewski (dla reaktorw PWR)43, to 200 USD/kW w walucie z 2001 roku (maksymalne przytaczane w artykule wartoci s wysze o rzd wielkoci). Po przeliczeniu (oprocentowaniu) wartoci na 2007 rok (bazowy dla studium MIT), koszty te wynosz 167,2 EUR/ kW (Euro z 2007 r.), a cakowite koszty likwidacji EJ o mocy 3 GW to 501,5 mln euro. Wprowadzenie obnionych kosztw likwidacji EJ daje tylko nieznacznie niszy koszt energii 109,8 EUR 2011/MWh.
Foto: Greenpeace/ Jeremy Sutton-Hibbert
Sytuacja przedstawia si diametralnie inaczej jeeli chodzi o zmniejszenie niezwykle konserwatywnie wycenionego wskanika przyrostu wydatkw kapitaowych dla klastra MEW. Wskanik ten nie jest okrelany w analizach ekonomicznych MFW, a wliczany standartowo, przynajmniej w znacznej czci, do kosztw operacyjnych i obsugi, i nie podlega amortyzacji podatkowej. Gdyby przyj, e wskanik ten pomijamy cakowicie (tym samym przyjmujc, e ujty jest w kosztach obsugi), koszt produkcji energii z klastra MFW spadby a do 81 EUR /MWh (EUR z 2011 roku).
Wnioski z analiz ekonomicznych i dyskusja wynikw

Z powyszych analiz i uzyskanych wynikw oraz zaoe przyjtych w rozdziale 3 (generalnie konserwatywnych, zwaszcza jeli chodzi o efektywno kosztow MFW) mona wysnu oglny wniosek, e klaster MFW pozwala na uzyskanie kosztw produkowanej energii elektrycznej o kilka procent niszych w stosunku do EJ. Ponadto, po stronie EJ istnieje bardzo due ryzyko dalszego wzrostu kosztw, natomiast po stronie MFW silne przesanki, e cena energii bdzie nisza od obliczonej. Wniosek ten ma te oglne uzasadnienie zwizane z cyklem ycia rnych technologii: koszty EJ bd raczej rosy w czasie, a koszty MFW bd spada z uwagi na postp technologiczny. Obliczone wysokoci kosztw energii mona odnie do wynikw innych analiz, o ile znane s dla nich szczegowe zaoenia, zwaszcza
zwizane z dyskontowaniem i oprocentowaniem. Uzyskane wyniki mieszcz si w widekach kosztw porwnawczych technologii energetycznych na 2020 rok, w tym dla EJ i MFW, obliczonych i wyraonych w EUR z 2005 r. w opracowaniu Komisji Europejskiej z 2007 roku pt. 2nd Strategic energy review. Jednake podane przez Komisj Europejsk koszty rednie (dla caej UE), po przeliczeniu na euro z 2011 roku, s na zblionym poziomie dla MFW (107 EUR/MWh) do niniejszego studium i nisze (88 EUR/MWh) ni obliczone powyej dla EJ. Zblione, a nawet nisze koszty energii z MFW korzystnie zlokalizowanych na Batyku w Polsce nie dziwi, tym bardziej e dokonuje si znaczny postp technologiczny w tym sektorze. Warto te zauway, e obliczone w niniejszym opracowaniu koszty energii z MFW (104,4 EUR/MWh) s te bliskie staym taryfom paconym ju obecnie (lub w cigu najbliszych lat) za energi z MFW44 w takich krajach jak Dania i Wielka Brytania (po 113 EUR/MWh), czy Szwecja (109 EUR/MWh45). Uzyskane koszty energii z MFW uwzgldniaj rnic w nieco wyszych kosztach bezporedniego przyczenia do sieci (wyszacowane w rozdz. 4) dla MFW (stacja Lubiatowo, stacja Supsk) oraz EJ (w stacji arnowiec), cho dla obu inwestycji nie s to pene skutki ekonomiczne przyczenia ich do systemu energetycznego, jeli chodzi o wyprowadzenie mocy w gb kraju, ale bd one do siebie zblione. Koszty energii dla MFW nie uwzgldniaj kosztw bilansowania, ktre s trudne do okrelenia dla przyszego, nie tylko krajowego ale europejskiego systemu energetycznego. Nie bd to jednak koszty due. Najnowszy raport Midzynarodowej
Foto: Greenpeace / Bas Beentjes
Agenci Energetycznej (IEA)46, na podstawie bada wykonanych dla sieci Stanw Zjednoczonych, szacuje koszty bilansowania energii z elektrowni wiatrowych na mniej ni 2,5 EUR/MWh w warunkach, w ktrych udzia energii w nich produkowanych nie przekracza 20% (potem nieznacznie wzrasta), a z tak sytuacj mamy do czynienia w Polsce a do 2030 r. Zatem nawet po uwzgldnieniu kosztw bilansowania w obecnym systemie energetycznym, energia z MFW jest tasza ni z EJ, tym bardziej e IEA zaleca te uwzgldnianie kosztw bilansowania dla EJ. Jeeli chodzi o analizy kosztw energii z EJ, to najszersza dostpna ich analiza (w USD z 2008 r.) znajduje si w opracowaniu cytowanego wczeniej M. Coopera z 2009 roku (take sprzed katastrofy w Fukushimie) oraz zestawieniach prof. K. mijewskiego, sporzdzonych na podstawie tego samego rda. rednie koszty energii z EJ, po analizie szeregu przypadkw oraz oprocentowaniu na 2011 rok, wynosz 113 EUR/MWh, s wic wysze od obliczonych w niniejszym studium. Najnowsze, przywoywane ju wczeniej opracowanie firmy Mott MacDonald, dotyczce rozoonych kosztw energii z EJ liczonych podobn metod dla warunkw brytyjskich, podaje ich wysoko (po linearyzacji) w latach 2020-2040 jako 103-114 euro (w walucie z 2010 roku, czyli 106,1-117,4 EUR/MWh w walucie z 2011 roku). Cytowany te wczeniej prof. W. Mielczarski obliczy koszty energii z EJ, prawdopodobnie w cenach 2010 roku na 155-167 EUR/MWh (w EUR z 2011 r.). Na tym tle wyjtkowo nisko, zwaszcza biorc pod uwag, e zaoenia przyjmowane byy dla budowy pierwszej EJ w kraju, zostay obliczone koszy energii z EJ w programie PPEJ (wersja z grudnia 2010 roku). Koszty energii elektrycznej z EJ oddanej w 2020 roku wedug PPEJ wynosz (przy wspczynniku wykorzystania mocy nieco wyszym 90%47) 57 EUR/MWh (EUR z 2005 r.), czyli na dzisiejsze warunki 67 EUR/MWh (EUR z 2011 roku). Jest to koszt praktycznie niespotykany w adnym innym opracowaniu dotyczcym prognoz na 2020 rok. Jeszcze niszy koszt energii z EJ pojawia si, jako podsumowanie pogldw zwolennikw energetyki jdrowej,
w Prognozie Oddziaywania na rodowisko PPEJ z 2011 roku (PO PPEJ) i jest to niewyobraalnie niski koszt wynoszcy 35 EUR/MWh, bez podania daty waluty. Powstaje zatem pytanie, skd tak niskie koszty dla EJ w wieych, rzdowych dokumentach i czy tak niezwykle optymistyczne zaoenia co do kosztw (wynikw wczeniejszych analiz), nie wpyny na podejmowanie zbyt daleko idcych decyzji co do skali i tempa rozwoju energetyki jdrowej w Polsce. Jeeli chodzi o pierwsze pytanie, trudno na nie odpowiedzie nie znajc szczegowych zaoe studiw rdowych, ktre nie s publicznie dostpne. Zacznik 4 do PPEJ podaje niektre informacje dotyczce zaoe, z ktrych wynika, e jako bazowe przyjto niezwykle niskie nakady inwestycyjne, bardzo niski koszt kapitau, opatrujc jednak wstp do analizy komentarzem o zachowaniu zasady konserwatyzmu w stosunku do EJ. Tym bardziej trudno jest tumaczy uzyskane wyniki, ktre s rednio dwukrotnie nisze od wszystkich innych znanych rde. Niestety inne, konkretne zaoenia do wykonanych analiz nie s publicznie dostpne. Jeeli chodzi o wpyw niskich zaoe cenowych na decyzje polityczne, to mog one okaza si bdne, w szczeglnoci biorc pod uwag fakt, e druga z w peni konkurencyjnych, jak si okazuje, technologii, o olbrzymim potencjale, analizowana w niniejszej pracy czyli MFW nie zostaa zanalizowana jako alternatywa ani w PPEJ, ani w PO PPEJ. Przyjty przez rzd w grudniu 2010 roku Krajowy plan dziaania w zakresie energii ze rde odnawianych (KPD) przewiduje budow MFW do 2020 roku. Jednake bilans energetyczny zawarty w PPEJ (niespjno PPEJ i KPD) uwzgldniane praktycznie w niewielkim zakresie jedynie ldowe farmy wiatrowe. Podobnie sprawa si ma w Zaoeniach polityki energetycznej do 2030 roku (PEP 2030). Autorzy PO PPEJ, piszc o alternatywach dla EJ, podaj wiele stwierdze, ktre wiadcz o bdnych zaoeniach co do parametrw ekonomicznych energetyki wiatrowej. Przykadowo, wspczynniki wykorzystania mocy nowych farm podawane s w wysokoci tylko do 20% (zasadniczo bdne w odniesieniu do MFW), z
35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 2015 2020 2025 2030
Udzia energetyki wiatrowej (ldowej) wg PEP '2030 Hipotetyczny udzia energii z MFW wg studium IEO - 2 rundy inwestycji 2021 i 2026 czny udzia energetyki wiatrowej wg Energy [R]evolution Udzia EJ wg PEP 2030 Hipotetyczny udzia energii z EJ wg studium IEO - 2 rundy inwestycji 2021 i 2026
Rys. 5.1 Udziay energetyki jdrowej i wiatrowej morskiej w krajowym zapotrzebowaniu na energi elektryczn brutto w dokumentach politycznych i pracach studialnych.
komentarzem o braku moliwoci przewidywania siy wiatru, o mao korzystnej z energetycznego punktu widzenia prdkoci wiatru w Polsce (Polska ma najlepsze warunki wiatrowe na Batyku) oraz o maksymalnym 20-letnim okresie eksploatacji elektrowni wiatrowych (zanienie w stosunku do nowych MFW). W wietle danych przedstawionych w rozdziale 4 niniejszego opracowania, zaoenia przyjte w PO PPEJ, dotyczce w szczeglnoci energetyki wiatrowej, s zasadniczo bdne. Wobec tego mylne s take zawarte tam wnioski co do konkurencyjnoci EJ i MFW w okresie do 2030 roku i ich udziaw w bilansach energetycznych. Jednym z celw pracy byo zanalizowanie potencjau MFW, ktra dotychczas stanowia mocno niedocenion alternatyw dla energetyki jdrowej w Polsce. Niniejsza praca miaa gwnie charakter ekonomiczny i jej wyniki powinny zosta wzite pod uwag jako jeden z aspektw analizowanych w procesie decyzyjnym w sprawie roli EJ i MFW w bilansach energetycznych kraju po 2020 roku. Natomiast oczywistym wnioskiem i wymagajcym podkrelenia, niezbitym faktem jest olbrzymi potencja MFW w Polsce i due moliwoci techniczne i ekonomiczne jego wykorzystania ju przed 2020 rokiem, wraz z wieloma korzyciami gospodarczymi i spoecznymi. Dlatego konsekwencje wykazanego powyej i obecnego w oficjalnych dokumentach zanienia potencjau i konkurencyjnoci ekonomicznej MFW wobec EJ, przy konsekwentnej realizacji programu PPEJ i braku jego odpowiednika dla morskiej energetyki wiatrowej, s ju w tej chwili powane i mog by znacznie bardziej negatywne dla caej gospodarki i spoeczestwa.
Wykluczajce si technologie
Jedna z do dobrze uzasadnionych tez w polskiej polityce energetycznej mwi o tym, e w sektorze wytwarzania energii elektrycznej potrzebujemy w zasadzie wszystkich dostpnych technologii energetycznych i teoretycznie mona sobie wyobrazi zarwno szybki rozwj energetyki jdrowej, jak i morskiej energetyki wiatrowej. Ale w zwizku z tym, e obie technologie miayby si rozwija szybko i rwnolegle na terenie i w otoczeniu jednego wojewdztwa, korzystajc ze wsplnych zasobw infrastrukturalnych i bilansowych, powstaje pytanie czy s to, w sensie inwestycyjnym i systemowym, technologie komplementarne, czy te substytucyjne (alternatywne). Autorzy PEP 2030, a w szczeglnoci PPEJ oraz PO PPEJ, take w wietle powyszych cytatw uznali, e s to technologie alternatywne, jednak mimo braku przekonujcych analiz wyranie wypowiedzieli si tyko za jedn z nich - EJ, co zostao potwierdzone stosowan uchwa Rady Ministrw48. Jej tre wskazuje, e w zakresie budowy nowych mocy rzd dostrzega rozwizanie tylko w energetyce jdrowej, o energetyce wiatrowej nie wspominajc w caej treci uchway ani razu. Wiele wskazuje na to, e rzd jest silnie zafiksowany na energetyk jdrow i nie dostrzega ani nie rozwaa adnych alternatyw. Jakociow ilustracj olbrzymich rozbienoci co do roli MFW w krajowej energetyce i oceny konkurencyjnoci MFW i EJ, zarwno w bilansach energetycznych, jak i ubieganiu si o wzgldy w polityce energetycznej, jest rys. 5.1. Wykres nie jest now prognoz rozwoju MFW i EJ do 2030 roku.
Uwzgldnia jednak prognoz PEP do 2030 roku i porwnuje j do zaoe niniejszego studium do 2020 roku (pierwsze inwestycje EJ i MFW do 2020 roku), wraz z hipotetycznym (teoretycznie jednak moliwym) zaoeniem, e w okresie do 2030, obliczany w niniejszej pracy cykl inwestycji z lat 2016-2020 zostanie powtrzony w strefie przybrzenej i na pnocy kraju w okresie 2026-2030, przy podobnych kosztach. Takie zaoenie powoduje e udziay zarwno EJ i MFW rosyby w tym samym tempie i w ten sam sposb. Gdyby tak byo, ju w 2020 roku udzia MFW i EJ sigaby 13% w krajowym zapotrzebowaniu na energi elektryczn brutto. Ten scenariusz dawaby prawie dwukrotnie wikszy udzia energii z EJ ni planowany z PEP 2030, z uwagi na fakt, e wyznaczony przez rzd inwestor, pragnc skorzysta z efektu skali, planuje okoo dwukrotnie wiksz moc pierwszej EJ. MFW nie wystpuj w bilansach pokrycia potrzeb energetycznych w PEP 2030, ale przy zaoeniach niniejszej pracy, ktre, jak starano si wykaza, s moliwe do praktycznej realizacji, ju w 2020 roku miayby wydajno i udzia 6-krotnie wiksze ni zaoone w KPD oraz 3-krotnie wiksze ni ldowe farmy wiatrowe uwzgldnione w PEP 2030. Jednak ju w 2020 roku do trudno wyobrazi sobie czny udzia EJ i MFW w krajowym zapotrzebowaniu na energi elektryczn brutto przekraczajcy 26% i sumaryczny wysiek inwestycyjny. Sytuacja staaby si jeszcze bardziej skomplikowana w 2030 roku, gdyby chcie zrealizowa drug hipotetyczn rund analizowanych inwestycji w MFW i EJ. Udziay kadej z technologii sigayby po 21% czyli cznie MFW i EJ dostarczayby 42% energii elektrycznej brutto. Warto zatem postawi dodatkowe pytanie, czy w przypadku kadej z technologii oddzielnie byoby to moliwe. Na wykresie przedstawiono take, w celach pogldowych, scenariusz rozwoju energetyki wiatrowej (ldowej i morskiej) wedug scenariusza Energy Revolution dla Polski z 2008 roku49. Biorc pod uwag wykonane zawarte w nim symulacje makroekonomiczne dla caego systemu oraz wykonane obecnie analizy mikroekonomiczne dla konkretnych inwestycji oraz ich wyniki, mona postawi tez, e jest to w peni moliwe. Trudno jednak tak tez, w wietle wynikw niniejszej pracy, a w szczeglnoci kosztw i zwizanym z nimi ryzykiem, postawi w stosunku do EJ. Kwestie te wymagaj powanej refleksji tym bardziej, e zwaszcza w okresie 2020-2030 kada z technologii natrafiaby na podobne ograniczenia infrastrukturalne, w tym sieciowe (wicej na ten temat w rozdziale 4, w czci dotyczcej kosztw przyczenia EJ i MFW do sieci), wzmacniane rozwojem drugiej technologii. Kluczowym jest jednak przesdzenie tempa rozwoju kadej z nich ju w najbliszych latach, w kontekcie konicznoci oddawania nowych mocy w energetyce i realizacji w Polsce polityki klimatycznej UE. W wietle wynikw analiz w rozdziale 4 i 6 oraz wynikw bada ekonomicznych i powyszych rozwaa, brak odpowiedniego uwzgldnienia rozwoju MFW w polityce energetycznej Polski mona nazwa nie tylko niewykorzystaniem potencjau, a wrcz niezrozumiaym marnowaniem krajowego potencjau polskich zasobw energetycznych i niewykorzystaniem biecych moliwoci gospodarczych.
6. Skutki socjoekonomiczne.
Potencja tworzenia miejsc pracy w morskiej energetyce wiatrowej w Polsce
Budowa klastra morskich farm wiatrowych o ekwiwalentnej, w stosunku do planowanej pierwszej EJ, rocznej wydajnoci energetycznej, generuje cznie niemal dwukrotnie wiksze moliwoci zatrudnienia (powyej 9 tysicy miejsc pracy) ni energetyka jdrowa. W okoo 60% przypadkw dla MFW mona uzna te miejsca pracy za trwae. Nawet jeli zostanie przyjty najbardziej optymistyczny dla energetyki jdrowej wariant projekt budowy morskich farm wiatrowych generuje cznie wiksze moliwoci zatrudnienia.
Foto: Greenpeace/ Steve Morgan
Potencja tworzenia miejsc pracy w morskiej energetyce wiatrowej w Polsce

Morska energetyka wiatrowa jest stosunkowo mod bran przemysu energetyki odnawialnej. Pierwsze programy rozwoju (niemiecki, brytyjski, duski) pojawiy si przed okoo 10 laty, a w lad za nimi zrealizowano inwestycje o charakterze pilotaowym. Jednake dopiero od okoo 3 lat mona mwi o intensywnym rozwoju rynku i znaczcym wzrocie inwestycji. W zwizku z tym ilo informacji na temat rzeczywistego wpywu rozwoju morskiej energetyki wiatrowej na rozwj rynku pracy jest jeszcze stosunkowo niewielka. Z pewnoci wpyw ten mona okreli jako nie mniejszy ni wywierany przez energetyk wiatrow ldow. Informacje pochodzce np. z Niemiec wskazuj, e zwaszcza w pierwszej fazie realizacji programw morskiej energetyki wiatrowej, tworzy ona wicej miejsc pracy ni energetyka wiatrowa ldowa i wywiera silniejszy wpyw na rozwj regionw oraz niektrych gazi przemysu. Ocenia si, e pod koniec 2009 roku w branach zwizanych z morsk energetyk wiatrow pracowao w Niemczech 6500 osb, z czego 6000 zatrudnionych zostao w latach 2008-200950. Do oszacowania liczby miejsc pracy tworzonych przez energetyk wiatrow w skali gospodarki europejskiej uywany jest czsto podzia na pi obszarw zatrudnienia:
Wskaniki te przyjmuje si zarwno dla sektora ldowej, jak i morskiej energetyki wiatrowej, wskazujc jednake, e morska energetyka wiatrowa wygeneruje prawdopodobnie wysze zatrudnienie w sektorze instalacji oraz obsugi funkcjonujcych farm wiatrowych. Bazujc na wskanikach z tabeli 6.1 EWEA podaje, e rozwijajca si morska energetyka wiatrowa bdzie zatrudnia w Europie okoo 150 tys. osb w roku 2020, a w. roku 2025 liczba zatrudnionych w tym sektorze bdzie wysza ni w ldowej energetyce wiatrowej. Dla potrzeb niniejszej pracy przyjto metodyk zaproponowan przez EWEA, wprowadzajc wspczynniki korekcyjne uwzgldniajce moliwoci polskich firm w zakresie doczenia do rynku europejskiego w poszczeglnych obszarach oraz moliw dynamik tworzenia miejsc pracy w trakcie budowy 5 700 MW morskich farm wiatrowych w latach 2016-2020. Naley podkreli, e ze wzgldu na wpyw, jaki realizacja takiego scenariusza miaaby na gospodark, nie mona traktowa go jak pojedynczej inwestycji. 5 700 MW turbin wiatrowych zainstalowanych na morzu oznacza w praktyce utworzenie nowego dziau gospodarki, powstanie szeregu nowych firm lub rozwj ju istniejcych na potrzeby morskiej energetyki wiatrowej. Take pniejsza eksploatacja farm wiatrowych tej skali wymaga bdzie znaczcego zatrudnienia, a sektor ten musi by w Polsce zbudowany od podstaw. Do oblicze przyjto nastpujce zaoenia (rys. 6.2):
1. produkcja turbin wiatrowych bezporednio: obejmuje firmy zajmujce si wytwarzaniem urzdze i ich komponentw wycznie na potrzeby energetyki wiatrowej;
1. Nowe miejsca pracy w sektorze bezporedniej i poredniej produkcji elektrowni wiatrowych tworzone bd w pierwszej fazie realizacji inwestycji lub nawet w latach poprzedzajcych. Oceniajc moliwy udzia przedsibiorstw polskich w dostawach komponentw i sprztu, przyjto wskaniki na poziomie 10% zaproponowanych przez EWEA.
2. produkcja turbin wiatrowych porednio: obejmuje miejsca pracy

utworzone dla celw produkcji komponentw dla turbin wiatrowych poza firmami dziaajcymi wycznie na rzecz energetyki wiatrowej (np. u producentw kabli lub konstrukcji stalowych);
2. Ilo
3. instalacja: obejmuje miejsca pracy przy budowie farmy wiatrowej; 4. O&M; (ang. Operation and Maintenance): miejsca pracy zwizane
z eksploatacj, obsug i serwisowaniem zainstalowanych turbin wiatrowych;
miejsc pracy w sektorze instalacji bdzie stopniowo rosa wraz z realizacj inwestycji. W pocztkowej fazie wikszo prac wykonywana bdzie przez wyspecjalizowane i dowiadczone firmy zagraniczne, jednak docelowo firmy polskie (bezporednio lub jako podwykonawcy) mog przej do 50% rynku instalacyjnego. bd pojawia si stopniowo w miar uruchamiania kolejnych etapw projektu. Docelowo po roku 2020 mona przyj, e caa obsuga i serwisowanie pracujcych farm wiatrowych odbywa si bdzie z terenu Polski, ze wzgldu na moliwoci wykorzystania istniejcej infrastruktury portowo-przemysowej i korzystn odlego od miejsca lokalizacji turbin.
5. inne obszary: grupa obejmuje miejsca pracy tworzone u niezalenych producentw energii (IPP), w przedsibiorstwach sieciowych, firmach konsultingowych, instytucjach finansujcych oraz w sektorze badawczo-rozwojowym. Wskaniki tworzenia miejsc pracy dla wyej wymienionych grup przedstawiono w tabeli 6.1. Tab. 6.1 Nowe miejsca pracy tworzone w gospodarce na skutek rozwoju energetyki wiatrowej. rdo: Wind at Work. Wind energy and job creation in the EU, EWEA, 2009.
Obszar zatrudnienia Liczba miejsc pracy/MW Liczba miejsc pracy/MW cakowitej mocy mocy zainstalowanej zainstalowanej w cigu roku Produkcja EW bezporednio 7,5 Produkcja EW porednio 5 Instalacja 1,2 O&M 0,33 Inne 1,3 0,07
3. Miejsca pracy w sektorze obsugi dziaajcych farm wiatrowych
4. W innych obszarach miejsca pracy powstan gwnie w pierwszej fazie realizacji inwestycji lub przed ni (rozwj projektu, prace przygotowawcze, zapewnienie finansowania). Jednak rwnie w dalszych latach pojawi si zapotrzebowanie na pracownikw, take w takich sektorach jak eksploatacja morskich sieci elektroenergetycznych, monitoring farm wiatrowych, czy sektor badawczo-rozwojowy. Wedug oszacowa Scottish Renewables, w wyniku realizacji na wodach wok Szkocji inwestycji w morskie farmy wiatrowe, powstanie do 2020 roku 20 000 miejsc pracy. Inwestycje te mog tez porednio doprowadzi do powstania dalszych 20 000 miejsc pracy w innych sektorach. Wzdu wybrzey Szkocji wyznaczono lokalizacje dla 20 000 MW morskich farm wiatrowych.
2500
2000
Inne obszary (IPP, przedsibiorstwa sieciowe, RTD, finansowanie, konsultanci) O&M Instalacja Produkcja EW porednio Produkcja EW bezporednio
1500
1000
500
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
Rys. 6.2 Nowe miejsca pracy tworzone w cigu roku dziki rozwojowi morskiej energetyki wiatrowej w Polsce.
Po przyjciu powyszych zaoe uzyskano wyniki wskazujce, e po roku 2020 zatrudnienie w sektorze morskiej energetyki wiatrowej moe przekroczy w Polsce 9000 osb. Okoo 60% z tych miejsc pracy mona uzna za trwae. Dotyczy to zwaszcza sektora obsugi farm wiatrowych, gdzie zapotrzebowanie na fachowy personel bdzie si utrzymywao lub roso w caym okresie eksploatacji. Take sektor produkcji urzdze oraz instalacji ma szans utrzymania wysokiego poziomu zatrudnienia, ze wzgldu na moliwoci eksportu towarw i usug do innych krajw rozwijajcych morsk energetyk wiatrow. Scenariusze przedstawione w rozdziale 4 pokazuj, e po roku 2020 na Batyku nastpi zintensyfikowanie rozwoju energetyki wiatrowej. Dowiadczenie zdobyte przy realizacji inwestycji krajowych pozwoli polskim firmom na przejcie znaczcych udziaw w tym rynku.
Zapotrzebowanie na pracownikw
Morska energetyka wiatrowa charakteryzuje si zapotrzebowaniem na pracownikw z bardzo rnorodnych bran. Przegld typowych profili zapotrzebowania na pracownikw przedstawiono w tabeli 6.4. Uwzgldniono wycznie specjalnoci typowe dla morskiej energetyki wiatrowej, cho oczywicie w kadym z wymienionych typw przedsibiorstw istnieje zapotrzebowanie na personel pomocniczy: specjalistw ds. finansw, sprzeday, marketingu itp. Potencjaln i pracodawcy poszukuj zwaszcza inynierw z obszaru budownictwa i elektroenergetyki, jednake inne grupy zawodowe mog te liczy na zatrudnienie w obszarze budowy i eksploatacji morskich farm wiatrowych. Naley jednak stwierdzi, e morska energetyka wiatrowa jest sektorem stosunkowo wymagajcym i, nawet w porwnaniu z energetyka wiatrow ldow, oferuje niewiele miejsc pracy dla pracownikw niewykwalifikowanych lub sabo wykwalifikowanych. Jest to spowodowane specyfik pracy na morzu, gdzie nawet pracownicy Energetyka wiatrowa to mody sektor gospodarki. Wedug ankiety przeprowadzonej w 2010 roku wrd czytelnikw czasopisma Wind Power Monthly, poowa osb na stanowiskach kierowniczych ma poniej 40 lat. Przecitna roczna paca wrd respondentw wynosia w Europie 63 867 EUR, a w Ameryce Pnocnej 94 978 EUR.
fizyczni (monterzy, serwisanci) musz posiada odpowiednie umiejtnoci, a take przeszkolenie oraz uprawnienia potwierdzajce kwalifikacje do pracy w warunkach morskich. Ocenia si, e brak odpowiednio wykwalifikowanej kadry moe by jedn z powaniejszych przeszkd w realizacji ambitnych planw krajw UE w zakresie rozwoju morskiej energetyki wiatrowej. Obecnie do prac budowlanomontaowych i serwisowych wykorzystuje si w znacznym stopniu pracownikw, ktrzy dowiadczenie zdobyli w sektorze wydobycia na morzu nafty i gazu, jednak, o ile plany rozwoju morskiej energetyki wiatrowej bd konsekwentnie wdraane, ich ilo ju w cigu 2-3 lat stanie si niewystarczajca w stosunku do zapotrzebowania. Std te wanym elementem rozwoju rynku morskiej energetyki wiatrowej jest rynek edukacji i szkole. Tabela 6.4 uwzgldnia tylko oczekiwane profile zawodowe pracownikw zatrudnionych w brany energetyki wiatrowej. Dodatkowo naley spodziewa si wzrostu zapotrzebowania na pracownikw w sektorach wytwarzajcych
10000 9000 8000 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
Inne obszary (IPP, przedsibiorstwa sieciowe, RTD, finansowanie, konsultanci O&M
Instalacja Produkcja EW porednio Produkcja EW bezporednio
Rys. 6.3 Cakowita liczba zatrudnionych w branach zwizanych z rozwojem morskiej energetyki wiatrowej w Polsce.
sprzt uywany do montau i obsugi turbin wiatrowych, np. statki i dwigi. W szczeglnoci moliwoci zatrudnienia wykwalifikowanych specjalistw pojawi si w sektorze stoczniowym, ze wzgldu na due zapotrzebowanie morskiej energetyki wiatrowej na rnego typu jednostki montaowe i transportowe.
Wpyw rozwoju morskiej energetyki wiatrowej na wybrane gazie przemysu i gospodark regionu
Realizacja scenariusza 5 700 MW mocy zainstalowanej farm wiatrowych na Batyku, przy przyjtych dla celw niniejszego opracowania kosztach inwestycyjnych, oznacza, e obroty sektora morskiej energetyki wiatrowej zwizane z produkcj urzdze i ich eksploatacj (bez uwzgldnienia wartoci sprzeday energii wyprodukowanej w MFW) wynios w latach 2015-2020 14,3 mld EUR. Przyjmujc konserwatywne zaoenie, e tylko 25% urzdze i usug dostarczane
bdzie przez krajowe firmy, polski rynek zanotuje w tym okresie obroty na poziomie 3,6 mld EUR. Rwnoczenie powstanie znaczcy popyt na usugi w zakresie obsugi i serwisowania morskich farm wiatrowych. Obroty tego rynku w caym okresie funkcjonowania farmy wiatrowej to okoo 390 mln EUR rocznie (ponad milion EUR dziennie). Przy zaoeniu, e tylko poowa usug i dostaw zwizanych z tym rynkiem wykonywanych bdzie przez polskie przedsibiorstwa, roczne obroty po roku 2020 mog sign 800 mln z. Polskie firmy mog z powodzeniem operowa na rynku produkcji podzespow dla sektora morskiej energetyki wiatrowej. Przy czym ich gwnym atutem jest nie tylko jako, ale i dogodna lokalizacja zakadw produkcyjnych w zakresie dostaw, co daje im du przewag w stosunku do konkurencyjnych firm azjatyckich. Nakady poniesione w procesie budowy turbin oraz ich transportu w miejsce przeznaczenia stanowi a 49% cakowitych
Tab. 6.4 Profile zapotrzebowania na pracownikw w podstawowych typach przedsibiorstw dziaajcych na rynku energetyki wiatrowej51.
Typ przedsibiorstwa Obszar dziaalnoci wytwarzanie turbin wiatrowych, cznie z produkcj gwnych komponentw oraz montowniami Zapotrzebowanie na pracownikw
producent turbin wiatrowych lub ich komponentw
firma developerska
firma instalacyjna lub z obszaru obsugi i eksploatacji
IPP, operator farmy wiatrowej
wysoko wykwalifikowani specjalici z zakresu inynierii materiaowej, elektrycznej, mechanicznej i chemicznej, zatrudnieni przy zadaniach o charakterze badawczo-rozwojowym, projektowaniu oraz zarzdzaniu procesami produkcji i kontroli jakoci wykwalifikowani pracownicy fizyczni zatrudnieni w procesie produkcji turbin wiatrowych eksperci do spraw bezpieczestwa i jakoci personel techniczny wyspecjalizowany w obsudze i naprawach turbin wiatrowych pracownicy zarzdzajcy projektem od strony inynierskiej i ekonomicznej zarzdzanie procesem projektanci farm wiatrowych i infrastruktury towarzyszcej przygotowania budowy specjalici ds. ochrony rodowiska, analizujcy wpyw farmy wiatrowej na rodowisko morskie farmy wiatrowej meteorolodzy i klimatolodzy przygotowujcy prognozy produkcji energii oraz analizy dotyczce warunkw (planowanie, pracy farmy wiatrowej pozyskiwanie pozwole) prawnicy i ekonomici analizujcy zagadnienia prawne i finansowe zwizane z przygotowaniem projektu wykwalifikowany personel techniczny do obsugi i napraw turbin wiatrowych, przeszkolony do prac na morzu inynierowie o specjalnociach budowlanych i elektrycznych do nadzoru prac budowlano-montaowych budowa farmy wiatrowej, specjalici ds. logistyki i transportu elementw wielkogabarytowych, w tym zaadunku na statki i transportu morskiego nadzr techniczny zaogi statkw przewocych na farm wiatrow elementy konstrukcyjne oraz personel instalacyjny i serwinad funkcjonowaniem santw instalacji, elektrycy serwis i naprawy personel techniczny dowiadczony i przeszkolony w zakresie instalacji morskich farm wiatrowych i pracy na duych wysokociach (np. operatorzy dwigw, monterzy, spawacze) piloci migowcw oraz ich zaogi, przeszkolone w zakresie prac wykonywanych z uyciem migowca nurkowie wyspecjalizowani w pracach podwodnych inynierowie o specjalnociach elektrycznych, budowlanych oraz z zakresu ochrony rodowiska, do nadzoru i zarzdzania eksploatacj farmy wiatrowej personel techniczny do obsugi i serwisowanie farmy wiatrowej (o ile usuga nie jest zlecana podwykonawcy) eksperci ds. bezpieczestwa eksploatacja farmy obsuga sprzeday energii elektrycznej wiatrowej, sprzeda wyprodukowa- meteorolodzy dokonujcy oceny przewidywanych dostaw energii elektrycznej z farmy wiatrowej oraz prognz pogody dla celw planowania czynnoci obsugowych (o ile usuga nie jest zlecana firmie specjalinej energii stycznej) personel IT obsugujcy komunikacj z farm wiatrow i systemy monitoringu zaogi statkw i migowcw umoliwiajcych komunikacj z farm wiatrow (w niektrych wypadkach) personel IT meteorolodzy prognozujcy produktywno farmy wiatrowej i analizujcy warunki wiatrowe w danej lokalizacji personel inynieryjny o specjalnociach z zakresu aerodynamiki i CFD oraz innych zagadnie badawczych specjalici z zakresu ochrony rodowiska i ochrony przyrody eksperci ds. zagadnie polityki energetycznej eksperci z zakresu socjoekonomii i komunikacji spoecznej prawnicy, wyspecjalizowani w zakresie prawa morskiego, energetycznego i ochrony rodowiska ekonomici specjalici ds. marketingu specjalici ds. szkole
inne: firmy konsultingowe, prawnicze, finansowe, ubezpieczeniowe, B+R
rnorodne usugi o charakterze specjalistycznym zwizane z funkcjonowaniem farmy wiatrowej
kosztw inwestycyjnych. Najbardziej korzystne wydaje si wic zlokalizowanie zakadw produkcyjnych na terenach portowych, relatywnie blisko miejsca budowy farmy, oraz umoliwienie wykonania wikszoci prac budowlanych na ldzie. Wymaga to jednak przystosowania portw do budowy wielkogabarytowych elementw turbin, a take umoliwienia wpywania duym statkom transportujcym gotowe moduy. Polska posiada potencja, ktry mgby by wykorzystany w naszym kraju (budowa farm wiatrowych w polskiej strefie ekonomicznej) z uwagi na krtki dystans midzy portem a potencjalnym miejscem budowy farmy wiatrowej. Polskie porty i stocznie mogyby take wiadczy usugi dla przemysu morskiej energetyki wiatrowej w innych krajach basenu Morza Batyckiego, zwaszcza po 2020 roku. Doskonaym przykadem dla polskich obszarw portowych moe by Bremerhaven. Jest to miasto zlokalizowane w stosunkowo bliskim ssiedztwie obszarw niemieckiej czci Morza Pnocnego, ktre zostay przeznaczone pod rozwj morskiej energetyki wiatrowej. Posiada znaczne knowhow zwizane z technologiami morskimi oraz potencja ludzki wyspecjalizowany w przemyle cikim i stoczniowym, a take projektowaniu i wytwarzaniu konstrukcji instalowanych na morzu. Jednym z celw Bremerhaven jest utrzymanie pozycji lidera w pnocno-zachodniej czci Niemiec, jako centrum kompetencyjnego oraz produkcyjnego, obsugujcego sektor morskiej energetyki wiatrowej. Ocenia si, e jak dotd Bremerhaven przycigno ponad poow z niemieckich inwestycji w morsk energetyk wiatrow na Morzu Pnocnym. Naley podkreli, e sukces tamtejszego regionu jest wynikiem koncentracji kompetencji i kooperacji pomidzy wszystkimi zainteresowanymi sektorami (przemys, samorzd, nauka, edukacja). W cigu 3 lat, dziki rozwojowi morskiej energetyki wiatrowej, w regionie powstao 1 200 nowych miejsc pracy. Kluczowe znaczenie miao mylenie strategiczne i odpowiednio wczesne przygotowanie bazy pod inwestycje, ktre spowodowao, e w momencie intensyfikacji niemieckich dziaa w zakresie energetyki wiatrowej na morzu, oferta Bremerhaven bya najbardziej atrakcyjna. Ocenia si, e 1% nakadw inwestycyjnych w przypadku morskiej farmy wiatrowej wie si z wykorzystaniem terenw portowych, co w przypadku realizacji scenariusza 5 700 MW mocy zainstalowanej w Polsce oznacza obroty rzdu 150 mln EUR. Wrd gazi przemysu, ktre mog sta si najwaniejszymi beneficjentami rozwoju morskiej energetyki wiatrowej, naley przede wszystkim wymieni przemys stoczniowy i elektromaszynowy. Morska energetyka wiatrowa generuje znaczcy popyt na specjalistyczne usugi stoczniowe w zakresie budowy jednostek do transportu, montau i serwisowania morskich turbin wiatrowych. Zapotrzebowanie rynku europejskiego w tym zakresie szacuje si obecnie na 20-30 duych statkw do montau turbin wiatrowych oraz 100 mniejszych jednostek serwisowych rnych typw. Koszt budowy jednostki III generacji do montau morskich turbin wiatrowych to okoo 150-200 mln EUR. Ju obecnie polskie firmy z sektora stoczniowego i elektromaszynowego wiadcz usugi na rzecz morskiej energetyki wiatrowej: Stocznia CRIST w Gdyni, w latach 2009-2010, wykonaa konstrukcj platformy montaowej THOR. Obecnie realizuje na zlecenie
Hochtief kontrakt na budow jednostki III generacji typu BELUGA (warto kontraktu to okoo 200 mln EUR). Aarsleff w winoujciu firma dostarcza konstrukcje betonowe dla potrzeb morskiej energetyki wiatrowej, m.in. konstrukcje fundamentw dla farmy wiatrowej Lillgrund. Energomonta Gdynia dostawca konstrukcji stalowych, m.in. obudowy transformatora dla farmy wiatrowej Rdsand. Spomasz ary dostawca konstrukcji stalowych. Take Stocznia Gdaska uruchomia w 2010 roku lini do produkcji wie turbin wiatrowych. Elementy systemw sterowania i komponenty elektryczne produkuj w Polsce KK Electronics i ABB. Realizacja ambitnych programw budowy morskich farm wiatrowych na polskich obszarach morskich moe spowodowa zwikszenie zatrudnienia jak i mocy produkcyjnych w ju istniejcych zakadach.
Foto: Greenpeace / Dean Sewell
W analizie przedstawiono wpyw elektrowni na rynek pracy w regionie bdcym w bezporednim ssiedztwie elektrowni, dzielc miejsca pracy na: bezporednie (mieszkacw regionu zatrudnionych w elektrowni); porednie (zatrudnienie lokalnych firm wiadczcych usugi dla elektrowni); wtrne (ang. induced, wynikajce ze zwikszonych dochodw gospodarstw domowych spowodowanych przychodami wygenerowanymi przez elektrowni). Wedug wczeniejszych analiz wykonanych za zlecenie Fundacji Blla54 i Greenpeace55 liczba osb zatrudnionych przy eksploatacji elektrowni jdrowej moe wynosi 0,25-0,33 osoby na MW, a wic 750-960 osb. Te same rda podaj, e w fazie budowy zatrudnionych moe by 4 000-4 800 osb. Znaczca cz (do 50%) kadry pochodzi moe z zagranicy, cho w fazie budowy stosunek ten moe by korzystniejszy, ze wzgldu na dowiadczenia polskich firm z budowy elektrowni Olkiluoto w Finlandii. Take trwao miejsc pracy utworzonych w okresie budowy elektrowni jdrowej budzi wtpliwoci wobec niejasnej przyszoci tego sektora w Europie i ograniczonych moliwoci eksportu usug. Brak jednak w warunkach europejskich kompleksowych analiz sektorowych dla energetyki jdrowej przeprowadzanych wedug metodyki zblionej do stosowanej dla odnawialnych rde energii, ktre pozwoliyby na dokonanie zestawie. W szczeglnoci naley podkreli, e kategoria wtrnych miejsc pracy, nie zwizanych bezporednio z technologi, a ze wzrostem siy nabywczej ludnoci, nie jest rozwaana ilociowo w znanych analizach dotyczcych energetyki wiatrowej i naley wyczy j z porwna. Znane s przypadki obszarw portowych (Bemerhaven, Rostock oraz porty brytyjskie, np. Great Yarmouth i Lovestoft), do ktrych znacznym impulsem rozwojowym staa si morska energetyka wiatrowa, bez wtpienia generujc take wtrne miejsca pracy i majca wpyw na rozwj regionu. Tab. 6.5 Zestawienie miejsc pracy powstaych w wyniku wybudowania morskich farm wiatrowych o mocy 5 700 MW oraz inwestycji w 3 000 MW elektrowni jdrow.
Miejsca pracy W fazie konstrukcji elektrowni W fazie eksploatacji Razem Morskie farmy wiatrowe 764056 1710
57
Foto: Greenpeace/ Kate Davison
Zatrudnienie w sektorze energetyki jdrowej

Pod wzgldem zatrudnienia budow 3 000 MW elektrowni jdrowej trudno jest porwna z inwestycjami 5 700 MW morskiej energetyki wiatrowej. W szczeglnoci dlatego, e dostpne publikacje nie dotycz budowy pierwszej elektrowni w danym kraju, a statystyki i prognozy odnosz si raczej do szeroko zakrojonych programw inwestycyjnych (np. budowa 70 elektrowni jdrowych w USA, z czego 25 po 2024 roku). Wymienia si tu trwae miejsca pracy utworzone: w fazie przygotowania i konstrukcji elektrowni (tzw. CIM, ang. construction, installation and manufacturing) wice si z zatrudnieniem osb w procesie produkcji czci i elementw skadowych elektrowni, jak rwnie w procesie projektowania i budowy elektrowni; w fazie normalnego funkcjonowania elektrowni w systemie (O&M), zwizane z obsug i konserwacj elektrowni. Wedug INEEL52, w fazie CIM wskanik nowo utworzonych miejsc pracy wynosi 0,42/MW, a dla fazy O&M 0,78/MW. Wskaniki te sugeruj, e w elektrowni jdrowej o mocy 3000 MW, w caym cyklu ycia: w fazie przygotowania i konstrukcji zatrudnionych bdzie okoo 1260 osb; w fazie normalnego funkcjonowania 2340 osb. Wskanik ten uwzgldnia jednak pene zatrudnienie, take tzw. wtrne, oraz miejsca pracy, ktre zostan utworzone w innych krajach, np. przy wydobyciu i transporcie paliwa. Jedna z opublikowanych analiz na temat zatrudnienia w energetyce jdrowej zostaa przygotowana na podstawie danych dla amerykaskiej elektrowni jdrowej Indian Point w Buchanan53, ktra zatrudnia 1683 pracownikw w dwch blokach zbudowanych w 1974 i 1975 roku. Cakowita moc elektrowni to 2 090 MW, a wic zatrudnienie wynosi 0,81 osoby/MW. Jest to wskanik stosunkowo wysoki, co spowodowane jest prawdopodobnie faktem zastosowania w niej przestarzaych ju konstrukcji reaktorw.
Elektrownia jdrowa 1260-4800 750-2340 2010-7140
9350
Jak wynika z zestawienia w tabeli 6.5, nawet jeli zostanie przyjty najbardziej optymistyczny dla energetyki jdrowej wariant, projekt budowy morskich farm wiatrowych generuje cznie wiksze moliwoci zatrudnienia. Potwierdza to zreszt Prognoza oddziaywania na rodowisko Programu Polskiej Energetyki Jdrowej, gdzie maksymalne zatrudnienie w czasie budowy okrelono na 4 000 osb, a w czasie eksploatacji na 2 500 osb. Realizacja inwestycji w morsk energetyk wiatrow to nie tylko budowa konkretnych instalacji, ale take tworzenie nowego sektora gospodarki i trwaych miejsc pracy z moliwoci eksportu towarw i usug.
7. Podsumowanie i rekomendacje
Konieczne jest utworzenie stanowiska ministra konstytucyjnego w randze sekretarza stanu, odpowiedzialnego za transformacj polskiej energetyki na tak, ktra bdzie oparta na odnawialnych rdach energii i efektywnoci energetycznej. () Niezbdna jest rewizja i aktualizacja polityki energetycznej Polski do 2030 z wyranym uwzgldnieniem wkadu morskich farm wiatrowych w krajowy bilans energetyczny ju do 2020 roku i w kolejnej dekadzie. () Program Polskiej Energetyki Jdrowej (PPEJ) musi zosta poddany krytycznej rewizji, a w razie negatywnej weryfikacji naley odstpi od jego realizacji.
Foto: Greenpeace/ Todd Warshaw
Podsumowanie
W pracy dokonano porwnania pod wzgldem kosztw i korzyci spoecznych dwch niskoemisyjnych technologii energetycznych: elektrowni jdrowych (EJ) i morskich farm wiatrowych (MFW). Maj one podobny potencja energetyczny i obecnie mieszcz si w podobnym pamie kosztw, ale do dalszego rozwoju wymagaj wsparcia politycznego i zaangaowania administracji pastwowej oraz regionw i samorzdw lokalnych na terenie ktrych bd lokalizowane, wraz z niezbdn, suca wyprowadzenia mocy, infrastruktur. Chodzi o wielkoskalowe technologie energetyczne oraz narodowe projekty infrastrukturalne, dla ktrych istotnym czynnikiem jest zaangaowanie pastwa. Technologie te znajduj si na rnych etapach rozwoju. MFW s na etapie dynamicznego rozwoju z tendencj do spadku kosztw, podczas gdy EJ po krtkim okresie renesansu weszy take, z przyczyn kosztowych, w etap stagnacji, a nawet schyku. adna z nich nie moe jednak w najbliszej dekadzie intensywnie rozwija si w Polsce zupenie samodzielnie i na w peni rynkowych zasadach. Jeeli obie bd rozwijane w tym samym czasie, bd zdobywa swoje udziay w tzw. miksie energetycznym na zasadzie kosztw kracowych, jako technologie o najwyszych kosztach w pierwszym okresie. S to jednak technologie w niewielkim zakresie komplementarne w systemie energetycznym, stanowice w praktyce wzajemn konkurencj. Wobec wyzwa zwizanych m.in. z pakietem klimatycznym UE oraz coraz bardziej realnym deficytem energii elektrycznej ju w najbliszych latach, decyzja o rozwoju energetyki jdrowej w Polsce zostaa ju podjta i jest realizowana. U podstaw decyzji stawiajcej na energetyk jdrow i oznaczajcej przyjcie do realizacji Polskiego Programu Rozwoju Energetyki Jdrowej (PPEJ), stao kilka przesanek, wrd ktrych czynnik kosztw i opacalnoci ekonomicznej, cho nie by przedmiotem gbszych i bardziej wnikliwych analiz, by jednym z dominujcych. Decyzja o rozwoju morskiej energetyki wiatrowej w ramach obecnie realizowanej polityki
energetycznej nie zostaa podjta i nie ma wasnego programu rozwoju, przez co pozostaje technologi w zawieszeniu. Podobne dylematy w innych krajach zostay rozstrzygnite w zgoa odmienny sposb, tak jak w przypadku decyzji rzdu niemieckiego z 31 maja 2011 roku o wycofaniu si z rozwoju energetyki jdrowej Nieproporcjonalne, znacznie silniejsze wsparcie w danym okresie przez pastwo jednej z technologii kosztem drugiej powoduje silne zaburzenie na rynku i moe doprowadzi wrcz do cakowitego zablokowania moliwoci rozwoju tej drugiej (MFW), nawet jeli okazuje si by tasza w sensie ekonomicznym. Z tak sytuacj mamy obecnie do czynienia w Polsce, gdzie nieproporcjonalnie silne wsparcie energetyki jdrowej decyzjami finansowymi i legislacyjnymi blokuje moliwo szybszego rozwoju morskiej energetyki wiatrowej. U podstaw przeprowadzonych analiz ley teza, e w wyniku uzyskania silnego wsparcia politycznego, drosza i bardziej ryzykowana inwestycyjnie energetyka jdrowa moe w sposb uprzywilejowany skutecznie nie tylko konkurowa na koncesjonowanym i regulowanym rynku energii z morsk energetyk wiatrow oraz opni jej wejcie na rynek, ale wrcz wypiera j skutecznie z rynku w duszym okresie. Dziaanie pastwa jako pierwszego waciciela projektw powoduje powane zakcenie na rynku, wpywajce nie tylko na moliwoci rozwoju (lub ich brak) obu analizowanych bezporednio w niniejszej pracy technologii, ale take na pozostae skadniki bilansu energetycznego i kierunki rozwoju infrastruktury. Dlatego w analizie kosztw makrogospodarczych takich przedsiwzi atwo o efekt mnonikowy w stosunku do wynikw analiz w rachunku mikroekonomicznym. Przy przyjtych w pracy zaoeniach, wyniki przeprowadzonych analiz mikroekonomicznych potwierdzaj powysz tez. Klaster MFW budowany w obecnej dekadzie pozwala na uzyskanie energii elektrycznej w cenie 104 EUR/MWh, czyli o kilka procent niszej w stosunku do energii z EJ. Co wicej, po stronie EJ istnieje bardzo due ryzyko dalszego wzrostu kosztw, natomiast po stronie MFW silne przesanki, e cena energii bdzie nisza od obliczonej. Dobitnie
potwierdza to wykonana w niniejszej pracy analiza wraliwoci zmiany kosztu energii w zalenoci od takich istotnych kosztowo parametrw jak wysoko nakadw inwestycyjnych czy wspczynnik wykorzystania mocy. Z pewnoci mona mwi o przeciciu si krzywych kosztw obu technologii wanie w tym momencie. MFW maj due rezerwy obnienia kosztw produkowanej energii, podczas gdy najbardziej prawdopodobne kierunki zmian badanych parametrw inwestycyjnych i eksploatacyjnych bd popychay koszty energii z EJ w gr. Niezwykle trudno byoby zaoy, e noyce kosztw dla MFW i EJ nie bd si dalej szybko rozwiera na korzy MFW, w sytuacji wystpowania w energetyce jdrowej, potwierdzonej ju empirycznie w duszym okresie, tzw. odwrotnej krzywej uczenia si jeli chodzi o kierunek zmian wysokoci nakadw inwestycyjnych, wzmocnionej ostatnio dodatkowo skutkami katastrofy nuklearnej w Fukushimie. Energetyki jdrowej nie broni te efekty zewntrzne, takie jak badany w niniejszym opracowaniu wpyw na rynek pracy. Oddziaywanie MFW i EJ na rodowisko nie byo badane, a jedynie uwzgldniane przy wskazywaniu lokalizacji inwestycji. Budowa klastra MFW o ekwiwalentnej, w stosunku do planowanej pierwszej EJ, rocznej wydajnoci energetycznej, generuje cznie niemal dwukrotnie wiksze moliwoci zatrudnienia (powyej 9 tysicy miejsc pracy) ni energetyka jdrowa. Powyszy rachunek dla MFW jest znacznie lepiej udokumentowany wiatowymi wynikami bada, obejmuje konkretne zawody i dobrze patne, trwae oraz atrakcyjne perspektywicznie miejsca pracy, podczas gdy analogiczne rachunki dla EJ s mniej pewne. Realizacja inwestycji w morsk energetyk wiatrow to nie tylko budowa konkretnych, badanych w niniejszej pracy od strony ekonomicznej, instalacji, ale take tworzenie w Polsce nowego sektora gospodarki i trwaych miejsc pracy, z moliwoci eksportu towarw i usug. O ile w morskiej energetyce wiatrowej Polska ma szans by jednym z liderw i eksporterw technologii i usug, co ju teraz w praktyce jest potwierdzane przez szereg krajowych zakadw pracy, w tym kilka krajowych stoczni, o tyle trudno
sobie wyobrazi, e w energetyce jdrowej Polska bdzie kreatorem technologii i jej eksporterem. Program PPEJ tworzy zatem miejsca pracy gwnie zagranic. W wietle uzyskanych wynikw analiz ekonomicznych i socjoekonomicznych, z atwoci mona podway silnie eksponowan dotychczas tez, lec u podstaw powstania kluczowych dla energetyki jdrowej dokumentw, w tym Programu Polskiej Energetyki Jdrowej (PPEJ) oraz Prognozy Oddziaywania na rodowisko tego programu (PO PPEJ), e energetyka jdrowa w Polsce nie ma alternatywy. Konkluzja taka rodzi okrelone skutki dla wyznaczonego przez rzd inwestora w pierwsz EJ PGE S.A., poniewa w tworzonym wanie nowym modelu rynku energii, na ktrego ksztat silny wpyw bd miay koszty energii, i ktry w pewnym zakresie ksztatowany bdzie take poparciem spoecznym, moe zabrakn miejsca dla energetyki jdrowej. Szybkie zmiany powoduj, e koczy si era prostego modelu biznesowego tradycyjnych przedsibiorstw energetycznych, ktry najkrcej mona opisa jako zbudowa jeszcze jedn du elektrowni i sprzedawa prd. Wybr opcji inwestycyjnych nie jest ju tak oczywisty jak jeszcze kilka lat temu. Konkluzje z pracy powinny jednak prowokowa jeszcze wiksze pytania po stronie rzdu, bo jeeli nie energetyka jdrowa, to co zamiast niej? niniejsza praca potwierdzia istniejcy olbrzymi potencja zasobw energii wiatru ale take niezwykle atrakcyjny potencja ekonomiczny, gospodarczy i spoeczny morskiej energetyki wiatrowej w Polsce. Przechodzc do rekomendacji, naley przede wszystkim mie na uwadze szybkie uruchomienie i efektywne wykorzystanie tego potencjau, zgodnie z zasad: analizowa szeroko i odwanie, zacz jak najszybciej i porusza si szybko, gdy czasu na niezbdn korekt polityki w tym zakresie pozostao bardzo mao.
konsekwentnej, wieloletniej polityki rzdowej oraz wprowadzenia specyficznych dla tej technologii systemw wsparcia, redukujcych ryzyko inwestycyjne, ktre jest nisze ni w energetyce jdrowej, jednak wysze ni na ldzie. Morska energetyka wiatrowa o potencjale zblionym do energetyki jdrowej jest przedsiwziciem o charakterze cywilizacyjnym i potrzebuje systemowego, skoordynowanego pakietu dziaa. Jednake znaczna cz problemw wynikajcych z praktycznego pominicia morskiej energetyki wiatrowej w analizie moliwoci wprowadzania na szersz skal nowych, zero emisyjnych i niskoemisyjnych techno-
logii do krajowego bilansu energetycznego i w analizie alternatyw dla energetyki jdrowej jest pochodn oglnego niedocenienia w Polsce roli energetyki odnawialnej i nie stworzenia dla jej rozwoju okrelonych ram prawnych i instytucjonalnych. Dlatego najbardziej oglna rekomendacja sprowadza si do wprowadzenia pilnych korekt i intensyfikacji wdraania ustawodawstwa unijnego w tym zakresie oraz stworzenia nowych ram instytucjonalnych dla caej energetyki odnawialnej, w tym w szczeglnoci dla morskiej energetyki wiatrowej, tak aby m.in. wyeliminowa nierwne traktowanie morskiej energetyki wiatrowej i energetyki jdrowej.
DZiAAniA Te PoWinny obejMoWA:
Ustanowienia stanowiska ministra konstytucyjnego, sekretarza stanu, odpowiedzialnego za transformacj polskiej energetyki na tak, ktra bdzie oparta na odnawialnych rdach energii i efektywnoci energetycznej. stwie Gospodarki.
Utworzenie Departamentu energetyki odnawialnej w Minister Powoanie Zespou Midzyresortowego ds. energetyki
odnawialnej z udziaem partnerw spoecznych, w ramach ktrego aktywnie powinien dziaa m.in. obecny Zesp Doradczy ds. Rozwoju energetyki Wiatrowej, powoany przez Ministra Gospodarki w celu wsparcia wdraania polityki energetycznej. z wyranym uwzgldnieniem wkadu MFW w bilansach energetycznych ju do 2020 roku i w kolejnej dekadzie.
Rewizj i aktualizacj polityki energetycznej PeP 2030 opracowanie i przyjcie rzdowego programu rozwoju morskiej energetyki wiatrowej, na wzr programu PPej.
Wykorzystanie m.in. wynikw niniejszej analizy kosztowej do
okrelenia zasadnoci, intensywnoci oraz form niezbdnej pomocy publicznej dla inwestorw przystpujcych do budowy MFw. dach energii, zawierajcej, m.in. w czci powieconej systemom wsparcia, rozdzia powicony MFW.
Uchwalenie i wdroenie nowej ustawy o odnawialnych r Krytyczn rewizj PPej i porwnanie scenariusza rozwoju ej
ze scenariuszem rozwoju energetyki odnawialnej pod ktem penych kosztw i korzyci spoecznych i ekonomicznych. od PPej.
Rekomendacje
Zasadnicze zmiany w polityce energetycznej i prawie W kadym z krajw UE przodujcych obecnie w rozwoju morskiej energetyki wiatrowej obecna sytuacja na rynku jest rezultatem
W przypadku ostatecznej negatywnej weryfikacji, odstpienie
Program badawczy na rzecz krajowego programu rozwoju morskiej energetyki wiatrowej

Szereg kwestii zwizanych z przygotowaniem postulowanego w powyszej rekomendacji programu rozwoju morskiej energetyki wiatrowej i jego pniejszym wdraaniem wymaga zaangaowania rodowisk naukowo-badawczych i szeroko rozumianego sektora B+R, w tym przemysu. Z uwagi na du skal i znacznie morskiej energetyki wiatrowe w Polsce, a take konieczno koordynacji prowadzonych bada naukowych w tym zakresie, niezbdne jest uruchomienie w ramach Narodowego Centrum Bada i Rozwoju krajowego programu badawczego
w zakresie morskiej energetyki wiatrowej, obejmujcego m.in.: Przeprowadzenie kompleksowego stu-
dium sieciowego dotyczcego kierunkw rozwoju infrastruktury umoliwiajcej przyczenie do sieci MFW oraz bilansowania mocy z MFW. Analiz planw rozwoju infrastruktury sieciowej w caym regionie batyckim i moliwoci uwzgldniania w nich krajowego programu morskiej energetyki wiatrowej. Badania i pen ocen zasobw energii wiatru w poudniowej czci Batyku oraz kompleksow analiz uwarunkowa rodowiskowych.
Badania z zakresu technologii morskiej energetyki wiatrowej (inynieria materiaowa, eksploatacja elektrowni wiatrowych w warunkach batyckich, optymalizacja procedur obsugi). Badania ekonomiczne obejmujce m.in. analiz kosztw zewntrznych rodowiskowych i kosztw pozarodowiskowych oraz analizy typu CBA cost/benefits. Badania socjoekonomiczne nad kierunkami rozwoju technologii i rynku, potencjaem krajowego przemysu na rzecz morskiej energetyki wiatrowej i moliwoci wsparcia eksportu oraz zwikszaniem szans tworzenia miejsc pracy w sektorze MFW, w tym tzw. wtrnych miejsc pracy.
Foto: Greenpeace / Martin Zakora
Informacja, szkolenia i edukacja

Problemem rozwoju technologii energetycznych w Polsce jest brak powszechnego dostpu do informacji, w szczeglnoci o ich kosztach, w tym spoecznych oraz uwarunkowaniach rodowiskowych. Kryje si za tym zarwno generalny brak niezalenych, zweryfikowanych i wiarygodnych informacji oraz nieprzejrzysty lub nieskuteczny system ich udostpniania. Te mankamenty stwarzaj, czasami te w wyniku wiadomej dezinformacji, nie tylko negatywne skutki po stronie zachowa spoecznych (spoeczne postawy wobec technologii s niezwykle istotne przy realizacji duych programw infrastrukturalnych), ale take niekiedy przysuaj si podejmowaniu nietrafnych decyzji (politycznych i inwestorskich) lub zwikszaj ryzyko podjcia takowych przy braku rzetelnej analizy kosztw i korzyci.
W ramach dziaa na rzecz poprawy jakoci i dostpu do informacji oraz edukacji naley zarekomendowa: Opracowanie internetowego systemu dostpu do informacji o charakterystykach technologii energetycznych i prognoz kosztw energii z rnych rde na wzr np. systemu informacyjnego US Energy Information Administration oraz informacji o planowanych inwestycjach na morzu na wzr systemu Niemieckiej Agenci Energetycznej DENA lub systemu brytyjskiego - The Crown Estate - Offshore Wind Energy. Opracowanie i uruchomienie programu informacyjnego dla gmin i regionw nadmorskich. Wsparcie ksztacenia zawodowego i podnoszenia kwalifikacji personelu obsugowego MFW w Polsce i zagranic.
Przypisy
1
3 4
10
11 12 13
14
15 16
17 18 19
20
21
22
23
24
25 26
27
28
Massachusetts Institute of Technology: Update of the MIT 2003 Future of Nuclear Power. An interdisciplinary MIT study, 2009. Mott-MacDonald, Costs of low-carbon generation technologies, Committee for Climate Change, May 2011 KPMG: Offshore Wind In Europe, market report 2010, KPMG. Nowe technologie, w tym technologie energetyki odnawialnej charakteryzuj si szybkim spadkiem kosztw wraz z przyrostem mocy zainstalowanej, co nazywane jest krzyw uczenia si. W Energetyce jdrowej, po przekroczeniu na mocy zainstalowanej rzdu pierwszych kilku gigawatw (np. we Francji i w Stanach Zjednoczonych), obserwuje si od szeregu lat zgoa odwrotny trend. Wypowied prof. A. Strupczewskiego z POLATOM z powoaniem si na opini inwestora z lipca 2010 roku. http://energetyka.wnp.pl/1000mw-elektrowni-jadrowej-w-polsce-bedzie-kosztowac-ok-4-7-mldeuro,115820_1_0_0.html Wypowied dyr. J. Cichosza z PGE Energia Jdrowa S. A. z maja 2011 roku. http://energetyka.wnp.pl/j-cichosz-pge-nie-mozna-dokladnie-okreslickosztow-elektrowni-jadrowej-w-polsce,141392_1_0_0.html Wadysaw Mielczarski: Kosztowna energetyka jdrowa. Energetyka nr 11/2010. Wielu operatorw, na przykad duskich, hiszpaskich, niemieckich, dobrze radzi sobie ze sterowaniem prac systemu, take ze znaczcym udziaem mocy niestabilnej z elektrowni wiatrowych. Autorzy PPEJ dokonali jednak, przy nieznanych zaoeniach, porwnania urednionych kosztw, obciajc farmy wiatrowe kosztami rezerwowania lub magazynowania energii (op cit., str. 28-29). http://www.ieo.pl/pl/konferencje/265-regionalne-seminarium-scenariuszerozwoju-infrastruktury-energetycznej-wojewodztwa-pomorskiegodo-roku-2050-projekt-7-pr-ue-susplan-drugie-spotkanie-partnerow-izainteresowanych-stron-gdask-17062010.html http://web.mit.edu/nuclearpower European Commission: 2nd Energy strategic review, Brussels, 2007. McKinsey and Co: Greenhouse gases abatement cost cures: 2009 http:// www.mckinsey.com/en/Client_Service/Sustainability/Latest_thinking/ Costcurves.aspx Cooper M. Economic of nuclear reactor, Vermont Law School 2009. http://www.vermontlaw.edu/Documents/Cooper%20Report%20on%20 Nuclear%20Economics%20FINAL%5B1%5D.pdf Strupczewski A.: Nie bjmy si energetyki jdrowej. Warszawa, 2010. Yangbau Du and Person J.E. Update on the cost of Nuclear Power http:// web.mit.edu/nuclearpower http://web.mit.edu/nuclearpower Por. Np. KPMG: Offshore Wind In Europe, market report 2010, KPMG. Koszt o charakterze statystycznym wynika z podzielenia zdyskontowanej sumy kosztw cakowitych (tzw. EPC koszt zakupu technologii plus koszty wasne inwestora) przez zakadan cakowit zdyskontowan produkcj elektrowni, przy zaoeniu rwnych rocznych patnoci z wyeliminowaniem wpywu inflacji; maleje w miar wzrostu lat pracy w ramach zaoonego okresu trwaoci. Wyraony jest w niniejszej pracy w EUR/MWh (w oryginalnym modelu MIT w USD/MWh). Koszt rozoony nadaje si do obliczenia i porwnywania kosztw produkcji energii, ale ma may zwizek z kosztami biecymi zapewniajcymi pynno elektrowni (ujcie inwestora). Skrt od nazwy metody nie ma zwizku z identycznym skrtem od nazwy tzw. europejskiego reaktora wodnego cinieniowego stosowanego dotychczas w wielu elektrowniach jdrowych (przyp. aut.) Massachusetts Institute of Technology: Update of the MIT 2003 Future of Nuclear Power. An interdisciplinary MIT study, 2009. Copper M. : Nuclear Economics after Fukushima. Research note, Vermont Law School, 2011. Moodys: New nuclear generating capacity. Moodys Corporate Finance, 2008. Kryteria, w tym rodowiskowe wyboru lokalizacji MFW w tym sama lokalizacja s szczegowo omwione i opisane oraz przedstawione na mapach w rozdziale 3 KPMG: Offshore Wind In Europe, market report 2010, KPMG Mott-MacDonald, Costs of low-carbon generation technologies, Committee for Climate Change, May 2011 EWEA, za F.Buckley, Tractabel Engineering Offshore wind European overview, materiay konferencji Rynek Energetyki Wiatrowej w Polsce, kwiecie 2011 Belgia i Finlandia nie uwzgldniy w planach przesanych do Komisji Europejskiej podziau na energetyk wiatrow morsk i ldow.
29 30
31 32
33 34
35 36
37
38
39 40
41 42 43
44
45
46 47
48
49
50
51 52
53
54
55
56 57
www.offshoregrid.eu Naley podkreli, e obecnie istniej w Polsce koncepcje projektw zlokalizowanych na morzu terytorialnym oraz obszarach NATURA2000, nie stanowi one jednak przedmiotu niniejszego opracowania. http://www.psmsa.pl/pl/strona-glowna.php Gajewski J., Szefler K., Hac B. Moliwoci wykorzystania polskich obszarw morskich do rozwoju energetyki wiatrowej, Konferencja Rynek Energetyki Wiatrowej w Polsce, kwiecie 2011 http://www.ptew.pl/koncepcja-psm.pdf EWEA, Oceans of Opportunity - Harnessing Europes largest domestic energy resource, 2009.. Carbon Trust, artyku opublikowany w Recharge 26/06/2009. Duski Krajowy Plan Dziaania w zakresie energii ze rde odnawialnych., http://ec.europa.eu/energy/renewables/transparency_platform/doc/ national_renewable_energy_action_plan_denmark_en.pdf Mott Macdonald, Costs of low-carbon generation technologies, Committee for Climate Change, maj 2011. Gajewski, J., Szefler, K., Hac, B. Moliwoci wykorzystania polskich obszarw morskich do rozwoju energetyki wiatrowej, Konferencja Rynek Energetyki Wiatrowej w Polsce, kwiecie 2011. KPMG, 2010. Mott MacDonald, Costs of low-carbon generation technologies, Committee for Climate Change, maj 2011. www.offshoregrid.eu KPMG, Offshore Wind in Europe - 2010 Market Report. Strupczewski, A. Energetyka jdrowa w Polsce. Oplacalno budowy. Energetyka nr 12/2010. emerging energy research: Global offshore wind energy markets and strategies: 2010-2025. Cambridge, Nov.2010. Jeszcze nisze taryfy stosuje Belgia obecnie- 107 EUR/MWh, a zwaszcza przewidziane od 2015 roku 90EUR/MWh, ale oprcz specjalnej taryfy producenci energii z MFW mog skorzysta dodatkowo z ulgi podatkowej. International Energy Agency: Harnessing Variable Renewables, Paris, 2011. Z wykresw zamieszczonych w PPEJ wynika, e nie ma istotnej rnicy w kosztach energii z EJ przy wspczynniku wykorzystania mocy 90% (przyjtym w PPEJ) i 85% (przyjtym w niniejszym opracowaniu). Uchwaa RM w sprawie Polityki energetycznej Polski do 2030 r. i Raport na temat szacowanych kosztw realizacji polityki energetycznej Polski do 2030 r. http://www.premier.gov.pl/rzad/decyzje_rzadu/decyzje_z_dnia/ uchwala_w_sprawie_polityki_,2979 Instytut Energetyki Odnawialnej i Instytut Termodynamiki Stosowanej DLR, Scenariusz zaopatrzenia Polski w czyste noniki energii w perspektywie dugookresowej, Greenpeace Polska, Warszawa, 2008. Kurz- und langfristige Auswirkungen des Ausbaus der erneuerbaren Energien auf den deutschen Arbeitsmarkt Raport przygotowany na zlecenie Bundesministerium fr Umwelt, Naturschutz und Reaktorsicherheit, opublikowany w lutym 2011. EWEA, www.windskills.eu, analizy wasne IEO. Kenley C.R., et al., 2004. U.S. Job Creation Due to Nuclear Power Resurgence in the United States, Volumes 1 and 2, Idaho National Engineering and Environmental Laboratory and Bechtel BWXT Idaho, LLC. www.atom.edu.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=76,http:// www.flickr.com/photos/tonythemisfit/2755502911/ Analiza Narodowego Programu Energetyki Jdrowej, prof. K. mijewski na zlecenie Fundacji Blla, Warszawa, 2011. http://www.greenpeace.org/brasil/PageFiles/3751/energy-sector-jobs-to2030.pdf Obejmuje produkcj bezporedni i poredni, instalacj oraz inne obszary. O&M
Instytut Energetyki Odnawialnej (EC BREC IEO) zaoony zosta w roku 2001 przez zesp ekspertw z wczesnego Europejskiego Centrum Energii Odnawialnej (EC BREC/IBMER). Trzon zespou stanowi osoby, ktre na przeomie lat 90-tych i pocztku obecnego stulecia opracoway zasadnicze dokumenty dla sektora energetyki odnawialnej w Polsce: Strategi rozwoju energetyki odnawialnej, projekt programu wykonawczego do Strategii w zakresie zielonej energii elektrycznej, projekt ustawy o wykorzystaniu odnawialnych zasobw energii i promocji odnawialnych rde energii. Dokumenty te stanowi do dzisiaj baz rozwoju polityki energetycznej i prawa energetycznego w zakresie odnawialnych rde energii (OZE). Dziaania Instytutu koncentruj si na cilejszym poczeniu dziaalnoci naukowo-badawczej oraz dziaa polityczno-strategicznych z potrzebami rozwijajcego si rynku energetyki odnawialnej w Polsce. EC BREC IEO jest jednym z pierwszych prywatnych instytutw naukowych, czcym prace badawczo-rozwojowe z wdroeniami i dziaalnoci konsultingow w sektorach: energetyki wiatrowej, energii sonecznej, produkcji i wykorzystania biogazu, planowania energetycznego. Prowadzi dziaalno szkoleniow i edukacyjn w tym, wsplnie z Uniwersytetem Ekonomicznym we Wrocawiu, studia podyplomowe Inwestycje w odnawialne rda energii. Zyski osigane z komercjalizacji wynikw prac i wiadczonych usug s przeznaczane na dalsze prace badawcze lub opracowania o charakterze strategicznym (think-tank), wyprzedzajce aktualne potrzeby naszych klientw. W ten sposb Instytut dziaa na rzecz realizacji dugookresowych celw spoecznych i zada o charakterze publicznym, zwizanych z promocj zrwnowaonej rodowiskowo gospodarki lokalnej i generacji rozproszonej oraz rozwojem i wprowadzaniem na rynek technologii energetyki odnawialnej.
Heinrich Bll Stiftung z siedzib w Berlinie jest niemieck fundacj polityczn, blisk partii Sojusz 90/Zieloni. Podstawowym zadaniem Fundacji zarwno w kraju, jak i za granic, jest edukacja obywatelska, ktrej celem jest ksztatowanie postaw demokratycznych, wspieranie zaangaowania spoeczno-politycznego i porozumienia pomidzy narodami. Kieruje si przy tym swymi podstawowymi wartociami: ekologi, demokracj, solidarnoci oraz wolnoci od przemocy. Biuro Regionalne Europa Centralna Fundacji im. Heinricha Blla w Polsce zainaugurowao dziaalno na pocztku 2002 roku, w kocowej fazie rokowa zwizanych z przystpieniem do Unii Europejskiej pastw z regionu Europy rodkowej. Gwnym zadaniem Biura Regionalnego byo obserwowanie i wspieranie dziaa na rzecz uwzgldniania perspektywy rwnoci kobiet i mczyzn w procesie integracji Polski, Czech i Sowacji z UE. W roku 2003 zadania Biura zostay rozszerzone o tematy takie jak integracja europejska, wsplna polityka zagraniczna i bezpieczestwa Unii Europejskiej w szczeglnoci jej wschodni wymiar, polityka energetyczna i ochrona klimatu. Inicjujc i wspierajc debat spoeczno-polityczn w Europie rodkowej i Wschodniej na aktualne tematy staramy si uwzgldnia rne jej aspekty, wane z zielonej perspektywy.
Greenpeace to niezalena, midzynarodowa organizacja pozarzdowa dziaajca od 1971r. na rzecz rodowiska naturalnego i pokoju na wiecie. Organizacja koncentruje swoje dziaania na najwaniejszych zagroeniach dla rnorodnoci biologicznej i ekosystemw. Kampanie prowadzone przez Greenpeace obejmuj sze gwnych obszarw ochrony rodowiska - ochron lasw w tym lasw deszczowych, ochron oceanw i mrz, ochron przed substancjami toksycznymi, dziaania na rzecz klimatu, promocja odnawialnych rde energii oraz przeciwdziaanie rozprzestrzenianiu si organizmw modyfikowanych genetycznie w rodowisku. Biura Greenpeace znajduj si w ponad 40-stu krajach wiata. Polskie biuro istnieje od 2004 r. Aby zachowa swoj niezaleno Greenpeace nie przyjmuje pienidzy dotacji od rzdw, partii politycznych i biznesu. Dziaania Greenpeace finansowane s dziki wsparciu indywidualnych darczycw i starannie wyselekcjonowanych fundacji.
ul. urawia 45, IIIp 00-680 Warszawa tel. +48 22 59 42 333 email: pl-info@pl.boell.org www.boell.pl, www.boell.de
ul. Lirowa 13 02-387 Warszawa tel. +48 22 851 26 42 e-mail: info@greenpeace.pl www.greenpeace.pl
ul. Mokotowska 4/6 00-641 Warszawa tel./fax: + 48 22 875 86 78 e-mail: biuro@ieo.pl www.ieo.pl
Foto: Greenpeace / Kate Davison

Morski Wiatr Kontra Atom

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Morski Wiatr Kontra Atom

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Morski wiatr kontra atom

Foto: Greenpeace / Zenit /Paul Langrock

Wsppraca i opracowania czstkowe:

Wydrukowano na papierze ekologicznym.

2 RAPORT: MORski wiATR kOnTRA ATOM

Foto: Greenpeace / Daniel Beltr

Foto: Greenpeace/ Steve Morgan

4 RAPORT: MORski wiATR kOnTRA ATOM

Foto: Greenpeace / Vinai Dithajohn

6 RAPORT: MORski wiATR kOnTRA ATOM

Foto: Greenpeace / Dick Gillberg

8 RAPORT: MORski wiATR kOnTRA ATOM

Foto: Greenpeace / Paul Hilton

10 RAPORT: MORski wiATR kOnTRA ATOM

Foto: Greenpeace / Daniel Beltr

Wprowadzenie do wyboru modeli ekonomicznych, rde danych oraz sposobw oblicze

Foto: Greenpeace/ Markel Redondo

12 RAPORT: MORski wiATR kOnTRA ATOM

Syntetyczny opis uytego modelu ekonomicznego i przyjtego sposobu liczenia kosztw

NPV= EPR 1 + EPR 2 + ... + EPR N = EPR (1+k) (1+k) (1+k)

NPV NPV = PVIFA(N,k) 1 i i=1 (1+k)

Zaoenia i dane wejciowe uyte do oblicze

14 RAPORT: MORski wiATR kOnTRA ATOM

Foto: Greenpeace / Nicolas Fojtu

Foto: Greenpeace/ Zenit /Paul Langrock

16 RAPORT: MORski wiATR kOnTRA ATOM

4. Moliwoci rozwoju morskiej energetyki wiatrowej do 2030 roku

Foto: Greenpeace/ Toala Olivares

Perspektywy rozwoju morskiej energetyki wiatrowej na Morzu Batyckim

Zainstalowane w latach 2020-2030

Stan na koniec 2010

Zainstalowane w latach 2020-2030

Moliwoci realizacji inwestycji wiatrowej na morzu w Polsce

20 RAPORT: MORski wiATR kOnTRA ATOM

Rozwj technologii morskiej energetyki wiatrowej

22 RAPORT: MORski wiATR kOnTRA ATOM

Produktywno elektrowni wiatrowych na Batyku

Koszty inwestycyjne morskich elektrowni wiatrowych

Thornton Bank (faza I)

Thornton Bank (faza II)

24 RAPORT: MORski wiATR kOnTRA ATOM

Foto: Greenpeace/ Zenit /Paul Langrock

Przyczenie morskich farm wiatrowych do sieci elektroenergetycznej

Eksploatacja morskich farm wiatrowych

26 RAPORT: MORski wiATR kOnTRA ATOM

Foto: Greenpeace / Bas Beentjes

Wyniki oblicze kosztw energii z wykorzystaniem rnych metod

28 RAPORT: MORski wiATR kOnTRA ATOM

Foto: Greenpeace/ Jeremy Sutton-Hibbert

Wnioski z analiz ekonomicznych i dyskusja wynikw

Foto: Greenpeace / Bas Beentjes

30 RAPORT: MORski wiATR kOnTRA ATOM

32 RAPORT: MORski wiATR kOnTRA ATOM

Foto: Greenpeace/ Steve Morgan

Potencja tworzenia miejsc pracy w morskiej energetyce wiatrowej w Polsce

2. produkcja turbin wiatrowych porednio: obejmuje miejsca pracy

3. Miejsca pracy w sektorze obsugi dziaajcych farm wiatrowych

34 RAPORT: MORski wiATR kOnTRA ATOM

Inne obszary (IPP, przedsibiorstwa sieciowe, RTD, finansowanie, konsultanci O&M

Instalacja Produkcja EW porednio Produkcja EW bezporednio

producent turbin wiatrowych lub ich komponentw

firma instalacyjna lub z obszaru obsugi i eksploatacji

IPP, operator farmy wiatrowej

inne: firmy konsultingowe, prawnicze, finansowe, ubezpieczeniowe, B+R