ISSN 2082-7938

TORU

PITEK, 18 MAJA 2012 r.

NR 2/2012 (11)

SPIS TRECI
Sowo od Redakcji ANNA URBANEK E-kiosk z pras dla niewidomych czytelnikw NATALIA KORYTKOWSKA Dotykiem przywoaj nadziej. Rozmowa z B. Kazanowsk i R. czysk ANNA HOOWKO Rzecz o prokrastynacji ANNA URBANEK Edukacyjne szalestwo 2012/2013 ANNA HOOWKO Taksonomia nauczycieli akademickich MARCIN KARWOWSKI Tania ksika jest dobra, bo jest dobra i tania KAROLINA WDOOWSKA Boom fantastyczny MACIEJ PEECHATY Dodaj wampira i wymieszaj - ANNA URBANEK
Recenzja: Passa en passant KAROLINA WDOOWSKA Recenzja: Grochw EWA KULAS 2 3 5 7 10 12 14 15 16 17 18 20

LAURY Z GW!
Jakkolwiek szalenie uwielbiamy jubileusze, okrge liczby i wszelakiego typu matematyczne ewenementy, zdarzaj si chwile, kiedy trzeba przesta witowa, a zabra si do zwykej pracy. Z tego to powodu nie bdziemy celebrowa numeru jedenastego, cho to liczba pierwsza, w numerologii liczba mistrzowska oznaczajca osob o niespotykanych zaletach duchowych i umysowych, a wedug Aleistera Crowleya klucz magii Atlantydw. Dla nas jednak, jako (poniekd) racjonalnych modych ludzi, jedenastka to po prostu oznaczenie kolejnego numeru MIDZY REGAAMI, jaki z radoci przekazujemy w Wasze rce. Wanie teraz, kiedy juwenaliowa gorczka troch opada, a wraenie zbliajcej si sesji nie jest jeszcze tak silne wanie teraz jest czas na spokojn, radosn lektur na tematy jak to zwykle u nas bywa oglnospoeczne, oglnokulturalne, oglnoludzkie. Tym razem mamy dla was ciekawy wywiad z twrczyniami I Oglnopolskiej Wypoyczalni Ksiek Dotykowych dla Dzieci, artyku o e-kiosku z pras dla osb niewidomych, drug cz typologii akademickich indywiduw oraz spor porcj recenzji, relacji i rozwaa na klasycznie ju przerne tematy. Z prasoznawczego punktu widzenia wydanie jedenastu numerw pisma to, rzecz jasna, niewielki powd do chway nie bdziemy si zatem chwali, tylko z wrodzon skromnoci zaprosimy do lektury i dzielenia si z nami swoimi opiniami, gdy konstruktywna krytyka matk sukcesu, a pochwaa matk samozadowolenia. Oba mile widziane! W imieniu Redakcji A NNA U RBANEK

Postfestiwalowe impresje PAWE JANKOWSKI

M IDZY R EGAAMI
87-100 Toru, ul. Bojarskiego 1 tel. 724 860 160 e-mail: pkn_umk@wp.pl http://pkn-umk.blogspot.com dr Dorota Degen

MAJ 2012 (11)

Adres redakcji:

Rada Redakcyjna : Asia Edwarczyk, Piotr Rudera, Milena liwiska, Anna Urbanek
Anna Hoowko, Marcin Karwowski, Natalia Korytkowska, Dawid Lipiski, Maciej Peechaty, Roksana Urban, Karolina Wdoowska

Anna Urbanek Anna Urbanek

Korekta: Skad:

Opiekun koa:

Zesp redakcyjny :

Projekt okadki:
Asia Edwarczyk

Redaktor naczelna:
Anna Urbanek

Nakad: 270 egz.

PISMO WYDAWANE PRZY INSTYTUCIE INFORMACJI NAUKOWEJ I BIBLIOLOGII

NAUKA MIDZY REGAAMI

E-KIOSK Z PRAS DLA NIEWIDOMYCH CZYTELNIKW

NATALIA KORYTKOWSKA Osoby z dysfunkcj wzroku, osoby niewidome, sabowidzce i niedowidzce bo o nich bdzie mowa to nadal w dzisiejszym wiecie grupa ludzi nie do koca zrozumiana przez spoeczestwo. Z jednej strony uznawani za osoby niezdolne do niczego, z drugiej za postrzegani jako grupa ludzi wybitnie uzdolnionych wszystko potrafi i wszystko mog. Polski Zwizek Niewidomych rozwiewa oba stereotypy i zaznacza, e nie ma nic bardziej mylnego. Osoby z dysfunkcj wzroku od kilku lat dziki Mazowieckiemu Stowarzyszeniu Pracy dla Niepenosprawnych De Facto mog uzyska informacje o wspczesnym wiecie poprzez e-kiosk. Jest to pierwszy w Polsce punkt z pras dla osb niewidomych i sabowidzcych. Osoby, ktre prowadz e-kiosk, to znajomi i przyjaciele osoby niewidome lub pracujce z niewidomymi. Sam pomys rozpoczcia takiego typu projektu powsta z inicjatywy pana Sylwestra Piekarskiego. Jednak osobami, ktre zgosiy si do zrealizowania tego pomysu, byli pani Renata Nych, pan Jerzy Myszak oraz pani Monika Lessnau. Otrzymali oprogramowanie oraz serwer, dziki ktrym mogli go zrealizowa W roku 2008 stowarzyszenie De Facto otrzymao dofinansowanie z funduszy norweskich na wdroenie w ycie internetowego kiosku z pras. Najwikszym problemem z punktu widzenia realizatorw by oddwik wydawnictw, ktre bay si takiego zjawiska, jak amanie praw autorskich. Caa procedura zwizana z tym faktem bya nieco mczca. Z kadym kolejnym wydawc jest jednak coraz atwiej, poniewa organizatorzy zauwaaj zainteresowanie nie tylko wrd czytelnikw, ale take wrd wydawcw. Wybr prasy jest do spory, bo a 52 redakcje udostpniy periodyki, co wane za darmo! Korzystanie z e-kiosku jest bezpatne. Osoba niewidoma lub sabowidzca rejestruje si w bazie e-kiosku bez uiszczania jakichkolwiek opat. Osoby niewidome otrzymuj pras w rny sposb, w zalenoci od tego potrzeb. Kiosk posiada cztery czci pierwsza to kiosk on-line, kierowana do osb niewidomych, posiadajcych Internet oraz komputer, z ktrego potrafi sprawnie korzysta. Takich czytelnikw jest 410. Grupa ludzi posiadajcych komputer, jednak niemajcych dostpu do Internetu, uzyskuje pras na pycie CD. Grupa kolejna to cz osb niewidomych mieszkajcych na wsiach, gdzie s najbardziej dyskryminowane. Jeli nie maj dostpu do Internetu oraz nie posiadaj komputera, otrzymuj pras w plikach mp3 lub audio. Wanym aspektem jest kiosk dostpny dla szk, gdzie ucz si dzieci niewidome lub sabowidzce. W e-kiosku zarejestrowanych jest dotd 1900 uytkownikw. Kady redaktor ma przydzielony dziennik, ktry przetwarza z pliku PDF na plik tekstowy. Osoba suchajca danego artykuu ma moliwo przyspieszenia oraz zwolnienia tempu odsuchiwania w zalenoci od potrzeb czy zainteresowa. Ilustracje, znajdujce si w prasie, opisywane s przez

NAUKA MIDZY REGAAMI

podrnika, himalaist Bogdana Widawk, ktry omawia w sposb dokadny i barwny wszystko to, co znajduje si na fotografii czy rysunku. Czasopisma kobiece zawieraj audiodeskrypcj na temat mody, makijau, kolorw, ktre w danym sezonie s popularne. Jedna z bohaterek reportau radia Trjki na temat kiosku De Facto przyznaje, e przed powstaniem e-kiosku pierwsz czynnoci, ktr robia rano, byo wczenie radio czy telewizji i poszukiwania przegldu prasowego jednak by on tylko namiastk tego, czego chciaa si dowiedzie. Jedna z pierwszych czytelniczek e-kiosku De Facto dowiedziaa si o nim z ust do ust. Rozpocza od Claudii. Jak sama przyznaje, bya to dla niej niezwyka rado signicia po co, co dotd byo dostpne tylko dla widzcych kobiet. Przez dwa lata nasycaa si dostpem do tego czasopisma i moliwoci oparcia si w rozmowie z koleankami o to, co ostatnio CZYTAA. E-kiosk De Facto odwiedzaj take osoby sabowidzce. W reportau pani Hanny Bogoryji Zakrzewskiej jedna kobieta zdradza, e od 15 lat jest osob sabowidzc. Na pocztku swojej niepenosprawnoci staraa si siga do czasopism w formie tradycyjnej, jednak stao si to dla niej problematyczne. Natomiast Andrzej, kolejny bohater reportau, straci wzrok, kiedy mia 19 lat. Teraz dziki De Facto znowu moe czyta przy pomocy mp3, nawet jadc pocigiem. Kobieta, ktra kiedy widziaa, skoczya studia i prowadzia samochd, dzi jest osob niewidom, dla ktrej otworzenie e-kiosku i przeczytanie gazety to luksus, jak sama przyznaje w reportau radiowej Trjki. Dziki takiemu czytaniu czasopism rozpocza si wymiana informacji midzy czytelnikami niewidomymi a widzcymi. Zapocztkowao to rwnie konieczno organizowania spotka z redakcjami poszczeglnych wydawnictw, dziki czemu wszyscy biorcy udzia w procesach e-kiosku mog przybliy si do siebie, zapozna z mentalnoci innych. De Facto zaczo take organizowa przy e-kiosku

dwutygodniowe warsztaty, ktre su dyskusji pomidzy czytelnikami a redakcjami na temat artykuw znajdujcych si w prasie. Jedna z uczestniczek takiego spotkania zauwaya bardzo wany punkt, i niemal kada osoba widzca boi si spotkania z grup ludzi niewidzcych, a po rozmowie jest zadowolona i zaskoczona ich normalnoci. De Facto otworzyo wiat dla osb niewidomych. Dziki e-kioskowi osoby niewidome mog pogbia swoje zainteresowania, czy to z zakresu polityki, kulinariw, czy mody. W reportau pani Hanny Bogoryji Zakrzewskiej mona usysze w gosie uytkownikw rado z czytania. Kobiety ciesz si na myl, e mog w jednym momencie przygotowywa obiad i czyta. Czytanie prasy przez osoby niewidzce podczas podry jest teraz jak najbardziej moliwe dziki De Facto. Sprawy tak bahe dla nas, osb widzcych, mog okaza si dla innych radoci ycia.

Oficjalna strona stowarzyszenia www.defacto.org.pl

De

Facto:

Artyku oparty o reporta pani Hanny Bogoryji Zakrzewskiej w Programie Trzecim Polskiego Radia.

ROZMOWY MIDZY REGAAMI

ROZMOWA Z PANI BOEN KAZANOWSK I PANI RENAT CZYSK TWRCZYNIAMI

DOTYKIEM PRZYWOAJ NADZIEJ

I OGLNOPOLSKIEJ WYPOYCZALNI KSIEK DOTYKOWYCH DLA DZIECI W LUBLINIE

ANNA HOOWKO Jak zrodzi si pomys na jedyn w swoim rodzaju Oglnopolsk Bibliotek Ksiek Dotykowych dla Dzieci? Od kilkunastu lat pracuj jako terapeutka w Specjalnym Orodku Szkolno-Wychowawczym dla Dzieci i Modziey Sabo Widzcej im. prof. Zofii Skowskiej w Lublinie. Pocztkowo uczyam przedszkolaki, nastpnie dzieci z klas 1-3, a obecnie jestem koordynatorem Wczesnego Wspomagania Rozwoju Dzieci. Gdy z pierwszymi wychowankami omawiaam czytank o komiksie, ktrego bohaterem by limak wspinajcy si na grzybek i spadajcy z niego, jeden z niewidomych uczniw zapyta, jak wyglda komiks. To pytanie stao si dla mnie inspiracj do stworzenia pierwszej dotykowej ksieczki. Czsto wykonywaam ilustracje do konkretnych czytanek z Elementarza. Gdy w naszym Orodku rozpocza prac pani Renata czyska jako polonistka w LO, zaprzyjaniymy si i Renata zacza pisa teksty do moich pomysw. Tak powstay Fakturaki, Kwiatki Agatki, Brajlala, Nakrtki, Mi Kieszonka ksiki, ktre zapoznaway mae niewidome dzieci z ukadem punktw w szeciopunkcie (podstawa alfabetu Braillea przyp. red.), przybliay im wiat liter brajlowskich, rozwijay percepcj dotykow. Na pocztku ksieczki byy wypoyczane jedynie dzieciom z lubelskiego Orodka. Gdy zostay przez nie zaaprobowane, wpadymy na pomys udostpnienia ich maym niewidomym i sabowidzcym dzieciom z caej Polski, szczeglnie tym uczszczajcym do przedszkoli i szk masowych lub integracyjnych, niemajcych zbyt wielu moliwoci korzystania z materiaw dydaktycznych dostosowanych do swoich potrzeb. 1 wrzenia 2008 r. przy SOSW dla Dzieci i Modziey Sabo Widzcej w Lublinie otworzyymy pierwsz i na razie jedyn Oglnopolsk Wypoyczalni Ksiek Dotykowych. W jaki sposb funkcjonuje biblioteka? Dzieci niewidome oraz sabowidzce z lubelskiego SOSW i okolic Lublina wypoyczaj ksieczki na miejscu, przy ul. Hirszfelda 6, w godzinach pracy orodkowej biblioteki. Pozostali zainteresowani mog zamawia ksiki telefonicznie pod numerem 606605081 lub za porednictwem Internetu, wchodzc na stron: www.ksiazkidotykowe.pl, wysyajc zamwienie pod podany w zakadce Kontakt adres mailowy. Powinno ono zawiera: imi i nazwisko maego czytelnika, adres, pod ktry maj by wysyane ksiki, rok urodzenia dziecka (dziki tej informacji moemy dobra odpowiednie lektury), stopie dysfunkcji wzroku (dzieciom niedowidzcym moemy wysya zaadaptowane do ich dys-

ROZMOWY MIDZY REGAAMI

funkcji ksieczki czarnodrukowe) i numer legitymacji czonkowskiej Polskiego Zwizku Niewidomych do wysyania i otrzymywania bezpatnych przesyek brajlowskich maj bowiem prawo tylko niewidomi i sabowidzcy zrzeszeni w PZN. Wypoyczalnia czynna jest przez cay rok szkolny, od pocztku wrzenia do koca czerwca. Ksiki wypoyczane s rodzicom dzieci niewidomych i sabowidzcych bezpatnie, naley je jednak odesa maksymalnie w cigu miesica. Czy system dostarczania ksiek do dzieci jest niezawodny? I czy wszystkie pozycje zawsze powracaj do biblioteki? Nie byo jeszcze takiej sytuacji, eby ksiki nie dotary do lub od czytelnika. Czasami wracaj podniszczone lub uszkodzone, ale to naturalne w czasie uytkowania. Gdy ksiki wracaj do wypoyczalni, s przegldane i w razie potrzeby naprawiane. A skd waciwie bior si te unikatowe ksiki? Tego typu pozycje nie s raczej powszechnie dostpne Ksiki s rcznie wykonane przez nas same lub wolontariuszy (studentw, uczniw szkoy plastycznej). Gwn cech przygotowywanych przez nas ksiek jest ich pena dostpno dla niewidomych. Na rynku pojawio si ostatnio sporo ksiek dla dzieci, ktre zawieraj elementy dotykowe. Nam chodzi o dostarczenie maluchom z dysfunkcj wzroku lektur, ktre bd mogy w peni pozna. Dlatego nasze ksieczki nie s przeadowane ilustracjami. Dziki temu jeden obrazek nie zachodzi na drugi, co sprawia, e ksika jest czytelna, a jej przekaz prosty i zrozumiay. Oprcz dostpnoci dla niewidomych ksieczki maj rwnie by atrakcyjne wizualnie, powinny bowiem peni rol integrujc, czyli dawa dzieciom z problemami wzrokowymi moliwo wsplnego czytania nie tylko z rodzicami, ale take z widzcym rodzestwem, kolegami. Pierwszy etap tworzenia ksiki to dobr tekstu, do ktrego zostan nastpnie wykonane ilustracje. Majc ju tekst, zastanawiamy si, jak najlepiej go zilu-

strowa. Do wykonywania ilustracji uywamy najrozmaitszych materiaw: koralikw, gbek, wczki, a take papieru ciernego, materiaw o rnej fakturze czy tapet. Strony z tekstem i ilustracjami najczciej bindujemy. Teksty w brajlu s pisane przy uyciu tradycyjnej maszyny, a nastpnie wklejane w ksieczki. W listopadzie 2011 roku Pani Boena zostaa nominowana do plebiscytu Zwyky bohater przeprowadzonego przez Bank BPH, TVN oraz Onet. Czy biblioteka zyskaa w jaki sposb na tej nominacji? Pozyskalimy nowych czytelnikw i kilku wolontariuszy chtnych do pomocy przy tworzeniu dotykowych ksiek. Studentka, pani Dominika z Poznania, samodzielnie wykonaa dla naszej wypoyczalni ksik Nocny wiat do wiersza Marcina Przewoniaka. Dziki Pa inicjatywie wiele niewidomych dzieci mogo zobaczy wiele piknych rzeczy, pozna czstk naszego wiata. Czy Pa dziaania sprawiaj, e czuj si Panie bohaterkami? Nie czujemy si bohaterkami, ale robi si nam cieplej na sercu, gdy widzimy rado maych czytelnikw z obcowania z naszymi ksikami i to, jak nie mog si doczeka nowych tytuw. Przyjemne s te ciepe sowa, ktre czsto syszymy od ich rodzicw. Czy s jakie pomysy na dalsze udoskonalanie i prowadzenie biblioteki? W lutym tego roku zaoyymy Fundacj Jasne Strony, mamy nadziej, e uatwi to rozwj naszej dziaalnoci. Jeeli uda si nam pozyska sponsorw i darczycw, to oprcz wzbogacania wypoyczalni w nowe tytuy, chcemy wyda kilka ksiek, ktre w prezencie otrzymaliby nasi czytelnicy do wasnych biblioteczek. Dzikuj bardzo za rozmow.

VARIA(CJE) MIDZY REGAAMI

CZYLI JAK NIE ROBI NIC SENSOWNEGO, EBY MIE JEDNAK DUO ZROBIONE,
A ZARAZEM LENI SI BEZ NAJMNIEJSZYCH WYRZUTW SUMIENIA
ANNA URBANEK Nadchodz trudne czasy. Czasy niepewnoci, zaskakujco krtkich nocy i hurtowego spoywania chiskich zupek. Czasy sigajcych sufitu stosw notatek i lektur, na ktrych przeczytanie miao si cay semestr. Czasy referatw, prezentacji i ostatnich rozdziaw prac licencjackich i magisterskich. I nadejdzie dzie, kiedy opadn czowiekowi rce drce po przedawkowaniu kofeiny, a po obrzmiaym mzgu pata bd si jedynie myli niecne i sowa nieprzystojne. I wtedy student zrozumie, e nadszed czas ustalania priorytetw. I o tym wanie teraz (cho wielce dwojakie jest to teraz) mam zamiar pisa, a moi Drodzy Czytelnicy maj okazj przeczyta oraz o tym, co zdy ju zasugerowa przydugi tytu niniejszego artykuu. Koncepcja ta z pewnoci nie jest braci studenckiej obca kady z nas prawdopodobnie doszed kiedy do wniosku, e jeszcze tylko przemaluj ciany i zaczynam si uczy. Chciaoby si rzec: nie tdy droga! Obawiam si jednak, e wanie tdy, jeli chcemy zachowa resztki zdrowego rozsdku mimo egzaminacyjnej presji. Uprzedzam: jeli jeste osob o tradycyjnym podejciu do nauki, mierzi ci myl o odkadaniu wanych rzeczy na pniej, a koncepcja mieszania samemu sobie w gowie przyprawia o palpitacje serca przerzu tych par stron, poczytaj inne artykuy, zajrzyj do notatek i nie przejmuj si, nie ominiesz nic dla siebie wartociowego. Naprawd, to nie ironia. Jeli jednak jeste typem czowieka, ktremu natchnienie sprzyja gwnie w chwilach deadline owej paniki... Liczne niezalene badania pokazuj, e odkadanie wanych spraw na pniej oraz zastpowanie ich wykonywaniem czynnoci o niszym priorytecie ma wiele wsplnego z Freudowsk zasad przyjemnoci i zasadniczo jest cech charakterystyczn osobowoci niedojrzaych i marnie rokujcych na przyszo. Co wicej, ostatnio zwyko si uznawa prokrastynacj za jednostk chorobow kwalifikujc si do leczenia farmakologicznego, silnie powizan z perfekcjonizmem oraz zaburzeniami obsesyjnokompulsywnymi. My jednak skupimy si na nieco innym, janiejszym aspekcie caego zagadnienia, zwanym doranie prokrastynacj zorganizowan1. Jak stwierdzi w 1949 roku niezrwnany Robert Benchley, czowiek zdolny jest wykona dowoln ilo pracy, pod warunkiem, e nie jest to praca, ktr w tym momencie powinien by wykonywa. Czemu by nie wykorzysta tej zasady w codziennym yciu? To oczywiste, e odsuwanie w czasie obowizkw jest zym nawykiem, ktry niezmiernie w yciu przeszkadza, e powinnimy zrobi dzi to, co mamy zrobi jutro, a gdybymy nie marnowali tyle czasu na gupoty, z pewnoci wynalelibymy ju panaceum i poczochy ze stuprocentow odpornoci na uszkodzenia. Co jednak zrobi, jeli nabyte i houbione latami lenistwo wesp z chronicznym brakiem motywacji buntuj si przeciwko podjciu jakiegokolwiek zadania wykraczajcego poza spenianie podstawowych potrzeb, robienie rzeczy zbytecznych oraz wykonywanie obowizkw z dat: na zeszy tydzie? Pokona je ich wasn broni!

RZECZ O PROKRASTYNACJI

Koncepcja ta wyewoluowaa z mojej wieloletniej praktyki robienia wszystkiego na ostatni chwil. Byam z niej, rzecz jasna, szalenie wrcz dumna, krtkie jednak poszukiwania w Internecie uwiadomiy mi, e wpado na ni dobre p tuzina osb. Byoby mio stwierdzi, e wielkie umysy myl podobnie, obawiam si jednak, e pomys rozbijania limaczych skorup kamieniem rwnie przyszed do gowy niejednej mapie.
1

VARIA(CJE) MIDZY REGAAMI

Malowanie cian to studencki dowcip w czasie sesji i niekoniecznie taki zy pomys! rdo: http://decorating.visitacasas.com

Zanim jednak, niczym Sun Tzu, wyuszcz podstawy walki z wasnym lenistwem za pomoc samooszukiwania si, warto postawi jedno pytanie, Drodzy Czytelnicy: zdarza si Wam tworzy listy rzeczy do zrobienia? Logika nakazywaaby umieszcza na nich tylko te wane sprawy, niecierpice zwoki, ktrych wykonanie stanie si kamieniem milowym naszej kariery lub samorealizacji. Ludzko jednak wietnie daje sobie rad bez logiki w codziennym yciu, wic my te sobie bez niej poradzimy. Praktyka bowiem pokazuje rzecz cakowicie odmienn. Jak gosi guru prokrastynacji zorganizowanej, filozof John R. Perry2, nic tak nie nakania wikszoci osb do wykonania zadania jak jego nieobowizkowo oraz wiadomo istnienia masy waniejszych, trudniejszych i bardziej palcych problemw. Dlatego te tak wakie jest wyznaczenie sobie jako celu nadrzdnego zadania ponad nasze siy, niewykonalnego w wyznaczonym terminie; na jego tle wszystkie inne sprawy oka si banalne,

a co najistotniejsze odhaczanie kolejnych punktw na licie pozwoli nam zupenie nie pracowa nad zadaniem najwaniejszym. Brzmi skomplikowanie? To tylko zudzenie, w rzeczywistoci korzystanie z tej metody jest banalnie atwe pod warunkiem, e umiemy wmwi sobie, e dan rzecz koniecznie musimy wykona zarazteraz-ju, najlepiej na wczoraj, a z innymi wcale si tak bardzo nie spieszy. Nie oszukujmy si kady, kto ma w zwyczaju zostawia wszystko na ostatni chwil, ma t umiejtno opanowan do perfekcji. Ile to razy tumaczylimy sobie, e przecie bez problemu nauczymy si w dwa dni do egzaminu, bo ta ksika to przecie taka krtka w sumie, a notatek te nie ma duo, a w ogle to kto powiedzia, e nie da si nadrobi caego semestru w jedn noc? Metoda ta, jak kiedy (moe wwczas, gdy jaki psycholog bdzie mia waniejsze sprawy do zrobienia, wic zajmie si tym tematem) bd pokazywa badania rwnie niezalene co te od Freuda i OCD, jest wybawieniem dla osb, ktre najzwyczajniej w wiecie nie potrafi skupi si na jednym zadaniu, a presja otoczenia na efektywno, produktywno i wysokie wyniki nie wpywa na nie mobilizujco. Tak wanie autorka niniejszego artykuu pisze o tym, jak odsuwa w czasie bardziej palce zadania, co jest dla niej doskona wymwk, by nie pracowa nad prac semestraln, nie pisa rozdziau pracy magisterskiej ani nie tworzy zleconej dawno temu strony internetowej. Ale i do tego dojdzie, gdy problemy te bledn przy pozycji numer jeden na licie nauczeniu si szwedzkiego w stopniu komunikatywnym do koca sesji. Zauwamy jeszcze jedn zalet tego typu rozwizania: jeli umiecimy na naszej licie wystarczajco duo drobnych, nawet pracochonnych, przydat-

John Perry jest uznanym filozofem, wykadowc na Uniwersytecie Stanforda, autorem wielu powanych publikacji naukowych z dziedziny logiki, filozofii jzyka, kognitywistyki oraz metafizyki i laureatem szeregu nagrd. Sam za swj najwikszy sukces uwaa jednak zdobycie nagrody Ig Nobla, nagrody przyznawanej za prace naukowe, ktre najpierw miesz, a dopiero pniej zmuszaj do mylenia. Otrzyma j za esej How to procrastinate and still get things done, napisany zgodnie z reguami sztuki w celu odsunicia w czasie pracy nad innymi, waniejszymi obowizkami naukowymi. Jego zasugi na polu structured procrastination nigdy nie zostan zapomniane.
2

VARIA(CJE) MIDZY REGAAMI

nych i wanych zada, stan si one dla nas mi odskoczni od pracy nad zadaniem nadrzdnym i ani si obejrzymy, a ju cae otoczenie uzna nas za osoby pracowite, speniajce si zawodowo, zdolne do skupienia si nie tylko na gwnym problemie, aktywne, dobrze zorganizowane (w kocu dziaamy zgodnie z list rzeczy do zrobienia! A to, e od koca...), a przede wszystkim produktywne! Ot, magia. Do dziea zatem! Poczmy poznan przed chwil teori zorganizowanej prokrastynacji z wbijanymi nam latami do gw zasadami zarzdzania prac, czasem i przestrzeni. Po pierwsze, zrb list. Ustal, co jest najwaniejsze (jak ju wiemy, niech nie bdzie to rzecz, ktr naprawd musisz zrobi jeli uznasz, e musisz, to twj opr wobec pracy wzronie niepomiernie). Dorzu do tego zadania, ktre te trzeba by wykona, ale waciwie to a tak si nie spieszy (czyli te, od ktrych realnie zaley Twoja przyszo, ale bardzo usiujesz o nich w ten sposb nie myle), oraz te, ktre warto mie za sob, chocia zupenie nikt Ci nie zmusza. Po drugie, rozpisz sobie zadania. Nie ma rzeczy tak skomplikowanej, eby nie dao si jej sprowadzi do sumy prostych czynnoci. Nauczy si na egzamin? C, moe najpierw chocia zgromadzi wszystkie notatki i ksizki, pniej (w przerwie midzy zmywaniem podogi a robieniem zakupw dla niepenosprawnej ssiadki) przeczyta ze dwa-trzy rozdziay albo zaznaczy wane terminy, wzory i daty. Po trzecie, nie bj si przerw. Tylko najwiksi mogli pracowa dzie i noc nad swoim arcydzieem, a i wwczas zwykle byo to objawem nie do koca zdrowej psyche. Jeli masz problem ze skupieniem si nad ksik, to id na spacer, wytrzep dywan, wynie do skupu zomu puszki po napojach energetycznych, rusz si! Obowizuje tu tylko jedna zasada: zrb co, co bdzie korzystne dla Ciebie albo reszty wiata. Nie wczaj telewizora, nie czytaj plotek w Internecie. Jeli nic innego nie przychodzi Ci do gowy zdrzemnij si.

Drogi Czytelniku, jeli podczas nadchodzcej sesji poczujesz przemon ochot przekopania ogrdka, napisania listu do babci, przemalowania tych cian (o ktrych wspominasz ju chyba z trzeci rok), stworzenia kilometrowej listy postanowie na nastpny semestr lub zacerowania dziur w ulubionej parze skarpetek zrb to, nie krpuj si. I jeszcze wyrzu mieci i wyprowad psa. A pniej zadzwo do przyjaciela. Nie zapomnij tylko w odpowiednim momencie wynale sobie zadania trudniejszego i bardziej niewykonalnego ni nauka do egzaminu...
P.S. Autorka nie odpowiada za szkody wynike ze stosowania si do jej porad, gdy wychodzi z zaoenia, e kady z Czytelnikw ma swj rozum i jest w peni zdolny do korzystania z niego ku swojemu i spoecznemu poytkowi. Jednoczenie informuje, e ewentualne wyrazy zachwytu i krytyki przyjmuje drog mailow oraz osobicie w rody w godzinach 800805.

VARIA(CJE) MIDZY REGAAMI

EDUKACYJNE SZALESTWO 2012/2013

ANNA HOOWKO
Edukacja sowo to towarzyszy nam wszystkim na co dzie, przez cay modzieczy okres naszego ycia. Jest ona naszym staym, niestaym obowizkiem. Stale obowizuje kade dziecko, jednak niezaprzeczaln prawd jest, i polska edukacja znajduje si w cigym ruchu, penym zawirowa i modyfikacji. Obowizkowa matura z matematyki, przeksztacenie egzaminw gimnazjalnych, wprowadzenie obowizku szkolnego dla szeciolatkw, wczeniej nowy egzamin maturalny, wielka reforma wprowadzajca nowy tok nauki, w tym trzyletnie gimnazja to z pewnoci najgoniejsze zmiany edukacyjne ostatnich lat. Jednak od roku szkolnego 2012/2013 rozpoczyna si kolejna wielka owiatowa transformacja. Dlaczego zajmujemy si t spraw wanie tutaj na amach pisma studenckiego? Gdy nowe zmiany z pewnoci rzutowa bd na wybory przyszych absolwentw szk rednich w kwestii kierunku studiw wyszych. Mamy rok szkolny 2011/2012. Zblia si czerwiec, wakacyjna aura odczuwalna jest z dnia na dzie coraz intensywniej. Cho pracy jeszcze wiele, zarwno uczniowie, jak i studenci ciesz si ju nadchodzc wolnoci. Jednak koniec owego roku dla uczniw koczcych gimnazja bdzie zupenie inny ni dla pozostaych. Nie do, e zostali oni poddani po raz pierwszy zreformowanemu egzaminowi gimnazjalnemu, to dodatkowo stan przed bardzo skomplikowanym obecnie wyborem szkoy ponadgimnazjalnej. O ile nie odczuj tego absolwenci wybierajcy si do szk zawodowych i technikw, o tyle uczniowie chccy kontynuowa swoj edukacj w liceach oglnoksztaccych stan przed trudnym wyzwaniem moe nawet za trudnym jak dla wielu z nich. Wchodzca od przyszego roku w ycie reforma szkolnictwa ma za zadanie zmieni licea oglnoksztacce w specjalistyczne placwki, uczce w okrelonych dziedzinach. Nauczanie zostanie podzielone na obszar humanistyczny i obszar cisy, co dosownym tumaczeniu oznacza, e humanici niemal nie bd uczyli si przedmiotw cisych, a cisowcy przestan sobie zaprzta gow przedmiotami humanistycznymi. Pierwsza klasa liceum oglnoksztaccego nie bdzie jeszcze wielkim zaskoczeniem dla uczniw. Ma ona stanowi dokoczenie nauki materiau rozpocztego jeszcze w gimnazjum (dokoczenie, a nie jak dotychczas utrwalanie od nowa materiau ju realizowanego), tymczasem klasa druga i trzecia bd ju istn rewolucj. Uczniowie bd uczy si obowizkowo tylko podstawowych przedmiotw maturalnych (jzyk polski, obcy i matematyka), religii/etyki, oraz bra udzia w zajciach wychowania fizycznego, natomiast pozostae lekcje stanowi bd od 2 do 4 dowolnie wybranych przedmiotw (w tym obowizkowo jeden spord historii, chemii, biologii, fizyki i geografii). W zalenoci od wyborw uczniw, bd oni take uczszcza na dodatkowe bloki lekcyjne: historia i spoeczestwo oraz przyroda, ktre jednak bd oglnymi zbitkami dotychczasowych zaj (celem uzupenienia wiedzy, w przypadku wyboru przedmiotw tylko humanistycznych lub tylko cisych). Dodatkowo szkoy bd mogy zadecydowa o wprowadzeniu innych blokw uzupeniajcych, w przypadku wyboru najmniejszej liczby obowizkowych fakultetw. Szacuje si, e zmiany, jakie przyniesie reforma, wyeliminuj z podstawowego programu nauczania 60 godzin jzyka polskiego (ktry przecie nadal pozostaje przedmiotem obowizkowym!), 90 godzin historii oraz 120 godzin przedmiotw cisych. Czy to aby nie zbyt drastyczne cicia?

10

VARIA(CJE) MIDZY REGAAMI

Pozostawmy fakty na boku i zbadajmy now reform owiatow pod ktem przemyle przecitnego czowieka. Wprawdzie zdania wrd opinii publicznej s podzielone, jednake zdecydowanie goniej sycha gosy mwice Nie, przez bardzo due N. Zmiany w edukacji licealnej zdaj si uatwieniem w przygotowaniu do matury i opanowaniu potrzebnych (podkrelam sowo potrzebnych) wiadomoci, ale czy w takim razie pozostaa wiedza jest licealistom NIEPOTRZEBNA? Owszem, bloki uzupeniajce s zastpstwem za przedmioty, ktre nie bd realizowane w toku nauki, ale czy zczone fizyka, chemia, biologia i geografia zastpi sam geografi, albo sam fizyk? Do tej pory uczniowie uczcy si w liceach oglnoksztaccych rwnie mieli wybr przedmiotw rozszerzonych, w ramach wewntrznych profili (sama koczyam liceum z takimi profilami). Uczyli si wic jednoczenie przedmiotw w programie rozszerzonym i podstawowym. Niewtpliwie wymagao to sporo pracy, ale czy do szkoy nie idzie si po wiedz, szczeglnie jeli chodzi o licea, ktre nakierowuj uczniw na ukoczenie studiw wyszych? Wiedza wszechstronna take jest potrzebna, a wraz z now reform nastpi jej zastraszajcy spadek. Dodatkow kontrowersj jest take postawienie gimnazjalistw, wybierajcych si do popularnie zwanego LO, przed jednym z najwaniejszych yciowych wyborw ju w wieku 15/16 lat. Nie oszukujmy si w tym wieku praktycznie adne dziecko nie jest pewne, co chciaoby robi w przyszoci. Niejednokrotnie przed sam matur uczniowie zmieniaj przedmioty zdawane na egzaminie, do ostatniej chwili zastanawiajc si nad swoj przyszoci. Dokonujcy tych zmian s w stanie nadgoni materia niezbdny im do matury, ale czy bd w stanie zrobi to z nowymi zasadami nauczania? A to tylko wybrane wtpliwoci, ktre mona poruszy w temacie nowej reformy owiatowej, gdy jest ich znacznie wicej Po przeczytaniu o przyszych zmianach edukacyjnych tutaj, na amach naszego pisma, bd te chociaby w Internecie, na pewno u kadego zrodzi si refleksja. Nie chc wyraa tu swoich opinii i pogldw na dany temat, ale pragn skoni do zastanowienia si indywidualnie oraz odpowiedzenia sobie na pytanie: czy tak gwatowne zmiany w edukacji s potrzebne naszej przyszej kadrze lingwistw, historykw, ekonomistw, fizykw, chemikw i biologw?

rdo: http://butterflypages.wordpress.com/

11

VARIA(CJE) MIDZY REGAAMI

TAKSONOMIA NAUCZYCIELI AKADEMICKICH

MARCIN KARWOWSKI
O ile wrd studentw atwo wyuska dominujce gatunki1, o tyle wrd wykadowcw akademickich mona co najwyej wyznaczy oglne ramy taksonomii. Ma to rdo w licznych mutacjach gatunkw i podziale na coraz liczniejsze rodzaje w ich obrbie. Najbardziej rozpowszechnionym gatunkiem s Naukowcy. Wyrnia ich ch pracy akademickiej, samorozwoju oraz osignicia znaczcego wkadu w rozwj nauki. W obrbie Naukowcw nastpio znaczce zrnicowanie na dwa podstawowe rodzaje: Naukowcw z powoania i Naukowcw dla tytuu. Pierwsi zazwyczaj dziaaj w obrbie jasno okrelonej dziedziny wiedzy, nie wykraczajc poza jej ramy. Staraj si zgbi jak najdokadniej wiedz z danego zakresu. Niestety miewaj problemy z uzewntrznianiem swoich dokona. Trudno sprawia im werbalizacja wiadomoci na wykadach, gdy posuguj si nader specjalistyczn gwar naukow, traktujc rwnie wiele skomplikowanych treci za oczywiste. Podobny problem stanowi dla nich przelanie myli na amy czasopism naukowych czy monografii. Naukowcy dla tytuu charakteryzuj si podobnymi cechami co powysi, jednak inny jest powd ich dziaania. Nie widz oni idei pracy dla wsparcia nauki, a dziaaj z pobudek czysto personalnych zdobywania kolejnych tytuw naukowych. Dzieje si to z niekorzyci dla rozwoju dziedziny naukowej oraz ksztaconych studentw. Nie inaczej ma si sprawa publikacji. Prywatne korzyci przewaaj nad ide dzielenia si odkryciami, co ma wyraz na przykad w notorycznych autoplagiatach.
1

Kolejny gatunek stanowi Dydaktycy. Cech dominujc tej grupy jest niepowstrzymane pragnienie mentoringu. Do uzyskania zadowolenia potrzeba im znacznej grupy zapatrzonych i zasuchanych studentw oraz wyznacznikw okazywania szacunku przez innych. Najprzyjaniejszy rodzaj z Dydaktykw to Dydaktycy z powoania. Najwiksze zagszczenie obserwuje si wrd prowadzcych lektoraty jzykw obcych i nauczajcych wychowania fizycznego. Przedstawiciele tego gatunku nie przywizuj wagi do skrtu przed nazwiskiem, a obieraj za cel wyksztacenie jak najwikszej iloci studentw; oczywicie na jak najlepszym poziomie. Przekazuj oni najwicej wiedzy praktycznej, jednak zdarzaj si osobniki, ktre po zakoczeniu wasnej edukacji nie widz koniecznoci doksztacania i zmieniania treci notatek, co negatywnie wpywa na stereotyp tego rodzaju. Spord czonkw tego gatunku wyrni mona take Pracownikw dydaktycznych. Odrnia ich pragmatyczne (finansowe) podejcie do wykonywanych zada. Uczelnia jest dla nich zakadem pracy, studenci petentami, a wykady godzinami pracy. Gatunek skazany na wymarcie, nie wymaga duszego opisu. Osobn grup stanowi larwy, zwane Doktorantami. Nie jest to gatunek, a raczej stan poredni, okres mutacji, w pewnych krgach taksonomicznych zwany przepoczwarzaniem. Jednak ze wzgldu na cechy charakterystyczne osobnikw w tym odcinku cyklu rozwojowego, zasuguje on na pobien analiz. Przepoczwarzanie trwa zazwyczaj od 4 do 6 lat. W pocztkowym okresie larwa zdradza swoim zachowaniem strach, niepewno oraz chwi-

M. Karwowski, Rne gatunki studentw, Midzy Regaami 2012 nr 1, s. 67.

12

VARIA(CJE) MIDZY REGAAMI

zupenym Doktorant przyjmuje posta ktrego z gatunkw: Naukowcy: Naukowcy z powoania, Naukowcy dla tytuu; Dydaktycy: Dydaktycy z powoania, Pracownicy dydaktyczni.

lowe zaamania. Kolejny period wie si z nagym przypywem pewnoci siebie, gdy Doktorantowi wydaje si, e stan na szczycie piramidy naukosystemu. Okres trzeci, zwany cichym, obrazuje pozorne zamarcie larwy. Poczwarka wykazuje minimaln aktywno zewntrzn, gdy zajta jest wewntrznymi procesami naukowymi, przygotowujcymi j do finalizacji mutacji. Po przeobraeniu

Najczstsze mutacje wystpujce wrd opisywanych gatunkw Prawdopodobne przyczyny

Mutacje

Objawy

Skutki
Znane s przypadki nieodkrytej mutacji, gdy osobnik do perfekcji doprowadzi udawanie i mamienie zachowaniem. Jednak odkryta mutacja powoduje alienacj osobnika

Pawi ogon

Osobnik w bardzo widoczny sposb stara si podkreli swoje atuty; udaje cechy, ktrych nie posiada (mimezja)

Mimikra (przystosowanie ochronne); pragnienie wzbudzania podziwu

Bliej Boga

Zwracanie wzroku w stron nieba; unikanie kontaktu wzrokowego z gatunkiem Studentw Wmawianie reprezentantom gatunku, i lepiej czuliby si wrd osobnikw innego Osobnik w okrelonych sytuacjach wykazuje niepami do osb i sytuacji

Nie odnaleziono

Studenci czuj si ignorowani, przez co zajmuj si innymi procesami ni wskazane Studenci maj katastrofaln wizj przyszoci wasnego gatunku
Nieroztropne osobniki padaj ofiar pozornej niepamici

Gdzie indziej

Bastardyzacja (krzyowanie midzygatunkowe) Ch zmylenia przeciwnika

Pozorna niepami

Taniec godowy

Nadpobudliwo ruchowa; czste i wyraziste gesty

Oznaczanie wasnoci terenu; prba odstraszenia odwaniejszych osobnikw

Osobniki odmiennej pci zazwyczaj odczytuj taniec godowy jako zaloty; groniejsze osobniki tosamej pci rozpoczynaj walk o teren

13

KULTURA MIDZY REGAAMI

TANIA KSIKA JEST DOBRA

BO JEST DOBRA I TANIA

KAROLINA WDOOWSKA
Zmora ksigarzy. Krlestwo handlarzy. Przyczyna upadku antykwariatw. Raj dla moli ksikowych. Sklepy z tani ksik wzbudzaj skrajne emocje zarwno wrd szeroko rozumianych pracownikw ksiki, jak i czytelnikw. W tym artykule chciaabym poprawi nieco nadszarpnit opini tego rodzaju placwek. Gwnym zarzutem skierowanym w stron tanich ksiek jest ukazanie ich jako mietniska dla ksiek, umieralni, supermarketw z ksik. Jest w tych zarzutach tyle prawdy, co i kamstwa. Oczywiste jest to, e tania ksika jest - no wanie - tania. Owe sklepy (mam opory przed nazwaniem tego rodzaju placwek ksigarni), wrcz zalane s nieefektownymi, brzydkimi ksikami, ktre nie sprzeday si lub zostay wycofane z obrotu ksigarskiego. Problem polega jednak na tym, e tak tanie ksiki wyglday na pocztku ich dziaalnoci. Ostatnio zauwaalny jest trend urozmaicania oferty, pojawiaj si te tego rodzaju placwki o konkretnym profilu, np. z literatur fantastyczn, historyczn, beletrystyk czy te lekturami szkolnymi. Czsto powtarzany zarzut, e owe ksiki s nieciekawie wydane, o wtrnej treci i nikej wartoci, dosy mnie bawi. Gros ksiek, sprzedawanych w sieciach ksigar typu: Empik czy Matras, wydawanych jest wcale nie lepiej. Czasem jedyn rnic jest reklama danej ksiki czy te krzykliwa, wtrna okadka. Czsto pacimy za sam nazw wydawnictwa. Jeli mam wybr: kupi ksik umownie nazwijmy, e do pocigu za 12 z z taniej ksiki albo 35 z za ksik z sieciwki wybr jest dla mnie oczywisty. Zwaszcza, e obecnie ksika za 35 z rwnie jest wydana byle jak, czsto bez nadzoru korektora, z klejon, mikk okadk, zazwyczaj mao znanego autora. Za tak cen nie kupimy piknej, wytwornej ksiki. Dostaniemy za to przereklamowan zwykle sklejk. Tania ksika, tak samo jak zwyka ksigarnia, oferuje take ciekawe pozycje. Znale mona tam adnie wydane pozycje mniej znanych wydawnictw, ktre rwnie zachwycaj treci i opracowaniem graficznym. Przykry wniosek jest jeden: wojna pomidzy tani ksik a sieciwkami powoli zadusza mae ksigarnie. Coraz trudniej je znale w bezporedniej bliskoci Matrasa czy Empiku. Mae ksigarnie czsto te okrelaj swj profil, by w taki sposb przycign klientw. Powstaj zatem ksigarnie jzykowe, naukowe, szkolne, czy te dla dzieci. Takie ksigarnie nie s w stanie zaoferowa cen rwnie niskich jak tania ksika, ani zniek oraz szerokiego wyboru i moliwoci zamwienia prawie kadej ksiki, tak jak oferuj to sieciwki. wiat ksiki coraz bardziej przypomina konkurencyjno sklepw spoywczych: walk hipermarkety vs. dyskonty, na ktrej najbardziej cierpi sklepiki osiedlowe. Tania ksika powstaa jako alternatywa dla ksigar oferujcych rwnie miernej jakoci ksiki za wcale niemae pienidze. Oczywicie, e wybierajc si po konkretn ksik, nie zwraca si a takiej uwagi na cen. Ale idc do ksigarni po co do czytania, zastanwmy si, czy nie warto zajrze do owej taniej ksiki, choby ze wzgldu na ulg dla studenckiego portfela.

14

KULTURA MIDZY REGAAMI

BOOM FANTASTYCZNY
MACIEJ PEECHATY
Rynek ksiki u nas ma si niele, podobnie jak na Zachodzie. Co z tego, e 56 % Polakw nie czyta, jeli reszta nadrabia ich zalegoci z nawizk, a przynajmniej lubi tak o sobie myle. Przecitny ucze, czy to szkoy gimnazjalnej czy liceum, poza co dziesit lektur ma za sob m. in. Hobbita, Zmierzch czy Harryego Pottera, ktrego to mona nazwa niejako objawieniem wydawniczym, zachcajcym modzie do signicia po ksiki. Nie zapominajmy, e oprcz samego fenomenu literackiego J. K. Rowling, za sukcesem serii stoi caa maszyneria marketingowa i, bd co bd, adaptacje filmowe. Literatura, w szczeglnoci ta fantastyczna, przechodzi teraz swj renesans gwnie dziki ekranizacjom: poczwszy od oscarowego Wadcy piercieni, skoczywszy na ostatnio opiewanych w mediach Igrzyskach mierci (ktre jako sensacji w Polsce nie robi). Osobicie jako czytelnik staram si unika tych super niesamowitych bestsellerw z gwiazdorsk obsad. Czasami jednak sign po takow pozycj, kupi drugi, trzeci, pity tom Ale to tylko ja. Miesic-dwa przed wejciem na ekrany filmu ksigarnie s zasypywane nowociami, reedycjami tych tytuw. atwo zauway przewalajce si tony Zmierzchu, ktrego nikt nie chce ju kupowa, czy zakurzonego Tolkiena z Amberu (osobicie wol wydanie z Czytelnika). Nie mam nic przeciwko dobrym ekranizacjom powieci (Milczenie owiec Harrisa itd.), aczkolwiek przesycenie rynku pozycjami do rednimi mnie troch boli bo ile mona ekranizowa Stephena Kinga, ktry jako szczeglnie obfity nie jest. Jasne, jego pierwsze ksiki i filmy na nich oparte do tej pory sprawiaj, e jey si wos na karku. Wysnuem kiedy teori, e King pisa lepiej, pki pi. Jaka taka domena pisarska tkwi w alkoholu Problem ley w tym e przecitny polski czytelnik z pisarzy grozy, ktrych zna i ubstwia, potrafi wymieni tylko Kinga i Mastertona1 (ewentualnie jeszcze zmieci si Barker) i na tym si lista zamyka, bo to wanie ich powieci zostay zekranizowane (1408, Miasteczko Salem, Manitou, Hellraiser). Tak si niestety skada, e to, co popularne i najlepiej si sprzedajce, jest dyktowane zachodnimi trendami przykadem jest lista New Yorks bestseller. To, co jest poczytne w Stanach, do szybko znajduje sponsorw, reklamodawcw i ekranizatorw a przynajmniej dotyczy to w ostatnich latach autorw fantastyki. Tak, jak na pocztku ekranizacja Tolkiena bya czym w rodzaju zapenienia niszy (i to z impetem), tak teraz, wydaje mi si, mamy do czynienia z przesytem. Nie abym narzeka na takowe produkcje, skde. Pies ley gdzie indziej pogrzebany: fanowskie, offowe kino lepiej wypada na gruncie ekranizacji ni hollywoodzkie hity box officeu. Do dobrym przykadem jest Zew Cthulhu wyprodukowany przez H. P. Lovecraft Historical Society. Owa lepszo nie polega na zgromadzonych finansach, obsadzie itd., a na pomyle, na ekranizacji dobrego dziea literackiego (nie poczytada). Tak koczc wieszanie psw, chciabym doczeka przed rzekomym kocem wiata ekranizacji Lovecraftowskiego opowiadania - W grach szalestwa, ktre wyjdzie spod rki Guillermo del Toro (Hellboy, Labirynt Fauna). Nic, tylko czeka.

W tle znajduje si ilustracja autorstwa wietnego amerykaskiego grafika, Chrisa zwanego Monkeypitem. Wicej jego prac mona obejrze na stronie http://monkeypit.deviantart.com
1

Akurat popularno Mastertona jest tylko polskim wytworem, wszdzie indziej ley on na regaach obok harlequinw.

15

KULTURA MIDZY REGAAMI

DODAJ WAMPIRA I WYMIESZAJ

ANNA URBANEK
Byam absolutnie pewna kilku rzeczy. Po pierwsze, Edward pochodzi z rodziny wampirw. Po drugie drczyo go pragnienie na ile by je w stanie pohamowa, tego nie wiedziaam pragnienie, by posmakowa mojej krwi. Po trzecie wreszcie, byam w tym wampirze bezwarunkowo i nieodwoalnie zakochana.

Gdy pierwszy raz przeczytaam te sowa, mylaam, e w literaturze dla modziey ju nigdy nic mnie nie zdziwi. Niestety, niewiele stron dalej gwna bohaterka stwierdzia, e tylko widok doskonaej twarzy jej amanta pozwala oderwa wzrok od jego boskiej klatki piersiowej i moja definicja zej literatury musiaa ulec zmianie. Zmierzch Stephenie Meyer zapocztkowa jednak now tendencj w beletrystyce dla dorastajcej modziey i jest to jedyny powd, dla ktrego si nad nim zncam, zamiast spuci na zason milczenia godn Herostratesa. Opowieci o burzliwym romansie Belli, Edwarda i Jacoba (w rnych konfiguracjach) zawdziczamy jednak przepis na bestsellerow seri powieci: doda wampira i wymiesza. Kiedy Anna Rice tworzya pierwsze postaci intrygujcych dugozbych indywiduw o nienagannych manierach (wszak osuszanie goci do cna nie jest ujm na honorze), nie spodziewaa si raczej, e nadejdzie taki moment, w ktrym wampir, wilkoak lub inny upiorogacek bdzie postrzegany jako idea mczyzny i nowe wcielenie Ksicia Na Biaym Rumaku1. A jednak! Bladolicy mczyni cakowicie opanowali marzenia modych dziewczt, niczym niegdy Gilbert Blythe. Nic zatem dziwnego, e na fali zachwytu romansem paranormalnym, poja1

wiy si takie serie ksiek, jak: wiat nocy (gdzie do caej menaerii doczaj czarownice, czarownicy i masa rnych zmiennoksztatnych), Pamitniki wampirw (gdy jeden wampirzy mody bg to za mao), Wybracy ciemnoci (tu akurat z wilkoakiem, ale rwnie z odwieczn kltw, ktr tylko mio moe zama), W gszczach mroku (i par kolejnych tomw, wszystkie oparte romansie midzy wampirem a ich owczyni) czy, dla starszych ju nieco czytelniczek, Jak polubi wampira milionera (ktra to stanowczo plasuje si na pierwszym miejscu mojej prywatnej listy zych ksiek). arty na bok napisanie takiej powieci nie jest przecie atwe! Potrzeba wietnie skonstruowanej fabuy, wielowymiarowych bohaterw (w tym takiej bohaterki, eby mode dziewczta mogy si z ni atwo identyfikowa), umiejtnego wprowadzania przeszkd na drodze mioci (najlepiej na tle wyimaginowanych wyrzutw sumienia i potencjalnej paranormalnie atrakcyjnej konkurencji) i zdolnoci takiego stosowania suspensu i cliffhangerw, eby czytelniczki signy po nastpny tom. Jeli nie uda si speni ktrego z tych warunkw... Bdzie trzeba chyba doda kolejnego niesamowitego przystojniaka. I wymiesza. Co warto jednak zauway, wampiry stay si ju nieco pass. Teraz, jak miem zauway, trwa moda na anioy i demony (chocia ten nurt wydaje si sabszy ni poprzedni), a do miao zaznacza si nurt magiczny (ot, taki krg zatoczony od czasw Harryego Pottera). I chocia przepis na bestseller wydaje si atwy, jest na tyle rozpowszechniony, e trudno bdzie si przebi z kolejn tak ksik. Oby.

Cho moe autorka tego tekstu nie powinna si wymdrza, gdy cae lata bya zakochana w Emielu Regisie Rohellecu Terzieffie-Godefroyu, wpierzu rodem z Wiedmina. Ale to inny typ wampira, zapewniam.

16

KULTURA MIDZY REGAAMI

PASSA EN PASSANT
KAROLINA WDOOWSKA
Autobiografie maj w sobie co niezwykego. Niczym powie polifoniczna, ukazuj bogactwo wiata, mnogo wtkw w losie kadego czowieka. Lecz przede wszystkim, autobiografie zwykle pisane s przez ludzi, dla ktrych kosztowanie ycia byo pasj. W minionych epokach pisao si dzienniki, teraz nastaa moda na publiczny rozrachunek ze swoim yciem (chocia czciej z cudzym, niestety). Taki swoisty rachunek sumienia wystawi sobie Daniel Passent, naczelny felietonista Polityki (laureat rankingu miesicznika Press na najlepszego felietonist), w swojej najnowszej ksice pt. Passa. Historia na wskro gboka, poruszajca, czasami z przymrueniem oka i autoironi, ale za to doskonaa literacko. Z dystansu 74-letniego czowieka poznajemy minion epok, z ca kanonad zmian polityczno-spoecznych. Daniel Passent jest czowiekiem wielkiego humoru i tolerancji, ojcem kolejnego pokolenia wybitnych felietonistw zarwno dosownie, gdy mowa o Agacie Passent, jak i bardziej duchowym ojcem rzeszy modych dziennikarzy i felietonistw. Posta barwna i nietuzinkowa. Studiowa w Petersburgu, Princeton i na Harvardzie. Studia ukoczy na UW. Mia zosta ekonomist, lecz od II roku studiw rozpocz swj romans z dziennikarstwem (poczwszy od Sztandaru Modych, poprzez Polityk, a na midzynarodowym The WorldPaper koczc). Tumacz, satyryk (pisa skecze do STS, kabaretw Dudek i Pod Egid), prowadzi w Telewizji Polskiej program Gocie Daniela Passenta, by w latach 1997-2001 ambasadorem RP w Chile, by mioci Agnieszki Osieckiej, a przede wszystkim ojcem Agaty Passent. Sam o Passie mwi: kiedy pi lat temu urodzi si mj wnuk, Kubu, rozpakaem si ze szczcia. Dostaem od ycia wszystko. Pora na rachunek. W gazetach peno jest ludzi, ktrzy wystawiaj rachunki innym. Wasnych nie reguluj. Ja uwaam, e czas si pakowa. Od pewnego momentu Agnieszka Osiecka miaa w swoim pokoju mae, zielone pudeko, a w nim najwaniejsze dokumenty: metryk urodzenia, zawiadczenie z banku, akt wasnoci mieszkania. Ta ksika to moje zielone pudeko. Zaintrygowanych odsyam na blog Daniela Passenta En Passant (passent.blog.polityka.pl). A na marginesie: szalenie podoba mi si zdjcie okadkowe. Edytorzy z Wydawnictwa Czerwone i Czarne przyoyli si do pracy. Ksik czyta si z prawdziw przyjemnoci, nie tylko z uwagi na tre, ale rwnie ze wzgldu na form.

17

KULTURA MIDZY REGAAMI

GROCHW

EWA KULAS
Malutki zbiorek opowiada Andrzeja Stasiuka zabiera nas w specyficzne miejsca i te fizyczne, i emocjonalne. Odwiedzamy tytuowy Grochw, miejsce dla autora szczeglne, magiczne, kraj lat dziecinnych, ktry pozosta na zawsze miejscem umiowanym, mitycznym, miejscem, do ktrego si tskni i wraca w podrach wewntrznych. Udajemy si take na Podlasie, gdzie mieszkaa jego babka, i do innych mniej lub bardziej dookrelonych miejsc, z ktrymi Stasiuk wie swoje wspomnienia. Jednak te miejsca s wycznie tem dla lirycznej opowieci o mierci. Grochw to cztery opowiadania, ktre mona przeczyta jednego dnia. Ten dzie jednak moe zmieni nasze ycie ju na zawsze. Sprawi, e przestanie nam ono ucieka przez palce, upynnia si w teraniejszoci. Ksika ta jest swoist pauz w yciu, w biegu, w teraniejszym dniu. Rachunkiem sumienia z naszej pamici o mierci, umieraniu, przechodzeniu w nieskoczon niematerialno. Stasiuk opowiada histori swojej babki, dla ktrej duchy byy czym normalnym, naturalnym, oczywistym czym, z czym czowiek koegzystuje dzie w dzie. yjemy razem z naszymi umarymi i nie ma w tym nic dziwnego, strasznego, nie ma w tym tabu. Babka jest przedstawicielk wiata, ktry odchodzi albo ju odszed. Reprezentuje sob t cz naszej kultury, ludowych wierze i obrzdw, ktre s na granicy wymarcia, niebytu, niepamici. Ktrych my nie umiemy ocali od zapomnienia, bo dla nas one nic nie znacz. Babka jest synonimem narracji, magicznej i niemierzalnej mocy opowiadania, ktre daje ludziom, rzeczom, zjawiskom swoist niemiertelno. Babka umierajc, zabraa to wszystko ze sob. Opowiadanie Suka robi na czytelniku ogromne wraenie. Umierajcy ze staroci pies jest jedynie pretekstem do tego, aby pokaza ozibo i wyrachowanie wspczesnoci wobec mierci, ktrej si boimy, wstydzimy, ktra jest nam nie na rk: [] z jakiego powodu nie mog uwolni si

18

KULTURA MIDZY REGAAMI

od myli o ludziach lecych w tych wszystkich starannie ukrytych miejscach sucych umieraniu. S bezuyteczni. Pochaniaj energi, pienidze, prac. Wywouj zniecierpliwienie albo obojtno. Wiem, jak to si odbywa, bo wiele razy widziaem: do pokoju wchodz trzy, cztery osoby w pielgniarskich strojach i lateksowych rkawiczkach. Dwie unosz niemal niewakie ciao, reszta w dwie minuty zdejmuje pieluch, obmywa, zakada now. Po trzech minutach nie wida w ogle ladw, e co si dziao. Tylko w powietrzu unosi si dziwny ludzki-nieludzki zapach. A by moe po prostu zapach czowieczy, ktry nas przeraa, ktry nas odstrcza i przeladuje, dlatego zamykamy go w odlegych i niewidzialnych miejscach. Pacimy ludziom w lateksowych rkawiczkach, by za nas wdychali t wo. Pacimy za to, by w jakim sensie towarzyszyli umieraniu. W kocu, by w jakim sensie umierali za nas. Bo przecie uczestniczc w mierci innych ludzi, sami stajemy si troch bardziej miertelni. Po prostu kupujemy sobie kolejn usug, by nie traci wasnego czasu. eby nie wdycha tej woni 1. Ten cytat obrazuje nasze podejcie do mierci, do umierania naszych bliskich, ktrzy bliskimi byli nam tylko wtedy, gdy nie przekraczali tej niewidzialnej granicy mierci. Medytacja nad przemijaniem, mierci, odchodzeniem napisana jest z najwikszym mistrzostwem. Opowiadania idealne, nie mona skreli z nich nawet jednego sowa. Stasiuk jest dla siebie najlepszym recenzentem. Jako juror w jednym konkursie literackim wymieni cechy dobrej prozy: Szczeg, zmys obserwacji, lekki dystans do przedmiotu, lekka autoironia, lekko opisu i przyprawione gorycz ciepo 2. Wszystkie te elementy moemy znale w jego opowiadaniach. Narrator opowiada o mierci bez zbdnego sentymentalizmu i podekscytowania. Jest rzeczowy, konkretny, ale przy tym subtelny i delikatny. Dziki temu wanie
1 2

przenosi nas w mityczn i transcendentn rzeczywisto. Proza Stasiuka, oszczdna w sowach i pozbawiona patosu, sprawia, e czujemy mier oswojon, czujemy, e jest ona dla nas czym naturalnym i zaczynamy myle o niej spokojnie. Narracja sczy si w nas, dostaje si do krwioobiegu i delikatnie zwalnia puls. Sprawia to, e wreszcie, paradoksalnie, czujemy, e yjemy, e w tym momencie, w momencie czytania i refleksji odnajdujemy sens, zrozumienie i spokj, ktry jest tak deficytowy. Wiedza o tym, e yjemy ku mierci, staje si dla nas czym naturalnym i bezpiecznym, bo jest dla nas constans. A co moemy robi czekajc na mier? y! Ale tak prawdziwie i mdrze. Polecam! Genialne!!!

A. Stasiuk, Grochw, Woowiec 2012, s. 36-37. Tame, s. 23.

19

KULTURA MIDZY REGAAMI

POSTFESTIWALOWE IMPRESJE
PAWE JANKOWSKI
Poprosilimy Pawa, naszego redakcyjnego wsppracownika, o kilka sw na temat XII Festiwalu Nauki i Sztuki. Specjalnie dla naszych czytelnikw Pawe przygotowa relacj z dwch, jego zdaniem, najciekawszych wydarze festiwalu: dwch debat na tylko pozornie zupenie rne tematy. W pitek, 20 kwietnia 2012 r., o godzinie osiemnastej oficjalnie rozpoczto tegoroczny festiwal. Otwarcie nastpio przy udziale organizatorw festiwalu, jak rwnie przedstawicieli wadz uczelni oraz Prezydenta Miasta Torunia. Po krtkiej inauguracji rozpocz si wstp do debaty, ktry poprowadzio dwch wybitnych specjalistw: Zbigniew Izdebski (seksuolog) oraz Tomasz Szlendak (socjolog). Debata pt. Zmysy w Sieci. Polacy, Internet, seks miaa na celu pokazanie, jak wiele si zmienio w tej sferze przez ostanie kilka lat. W pierwszej czci Tomasz Szlendak zaprezentowa, w jaki sposb rozwj nowych technologii wpyn na ksztatowanie si relacji midzy ludzkich. Mwi rwnie, co owe technologie zmieniy, m.in. jakie s nowe techniki i narzdzia uwodzenia umoliwiajce romansowanie. Wspomnia take o nowych gadetach wykorzystywanych przez mczyzn i kobiety. Z tej czci najbardziej zapamitaem dwa spostrzeenia. Pierwsze dotyczyo tego, e mczyni uzalenieni od stron o tematyce erotycznej coraz czciej narzekaj na trudno obsugi partnerek, poniewa trzeba je wysucha, a cz jeszcze szczerze dziwi si, e kobiety pachn. Drugie ciekawe haso brzmiao natomiast: Zamna, onaty - ale nadal poszukuj. W drugiej czci Zbigniew Izdebski przedstawi wyniki swoich prac dotyczcych seksualnoci Polakw, a take oddzielne wyniki dla polskich internautw. Odpowiedzia rwnie na istotne dla wielu osb pytania: w jakim stopniu Internet wkracza w obszar naszego ycia seksualnego oraz jak na nie wpywa. Po czci poruszy te kwesti mioci, lecz nie miesza jej z seksem. Profesor Izdebski poda te kilkanacie przykadw rnych sytuacji, czasem zabawnych, a czasem smutnych. Moj uwag przykua jego opowie o tym, e czsto zaczynamy lepiej dogadywa si z osob poznan w Internecie ni z wasnym partnerem lub partnerk. Ale zdarza si rwnie, e t osob z drugiej strony ekranu jest wanie nasz partner lub partnerka. W gmachu Biblioteki Gwnej UMK odbya si natomiast debata pt. Czy wszyscy jestemy piratami gdzie s granice?. Wstp do niej poprowadzio kilkoro specjalistw z wydziau prawa. Debata podzielona bya na kilka czci. Pierwsza dotyczya oglnie pojcia piractwa jak byo postrzegane kiedy, a jak dzi. Nastpnie poruszono kwestie legalnoci pobierania, przechowywania, edytowania i udostpniania materiaw pobranych z Internetu bd innych rde. Tu rwnie poruszono kwestie techniczne (co mona robi, a czego nie) oraz to, co robimy wiadomie, a co mog zrobi bez naszej zgody niektre programy. Ostatnia cz dotyczya odpowiedzialnoci: co nam grozi w jakiej sytuacji w przypadku postpowania cywilnego czy karnego. Najwaniejsz konkluzj jednak jest to, e mamy prawo do dozwolonego uytku dla osb pozostajcych w zwizku osobistym, w szczeglnoci pokrewiestwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego jak mwi ustawa. Czyli, jeli macie co z Internetu i boicie si o to, czy grozi Wam kara, to wiedzcie, e tylko za programy komputerowe mona Was ciga (o ile nie macie ich na licencji GNU).

20