Poradnik Małej Energetyki Wiatrowej

Krzysztof Nalepa Wojciech Miskowski Pawe Pietkiewicz Janusz Piechocki Piotr Bogacz
PORADNIK MAEJ ENERGETYKI WIATROWEJ
Olsztyn, maj 2011
Spis treci
1. Wstp 2. Potencja wiatru 2.1. Co to jest wiatr i jak powstaje 2.2. Wiatr jako wspczesny zasb energii 2.3. Podstawowe parametry wiatru jako zasobu energii 2.4. Lokalizacja siowni wiatrowych 3. Rodzaje siowni wiatrowych 3.1. Podzia siowni wiatrowych 3.2. Siownie wiatrowe z silnikiem o poziomej osi obrotu wirnika HAWT 3.3. Przykady rozwiza konstrukcyjnych 3.4. Siownie wiatrowe z silnikiem o pionowej osi obrotu wirnika VAWT 3.5. Przykady rozwiza konstrukcyjnych 3.6. Zalety i wady siowni z wirnikiem typu HAWT i VAWT 3.7. Moliwoci wykorzystania mikrosiowni wiatrowych 4. Koncepcje rozwiza systemowych przydomowych siowni wiatrowych 5. Mae elektrownie wiatrowe w aspekcie aktw prawnych dotyczcych budownictwa (stan na 30.03.2011 r.). 5.1. Elektrownia wiatrowa jako oddzielna budowla wyposaona w fundamenty 5.2. Elektrownia wiatrowa jako maszt z linami odcigajcymi, pozbawiona fundamentw 5.3. Elektrownia jako konstrukcja montowana na istniejcym obiekcie budowlanym 5.4. Inne regulacje dotyczce maych siowni wiatrowych. 6. Analiza nansowa inwestycji w przydomow siowni wiatrow 6.1. Nakady inwestycyjne 6.2. Koszty eksploatacji siowni wiatrowej wraz z instalacj 6.3. Przychody i zyski z dziaania siowni wiatrowej 7. rda nansowania 8. Adresy lokalnych operatorw energetycznych regionu pnocno-wschodniej Polski 9. Podsumowanie Literatura ... 5 ... 6 ... 6 ... 6 ... 9 . . . 16 . . . 17 . . . 17 . . . 19 . . . 26 . . . 44 . . . 47 . . . 52 . . . 53 . . . 55 . . . 63 . . . 63 . . . 66 ... ... ... ... ... ... ... 68 73 75 75 77 78 80
Przydomowe elektrownie wiatrowe poradnik

Praca ma charakter poradnika pisanego gwnie do odbiorcw indywidualnych w tym zwaszcza rolnikw. Stanowi on bardzo uyteczne rdo informacji zredagowane w prosty i przystpny sposb. Pierwsze trzy rozdziay zawieraj informacje oglne dotyczce potencjau wiatru i rodzaju siowni wiatrowych. Rozdzia 4 przedstawia popularne koncepcje rozwiza systemowych przydomowych siowni wiatrowych. Szczeglnie interesujce mog by dla potencjalnych przyszych inwestorw rozdziay 5, 6 i 7 mwiace o aspektach prawnych, analizie finansowej i opacalnoci inwestycji oraz moliwych do pozyskania rdach finansowania. Poradnik zawiera bardzo duo odsyaczy do materiaw rdowych, gwnie internetowych. Pozwoli to czytelnikowi we wasnym zakresie pogbi studiowany materia lub te pozyska dodatkowe informacje. Praca jest poprawnie zredagowana a poszczeglne rozdziay tworza logiczn cao. Moe by ona opublikowana bez zmian i uzupenie. Kiciski Jan
. . . 83 . . . 84 . . . 85
1. Wstp
Nie tylko wyczerpywanie si pierwotnych zasobw energii, ale take, a waciwie przede wszystkim, wzrost emisji dwutlenku wgla czyli gazu cieplarnianego do atmosfery, wymusza podejmowanie dziaa zmierzajcych do poszukiwania alternatywnych zasobw energii w tym zasobw energii odnawialnej. Konieczno udziau naszego kraju w tych dziaaniach wynika z naszego czonkostwa w Unii Europejskiej, a zatem midzy innymi z takich aktw prawnych jak Zielona Ksiga [2000], Protok z Kioto [2005] oraz Dyrektywy Unii Europejskiej [2001, 2003]. Odnawialnym nonikiem energii, ktry jest powszechnie wykorzystywany w krajach Unii Europejskiej i coraz szerzej wkracza do naszego kraju jest energetyka wiatrowa. Rozwj technologiczny siowni wiatrowych pozwala na szersze wykorzystanie wiatru do produkcji energii. Energia wiatru bya ju od dawna wykorzystywana przez czowieka w yciu codziennym, np.: do pompowania wody, mielenia ziarna czy wytwarzania siy napdowej aglowcw. Energia wiatru jest przeksztacon form energii sonecznej spowodowan ruchem mas powietrza wywoanym nierwnomiernym nagrzewaniem si powierzchni Ziemi. Okoo 1 tej energii to ruch mas powietrza bezporednio przylegajcych do powierzchni Ziemi. Biorc pod uwag moliwoci rozmieszczenia urzdze przetwarzajcych energi wiatru tylko niewielka cz tych zasobw jest moliwa do wykorzystania. Zasoby wiatru technicznie moliwe do wykorzystania ocenia si na okoo 40 TW [Lewandowski 2001]. Obecnie silniki wiatrowe stosuje si do napdu generatorw prdu, pomp wodnych, sprarek powietrza itp. Zwiksza si asortyment dostpnych siowni wiatrowych poczwszy od maych przydomowych elektrowni wiatrowych do bardzo duych konstrukcji wczonych do systemu energetycznego. Moc elektryczna turbin wiatrowych dochodzi do 5MW przy rednicy wirnika ok. 130 m [http://www.repower.de]. Turbiny wiatrowe s rdem energii niewytwarzajcym zanieczyszcze, co jest ich niewtpliw zalet. Na niekorzy turbin wiatrowych przemawia towarzyszcy ich pracy haas, ktrego rdem jest wirnik, a dokadniej opaty przecinajce powietrze, jak rwnie pracujca przekadnia. Prace rozwojowe nad siowniami wiatrowymi zmierzaj do zwikszenia ich sprawnoci oraz obnienia poziomu haasu wytwarzanego przez nie w trakcie pracy.
2. Potencja wiatru
Wiatr jest zjawiskiem powszechnym i wykorzystywanym przez ludzi na ich uytek od bardzo dawna. Najpopularniejszym sposobem na wykorzystanie si wiatru do momentu powstania maszyn parowych by transport morski. Energia wiatru wykorzystywana jako sia napdowa aglowcw bya podstaw rozwoju wielu cywilizacji. W miar rozwoju przemysu oraz technologii wytwarzania energii ze rde kopalnych energia wiatrowa przestaa mie kluczowe znaczenie dla czowieka. W obecnym czasie na caym wiecie obserwuje si powrt do rde energii, ktre nie wywieraj negatywnego wpywu na rodowisko naturalne czowieka. W wielu opracowaniach sygnalizuje si, e potencja energetyczny ukryty w tzw. odnawialnych rdach energii przewysza obecny popyt na energi. Stanowi to gwn podstaw do bada nad metodami wykorzystania kadej iloci energii wystpujcej w przyrodzie.
Z przyczyn naturalnych dotyczcych wanie warunkw wiatrowych na obszarze Polski oraz z przyczyn zwizanych z organizacj, finansowaniem inwestycji zwizanych z produkcj energii elektrycznej z wiatru, odbioru produkowanej mocy itd., Polska jest wci daleko w rankingu pastw korzystajcych z energii wiatru. Oczywicie uwarunkowania naturalne nie pozwol Polsce nigdy przecign w produkcji prdu elektrycznego z energii wiatru takich krajw jak Holandia czy Dania, jednak eksperci zgodnie twierdz, e potencja energii wiatrowej w Polsce nie jest wystarczajco wykorzystywany. W Polsce inwestuje si gwnie w tworzenie duych farm wiatrowych w miejscach, gdzie badania potwierdzaj rentowno takich przedsiwzi, ale udzia generacji energii wiatrowej w krajowym zuyciu energii elektrycznej nie przekroczy wci 1%. Obserwuje si jednak jego sukcesywny wzrost. Dane na ten temat zamieszczono poniej. Udzia generacji wiatrowej w krajowym zuyciu energii elektrycznej:
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 0,10 % 0,09 % 0,26 % 0,32 % 0,51 % 0,69 % 0,96 % (142 GWh/144 TWh) (135 GWh/145 TWh) (388,4 GWh/149 TWh) (494,2 GWh/154 TWh) (790,2 GWh/153 TWh) (1029 GWh/148,7TWh) (1485 GWh/155 TWh)
2.1. Co to jest wiatr i jak powstaje

Wiatr jest efektem przemieszczania si mas powietrza z obszarw o wyszym cinieniu do obszarw o cinieniu niszym. Jest to powane uoglnienie. Warto te pamita, e przyczyn wszelkich ruchw powietrza na Ziemi jest energia soneczna. Na skutek ogrzewania powierzchni Ziemi przez Soce zwiksza si jej temperatura. Z rnych przyczyn proces ten jest nierwnomierny. Ogrzane powietrze unosi si ku grze i jego miejsce zajmowane jest masami chodnego powietrza. Dodatkowo Ziemia obraca si wok swojej osi, na skutek czego Soce ogrzewa tylko cz jej powierzchni w danym okresie czasu. Proces powstawania cyrkulacji powietrza w atmosferze jest komplikowany przez uksztatowanie terenu, nierwnomierne rozmieszczenie ldu i wody na powierzchni kuli ziemskiej, nierwne nawietlenie rnych terenw i wiele innych czynnikw, ktre powoduj, e wiatr wieje z rnym nateniem oraz z rnych kierunkw na rnych terenach, a parametry te zmieniaj si w czasie.
rdo: Polskie Stowarzyszenie Energetyki Wiatrowej [http://www.elektrownie-wiatrowe.org.pl/energetyka_wiatrowa.htm]
2.2. Wiatr jako wspczesny zasb energii

Wiatr jest zasobem energii, ktry nie emituje adnych zanieczyszcze. Przy korzystnych warunkach wiatrowych (przy prdkoci redniej dugoterminowej V>5.5 m/s na wysokoci wirnika siowni wiatrowej) cena jednostkowa energii pochodzcej z tego rda czsto jest nisza od ceny energii z konwencjonalnych elektrowni cieplnych. Postpujcy rozwj technologii elektrowni wiatrowych powoduje dalszy spadek kosztw energii i czyni sektor energetyki wiatrowej jeszcze bardziej atrakcyjnym dla inwestorw. Niestety warunki wiatrowe dla budowy typowych siowni wiatrowych nie s optymalne we wszystkich obszarach naszego globu. Dotyczy to rwnie skali dowolnego regionu, za jaki mona uwaa take Polsk.
Rys. 2.1. Mapa stref warunkw wiatrowych w Polsce (rdo: Opracowanie IMGW)
Poprzez wieloletni obserwacj prdkoci oraz kierunku wiatru na rnych obszarach kraju tworzy si i wci uaktualnia tzw. map wiatrow, ktra okrela obszary kraju pozwalajce na umieszczenie na nich farm wiatrowych (rys. 2.1 i rys. 2.2). Najkorzystniejsze warunki do zaoenia farm wiatrowych wystpuj w Polsce w nastpujcych regionach: l rodkowe, najbardziej wysunite na pnoc czci wybrzea od Koszalina po Hel, l rejon wyspy Wolin, l Suwalszczyzna, l rodkowa Wielkopolska i Mazowsze, l Beskid lski i ywiecki, l Bieszczady i Pogrze Dynowskie. Pozostae obszary charakteryzuj si mniej korzystnymi lub niekorzystnymi warunkami do budowy farm wiatrowych. Oznacza to, e w Polsce nie wszdzie opaca si budowa due siownie wiatrowe nastawione na produkcj energii elektrycznej w celach komercyjnych, w zwizku z tym nie mona take liczy na znaczce zabezpieczenie zapotrzebowania energetycznego kraju energi wiatrow. Bardzo powanym ograniczeniem tego typu inwestycji w Polsce jest take stan i parametry sieci energetycznych sucych do ewentualnego transportu produkowanej energii elektrycznej. Na podstawie wielu bada stwierdzi mona, e wiksza cz kraju klasyfikowana jest jako nie nadajca si do budowy tzw. duej energetyki wiatrowej. Takie realia zmuszaj do poszukiwa innych, bardziej opacalnych metod pozyskiwania energii z wiatru. Prowadzone przez wiele orodkw w kraju badania wykazuj, e mimo sabych warunkw wiatrowych wynikajcych z tzw. map wiatrowych kraju, opacalnym rozwizaniem moe okaza si produkcja maych siowni wiatrowych korzystajcych z lokalnych, korzystnych warunkw wiatrowych. Wanie takim rozwizaniom powicony zosta niniejszy poradnik.
2.3. Podstawowe parametry wiatru jako zasobu energii

Wiatr jest zjawiskiem wynikajcym z ruchu czstek powietrza. Powstaje pod wpywem nagrzewania si powierzchni Ziemi w wyniku dziaania promieniowania sonecznego, mona wic powiedzie, e energia wiatru jest przeksztacon energi Soca. Energia niesiona przez wiatr jest proporcjonalna do jego prdkoci w trzeciej potdze. Przechodzc przez wirnik silnika wiatrowego prdko wiatru ulega zmniejszeniu od prdkoci pocztkowej vo do kocowej vk. Cz energii zostaje przejta przez wirnik (rys. 2.3). Podstawowym parametrem energii wiatrowej jest prdko wiatru. Prdko wiatru ulega zmianom dziennym, miesicznym i sezonowym. Do oceny warunkw wiatrowych pod ktem wykorzystania ich do budowy siowni wiatrowych niezbdna jest analiza nie tylko wartoci redniej prdkoci wiatru na danym terenie, ale take rozkad wystpowania poszczeglnych prdkoci wiatru w czasie. Warto rednia pozbawiona jest bowiem infor-
Rys. 2.2. Rozmieszczenie farm wiatrowych na terenie Polski (na niebiesko zaznaczono farmy w budowie) (rdo: PSEW, stycze 2011)
10
11
macji o czasie jej wystpowania, przez co jest nieprzydatna do projektowania urzdze przetwarzajcych energi wiatrow w uyteczn. W przypadku projektw opartych na turbinach wiatrowych nastawianych na kierunek wiatru parametrem pracy staje si rwnie kierunek wiatru, przy czym ma on znaczenie gwnie ze wzgldu na proces sterowania siowni wiatrow. Jako parametr energii wiatrowej mona wic uzna czas wystpowania poszczeglnych prdkoci wiatru.
Energia wiatru zaley take od gstoci powietrza. Gsto powietrza wie si cile m.in. z jego wilgotnoci oraz cinieniem statycznym, ktre wywoane jest cinieniem barometrycznym. Z uwagi na zoono zalenoci zwizku gstoci, wilgotnoci oraz cinienia powietrza przyjmuje si najczciej warto redni gstoci. W warunkach Polski = 1,26 kg/m3. Energi wiatru wyznacza si z zalenoci: (2) gdzie: chwilowa gsto powietrza [kgm3], v chwilowa prdko strumienia powietrza [ms1], dt czas trwania przepywu strumienia powietrza o parametrach i v [s]. Uznajc gsto powietrza za sta (np. rednia gsto powietrza), zaleno (2), mona przedstawi w postaci: (3) Praktyczne wyznaczenie energii wiatru sprowadza si zatem do sumy iloczynw: (4)
Rys. 2.3. Schemat przepywu wiatru przez turbin wiatrow [Lewandowski 2002] Moc uyteczna wytwarzana w silniku wiatrowym przejta od strumienia powietrza wynika z rnicy energii kinetycznej powietrza przed i za wirnikiem. Poniej przedstawiony jest wzr na moc niesion przez wiatr przechodzcy przez powierzchni koow okrelon obrotem wirnika [Lewandowski 2002]: (1)
gdzie: t jednostka czasu, w ktrej prdko wiatru uwaa si za sta (odstp czasu midzy poszczeglnymi pomiarami wartoci redniej prdkoci wiatru) [s]. Obliczenia za pomoc zalenoci (4) s tym dokadniejsze, im czciej bdzie dokonywany pomiar redniej prdkoci wiatru. Dlaczego prdko rednia wiatru na danym terenie nie jest odpowiednia do oceny opacalnoci instalacji siowni wiatrowych? Odpowied na pytanie zadane powyej kryje si pod definicj wartoci redniej. Jest to bowiem suma porwnywanych odczytw podzielona przez ich liczb. Oznacza to, e przy obliczaniu redniej wartoci prdkoci wiatru trac na znaczeniu same wartoci odczytw, a due znaczenie ma ich stabilno. Na rys. 2.4 zamieszczono przykadowe wykresy zmiany wartoci prdkoci wiatru w czasie, dla ktrych rednia jest na tym samym poziomie, mimo e same przebiegi s bardzo rne.
gdzie: Pu moc uyteczna wiatru [W], gsto powietrza [kgm3], vs prdko rednia powietrza przepywajcego przez wirnik [ms1], vo prdko wiatru przed wirnikiem [ms1], vk prdko wiatru za wirnikiem [ms1], r promie wirnika [m].
12
13
Rys. 2.4. Przykadowe przebiegi pomiarowe prdkoci wiatru, dla ktrych rednia warto jest rwna
Czerwone i niebieskie linie s obrazem odczytw prdkoci wiatru co godzin w okresie 10 godzin. Kolorem zielonym zaznaczono warto redni obliczon z dziesiciu odczytw w kadym z przebiegw. Mimo faktu, e w trzeciej godzinie pomiarw w przebiegu P2 zaobserwowano prdko wiatru rwn 16 m/s, podczas gdy w przebiegu P1 tylko 6 m/s, w caym okresie pomiarw uzyskano redni prdko rwn 4,6 m/s. Co z prdkoci maksymaln? Zachodzi wic pytanie, czy pomiary maksymalnych prdkoci wiatru w danym okresie dostarczaj wiarygodnych danych dla oceny opacalnoci instalacji siowni wiatrowych? Prdkoci maksymalne, z jakimi mamy do czynienia na kadym terenie, wystpuj w okrelonych warunkach, np. podczas tzw. podmuchw, czy zjawisk towarzyszcych burzom i innym zjawiskom pogodowym. Maksymalne prdkoci wiatru wystpuj wic w caych przebiegach tylko w poszczeglnych chwilach lub krtkich okresach czasu. Jeli wic zaoylibymy, e siownia wiatrowa miaaby by napdzana wiatrem o prdkoci maksymalnej zaobserwowanej podczas pomiarw, pracowaaby tylko w krtkich momentach lub okresach czasu, w ktrych wiatr osiga prdkoci maksymalne. Prawidowa ocena prdkoci wiatru, ktr mona wykorzysta do budowy siowni wiatrowych, powinna zosta oparta na tzw. rozkadzie czstoci wystpowania poszczeglnych wartoci prdkoci wiatru. Jeli wic dokonujemy pomiary prdkoci wiatru np. co godzin, uznajc, e podczas godziny prdko ta nie zmienia si, nasza obserwacja powinna by na tyle duga, abymy mogli oceni jak czsto wartoci prdkoci wiatru powtarzay si. Dziaajc w ten sposb moemy zbudowa wykres przedstawiony na rys. 2.5.
Rys. 2.5. Czsto wystpowania rednich prdkoci wiatru w trakcie wykonywania bada. (rdo: badania UWM)
Na rys. 2.5. widoczna jest graficzna analiza udziaw poszczeglnych prdkoci wiatru, jakie obserwowano podczas bada w duszym okresie czasu na terenie miasteczka akademickiego Uniwersytetu Warmisko-Mazurskiego w Olsztynie. Z wykresu wynika, e w caym okresie bada wiatr osiga najczciej prdko ok. 2,7 m/s (12 % zarejestrowanych pomiarw). Zarejestrowane podmuchy wiatru o prdkoci ponad 6 m/s miay znikomy udzia w analizowanej prbie. Co oznaczaj uzyskane w badaniu wyniki? Wniosek wynikajcy z wykresu na rys. 2.5. brzmi nastpujco: planujc jakiekolwiek wykorzystanie energii wiatrowej w miejscu pomiaru naley przyj, e w wikszoci czasu bdziemy mieli do czynienia z prdkoci wiatru do 4,5 m/s, co bdzie miao miejsce przez ok. 80 % czasu. Tylko w pozostaych 20 % czasu mona spodziewa si wyszych prdkoci. Typowe siownie wiatrowe potrzebuj do swej pracy zasilania wiatrem o prdkoci minimum 1012 m/s. Pomiary na wysokoci 10 m wykazuj, e udzia wiatrw o takiej prdkoci na terenie Warmii i Mazur jest bardzo niski, a na niektrych terenach znikomy. Uznanie prdkoci redniej liczonej dla pomiarw rocznych, sezonowych, miesicznych czy dziennych jako kryterium oceny opacalnoci zainstalowania siowni wiatrowej jest bdem.
14
15
Co robi, aby zwikszy opacalno instalacji siowni wiatrowych? Wiatr mierzony na znacznej wysokoci wieje w tym samym czasie z podobn prdkoci na znacznym obszarze. Jeli wic potrafilibymy uzyska lokalnie, w sposb sztuczny, przyspieszenie mas powietrza, podnielibymy udzia prdkoci wyszych w kadym okresie czasu. Propozycj moe by wykorzystanie wszelkich naturalnych oraz sztucznych elementw uksztatowania terenu do stworzenia tzw. spitrze linii wiatru. Spitrzenia te s w istocie fragmentami przestrzeni o zwikszonej prdkoci przepywu mas powietrza. Ide wykorzystania tego zjawiska przedstawiono na rys. 2.6.
linie wiatru ulegn odksztaceniu. W przestrzeni nad zadaszeniem budynku wystpuje zagszczenie linii strug przepywajcego powietrza. W sytuacji rozwaania konkretnego przekroju nad budynkiem stosujc tzw. rwnanie cigoci strugi (6) mona obliczy prdko wiatru w pobliu przeszkody. (6) gdzie: c1, c2 rednia prdko wiatru w przekroju A1 i A2 [ms1]. Z uwagi na to, e przekrj A2 jest zmniejszony przeszkod na drodze strugi powietrza, mona spodziewa si znacznego przyrostu prdkoci wiatru w pobliu przeszkody. Spowodowane jest to faktem, e rozpdzona siami przyrody masa powietrza musi znale inn ni swobodna drog do przemieszczenia si. W mniejszym zatem przekroju w tym samym czasie musi przepyn wicej masy powietrza. To bezporednio powoduje jej lokalne przypieszenie. Podobny efekt wystpuje w paszczynie poziomej, kiedy w linii wiatru ustawione s naturalne lub sztuczne elementy krajobrazu tworzce przewenie przekroju, ktrym przemieszczaj si strugi powietrza (rys. 2.7).
Rys. 2.6. Idea wykorzystania spitrzenia linii wiatru na sztucznej przeszkodzie Z lewej strony rys. 2.6. pokazano przybliony, wyidealizowany profil prdkoci wiatru w terenie nie zawierajcym adnych przeszkd hamujcych przemieszczajce si strugi powietrza. Pomijajc zjawiska zwizane z oddziaywaniem przemieszczajcego si powietrza z gruntem mona uzna, e prdko wiatru jest w caym rozpatrywanym przekroju A staa. Zakadajc niezmienno warunkw wiatrowych w czasie z przedstawianego wczeniej wzoru (4) otrzyma mona prost zaleno opisujc energi wiatru, ktr mona wykorzysta: (5) Rys. 2.7. Idea wykorzystania spitrzenia linii wiatru na sztucznej przeszkodzie gdzie: gsto powietrza [kgm3], c rednia prdko wiatru w przekroju A [ms1], t czas badania lub przedzia czasowy rozpatrywany w obliczeniach [s]. Prawa strona rys. 2.6. przedstawia sytuacj, w ktrej na drodze strugi powietrza wystpuje przeszkoda w postaci np. domu mieszkalnego. Przy sprzyjajcym ustawieniu przeszkody
Efekt spitrzenia linii wiatru, poprzez lokalne zwikszenie prdkoci wiatru, moe pozwala na stosowanie maych silnikw wiatrowych, ktrych praca moliwa jest ju przy prdkoci wiatru ok. 3 m/s. W przypadku wiatru o wikszej prdkoci oraz wykorzystania spitrze, prdko przepywu powietrza w pobliu silnika moe wzrosn nawet do 10-12 m/s, co pozwoli zastosowa kilka wariantw siowni wiatrowych.
16
17
2.4. Lokalizacja siowni wiatrowych

Wybr miejsca pod lokalizacj siowni wiatrowej powinien opiera si na analizie warunkw wiatrowych. Wstpna ocena moe zosta dokonana w oparciu o atlasy i mapy wietrznoci (w przypadku duych siowni wiatrowych). Czynnikiem decydujcym o powodzeniu lokalizacji siowni wiatrowej s rzetelne informacje o prdkociach i kierunkach wiatrw w obszarze planowanej inwestycji oraz czstotliwoci i dugoci okresw wystpowania wiatrw o okrelonych prdkociach. Prawidowa ocena potencjau energetycznego wymaga uzyskania dugookresowych informacji o parametrach wiatru. Zgodnie z przyjtymi standardami pomiary i rejestracja parametrw wiatru powinny by prowadzone w sposb nieprzerwany przez okres co najmniej jednego roku [Latko, Latko 2007]. Do pomiaru prdkoci i kierunku wiatru wykorzystywane s anemometry skrzydekowe, ultradwikowe lub urzdzenia wykorzystujce efekt Dopplera (rys. 2.8).
3. Rodzaje siowni wiatrowych

Najczciej spotykane siownie wiatrowe zwane wiatrakami wykorzystywane s do produkcji energii elektrycznej. Innym zastosowaniem, nadal niedocenianym w Polsce, jest ich wykorzystanie do pompowania wody np. do nawadniania pl lub osuszania gruntw. Mog one wsppracowa z sieci energetyki zawodowej lub by ukadami autonomicznymi. Silniki wiatrowe su do przeksztacania energii wiatru na energi elektryczn, mechaniczn lub inn. Podstawowym elementem kadej siowni wiatrowej jest wirnik. Umoliwia on zamian energii kinetycznej ruchu czstek powietrza w energi mechaniczn ruch obrotowy wirnika. Nastpnie ruch obrotowy przekazywany jest do urzdze wykonawczych (generator prdu elektrycznego, pompa itd.).
3.1. Podzia siowni wiatrowych

Podziau siowni wiatrowych mona dokona ze wzgldu na wiele rnych kryteriw. Przykadowy podziay przedstawiono poniej. Podzia ze wzgldu na moc: Ze wzgldu na moc siownie wiatrowe dzieli si na mikro, mae i due. Do zasilania domw i maych gospodarstw rolnych stosuje si gwnie dwa pierwsze rodzaje. l Mikroelektrownie wiatrowe o mocy poniej 100 W. Uywa si ich najczciej do adowania baterii akumulatorw stanowicych zasilanie obwodw wydzielonych w miejscach, gdzie sie elektroenergetyczna nie wystpuje lub wzgldy zewntrzne wskazuj konieczno wykorzystania innego rda energii. Takie elektrownie mona wykorzysta do zasilania przez akumulatory czci owietlenia domu: pojedynczych lamp, a nawet poszczeglnych pomieszcze czy urzdze. l Mae elektrownie wiatrowe o mocy od 100 W do 50 kW. Elektrownie z tej grupy mog zapewnia energi elektryczn w pojedynczych gospodarstwach domowych, a nawet w maych firmach. W warunkach przydomowych najpopularniejsze s elektrownie 3-5 kW. Moc takich elektrowni, wspomagana energi zmagazynowan w akumulatorach, wystarczy do zasilania owietlenia, ukadw pompowych, sprztu i urzdze domowych. l Due elektrownie wiatrowe (w praktyce powyej 100 kW), oprcz tego, e mog zasila dom, stosowane s przede wszystkim do wytwarzania prdu, ktry sprzedaje si do sieci elektroenergetycznej. Taka elektrownia musi spenia szczegowe wymagania lokalnego operatora sieci. Potrzebna jest oczywicie jego zgoda na takie przyczenie. Podzia ze wzgldu na wielko: Ilo energii elektrycznej produkowanej w elektrowni wiatrowej zaley gwnie od prd-
Rys. 2.8. Mierniki kierunku i prdkoci wiatru LB-746 i LB-747 firmy Label oraz ultradwikowy czujnik prdkoci i kierunku wiatru WMT50 firmy Vaisala Wyniki pomiarw najczciej zapisywane s w pamici urzdze pomiarowych i cyklicznie przenoszone s do komputerw umoliwiajcych porzdkowanie i analiz zebranych danych pomiarowych. Na podstawie zgromadzonych danych pomiarowych przeprowadzane s analizy wartoci prdkoci wiatru i czstoci wystpowania wiatrw o okrelonej prdkoci oraz ocena potencjau energetycznego wiatru w badanym obszarze [Soliski 1999].
18
19
koci wiatru. Ta z kolei zaley od wielu czynnikw zarwno klimatycznych, jak i zwizanych na przykad z wysokoci usytuowania wiatraka (im jest on wyej, tym wiksza produkcja energii). Wspczesne due elektrownie wiatrowe osadza si na wieach 70-, 80-, a nawet 100- czy 120-metrowych. Mae siownie wiatrowe najczciej maj za podstaw maszty od 1,5 m (na dachach) do 15-20 m nad poziomem gruntu. Podzia ze wzgldu na pooenie osi obrotu: Podstawowym kryterium podziau elektrowni wiatrowych jest pooenie osi obrotu wirnika, zgodnie z ktrym rozrniamy dwa rodzaje elektrowni: l z poziom osi obrotu HAWT (ang. Horizontal Axis Wind Turbines); najpopularniejsze ponad 95% stosowanych rozwiza; l z pionow osi obrotu VAWT (ang. Vertical Axis Wind Turbines). Podzia ze wzgldu inne kryteria: l sposb wykorzystania produkowanej energii wyrnia si siownie energetyczne i siownie mechaniczne (np. pompowe); l liczb patw wirnika elektrownie jedno-, dwu-, trzy-, cztero- i wielopatowe; l usytuowanie wirnika wzgldem kierunku wiatru i masztu (w elektrowniach typu HAWT): dowietrzne (ang. up-wind) oraz odwietrzne (ang. down-wind); l szybkobieno elektrownie wolnobiene, redniobiene i szybkobiene. Wrd najpopularniejszych maszyn typu HAWT ponad 90 % obecnie stosowanych to trjpatowe urzdzenia typu up-wind suce gwnie do wytwarzania energii elektrycznej [http://www.eceo.org.pl]. W celu porwnania waciwoci wiatrakw podawane s takie parametry jak rzeczywisty wspczynnik wykorzystania wiatru x, wspczynnik momentu obrotowego y (rwny momentowi wiatraka podzielonemu przez energi strugi wiatru) oraz wyrnik szybkobienoci Z (jest to stosunek prdkoci obwodowej koca opatki do prdkoci wiatru). Na rys. 3.1 przedstawiono charakterystyki x i y w funkcji Z dla kilku typw silnikw wiatrowych. Rys. 3.1. Parametry charakteryzujce typowe konstrukcje silnikw wiatrowych [http://darmowa-energia.eko.org.pl]
3.2. Siownie wiatrowe z silnikiem o poziomej osi obrotu wirnika HAWT

Mona tak nazwa ukad turbiny, ktra posiada tradycyjne miga o iloci opat zalenej od wizji projektanta. Spotyka si gwnie wirniki jedno-, dwu-, trzypatowe. Buduje si rwnie siownie z wiksz iloci opat. Su one gwnie do przepompowywania wody, napdu mynw lub innych zastosowa z wykorzystaniem energii mechanicznej. Obecnie siownie wiatrowe z poziom osi obrotu stanowi okoo 95 % rozwiza dostpnych na rynku. Schemat typowej elektrowni wiatrowej przedstawiono na rys. 3.2. Zamieszczony schemat odnosi si do tzw. siowni duej mocy, niemniej jednak wikszo podukadw wystpujcych w tej konstrukcji ma zastosowanie we wszystkich rodzajach wiatrakw.
20
21
Rys. 3.2. Uproszczony schemat budowy siowni wiatrowej Poniej na rys. 3.3 przedstawiono konstrukcj gondoli profesjonalnej elektrowni wiatrowej o mocy 2 MW pracujcej na potrzeby sieci energetycznej.
Rys. 3.3. Budowa elektrowni wiatrowej (model V80-2.0MW firmy Vestas): 1) kontroler, 2) mechanizm ustawiania opat, 3) gwny wa, 4) chodnica oleju, 5) przekadnia, 6) wieloprocesorowy ukad sterowania, 7) hamulec postojowy, 8) dwig dla obsugi, 9) transformator, 10) piasta opaty 11) oysko opaty, 12) opata 13) ukad hamowania wirnika, 14) ukad hydrauliczny, 15) tarcza ukadu hamowania wirnika, 16) piercie ukadu kierunkowania, 17) fundament, 18) koa zbate ukadu kierunkowania, 19) generator, 20) chodnica generatora powok przymocowanych do belki nonej.
Najwaniejszym elementem siowni wiatrowej jest wirnik przeksztacajcy energi wiatru w energi mechaniczn przekazywan do generatora. Zazwyczaj wirniki siowni z poziom osi obrotu wykonuje si jako konstrukcje zoone z jednego lub wicej patw. Wikszo patw wykonana jest z wkna wglowego wzmocnionego poliestrem. Kada opata skada si z co najmniej dwch powok przymocowanych do belki nonej. Wiatr dziaajcy na powierzchni pata powoduje powstanie siy nonej, ktra wprawia wirnik w ruch [Jagodziski 1959]. W niektrych rozwizaniach istnieje moliwo zmiany kta ustawienia opat wirnika dziki zastosowaniu siownikw hydraulicznych. Wirnik osadzony jest na wale wolnoobrotowym, ktrego obroty poprzez skrzyni przekadniow przekazywane s do wau szybkoobrotowego. Wa szybkoobrotowy poczony jest z waem generatora. Spotykane s te ukady pracujce bez przekadni. Najczciej wirnik obraca si z prdkoci 15-30 obr./min., przekadnia zwiksza t prdko obrotow 50-krotnie do 1500 obr./min. Stopie przeoenia zaley od typu prdnicy zastosowanej w elektrowni. W czasie rozruchu generatory czone s do sieci przez ukady tyrystorowe, ktre nastpnie s bocznikowane stycznikami. Mikroprocesorowy system sterowania monitoruje stan siowni i pobiera dane do oblicze i sterowania. Generator, transformator, przekadnia i urzdzenia sterujce umieszczone s w gondoli. Ponadto gondola zawiera ukady smarowania, chodzenia, hamulec tarczowy itp. Gondola i wirnik obracane s w kierunku wiatru przez silniki i przekadni zbat znajdujc si na szczycie wiey, na ktrej umieszczona jest gondola. Wiea w ksztacie rury wykonana jest ze stali lub z betonu zbrojonego, rzadziej jako stalowa konstrukcja kratownicowa. Przedstawione powyej urzdzenia duej mocy wyposaane s w ukady automatyki sterowane komputerowo. Urzdzenia mniejszych mocy przeznaczone dla maych, indywidualnych uytkownikw charakteryzuj si znacznie prostsz budow. Nie s wyposaane w mechanizmy zmiany kta ustawienia opat wirnika, a nastawianie kierunku odbywa si poprzez wykorzystanie si aerodynamicznych dziaajcych na chorgiewk kierunkow, a nie za pomoc serwomechanizmw, jak w przypadku duych turbin wiatrowych. Zabezpieczenie przed zbyt silnymi wiatrami czsto realizowane jest w nich poprzez odchylenie gondoli do pionowego ustawienia osi, co praktycznie oznacza wyczenie siowni [Nalepa 2007]. Turbina obok generatora jest najwaniejszym elementem elektrowni wiatrowej. Za jej porednictwem pozyskiwana jest energia mechaniczna ze strugi powietrza. Jej parametry konstrukcyjne decyduj o waciwociach caej siowni, a w szczeglnoci o mocy i prdkoci obrotowej. Od konstrukcji wirnika wiatrowego (rys. 3.4) zale gabaryty urzdzenia. W oparciu o rozwizanie tego problemu dobierane s kolejne elementy caego urzdzenia, jak np. generator, przekadnia oraz wysoko masztu lub konstrukcji nonej. Wirnik tradycyjny w zalenoci od jego umiejscowienia w stosunku do wiejcego wiatru, przed lub za wie, mona podzieli na: down-wind (rys. 3.5) i up-wind (rys. 3.6). Downwind jest to niezbyt popularne rozwizanie, gdy naley liczy si ze stratami spowodowanymi czciowym (cho chwilowym) zacienieniem wirnika przez konstrukcj masztu [migielski 2007].
22
23
Siownie wiatrowe typu HAWT buduje si najczciej wyposaajc w wirniki trjpatowe. Wystpuj rwnie konstrukcje dwupatowe, jednopatowe i wielopatowe. Poniej przedstawiono schematycznie stosowane rozwizania siowni HAWT:
l
jednopatowe
dwupatowe
trjpatowe
wielopatowe
Rys. 3.5. Wirnik typu down-wind
z dyfuzorem
wykorzystujce efekt Magnusa
Rys. 3.6. Wirnik typu up-wind Rys. 3.4. Rodzaje turbin z poziom osi obrotu
24
25
Oglna zasada dziaania siowni wiatrowej z wirnikiem o osi poziomej Napywajcy na wirnik strumie powietrza (rys. 3.7) dziki odpowiedniemu ustawieniu opat wywouje ruch obrotowy wirnika. Energia obracajcego si wirnika moe by wykorzystywana bezporednio do napdzania urzdze mechanicznych (np. pompy) lub poprzez sprzenie z generatorem do wytwarzania energii elektrycznej. Ster kierunkowy pozwala na utrzymanie caego wirnika w odpowiednim pooeniu wzgldem wiatru zwikszajc wykorzystanie energii wiatru.
Rys. 3.8. Schemat powstawania siy nonej na opacie wirnika [http://www.swind.pl, http://darmowa-energia.eko.org.pl] Rys. 3.7. Zasada dziaania siowni z wirnikiem o osi poziomej [http://www.swind.pl] W celu zwikszenia wykorzystania energii wiatru oraz regulacji prdkoci obrotow wirnika stosuje si systemy regulacji kta natarcia opat. W urzdzeniach firmy SWIND system regulacji kta natarcia opat zastpiono systemem zmiany ustawienia paszczyzny turbiny (wirnika) wzgldem wiatru. Jest on rwnie jednym z elementw bezpieczestwa skutecznie ograniczajcym obroty wirnika w sytuacji, gdy sia wiatru jest bardzo dua. Wraz ze wzrostem siy wiatru nastpuje zmiana pooenia turbiny (wirnika) wzgldem wiatru. Cay wirnik ustawia si bokiem do wiatru. Zasada dziaania systemu zostaa przedstawiona na rysunku 3.9.
Ilo wyprodukowanej przez siowni wiatrow energii zaley od kilku czynnikw, m. in. od prdkoci wiatru oraz sprawnoci caego ukadu. Na rysunku 3.8 zilustrowano powstawanie siy nonej na opacie wirnika. Odpowiednio wyprofilowane opaty gwarantuj wysok sprawno silnika wiatrowego.
26
27
czenie w przypadku turbin wiatrowych. Dziki zastosowaniu odpowiednich profili ograniczono emisj haasu.
Rys. 3.9. System regulacji kta natarcia opat [http://www.swind.pl] Na rysunku 3.10 przedstawiono przykadowe instalacje wykorzystujce silniki wiatrowe z poziom osi obrotu.
Rys.3.11. Trjpatowa siownia wiatrowa SWIND 2800 [http://www.swind.pl] Siownie wiatrowe produkowane przez firm SWIND znajduj gwnie zastosowanie: w wytwarzaniu energii elektrycznej na wasne potrzeby, l grzaniu ciepej wody uytkowej, l wspomaganiu ukadu centralnego ogrzewania, l ogrzewaniu pomieszcze.
l
Mikrosiownia SUPERWIND 350 dodatkowo moe by montowana na wikszych odziach lub aglwkach morskich do zasilania instalacji elektrycznej, nawigacji itd. Rys. 3.10. Przykady siowni wiatrowych z poziom osi obrotu: a) maa przydomowa elektrownia wiatrowa o mocy 10 kW BWC Excel [http://www.bergey.com], b) wirnik z dwoma opatami [http://www.windturbinecompany.com], c) turbiny wiatrowe GE Power na farmie wiatrowej Walchum, Niemcy [http://www.gepower.com], d) turbina wiatrowa firmy Vortec z dyfuzorem DAWT
3.3. Przykady rozwiza konstrukcyjnych

Przykady konstrukcji siowni wiatrowych trjpatowych Rozwizanie siowni wiatrowej z silnikiem trjpatowym przedstawiono na rysunkach 3.11, 3.12 i 3.13. Wirniki trjpatowe s najczciej spotykanym rozwizaniem zarwno w siowniach duej, redniej jak i maej mocy. Wirniki turbin SWIND produkowane s z materiaw kompozytowych powszechnie stosowanych w lotnictwie. Kompozyty zapewniaj bardzo dobre parametry wytrzymaociowe i s zarazem bardzo lekkie, co ma szczeglne zna-
Rys.12. Trjpatowa siownia SUPERWIND 350 [http://www.superwind.com]
28
29
Zestawianie parametrw siowni produkowanych i SUPERWIND zamieszczono w tabeli poniej.

SWIND 2800 Moc znamionowa rednica wirnika Wirnik Prdnica Nominalna prdko wiatru Masa gondoli z wirnikiem Ustawianie do wiatru 3,0 kW 3,5 m 3 opaty SWIND 6000 6 kW 4,8 m 3 opaty
przez
firm
SWIND
SUPERWIND 350 350 W 1,20 m 3 opaty generator 12 VDC / 24 VDC 12,5 m/s ok. 11,5 kg ster kierunkowy
generator synchronicz- generator synchroniczny trjfazowy, prd ny trjfazowy, prd przemienny przemienny 12 m/s ok. 80 kg ster kierunkowy 12,5 m/s ok. 210 kg ster kierunkowy
Jachtowa elektrownia wiatrowa to tanie i przyjazne dla rodowiska (ciche, bez spalin) rdo energii elektrycznej. Dziki elektrowni JSW utrzymuje si stan naadowania baterii akumulatorw, z ktrych mog by zasilane rne urzdzenia pokadowe, np.: l owietlenie, l lodwki, l schadzarki, l urzdzenia nawigacyjne, l odbiorniki RTV. Zestawianie parametrw siowni produkowanych przez firm KOMEL zamieszczono w tabeli poniej.
KOMEL Moc znamionowa rednica wirnika Wirnik Prdnica Nominalna prdko wiatru Masa gondoli z wirnikiem Ustawianie do wiatru 4,0 kW 5,8 m 3 opaty PMGg 180L16 spec (3 kVA, 180 obr/min, UN=3x170 V - 230 V UDC, fN=24 Hz), 10 m/s bd ster kierunkowy JSW 750-12 120 W 0,75 m 3 opaty generator synchroniczny trjfazowy, prd przemienny 12 m/s 8,5 kg ster kierunkowy
miga koncepcji siowni firmy KOMEL (rys. 3.13) wykonane s z blachy aluminiowej osadzonej na ebrach wsporczych mocowanych do rury stalowej. Projekt eber wsporczych uwzgldnia atwo demontau i montau miga. Kty zaklinowania i natarcia opat uzyskuje si poprzez oparcie eber w czasie montau na rwnym podou. Naley podkreli, i uzyskanie waciwych ktw zaklinowania jest najwaniejsze w celu uzyskania duej mocy wiatraka [http://www.komel.katowice.pl].
a)
b)
Jest wiele rozwiza konstrukcyjnych oraz firm produkujcych trjpatowe siownie wiatrowe rnice si w nieznaczny sposb od siebie. Elektrownie jedno i dwuopatowe: Na caym wiecie najwiksz popularno zyskaa koncepcja trjpatowego wirnika, ale dosy czsto mona take spotka siownie z dwoma opatami (rys. 3.14). Rozwizanie to daje redukcj kosztw przedsiwzicia oraz spadek masy wirnika. Wymaga jednak wikszej prdkoci obrotowej, aby uzyska moc wyjciow porwnywaln z maszyn trjpatow, co w poczeniu z wikszym haasem i mniej harmonijnym wygldem zdecydowao o sabncej popularnoci tego rozwizania. Dodatkowo na niekorzy tego wirnika przemawia konieczno zapewnienia piacie moliwoci odchylania si w celu wytumienia przecienia zwizanego z przechodzeniem opat przez obszar za wie.
Rys. 3.13. Trjpatowe siownie KOMEL: a) siownia przydomowa, b) jachtowa elektrownia wiatrowa JSW 750-12 [http://www.komel.katowice.pl]
30
31
AB, 162 87 Sztokholm. Zamieszczona na rysunku 3.15 konstrukcja naley do najwikszych na wiecie (pod wzgldem mocy) [http://www.uwm.edu.pl/]. Dane techniczne
Konstrukcja Moc max. Wys. wiey rednica wirnika Liczba opat Prdko wirnika Min. prdko wiatru pozioma 3000 kW 78 m 80 m 2 14 - 21 obr/min 6 m/s 14 m/s 25 m/s zmienny kt natarcia opatek 162 000 kg 8 stopni
Rys. 3.14. Przykady elektrowni wiatrowych z wirnikami jedno i dwupatowymi [http://www.elektrownie.tanio.net]
Optymalna prdko Prdko wyczenia System kontroli mocy Masa gowicy Kt uniesienia opat
Przykady konstrukcji siowni wiatrowych wielopatowych:
Rys. 3.15. Elektrownia wiatrowa 3.0 MW WTS80-3/1 Nsudden II [http://www.uwm.edu.pl] Istniej take wirniki jednopatowe, jednak s bardzo rzadko spotykane. Odnosz si do nich te same wtpliwoci co do konstrukcji dwupatowych, z tym, e wymagaj jeszcze wikszych prdkoci obrotowych i s goniejsze. Jedyn zalet s nisze koszty. Elektrownia wiatrowa dwupatowa 3.0 MW WTS80-3/1 Nsudden II (rys. 3.15) Turbina zostaa zainstalowana w listopadzie 1992 w Nsudden (jedna z wysp Gotlandii na morzu Batyckim) i po badaniach technicznych w marcu 1993 roku przesza do eksploatacji. Od tego czasu pracuje bezawaryjnie. Wacicielem elektrowni wiatrowej jest VATTENFALL Rys. 3.16. Wiatraki wolnobiene, wielopatowe [http://www.ekoland4.com] Dotychczas opisywano gwnie trzypatowe konstrukcje, jednak naley pamita, e do pracy w ukadach zamknitych doskonale nadaj si konstrukcje wolnoobrotowe wielopa-
32
33
towe (rys. 3.16) bardzo powszechne na sabo zaludnionych terenach USA. Wiatraki te praktycznie nie znajduj zastosowania w zawodowej energetyce, ale jako dodatkowe rdo energii elektrycznej dla domu lub mechanicznej (napd pomp wodnych) sprawdzaj si znakomicie. Ich najwikszymi zaletami s: rozruch ju przy bardzo sabym wietrze, duy moment obrotowy oraz prostota konstrukcji (paty nie maj specjalnych profili aerodynamicznych) i niska cena w porwnaniu z elektrowniami o dwch lub trzech migach [http://darmowa-energia.eko.org.pl]. Przykadowy wiatrak wielopatowy o mocy 5 kW ma rednic wirnika 5,5 m, co daje wspczynnik wytworzonej energii do powierzchni zakrelanej przez wirnik 0,21 kW/m2 co nie jest imponujc wartoci, mniejsz od osiganej przez przecitne konstrukcje 3 patowe o tej samej mocy (od 0,26-0,36 kW/m2 w przypadku maych aerogenratorw). Naley jednak mie na wzgldzie to, e wirnik wielopatowy rozpoczyna produkcj energii ju przy wietrze rzdu 2,1 m/s, podczas gdy dobre wirniki trzypatowe dopiero przy wiatrach w granicach 3-4 m/s. Moc nominaln aerogenerator typu T550 (rys. 3.17) osiga przy prdkoci wiatru 12 m/s [http://www.ekoland4.com], co jest wartoci porwnywaln do nominalnej prdkoci wiatru dla turbin 3 patowych.
Zestawianie parametrw siowni wielopatowych typu T (rys. 3.17)

T 330 Moc znamionowa rednica wirnika Wirnik wielopatowy Prdko rozruchu Nominalna prdko wiatru Ustawianie do wiatru 1 kW 330 cm 36 2,1 m/s 11,6 m/s ster kierunkowy T 460 3 kW 460 cm 42 2,1 m/s 11,6 m/s ster kierunkowy T 550 5 kW 550 cm 48 2,1 m/s 12 m/s ster kierunkowy T 780 10 kW 780 cm 48 2,1 m/s 12 m/s ster kierunkowy
Jeli na skutek wzrostu szybkoci wiatru moment silnika wiatrowego wzronie, to wzrost jego mocy ujawni si przede wszystkim w zwikszeniu si jego szybkoci obrotowej. Poniewa za w miar zwikszania si szybkoci obrotowej silnika jego moment obrotowy maleje, to silnik zwikszy swoje szybkoci obrotowe a do zrwnowaenia swego momentu obrotowego z momentem obcieniowym. a) b)
Rys. 3.18. Przykady instalacji siowni wielopatowych: a) firmy KOMEL [http:// www.komel.katowice.pl/], b) WE 1000 [http://www.ekoland4.com] Gdy natomiast z jakichkolwiek przyczyn zwikszy si moment obcieniowy lub moment obrotowy silnika si zmniejszy, to silnik wiatrowy zmniejszy przede wszystkim sw szybko obrotow. Poniewa w miar zmniejszania szybkoci silnika jego moment obrotowy wzrasta, to silnik bdzie zmniejsza szybko obrotow, a jego moment obrotowy zrwnoway si z momentem obcieniowym. Mona wic stwierdzi, e praca wieloopatkowego silnika wiatrowego z maszyn produkcyjn o staym momencie obcieniowym jest stateczna. Wieloopatkowy silnik wiatrowy nawet przeciony bdzie w dalszym cigu pracowa zmniejszajc tylko swoj szybko obrotow oraz wspczynnik wykorzystania energii wiatru, czyli swoj sprawno. Osiowe par-
Rys. 3.17. Elektrownia wielopatowa T550 [http://www.ekoland4.com] Nastawianie koa wiatrowego pod wiatr dokonuje si sterem tylnym wykonanym z ktownikw i blachy stalowej. Do regulowania szybkoci obrotowej silnika wiatrowego stosuje si zwykle odchylanie wirnika od kierunku wiatru przy pomocy steru bocznego. Zatrzymywanie silnikw wiatrowych tego typu jest dokonywane przez cignicie ku sobie obu sterw, tylnego i bocznego, co przeprowadza si z dou przy pomocy odpowiedniej linki nawijanej na koowrt.
34
35
cie wiatru w wiatrowych silnikach wieloopatkowych jest najwiksze podczas rozruchu i w miar zwikszania szybkoci obrotowej prdko maleje [http://darmowa-energia.eko.org.pl]. Zestawianie parametrw siowni wielopatowych przedstawionych na rysunku 3.18
WE 1000 Moc znamionowa rednica wirnika Wirnik Prdnica Nominalna prdko wiatru Masa gondoli z wirnikiem Ustawianie do wiatru 1,0 KW 2,2 m wielopatowy regulatory inwenter - moc 2,5 kW akumulator 2,5 kW 10 m/s bd ster kierunkowy KOMEL 3 kW 4,4 m Wieloopatowy (12) prdnica PMSg160L16 bd 25 kg ster kierunkowy
Wiatraki firmy Vortex (rys. 3.19) uzyskuj 3-krotnie wiksz moc w porwnaniu do nie otunelowanych wiatrakw o tych samych rozmiarach, poniewa w przeweniu tunelu o ksztacie dyszy powietrze znacznie zwiksza prdko przepywu. Szybkie obroty miga pozwalaj stosowa mniejsze przeoenie midzy nim a prdnic, a mae rozmiary zwikszaj sztywno konstrukcji. Obudowa poprawia sprawno aerodynamiczn, a w wypadku rozerwania wirnika przez zbyt silny wiatr chroni otoczenie przed zagroeniem.
Przykady konstrukcji siowni wiatrowych z dyfuzorem Turbiny o osi poziomej wyposaone w dyfuzor. Zgodnie z prawem Bernouliego dotyczcym zachowania si orodka (np. gazu) w rurze, w ktrej wystpuj zmiany rednicy zmienia si rwnie prdko przepywu gazu. W zwizku z tym, jeli tradycyjny wirnik zabudujemy w tunelu, a dokadniej w jego przeweniu, bdzie on wirowa w powietrzu przepywajcym szybciej ni wiatr poza tym tunelem. Dziki temu moliwe bdzie otrzymanie wikszej iloci energii ni bez otunelowania wirnika. Rys. 3.20. Turbina wiatrowa z dyfuzorem [Frankovi, Vrsalovi 2001] Koncepcj rozwojow typowej turbiny z poziom osi obrotu wirnika jest zastosowanie dyfuzora (rys. 3.20). Umieszczenie wirnika wewntrz dyfuzora teoretycznie zwiksza sprawno przetwarzania energii wiatru na energi elektryczn. Charakterystyka pracy wirnika z dyfuzorem pozwala na uzasadnione ekonomicznie zastosowanie turbiny wiatrowej przy niszych prdkociach wiatru. Turbiny z dysz mog pracowa przy prdkoci wiatru v < 4 m/s. Tak wic praktycznie na caym obszarze Polski mon stosowa instalacje wiatrowe z wykorzystaniem turbin z dyfuzorem. Jednoczenie opacalne moe by stosowanie turbin o mniejszych rednicach przy montau na niszych wieach, co moe znaczco obniy koszty instalacji. Turbiny wiatrowe tego typu pracuj o 3200 godz. rocznie duej ni konwencjonalne turbiny wiatrowe. Roczna produkcja energii turbiny wiatrowej z dysz przy mocy Ps = 660 kW na poziomie 4,3 GWh jest o okoo 3 GWh wiksza ni roczna produkcja energii z turbiny konwencjonalnej (rys. 3.21) wytwarzajcej rocznie 1,3 GWh. Zapewnia to efektywn prac siowni wiatrowych nawet w terenie o nienajlepszych warunkach wiatrowych [Frankovi, Vrsalovi 2001].
Rys. 3.19. Przykady turbin wyposaonych w dyfuzor [http://www.elektrownie-wiatrowe.org.pl]
36
37
Rys. 3.22. Rotor Magnusa. Opyw dookoa wirujcego walca [http://www.eko-moc.webpark.pl] Na rys. 3.23 przedstawiono krzyw biegunow takiego walca, nazywanego czsto rotorem Magnusa lub rotorem Flettnera, przy czym zamiast wielkoci ktw naparcia przyjto tutaj za parametr stosunek obwodowej szybkoci rotora do szybkoci wiatru. Porwnanie tej krzywej biegunowej z krzyw biegunow profilu opywowego przedstawione jest rysunku poniej. Z porwnania obu krzywych wynika, e wspczynnik siy nonej rotora jest wielokrotnie wikszy ni wspczynnik profilu opywowego. Jednak wspczynnik oporu jest w jeszcze znaczniejszym stopniu wikszy od wspczynnika oporu profilu opywowego. Kt najwikszej doskonaoci u rotora jest znacznie wikszy ni u profilu opywowego, a zatem i aerodynamiczna doskonao rotora ustpuje znacznie doskonaoci profilu opywowego. Rotory w porwnaniu ze skrzydami oprofilowanymi maj prawie trzykrotnie gorsze waciwoci aerodynamiczne.
Rys. 3.21. Zasada dziaania dyfuzora [Frankovi, Vrsalovi 2001]
Przykady konstrukcji siowni wiatrowych wykorzystujcych efekt Magnusa: Podczas opywu powietrza dookoa obracajcego si walca koowego o osi prostopadej do kierunku wiatru (rys. 3.22) powstaje sia poprzeczna do wiatru skierowana od strony, po ktrej wiatr i obrt maj kierunki przeciwne, ku stronie, po ktrej kierunki wiatru i obrotu s zgodne. Zjawisko to jest znane jako zjawisko Magnusa od nazwiska jego odkrywcy niemieckiego fizyka i chemika H.G. Magnusa, ktry zwrci uwag na to, e powoduje ono zakrzywienie toru wybitej pieczki tenisowej lub golfowej oraz zmienia tor obracajcego si pocisku artyleryjskiego i jako pierwszy zbada to zjawisko w 1853 r. Najatwiej mona zapozna si z nim dowiadczalnie upuszczajc krccy si szybko walec blaszany (bk). Walec ten nie opada pionowo, ale w przypadku gdy jego o obrotu bdzie pozioma szybuje lotem lizgowym, podobnie jak pat nony. Spadek natomiast tego samego nie obracajcego si walca odbywa si wzdu pionu. Obracajcy si w strumieniu powietrza walec powodujcy zjawisko Magnusa (rys. 3.22) moe osign wspczynnik siy nonej nawet 10. Koniecznym jest jednak dlatego zaopatrzy koce walca w wystajce ponad jego powierzchni krki, uniemoliwiajce wyrwnywanie si cinie po obu stronach cylindra (aby zapobiec powstawaniu oporu indukcyjnego) oraz nadanie walcowi szybkoci obwodowej okoo czterokrotnie wikszej ni szybko wiatru.
Rys. 3.23. Krzywa biegunowa obracajcej si opaty procesora Magnusa [http://darmowa-energia.eko.org.pl]
38
39
Niemiecki konstruktor Flettner zbudowa w r. 1926 wiatrak (rys. 3.24) oparty o zjawisko Magnusa. Zamiast zwykych skrzyde umieszczono na ramionach wiatraka odpowiednio wykonane z blachy stoki cite, mogce obraca si wok ich osi. Do obrotu tych stokw uyto silnikw elektrycznych. rednica wiatraka wynosia 20m, dugo kadego ze stokw 5m, rednica stokw po stronie wewntrznej wirnika 72cm, po zewntrznej 90cm. Podobno rezultaty nie byy zbyt pomylne.
Rys. 3.25. Siownie wiatrowe wykorzystujce efekt Magnusa: a) ACOWIND A-63 [http://darmowa-energia.eko.org.pl], b) Mekaro Akita Co Ltd. (Japonia) [http://v3.espacenet.com] Nowy rodzaj wirnika podobno wykazuje wysz sprawno przy maych prdkociach wiatru, wiksz odporno na wiatry o zbyt duej prdkoci, a co najwaniejsze wirnik obraca si prawie 3 razy wolniej ni w konwencjonalnych rozwizaniach. Mniejsza prdko obrotowa to oczywicie mniejszy haas (szczeglnie w zakresie infradwikw) i wiksze bezpieczestwo dla ptakw. Zestawienie danych technicznych ACOWIND A-63
Startowa prdko wiatru Zatrzymanie przy prdkoci wiatru Nominalna prdko wiatru Rotor elektrowni, rednica Powierzchnia napywu Prdko obrotowa Ilo wirnikw Regulacja prdkoci wirnikw Wiea Wysoko do gowicy Przekadnia napdowa Generator Moc nominalna Napicie Regulacja Ukad orientacji Ciar Ukad bezpieczestwa 3 m/sek. 25 m/sek. 12 m/sek. 56 m 2463 m2 3 - 6,1 obr/min 3 pynna Rurowa , stokowa, stalowa 60 m Hydroobjtociowa (hydrauliczna) Asynchroniczny 4 biegunowy 1000 kW 690 V Mikroprocesorowy sterownik programowalny Akcyjny z jednym silnikiem napdowym Wiea 80 t Platforma (gondola) 40 t Rotor elektrowni 38 t Pasywny, bez hamulcw
Rys. 3.24. Wiatrak Flettnera [http://darmowa-energia.eko.org.pl] W oparciu o ten prototyp konstruktorzy z biaoruskiej firmy Acowind wykonali projekt elektrowni ACOWIND A-63 (rys. 3.25) o mocy nominalnej 1MW. Wirnik tego wiatraka powsta w Polsce w Zakadach Remontw i Produkcji Sprztu Lotniczego z Bielsko-Biaej. Poniszy opis zosta zaczerpnity ze strony tej firmy http://marganski.com.pl.
40
41
Mimo, e przy znacznej sile nonej rotor Magnusa stawia te duy opr, to w przypadku, gdy wiatrak jest wolnoobrotowy, sia oporu w wikszoci jest przejmowana jako nacisk osiowy przez oyska i nie przeciwdziaa obrotom wirnika. Gdy wiatrak jest bardziej szybkobieny doskonao profilu opatki odgrywa wiksz rol (sia oporu profilu skrzyda jest zwrcona pod mniejszym ktem do paszczyzny obrotu wirnika i bardziej przeciwdziaa jego obrotom). Z tego wynika, e wiatrak z rotorami Magnusa nie powinien by projektowany jako szybkoobrotowy. Przykad konstrukcji siowni wiatrowych o wirniku w ksztacie kuli (Energy Ball): To nowoczesna turbina wiatrowa (rys. 3.26) znacznie rnica si od dotychczas stworzonych. Ta bowiem nie tylko wyglda, ale te krci si inaczej ni konwencjonalne wiatraki, tzn. wok osi rwnolegej do osi ziemi (poziomej).
Rys. 3.27. Szkic techniczny [http://www.home-energy.com] Szwedzi nie ujawniaj na razie zbyt wielu szczegw, ale ju dzi wiadomo, i najmniejsze urzdzenie potrafi dostarczy okoo 15 % energii potrzebnej w przecitnym gospodarstwie domowym. Jego zalet jest rwnie to, e sprawdza si rwnie w warunkach sabego nasilenia wiatru. Wykorzystuje bowiem tzw. efekt Venturiego. Energy Ball swoje niezwyke waciwoci zawdzicza dyszy, ktra jest przyrzdem sucym do pomiaru prdkoci przepywu cieczy lub gazu stworzonym przez Giovanniego Battist Venturiego. Zasada jej dziaania to czysta fizyka, a dokadniej idealna ilustracja prawa Bernoulliego: w pewnym miejscu kanau, w ktrym z prdkoci v przemieszcza si pyn (gaz lub ciecz) znajduje si przewenie o znacznie mniejszym przekroju. To sprawia, e czysto matematycznie, kwadrat prdkoci pynu przed zwk jest wprost proporcjonalny do rnicy cinie przed zwk i na niej. Praktycznie natomiast zwka pozwala w ten sposb wytworzy podcinienie majc do dyspozycji jedynie cinienie. W klasycznej zwce Venturiego w celu pomiaru wykorzystuje si barometr rnicowy [http://www.termodom.pl]. Przykad konstrukcji siowni wiatrowych z dwoma wirnikami Na naspnej stronie przedstawiono siowni wyposaon w dwa wirniki dwupatowe (rys. 3.28).
Rys. 3.26. Turbina wiatrowa tzw. Energy Ball [http://www.home-energy.com] Urzdzenie przede wszystkim wyrnia kulisty ksztat, ktry jest wynikiem prac podejmowanych z myl o efektowniejszym, cichszym i bezpieczniejszym uzyskaniu energii elektrycznej. I tak rzeczywicie jest: niewielkie rozmiary oraz sferyczny ukad turbiny umoliwiy wzrost wydajnoci przy jednoczesnym obnieniu poziomu haasu. To z kolei czyni t siowni wiatrow idealn do domowego uytku.
42
43
Rys. 3.28. Siownia wiatrowa ST 2.0 California SuperTwinTM Dual-Rotor 2.0 kW
Rys. 3.30. Ukad siowni wiatrowych z dyfuzorem [http://www.optiwind.com/]
Rys. 3.31. Ukad siowni wiatrowych trjpatowych [http://www.avint.com] Rys. 3.29. Siownia wiatrowa z dwoma asymetrycznymi wirnikami trjpatowymi [Sung Nam Jung i inni 2005] Dziki takiemu rozwizaniu moliwe jest zwikszenie prdkoci wzgldnej wirnika i stojana generatora (rys. 3.28 i 3.29), co sprawia, e moc nominalna generatora uzyskiwana jest przy niszych prkociach wiatru. Przykad konstrukcji siowni wiatrowych czonych w ukady Tego typu rozwizania (rys. 3.30 3.32) pozwalaj zwikszy ekonomiczno inwestycji poprzez zmiejszenie iloci urzdze np.: umoliwiajcych poczenie ukad siowni z sieci energetyczn.
Rys. 3.32. Ukad siowni wiatrowych bbnowych [http://www.inhabitat.com]
44
45
Przykad konstrukcji siowni wiatrowych z kilkoma turbinami:
wiatrowych z poziom osi obrotu silniki typu VAWT stanowi niewielk cz pracujcych obecnie instalacji. Wikszo konstrukcji silnikw wiatrowych VAWT bazuje na trzech podstawowych rozwizaniach konstrukcyjnych. S to silniki Savoniusa, Darrieusa oraz rotory typu H. Przykady takich rozwiza przedstawia rys. 3.34. a) b) c)
Rys. 3.34. Turbiny wiatrowe o pionowej osi obrotu: a) wirnik Darrieusa sprzgnity z dwoma wspomagajcymi wirnikami Savoniusa, b) silnik wiatrowy Savoniusa, c) turbina o wirniku w ksztacie H. W 1922 roku fiski inynier Sigurd J. Savonius opracowa konstrukcj silnika wiatrowego z pionow osi obrotu. Zasad jego dziaania przedstawia rys. 3.35. Jest to urzdzenie o bardzo prostej budowie. Wirnik Savoniusa jest czsto stosowany zarwno przez amatorw budujcych siownie wiatrowe sposobem gospodarczym, jak i przez firmy profesjonalnie zajmujce si produkcj turbin wiatrowych. Niestety silnik Savoniusa charakteryzuje si niewielk sprawnoci przetwarzania energii wiatru na energi uyteczn. Mimo to, silnik Savoniusa znajduje zastosowanie ze wzgldu na niezawodno, prostot konstrukcji oraz niskie koszty wytworzenia. Rys. 3.33. Silnik wiatrowy z siedmiu turbin trjpatowych [http://www.superturbine.net/] Tego typu rozwizanie (rys. 3.33) moe by wykorzystane do zwikszenia momentu obrotowego wirnika.
3.4. Siownie wiatrowe z silnikiem o pionowej osi obrotu wirnika VAWT

Prace nad turbinami wiatrowymi z pionow osi obrotu (VAWT Vertical Axis Wind Turbine) nie postpoway w takim tempie jak nad turbinami z wirnikiem o poziomej osi obrotu (HAWT Horizontal Axis Wind Turbine). W porwnaniu z rozwizaniami silnikw
Rys. 3.35. Zasada dziaania silnika Savoniusa [http://en.wikipedia.org/wiki/Savonius_wind_turbine]
46
47
W 1931 Darrieus opatentowa wirnik, ktry jest obecnie nazywany od jego nazwiska. Wirnik tego typu ma praktycznie zerowy moment startowy, w zwizku z czym konieczne jest wstpne napdzenie. Do rozpdzenia wirnika Darrieusa powszechnie wykorzystywany jest napd elektryczny, chocia stosowane s rozwizania niekonwencjonalne. Rysunek nr 3.34a ukazuje wirnik Darrieusa wyposaony w dwa pomocnicze wirniki Savoniusa. Jest to do nietypowe rozwizanie zapewniajce uzyskanie odpowiedniego momentu napdowego przy starcie turbiny. Typowe rozwizanie silnika Darrieusa produkcji firmy FLOWIND oraz charakterystyk mocy w funkcji prdkoci wiatru przedstawiono na rys. 3.36.
W ostatnim czasie pojawio si wiele rozwiza technicznych silnikw wiatrowych z pionow osi obrotu bdcych modyfikacjami podstawowych konstrukcji Darrieusa, Savoniusa oraz rotorw typu H.
3.5. Przykady rozwiza konstrukcyjnych

Turbiny wykorzystujce zasad dziaania silnika Savoniusa a) b)
Rys. 3.36. Turbina wiatrowa z pionow osi obrotu o wysokoci 19m produkcji firmy FloWind, wykorzystujca silnik Darrieusa [http://www.ecopowerusa.com/vawt.html] Silnik Darrieusa jest urzdzeniem wykorzystujcym si non powstajca w wyniku przepywu pynu wok profilu o odpowiednim ksztacie. Zasada powstawania siy nonej, ktra w efekcie generuje moment napdowy w silniku Darrieusa jak rwnie w rotorach typu H przedstawiona zostaa na rys. 3.37.
Rys. 3.38. Turbina TMA z kierownicami strumienia powietrza: a) widok konstrukcji turbiny TMA, b) porwnanie wymiarw typowej elektrowni wiatrowej HAWT i elektrowni z turbin TMA [http://www.tmawind.com]
Typowy wirnik Savoniusa ma niewielk sprawno oraz charakteryzuje si du zmiennoci momentu napdowego w trakcie obrotu wirnika. Wiele orodkw naukowych oraz firm zajmujcych si produkcj turbin wiatrowych pracuje nad rozwizaniami, ktre mog te wady wyeliminowa. Przykadem udanej modyfikacji mog by: przedstawiona na rys. 3.38 turbina TMA wykorzystujca koncentracj strumienia powietrza na kierownicach powietrza, przez co zwiksza si prdko strugi powietrza przepywajcego przez stref robocz turbiny oraz turbina tzw. widerkowa. Turbina widerkowa jest modyfikacj silnika Savoniusa, w ktrej powierzchnie robocze wirnika stanowi powierzchnie walcowe uoone wzdu linii rubowej. W efekcie tej modyfikacji zapewniono zmniejszenie zmiennoci momentu napdowego w trakcie obrotu wirnika (rys. 3.39). Rys. 3.37. Zasada powstawania siy nonej na profilu opywanym przez powietrze
48
49
Turbiny z rotorem typu H a) b)
Rys. 3.39. Turbiny widerkowe, z powierzchni robocz pata uoon wzdu linii rubowej [http://www.windside.com] Rys. 3.41. Turbiny firmy PacWind z USA: a) model Delta I, b) model Delta II [http://www.pacwind.net/products.html] Du grup wrd produkowanych obecnie na wiecie turbin wiatrowych z pionow osi obrotu stanowi rne odmiany rotora typu H. S to silniki wiatrowe wytwarzajce moment napdowy w wyniku siy nonej powstajcej na profilu pata lotniczego. W zasadzie rotor typu H mona potraktowa jako wycinek wirnika Darrieusa. Istniej rozwizania z dwoma, trzema, czterema i picioma patami. Wielkoci turbin z rotorem typu H obejmuj konstrukcje mikro (moc rzdu kilkudziesiciu watw) do konstrukcji o mocach rzdu kilkudziesiciu kilowatw. Przykady produkowanych na wiecie turbin wiatrowych typu H przedstawiaj rys 3.41-3.43.
Rys. 3.40. Turbina Helix Wind, z kieszeniami chwytajcymi wiatr uoonymi wzdu linii rubowej [www.helixwind.com] Podobnym rozwizaniem jest turbina wiatrowa Helix Wind (rys. 3.40), w ktrej zastosowano kieszenie chwytajce wiatr rozmieszczone, podobnie jak powierzchnia czynna wirnika turbiny widerkowej, wzdu linii rubowej. Kieszenie, wykonane z tworzywa sztucznego, s pojedynczymi elementami, ktre czone s ze sob tworzc powierzchni czynn wirnika. Turbina ta charakteryzuje si ma zmiennoci momentu napdowego, du, jak na modyfikacj silnika Savoniusa sprawnoci wykorzystania energii wiatru, moduow budow umoliwiajc dostarczenie turbiny do uytkownika kocowego w paczce do samodzielnego montau. Inn cech tej turbiny jest niepowtarzalny wygld, ktry jest atutem zapewniajcym oprcz efektu energetycznego rwnie wraenia estetyczne.
Rys. 3.42. Turbiny z wirnikami typu H firmy Windstar [http://www.windharvest.com] Przykadem zastosowania wirnika karuzelowego, optymalizowanego pod ktem wykorzystania wiatrw o maych prdkociach, s turbiny firmy Windstar (rys. 3.42).
50
51
a)
b)
Rys. 3.43. Turbiny firmy Ropatec: a) model EasyVertical, b) model MaxiVertical [http://www.ropatec.com] Pewn modyfikacj wirnika typu H stanowi silnik wiatrowy Turby opracowany w Holandii. Konstrukcja tej turbiny zostaa zoptymalizowana tak, aby moliwe byo w niej wykorzystanie wiatru wiejcego z dowolnego kierunku, nie tylko prostopadle do osi obrotu, ale rwnie strumienia powietrza wiejcego od dou. Celem tej modyfikacji jest dostosowanie turbiny z pionow osi obrotu do pracy w gsto zabudowanych obszarach, z budynkami o znacznej wysokoci. W takich warunkach powstawa mog prdy wznoszce o do duych prdkociach strugi powietrza. Przykad umiejscowienia turbiny Turby na dachu budynku w terenie gsto zabudowanym przedstawiony zosta na rys. 3.44. Rys. 3.45. Turbiny firmy PacWind z USA: a) model Sea Hawk, b) model Aeolian [http://www.pacwind.net/products.html] W 1985 roku zostaa opatentowana w Polsce przez Z. Pawlaka (rys. 3.46) poprzeczna dwustopniowa turbina przepywowa charakteryzujca si midzy innymi: duym momentem startowym, ma szybkobienoci i cichobienoci. Autor patentu przewiduje zastosowanie tego rozwizania jako silnik wiatrowy lub konwerter energii fal i prdw morskich. [http://www.eko-moc.webpark.pl/wiatraki/pawlaka.html]
Rys. 3.44. Turbina Turby bdca modyfikacj wirnika typu H opracowana do wykorzystania wiatrw wiejcych z rnych kierunkw [www.turby.nl] Turbiny z rotorem bbnowym Kolejn grup turbin wiatrowych z pionow osi obrotu stanowi turbiny z wirnikiem bbnowym. Mona je potraktowa jako turbiny reakcyjne. Tworzone s jako konstrukcje z kierownicami strumienia czynnika roboczego (powietrza) lub bez kierownic. Przykadem rozwiza konstrukcyjnych turbin wiatrowych wykorzystujcych wirniki bbnowe bez kierownic strumienia powietrza przedstawia rys. 3.45. Rys. 3.46. Koncepcja dwustopniowej poprzecznej turbiny przepywowej Pawlaka [http://www.eko-moc.webpark.pl/wiatraki/pawlaka.html]
Turbina o podobnej konstrukcji produkowana jest przez francusk firm GUAL Industrie. Zasada dziaania tej turbiny, wygld, przykadowa aplikacja oraz charakterystyka przedstawione zostay na rys. 3.47.
52
53
a)
b)
w przypadku umieszczenia generatora w gondoli wymagaj zastosowania pocze lizgowych.
c)
Rys. 3.47. Turbina firmy Gual Indust rie: a) schemat dziaania; b) przykad zastosowania w budynku mieszkalnym; c) charakterystyka turbiny STATOEOLIEN GS8/3 [http://www.gual-industrie.com]
3.6. Zalety i wady siowni z wirnikiem typu HAWT i VAWT

Zalety oraz wady silnikw wiatrowych konstrukcje o poziomej osi obrotu: zalety: l posiadaj wysz sprawno od turbin o pionowej osi obrotu, l estetyczny i harmonijny wygld, l dua sprawno wykorzystania energii wiatru, wady: l wysoki poziom emitowanego haasu ze wzgldu na wysoka prdko obrotowa, l wymagaj mechanizmu, ktry przy bardzo silnym wietrze ogranicza obroty turbiny, l wymagaj mechanizmu naprowadzania na wiatr,
Zalety oraz wady silnikw wiatrowych konstrukcje o pionowej osi obrotu: zalety: l jednakowa praca niezalena od kierunku wiatru nie wymagaj mechanizmu ustawiania na wiatr, a wic uproszczona konstrukcja mechaniczna oraz sterowanie, l moliwo atwego montau na obiektach nie jest konieczne budowanie wysokich masztw, l moliwo montau na dachach budynkw, supach, istniejcych konstrukcjach masztw itp., l cicha praca nawet przy maksymalnej prdkoci obrotowej, l odporno na silny wiatr nie wymaga zatrzymania nawet przy wietrze o prdkoci 40 m/s ksztat wirnika zapewnia aerodynamiczne ograniczenie prdkoci obrotowej, l odporno w warunkach zimowych na pokrycie szadzi, szronem czy lepkim niegiem dziki niewielkiej rednicy i niskiej prdkoci obrotowej, nie wymaga wirnika z tego powodu nie powoduje duych niebezpiecznych drga, l bezobsugowa praca zespou prdotwrczego brak pocze lizgowych, l moliwa jest konstrukcja przenona dziki atwemu montaowi i demontaowi, l stosunkowo niski koszt w porwnaniu z klasycznym wiatrakiem o poziomej osi obrotu, l estetyczny wygld podczas pracy wraenie cyklicznej zmiany ksztatu, daje nowe moliwoci umieszczenia reklam czy te wykorzystania jako element scenografii krajobrazu, wady: l niska sprawno, aby wytworzy tak sam ilo energii, co tradycyjne turbiny wymagaj znacznie wikszych gabarytw, l ze wzgldu na niewielk prdko obrotowa potrzebny jest generator wolnobieny lub przekadnia, ktrej zastosowanie zmniejsza dodatkowo sprawno urzdzenia i przyczynia si do zwikszenia emisji haasu.
3.7. Moliwoci wykorzystania mikrosiowni wiatrowych

Mikrosiownie wiatrowe znajduj zastosowanie w nastpujcych obszarach: l produkcja energii elektrycznej na skal lokaln bd krajow, l podwietlanie tablic informacyjnych i reklamowych noc konstrukcje VAWT nie wymagaj wysokich masztw, l miejsca, gdzie wiej ekstremalnie silne wiatry: grskie chaty, nadmorskie pensjonaty morze i gry to miejsca gdzie wiatr moe osiga ogromne prdkoci. Turbiny o pio-
54
55
l l l l l l
nowej osi obrotu doskonale sprawdzaj si w takich warunkach i dziki nim osigaj o wiele lepsze parametry ni ma to miejsce w warunkach normalnych, dachy budynkw, wieowcw symulacje komputerowe pokazuj ok. 30 % zwikszenie prdkoci wiatru kilka metrw nad dachem w porwnaniu do przepywu bez obecnoci budynku. Daje to ponad dwukrotny wzrost mocy uzyskanej dziki usadowieniu turbiny w takim miejscu zagszczenie linii wiatru, balkony i tarasy, domy jednorodzinne, ogrody, altanki morskie znaki nawigacyjne, rolnictwo zasilanie elektryczne maszyn i urzdze gospodarczych, zasilanie pomp melioracyjnych, hodowla ryb, zasilanie urzdze do napowietrzania i rekultywacji zbiornikw wodnych, podgrzewanie wody.
4. Koncepcje rozwiza systemowych przydomowych siowni wiatrowych

Rozpatrujc konstrukcje siowni wiatrowych od strony elementw skadowych wyrni w nich mona podstawowe bloki funkcjonalne: l przetwarzanie energii kinetycznej pynu w energi mechaniczn ruchu obrotowego, l wytwarzanie energii uytecznej poprzez przetwarzanie energii mechanicznej ruchu obrotowego w inne postaci energii (elektryczn, ciepln, sprone powietrze), l magazynowanie energii (energia elektryczna akumulatory elektrochemiczne, superkondensatory bd magazynowanie w zasobach sieci elektroenergetycznej, cieplna bezporednie nagrzewanie czynnika roboczego lub wykorzystanie ciepa przemiany fazowej czynnika, magazynowanie energii w wodorze wykorzystywanym nastpnie do zasilania ogniw paliwowych lub silnikw spalinowych.
Rys. 4.1. Bloki funkcjonalne w rozwizaniach systemowych Przedstawione poniej koncepcje rozwiza systemowych s konsekwencj moduowego podejcia do konstrukcji maszyn przetwarzajcych energi wiatru w uyteczne formy energii. Proponowane przez autorw koncepcje bazuj na zaoeniu wytwarzania w systemie jednego rodzaju energii uytecznej ale nie wykluczaj moliwoci zrnicowania form energii wytwarzanej w systemie.
56
57
Koncepcja 1 Zamiana energii wiatru w energi elektryczn Energia elektryczna wytworzona w siowni wiatrowej moe zosta wykorzystana na potrzeby wasne zasilajc obwody wydzielone lub sprzedana do przedsibiorstwa obrotu energi (rys. 4.2), czyli zasila sie energetyki zawodowej. Przetwarzanie energii wiatru na energi elektryczn przy uyciu elektrowni wiatrowej z zamiarem sprzeday tej energii wie si z koniecznoci prowadzenia dziaalnoci gospodarczej. Dziaalno polegajca na wytwarzaniu energii ze rde odnawialnych podlega koncesjonowaniu niezalenie od mocy rda energii. Sytuacja ta wymuszona zostaa wejciem w ycie z dniem 1 maja 2004 r. ustawy z dnia 2 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy Prawo energetyczne i ustawy Prawo ochrony rodowiska. Koncesja udzielana jest przez prezesa URE po ocenie z punktu widzenia zapisw ustawy Prawo energetyczne czy wnioskodawca: 1. ma siedzib lub miejsce zamieszkania na terytorium pastwa Unii Europejskiej; 2. dysponuje rodkami finansowymi w wielkoci gwarantujcej prawidowe wykonywanie dziaalnoci bd jest w stanie udokumentowa moliwo ich pozyskania; 3. ma moliwoci techniczne gwarantujce prawidowe wykonywanie dziaalnoci; 4. zapewni zatrudnienie osb o waciwych kwalifikacjach zawodowych; 5. uzyska decyzj o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. [http://www.elektrownie-wiatrowe.org.pl/por_koncesje.htm 2007]
r elektrownia wiatrowa wsppracuje. Wymusza to stosowanie odpowiednich ukadw i urzdze automatycznego sterowania, ktre zapewni synchronizacj z sieci energetyczn (rys 4.3).
Rys. 4.3. Schemat ukadu synchronizujcego z sieci energetyki zawodowej.
Elektrownia wiatrowa wytwarzajca energi wycznie na potrzeby odbiornikw autonomicznych doczonych do wydzielonego obwodu jest cakowicie niezalenym rdem energii. rdami energii w tego typu elektrowniach s prdnice prdu staego lub mae prdnice prdu przemiennego, czsto z magnesami trwaymi (nie wymagajce dodatkowych obwodw wzbudzenia). Ze wzgldu na zaleno iloci i jakoci produkowanej energii od prdkoci wiatru siownie te wsppracuj z systemami magazynowania energii w baterii akumulatorw [Klugman-Radziemska 2006]. Schemat takiego ukadu przedstawiono na rys. 4.4. Gdy istnieje potrzeba zasilania odbiornikw prdu przemiennego ukad taki mona doposay w przetwornic napicia staego na napicie prdu przemiennego rys. 4.5. [Nalepa 2007].
Rys. 4.2. Koncepcja rozwizania systemowego zamiany energii wiatru w energi elektryczn wraz z jej sposobem magazynowania lub bezporedniego wykorzystania. Zatem oddawanie do przemysowej sieci energetycznej energii elektrycznej wyprodukowanej przez siownie wiatrowe wymaga szeregu zezwole oraz zapewnienia odpowiedniej jakoci energii elektrycznej. Energia elektryczna wytwarzana w elektrowniach pracujcych w sprzgniciu z sieci energetyki zawodowej musi mie takie same parametry (czstotliwo i napicie) jak sie, z ktRys. 4.4. Schemat ukad pracy systemu autonomicznego z prdnic prdu staego i obwodem odbiorczym prdu staego [Nalepa 2007]
58
59
Rys. 4.5. Schemat ukad pracy systemu autonomicznego z prdnic prdu staego i obwodem odbiorczym prdu staego oraz przemiennego [Nalepa 2007]
Rys. 4.7. Koncepcja rozwizania systemowego zamiany energii wiatru w energi ciepln (za porednictwem energii elektrycznej)
Rys. 4.6. Schemat ukadu pracy systemu autonomicznego z prdnic prdu zmiennego.
Generator prdu zmiennego uyty w elektrowni wiatrowej rwnie pozwala na uzyskanie odpowiedniej jakoci energii prdu staego po uprzednim wyprostowaniu i regulacji napicia. Poniewa prdko obrotowa turbin wiatrowych zalena jest od prdkoci wiatru, rwnie warto generowanego napicia i jego czstotliwo jest zmienna. Z tego powodu stosowany jest poredni obwd prdu staego wyposaony w regulator napicia wsppracujcy z przetwornic napicia staego na napicie przemienne (DC/AC) rys. 4.6. W tego typu rozwizaniach energia elektryczna moe zosta zmagazynowana. Magazynami elektrycznej mog by np.: akumulatory elektrochemiczne lub superkondensatory. Koncepcja 2 Zamiana energii wiatru w energi termiczn Naturaln wydaje si by koncepcja zastosowania maych siowni wiatrowych do zamiany energii wiatru na energi termiczn (z wykorzystaniem energii elektrycznej) (rys. 4.7).
Energia wiatru przetwarzana jest w siowni wiatrowej na energi elektryczn, a nastpnie za porednictwem grzaek elektrycznych w energi ciepln. Rozwizania tego typu mog by wykorzystywane do podgrzewania wody pitnej, grzewczej, przemysowej itd. Moliwe jest rwnie zastosowania takiego ukadu do podgrzewania innych czynnikw np. parafiny z wykorzystaniem ciepa przemiany fazowej czynnika roboczego. Zalet tego rozwizania jest moliwo wykorzystania energii o bardzo niskiej jakoci, takiej jak mona pozyska przy duej zmiennoci parametrw wiatru. Dodatkow zalet jest praca siowni wiatrowej z wytwarzaniem energii na potrzeby wydzielonego obwodu energii elektrycznej. W wietle wymaga prawa dotyczcych koncesjonowania dziaalnoci polegajcej na wytwarzaniu energii niezalenie od wielkoci mocy wytwarzanie energii na potrzeby wydzielonego obwodu niepoczonego z sieci energetyczn zwalnia z koniecznoci uzyskania koncesji nie istnieje przedmiot koncesjonowania. Koncepcja 3 Zamiana energii wiatru w energi elektryczn z dodatkowym magazynowaniem nadwyek energii w wodorze Rozwj technologii ogniw paliwowych, pozwala na rozpatrywanie tych rozwiza jako moliwych do zastosowania w systemach magazynowania energii. Pierwszym elementem acucha przetwarzania energii wiatru jest silnik wiatrowy sprzony z generatorem energii elektrycznej. Energia elektryczna moe zosta wykorzystana bezporednio do zasilania odbiornikw lub zmagazynowana poprzez wytworzenie w elektrolizerze wodoru, ktry jest adowany do zbiornikw, z ktrych moe zosta pobrany i przetworzony w ogniwach paliwowych na energi elektryczn lub elektryczn w skojarzeniu z ciepln (rys. 4.8).
60
61
Rys. 4.8. Koncepcja rozwizania systemowego zamiany energii wiatru w energi elektryczn z magazynowaniem jej nadwyek w wodorze Z przyczyn ekonomicznych na razie nie jest uzasadnione magazynowanie energii w postaci wodoru w maych siowniach wiatrowych. Rozwizania systemowe z odtwarzaniem energii uytecznej z wodoru poprzez np. zasilanie silnikw spalinowych bd zasilanie ogniw paliwowych wytwarzajcych energi elektryczn oddawan do sieci energetycznej lub napdu pojazdw elektrycznych wydaj si by rozwizaniami moliwymi do zrealizowania w niedalekiej przyszoci.
Rys. 4.9. Koncepcja rozwizania systemowego zamiany energii wiatru w energi elektryczn z magazynowaniem jej nadwyek w spronym powietrzu.
Koncepcja 5 i 6 Zamiana energii wiatru w energi mechaniczn
Koncepcja 4 Zamiana energii wiatru w energi elektryczn z dodatkowym magazynowaniem nadwyek energii w spronym powietrzu Koncepcja przedstawiona na rys. 4.9 zakada magazynowanie nadwyek energii w postaci spronego powietrza. Koncepcja ta daje moliwo wykorzystania energii wiatru, ktra nie jest wykorzystywana przy przetwarzaniu na energi elektryczn. Prezentowane tu rozwizanie jest przedmiotem bada w ramach odrbnego projektu badawczego, wic nie bdzie tu szerzej omawiane.
Rys. 4.10. Koncepcja rozwizania systemowego zamiany energii wiatru w energi mechaniczn nawadnianie upraw, przepompowywanie wody itp. Koncepcje przetwarzania energii wiatru w energi mechaniczn pynu zakadaj wykorzystanie energii wiatru do napdu pomp (sprarek) umoliwiajcych przepompowanie pynu.
62
63
5. Mae elektrownie wiatrowe w aspekcie aktw prawnych dotyczcych budownictwa (stan na 30.03.2011 r.).
Mae elektrownie wiatrowe najczciej buduje si: l jako oddzielne budowle, wyposaone w fundamenty, l jako maszty z linami odcigajcymi, pozbawione fundamentw, l jako elementy montowane na istniejcych obiektach budowlanych. W zalenoci od przypadku, formalnoci przed rozpoczciem budowy mog mie inny przebieg. Rys. 4.11. Koncepcja rozwizania systemowego zamiany energii wiatru w energi mechaniczn napowietrzanie jezior.
5.1. Elektrownia wiatrowa jako oddzielna budowla wyposaona w fundamenty

W takim przypadku naley przeprowadzi ca procedur dotyczc procesu inwestycyjnego, polegajcego na uzyskaniu pozwolenia na budow. Roboty budowlane mona rozpocz jedynie na podstawie ostatecznej decyzji o pozwoleniu na budow, z wyczeniem budw, do ktrych rozpoczcia wystarczy zgoszenie. Stronami w postpowaniu w sprawie pozwolenia na budow s: inwestor oraz waciciele, uytkownicy wieczyci lub zarzdcy nieruchomoci znajdujcych si w obszarze oddziaywania obiektu. Kolejne kroki uzyskania pozwolenia na budow: 1. Wykonanie projektu budowlanego przez osob posiadajc usprawnienia do projektowania w odpowiedniej specjalnoci (specjalno konstrukcyjna). Podstaw do opracowania dokumentacji projektowej jest operat geologiczny, ktry okrela klas gruntu (jego nono). Na jego podstawie projektant po wykonaniu odpowiednich oblicze wymiaruje fundament, na ktrym zostanie posadowiony maszt. Forma oraz tre projektu musi by zgodna z aktualnie obowizujcym Rozporzdzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 2 wrzenia 2004 r. - w sprawie szczegowego zakresu i formy dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robt budowlanych oraz programu funkcjonalno-uytkowego (Dz.U. z dnia 16 wrzenia 2004 r. z pn. zmianami). 2. Decyzja o pozwoleniu na budow. Wniosek o wydanie decyzji o pozwoleniu na budow, zgodnie z art. 32 ust 4 ustawy z dnia 7 lipca 1994r Prawo budowlane pozwolenie na budow moe by wydane wycznie temu, kto: l zoy wniosek w tej sprawie w okresie wanoci decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, jeeli jest ona wymagana zgodnie z przepisami o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym,
Silnik wiatrowy przetwarza energi wiatru w energi mechaniczn ruchu obrotowego, ktra wykorzystywana jest przez pomp: l do przetaczania cieczy (rys. 4.10) wykorzystywanej np. do podlewania upraw rolniczych odkrytych bd pod osonami, l do przetaczania powietrza (rys. 4.11) np. do napowietrzania staww hodowlanych, jezior w celu rewitalizacji lub napowietrzania procesowego np. w oczyszczalniach ciekw
64
65
zoy owiadczenie, pod rygorem odpowiedzialnoci karnej, o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomoci na cele budowlane.
Decyzj o pozwoleniu na budow inwestor moe uzyska skadajc w tej sprawie wniosek do waciwego terenowo organu architektoniczno-budowlanego oraz doczajc do niego zgodnie z art. 33 ust. 2 w/w ustawy Prawo budowlane: 1. cztery egzemplarze projektu budowlanego wraz z opiniami, uzgodnieniami, pozwoleniami i innymi dokumentami wymaganymi przepisami szczeglnymi oraz zawiadczeniem, o ktrym mowa w art. 12 ust. 7 ustawy Prawa budowlanego, 2. owiadczenie o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomoci na cele budowlane (wedug wzoru), 3. decyzj o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, jeeli jest ona wymagana zgodnie z przepisami ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, 4. specjalistyczn opini, o ktrej mowa w art. 33 ust. 3 ustawy Prawo budowlane (dotyczy to obiektw ktre mog by niebezpieczne i stanowi powane zagroenie dla rodowiska, oraz takich, w ktrych zastosowano po raz pierwszy na terytorium RP rozwizania konstrukcyjne, dotd niespotykane), 5. postanowienie o uzgodnieniu, z waciwym organem administracji architektoniczno budowlanej, projektowanych rozwiza w zakresie, o ktrym mowa w art. 33 ust. 2 pkt 4 ustawy Prawo budowlane (szkody grnicze oraz ich wpyw na planowan lokalizacj inwestycji), 6. upowanienie udzielone osobie penomocnika dziaajcego imieniu inwestora (jeeli penomocnik bdzie reprezentowa inwestora). Okres oczekiwania na wydanie decyzji o pozwoleniu na budow - jeeli inwestor speni okrelone wymagania, organ administracji architektoniczno - budowlanej wydaje decyzj o pozwoleniu na budow nie pniej ni w cigu miesica, a w przypadku sprawy szczeglnie skomplikowanej - nie pniej ni w cigu dwch miesicy od dnia zoenia wniosku (art. 35 3 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postpowania administracyjnego Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 z pn. zm.). W przypadku, gdy waciwy organ nie wyda decyzji w sprawie pozwolenia na budow w terminie 65 dni od dnia zoenia wniosku o wydanie takiej decyzji, organ wyszego stopnia wymierza temu organowi, w drodze postanowienia, na ktre przysuguje zaalenie, kar w wysokoci 500 z za kady dzie zwoki (art. 35 ust. 6 ustawy - Prawo budowlane). Nie dotyczy to pozwolenia na budow wydawanego dla przedsiwzicia podlegajcego ocenie oddziaywania przedsiwzicia na rodowisko albo ocenie oddziaywania przedsiwzicia na obszar Natura 2000 (art. 35 ust. 6a ustawy - Prawo budowlane). Decyzja o pozwoleniu na budow wana jest 3 lata - wygasa, jeeli budowa nie zostaa rozpoczta przed upywem 3 lat od dnia, w ktrym decyzja ta staa si ostateczna lub budowa zostaa przerwana na czas duszy ni 3 lata (art. 37 ust. 1 ustawy - Prawo budowlane). W przypadku upynicia terminu 3 lat od daty wydania decyzji o pozwoleniu na budow,
inwestor chccy wznowi prace budowlane powinien wystpi o wydanie decyzji o wznowieniu prac budowlanych. Decyzja o pozwoleniu na budow moe zosta przeniesiona na inn osob (inwestora) pod warunkiem, e: dotychczasowy waciciel zgadza si na przeniesienie takowej i zoy odpowiednie owiadczenie oraz nowy waciciel (osoba, na ktr nastpuje przeniesienie pozwolenia) zgadza si ze wszystkimi jej postanowieniami. Roboty budowlane mona rozpocz na podstawie ostatecznej decyzji o pozwoleniu na budow (z zastrzeeniem robt wykonywanych na podstawie zgoszenia lub nie wymagajcych ani pozwolenia na budow ani zgoszenia). Decyzja staje si ostateczna po upywie 14 dni od dnia dorczenia jej stronom postpowania, o ile strony nie wnios w tym terminie odwoania od decyzji. Jeeli elektrownia bdzie przyczona do krajowej sieci energetycznej w takim przypadku gdy budowane przez inwestora przycze energetyczne bdzie przebiegao pod drog publiczn wymagana jest rwnie Decyzja Powiatowego Zarzdu Drg, co wie si rwnie z corocznymi opatami za przebieganie linii pod drog. W sytuacji, gdzie prowadzone pod ziemi przycze energetyczne bdzie przebiegao przez ziemi osb trzecich, rwnie wymagana jest pisemna zgoda wacicieli tych ziem. 3. Roboty budowlane. Inwestor ma obowizek zawiadomi waciwy organ (powiatowego inspektora nadzoru budowlanego lub wojewdzkiego inspektora nadzoru budowlanego) oraz projektanta sprawujcego nadzr nad zgodnoci realizacji budowy z projektem o zamierzonym terminie rozpoczcia robt, na ktre jest wymagane pozwolenie na budow, co najmniej na 7 dni przed ich rozpoczciem (art. 41 ust. 4 ustawy - Prawo budowlane). Do zawiadomienia docza take: owiadczenie kierownika budowy (robt), stwierdzajce sporzdzenie planu bezpieczestwa i ochrony zdrowia (jeeli jest wymagane) oraz przyjcie obowizku kierowania budow (robotami budowlanymi), a take zawiadczenie o wpisie na list czonkw waciwej izby samorzdu zawodowego, stanowicego podstaw do wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie, w przypadku ustanowienia nadzoru inwestorskiego - owiadczenie inspektora nadzoru inwestorskiego, stwierdzajce przyjcie obowizku penienia nadzoru inwestorskiego nad danymi robotami budowlanymi, a take zawiadczenie o wpisie na list czonkw waciwej izby samorzdu zawodowego, stanowicego podstaw do wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie, informacj zawierajc dane dotyczce bezpieczestwa pracy i ochrony zdrowia zamieszczone w ogoszeniu, ktre kierownik budowy ma obowizek umieci na budowie. Naley pamita, e dla robt budowlanych prowadzonych w oparciu o pozwolenie na budow prowadzony jest Dziennik budowy, ktry jest ostemplowany i opisany przez organ administracji architektoniczno-budowlanej.
66
67
Jeeli w trakcie pracy inwestor (za zgod projektanta) wprowadzi do dokumentacji jakiekolwiek zmiany i bd to zmiany istotne, naley uzyska decyzj o zmianie decyzji na pozwolenie na budow. Kiedy wiadomo, e zmiana w zatwierdzonej dokumentacji projektowej jest istotna czy nie jest istotna (wymaga zmiany pozwolenia na budow czy te nie)? Niestety prawo tego nie precyzuje, a interpretacj przepisw pozostawia organom architektoniczno budowlanym. 4. Zakoczenie robt budowlanych i dokonanie zgoszenia. Przed przystpieniem do uytkowania obiektu budowlanego, na ktrego wzniesienie wymagane byo pozwolenie na budow, naley zoy do waciwego organu (powiatowego inspektora nadzoru budowlanego lub wojewdzkiego inspektora nadzoru budowlanego) zawiadomienie o zakoczeniu budowy, chyba e wymagane jest pozwolenie na uytkowanie (art. 54 ustawy - Prawo budowlane). Do zawiadomienia o zakoczeniu budowy obiektu budowlanego inwestor jest obowizany doczy: orygina dziennika budowy, owiadczenie kierownika budowy: a. o zgodnoci wykonania obiektu budowlanego z projektem budowlanym i warunkami pozwolenia na budow oraz przepisami, b. o doprowadzeniu do naleytego stanu i porzdku terenu budowy, a take - w razie korzystania - drogi, ulicy, ssiedniej nieruchomoci, budynku lub lokalu; c. owiadczenie o waciwym zagospodarowaniu terenw przylegych, jeeli eksploatacja wybudowanego obiektu jest uzaleniona od ich odpowiedniego zagospodarowania; d. protokoy bada i sprawdze; e. inwentaryzacj geodezyjn powykonawcz; f. potwierdzenie, zgodnie z przepisami odrbnymi, odbioru wykonanych przyczy. W przypadku dokonania podczas wykonywania robt zmian nieodstpujcych w sposb istotny od zatwierdzonego projektu lub warunkw pozwolenia na budow, do zawiadomienia naley doczy kopie rysunkw wchodzcych w skad zatwierdzonego projektu budowlanego, z naniesionymi zmianami, a w razie potrzeby take uzupeniajcy opis. Kiedy moemy uytkowa? Do uytkowania mona przystpi, jeli waciwy organ w terminie 21 dni od dnia dorczenia mu zawiadomienia, nie zgosi sprzeciwu w drodze decyzji.
1. Zgoszenie zamiaru wykonania robt budowlanych polegajcych na budowie masztu bez fundamentu, za to z linami odcigajcymi. Zgoszenia naley dokona przed terminem zamierzonego rozpoczcia robt budowlanych. Do wykonywania robt budowlanych mona przystpi, jeeli w terminie 30 dni od dnia dorczenia zgoszenia waciwy organ nie wniesie, w drodze decyzji, sprzeciwu i nie pniej ni po upywie 2 lat od okrelonego w zgoszeniu terminu ich rozpoczcia. Podstawowe dokumenty przy zgoszeniu robt budowlanych objtych zgoszeniem: wniosek, owiadczenie o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomoci na cele budowlane wraz ze zgod wspwacicieli nieruchomoci (w przypadku wspwasnoci), odpowiednie szkice lub rysunki, odpowiedni map (do celw opiniodawczych), ewentualne pozwolenia, uzgodnienia i opinie wymagane odrbnymi przepisami, w przypadku przycza: elektroenergetycznego, wodocigowego, kanalizacyjnego, gazowego, cieplnego, telekomunikacyjnego oraz w przypadku instalacji zbiornikowej na gaz pynny z pojedynczym zbiornikiem o pojemnoci do 7m3, przeznaczonej do zasilania instalacji gazowych w budynkach mieszkalnych jednorodzinnych, naley przedstawi projekt zagospodarowania dziaki lub terenu wraz z opisem technicznym instalacji wykonanym przez projektanta posiadajcego wymagane uprawnienia budowlane. Jeli waciwy organ w cigu 30 dni nie wniesie sprzeciwu nawizujc do art. 30 pkt. 6.1. ustawy, to mona rozpocz roboty budowlane. 2. Pozwolenie na budow jeeli w terminie 30 dni od daty zgoszenia zamiaru wykonania robt budowlanych, organ administracji architektoniczno budowlanej wniesie sprzeciw i nakae nam uzyska pozwolenie na budow, naley wszcz ca procedur jak dla masztw wyposaonych w fundamenty. Kiedy moemy zosta obarczeni obowizkiem uzyskania decyzji o pozwoleniu na budow? Przede wszystkim wtedy gdy robota budowlana bdca przedmiotem zgoszenia wymaga wykonania robt budowlanych, objtych obowizkiem uzyskania pozwolenia na budow lub narusza ustalenia obowizujcego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego albo decyzji o warunkach budowy i zagospodarowania terenu, w przypadku braku obowizujcego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Organ naoy na inwestora obowizek uzyskania decyzji o pozwoleniu na budow, gdy: moe ona spowodowa niedopuszczalne zagroenia bezpieczestwa ludzi lub mienia, pogorszenie stanu rodowiska lub stanu zachowania zabytkw, pogorszenie warunkw zdrowotno-sanitarnych, wprowadzenie, utrwalenie bd zwikszenie ogranicze lub uciliwoci dla terenw ssiednich. Jeeli adna z wyej wymienionych okolicznoci nie zachodzi, organ administracji architektoniczno budowlanej nie wnosi sprzeciwu wobec zoonego przez inwestora zgoszenia zamiaru wykonania robt budowlanych.
5.2. Elektrownia wiatrowa jako maszt z linami odcigajcymi, pozbawiona fundamentw

Interpretacja przepisw Prawa budowlanego w tym wypadku ley po stronie organu administracji architektoniczno budowlanej. Moe si zdarzy, i bdzie ona korzystna dla osoby starajcej si zdoby pozwolenie na budow na przykad poprzez zgoszenie do urzdu zamiaru wzniesienia masztu.
68
69
5.3. Elektrownia jako konstrukcja montowana na istniejcym obiekcie budowlanym

Od 2010 roku wykonywanie robt budowlanych polegajcych na instalacji urzdzenia na istniejcym budynku nie wymaga pozwolenia na budow. Zgodnie z Prawem budowlanym, jeeli takie urzdzenie ma wicej ni 3m wysokoci, naley dokona zgoszenia zamiaru wykonania prac budowlanych (art. 30 ust.1 pkt.3.b Prawa Budowlanego). Procedura jest identyczna, jak ta opisana powyej (w przypadku dokonania zgoszenia). Podobnie jak powyej, jeeli organ administracji architektoniczno budowlanej wniesie, w drodze decyzji, sprzeciw w stosunku do dokonanego przez inwestora zgoszenia, ten bdzie musia uzyska decyzj o pozwoleniu na budow. Uczestnicy procesu budowlanego. Uczestnikami procesu budowlanego, w rozumieniu ustawy Prawo budowlane, s: 1) inwestor; 2) inspektor nadzoru inwestorskiego; 3) projektant; 4) kierownik budowy lub kierownik robt. Inwestor 1. Do obowizkw inwestora naley zorganizowanie procesu budowy, z uwzgldnieniem zawartych w przepisach zasad bezpieczestwa i ochrony zdrowia, a w szczeglnoci zapewnienie: 1) opracowania projektu budowlanego i, stosownie do potrzeb, innych projektw, 2) objcia kierownictwa budowy przez kierownika budowy, 3) opracowania planu bezpieczestwa i ochrony zdrowia, 4) wykonania i odbioru robt budowlanych, 5) w przypadkach uzasadnionych wysokim stopniem skomplikowania robt budowlanych lub warunkami gruntowymi, nadzoru nad wykonywaniem robt budowlanych przez osoby o odpowiednich kwalifikacjach zawodowych. 2. Inwestor moe ustanowi inspektora nadzoru inwestorskiego na budowie. 3. Inwestor moe zobowiza projektanta do sprawowania nadzoru autorskiego. 4. Waciwy organ moe w decyzji o pozwoleniu na budow naoy na inwestora obowizek ustanowienia inspektora nadzoru inwestorskiego, a take obowizek zapewnienia nadzoru autorskiego, w przypadkach uzasadnionych wysokim stopniem skomplikowania obiektu lub robt budowlanych bd przewidywanym wpywem na rodowisko. 5. Minister waciwy do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej okreli, w drodze rozporzdzenia, rodzaje obiektw budowlanych, przy ktrych realizacji jest wymagane ustanowienie inspektora nadzoru inwestorskiego, oraz list obiektw budowla-
nych i kryteria techniczne, jakimi powinien kierowa si organ podczas nakadania na inwestora obowizku ustanowienia inspektora nadzoru inwestorskiego. Projektant 1. Do podstawowych obowizkw projektanta naley: 1) opracowanie projektu budowlanego w sposb zgodny z ustaleniami okrelonymi w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, w decyzji o rodowiskowych uwarunkowaniach, o ktrej mowa w art. 71 ust. 1 ustawy z dnia 3 padziernika 2008 r. o udostpnianiu informacji o rodowisku i jego ochronie, udziale spoeczestwa w ochronie rodowiska oraz o ocenach oddziaywania na rodowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227), lub w pozwoleniu, o ktrym mowa w art. 23 i 23a ustawy z dnia 21 marca 1991 r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej (Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1502, z pn. zm.), wymaganiami ustawy, przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej; 1a) zapewnienie, w razie potrzeby, udziau w opracowaniu projektu osb posiadajcych uprawnienia budowlane do projektowania w odpowiedniej specjalnoci oraz wzajemne skoordynowanie techniczne wykonanych przez te osoby opracowa projektowych, zapewniajce uwzgldnienie zawartych w przepisach zasad bezpieczestwa i ochrony zdrowia w procesie budowy, z uwzgldnieniem specyfiki projektowanego obiektu budowlanego; 1b) sporzdzenie informacji dotyczcej bezpieczestwa i ochrony zdrowia ze wzgldu na specyfik projektowanego obiektu budowlanego, uwzgldnianej w planie bezpieczestwa i ochrony zdrowia; 2) uzyskanie wymaganych opinii, uzgodnie i sprawdze rozwiza projektowych w zakresie wynikajcym z przepisw; 3) wyjanianie wtpliwoci dotyczcych projektu i zawartych w nim rozwiza; 3a) sporzdzanie lub uzgadnianie indywidualnej dokumentacji technicznej, o ktrej mowa w art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych (Dz. U. Nr 92, poz. 881); 4) sprawowanie nadzoru autorskiego na danie inwestora lub waciwego organu w zakresie: 4a) stwierdzania w toku wykonywania robt budowlanych zgodnoci realizacji z projektem, 4b) uzgadniania moliwoci wprowadzenia rozwiza zamiennych w stosunku do przewidzianych w projekcie, zgoszonych przez kierownika budowy lub inspektora nadzoru inwestorskiego. 2. Projektant ma obowizek zapewni sprawdzenie projektu architektoniczno-budowlanego pod wzgldem zgodnoci z przepisami, w tym techniczno-budowlanymi, przez osob posiadajc uprawnienia budowlane do projektowania bez ogranicze w odpowiedniej specjalnoci lub rzeczoznawc budowlanego.
70
71
3. Obowizek, o ktrym mowa w pkt. 2, nie dotyczy: 1) zakresu objtego sprawdzaniem i opiniowaniem na podstawie przepisw szczeglnych; 2) projektw obiektw budowlanych o prostej konstrukcji, jak: budynki mieszkalne jednorodzinne, niewielkie obiekty gospodarcze, inwentarskie i skadowe. 4. Projektant, a take sprawdzajcy, o ktrym mowa w pkt. 2, do projektu budowlanego docza owiadczenie o sporzdzeniu projektu budowlanego, zgodnie z obowizujcymi przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej. Projektant, w trakcie realizacji budowy, ma prawo: 1) wstpu na teren budowy i dokonywania zapisw w dzienniku budowy dotyczcych jej realizacji; 2) dania wpisem do dziennika budowy wstrzymania robt budowlanych w razie: a. stwierdzenia moliwoci powstania zagroenia, b. wykonywania ich niezgodnie z projektem. Kierownik budowy 1. Kierownik budowy jest obowizany, w oparciu o informacj, o ktrej mowa w art. 20 ust. 1 pkt 1b, sporzdzi lub zapewni sporzdzenie, przed rozpoczciem budowy, planu bezpieczestwa i ochrony zdrowia, uwzgldniajc specyfik obiektu budowlanego i warunki prowadzenia robt budowlanych, w tym planowane jednoczesne prowadzenie robt budowlanych i produkcji przemysowej. 1a. Plan bezpieczestwa i ochrony zdrowia na budowie sporzdza si, jeeli: 1) w trakcie budowy wykonywany bdzie przynajmniej jeden z rodzajw robt budowlanych wymienionych w ust. 2 lub 2) przewidywane roboty budowlane maj trwa duej ni 30 dni roboczych i jednoczenie bdzie przy nich zatrudnionych co najmniej 20 pracownikw lub pracochonno planowanych robt bdzie przekracza 500 osobodni. 2. W planie, o ktrym mowa w ust. 1, naley uwzgldni specyfik nastpujcych rodzajw robt budowlanych: 1) ktrych charakter, organizacja lub miejsce prowadzenia stwarza szczeglnie wysokie ryzyko powstania zagroenia bezpieczestwa i zdrowia ludzi, a w szczeglnoci przysypania ziemi lub upadku z wysokoci; 2) przy prowadzeniu ktrych wystpuj dziaania substancji chemicznych lub czynnikw biologicznych zagraajcych bezpieczestwu i zdrowiu ludzi; 3) stwarzajcych zagroenie promieniowaniem jonizujcym; 4) prowadzonych w pobliu linii wysokiego napicia lub czynnych linii komunikacyjnych; 5) stwarzajcych ryzyko utonicia pracownikw; 6) prowadzonych w studniach, pod ziemi i w tunelach;
7) wykonywanych przez kierujcych pojazdami zasilanymi z linii napowietrznych; 8) wykonywanych w kesonach, z atmosfer wytwarzan ze spronego powietrza; 9) wymagajcych uycia materiaw wybuchowych; 10) prowadzonych przy montau i demontau cikich elementw prefabrykowanych. 3. Wymagania dotyczce bezpieczestwa i ochrony zdrowia przy wykonywaniu robt budowlanych okrelaj odrbne przepisy w zakresie bezpieczestwa i higieny pracy. 4. Minister waciwy do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej okreli, w drodze rozporzdzenia: 1) szczegowy zakres i form: a. informacji dotyczcej bezpieczestwa i ochrony zdrowia, b. planu bezpieczestwa i ochrony zdrowia majc na uwadze specyfik projektowanego obiektu budowlanego; 2) szczegowy zakres rodzajw robt budowlanych, o ktrych mowa w ust. 2, majc na uwadze stopie zagroe, jakie stwarzaj poszczeglne ich rodzaje. Do podstawowych obowizkw kierownika budowy naley: 1) protokolarne przejcie od inwestora i odpowiednie zabezpieczenie terenu budowy wraz ze znajdujcymi si na nim obiektami budowlanymi, urzdzeniami technicznymi i staymi punktami osnowy geodezyjnej oraz podlegajcymi ochronie elementami rodowiska przyrodniczego i kulturowego; 2) prowadzenie dokumentacji budowy; 3) zapewnienie geodezyjnego wytyczenia obiektu oraz zorganizowanie budowy i kierowanie budow obiektu budowlanego w sposb zgodny z projektem i pozwoleniem na budow, przepisami, w tym techniczno-budowlanymi, oraz przepisami bezpieczestwa i higieny pracy; 3a) koordynowanie realizacji zada zapobiegajcych zagroeniom bezpieczestwa i ochrony zdrowia: a) przy opracowywaniu technicznych lub organizacyjnych zaoe planowanych robt budowlanych lub ich poszczeglnych etapw, ktre maj by prowadzone jednoczenie lub kolejno, b) przy planowaniu czasu wymaganego do zakoczenia robt budowlanych lub ich poszczeglnych etapw; 3b) koordynowanie dziaa zapewniajcych przestrzeganie podczas wykonywania robt budowlanych zasad bezpieczestwa i ochrony zdrowia zawartych w przepisach oraz w planie bezpieczestwa i ochrony zdrowia; 3c) wprowadzanie niezbdnych zmian w informacji dotyczcej bezpieczestwa i ochrony zdrowia ze wzgldu na specyfik projektowanego obiektu budowlanego, uwzgldnianej w planie bezpieczestwa i ochrony zdrowia oraz w planie bezpieczestwa i ochrony zdrowia, wynikajcych z postpu wykonywanych robt budowlanych;
72
73
3d) podejmowanie niezbdnych dziaa uniemoliwiajcych wstp na budow osobom nieupowanionym; 4) wstrzymanie robt budowlanych w przypadku stwierdzenia moliwoci powstania zagroenia oraz bezzwoczne zawiadomienie o tym waciwego organu; 5) zawiadomienie inwestora o wpisie do dziennika budowy dotyczcym wstrzymania robt budowlanych z powodu wykonywania ich niezgodnie z projektem; 6) realizacja zalece wpisanych do dziennika budowy; 7) zgaszanie inwestorowi do sprawdzenia lub odbioru wykonanych robt ulegajcych zakryciu bd zanikajcych oraz zapewnienie dokonania wymaganych przepisami lub ustalonych w umowie prb i sprawdze instalacji, urzdze technicznych i przewodw kominowych przed zgoszeniem obiektu budowlanego do odbioru; 8) przygotowanie dokumentacji powykonawczej obiektu budowlanego; 9) zgoszenie obiektu budowlanego do odbioru odpowiednim wpisem do dziennika budowy oraz uczestniczenie w czynnociach odbioru i zapewnienie usunicia stwierdzonych wad, a take przekazanie inwestorowi owiadcze: o zgodnoci wykonania obiektu budowlanego z projektem budowlanym i warunkami pozwolenia na budow oraz przepisami, o doprowadzeniu do naleytego stanu i porzdku terenu budowy, a take w razie korzystania drogi, ulicy, ssiedniej nieruchomoci, budynku lub lokalu. Kierownik budowy ma prawo: 1) wystpowania do inwestora o zmiany w rozwizaniach projektowych, jeeli s one uzasadnione koniecznoci zwikszenia bezpieczestwa realizacji robt budowlanych lub usprawnienia procesu budowy; 2) ustosunkowania si w dzienniku budowy do zalece w nim zawartych. 3) czenie funkcji kierownika budowy i inspektora nadzoru inwestorskiego nie jest dopuszczalne. 4) Przepisy pkt. 1 oraz prawa i obowizki kierownika budowy stosuje si odpowiednio do kierownika robt. Inspektor nadzoru inwestorskiego Do podstawowych obowizkw inspektora nadzoru inwestorskiego naley: 1) reprezentowanie inwestora na budowie przez sprawowanie kontroli zgodnoci jej realizacji z projektem i pozwoleniem na budow, przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej; 2) sprawdzanie jakoci wykonywanych robt i wbudowanych wyrobw budowlanych, a w szczeglnoci zapobieganie zastosowaniu wyrobw budowlanych wadliwych i niedopuszczonych do stosowania w budownictwie; 3) sprawdzanie i odbir robt budowlanych ulegajcych zakryciu lub zanikajcych, uczest-
niczenie w prbach i odbiorach technicznych instalacji, urzdze technicznych i przewodw kominowych oraz przygotowanie i udzia w czynnociach odbioru gotowych obiektw budowlanych i przekazywanie ich do uytkowania; 4) potwierdzanie faktycznie wykonanych robt oraz usunicia wad, a take, na danie inwestora, kontrolowanie rozlicze budowy. Inspektor nadzoru inwestorskiego ma prawo: 1) wydawa kierownikowi budowy lub kierownikowi robt polecenia, potwierdzone wpisem do dziennika budowy, dotyczce: usunicia nieprawidowoci lub zagroe, wykonania prb lub bada, take wymagajcych odkrycia robt lub elementw zakrytych, oraz przedstawienia ekspertyz dotyczcych prowadzonych robt budowlanych i dowodw dopuszczenia do stosowania w budownictwie wyrobw budowlanych oraz urzdze technicznych; 2) da od kierownika budowy lub kierownika robt dokonania poprawek bd ponownego wykonania wadliwie wykonanych robt, a take wstrzymania dalszych robt budowlanych w przypadku, gdyby ich kontynuacja moga wywoa zagroenie bd spowodowa niedopuszczaln niezgodno z projektem lub pozwoleniem na budow. Przy budowie obiektu budowlanego, wymagajcego ustanowienia inspektorw nadzoru inwestorskiego w zakresie rnych specjalnoci, inwestor wyznacza jednego z nich jako koordynatora ich czynnoci na budowie.
5.4. Inne regulacje dotyczce maych siowni wiatrowych.

Lokalizacja wzgldem drg publicznych (na podstawie Ustawy z dnia 21 marca 1985r. o drogach publicznych Dz.U. 2007 nr 19 poz. 115 z pn. zm). Minimalne odlegoci dotyczce lokalizacji wzgldem rnego rodzaju drg publicznych:
Lp. 1 2 3 Rodzaj drogi Autostrada Droga Ekspresowa Droga oglnodostpna: a) krajowa b) wojewdzka, powiatowa c) gminna W terenie zabudowy 30 m 20 m 10 m 8m 6m poza terenem zabudowanym 50 m 20 m 25 m 20 m 15 m
Dodatkowo: W art. 43 ust. 2. jest napisane, e w szczeglnie uzasadnionych przypadkach usytuowanie obiektu budowlanego przy drodze, o ktrej mowa w ust. 1 lp. 3 tabeli (powysza tabela),
74
75
w odlegoci mniejszej ni okrelona w ust. 1, moe nastpi wycznie za zgod zarzdcy drogi, wydan przed uzyskaniem przez inwestora obiektu pozwolenia na budow lub zgoszeniem budowy albo wykonywania robt budowlanych. Z uwagi na bezpieczestwo zazwyczaj wiatraki sytuuje si w odlegoci odpowiadajcej co najmniej wysokoci samego wiatraka. Haas a lokalizacja. Elektrownia wiatrowa, jak kade urzdzenie techniczne, emituje dwik. Prawidowo zlokalizowane elektrownie wiatrowe, dziki zastosowaniu wielu rozwiza sucych ekranowaniu emisji dwiku, nie s haaliwe. Wszelkie wymogi w tej kwestii precyzuje Rozporzdzenie Ministra rodowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomw haasu w rodowisku (Dz. U. z dnia 5 lipca 2007 r.). Zgodnie z przepisami obiekty i urzdzenia stanowice rda haasu naley lokalizowa tak, by nie naruszay dopuszczalnych poziomw haasu. Najcichszymi urzdzeniami s elektrownie wiatrowe o pionowej osi obrotu, w tym widerkowe. Elektrownia a rodowisko. Od 15 listopada 2010 r. nie obowizuj progi mocy elektrowni wodnych, od ktrych uznaje si, e inwestycja potencjalnie moe znaczco oddziaywa na rodowisko. W konsekwencji wszystkie nowe elektrownie wodne wymagaj obecnie wydania decyzji o rodowiskowych uwarunkowaniach. W stosunku do elektrowni wiatrowych katalog przedsiwzi mogcych zawsze znaczco oddziaywa na rodowisko nie uleg zmianom. Przeprowadzenie oceny oddziaywania na rodowisko jest nadal obowizkowe przy budowie elektrowni wiatrowych o mocy nie mniej ni 100 MW oraz tych lokalizowanych na obszarach morskich. Natomiast do grupy przedsiwzi potencjalnie mogcych znaczco oddziaywa na rodowisko zalicza si ju nie tylko elektrownie wiatrowe wykorzystujce wiatraki o wysokoci co najmniej 30 metrw, ale rwnie elektrownie wiatrowe, ktre bd lokalizowane na obszarach chronionych niezalenie od wysokoci wykorzystywanych wiatrakw. Skutkiem wejcia w ycie nowej regulacji jest rozcignicie procedury uzyskiwania decyzji o rodowiskowych uwarunkowaniach na wiksz ni dotychczas liczb rodzajw przedsiwzi. Ponadto wicej rodzajw przedsiwzi bdzie podlega wymogowi przeprowadzenia oceny oddziaywania na rodowisko.
6. Analiza nansowa inwestycji w przydomow siowni wiatrow

Gwnym kryterium opacalnoci jakiejkolwiek inwestycji jest czas zwrotu nakadw inwestycyjnych (TZ). Oczywistym jest, e warunkiem koniecznym dla sensownoci podejmowania dziaa jest, aby czas zwrotu nakadw na inwestycj by krtszy ni czas eksploatacji urzdze, w ktre kapita zostaje zainwestowany. Czas zwrotu inwestycji obliczany jest z zalenoci (7): (7) gdzie: TZ czas zwrotu nakadw inwestycyjnych, NI nakady inwestycyjne, n liczba lat eksploatacji instalacji, Ai warto wszystkich odpisw amortyzacyjnych w cigu i-tego roku, Zi zysk w i-tym roku. Warto zauway, e w zalenoci (7) warto amortyzacji rocznej wystpowa bdzie tylko w przypadku rozlicze finansowych dla firm inwestujcych w siownie wiatrowe. W przypadku inwestycji prywatnych, amortyzacji nie nalicza si, co za tym idzie, warto Ai bdzie zerowa. Pozornie prosta zaleno (7) wymaga do powanej analizy. W niniejszym rozdziale zostanie opisany oglny sposb wyliczania kolejnych parametrw niezbdnych do okrelenia czasu zwrotu nakadw inwestycyjnych TZ.
6.1. Nakady inwestycyjne

Za nakady inwestycyjne rozumie si wszelkie koszty, ktre naley ponie do momentu dopuszczenia instalacji do eksploatacji: l koszt zakupu siowni wiatrowej KZ zalicza si tu wszelkie koszty zwizane z zakupem czci instalacji, opaceniem ewentualnych podatkw, ce itd., koszty transportu od dostawcy na miejsce inwestycji, ktre s czsto wliczone w cen samych elementw siowni; l koszt wszelkich projektw technicznych KP zalicza si tu: koszty zwizane z projektami posadowienia siowni wiatrowej (np. w przypadku usytuowania siowni na wasnym fundamencie), koszty zwizane z projektami zmian konstrukcyjnych elementw zabudowa (w przy-
76
77
l l
padku, gdy siownia wiatrowa miaaby by usytuowana np. na dachu lub elewacji istniejcych ju budynkw), koszty projektw przycze energetycznych (elektrycznych lub obiegw termodynamicznych), koszty ewentualnych bada geologicznych (w przypadku projektw fundamentw zaleca si wykonanie prostych bada geologicznych pozwalajcych na odpowiednie zaprojektowanie fundamentu lub zamocowa odcigw masztu instalacji); koszty administracyjne i prawne KA s to najczciej niskie opaty zwizane ze skadaniem wnioskw o pozwolenie na otwarcie budowy, opaty za dostp do map geodezyjnych i inne czynnoci administracyjno-prawne zwizane z przygotowaniem do inwestycji; koszt bada lokalnych warunkw wiatrowych KB w przypadku maych siowni wiatrowych przydatno oglnych map wiatrowych jest bardzo ograniczona, o czym bya mowa w rozdziale (XXX). Naley wic przeprowadzi odpowiedni analiz lokalnych warunkw wiatrowych w celu dokadnego okrelenia optymalnego umiejscowienia siowni wiatrowej. Koszt ten moe by do znaczny i zaley gwnie od dugoci analizowanego okresu oraz od przyjtych metod badawczych. Przeprowadzenie bada w celu okrelenia miejscowych warunkw wiatrowych nie jest obligatoryjne, naley jednak pamita o moliwych konsekwencjach zaniechania tych czynnoci, wcznie z finansow nieopacalnoci tej inwestycji. koszt wykonania fundamentu elektrowni wiatrowej (w przypadku konstrukcji wymagajcej fundamentowania) KWF; koszt wykonania przycza KWP koszt realizacji czci ukadu, ktra bdzie odbiera energi produkowan przez siowni. Jego wysoko bdzie bardzo rna w zalenoci od przyjtej koncepcji caej inwestycji. W przypadku instalacji produkujcej energi elektryczn przeznaczon do sprzeday, koszty wykonania przycza obejm wszelkie urzdzenia zapewniajce zgodno produkowanego prdu elektrycznego z wymogami URE. Dodatkowym kosztem bdzie tu opata przyczeniowa, ktrej wysoko reguluje prawo energetyczne. W wypadku pracy na wydzielonym obwodzie elektrycznym, koszt wykonania przyczy bdzie znacznie niszy, ale umoliwi tylko i wycznie produkcj energii elektrycznej na wasne potrzeby; koszt ubezpieczenia w trakcie budowy KU; koszt zakupu terenu pod inwestycj KT koszt zakupu terenu bdzie wystpowa tylko wtedy, gdy inwestycja bdzie tego wymagaa. W przypadku maych przydomowych siowni wiatrowych, najczciej bdzie on zerowy, poniewa siownie s umiejscawiane na terenie ju nalecym do inwestora.
NI = KZ + KP + KA + KB + KWF + KWP + KU + KT
(8)
6.2. Koszty eksploatacji siowni wiatrowej wraz z instalacj

Jako koszty eksploatacji naley rozumie wszelkie koszty majce na celu utrzymanie siowni wiatrowej w stanie pracy. W skad tego zbioru kosztw wchodz: l koszty obsugi, remontw, przegldw oraz nadzoru EO s to wydatki zwizane z normalnym uytkowaniem siowni. Ich wysoko bdzie zrnicowana w zalenoci od wielkoci inwestycji i jej przeznaczenia oraz stopnia zaawansowania i zaangaowania uytkownika (inwestora) w utrzymaniu urzdze w tzw. ruchu. Przykadowo wiele prac remontowych oraz napraw mona wykona samodzielnie o ile przepisy (np. prawo energetyczne) nie wymagaj udziau specjalistycznych firm. Koszty nadzoru bd dotyczyy w szczeglnoci tych instalacji, ktre bd przyczone do krajowej sieci energetycznej. W przypadku szczeglnych warunkw sprzeday, gwarancji lub dofinansowania inwestycji moe zaistnie potrzeba okresowych patnych przegldw urzdze, przy czym nie ma adnych okrelonych cile regu co do wystpowania takich kosztw. l koszty ubezpiecze EU koszty, ktre zale gwnie od preferencji inwestora, ale take od ewentualnych wymaga np. bankw wspfinansujcych inwestycj w formie kredytu, podmiotw dofinansowujcych inwestycje energetyczne na innych zasadach. Bardzo czsto przy jakiejkolwiek pomocy finansowej w inwestycjach, podmioty wspomagajce je wymagaj zabezpieczenia tzw. trwaoci projektu. Jednym z elementw takich zabezpiecze mog by wymagane okrelone ubezpieczenia. l koszty administracyjno-prawne EA w przypadku inwestycji prowadzonej przez inwestorw bdcych podmiotami gospodarczymi s to koszty ksigowe, prawne, koszty zarzdzania oraz oglne koszty zwizane z prowadzeniem dziaalnoci gospodarczej l koszty koncesyjne EK koszty zwizane z otrzymaniem koncesji oraz jej opacaniem. Koncesja wydawana jest przez Prezesa Urzdu Regulacji Energetyki dla podmiotw produkujcych energi elektryczn, ktra przeznaczona jest na sprzeda l koszty dzierawy terenu ET koszt wystpujcy w okrelonych sytuacjach. Podobnie jak w przypadku koniecznoci ewentualnego zakupu terenu pod inwestycj, wykorzystanie powierzchni terenu moe odbywa si na zasadzie dzierawy terenu od innego podmiotu. W takim wypadku koszt zakupu bdzie zerowy (nie bdzie wystpowa), lecz koszty dzierawy bd ponoszone cyklicznie. W przypadku maych przydomowych siowni wiatrowych usytuowanych na wasnym terenie, koszt ten take nie bdzie istnia. l koszty zwizane z ewentualnym finansowaniem kredytowym EF koszty obsugi kredytu (raty, mare, koszty prowadzenia kont lub linii kredytowych)
Cakowite koszty inwestycji s sum wszystkich poniesionych kosztw w trakcie przygotowania, projektowania, zakupu i budowy instalacji a do momentu doprowadzenia jej do stanu gotowoci do pracy:
78
79
Koszty eksploatacyjne, w odrnieniu od nakadw inwestycyjnych bd z pewnoci nisze, ale ponoszone cyklicznie. Oznacza to w praktyce, e bd one pomniejszay przychody lub oszczdnoci pochodzce z produkcji energii z wiatru. Ich roczna (w i-tym roku) oglna wysoko bdzie sum poszczeglnych skadowych. Ei = EOi + EUi + EAi + EKi + ETi + EFi (9)
6.3. Przychody i zyski z dziaania siowni wiatrowej

Przychody s to wszelkiego rodzaju korzyci finansowe zwizane z pozyskiwaniem energii z wiatru. Trudno jest wprost okreli, e bd to rodki pochodzce ze sprzeday energii elektrycznej, gdy w zalenoci od koncepcji wykorzystania energii wiatru za przychody mona uzna take oszczdnoci w zakupie niezbdnej dla inwestora energii do utrzymania lub uruchomienia innej jego dziaalnoci. Przykad 1 Inwestor za pomoc siowni wiatrowej produkuje energi elektryczn na sprzeda. Przychd Pi bdzie obliczony wprost z ceny i iloci sprzedanej energii: Pi = ilo wyprodukowanej energii cena sprzeday energii Przykad 2 Inwestor za pomoc siowni wiatrowej produkuje energi elektryczn na swoje potrzeby dla urzdze pracujcych na wydzielonym obwodzie. Przychd Pi bdzie rwny oszczdnoci, jaka powstanie przez obnienie rachunkw za energi elektryczn. Pi = ilo wyprodukowanej energii cena zakupu energii Przykad 3 Inwestor za pomoc siowni wiatrowej nawadnia powierzchnie uprawowe (pompujc wod do urzdze nawadniajcych) Pi = moc pompy czas dziaania pompy cena zakupu energii elektrycznej W przykadzie 3 wida wyranie, e przychd zwizany z zainstalowaniem siowni wiatrowej niekoniecznie musi by osigany wprost ze sprzeday energii elektrycznej. W przypadku maych siowni wiatrowych czsto bardziej opaca si wykorzystanie pozyskanej z wiatru energii do wykonania pracy. Oszczdza si w takim wypadku na energii elektrycznej, ktra byaby niezbdna do napdu pompy, gdyby nie dziaaa siownia wiatrowa. Wypracowane w ten sposb oszczdnoci mog by uznane jako przychd.
Przykad 4 Inwestor wykorzystuje siowni wiatrow do produkcji ciepa (poprzez zasilanie grzaki w zbiorniku wody). W przypadku produkcji warzyw moliwe jest wykorzystanie wyprodukowanego ciepa do podgrzania wody przeznaczonej na podlewanie warzyw w tunelu foliowym lub szklarni. W ten sposb mona spowodowa, e produkcja niektrych gatunkw warzyw bdzie opacalna duo wczeniej (chodzi o por roku) ni gdyby za energi do podgrzania wody trzeba byo zapaci rachunek. Ceny wartociowych produktw, ktre s dostpne na rynku przed tzw. sezonem s czsto wielokrotnie wysze ni w normalnym okresie ich sprzeday. Mona zatem, po odliczeniu kosztw produkcji, transportu itp. wyznaczy przychd spowodowany porednio przez zastosowanie energii wyprodukowanej za pomoc siowni wiatrowej. Przychd z siowni wiatrowej w caym okresie eksploatacji Cakowity przychd z dziaania siowni wiatrowej naley policzy jako kumulacj przychodw w poszczeglnych latach jej eksploatacji. Jeli wic zaoy n lat eksploatacji siowni, to przychd bdzie obliczony z nastpujcej zalenoci: (10) gdzie: Pi przychd w i-tym roku eksploatacji. Zysk oblicza si jako rnic wszystkich kosztw oraz przychodw. Naley jednak pamita, e zysk mona oblicza jako wielko brutto lub netto. Rnic midzy tymi wielkociami bd tu stanowi podatki od przychodu, ktre w zalenoci od sytuacji prawnej inwestora bd rne (podatek dochodowy, rne mechanizmy odlicze i ulg) Zysk netto w i-tym roku wyznaczy mona z zalenoci (11): Zi = Pi Ei Ai PDi (11)
Skadowa Ai, oznaczajca podobnie jak w zalenoci (7) odpisy amortyzacyjne, bdzie rna od zera tylko w wypadku, gdy inwestor jest podmiotem gospodarczym naliczajcym amortyzacj urzdze bdcych rodkami trwaymi. Zasady naliczania amortyzacji s opisane w wielu rdach branowych, dotyczcych prowadzenia rozlicze ksigowych w firmach. Wyraz PDi w zalenoci (11) oznacza wysoko opacanego w i-tym roku podatku dochodowego z uwzgldnieniem wszystkich obowizujcych warunkw prawnych. Zalenoci (8) oraz (11) pozwalaj wyznaczy wartoci niezbdne do uycia zalenoci (7) w celu okrelenia okresu zwrotu inwestycji.
80
81
7. rda nansowania
Stan prawny na 1 stycznia 2011 r. http://www.mf.gov.pl/_files_/podatki/rolny/podatek_rolny.pdf USTAWA z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym
(tekst ujednolicony opracowany na podstawie Dz.U. z 2006 r. Nr 136, poz. 969, Nr 191, poz. 1412, Nr 245, poz. 1775 i Nr 249, poz. 1825 , z 2007 r. Nr 109, poz. 747, Dz.U. z 2008 r. Nr 116, poz. 730, Nr 237, poz. 655 Dz.U. z 2009 r. Nr 56, poz. 458 oraz Dz.U. z 2010 r. Nr 96, poz. 620, Nr 226, poz. 1475).
http://www.bosbank.pl/index.php?page=kredyt_warminsko_mazurskie EKOLOGIA kredyty proekologiczne Oddzia w Olsztynie (WFOiGW wojewdztwa warmisko-mazurskiego) Kredyty ze rodkw BO S.A. z dopatami WFOiGW do oprocentowania. II. ODNAWIALNE RDA ENERGII Przedmiot kredytowania a) Systemy zaopatrzenia w ciepo i energi elektryczn: l zakup i instalacja systemw grzewczych z zastosowaniem pomp ciepa, l zakup i instalacja systemw wentylacyjnych i klimatyzacyjnych z odzyskiem ciepa, l zakup i instalacja kotw opalanych biomas (w tym kominkw zintegrowanych z wewntrzn wodn lub powietrzn instalacj centralnego ogrzewania budynku, bez kosztw obudowy), l zakup i instalacja kolektorw sonecznych, l zakup i instalacja ogniw fotowoltaicznych, l budowa elektrowni wiatrowych o mocy do 50 kW. b) Instalacje energetyczne l budowa instalacji do produkcji energii z biomasy i biogazu o mocy do 1MW, l zakup i monta urzdze do przetwarzania biomasy w paliwo energetyczne (np. pellet, brykiet). Procedura Kredyty przeznaczone dla osb fizycznych, osb fizycznych prowadzcych dziaalno gospodarcz, samorzdw oraz utworzonych przez nie jednostek organizacyjnych, jednostek posiadajcych osobowo prawn, wsplnot mieszkaniowych, spdzielni mieszkaniowych. Warunki kredytowania l kwota kredytu: do 80 % kosztw realizowanej inwestycji lecz nie wicej ni:: 100.000 z dla osb fizycznych, 300.000 z dla pozostaych Kredytobiorcw, l okres kredytowania: do 5 lat, l okres karencji: do 12 miesicy od dnia zawarcia umowy kredytowej, l okres realizacji zadania: do 12 miesicy od daty postawienia przez Bank kredytu do dyspozycji Kredytobiorcy, l oprocentowanie: zmienne, 0,5 WIBOR 3M + 2 p.p., l prowizja przygotowawcza: 1 % kwoty przyznanego kredytu. *WIBOR (warsaw interbank offered rate) - oprocentowanie po jakim banki udziel poyczek innym bankom, ustalane o godz 11:00, Umowa zawarta na czas nieokrelony
Rozdzia 4 Zwolnienia i ulgi podatkowe Art. 13 1. Podatnikom podatku rolnego przysuguje ulga inwestycyjna z tytuu wydatkw poniesionych na: 1) budow lub modernizacj budynkw inwentarskich sucych do chowu, hodowli i utrzymywania zwierzt gospodarskich oraz obiektw sucych ochronie rodowiska, 2) zakup i zainstalowanie: a) deszczowni, b) urzdze melioracyjnych i urzdze zaopatrzenia gospodarstwa w wod, c) urzdze do wykorzystywania na cele produkcyjne naturalnych rde energii (wiatru, biogazu, soca, spadku wd). 2. Ulga inwestycyjna przyznawana jest po zakoczeniu inwestycji i polega na odliczeniu od nalenego podatku rolnego od gruntw pooonych na terenie gminy, w ktrej zostaa dokonana inwestycja w wysokoci 25 % udokumentowanych rachunkami nakadw inwestycyjnych. 3. Ulga z tytuu tej samej inwestycji nie moe by stosowana duej ni przez 15 lat. 3a. Kwota ulgi inwestycyjnej jest odliczana z urzdu w decyzji ustalajcej wysoko zobowizania podatkowego. Podatnicy obowizani do skadania deklaracji na podatek rolny odliczaj, okrelon w decyzji w sprawie ulgi inwestycyjnej, kwot przyznanej ulgi od nalenego podatku rolnego. 4. Podatnik traci prawo do odliczenia od podatku rolnego nie wykorzystanej kwoty ulgi inwestycyjnej w przypadku sprzeday obiektw i urzdze, od ktrych przyznana zostaa ta ulga, lub przeznaczenia ich na inne cele ni okrelone w ust. 1.
82
83
Przykadowa, rzeczywista stopa oprocentowania kredytu wynosi 4,55 % w skali roku, przy zaoeniach: l kwota kredytu 80.000 PLN, l oprocentowanie 4,035 % p.a. (oparte o WIBOR 3M z dn. 28.01.2011r.), l okres kredytowania 5 lat, l prowizja 800 PLN (1 % kwoty kredytu), l zabezpieczenie w formie porczenia wekslowego.
8. Adresy lokalnych operatorw energetycznych regionu pnocno-wschodniej Polski

Energa Operator S.A. Oddzia w Olsztynie ul: Tuwima 6 10-950 Olsztyn Energa Operator S.A. Oddzia w Pocku ul. Wyszogrodzka 106 09-400 Pock Energa Operator S.A. Oddzia w Elblgu ul. Elektryczna 20 82-300 Elblg Energa Operator S.A. Oddzia w Toruniu ul. Gen. Bema 128 09-400 Toru PGE Zakad Energetyczny Biaystok SA Ul. witojaska 12 15-082 Biaystok Warunki przyczenia maych elektrowni wiatrowych mona uzyska w w/w zakadach.
84
85
9. Podsumowanie
Dynamiczny rozwj instalacji wiatrowych w naszym kraju i wzrost zainteresowania tego typu rozwizaniami ze strony potencjalnych inwestorw by inspiracj do powstania tego opracowania. Opracowanie to jest skierowane do odbiorcw, ktrzy chc pozna nie tylko teoretyczne podstawy pozyskiwania energii wiatrowej, ale przede wszystkim moliwoci techniczne stosowanych rozwiza przeznaczonych dla instalacji na rnym poziomie pozyskiwania energii, w tym take dla rozwiza przewidzianych dla maych siowni wiatrowych pozwalajcych zaspokoi potrzeby energetyczne na poziomie pojedynczego gospodarstwa domowego lub gospodarstwa rolnego. Przedstawione opracowanie zawiera nie tylko przykady stosowanych lub moliwych do zastosowania rozwiza technicznych, ale take moliwoci magazynowania uzyskanej w ten sposb energii, co w przypadku duej zmiennoci poday energii wiatrowej ma niebagatelne znaczenie. W ostatnich kilku latach pojawio si na wiecie wiele rozwiza konstrukcyjnych turbin wiatrowych zarwno z pionow jak i poziom osi obrotu. Do postpu technologicznego w dziedzinie elektrowni wiatrowych przyczynio si z jednej strony wzrastajce zainteresowanie inwestorw energetyk wiatrow, z drugiej strony rosnce moliwoci technik projektowania, wytwarzania i technologii materiaowych. Wikszo nowopowstajcych rozwiza konstrukcyjnych bazuje na podstawowych typach turbin wiatrowych. W przypadku turbin z poziom osi obrotu s to wirniki migowe jedno-, dwu-, trzy- lub wielopatowe, w przypadku turbin z pionow osi obrotu: wirniki Savoniusa lub Darrieusa oraz rnego rodzaju modyfikacje tych konstrukcji. W grupie urzdze przydomowych, o stosunkowo niewielkiej mocy, coraz szerzej stosowane s silniki wiatrowe o pionowej osi obrotu. Ich podstawowymi zaletami s m.in. niewielkie koszty produkcji, prosta budowa, brak koniecznoci ustawiania w kierunku wiatru, cichobieno. Rozwj technologiczny w zakresie siowni wiatrowych stwarza moliwoci budowania instalacji przetwarzajcych energi wiatru na energi uyteczn. Przedstawione powyej koncepcje rozwiza systemowych uzyskiwania z wiatru energii w formie uytecznej dla odbiorcy stanowi tylko cz moliwych rozwiza. Podejcie prezentowane przez autorw opracowania wyodrbniajce w systemach bloki funkcjonalne zapewnia moliwo niezalenych prac badawczych w obrbie blokw funkcjonalnych a nastpnie czenie ich w celu uzyskania danej formy energii uytecznej. Podzia na bloki funkcjonalne pozwala rwnie na budow systemw wytwarzajcych zrnicowane formy energii uytecznej np. elektryczn i energia mechaniczn (pompowanie wody do podlewania upraw lub powietrza do napowietrzania zbiornikw wodnych), jak rwnie magazynowanie nadwyek energii w rnych formach.
Literatura
1. Ekoland, Dane techniczne turbiny wiatrowej C-100, udostpniono on-line na www.ekoland4.com/wiatrowe_ce100.html. 2. Eneco, Elektrownie wiatrowe wykorzystujce efekt Magnusa dane techniczne turbiny wiatrowej ACOWIND A-63, artyku udostpniono na http://elektrownie-wiatrowe.org.pl 3. European Patent Office, http://v3.espacenet.com 4. Frankovi B., Vrsalovi I. 2001. New high profitable wind turbine. Renewable energy 24 (2001) 491-499 5. Jagodziski W. 1959. Silniki wiatrowe. PWN Warszawa 6. Klugman-Radziemska W. 2006. Odnawialne rda energii. Przykady obliczeniowe. Wydawnictwo Politechniki Gdaskiej 7. Latko A., Latko A. 2007, Analiza warunkw wiatrowych dla potrzeb energetycznych, EMPIRIA. www.windhunter.com.pl/latko.pdf 8. Lewandowski M.W., Proekologiczne rda energii odnawialnej, Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa 2002 9. Miskowski W., Gralczyk A.: Prace badawcze dotyczce przydomowych siowni wiatrowych i niskospadowych pikoturbin wodnych. Modelowe kompleksy agroenergetyczne jako przykad kogeneracji rozproszonej opartej na lokalnych i odnawialnych rdach energii. Olsztyn 2009 10. Miskowski W., Nalepa K., Pietkiewicz P., M. Wilamowska-Korsak, 2009 Analiza warunkw wiatrowych w aspekcie produkcji energii w przydomowych siowniach wiatrowych. Nr arch. 92/09 IMP PAN, Gdask 11. Nalepa K. 2007, Moliwoci wykorzystania energii wiatru. Biaystok http://www.paze.pl 12. Polak A., Baranski M., 2006, Porwnanie turbin wiatrowych, Katowice Zeszyty Problemowe Maszyny Elektryczne Nr 74/2006 13. RePower 5M. 2007 broszura informacyjna produktu 5M firmy RePower systems 14. Soliski I. 1999. Energetyczne i ekonomiczne aspekty wykorzystania energii wiatrowej. WIG SMiE PAN. Krakw 15. Sung Nam Jung, Tae-Soo No, Ki-Wahn Ryu, 2005, Aerodynamic performance prediction of a 30 kW counter-rotating wind turbine system. Elsevier Ltd. 16. migielski Z. 2007, Zesp elektrowni Wiatrowych. Wrocaw 17. V52-850. 2007. Vestas broszura informacyjna produktu V52-850 firmy Vestas. 18. V80-2.0MW 2007. Vestas broszura informacyjna produktu V80-2.0MW firmy Vestas. 19. Dyrektywa 2001/77/EC. 2001. O promocji energii elektrycznej wytwarzanej z odnawialnych rde energii na wewntrznym rynku energii elektrycznej, s. 2-3. 20. Dyrektywa 2003/87/EC. 2003. Regulujca sposb wypeniania zobowiza Unii Europejskiej wobec Protokou z Kioto, s. 2, pkt. 5. 21. Protok z Kioto. 2005. Zobowizujcy kraje rozwinite do redukcji emisji gazw cieplarnianych do atmosfery w latach 2008-2012 rednio o 5,2 % w stosunku do roku bazowego,
86
87
a mona go take uzna za dokument istotnie wpywajcy na ustawodawstwo dotyczce odnawialnych rde energii. Dz. U. z dnia 17 padziernika 2005 r., s. 2-3, art. 2,3. 22. Zielona Ksiga COM(2000)769. 2000. Ku europejskiej strategii bezpieczestwa energetycznego (GREEN PAPER, A European Strategy for Sustainable, Competitive and Secure Energy), s. 5, pkt. 2. http://en.wikipedia.org/wiki/Darrieus_wind_turbine http://ww.superwind.com http://ww.windhunter.com.pl http://www.bergey.com/ http://www.eceo.org.pl http://www.ecopowerusa.com/vawt.html http://www.eko-moc.webpark.pl/wiatraki/pawlaka.html http://www.elektrownie.tanio.net http://www.elektrownie-wiatrowe.org.pl http://www.gepower.com http://www.gual-industrie.com http://www.helixwind.com http://www.pacwind.net/products.html http://www.paze.pl http://www.repower.de http://www.ropatec.com http://www.termodom.pl http://www.tmawind.com http://www.turby.nl http://www.windharvest.com http://www.windside.com http://www.windturbinecompany.com/ http://www.wind-works.org/photos/PhotosVAWTs.html http://www.elektrownie-wiatrowe.org.pl/por_koncesje.htm http://www.eko-moc.webpark.pl/wiatraki/magnusa_efekt1.html
Wojewdzki Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej
88

Poradnik Małej Energetyki Wiatrowej

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Poradnik Małej Energetyki Wiatrowej

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Krzysztof Nalepa Wojciech Miskowski Pawe Pietkiewicz Janusz Piechocki Piotr Bogacz

PORADNIK MAEJ ENERGETYKI WIATROWEJ

Olsztyn, maj 2011

PORADNIK MAEJ ENERGETYKI WIATROWEJ

PORADNIK MAEJ ENERGETYKI WIATROWEJ

Przydomowe elektrownie wiatrowe poradnik

PORADNIK MAEJ ENERGETYKI WIATROWEJ

PORADNIK MAEJ ENERGETYKI WIATROWEJ

PORADNIK MAEJ ENERGETYKI WIATROWEJ

2.1. Co to jest wiatr i jak powstaje

rdo: Polskie Stowarzyszenie Energetyki Wiatrowej [http://www.elektrownie-wiatrowe.org.pl/energetyka_wiatrowa.htm]

2.2. Wiatr jako wspczesny zasb energii

PORADNIK MAEJ ENERGETYKI WIATROWEJ

PORADNIK MAEJ ENERGETYKI WIATROWEJ

2.3. Podstawowe parametry wiatru jako zasobu energii

PORADNIK MAEJ ENERGETYKI WIATROWEJ

PORADNIK MAEJ ENERGETYKI WIATROWEJ

PORADNIK MAEJ ENERGETYKI WIATROWEJ

PORADNIK MAEJ ENERGETYKI WIATROWEJ

PORADNIK MAEJ ENERGETYKI WIATROWEJ

PORADNIK MAEJ ENERGETYKI WIATROWEJ

PORADNIK MAEJ ENERGETYKI WIATROWEJ

PORADNIK MAEJ ENERGETYKI WIATROWEJ

2.4. Lokalizacja siowni wiatrowych

3. Rodzaje siowni wiatrowych

3.1. Podzia siowni wiatrowych

PORADNIK MAEJ ENERGETYKI WIATROWEJ

PORADNIK MAEJ ENERGETYKI WIATROWEJ

3.2. Siownie wiatrowe z silnikiem o poziomej osi obrotu wirnika HAWT

PORADNIK MAEJ ENERGETYKI WIATROWEJ

PORADNIK MAEJ ENERGETYKI WIATROWEJ

PORADNIK MAEJ ENERGETYKI WIATROWEJ

PORADNIK MAEJ ENERGETYKI WIATROWEJ

Rys. 3.5. Wirnik typu down-wind

wykorzystujce efekt Magnusa

PORADNIK MAEJ ENERGETYKI WIATROWEJ

PORADNIK MAEJ ENERGETYKI WIATROWEJ

PORADNIK MAEJ ENERGETYKI WIATROWEJ

PORADNIK MAEJ ENERGETYKI WIATROWEJ

3.3. Przykady rozwiza konstrukcyjnych

Rys.12. Trjpatowa siownia SUPERWIND 350 [http://www.superwind.com]

PORADNIK MAEJ ENERGETYKI WIATROWEJ

PORADNIK MAEJ ENERGETYKI WIATROWEJ

Zestawianie parametrw siowni produkowanych i SUPERWIND zamieszczono w tabeli poniej.

PORADNIK MAEJ ENERGETYKI WIATROWEJ

PORADNIK MAEJ ENERGETYKI WIATROWEJ

Rys. 3.14. Przykady elektrowni wiatrowych z wirnikami jedno i dwupatowymi [http://www.elektrownie.tanio.net]

Przykady konstrukcji siowni wiatrowych wielopatowych:

PORADNIK MAEJ ENERGETYKI WIATROWEJ

PORADNIK MAEJ ENERGETYKI WIATROWEJ

Zestawianie parametrw siowni wielopatowych typu T (rys. 3.17)

PORADNIK MAEJ ENERGETYKI WIATROWEJ

PORADNIK MAEJ ENERGETYKI WIATROWEJ

Rys. 3.19. Przykady turbin wyposaonych w dyfuzor [http://www.elektrownie-wiatrowe.org.pl]

PORADNIK MAEJ ENERGETYKI WIATROWEJ

PORADNIK MAEJ ENERGETYKI WIATROWEJ

Rys. 3.21. Zasada dziaania dyfuzora [Frankovi, Vrsalovi 2001]

Rys. 3.23. Krzywa biegunowa obracajcej si opaty procesora Magnusa [http://darmowa-energia.eko.org.pl]

PORADNIK MAEJ ENERGETYKI WIATROWEJ

PORADNIK MAEJ ENERGETYKI WIATROWEJ

PORADNIK MAEJ ENERGETYKI WIATROWEJ

PORADNIK MAEJ ENERGETYKI WIATROWEJ

PORADNIK MAEJ ENERGETYKI WIATROWEJ