Prof. dr in.

Andrzej Strupczewski Wiceprezes Stowarzyszenia Ekologw Na Rzecz Energii Nuklearnej Odpowied na opracowanie MORSKI WIATR KONTRA ATOM Streszczenie

12.09.2011

Wszystkie rda energii s Polsce potrzebne i w planach polskich jest miejsce zarwno dla energii jdrowej jak i dla farm wiatrowych, w tym dla morskich farm wiatrowych (MFW). Opracowanie Morski wiatr kontra atom1 niepotrzebnie podchodzi do spraw rozwoju tych dwch rde energii jakby byy one sobie nawzajem wrogie, jakby si wykluczay. Wcale tak nie jest, o czym wiadczy zarwno postawa PGE Polskiej Grupy Energetycznej prowadzcej prace nad rozwojem wiatrakw, jak i owiadczenie Macieja Stryjeckiego, prezesa Fundacji na rzecz Energetyki Zrwnowaonej, niezalenego thinktanku, ktry prowadzi wasne analizy porwnawcze uwarunkowa ekonomicznych, gospodarczych, spoecznych i rodowiskowych rozwoju morskiej energetyki wiatrowej i energetyki jdrowej w Polsce2. Stawianie sprawy w kategoriach konfliktu jest wyrazem postawy organizacji Greenpeace, ktra stawia sobie jako cel polityczny zwalczanie energii jdrowej w kadym kontekcie. W deniu do uzyskania potrzebnych jej politycznie efektw Greenpeace stosuje szereg chwytw propagandowych i niezgodnych z rzeczywistoci twierdze, ktre prowadz do bdnego wniosku sformuowanego przez autorw broszury, jakoby energia wiatrowa i jdrowa nawzajem si wykluczay. Bdy zawarte w tej broszurze propagandowej s powane i obejmuj ca gam zagadnie. Nakady inwestycyjne na obie rozwaane technologie s przedstawione tendencyjnie i z grubymi bdami, co daje wyniki sprzeczne z rzeczywistym stanem rzeczy. Perspektywy redukcji kosztw w nastpnych latach s tendencyjnie wypaczone, niezgodne z rozsdkiem i z publikowanymi danymi. Wnioski odnonie ceny energii z obu technologii s bdne Frazesy o tworzeniu wielu miejsc pracy przez rozwj odnawialnych rde energii (OZE) s niezgodne z dowiadczeniami innych krajw, np. Hiszpanii, i nie uwzgldniaj rosncej roli importu spoza krajw Unii Europejskiej. Twierdzenia o negatywnym wpywie energetyki jdrowej na miejsca pracy w Polsce s niezgodne z prawd. Cao broszury ma suy do uzasadnienia da wyeliminowania energetyki jdrowej. Tymczasem ceny energii z wiatrakw s ponad dwukrotnie wysze od cen energii z elektrowni systemowych, podczas gdy energetyka jdrowa nie wymaga dotacji ani subwencji i oferuje energi po cenie niszej od redniej ceny energii elektrycznej z konwencjonalnych elektrowni systemowych. Odnawialne rda energii, w tym i morskie farmy wiatrowe,
1

G. Winiewski i inni: Morski wiatr kontra atom, Greenpeace i Fundacja im. Heinricha Blla, wyd. Agencja Reklamowa i Public Relations ADRENALINA Warszawa 2011 2 Analiza: W Polsce jest miejsce i dla wiatru, i dla atomu, wnp.pl (Patrycja Batg) - 14-07-2011

mona budowa i bdziemy budowa, ponoszc odpowiednie dodatkowe koszty. Nieuczciwie jest jednak wyudzanie tych kosztw od spoeczestwa przemilczajc rzeczywisty wpyw OZE na wzrost kosztu energii elektrycznej. Nawoywanie do rezygnacji z energetyki jdrowej jest dziaaniem na szkod spoeczestwa. W tekcie poniej przedstawimy fakty i informacje ilustrujce rzeczywiste koszty, osignicia i trudnoci w rozwoju obu tych technologii.

1. Poparcie energetyki odnawialnej przez rzd i parlament w Polsce

Rzd polski i polskie rodowiska techniczne doceniaj znaczenie odnawialnych rde energii (OZE), Premier owiadcza, dobrze wiemy, e wspieranie odnawialnych rde energii, caego sektora zielonej energii jest rzecz bardzo wan"3 , a ustalone przez polski parlament wysokie dopaty dla deweloperw wiatrakw i innych rde energii odnawialnej wiadcz jednoznacznie o woli ponoszenia duych kosztw, byle tylko zyski dla deweloperw OZE byy wystarczajce i by chcieli oni inwestowa w Polsce. Trzeba przypomnie, e o ile za energi elektryczn dostarczon do sieci elektrownia systemowa dostaje w Polsce okoo 220 z/MWh, to producent energii pochodzcej z wiatrakw dostaje te same 220 z PLUS 270 z dopaty za zielony certyfikat a wic razem dostaje 490 z, ponad dwa razy wicej ni energetyka systemowa. Producenci energii odnawialnej maj te dodatkowe korzyci nie s odpowiedzialni za brak prdu, gdy wiatr nie wieje o to musz si martwi elektrownie zawodowe. W miar wzrostu udziau energii elektrycznej z wiatrakw w sieci cz elektrowni bdzie musiaa pracowa na poziomie minimum technicznego, aby zapewni rezerw dla elektrowni wiatrowych na czas, gdy nie ma wiatru. Producenci energii wiatrowej nie maj te kopotu, gdy wiatr jest silny - sie energetyczna ma obowizek przyj energi z wiatrakw w kadej chwili i bez uprzedzenia, nawet gdyby miao to oznacza konieczno wyczenia z ruchu elektrowni systemowych. Ponadto w fazie budowy deweloperzy wiatrakw staraj si o dotacje dodatkowe i otrzymuj je4. Ale dla Greenpeaceu to wszystko za mao. Korzystajc z tragedii Japonii, w ktrej wskutek trzsienia ziemi i tsunami zgino 25 000 mieszkacw, Greenpeace podj w Polsce kampani antynuklearn. I chocia wskutek uwolnienia materiaw promieniotwrczych w Japonii nikt nie straci ycia, w przeciwiestwie do ludzi zabitych przez trzsienie ziemi i utopionych przez tsunami, Greenpeace straszy nasze spoeczestwo starajc si wmwi ludziom, e to elektrownia jdrowa jest przyczyn nieszczcia Japonii, a nie podwjna klska ywioowa, jaka na ni spada. Chocia w Polsce i na caym wiecie jest do miejsca i dla drogich, pracujcych z przerwami wiatrakw i dla stale dostarczajcej energi elektryczn taniej energii nuklearnej, Greenpeace wyda niedawno piknie ilustrowan broszur Morski wiatr kontra atom, nie szczdzc pienidzy by wmwi Polakom, e powinni zrezygnowa z energii jdrowej i budowa wiatraki na morzu. W broszurze twierdzi si, e wiatraki na morzu to rozwizanie tasze, co jest twierdzeniem sprzecznym z dowiadczeniami innych krajw, w tym krajw dysponujcych znaczne lepszymi warunkami wiatrowymi ni Polska, np. Wielkiej Brytanii. Warto przypomnie, e wanie w tym roku z budowy wiatrakw na morzu na du skal
http://www.wnp.pl/wiadomosci/145817.html http://www.wnp.pl/wiadomosci/rozwoj-odnawialnych-zrodel-a-zachety-podatkowe-dlafirm,145939_1_0_0_0_1.html
4 3

ostatecznie zrezygnowaa Holandia 5 bo okazay si zbyt drogie. A Holendrzy maj chyba troch dowiadczenia w wiatrakach zapewne o kilkaset lat wicej ni aktywici Greenpeaceu. Ale Greenpeace wspierany przez walczcych o polityczn wadz niemieckich zielonych6 twierdzi, e wiatraki dla Polski to najtasze rda czystej energii! Czy nie przydaoby si autorom nieco skromnoci i przyznania chocia czasami, e fakty przecz ich szumnym twierdzeniom? W kilka dni po ukazaniu si wspomnianej broszury Maciej Stryjecki, prezes Fundacji na rzecz Energetyki Zrwnowaonej, owiadczy, e nie trzeba przeciwstawia wiatrakw energii jdrowej, bo w gospodarce polskiej jest do miejsca dla obu tych rde energii 7. Tego samego zdania jest Stowarzyszenie Ekologw na Rzecz Energii Nuklearnej SEREN. Rwnie PGE Polska Grupa Energetyczna uwaa, e trzeba rozwija i energetyk jdrow i wiatrow i ma zesp fachowcw zajmujcych si budow i eksploatacj wiatrakw bardziej liczny ni zesp do spraw energetyki jdrowej. Nie tylko premier Tusk, ale i wicepremier, minister gospodarki Waldemar Pawlak podkrelaj znaczenie odnawialnych rde energii, a w kwietniu 2011 r. Rada Ministrw przyja opracowany przez Ministerstwo Gospodarki raport okrelajcy cele w zakresie udziau energii elektrycznej wytwarzanej w odnawialnych rdach energii8 a przy ministrze rolnictwa powoano Zesp ds. Odnawialnych rde Energii9. Ale Greenpeaceowi normalne, spokojne popieranie wiatrakw nie wystarcza. Greenpeace szuka rozgosu, chce sensacyjnych twierdze i akcji, ktre by opisywaa prasa, przynoszc zyski polityczne niemieckim i innym zielonym. Dobro gospodarki jest w takiej sytuacji znacznie mniej wane ni moliwe zyski polityczne. Wobec tego, e autorzy broszury Greenpeaceowej wiod Czytelnika do rejonw odlegych od naszych dotychczasowych dowiadcze i wmawiaj mu przy tym, e s bezstronni i e dobrze ycz polskiemu spoeczestwu, przyjrzyjmy si ich argumentom i skonfrontujmy je z rzeczywistoci.

2. Ocena aktualnych kosztw inwestycyjnych elektrowni jdrowej

Autorzy opracowania Greenpeaceu twierdz, e ich ocena kosztw dla elektrowni jdrowej jest obiektywna, bo opiera si na uznanej powszechnie metodyce stosowanej przez Massachusetts Institute of Technology (MIT). Gdyby tak rzeczywicie byo, nie byoby powodu do dyskusji, bo z opracowania MIT wyranie wida znaczn przewag ekonomiczn elektrowni jdrowych nad innymi elektrowniami, w tym take wiatrowymi. Jednake autorzy przyjli tylko niektre elementy metodyki MIT i jak sami napisali, zaktualizowali wysoko nakadw inwestycyjnych. Do analiz przyjto, e nakady inwestycyjne dla Polski zostan zwikszone o 80% w stosunku do kosztw budowy elektrowni, okrelanych jako koszty EPC (engineering, procurement, construction) w studium MIT, a koszty dodatkowe inwestora z 20% do 30%. Razem wzrost 1,8 x 1,3/1,2 = 1,95 razy!

subsidies for offshore wind power and solar panels to zero Hollands Radical U-Turn On Climate and Energy Policy, Financial Times Deutschland, 8 February 2011 6 Morski wiatr kontra atom M. Winiewski i inni, broszura sfinansowana przez Greenpeace i niemiecki Instytut Heinricha Bolla, Warszawa 2011.
7
8 9

Analiza: w Polsce jest miejsce i dla wiatru, i dla atomu, wnp.pl (Patrycja Batg) - 14-07-2011 09:52

http://ecopress.pl/art/deklaracja-wicepremiera-waldemara-pawlaka-w-sprawie-oze-336.html http://www.wnp.pl/wiadomosci/146444.html

Tymczasem nakady inwestycyjne s najwaniejsz czci wyceny ekonomicznej, i to zarwno dla elektrowni jdrowych - gdzie s one wysokie - jak i dla wiatrakw, dla ktrych s one jeszcze wysze, i to duo wysze. Wobec dominujcego znaczenia nakadw inwestycyjnych, zmiany ich wielkoci oznaczaj brutaln interwencj w rachunek ekonomiczny i bezporednie oddziaywanie na wynik porwna kosztowych. Za nierzetelne naley uzna wprowadzenie zdecydowanie innych danych ni w studium MIT i wmawianie potem Czytelnikowi, e zastosowao si metodyk MIT! Ktre nakady s prawdziwe, czy te podawane przez Greenpeace, czy te przyjmowane przez MIT? Greenpeace nie moe pogodzi si z rzeczywistymi wielkociami tych nakadw. Chocia studium MIT podaje, e nakady jednostkowe wynosz 4000 USD/kW (w USD z 2009 roku), co rwna si 3000 euro/kW, to raport poprawiony podaje, e wynios one 5460 euro/kW mocy zainstalowanej10. Po przeliczeniu na rok bazowy 2011 autorzy otrzymali nakady w wysokoci 6145 euro/kW! Tak wic warto podana przez Greenpeace jest prawie dwukrotnie wiksza, ni w oryginalnym raporcie MIT. Rozbieno jest zbyt dua, by uzna j za przypadek. Autorzy raportu podaj, e opierali si na ocenach agencji ratingowej Moodys i na opracowaniach znanego przeciwnika energii jdrowej, pana Coopera. Ale ani wyceny agencji, ani polemiczne artykuy dziaaczy antynuklearnych nie s zwizane z rzeczywistymi faktami finansowania inwestycji. Mona byoby na te wyceny odpowiedzie innymi wycenami, wykonanymi przez kompetentnych ekspertw OECD. Przytoczymy je poniej, cho i te wyceny nie s faktami. Natomiast takimi faktami s ceny w rzeczywicie zawartych kontraktach, i to kontraktach duych, na sumy rzdu 20 miliardw dolarw kady. Te fakty chcemy przypomnie Czytelnikom i dlatego dokonamy przegldu kosztw w kontraktach zawartych rzeczywicie w cigu ostatnich 20 miesicy. W grudniu 2009 r. Zjednoczone Emiraty Arabskie kupiy od Republiki Korei 4 bloki po 1400 MW za cen 20 miliardw USD, a wic za okoo 15 mld euro, co daje cen jednostkow 2,7 mln euro za MW. Jest to cena za komplet dostaw i budow wraz z wsadem paliwowym i uruchomieniem pod klucz, czyli s to nakady inwestycyjne bezporednie (overnight w terminologii angielskiej) obejmujce prace inynieryjne, dostawy materiaw i urzdze (engineering, procurement and construction EPC). Do tego trzeba dooy koszty wasne inwestora, zagospodarowania dziaki, koszt doprowadzenia sieci energetycznej do elektrowni i pacenie odsetek od zacignitej poyczki. Te koszty musi jednak ponie inwestor w kadym przypadku, dla elektrowni wiatrowej budowanej na morzu bd one jeszcze wiksze ni dla elektrowni jdrowej na ldzie. Nie zale one od typu elektrowni, a raczej od stosunkw inwestora z bankami - dlatego zwykle przy omawianiu kontraktw wymienia si sumy pacone przez inwestora dla dostawcy technologii, a nie koszty inwestora. Turcja kupia od Rosji 4 bloki z reaktorami WWER 1000 o mocy 1200 MW kady. Koszt caoci projektu oceniono na 18-20 mld dolarw USA11, a wic w przeliczeniu na jednostk mocy przy przyjciu grnej granicy ceny i po konwersji na euro otrzymujemy 3,1 mln euro/MW. Kontrakt ten ratyfikowa parlament Turcji w lipcu 2010 roku a wic jest to transakcja jak najbardziej aktualna. Podobn cen za reaktory AP1000 dla EJ Temelin, a mianowicie 3 mln euro/MW wymieni dyrektor firmy Westinghouse, podajc e za dwa bloki
(W tekcie raportu podano bdnie 5460 eur/MWh, co nie ma zupenie sensu. Jak widad, wysiek Greenpeaceu idzie na adne ilustrowanie raportu efektownymi rysunkami, a nie na sprawdzenie treci merytorycznej. Czy megawaty- jednostki mocy, czy megawatogodziny- jednostki energii kto by si przejmowa takimi drobiazgami!) 11 http://en.rian.ru/business/20100715/159820318.html
10

o mocy 1150 MW kady Amerykanie chc otrzyma 6,59 mld euro12. Jest to wiadomo z lipca 2010 a wic rwnie w peni aktualna. Koszty budowy reaktora EPR s inne dla blokw prototypowych i inne dla nastpnych. W prototypowej budowie bloku w Olkiluoto trudnoci byo duo i opnienia oraz koszty byy znaczne. W elektrowni Flamanville 3 budowa idzie lepiej, ale i tam s opnienia, a koszty doszy do 6 miliardw euro za 1650 MW13, co oznacza koszty jednostkowe 3.6 mln euro/MW. W nastpnych blokach budowanych w Tianshan w Chinach prace s wykonywane sprawnie i zgodnie z harmonogramem. Ma to odzwierciadlenie w kosztach budowy, ktre w Chinach s znacznie mniejsze. To pozytywne dowiadczenie pozwolio Francuzom na zmniejszenie marginesw bezpieczestwa w ich ofercie finansowej i oferowanie budowy reaktora EPR w Indiach po cenie naprawd konkurencyjnej. W grudniu 2010 r. prezydent Sarkozy i prezes Nuclear Power Corporation of India Limited (NPCIL) podpisali umow o budowie 2 reaktorw EPR w Jaitapur i o dostawie paliwa przez 25 lat. Cena, jak zapac Indie, wynosi 9,3 miliarda USD, co oznacza 2.9 mln USD/MW, a pozostay wkad wnios Indie poprzez swj udzia w budowie14. Jest to dobra wiadomo dla Polski bo jeli wybierzemy reaktor EPR, to bdzie on budowany u nas nie jako prototyp, lecz jako kolejny smy czy dziesity w serii, co pozwoli nam korzysta ze wszystkich dowiadcze zebranych przedtem w Finlandii, Francji, Chinach, Indiach, Wielkiej Brytanii i w USA. W innych kontraktach powtarzaj si ceny pacone dostawcom reaktora na poziomie 3 3,3 mln euro/MW. W Bugarii elektrownia jdrowa Belene z dwoma blokami WWER o mocy 1068 MW kady15, ma wg dostawcy kosztowa 6.3 mld euro16 , co oznacza cen 2,95 mln euro/MW. Bugaria targuje si by uzyska nisz cen. Na Biaorusi maj powsta dwa reaktory o cznej mocy 2400 MW17 za 9 miliardw USD, co oznacza koszt jednostkowy 2810 euro/MW. Te dane o kontraktach zgadzaj si z ocenami urednionych kosztw energii elektrycznej z rnych rde, ktrych dokonali eksperci OECD w kocu 2010 roku. Zestawienie wynikw opublikowanych w 2010 roku przedstawiono w tabeli 2.1 poniej. W formie graficznej OECD przedstawio je dla dwch wariantw- oprocentowania kapitau 5% (rys. 2.1) i 10% (rys.2.2). Rysunki te pokaemy poniej wraz z tabel 2.1, przedstawiajc urednione koszty energii elektrycznej z rnych rodzajw energetyki jdrowej wg wynikw studium OECD.

http://energetyka.wnp.pl/czeskie-atomowki-3-mln-euro-za-mw,113586_1_0_0.html http://www.world-nuclear-news.org/NN_New_approach_puts_back_Flamanville_3_2107111.html 14 http://wiadomosci.onet.pl/swiat/indie-i-francja-zawarly-umowe-na-budowe-reaktorow,1,4017049,wiadomosc.html 15 Wenisch A. AES-92 for Belene: The Mystery Reactor, Vienna, February 2007 16 Bugaria domaga si od Rosji dalszych negocjacji ws. siowni atomowej, PAP - 17-06-2011 12:53 17 http://naviny.by/rubrics/english/2011/06/22/ic_articles_259_174095
13

12

Rys. 2.1 Urednione koszty energii elektrycznej z rnych rde energii elektrycznej w Ameryce, Europie i Azji wg OECD 201018

OECD Report The Projected Cost of Generating Electricity: 2010 Update, Nuclear Energy Agency, OECD, Paris,2010

18

Tabela 2.1 Urednione koszty energii elektrycznej z rnych rodzajw energetyki jdrowej wg wynikw studium OECD.

Uwagi do tabeli 2.1: * Ocena kosztw podana przez EDF dla EPR we Flamanville zostaa w lipcu 2011 roku zmieniona na 3600 euro/kW, co odpowiada 5000 USD/kW. Odpowiednio zmieni si te urednione koszty energii elektrycznej dla tego reaktora. 1. Koszty bezporednie overnight costs obejmuj koszty ponoszone przez inwestora przed budow EJ, koszty prac inynieryjnych, budowy i dostaw (engineering, procurement and construction) oraz rezerw na wydatki nieprzewidziane, ale nie obejmuj oprocentowania kapitau podczas budowy (interest during construction -IDC). 2. Koszty inwestycyjne (investment costs) obejmuj koszty bezporednie (overnight costs) jak rwnie oprocentowanie kapitau podczas budowy (interest during construction IDC). 3. W przypadku, gdy w kolumnie kosztw eksploatacji I konserwacji (O&M costs) podane s dwie liczby, odnosz si one do oprocentowania kapitau 5% i 10%.

Rys. 2.2 Urednione koszty energii elektrycznej z rnych rde energii elektrycznej w Ameryce, Europie i Azji wg OECD 2010.

3. Przewidywany wzrost kosztw budowy elektrowni jdrowych po awarii w EJ Fukushima

Autorzy raportu twierdz, e po awarii w Fukushimie ceny reaktorw znacznie wzrosn. Na poparcie swego twierdzenia przytaczaj opini pana Coopera, znanego przeciwnika energetyki jdrowej. Nie jest to dowd, e maj racj pan Cooper od dawna przepowiada, e energetyka jdrowa musi by nieopacalna i fakt, e jest ona najtaszym czystym rdem energii, wcale nie przeszkadza mu w powtarzaniu jego opinii. Jeszcze dalej idzie prof. Mielczarski, ktry dla energetyki jdrowej podaje fantastyczne koszty wytwarzania energii 8

elektrycznej rzdu 600 z/MWh. Na uzasadnienie swych twierdze pan Cooper podaje, e poprzednio po awarii w Three Mile Island (TMI) koszty budowy elektrowni jdrowych znacznie wzrosy. Rzeczywicie taki wzrost wystpi, ale awaria w Fukushimie nie spowoduje takich skutkw jak awaria w TMI. Awaria w TMI bya spowodowana przez bdy konstrukcyjne w elektrowni, bdy we wskazaniach ukadw pomiarowo-kontrolnych i bdy ludzkie. Dozr jdrowy w USA dokona analizy bezpieczestwa wszystkich pracujcych i budowanych wwczas elektrowni jdrowych w USA i nakaza wprowadzi szereg dodatkowych zabezpiecze i zmian, co zmusio inwestorw do zatrzymania budowy realizowanych wwczas elektrowni, zaprojektowania i zrealizowania zmian, co opniao budow obiektw i powodowao wzrost kosztw. Natomiast awaria w Fukushimie bya skutkiem zdarze zewntrznych, w szczeglnoci tsunami, ktrego wielko przekroczya oczekiwania, ustalane zreszt nie przez inynierw jdrowych, ale przez sejsmologw i hydrologw. Urzdzenia elektrowni wytrzymay trzsienie ziemi, natomiast nie byy odporne na zalanie wod. Oczywiste jest, e w ogromnej wikszoci lokalizacji elektrowni jdrowych zagroenie tsunami nie wystpuje. W chwili obecnej prowadzona jest akcja weryfikacji odpornoci istniejcych elektrowni jdrowych na zagroenia zewntrzne, tzw. akcja stress-testw. Ma ona by zakoczona do koca roku i moe wykaza, e niektre pracujce obecnie elektrownie wymagaj modyfikacji i wzmocnienia ich odpornoci na zagroenia zewntrzne. S to jednak elektrownie obecnie pracujcej II generacji. Reaktory III generacji byy projektowane ju po atakach terrorystycznych z 11 wrzenia 2001 roku i konstrukcje ich s odpowiednio wzmocnione, tak, e wytrzymuj ataki terrorystyczne i zagroenia zewntrzne. Na przykad elektrownia jdrowa z reaktorem EPR jest budowana tak, e kady z czterech systemw bezpieczestwa znajduje si w oddzielnym budynku, budynki s rozmieszczone na czterech rogach elektrowni, a wystarcza dziaanie jednego systemu by elektrownia pozostawaa bezpieczna. Rwnie awaryjne generatory diesla s rozdzielone, a dodatkowo budynki wane dla bezpieczestwa s chronione powokami odpornymi na uderzenia samolotw i na zjawiska zewntrzne. W reaktorze EPR jest specjalna podwjna obudowa reaktora, o bardzo grubych cianach - 130 i 180 cm betonu, specjalnie zbrojonego.19

Rys. 3.1 Dodatkowa powoka chronica obudow bezpieczestwa reaktora EPR i jego ukady bezpieczestwa przed uderzeniem samolotu20..

19

Dyrektor Areva Polska: w nowych elektrowniach niemoliwa jest awaria jak w Fukushimie, wnp.pl 20rdo UK EPR 1a EPR Design Description v3

06-2011
20

Zabezpieczenia chronice nowe elektrownie jdrowe przed zniszczeniem w razie uderzenia samolotu wymagane s take w USA i elektrownie jdrowe z reaktorami AP1000 i ESBWR zaprojektowane zostay zgodnie z tymi wymaganiami ju na wiele lat przed awari w Fukushimie. Dlatego zdarzenia zewntrzne takie jak wstrzsy sejsmiczne, huragany, powodzie, a take dziaania czowieka nie stanowi w przypadku reaktorw III generacji nowoci wymagajcej dodatkowych modyfikacji i kosztw. W Japonii najwiksze w historii trzsienie ziemi spowodowao przyspieszenia na poziomie gruntu rzdu 0,3 g. Reaktory EPR projektowane s jako odporne na trzsienie ziemi od 0.1 g w Finlandii do 0.3 g w USA. Standardowe projekty EPR, AP1000 i ESBWR s obliczone na warto max poziomego przypieszenia gruntu 0,3g natomiast wedug przepisw energetyki europejskiej EUR wymagane jest 0,25g. W warunkach polskich, ktre s podobne do fiskich, nie bdzie adnych problemw z odpornoci sejsmiczn reaktora EPR. Nie naley te oczekiwa adnych podwyek kosztw powodowanych przez wzgldy sejsmiczne zostay ju one uwzgldnione w projekcie EPR na dugo przed Fukushim. Analizy bezpieczestwa sejsmicznego wykonane przez firm AREVA dla urzdw dozoru jdrowego w USA i w Wielkiej Brytanii wykazay, e nawet szczytowe przyspieszenie na poziomie gruntu rwne 0.6g nie spowodowaoby znaczcego obnienia zdolnoci ukadw bezpieczestwa EPR do wykonywania ich funkcji.

Rys. 3.2 Wymagania odpornoci na wstrzsy sejsmiczne stawiane reaktorowi EPR w rnych krajach.21 Podchodzc do wnioskw z awarii w Fukushimie w sposb bardziej oglny energetyka jdrowa stawia postulat wzmocnienia zasilania elektrycznego, tak by elektrownia moga wytrzyma dugotrway brak zasilania ze rde zewntrznych i awarie wasnych awaryjnych agregatw prdotwrczych. Rwnie i ten postulat jest speniony w przypadku reaktorw III generacji. Firma Westinghouse opracowaa analizy, ktre wykazay, e reaktor AP1000 moe bezpiecznie wytrzyma cakowit utrat zasilania elektrycznego ze wszystkich rde prdu

21

AREVA Post-Fukushima 5_EPR Safety 15 June 2011.

10

zmiennego przez 72 godziny22, a w pniejszym okresie wystarcza uruchomienie jednej tylko pompy by zapewni dugotrwae chodzenie reaktora zasobami wody znajdujcymi si w elektrowni. Westinghouse wykaza take, e basen przechowywania paliwa jest dobrze zabezpieczony i nie grozi mu awaria nawet w razie dugotrwaego braku zasilania elektrycznego pdem przemiennym23. Rwnie reaktor EPR jest odporny na brak zasilania prdem przemiennym z zewntrz. Ma on 4 generatory diesla o mocy 7 MW kady, umieszczone w osobnych budynkach odpornych na zagroenia zewntrzne i dwa mae generatory diesla, kady o mocy 1 MW, na wypadek cakowitej utraty zasilania z zewntrz i z generatorw awaryjnych w elektrowni. Ukady te s rnorodne (rne moce i napicia - 10 kV i 690 V), osigaj pen moc w cigu 15 sekund po sygnale rozruchu i mog pracowa na penym obcieniu przez 72 godziny. Czas ten jest wystarczajcy, by dowie i uruchomi ciki sprzt awaryjny zapewniajcy dugotrwae zasilanie elektryczne. Ponadto w projekcie reaktora EPR uwzgldniono, e sie zewntrzna moe by uszkodzona w wyniku trzsienia ziemi, co spowoduje brak zasilania zewntrznego przez 15 dni. Wobec tego, e w toku awarii EJ Fukushima wystpi problem braku wody, firma AREVA przeanalizowaa zasoby wody istniejce w elektrowni z reaktorem EPR i stwierdzia, e s one wystarczajce. W razie utraty gwnego ujcia ciepa (np. odprowadzenia ciepa do oceanu), reaktor EPR dysponuje dodatkowym osobnym ukadem odprowadzania ciepa oraz duymi rezerwami wody w 4 zbiornikach systemu awaryjnego ukadu wody zasilajcej wytwornice pary, duym basenem wody do gaszenia poarw i duym zbiornikiem wody wewntrz budynku reaktora.

Rys. 3.3 Zasoby wody w reaktorze EPR 24 Dziki silnemu i odpornemu na zagroenia systemowi chodzenia reaktora, w razie awarii utraty zasilania elektrycznego w reaktorze EPR zgromadzi si mniej zakumulowanej energii cieplnej. Umoliwia to usuwanie grzania powyczeniowego nawet wtedy, gdy moliwoci dziaania ograniczaj si do rodkw zewntrznych. Analizy wykazay, e dziki spadkowi generacji ciepa po wyczeniu reaktora, w przypadku reaktora EPR po upywie 1 dnia od awarii wystarcza dostarczanie wody z jednego wozu straackiego by zapewni wystarczajce chodzenie rdzenia reaktora.

22 23

Westinghouse: AP1000 Nuclear Power Plant Coping with Station Blackout, April 2011 Westinghouse AP1000 Nuclear Power Plant Spent Fuel Pool Cooling May 2011 24 AREVA Post-Fukushima 5_EPR Safety 15 June 2011.

11

Rys. 3.4 Chodzenie po upywie 1 dnia od awarii moe zapewni dostarczanie wody z 1 wozu straackiego25. Tak wic reaktory III generacji byy ju od dawna zaprojektowane jako odporne na takie zagroenia, jakie wystpiy po trzsieniu ziemi w Japonii. Urzdy dozoru jdrowego prowadz analizy wnioskw z Fukushimy, ktre bd uwzgldnione w licencjonowaniu nowych elektrowni jdrowych. Jednake nie oczekuje si istotnych zmian. W Wielkiej Brytanii regulator ONR (Office for National Regulation) opublikowa w dniu 18 maja 2011 raport, w ktrym stwierdzi, e nie widzi podstaw do przerywania pracy istniejcych blokw jdrowych i sformuowa zalecenia majce zwikszy ich odporno na zagroenia zewntrzne26. Szef dozoru brytyjskiego Mike Weighmann przygotowuje raport na temat Fukushimy, ktry bdzie opublikowany w kocu wrzenia 2011, po czym brytyjski dozr jdrowy zamierza wyda ostateczne wiadectwa bezpieczestwa projektom elektrowni z reaktorami EPR i AP1000. Wedug owiadczenia dyrektora firmy AREVA w Polsce, jeli bdzie potrzeba, to do reaktora EPR zostan wprowadzone odpowiednie modyfikacje, ale z dotychczasowych analiz wynika, e w obecnej koncepcji reaktor EPR nie potrzebuje powaniejszych zmian. Zaburzenia sejsmiczne w Polsce s minimalne, porwnywalne do tych, jakie wystpuj w Finlandii, a wic wielokrotnie mniejsze ni byy w Japonii. Prawdopodobiestwo wysokiej fali w Polsce jest znikome, a analizy powodziowe wykonuje si jako normaln cz kadego projektu elektrowni jdrowej. Jakie by nie byy zagroenia, to mona tak skonfigurowa elektrowni, e bdzie mona si przed nimi zabezpieczy. Zmiany mog wpyn na koszty istniejcych elektrowni jdrowych, w ktrych bd wprowadzane modyfikacje. Np. niemiecki dozr jdrowy wyda raport, w ktrym stwierdza si, e niemieckie elektrownie jdrowe s bezpieczne, ale 4 bloki nie maj ochrony fizycznej na wypadek uderzenia samolotu. Moliwe jest, e w wyniku takich ocen elektrownie te bd
25 26

AREVA Post-Fukushima 5_EPR Safety 15 June 2011. AREVA Post-Fukushima: Safety Authorities Actions Worldwide, July 2011

12

musiay wprowadzi wzmocnienie konstrukcji lub zostan zamknite. W Rosji Rostechnadzor opublikowa w kwietniu 2011 raport, w ktrym stwierdzi, e rosyjskie elektrownie jdrowe nie maj luk w zakresie odpornoci na zagroenia zewntrzne. Urzdy dozoru jdrowego w innych krajach rwnie prowadz analizy, i tak np. w USA dozr jdrowy (NRC) wyda ju tymczasowy raport27 z zaleceniami, ktre zasadniczo nie wi si z dodatkowymi wydatkami na modyfikacje elektrowni, a ukierunkowane s gwnie na ulepszenie pracy dozoru jdrowego.

4. Nakady inwestycyjne na morskie farmy wiatrowe

Jak wspomnielimy powyej, jednostkowe nakady inwestycyjne na budow wiatrakw s znacznie wysze ni nakady na elektrownie jdrowe. Jest to skutkiem bardzo maej gstoci mocy wiatru setki razy mniejszej ni w przypadku wody i pary, wykorzystywanych w turbinach elektrowni jdrowych a take niewielkich wspczynnikw wykorzystania mocy na skutek czstych spadkw siy wiatru. Dlatego do wyprodukowana tej samej iloci energii potrzeba wiatrakw o mocy 4-5 razy wikszej od mocy elektrowni jdrowych. A chocia pojedyncze wiatraki wydaj si smuke, w rzeczywistoci iloci materiaw potrzebnych na ich budow s duo wiksze ni iloci materiaw potrzebnych na elektrownie jdrowe. Do budowy elektrowni jdrowej z reaktorem PWR o mocy 1000 MW pracujcym przez 90% godzin w roku pen moc potrzeba 60 000 ton stali i 372 tys ton betonu28 Dla reaktora EPR o mocy 1650 MW wskaniki s podobne potrzeba dla 630 tys. ton betonu29. Dla reaktorw PWR wg oceny IAEA potrzeba 900 tys. ton betonu i 50 000 ton stali 30 - jest to najwysza z ocen dla reaktorw energetycznych. Razem wic, na 1000 MW potrzeba w przypadku EJ okoo od 430 tys. ton do miliona ton elaza i betonu. A dla farmy wiatrowej ile? Wiatrak o mocy szczytowej 2 MW pracujcy na ldzie potrzebuje podstawy betonowej o wadze okoo 800 ton i elementw stalowych o wadze okoo 300 ton, Tymczasem jego moc przy przecitnych wspczynnikach obcienia jest duo nisza. W 2010 r. w Niemczech wspczynnik obcienia wynis tylko 0,197, w Wielkiej Brytanii 0,20 i tylko w krajach o szczeglnie silnych wiatrach jak Dania i Irlandia warto tego wspczynnika sigaa odpowiednio 0,27 i 0,2431. Przyjmujc wyszy od zanotowanego w ostatnim roku wspczynnik obcienia 0,22 widzimy, e wiatrak o mocy nominalnej 2 MW pracuje rednio z moc 440 kW. Potrzeba wic razem 1100 ton elaza i betonu na wiatrak o mocy redniej 440 kW i o trwaoci 20 lat. Dla elektrowni jdrowej wspczynnik obcienia mona przyj rwny 0,9 (rednia dla wszystkich 104 blokw jdrowych w USA to 0,91 lub wyej) co oznacza, e na farmy wiatrowe na ldzie dajce tyle energii, co EJ 1000 MW przez 60 lat potrzeba (800+300)/2x1000x0,9/0,22x60/20 = 6,75 miliona ton elaza i betonu. Jest to liczba szokujca od 7 do 15 razy wicej ni dla elektrowni jdrowej. Nic dziwnego, e i nakady inwestycyjne s wiksze. A ile one wynosz?

27 28

US NRC: Recommendations for Enhancing Reactor Safety in the 21-st Century, 12 July 2011 Dones R et al GABE: Environmental Inventories for future electricity supply systems for Switzerland, PSI report 96-07, February 1996 29 E-mail od in. Z. Wiegnera, kierownika budowy Olkiluoto 3, z dnia 28.3.2011. 30 Ki Sig Kang Project Management of NPP including Construction Nuclear Power Division IAEA 11 May 2010 31 Enlarged wind statistics http://www.pfbach.dk/firma_pfb/enlarged_wind_power_statistics_2010.pdf

13

Wg broszury dla uzyskania mocy redniej takiej jak z elektrowni jdrowej o mocy 3000 MW potrzeba klastra MFW o mocy 5460 MW. Koszty tych farm wynosz obecnie 3500 euro/kW32. Autorzy broszury twierdz, e koszty te gwatownie spadn. Zobaczmy, czy dowiadczenie potwierdza te obietnice.

5. Dugoterminowe perspektywy zmian nakadw inwestycyjnych na elektrownie jdrowe i wiatrowe

Autorzy broszury przyjmuj zupenie inne zaoenia dla kadej z rzekomo obiektywnie porwnywanych technologii. Dla energetyki jdrowej przewiduj oni cigy wzrost kosztw, zaprzeczajc spadkowi kosztw w miar uczenia si, chocia dowiadczenia energetyki jdrowej s jednoznacznie pozytywne. Jak wida z rys. 5.1, przy budowie serii reaktorw danego typu wystpowao wyrane skrcenie czasu budowy w miar zdobywania dowiadczenia, a wraz z nim malay koszty budowy.

Rys. 5.1 Skracanie czasu budowy blokw EJ w miar zdobywania dowiadczenia33 Szczegowych danych o redukcji czasu budowy kluczowych elementw te nie brakuje. Na rys. 5.2 widzimy, e przy budowie blokw nr 1 i 2 z reaktorami EPR w elektrowni Taishan w Chinach (TSN1 i 2) wystarcza czterokrotnie mniejszy nakad pracy dla osignicie tego samego zaawansowania budowy, co przy budowie prototypowych blokw w Olkiluoto w Finlandii (OL3) i Flamanville we Francji (FA3). Znaczne obnienie kosztw elektrowni jdrowych przewiduj take analizy wykonywane dla warunkw brytyjskich, jak wida w tabeli 5.1, gdzie podano przewidywane nakady inwestycyjne przy przyjciu scenariusza zrwnowaonego rozwoju i scenariusza najmniejszych kosztw.
Tabela 5.1 Jednostkowe nakady inwestycyjne na elektrownie jdrowe w Wielkiej Brytanii 34

Morski wiatr kontra atom. Rozwadowski A: Technologia i dowiadczenie firmy AREVA dla polskiego programu energii jdrowej, Konferencja Most Wanted, Warszawa, 30-31 maja 2011 roku
33

32

14

Rok Scenariusz zrwnowaonego rozwoju Scenariusz najmniejszych kosztw Mln /MW Mln Euro/kW /kW Euro/kW

2015 2759 3310 2609 3130

2020 2608 3216 2307 2768

2025 2516 3019 2167 2600

2030 2426 2911 2036 2443

2035 2341 2809 1914 2230

2040 2259 2710 1800 2160

Jak wida, dla roku 2015, gdy bd zamawiane bloki dla elektrowni jdrowej w Polsce, nakady inwestycyjne w Wielkiej Brytanii bd w przedziale od 3130 do 3310 euro/kW, a w nastpnych latach bd malay. Jest to ocena zasadniczo odmienna od zawyonych ocen podawanych przez przeciwnikw energetyki jdrowej.

Rys. 5.2 Zaawansowanie budowy w funkcji pracochonnoci w blokach prototypowych LO3 i FA3 i w blokach nastpnych w TSN 1 i 2. 35 Przeciwnicy energetyki jdrowej powouj si na dugotrwae opnienia w budowie amerykaskich elektrowni jdrowych w XX wieku, twierdzc, e s one regu dla przemysu jdrowego. Ale opnienia w budowie elektrowni jdrowych w USA s sukcesem organizacji antynuklearnych. To wskutek ich protestw procesy sdowe trway przez wiele lat, niekiedy doprowadzay do ruiny firmy inwestujce w energetyk jdrow, zawsze za powodoway wzrost kosztw. Sowo sukces zasuguje na cudzysw, bo koszty odsetek narastajcych podczas tych procesw musiao w ostatecznym rozrachunku pokry spoeczestwo, a nie organizacje typu Greenpeace. A gdy elektrownie dostaway wreszcie zezwolenie na prac, to pracoway znakomicie. A straty czasu i pienidzy - bo odsetki od zamroonego kapitau trzeba byo paci przez cay czas kadego procesu byy niepotrzebne. Opnianie rozruchu elektrowni jdrowych byo w interesie organizacji antynuklearnych, walczcych o rozgos i wpywy, ale na pewno nie w interesie spoeczestwa. W Polsce nie mona powtarza bdw amerykaskich, jestemy zbyt ubodzy, by bez sensu paci odsetki za czas tracony na spory. Wszelkie dyskusje trzeba przeprowadzi PRZED rozpoczciem budowy elektrowni jdrowej (EJ), a nie pniej. Opnienie rozpoczcia budowy nie jest bardzo kosztowne, po prostu spoeczestwo polskie za kady rok
34

Costs of low-carbon generation technologies, Committee on Climate Change, Mott MacDonald, May Rozwadowski ibid.

2011

35

15

opnienia programu musi zapaci zuyciem droszej energii z innych rde. Natomiast gdy w budow ju woono miliardy euro i elektrownia czeka na zezwolenie na rozruch wtedy opnienia s bardzo kosztowne, bo odsetki od kapitau trzeba paci! Oczywicie autorzy broszury wiedz, e wraz ze zdobywaniem dowiadczenia koszty malej. Ale takie pozytywne stwierdzenia zachowuj tylko dla technologii wiatrowej. Autorzy podaj e Najnowsze, budowane obecnie na Batyku, niewielkie jeszcze MFW maj koszty jednostkowe rzdu 3 500 EUR/kW. Jakie wic koszty przyjmuj na okres okoo 2020 roku? Odpowied jest bardzo optymistyczna. Nakady inwestycyjne na rok 2020 maj wynosi tylko 2 510 EUR/kW (EUR z 2007 r). Do tego autorzy dodaj znikomo mae koszty przyczenia farmy do sieci elektroenergetycznej na ldzie. Koszty te maj pokry rozbudow gwnego punktu zasilajcego (tzw. GPZ), budow stacji Lubiatowo i rozbudow stacji Supsk. cznie przewidziano na ten cel 25 mln z co stanowi zaledwie dodatkowo 1,1 EUR/kW; Biorc pod uwag, e farmy wiatrowe bd budowane w odlegoci okoo 40 km od brzegu, kwota 1,1 euro/kW wydaje si zaniona. Ale pozostamy przy ocenie zmian kosztw w funkcji czasu i procesu uczenia si. Oto na 2040 rok autorzy broszury podaj nakady inwestycyjne w wysokoci 1 802 EUR/kW (EUR z 2010 r.), chocia wedug ocen firmy MottMacDonald s one wysze. Tak wic autorzy zaoyli, e koszty inwestycyjne MFW zmalej dwukrotnie w okresie od 2011 do 2040 roku. Twierdz oni podobnie jak wszyscy zwolennicy OZE e koszty OZE stale malej. Tymczasem nie jest to zgodne z prawd. Koszty inwestycyjne na elektrownie wiatrowe w USA po dwch dekadach obniek zaczy w XXI wieku rosn i od 2004 roku wzrosy bardzo wyranie. W 2004 roku nakady inwestycyjne na turbiny wiatrowe na ldzie byy najnisze, okoo 1100 USD/ kW. Ju w 2006 roku koszty te wzrosy i wynosiy rednio 1485 USD/kW, z zakresem kosztw sigajcym od 1300 USD/kW do ponad 1700 USD/kW. Analitycy w Lawrence Berkeley National Laboratory sdz, e podwyki wynikaj z kilku powodw, wrd ktrych najwaniejszym by wzrost cen surowcw i energii: Koszty surowcw stosowanych do budowy wiatrakw i urzdze pomocniczych takich jak cement, mied, stal i inne wzrosy. Cena miedzi wzrosa z $0,72/lb w lipcu 2002 do $2,32/lb w marcu 2006. Ceny stali zbrojeniowej wzrosy w tym samym okresie o 45%. Ceny betonu budowlanego wzrosy o 50%. Podobnie wzrs koszt energii potrzebnej do produkcji, transportu i montau turbin wiatrowych i generatorw. Cena detaliczna oleju napdowego do silnikw diesla w USA wzrosa z $0,85/galon w lipcu 2002 do $2,07/galon w marcu 2006. Wobec ogromnej materiaochonnoci i energochonnoci budowy wiatrakw musiao to odbi si na cenach wiatrakw. Inne przyczyny wzrostu kosztw to koszty utrzymania ruchu turbin wiatrowych, ktre okazay si wysze od oczekiwanych, w szczeglnoci dla turbin wiatrowych firmy VESTAS z Danii. Ponadto dostawcy turbin powikszali swoje zyski (w warunkach amerykaskich dominujcym dostawc jest firma General Electric, ktra podniosa ceny wobec tego, e ceny dostaw z Europy wzrosy na rynku amerykaskim wskutek niskiego kursu dolara wobec euro). Czynniki te byy czciowo kompensowane przez wzrost mocy farm wiatrowych co spowodowao redukcj kosztw dostaw wyposaenia, kosztw budowy i eksploatacji. rednia moc farmy wiatrowej na pnocno-zachodnim wybrzeu USA wzrosa z okoo 20 MW w latach 1997-2000 do ponad 175 MW dla farm budowanych obecnie. Cakowita moc farm wiatrowych nadal ronie i ostatnio zapowiadano dojcie do mocy 750 MW. 16

Inne elementy kosztw utrzymuj si na mniej wicej staym poziomie. W sumie jednak nakady inwestycyjne wzrosy, jak pokazuje rys. 5.3. Wykres ten opracowano przy zaoeniu, e wspczynnik wykorzystania mocy zainstalowanej wynosi 32% . Pokazane na nim nakady inwestycyjne to cakowite koszty z wyczeniem kosztu kapitau i innych kosztw finansowania inwestycji. Na rysunku pokazano dane o duym poziomie wiarygodnoci, reprezentatywne dla warunkw obecnych i przewidywanych w bliskiej przyszoci. Na przykad, koszty podawane w ofertach lecych w zakresie grnych 50% ofert pominito zakadajc, e jest mae prawdopodobiestwo, by takie oferty zostay wybrane do realizacji. Podobnie pominito starsze i mae projekty. Linia tendencji zostaa opracowana na podstawie punktw o wysokim poziomie ufnoci.

Rys. 5.3 Nakady inwestycyjne na elektrownie wiatrowe. (wg opracowania NPCC36 W uzupenieniu tego wykresu mona doda, e w 2002 roku oceniano, e koszty morskich farm wiatrowych s okoo 30-40% wysze od kosztw farm ldowych. Wynosiy wic one wtedy okoo 1500-1800 USD/kW. Tymczasem obecnie autorzy broszury podaj koszty w wysokoci 3500 euro/kW a wic ponad dwukrotnie wiksze. A wic koszty farm wiatrowych rosn! Przykad tej tendencji wzrostowej podano te w analizie organizacji The Northwest Power and Conservation Council (NPCC). W swoim planie sformuowanym w 2002 roku i przyjtym w 2004 roku NPCC przyjmowaa nakady inwestycyjne w wysokoci $1010 USD z 2000 r. co odpowiada 1160 USD/kW w USD z 2006 roku. Do roku 2004 wydawao si, e te zaoenia s rozsdne, pisze NPCC. Ale koszty nowych farm wiatrowych wzrosy znacznie w cigu nastpnych lat. Przewidywane ceny energii z elektrowni wiatrowych oddawanych do eksploatacji w 2007 roku doszy do ponad 100 USD/MWh. Gwnym elementem powodujcym taki wzrost by wzrost nakadw inwestycyjnych o okoo 50% w stosunku do zaoe z 2004 roku. Jednostkowe nakady inwestycyjne w roku 2006 oceniano jako rwne rednio 1500 USD/kW. Podwyki te zostay czciowo zrwnowaone przez udoskonalenia w procesie konwersji

36

Northwest Power & Conservation Council Biennial Review Of The Cost Of Wind Power July 13, 2006

17

energii, dajce oszczdnoci w wysokoci okoo 7%. W sumie jednak zyski z budowy wiatrakw znacznie zmalay. W marcu 2011 r. ceny w USA wahay si w szerokim zakresie, od 4,16 mln USD/MW w farmie wiatrowej na Hawajach do 2.45 mln USD /MW w stanie Maine.37 Ale nawet porwnujc nisz z tych wartoci z cenami z poprzednich lat wida, e o spadku kosztw inwestycyjnych nie ma mowy od 2003 roku do 2011 r. jednostkowe nakady inwestycyjne na farmy wiatrowe na ldzie wzrosy z 1.1 do 2.45 mln USD/MW, a wic okoo 2,7 razy. Efektem tego by gwatowny spadek tempa inwestowania w wiatraki w USA w 2010 roku przyrost mocy zainstalowanych wiatrakw by dwukrotnie niszy ni w 2009 roku. 38 W Europie wielk farm wiatrow na morzu bdzie budowa Francja - moc szczytowa farmy wyniesie 3000 MW, koszt 10 miliardw euro39, a wic 3,3 mln euro/MW, podobnie jak w amerykaskiej farmie na Hawajach. W Holandii w maju 2010 roku rzd przydzieli niemieckiej firmie deweloperskiej Bard Engineering ogromne subsydium w wysokoci 4.5 miliarda euro na budow dwch farm wiatrowych o mocy 300 MW kada na Morzu Pnocnym. Oznacza to nakady inwestycyjne w wysokoci 7,5 mln euro/MW. Najnowsza informacja o farmie wiatrowej na morzu budowanej dla Niemiec podaje, e nakady inwestycyjne na t farm o mocy 288 MW wynios 1,2 miliarda USD 40. Przy wspczynniku wykorzystania mocy zainstalowanej rwnym 0,45 jak podaj autorzy broszury41 oznacza to 9,2 mln USD/MW. Nic dziwnego, e za energi z farmy wiatrowej na morzu Niemcy musz paci deweloperom 190 euro/MWh42. Powysze dane wskazuj, e zaoenia autorw broszury o gwatownym spadku kosztw inwestycyjnych na wiatraki s nieuzasadnione. Jeli nawet zaoymy, e trend wzrostu kosztw obserwowany od 2004 roku do chwili obecnej nie utrzyma si i ceny wiatrakw nie bd rosy, to przyjmowanie jako zaoenia do analiz, e: koszty EJ wzrosn ponad dwukrotnie ponad obecne ceny koszty wiatrakw spadn ponad dwukrotnie w stosunku do obecnych cen jest nieuprawnione i w oczywisty sposb faszuje rzeczywisto.

6. czne nakady inwestycyjne do poniesienia w przy wyborze jednej z rozwaanych technologii

Autorzy broszury podali, e dla wytworzenia w farmach wiatrowych na morzu takiej samej energii jak w pierwszej polskiej elektrowni jdrowej o mocy 3000 MW potrzeba klastra MFW o mocy 5460 MW. Widzielimy powyej, e nie ma uzasadnienia dla przyjmowania na przyszo do roku 2020 jednostkowych nakadw inwestycyjnych na farmy morskie innych ni obecne. Przy nakadach wynoszcych jak podaje broszura 3500 euro/kW, koszty

37

1.

http://venturebeat.com/2011/04/11/u-s-wind-power-stalls/ http://venturebeat.com/2011/04/11/u-s-wind-power-stalls/ 39 France to Invest $13bn on First Offshore Wind Project, 31 January 2011 www.powertechnology.com/news/news108554.html 40 http://www.energy-enviro.fi/index.php?PAGE=3&NODE_ID=5&LANG=1&ID=3751 41 Morski wiatr 42 http://www.wind-works.org/FeedLaws/Germany/GermanyPassesNewRenewableEnergyLawfor2012.htm
38

18

inwestycyjne programu budowy wiatrakw morskich wynios 5460MW x 3500 000 euro/MW = 20 miliardw euro. Jest to rwnowarto 80 miliardw PLN43. W przypadku pierwszej elektrowni jdrowej, przyjmujc zgodnie z analiz MIT, na ktr powouj si autorzy broszury, (ale bez nieuprawnionych modyfikacji!) bezporednie koszty inwestycyjne (EPC) w wysokoci 3300 euro/kW powikszone o koszty inwestora w wysokoci 20% otrzymujemy czne nakady 4000 euro/kW, co oznacza koszt pierwszej EJ w wysokoci 12 miliardw euro = 48 miliardw PLN. Autorzy broszury podaj 50 mld PLNmona przyj t wielko jako wyjciow do dalszej oceny. Jest to duo ale znacznie mniej, ni koszt programu rozwoju morskich farm wiatrowych. I to nie liczc okresu pracy uytecznej ktry dla elektrowni jdrowej wynosi 60 lat, a dla wiatrakw 20 lat, a wic koszty inwestycyjne na wiatraki trzeba bdzie w czasie trwania elektrowni jdrowej ponie trzykrotnie! Mona popiera rozwj wiatrakw ale nie mona twierdzi, e 80 miliardw potrzebne na wiatraki to mniej ni 48 miliardw na elektrowni jdrow. Greenpeace pisze, e rzd polski i parlament musz zmieni swe plany i zrezygnowa z budowy elektrowni jdrowej a budowa wiatraki na morzu. Ale nawet Greenpeace nie moe pisa, e budowa wiatrakw jest tasza!

7. Wspczynnik wykorzystania mocy zainstalowanej dla EJ i dla MFW

Aby uzyska zamwione przez Greenpeace wyniki, autorzy broszury nie tylko stosuj tak grube zmiany, jak niemal dwukrotnie podwyszenie nakadw inwestycyjnych. Wprowadzaj oni take istotne zmiany w zaoeniach odnonie wspczynnika wykorzystania mocy zainstalowanej dla elektrowni jdrowych, przyjmujc go zbyt nisko, a dla elektrowni wiatrowych- zbyt wysoko w stosunku do rzeczywistoci. Rzeczywisto za jest taka, e rednia warto wspczynnika wykorzystania mocy zainstalowanej we wszystkich 104 rektorach energetycznych w USA stopniowo rosa, przed kilku laty osigna warto powyej 91% i utrzymuje si na tym poziomie rok po roku.

43

Wg doniesienia prasowego z dnia 28.07.2011 redni koszt MFW wynosi 3 mln euro /MW. Poniewa jednak system dotacji OZE uniemoliwia sprawdzenie jakie s naprawd ich koszty, a broszura Greenpeaceu wydana w lipcu 2011 podaje 3.5 mln euro/MW, przytaczamy liczb podan w tej broszurze.

19

Rys. 7.1 Wspczynnik obcienia dla wszystkich 104 reaktorw energetycznych w USA
44

Warto doda, e s to reaktory z trzema rwnolegymi systemami bezpieczestwa, przy czym jeden wystarcza do zapewnienia bezpieczestwa, a dwa stanowi rezerw na wypadek awarii i uszkodze. Oznacza to, e dla duszych napraw trzeba te reaktory zatrzymywa a wic obnia ich wspczynnik wykorzystania mocy. Natomiast nowe reaktory III generacji maj po cztery ukady bezpieczestwa, co oznacza, e w razie potrzeby mona jeden z nich naprawia, gdy reaktor pracuje na penej mocy, a i tak trzy ukady pozostaj gotowe do interwencji w razie awarii. Tak wic potrzebne czasy przestoju reaktora na naprawy bd w III generacji krtsze, ni w obecnej II generacji. Wydaje si wic, e mona spokojnie przyj dla reaktorw III generacji przynajmniej taki sam wspczynnik wykorzystania mocy zainstalowanej jak w obecnie pracujcych reaktorach amerykaskich, czyli 91%. Ale autorzy raportu wol ten wspczynnik zaniy. Powouj si przy tym na raport MIT, ktry jednak nie dotyczy reaktorw III generacji i nie uwzgldnia postpu w zakresie zwielokrotniania ukadw bezpieczestwa. Czy jest to suszne? Uwaam, e nie, bo za te zwielokrotnione ukady pacimy, ponoszc odpowiednio wiksze nakady inwestycyjne. Nie mona przyjmowa nakadw inwestycyjnych jak dla reaktorw ulepszonych, a jednoczenie ignorowa, e te zwikszone nakady przynosz owoce w postaci wzrostu dyspozycyjnoci reaktora. Przyjte przez autorw zaoenie 85% odpowiada zmniejszeniu iloci energii elektrycznej produkowanej przez reaktor o (91-85)/85 = 7%, co oznacza wzrost kosztw energii elektrycznej prawie o 7%. Natomiast dla wiatrakw na morzu autorzy przyjmuj bez wahania wspczynnik obcienia 45%, z dalszym wzrostem tego wspczynnika do 50% poczwszy od 2046 roku. Wartoci te trzeba skonfrontowa ze wspczynnikami redniego wykorzystania mocy

44

Energy Information Administration, NEI, April 2011

20

wiatrakw na morzu w Wielkiej Brytanii i Zachodniej Danii, gdzie silne wiatry znad Atlantyku zapewniaj wspaniae warunki wiatrowe, nieosigalne na Batyku45. W Wielkiej Brytanii na najbardziej eksponowanym na wiatr obszarze morskim wspczynnik wykorzystania mocy zainstalowanej wynosi okoo 35%, a w Danii, np. na farmie morskiej Horns Rev46 gdzie szybko wiatru wynosi przecitnie 9,7 m/s, wspczynnik wykorzystania mocy zainstalowanej wynosi okoo 42%. Ale jak wida z rysunku 7.2, wiatry na Batyku s sabsze ni u wybrzey Danii. Z mapy wiatrw wokoo Danii widzimy, e prdkoci wiatru w granicach od 15 do 20 m/s wystpuj u pnocno-zachodnich wybrzey Danii, w cieninie midzy Dani a Norwegi, natomiast na wschd od Danii, nad morzem Batyckim, prdkoci s znacznie mniejsze, w granicach od 10 do 15 m/s. Batyk jest wic znacznie mniej atrakcyjny ni morze przy zachodnich wybrzeach Danii i wspczynnik wykorzystania mocy zainstalowanej winien by niszy, poniej typowego wspczynnika w Wielkiej Brytanii. Przyjcie go jako 35% byoby ju i tak znacznym zawyeniem. Przyjmujc 45%, a w dalszej przyszoci 50%, raport Greenpeaceu przyrzeka produkcj energii z wiatrakw zawyon o 10 i 15 punktw procentowych w stosunku do stanu obecnego. Jak wida, przy ocenie wspczynnikw wykorzystania mocy autorzy potraktowali energi jdrow i wiatrow kracowo rnie, przyjmujc te wspczynniki zanione dla energii jdrowej i znacznie zawyone dla energii wiatrowej.

8 Koszty energii elektrycznej z elektrowni jdrowej i z MFW

Autorzy broszury twierdz, e przyjte w Programie Polskiej Energetyki Jdrowej (PPEJ) wielkoci kosztw wytwarzania energii elektrycznej w EJ s zdecydowanie zanione. Naley jednak pamita, e PPEJ zosta przygotowany przed rokiem, Podano tam warto okoo 57 euro/MWh w euro z 2005 r., co odpowiada 67 euro/MWh w euro z 2011 roku. Wczeniejsze oceny, cytowane w Prognozie Oddziaywania na rodowisko PPEJ wg artykuw z 2009 roku, byy dla EJ znacznie nisze, a do 35 euro/MWh. Czy jednak, jak twierdz autorzy broszury, s one dwukrotnie nisze od wszystkich innych znanych rde? Od 1 lipca 2011 roku francuska firma Electricite de France (EDF) sprzedaje energi elektryczn z elektrowni jdrowych po cenie 40 euro/MWh. Sprzedaje j kadej firmie, jaka chce j kupi, przy czym konkurencja utrzymuje, e energia ta powinna kosztowa mniej, okoo 35 euro /MWh. A wic produkujca i sprzedajca energi jdrow EDF zarabia nawet przy tak niskiej cenie, jak 40 euro/MWh. Rzd francuski owiadczy, e cena ta wystarcza by nie tylko utrzyma produkcj energii elektrycznej z istniejcych elektrowni jdrowych, ale i budowa nowe obiekty. Czy wic cena 67 euro/MWh (w euro z 2011 roku) podana w PPEJ jest istotnie zaniona? Sdzimy, e cena ta jest zgodn z oczekiwaniami energetyki jdrowej na lata 20-te. Natomiast przeciwnicy energetyki jdrowej operuj kosztami dwu lub trzykrotnie wyszymi. Rekordzist jest tu prof. Mielczarski, ktry zdoby rozgos twierdzc, e koszty energii jdrowej wynios 600 zl/MWh. Autorzy broszury powouj si te na pana Coopera, rwnie starajcego si zastraszy czytelnikw rzekomo wysokimi cenami energii elektrycznej z elektrowni jdrowych.

45

Hasager C.B et al: SAR Based Wind Resource Statistics in the Baltic Sea, Remote Sens. 2011, 3, 117http://powerplants.vattenfall.com/powerplant/horns-rev

144.

46

21

Jak wida, ani pan Cooper, ani prof. Mielczarski nie przejmuj si faktami. A fakty s takie, e na caym wiecie elektrownie jdrowe wytwarzaj energi elektryczn taniej ni inne rda. Znane s koszty wytwarzania energii elektrycznej z rnych rde w USA, pokazane na rys. 8.1 wg opracowania NEI

Rys. 8.1 Koszty wytwarzania energii elektrycznej z rnych rde w USA 47 Jak wida, koszty energii jdrowej s najnisze i bardzo stabilne, a w 2010 roku wyniosy w USA zaledwie 2,14 centa/kWh, gdy koszty energii z elektrowni gazowych byy dwukrotnie wysze. Podobne wyniki osigaj elektrownie jdrowe w Niemczech. Dlatego rzd niemiecki oboy je podatkiem na rzecz energetyki odnawialnej, ktra jest bardzo droga i wymaga dopat, ktre w 2011 roku wynios 13 miliardw euro rocznie. Przeciwnicy elektrowni jdrowych twierdz, e takie koszty w USA czy w Niemczech, ktre od dawna nie buduj nowych elektrowni jdrowych, s osigane dziki temu, e elektrownie te ju si zamortyzoway. Warto to jednak przemyle przecie czowiek yje duej ni 20 lat, na jakie liczona jest amortyzacja, a jego dzieci i wnuki bd yy jeszcze duej. Elektrownia jdrowa to dobry prezent dla naszych dzieci, ktre dziki niej bd miay tani energi elektryczn, gdy nas ju nie bdzie na wiecie. Niskie ceny energii elektrycznej z elektrowni jdrowych s te w dziesitkach innych krajw, a spord nam najbliszych - w Czechach czy Sowacji. Dowodem na opacalno energetyki jdrowej jest wykres sporzdzony przez znan firm McKinsey dla Czech, Oczywicie najtaszym sposobem obnienia emisji CO2 jest redukcja zuycia energii elektrycznej poprzez podniesienie efektywnoci jej zuycia, przez polepszenie izolacji cieplnej budynkw itp. Ale gdy ju wyczerpiemy moliwoci oszczdzania, a chcemy
47

NEI US Electricity production costs, 2011.

22

podnie produkcj energii elektrycznej, to okazuje si, e najlepszym gospodarczo sposobem jest wprowadzanie energii jdrowej. Zwikszenie wytwarzania w obszarze energetyki jdrowej daje w Czechach zyski podczas gdy wprowadzanie energetyki wiatrowej powoduje due koszty. Podobne wyniki day badania wykonane przez firm McKinsey dla Wielkiej Brytanii48, Rosji i Polski50, a take studium M. Wicksa dla Wielkiej Brytanii51. Niedawne badania cen energii z rnych rde, wykonane na zlecenie przemysu szwedzkiego przez firm Pricewaterhouse Coopers SKGS wykazay, e po odrzuceniu wszelkich wiadcze rzdowych w postaci ulg podatkowych, gwarantowanych cen, rabatw i grantw, ale z uwzgldnieniem kosztw gospodarki odpadami radioaktywnymi i likwidacji elektrowni, energia jdrowa okazaa si o 65 % tasza od energii wiatru.
49

Biorc pod uwag przytoczone powyej dane, a w szczeglnoci cen sprzeday energii elektrycznej z elektrowni jdrowych we Francji wynoszc jak podalimy powyej 40 euro/MWh, naley uzna, e cena podana w PPEJ wynoszca 67 euro/MWh (euro z 2011 r,) jest rozsdna i powinna by przyjmowana jako podstawa do ocen ekonomicznych wprowadzania energetyki jdrowej. Jak wida, ceny podane w PPEJ nie byy wcale tak abstrakcyjne, jak sugeruje Greenpeace. A przedstawiona przez Greenpeace cena energii jdrowej rwna 110 euro/MWh nie ma adnego uzasadnienia. A jak wygldaj ceny energii z wiatrakw, z owych morskich farm wiatrowych? Autorzy broszury wyliczyli, e wynios one 104 euro/MWh. Ale wielko t otrzymali oni przy bardzo zanionych nakadach inwestycyjnych - przyjli oni nakady dwukrotnie nisze od rzeczywistych w chwili obecnej i to przy zawyonych wspczynnikach wykorzystania mocy zainstalowanej. A wic naprawd energia wiatrowa bdzie znacznie drosza. Do takiego wniosku doszli te i Holendrzy, ktrzy przez wiele lat rozwijali energetyk wiatrow w farmach morskich. S oni trzeci na wiecie potg w MFW. Ale utrzymywanie rozwoju MFW kosztowao Holandi 4,5 miliarda euro rocznie i w 2011 roku rzd holenderski zadecydowa, e dalej paci tak duo nie bdzie52. Subwencje zostay obcite do 1.5 mld euro rocznie i przydzielane s tym rodzajom OZE, ktre s najbliej stanu opacalnoci, chocia wci znacznie drosze od energii jdrowej. I tak w pierwszej kolejnoci Holendrzy bd wspiera te rodzaje OZE, ktrym do opacalnoci brakuje mniej ni 90 euro/MWh, potem inne w czterech grupach cenowych - ale nie morskie farmy wiatrowe. Te nie dostan w Holandii ani centa. Dlaczego? Bo kosztuj tak duo, e praktyczni Holendrzy uznali wspieranie ich za niecelowe, s zbyt drogie! Poprzedni rzd holenderski w maju 2010 roku przydzieli niemieckiej firmie deweloperskiej Bard Engineering ogromne subsydium w wysokoci 4,5 miliarda euro na budow dwch farm wiatrowych o mocy 300 MW kada na Morzu Pnocnym. Oznacza to dopat 7500 euro/MW. Koszty ponosi podatnik holenderski.53 Dlatego Holendrzy powiedzieli STOP!
For the same power generation and CO2 emissions, building offshore wind requires two to three times the investment required for nuclear CBI The voice of business . Decision time Driving the UK towards a sustainable energy future, 2009 49 McKinsey and comp. Pathways to an energy and carbon efficient Russia, 2009 50 Ocena potencjau redukcji emisji gazw cieplarnianych w Polsce do roku 2030, grudzieo 2009
51
48

M. Wicks: ...nuclear should provide some 35-40 per cent of our electricity beyond
http://www.american.com/archive/2011/april/on-green-energy-a-dutch-re-treat http://energiaadebate.com/the-dutch-lose-faith-in-windmills 28.06.2011

2030 www.decc.gov.uk/en/content/cms/what_we_do/change_energy/int_energy/security/security.aspx
52 53

23

Zgodnie ze strategi przyjt przez rzd holenderski, rozwj MFW stanie si przedmiotem dugoterminowego programu badawczego ale nie bdzie wdraany na skal przemysow54. Skoro Holendrzy, od wiekw pracujcy z wiatrakami stwierdzili, e MFW s za drogie by warto je byo wspiera, to czy mamy wierzy Greenpeaceowi, e jest to najtasza droga rozwoju czystej energetyki w Polsce? Rnice midzy zapewnieniami lobbystw MFW a ocenami bezstronnych organizacji wystpuj nie tylko w Holandii. Autorzy broszury przyznaj, e firma Mott-MacDonald, w opracowaniu wykonanym dla rzdu Wielkiej Brytanii (ktry od wielu lat wspiera energetyk wiatrow), ocenia koszty MFW na znacznie wicej ni lobbystyczne Europejskie Stowarzyszenie Energetyki Wiatrowej - EWEA. Bazujc na tych danych kosztowych, rzdowa Komisja ds. Zmian Klimatu (CCC) nie zarekomendowaa zwikszenia tempa rozwoju MFW w Wielkiej Brytanii. Jak wida, Brytyjczycy, majcy wieloletnie dowiadczenie w zakresie farm morskich, nie chc wierzy ocenom firm zarabiajcych na budowie wiatrakw. Naley przy tym pamita, e warunki wiatrowe w Polsce i na Batyku nie s wcale lepsze ni na zachodnich wybrzeach Danii, Irlandii i Szkocji. A od siy wiatru zaley konkurencyjno farm wiatrowych. EWEA przyznaje, e chocia przyrost mocy wiatrakw jest szybki, tylko w niektrych miejscach o wysokich prdkociach wiatru wiatraki mog konkurowa ekonomicznie z konwencjonalnymi rdami energii.55 Ostatecznym dowodem na to, ktre rda daj tasz energi, s ceny ustalone na energi jdrow i wiatrow. Energia jdrowa nie potrzebuje i nie dostaje adnych subwencji, jest konkurencyjna wobec innych rde. We Francji cena hurtowa wynosi 40 euro/MWh, co wedug owiadczenia rzdu wystarcza na pokrycie przewidywanych nakadw inwestycyjnych na nowe elektrowni jdrowe. W Niemczech, gdzie roczne subsydia dla kopalni wgla wynosz 2,5 miliarda euro, a taryfa dla energii odnawialnej z MFW wynosi 150 euro/MWh z dodatkow premi podnoszc opaty za prd z MFW do 190 euro/MWh56, elektrownie jdrowe nie otrzymuj adnych subsydiw, przeciwnie, musz dopaca do budetu pastwa. Stawki ustalone przed decyzj rzdu niemieckiego o wycofaniu si Niemiec z energetyki jdrowej wynosiy 2,3 miliarda euro rocznie (okoo 16 euro/MWh), plus opata 300 milionw euro/rok w celu subsydiowania OZE. Porwnanie tych danych z rnych krajw wskazuje, e waciw podstaw do porwna jest cena rzdu 67 euro z 2011 r./MWh dla EJ (jak przyjto w PPEJ) i okoo 150 euro/MWh dla MFW, tak jak przyjto obecnie w Niemczech.

9. Wpyw MFW i EJ na miejsca pracy w Polsce

Autorzy broszury Morski wiatr kontra atom podaj, e koszty zbudowania i eksploatacji farm morskich o mocy 5700 MW w latach 2015-2020 wynios 14,3 mld euro. Oznacza to koszty 2,5 mln euro/MW. Jak pokazalimy powyej, jest to ocena zaniona, bo obecne koszty budowy morskich farm wiatrowych wynosz 3,5 mln euro/MW, a trendy zmian maj
54 55

http://energiaadebate.com/the-dutch-lose-faith-in-windmills 28.06.2011.

http://www.ewea.org/fileadmin/ewea_documents/documents/publications/WETF/Facts_Volume_2.pdf 56 http://www.windworks.org/FeedLaws/Germany/GermanyPassesNewRenewableEnergyLawfor2012.html

24

tendencj rosnc a nie malejc. Ale przyjmijmy dane autorw broszury. Podaj oni, e dziki finansowaniu MFW wzrost zatrudnienia w Polsce w czasie budowy MFW moe osign 9000 osb, a po zakoczeniu ich budowy ilo miejsc pracy przy ich obsudze wyniesie 1700 osb. Ile wic kosztuje jedno miejsce pracy uzyskane dziki MFW w Polsce? Gdyby dane autorw byy prawdziwe, to na jedno miejsce pracy w czasie budowy przypada koszt 14300 mln euro/9000 = 1,6 miliona euro. W zamian otrzymujemy prd droszy ponad dwukrotnie od prdu z elektrowni systemowych. No i dajemy wysokie zyski deweloperom OZE. A jak wyglda sytuacja po wybudowaniu MFW? Przyjmujc cen pacon za energi elektryczn z MFW rwn 150 euro/MWh (jak w ssiednich Niemczech, bez dodatkowej taryfy startowej) otrzymujemy cen 600 PLN/MWh, a wic cen o 380 PLN wysz ni cena prdu w polskiej sieci energetycznej. Przyjmujc optymistycznie, e rnica nie bdzie a tak wysoka, a tylko rwna 270 PLN/MWh jak ustalono w przepisach polskich, do produkcji energii z MFW wynoszcej wedug autorw broszury 22,47 mln MWh bdziemy dopaca 22,47 mln MWh x 270 PLN/MWh = 6 miliardw PLN rocznie. W tym czasie bdzie wg broszury pracowa w Polsce 1700 osb dla MFW. Oznacza to, e nasze spoeczestwo do kadego zatrudnionego w MFW bdzie dopacao (poza normaln stawk za energi elektryczn) bdzie dopacao 6000/1700 = 3,5 miliona PLN rocznie. A wic nie wystarczy zapaci 1,6 miliona euro za utworzenie jednego miejsca pracy na pocztku programu MFW dla utrzymania tego miejsca trzeba nadal dopaca 3.5 mln PLN rocznie. W przypadku energetyki jdrowej zatrudnienie w czasie budowy autorzy broszury oceniaj na 7140 osb, co przy cznym koszcie elektrowni jdrowej o mocy 3000 MW wynoszcym (wraz z wydatkami inwestora, a wic z oprocentowaniem kapitau) 12 miliardw euro oznacza 12 000 mln euro/7140 = 1,68 mln euro na 1 miejsce pracy. Koszty budowy s wic podobne, Ale po wybudowaniu elektrowni o mocy 3000 MW mamy trwae zatrudnienie 2400 osb57 bez adnych dodatkowych subsydiw, przeciwnie, przy cenie energii elektrycznej niszej od energii z innych elektrowni systemowych. Dla przykadu, elektrownia jdrowa Palo Verde w USA o mocy 3733 MW daje 3943 miejsca pracy. Bezporednie zatrudnienie w samej elektrowni wynosi 2,386 osb, w tym podwykonawcy pracujcy w ramach kontraktw dugoterminowych. Praca elektrowni powoduje te powstanie dodatkowych 1,570 miejsc pracy w rejonie. Zarobki za te prace w 2003 roku wyniosy 245 milionw USD58. Ponadto, elektrownia i zwizane z ni prace przynosz do kasy stanowej podatki w wysokoci 62 mln USD rocznie (z 2003 r.,) Przy okazji mona doda, e w 2002 r. EJ Palo Verde wyprodukowaa 30.9 TWh osigajc wspczynnik wykorzystania mocy zainstalowanej powyej 94%. Koszt produkcji59 wynis 13,3 USD/MWh, podczas gdy redni koszt produkcji energii elektrycznej w stanach poudniowo-wschodnich USA wynosi 25,3 USD/MWh.60 EJ Palo Verde nie jest wcale wyjtkiem. Oto elektrownie McGuire, Catawba and Oconee o cznej mocy 7000 MW nalece do Duke Power daj 4,692 miejsca pracy o
Ocena oddziaywania programu energetyki jdrowej na rodowisko, Tabela Wykaz stanowisk w elektrowni jdrowej. 58 Srednio wic roczne zarobki pracownikw wyniosy 62 000 USD z 2003 roku na osob. 59 Koszty produkcji dla elektrowni w USA podawane s bez udziau kosztw inwestycyjnych, a wic obejmuj koszty paliwa, ruchu, napraw, podatkw itd. lub innymi sowy wszystkie koszty jakie wystpuj po spaceniu kosztw budowy. Taka sama definicja kosztw produkcji stosowana jest do wszystkich elektrowni. 60 Economic Benefits of Palo Verde Nuclear Generation Station An Economic Impact Study by the Nuclear Energy Institute November 2004
57

25

znacznie wyszych pensjach ni pensje pacone rednio w tym rejonie 61. Na przykad rednie roczne pensje pracownikw w EJ Oconee wynosz 59, 5 tys. USD (z 2003 r.). Do tego naley doliczy miejsca pracy tworzone porednio poza elektrowniami. Te trzy elektrownie wyprodukoway w 2002 r. 58 TWh, co oznacza wspczynnik wykorzystania mocy zainstalowanej rwny rednio 94,5% Sredni koszt produkcji energii elektrycznej w tych elektrowniach wynis 14,6 USD/MWh, podczas gdy dla innych elektrowni w tym rejonie redni koszt produkcji wynis 19,8 USD/MWh. Wiele dalszych przykadw potwierdza, e elektrownie jdrowe daj duo dobrze patnych miejsc pracy, a przy tym produkuj energi elektryczn taniej od innych rde. Wane s przy tym nie tylko bezporednie i porednie miejsca pracy, ale take miejsca pracy indukowane przez zaspakajanie potrzeb osb zatrudnionych bezporednio i porednio. Studium sekcji ekonomicznej Oxfordu wykonane dla caych Stanw Zjednoczonych wykazao, e przy programie budowy 52 reaktorw energetycznych o cznej mocy 72800 MW, w USA powstanie 350 000 miejsc pracy powodujcych wzrost dochodu narodowego o prawie 45 mld USD rocznie 62. Uwzgldniono w nim zatrudnienie bezporednie (82 000) przy budowie, produkcji elementw i eksploatacji elektrowni, zatrudnienie porednie (74 000) zwizane z acuchami dostaw dla elektrowni i zatrudnienie indukowane (112 000) wynikajce z wydatkw dokonywanych przez bezporednio i porednio zatrudnionych w innych sektorach gospodarki. W sumie okoo 7000 miejsc pracy na reaktor, a wic znacznie wicej ni wynikao z przytoczonych powyej przykadw elektrowni Palo Verde i innych. Trzeba tu raz jeszcze podkreli, e kade z tych miejsc pracy oznacza zyski dla spoeczestwa, bo energia jdrowa oznacza tani elektryczno, a wic nie tylko zyski indywidualnych odbiorcw energii, ale te i rozwj przemysu wykorzystujcego t energi. Aktualny przykad Niemiec, gdzie po wyczeniu czci elektrowni jdrowych ceny rosn i bd rosy nadal, jest tu wanym dowiadczeniem praktycznym. Przemys niemiecki zapowiada bowiem ucieczk z terenu Niemiec do innych krajw, gdzie energia elektryczna bdzie tasza. W sferze ekonomicznej puste hasa nie wystarczaj przemys potrzebuje taniego prdu! Hasa o dodatkowych miejscach pracy tworzonych przez rozwj OZE nie zgadzaj si take z sytuacj w innych krajach. Oto w Hiszpanii, wobec gwatownego wzrostu bezrobocia, ludno pyta gdzie s te zielone miejsca pracy, ktre byy wielokrotnie na ustach politykw wspierajcych OZE. Hiszpaskie Ministerstwo Pracy i Imigracji ogosio, e od stycznia 2008 roku do 2010 r. liczba przedsibiorstw w tym kraju zmalaa o 110 058. Kryzys najmocniej dotkn firmy zatrudniajce od 6 do 50 pracownikw. W omawianym okresie upado 47 835 takich przedsibiorstw63 Hasa o tworzeniu zielonych miejsc pracy okazay si propagand bez pokrycia. Bezrobocie w Hiszpanii jest dwukrotnie wysze ni rednie w Unii Europejskiej, a wrd modziey od 16 do 24 lat wzroso ono z 17,9 do 42,9 procent.64 Na pytanie, gdzie podziay si te przyrzeczone zielone miejsca pracy, odpowiada studium Uniwersytetu Juana Carlosa, ktre wykazao, e utworzenie jednego zielonego miejsca pracy powoduje utrat 2,5 miejsc pracy w innych gaziach przemysu 65. Studium

Economic Benefits of the Duke Power-Operated Nuclear Power Plants An Economic Impact Study by the Nuclear Energy Institute, 2004 62 Economic, Employment and Environmental Benefits of Renewed U.S. Investment in Nuclear Energy National and State Analysis 2008 Oxford Economics
63 64

61

W Hiszpanii znikno ponad 100 tys. Przedsibiorstw, PAP - 02-09-2010 20:34 http://ncwatch.typepad.com/media/2010/01/what-happened-to-spains-green-jobs.html 65 http://ncwatch.typepad.com/media/2009/03/green-stimulus-destroys-jobs-according-to-spanish-study-.html

26

tego uniwersytetu przytacza liczby z oficjalnego opracowania Komisji Europejskiej MITRE66 w ktrym ustalono na koniec 2010 roku docelow moc energetyki wiatrowej w Hiszpanii rwn 15 614 MW i wytworzon przez ni energi elektryczn 37 558 GWh, co oznacza wg ocen MITRE utworzenie 15 000 bezporednich i porednich miejsc pracy. Raport Uniwersytetu podaje podsumowanie subwencji, jakie energia wiatrowa otrzymaa do koca 2008 roku, wynoszcych 5485,38 mln euro ponad normalne stawki pacone za energi elektryczn. Do koca 2010 r. subsydia dla energetyki wiatrowej wyniosy 16,4 miliarda euro. Przeliczenie wykazuje, e koszt jednego miejsca pracy dla energetyki wiatrowej, wliczajc miejsca pracy bezporedniej i poredniej, wynis 1,1 miliona euro. Natomiast redni koszt jednego miejsca pracy w Hiszpanii w okresie od 1995 do 2005 roku wynis 0,26 mln euro. Uniwersytet Juana Carlosa wycign std wniosek, e subsydia na energi wiatrow, ktre spowodoway zuycie funduszy krajowych, day w wyniku nie zysk, ale utrat miejsc pracy. W tej sytuacji rzd hiszpaski podj decyzje o ograniczeniu subsydiw na OZE. Subsydia na farmy wiatrowe bd zmniejszone o 35%67. Zmniejszone bd take subsydia dla energii sonecznej i ograniczona bdzie liczba godzin rocznie, za ktre energetyka odnawialna moe da dodatkowych opat za dostawy energii do sieci. Hiszpania nie jest wic wcale przykadem sukcesu w tworzeniu miejsc pracy dziki OZE. Czy w Polsce bdzie lepiej ni w Hiszpanii? Autorzy broszury pisz, e w morskiej energetyce wiatrowej Polska ma szans by jednym z liderw i eksporterw technologii. Jest to bardzo wtpliwe, bo kraje przodujce w technologii wiatrowej, jak Dania, Niemcy czy Hiszpania, wanie dlatego ponosz wysokie nakady na OZE by zdoby dominujce pozycje na rynku eksportowym. A tymczasem grozi im silna konkurencja ze strony krajw Dalekiego Wschodu. Rzeczywisto za jest taka, e udzia polskiego przemysu w produkcji dla energetyki wiatrowej by i jest znikomo may. Natomiast udzia polskiego przemysu w energetyce jdrowej jest ju obecnie znaczcy. Polacy stanowi najliczniejsz grup narodowociow na budowie EJ Olkiluoto 3, polskie firmy maj podpisane umowy o wsppracy z dostawcami reaktorw III generacji, powsta polski klaster firm budowlano-montaowych do budowy elektrowni jdrowych, trwaj szkolenia polskich przedsibiorcw majcych dostarcza elementy i wykonywa prace dla elektrowni jdrowych. Warto czci reaktorowej, dostarczanej gwnie przez dostawc technologii, wynosi okoo 30% wartoci elektrowni, reszta to urzdzenia, materiay i prace, ktre moe dostarczy polski przemys. W dziedzinie elektrowni jdrowych mamy pozytywne dowiadczenia nasz przemys produkowa dla EJ wszystkie elementy poza paliwem, reaktorami, pompami i rurocigami obiegu pierwotnego. Podobnie bdzie z nowymi elektrowniami jdrowymi w Polsce.

10. Uwagi kocowe

Na zakoczenie dodajmy komentarz do kilku twierdze w wydanej przez Greenpaeace broszurze, pasujcych do propagandy Greenpeaceu ale sprzecznych z rzeczywistoci. Nieprawdziwe jest twierdzenie autorw raportu, e skala programu jdrowego oraz nadany mu silny priorytet polityczny blokuj inne alternatywne opcje w polityce energetycznej

66

Monitoring & Modelling Initiative on the Targets for Renewable Energy (MITRE). Meeting the targets and putting renewables to work. Country Report. Spain", pp. 17, 2003. 67 Subsidies to be cut for Spain's wind and thermal solar sectors http://www.rechargenews.com/business_area/politics/article219756.ece

27

i w praktyce zamykaj moliwo rozwoju innych strategicznych programw inwestycyjnych, w szczeglnoci tych zwizanych z wykorzystaniem odnawialnych rde energii. Pisalimy o tym w rozdziale 1, wykazujc e polski rzd, parlament i organizacje polskie popieraj OZE i wspieraj je finansowo. Faktw wiadczcych o poparciu OZE na etapie budowy i eksploatacji OZE jest wiele. Nieprawdziwe jest te sformuowanie o rzekomo nielicznych ju narodowych programach energetyki jdrowej. Programy te realizuj wszystkie wielkie kraje na wiecie, wikszo krajw w Europie i dziesitki krajw rozwijajcych si. Autorzy opieraj si o analiz prof. W. Mielczarskiego opublikowan w listopadzie 2010 roku w miesiczniku Energetyka ktry wykaza. e koszt produkcji energii z elektrowni jdrowej wyniesie 600- 650 z/MWh Autorzy przemilczaj, e w analizie tej prof. Mielczarski przyj bdne zaoenia, co wykaza prof. Strupczewski w artykule opublikowanym w grudniu 2010 r.68 Nie jest prawd, e opinia publiczna nie uzyskaa adnej informacji w sprawie porwnawczych analiz ekonomicznych elektrowni jdrowych. Analizy te zostay przeprowadzone i byy publikowane najpierw w 2009 roku69, a nastpnie w 2010 r. po opracowaniu analiz uzupeniajcych przez Agencj Rynku Energii, a wic instytucj najbardziej kompetentn w Polsce. Zostay one opublikowane przez dr in. M. Dud, midzy innymi w materiaach pokonferencyjnych, np. Zeszytach Naukowych Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi PAN (2010)70. Autorzy podaj, e dla EJ liczyli jako czas ycia okres 40 lat, a tylko w analizie wraliwoci w jednym z wariantw wyduono okres ycia EJ do 50 lat. Jest to ponownie podejcie niezgodne z realiami otaczajcego nas wiata ponad poowa elektrowni jdrowych w USA ma okres ycia przeduony do 60 lat, a wszystkie elektrownie III generacji projektowane s na 60 lat lub wicej. Zaoenie o okresie 60 lat nie powinno wic by wprowadzane w ramach analizy wraliwoci, lecz przyjmowane po prostu jako podstawowa informacja we wszystkich wariantach. Natomiast autorzy przyjmuj dla MFW okres 25 lat, co jest niezgodne z powszechnie przyjmowanym okresem 20 lat. Takimi metodami pogarszania przyjmowanych charakterystyk energii jdrowej i polepszania charakterystyk MFW autorzy staraj si doj do wyznaczonego celu, tj. rzekomej konkurencyjnoci ekonomicznej MFW. Autorzy pisz o najwikszym ze wszystkich technologii energetycznych skoku cenowym, w ktrym cena za 1 kW wzrosa z 2 002 dolarw w 2002 roku do 4 000 dolarw w roku 2007, co obrazuje rednioroczny wzrost kosztw o ok. 15%, z uwzgldnieniem zaoonej 3% inflacji. Ale skok ten nie ogranicza si wcale do energetyki jdrowej. Koszty inwestycyjne elektrowni wiatrowych wzrosy rwnie i to w podobnym tempie, co wykazalimy powyej. Autorzy pisz o kosztach zrzutu wody z chodzenia reaktorw, ktre rzekomo s zanione w USA, bo tzw. termiczne zanieczyszczenie rodowiska jest nieznane w prawie amerykaskim. W rzeczywistoci jest odwrotnie, przepisy amerykaskie odnonie ukadu chodzenia elektrowni nie tylko jdrowych, ale i konwencjonalnych71 s znacznie bardziej
68 69

Strupczewski A.: Czy jdrowa si opaca? Energetyka cieplna i zawodowa 12/2010, s 44-49

H. Mikoajuk, M. Duda, U. Radovic. S. Skwierz, Analiza porwnawcza kosztw wytwarzania energii elektrycznej w elektrowniach jdrowych, wglowych i gazowych oraz odnawialnych rdach energii ARE Warszawa, listopad 2009 70 M. Duda: Konkurencyjno perspektywicznych technologii wytwarzania energii elektrycznej Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi Polskiej Akademii Nauk nr 78, rok 2010 http://www.minpan.krakow.pl/Wydawnictwa/ZN78/duda.pdf
71

US Federal Clean Water Act, 316, Cooling technology performance requirements

28

rygorystyczne ni przepisy w krajach Unii Europejskiej. W stanach Kalifornia i Nowy Jork wanie wskutek tych rygorystycznych przepisw elektrownie cieplne znajdujce si na brzegach oceanw zostay zmuszone do przejcia z cyklu otwartego taszego na droszy cykl zamknity72, z wieami chodniczymi, Ostateczny wniosek broszury Greenpeaceu brak odpowiedniego uwzgldnienia rozwoju MFW w polityce energetycznej Polski mona nazwa nie tylko niewykorzystaniem potencjau, a wrcz niezrozumiaym marnowaniem krajowego potencjau polskich zasobw energetycznych i niewykorzystaniem biecych moliwoci gospodarczych jest nieuzasadniony i sprzeczny z rzeczywistym stanem rzeczy, co wykazalimy w powyszych rozwaaniach.

US EPA Economic Analysis of the Final Regulations Addressing Cooling Water Intake Structures for New Facilities, Washington DC Nov. 9, 2001, p. 1-3

72

29