Administracja- wszelka zorganizowana dziaalno, suca do osignicia pewnych celw.

Inaczej mwic administracja jest planow, celow i trwa dziaalnoci. Wyrniamy adm.: 1) prywatn-organizacja prowadzona przez jednostk, w jej interesie lub interesie osb trzecich; 2) pastwow- celowa, trwaa dziaalno pastwa do wyznaczonych celw; 3) publiczn- sprawowana przez organy pastwowe jak i zwizki publicznoprawne (samorzdowe) i inne podmioty administracji w interesie zbiorowym, publicznym. Pojcie adm. publicznej obejmuje pastwowe podmioty adm. jak rwnie pozostae, ktre speniaj funkcje teje adm. W teorii wyrniamy adm. w ujciu a) podmiotowym- s to organy adm. oraz inne podmioty wykonujce okrelone funkcje z zakresu adm. publicznej, np. terenowe organy adm. rzdowej, organy samorzdu terytorialnego, b) przedmiotowym- jest to taka dziaalno pastwa, ktrej przedmiotem s sprawy administracji, a wic zadania i kompetencje z zakresu wadzy wykonawczej, c) formalnym- jest to caa dziaalno wykonywana przez podmioty adm. bez wzgldu na jej charakter. Rozrnienie midzy administracj w ujciu podmiotowym a przedmiotowym polega na przydzieleniu okrelonych dziaa pastwa okrelonym organom pastwowym (zasada podziau wadzy). Zadania administracyjne wykonuj take organy ustawodawcze oraz wymiaru sprawiedliwoci (oprcz org. adm.), ktre s uprawnione do stanowienia prawa. Wg definicji negatywnej, administracj jest kada dziaalno pastwowa nie bdca dziaalnoci ustawodawcz i sdownicz, a wic ustawodawstwo polega na stanowieniu norm prawnych (ustawa) a adm. na ich wykonywaniu. Definicja ta wywodzi si od zasady podziau wadzy. Wg M. Kuleszy Przez administracj publiczn rozumie si zesp dziaa , czynnoci i przedsiwzi organizatorskich i wykonawczych, prowadzonych na rzecz realizacji interesu publicznego przez rne podmioty, organy i instytucje, na podstawie ustawy i w okrelonych prawem formach. Administracja publiczna (rodzaje). We wspczesnej doktrynie wyrnia si administracj wadcz i administracj wiadczc. O administracji wadczej mwi si wwczas, gdy administracja wkracza, przy uyciu rodkw wadczych ingeruje w sfer prawn obywateli, ogranicza jego wolno bd wasno, gdy nakada na niego obowizek, w jaki sposb go obci. Administracja wiadczca zapewnia obywatelowi okrelone wiadczenia lub inne korzyci. Administracj wiadczc naley rozumie instrumentalnie jako stosowanie okrelonych rodkw. Przy takim ujciu administracji wiadczcej nie mona przeciwstawia administracji wadczej, bo wystpuje tu wzajemne zazbianie si: - Ten sam rodek moe stanowi jednoczenie wiadczenie, jak i dziaanie wadcze administracji, i to zarwno dla samego odbiorcy wiadczenia jak i dla osoby trzeciej;- W niektrych dziedzinach wiadczenia i dziaania wadcze mog si wzajemnie uzupenia;- Dziaania wadcze i wiadczenia mog by stosowane ambiwalentnie dla osignicia okrelonych celw. Ten sam cel mona osign przez stosowanie zakazw i nakazw, ale rwnie przez ulgi podatkowe czy uprzywilejowane subwencje. Z punktu widzenia funkcji administracji publicznej, ktre ona wypenia w interesie publicznym, mona wyrni: 1) klasyczn administracj porzdkowo-reglamentacyjn, a wic administracj wadcz, 2) administracj wiadczc, 3) administracj wykonujc uprawnienia wacicielskie i zarzdzajce .Wychodzc od rzeczowego (przedmiotowego) podziau zada wyrnia si liczne dziay administracji publicznej, jak np. administracj budownictwa, owiaty, ochrony zdrowia, spraw socjalnych, itd. Z punktu widzenia podmiotowego mona wyrni administracj rzdow i administracj samorzdow, zwaszcza samorzdu terytorialnego. Administracja publiczna (typowe cechy). Moliwe jest ustalenie typowych cech administracji takich, ktre nie musz wystpowa stale, lecz pojawiaj si regularnie i w skutek tego s istotne dla samej istoty administracji. 1.Administracja jest zjawiskiem spoecznym. Przedmiotem administracji jest wspycie spoeczne. Administracja musi zajmowa si sprawami wsplnoty i czonkami tej wsplnoty. Z faktu tego wynika ukierunkowanie administracji na interes publiczny. Interes publiczny nie jest ustalony raz na zawsze, lecz jest zmienny w czasie, a nawet wdanym czasie jest rozumiany niejednolicie. Interes publiczny moe si cakowicie lub czciowo pokrywa z interesami indywidualnymi, ale moe te si im przeciwstawia. Przy ustaleniu interesu publicznego naley uwzgldni interesy poszczeglnych jednostek, zwaywszy, e istniej okrelone zasadnicze prawa czowieka. 2.Administracj cechuj aktywno, inicjatywa, dziaalno ukierunkowana na przyszo. Ta cech wystpuje wyranie, gdy administracja wykonuje ustawy. To, co ustawodawca okrela generalnie i abstrakcyjnie, administracja ma przeksztaci w rzeczywisto. Administracja nie ogranicza si tylko do wykonywania ustaw, lecz wykonuje wiele zada, ktre nie s ustalone w drodze ustaw, ale wynikaj oglnie z jej zada, np. budowa drg publicznych. W tym zakresie administracja moe rozwija swoj inicjatyw i podejmowa dziaania wedug wasnych wyobrae. Caa dziaalno administracji publicznej jest poddana kontroli. Ta cecha odrnia administracj od wymiaru sprawiedliwoci. Niezawisy sdzia rozpoznaje sprawy ale ich nie kreuje. Natomiast administracja realizuje okrelone cele pastwa bd zwizkw publicznoprawnych; ksztatuje przez to przyszo. Jest to zasadnicza cecha administracji, ktra odrnia j od wymiaru sprawiedliwoci. Konieczno ksztatowania przyszoci wymaga jednolitego kierownictwa. 3.Administracja podejmuje konkretne rodki do uregulowania spraw jednostkowych i urzeczywistnienia okrelonych przedsiwzi. Ta cecha odrnia administracj od ustawodawstwa, ktre ukierunkowane jest na

wydawanie generalnych i abstrakcyjnych uregulowa i przez to obejmuje wielo przypadkw. Tego punktu widzenia nie mona absolutyzowa. Prawo administracyjne (pojcie). Podmiotowe okrel. Prawa adm.: jest to zesp norm, ktre reguluj administracyjn dziaalno pastwa. Jako punkt wyjcia przy tym okreleniu bierze si tre dziaaniaadministrowania. Podmiotowe okrelenie: Prawo adm. jest to zesp norm prawnych, regulujcych te stosunki spoeczne, ktre wynikaj w toku dziaalnoci organw administracyjnych. Oglnie mona powiedzie, e prawo adm. jest ga prawa, ktra reguluje dziaalno organw pastwowych, podejmowanych w celu wykonywania ustalonych prawem zada organizatorskich, wypenianych w swoistych formach dziaania. Prawo adm. reguluje przede wszystkim stosunki midzy administracj a obywatelami i tworzy prawa i obowizki obywateli ale zawsze wobec adm. Normy prawa administracyjnego dzielimy na: 1) ze wzgldu na regulowan tematyk: a) normy bezporednio dotyczce aparatu adm. tworz ustrojowe prawo adm.; b) normy bezporednio dotyczce toku dziaania organw adm.- tworz procedur adm.; c) normy, ktre dotycz konkretnych dziaw adm. publicznej- materialne pr. adm., normy te tworz szczegow cz pr. adm., np. prawo budowlane; 2) ze wzgldu na charakter stosunku czcego organ stosujcy norm z adresatem: a) normy regulujce stosunki ze sfery zewntrznej tj. midzy organem adm. i innymi podmiotami adm. z jednej strony a obywatelami i osobami prawnymi z drugiej; b) normy regulujce stosunki wewntrz systemu organizacji adm. publicznej- stosunki te zachodz midzy organami a instytucjami pastwowymi wzajemnie. Prawo administracyjne a inne gazie prawa. Trudnoci w rozgraniczeniu pojawiaj si wwczas, gdy istniej blisze zwizki midzy prawem administracyjnym a inn gazi prawa. Dotyczy to przede wszystkim prawa konstytucyjnego i prawa cywilnego. Prawo administracyjne i prawo konstytucyjne nale do dziedzin prawa publicznego, ktra dotyczy ustroju i dziaa organw pastwa podejmowanych w interesie publicznym. Z tego faktu mona wyprowadzi wniosek- pod wzgldem teoretycznoprawnym prawo konstytucyjne i administracyjne stanowi jedno, bowiem posuguj si tymi samymi konstrukcjami, metodami i reguami. Konstytucja jest gwnym normatywnym rdem ustroju i dziaa administracji, a take prawn podstaw nieustannego procesu wywaania interesw oglnych i indywidualnych, co jest jurydyczn treci zada wykonywanych przez administracj. Mona stwierdzi, e normy prawa konstytucyjnego stanowi punkt wyjcia dla norm prawa administracyjnego; dotyczy to zwaszcza regulacji prawnej dotyczcej ustroju administracji, np. prawo konstytucyjne zajmuje si Rad Ministrw z punktu widzenia jej pozycji w systemie organw pastwa, natomiast prawo administracyjne- pozycj tego organu w systemie organw administracji i jego rol w procesie administrowania. Przewaajc wikszo norm prawa administracyjnego, zwaszcza prawa materialnego i procesowego nie wykazuje tak cisych zwizkw z prawem konstytucyjnym i dlatego do tej grupy norm nie naley odnosi sformuowania, i stanowi ona skonkretyzowane prawo konstytucyjne. Najtrudniej jest odgraniczy prawo administracyjne od prawa cywilnego. Problem ten w doktrynie niemieckiej jest ujmowany jako rozgraniczenie prawa publicznego od prawa prywatnego. W doktrynie niemieckiej podkrela si, e ani nauka, ani praktyka nie wyjaniy rnic midzy prawem publicznym a prawem prywatnym w sposb wystarczajcy. Pojawio si wiele rnych teorii w sprawie podziau prawa na publiczne i prywatne, mona je uj w trzech grupach: 1.teoria interesu- wywodzca si z prawa rzymskiego, prawo publiczne suy interesowi publicznemu, natomiast prawo prywatne urzeczywistnia interesy prywatne. 2.teoria podporzdkowania- jako kryterium rozgraniczenia przyjmuje charakter stosunku prawnego. Gdy wystpuje stosunek prawnej nadrzdnoci pastwa i podporzdkowania obywatela, to wtedy mamy do czynienia z prawem publicznym, a gdy za pozycja stron stosunku prawnego jest rwna- to wtedy chodzi o prawo prywatne. 3.teoria podmiotu (teoria praw specjalnych)- do prawa publicznego nale te normy prawne, ktre uprawniaj lub zobowizuj podmioty dysponujce wadztwem pastwowym; za normy prawne, ktre mog uprawnia lub zobowizywa kadego nale do prawa prywatnego. adna z tych teorii nie jest zadawalajca, co do kadej zgaszane s zastrzeenia.Za uzasadnione naley uzna stanowisko, e trzon prawa administracyjnego stanowi te przepisy, ktre mog stanowi podstaw powstania stosunku administracyjnoprawnego .Wedug J. towskiego nie istnieje adna materialna nieprzekraczalna granica midzy prawem cywilnym a administracyjnym, a o kadorazowej kwalifikacji konkretnego stosunku prawnego powinna decydowa analiza jego treci i przyjtej przez ustawodawc metody rozwizywania powstajcych na jego tle konfliktw. Trzeba odrzuci przekonanie, e stosunek prawny zawsze musi by albo prywatno- albo publicznoprawny, nie moe by natomiast nigdy publiczno- i prywatnoprawny cznie. Prawo administracyjne (podzia). Polega na wyodrbnieniu 3 czynnikw: ustrojowego, materialnego i procesowego. a) prawo ustrojowe- jest to prawo ustroju adm. publicznej, reguluje normy, zasady i dziaania adm. publicznej, zawiera przepisy normujce kompetencje adm. publicznej, proces realizacji celw spoecznych w zakadach adm., przepisy dotyczce podziau terytorialnego kraju, przepisy okrelajce zakres, podstaw i tryb dziaania organw nadzoru w systemie opartym na modelu decentralistycznego podporzdkowania; b) prawo materialne- zawiera normy i sposoby rozwizywania konkretnych spraw, ktre ustalaj wzajemne uprawnienia i

obowizki, wzajemne relacje pomidzy organami a innymi podmiotami, np. prawo budowlane, wodne, o wykonywaniu dziaalnoci gospod.; c) prawo procesowe- proceduralne, zawiera normy dotyczce bezporedniego toku dziaania adm. publicznej, skadaj si na nie przepisy regulujce rne procedury. K.p.a. reguluje oglnie postpowanie adm. Normy prawa procesowego maj charakter wtrny do prawa materialnego. Wyrniamy podzia na prawo powszechnie obowizujce, ktrego adresatem moe by kady podmiot oraz prawo wewntrzne regulujce stosunki wewntrzne. Stosunek administracyjnoprawny (pojcie). Gdy podmiot administracji wystpuje wobec innego podmiotu, np. wobec obywatela, gdy da od niego jakiego wiadczenia bd nakada na obowizek albo na co mu zezwala, to wtedy nawizuje z tym podmiotem stosunek prawny. Stosunki midzy pastwem i dziaajcymi w jego imieniu podmiotami administracji publicznej a obywatelami i innymi podmiotami oparte s na normach prawa administracyjnego i dlatego te stosunki nazywa si stosunkami administracyjnoprawnymi. Cech charakterystyczn tego stosunku, rnic go od stosunku cywilnoprawnego, jest nierwnorzdno pozycji podmiotw tego stosunku, mono decydowania o treci tego stosunku przez podmiot administrujcy. Nierwnorzdno podmiotw stosunku administracyjnoprawnego wynika std, i prawo przyznaje jednemu z uczestnikw tego stosunku (organowi administracyjnemu) prawo orzekania, przesdzania o sprawie w sposb wicy innych uczestnikw stosunku. W ten sposb organ administracyjny w pewnej mierze orzeka i w swojej sprawie. Ta sytuacja nie zachodzi w stosunku cywilnoprawnym. Przedmiot stosunku administracyjnoprawnego ley zawsze w sferze prawem okrelonych zada administracji publicznej. Podmiotami stosunku administracyjnoprawnego s: 1)zawsze organ (podmiot) administracji upowaniony do dania okrelonego zachowania si albo wiadczenia i; 2)podmiot (osoba fizyczna lub prawna, jednostka organizacyjna), do ktrego skierowany jest nakaz lub zakaz albo ktry da okrelonego zachowania si od organu administracji. Podmiotowo w sferze stosunkw administracyjnoprawnych jest wynikiem regulacji normami prawa administracyjnego. Dlatego podmiotem stosunku administracyjnoprawnego moe by np. stowarzyszenie, mimo i nie jest osob prawn. W sferze wewntrznej pozycja poszczeglnych uczestnikw stosunku administracyjnoprawnego moe by rna, poczynajc od wzajemnej podlegoci jednego uczestnika drugiemu a do rwnorzdnoci podmiotw. Obowizki i uprawnienia, bdce treci stosunku administracyjnoprawnego, mog polega na dziaaniu, znoszeniu lub zaniechaniu. O tym, jakie mog by naoone i jakie uprawnienia mog by przyznane, przesdzaj przepisy prawa materialnego; nie moe by tu dowolnoci. Obowizki i uprawnienia maj charakter osobisty i nie mog by przenoszone na inne osoby, wygasaj z chwil mierci osoby obowizanej lub uprawnionej. Wanym wyjtkiem od tej reguy s podatki i roszczenia odszkodowawcze wobec pastwa, ktre mog przechodzi na nastpcw prawnych. Stosunek administracyjnoprawny (nawizanie). Stosunki administracyjnoprawne mog powsta tylko na podstawie ustawowej, najczciej jednak sama ustawa nie wystarczy, gdy konieczna jest konkretyzacja w drodze aktu administracyjnego bd przez zawarcie umowy administracyjnej. Oglnie mona powiedzie, e stosunek administarcyjnoprawny moe by nawizany: 1.z mocy samej ustawy- powstaj prawa i obowizki w sferze podatkowej, obowizku szkolnego, uczestnikw ruchu drogowego, uytkownikw urzdze publicznych itd.; 2)na podstawie aktu administracyjnego (na podstawie decyzji)- mona odroczy obowizek szkolny bd te wyrazi zgod na wczeniejsze przyjcie dziecka do szkoy.;2a) na podstawie ugody administracyjnej- po jej zatwierdzeniu przez organ administracyjny- wywiera takie same skutki jak decyzja administracyjna; 3) na skutek dziaania faktycznego, np. gdy przez sam fakt dopuszczenia do korzystania z gminnego urzdzenia publicznego powstaje stosunek prawny z uprawnieniami i obowizkami gminy oraz osoby korzystajcej Stosunek administracyjnoprawny (rodzaje). 1. Stosunek administracyjnoprawny wywoujcy skutki na podstawie norm prawa materialnego. 2. Stosunek administracyjnoprawny zwizany z postpowaniem administracyjnym. 3. Stosunek administracyjnoprawny zwizany z postpowaniem przed sdem administracyjnym. Proceduralny stosunek administracyjnoprawny, ma charakter stosunku czasowego, przejciowego. Podstaw prawn tego stosunku s normy proceduralne (przepisy o postpowaniu administracyjnym). Stosunek ten nawizany zostaje z chwil wszczcia postpowania administracyjnego, a wygasa z momentem wydania ostatecznej decyzji administracyjnej. Proceduralny stosunek spornoadministracyjny. Podstaw prawn tego stosunku s przepisy prawa dopuszczajce zaskaranie aktw administracyjnych do sdu administracyjnego. Stosunek ten trwa od chwili zaskarenia aktu administracyjnego do czasu wydania orzeczenia (wyroku, postanowienia) przez sd. Dla stosunku spornoadministracyjnego charakterystyczna jest zrwnanie pozycji podmiotw stosunku administracyjnoprawnego. Z innego punktu widzenia mona wyrni stosunki administracyjnoprawne ad hoc i stosunki trwae. 1. Ad hoc- odnosz si do konkretnego, jednorazowego dziaania, jak np. okazanie dokumentu, dopuszczenie do przeprowadzenia kontroli obiektu budowlanego, czy zakadu pracy. 2. Trwae- maj w praktyce wiksze znaczenie prawne. Mog by zwizane z: -prawami osobistymi, jak np. z obowizkiem szkolnym, obowizkiem zasadniczej suby wojskowej bd suby zastpczej, ze stosunkiem subowym urzdnika itp.; -prawami majtkowymi, jak np. ze staymi

wiadczeniami pomocy spoecznej, obowizkiem podatkowym itp.; -korzystaniem z zakadw uytecznoci publicznej. Nie jest to podzia ostry, gdy taki nie jest moliwy. Doda naley, e w zwizku ze sprawowaniem nadzoru wystpuj, midzy organem nadzoru a podmiotem nadzorowanym, stosunki nadzoru, a w toku przymusowego wykonywania obowizkw administracyjnoprawnych- stosunki egzekucyjne, nawizane midzy organem egzekucyjnym a zobowizanym i wierzycielem. Stosunek administracyjnoprawny (elementy). Zawiera 3 elementy: 1) przedmiotami s tylko te sprawy, ktre nale do kompetencji organw adm., ktrych uregulowanie jest dopuszczalne w trybie nakazw i zakazw np. wydanie koncesji, odbycie suby wojskowej, poddanie si szczepieniom ochronnym; 2) podmiotami s: organy administracji upowanione do dania odpowiedniego zachowania si lub wiadczenia oraz podmiot (osoba fizyczna lub prawna) do ktrego skierowany jest nakaz lub zakaz, ktry da okrelonego zachowania si od organu administracji. Organ adm. ma pozycj nadrzdn bo dysponuje wadztwem adm.; 3) treci stosunku adm. prawnego s uprawnienia i obowizki polegajce na dziaaniu, znoszeniu lub zaniechaniu. O obowizkach i uprawnieniach przesdzaj przepisy prawa materialnego. Maj one charakter osobisty i nie mog by przenoszone na inne osoby (wygasaj z chwil mierci osoby uprawnionej). Wyjtkiem s podatki i roszczenia odszkodowawcze wobec pastwa, ktre mog przechodzi na nastpcw prawnych. Stosunek administracyjnoprawny a stosunek cywilnoprawny. Stosunek adm. prawny rni si od stosunku cywilnoprawnego tym, e adm. dziaa wadczo i e moe jednostronnie zadecydowa o treci danego stosunku, charakteryzuje si nierwnorzdnoci pozycji stron (podmiotw), a w stosunkach cywilnoprawnych wystpuje rwnorzdno stron. Stosunek adm.-prawny moe powsta wbrew woli stron, a stosunek cywilnoprawny tylko w skutek zgodnej woli stron. Innym kryterium jest- gdy wystpi spr w stosunku adm.-prawnym, jest on rozstrzygany przez jednego z uczestnikw stosunku prawnego. Jedna ze stron jest sdzi we wasnej sprawie, ta sytuacja nie zachodzi w stosunku cywilnoprawnym- trzeba odwoa si do sdu. rda prawa administracyjnego (pojcie). rdami poznania prawa s organy publikacyjne w ktrych ogaszane s akty normatywne, u nas s to dzienniki urzdowe, o ktrych wydawaniu stanowi ustawa z 20 lipca 2000r. o ogaszaniu aktw normatywnych i niektrych aktw prawnych. rda prawa w znaczeniu materialnym to wszystko co porednio lub bezporednio wpywa na tre prawa (stosunki spoeczne, gospodarcze, panujca ideologia, zwyczaje). W znaczeniu formalnym akt kompetentnego organu pastwowego wydany w odpowiedniej formie i trybie. W kadym pastwie istnieje wicej ni jeden rodzaj rde prawa. Dlatego wyania si problem hierarchii rde prawa i ich systematyzacji. Przez system rde prawa danego pastwa rozumie si caoksztat jego rde we wzajemnym powizaniu. rdami powszechnie obowizujcego prawa RP s Konstytucja, ustawy, rozporzdzenia z moc ustawy, ratyfikowane umowy midzynarodowe oraz rozporzdzenia. rdami powszechnie obowizujcego prawa RP s na obszarze dziaania organw, ktre je ustanowiy akty prawa miejscowego. rda prawa administracyjnego (podzia). rda prawa administracyjnego moemy podzieli wg rnych kryteriw. Przyjmujc jako kryterium podziau pozycj organu stanowicego prawo wyrniamy: a) rda prawa stanowione przez centralne organy pastwa- to organy wadzy ustawodawczej (Sejm i Senat) oraz wykonawcze- Prezydent RP, RM, ministrowie; b) rda prawa stanowione przez organy terenowe- to rzdowe organy administracji oglnej oraz organy samorzdu terytorialnego. Z innego punktu widzenia rda prawa mona podzieli na: rda prawa powszechnie obowizujcego (Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy midzynarodowe, rozporzdzenia). Do rde prawa powszechnie obowizujcego zaliczy trzeba akty zawierajce generalne i abstrakcyjne normy, ktre tworz zmieniaj lub uchylaj prawa i obowizki obywateli i osb prawnych; b) rda prawa wewntrznego (uchway RM oraz zarzdzenia Prezesa RM i ministrw), rda prawa wewntrznego reguluj stosunki wewntrz aparatu adm. publicznej. Konstytucja jako rdo prawa administracyjnego. Wedug art.8 Konstytucji Konstytucja jest najwyszym prawem RP, a jej przepisy stosuje si bezporednio, chyba e Konstytucja stanowi inaczej. Konstytucja jako rdo prawa powszechnie obowizujcego wie wszystkie organy wadzy publicznej i wszystkich obywateli, a wic rwnie organy administracji publicznej oraz inne podmioty administracji. Normy Konstytucji maj nadrzdne znaczenie zarwno dla ksztatowania ustroju adm. publicznej jak i dziaalnoci adm., podstaw prawnych jej funkcjonowania oraz kontroli jej dziaa. Konstytucja okrela, e ustrj RP opiera si na podziale i rwnowadze wadzy ustawodawczej, sdowniczej i wykonawczej. Istotne znaczenie dla prawa adm. maj przepisy Konstytucji RP zawarte w rozdziaach: -Ustrj pastwa, -Wolno, prawa i obowizki czowieka i obywatela, -rda prawa, -Rada Ministrw i administracja rzdowa, -Samorzd terytorialny oraz Organy ochrony pastwowej i ochrony prawa. Konstytucja stanowi, e RP jest demokratycznym pastwem prawnym urzeczywistniajcym zasady sprawiedliwoci spoecznej, organy wadzy publicznej dziaaj na podstawie i w granicach prawa. Konstytucja okrela kompetencje Prezydenta RP, RM, Prezesa RM oraz ustala pozycj

ministrw i innych czonkw rzdu, wojewodw i samorzdu terytorialnego; przesdza o istnieniu samorzdu terytorialnego. Konstytucja stanowi i podstawow jednostk samorzdu terytorialnego jest gmina ,a inne jednostki samorzdu regionalnego albo lokalnego i regionalnego okrela ustawa. W drodze ustawy mog by tworzone samorzdy zawodowe. Ustawy- rola w procesie administrowania. Ustawa zajmuje szczeglne miejsce w procesie administrowania. Art.7 Konstytucji mwi, e organy wadzy publicznej dziaaj na podstawie i w granicach prawa. Adm. publiczna moe legalnie dziaa, gdy dziaanie jej znajduje podstawy i w obowizujcych ustawach. Dla adm. wynikaj dwie wane zasady: 1) zasada nadrzdnoci ustaw w systemie prawa, zgodnie z ktr wszystkie inne rda prawa musz by zgodne z ustawami oraz materialnie powinny suy ich wykonywaniu; 2) zasada wycznoci ustaw (wycznej materii ustawowej), zgodnie z ktr najwaniejsze dla funkcjonowania pastwa i jego organw oraz dla ycia obywateli sprawy powinny by rozstrzygane w drodze ustawowej. Realizacji tych podstawowych zasad suy teoria stopniowej budowy prawa. Caa budowa prawa jest budow stopniow. Na czele znajduje si Konstytucja, ktra normuje prawne warunki tworzenia ustaw i innych aktw prawnych. Konstytucj naley traktowa jako akt nadrzdny. Ustawy wykonywane s przez rozporzdzenia, decyzje, wyroki i umowy. Rozporzdzenia i statuty maj charakter dwoisty- s zarwno aktami wykonawczymi jak i normotwrczymi. Hierarchiczna budowa porzdku prawnego zakada e akt niszej rangi nie moe by sprzeczny z aktem wyszej rangi. Badaniem konstytucyjnoci ustaw oraz zgodnoci aktw niszej rangi z aktami wyszej oraz z ustaw zajmuj si sdy konstytucyjne (u nas TK). Umowy midzynarodowe jako rda prawa administracyjnego. Konstytucja od 1997r. reguluje zagadnienie norm prawa midzynarodowego w polskim prawie wewntrznym i administracyjnym. Ratyfikowane umowy midzynarodowe zaliczane s do rde prawa powszechnie obowizujcego, a po ogoszeniu w Dzienniku Ustaw RP stanowi cz krajowego (wewntrznego) porzdku prawnego i jest bezporednio stosowana, chyba e jej stosowanie jest uzaleniona od wydania ustawy. Tylko umowy ratyfikowane s rdami prawa powszechnie obowizujcego i czci krajowego porzdku prawnego. Ratyfikacja umw naley do Prezydenta RP. Niektre umowy wymagaj zgody wyraonej w ustawie, np. umowy midzynarodowe dotyczce pokoju, sojuszy ukadw politycznych i wojskowych, wolnoci, prawa lub obowizkw obywatelskich okrelonych w Konstytucji, czonkostwa RP w organizacji midzynarodowej, znacznego obcienia finansowego pastwa. Umowa ratyfikowana za zgod wyraon w ustawie ma pierwszestwo przed ustaw, jeeli ustawy tej nie da si pogodzi z umow. Istniej umowy zatwierdzane przez RM i umowy resortowe, ktre nie wymagaj ratyfikacji. Konstytucja dopuszcza przekazanie organizacji midzynarodowej lub organowi midzynarodowemu kompetencji organw wadzy pastwowej w niektrych sprawach. Nastpi to moe na podstawie umowy midzynarodowej, ktrej ratyfikacja wymaga szczeglnego trybu. Umowy ratyfikowane przed wejciem Konstytucji z 1997r. uznaje si za umowy ratyfikowane za uprzedni zgod wyraon w ustawie. Akty normatywne z moc ustawy. Obecnie Konstytucja z 1997r. przewiduje wydawanie rozporzdze z moc ustawy tylko w stanie nadzwyczajnym, tj. w czasie stanu wojennego. Jeeli Sejm nie moe zebra si na posiedzenie Prezydent RP na wniosek RM wydaje rozporzdzenie z moc ustawy. Mog one dotyczy zasad dziaania organw wadzy publicznej, ograniczenia wolnoci, praw czowieka i obywatela oraz podstaw, zakresu i trybu wyrwnywania strat majtkowych wynikajcych z tych ogranicze. Ograniczenia te musz odpowiada stopniowi zagroenia. Rozporzdzenia z moc ustawy wydawane przez Prezydenta RP podlegaj zatwierdzeniu przez Sejm na najbliszym posiedzeniu. Rozporzdzenia te maj charakter powszechnie obowizujcego prawa. Rozporzdzenia (pojcie, charakter prawny i funkcje). Rozporzdzenia s aktami normatywnymi wydawanymi na podstawie upowanie ustawowych przez organy wadzy wykonawczej. Rozporzdzenie jest rdem prawa oraz form dziaania adm. W hierarchii rde prawa zajmuj pozycje nisz ni ustawa, chocia te zawieraj normy prawne powszechnie obowizujce. Upowanienie dla wadzy wykonawczej ma na celu, odcienie ustawodawcy parlamentarnego. Rozporzdzenie nie moe zastpowa ustawy, lecz j odcia od szczegw technicznych, uregulowa zmiennych w czasie. Rozsdne zastosowanie instytucji rozporzdze nie prowadzi do utraty wadzy przez parlament lecz przez jego odcienie pozwala mu powici wicej uwagi na rozstrzygnicia o wikszej wadze politycznej. Na jedn ustaw przypada rednio ponad 7 rozporzdze. Rozporzdzenia (podmioty uprawnione do wydawania). Rozporzdzenia s wydawane przez organy wskazane w Konstytucji na podstawie szczegowego upowanienia zawartego w ustawie, s to: Prezydent, RM, Prezes RM, ministrowie kierujcy dziaami administracji rzdowej, KRRiT, przewodniczcy Komitetw: Bada Naukowych i Integracji Europejskiej, wojewodowie. Rozporzdzenia (podstawa prawna wydawania). Rozporzdzenia s wydawane na podstawie upowanienia szczegowego zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upowanienie powinno okrela organ waciwy

do wydania rozporzdzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczce treci aktu. Organ upowaniony do wydawania rozporzdze nie moe przekaza swoich kompetencji innemu organowi. Wyrniamy upowanienia obligatoryjne i fakultatywne do wydawania rozporzdze. Upowanienia obligatoryjne stosuje si gdy organ upowaniony ma by zobowizany do wydania- bez rozporzdzenia nie byoby moliwe wykonanie ustawy. Upowanienie fakultatywne mona zastosowa gdy podmiotowi upowanionemu zapewnia si swobod korzystania z upowanienia do wydawania rozporzdze. mona udzieli upowanienia do wydawania rozporzdze przez dwa lub wicej organw. Ustawa upowaniajca moe przewidywa przy wydawaniu rozporzdze wspdziaanie innych podmiotw, polegajce na udzieleniu zgody bd zajciu negatywnego stanowiska. Rozporzdzenia (materia normowana). Rozporzdzenie jest rdem prawa bdcym jednoczenie form dziaania adm. Im nisza jest pozycja organu stanowicego ten akt w systemie organw adm., tym bardziej bezporednio suy on wykonywaniu zada adm. Rozporzdzenie jest przydatne wwczas, gdy adm. w celu wykonania ustawy musi lub moe regulowa nie tylko indywidualne sprawy, ale znaczn liczb rwnorzdnych przypadkw. Rozporzdzenia jest waciwa form stanowienia prawa powszechnie obowizujcego. Obecnie instytucja rozporzdzenia z moc ustawy moe pojawi si tylko w stanie nadzwyczajnym, tj. w czasie stanu wojennego. Rozporzdzenia te mog dotyczy zasad dziaania organw wadzy publicznej, ograniczenia wolnoci i praw czowieka i obywatela oraz podstaw, zakresu i trybu wyrwnywania strat majtkowych wynikajcych z tych ogranicze. Rozporzdzenia (przygotowanie i publikacja). Rozporzdzenia przygotowuj te organy, ktre s upowanione do ich wydawania. Warunkiem wejcia w ycie rozporzdzenia jest jego ogoszenie w Dzienniku Ustaw. W tekcie ogaszanego aktu naley poda podstaw prawn jego wydania, tj. naley powoa si na upowanienie ustawowe. Jest to niezbdny element rozporzdzenia, bez ktrego ogoszenie i wejcie w ycie rozporzdzenia nie jest moliwe. Rozporzdzenie wchodzi w ycie 14 dni po jego ogoszeniu w Dzienniku Ustaw o ile samo nie okrela innej daty wejcia w ycie. Rozporzdzenia (utrata mocy obowizujcej). Utrata mocy obowizujcej rozporzdzenia nie nasuwa adnych wtpliwoci jeeli rozporzdzenia zostao wydane na czas okrelony lub w wyrany sposb zostanie uchylone. Rozporzdzenie traci moc obowizujc, gdy przestaje obowizywa ustawa zawierajca upowanienie do jego wydania. Nowa ustawa moe przewidywa, e stare dotychczasowe przepisy wykonawcze pozostaj nadal w mocy tak dugo dopki nie zostan wydane rozporzdzenia do nowej ustawy albo do okrelonej daty, bd przez pewien czas, np. przez okres 6 miesicy od daty wejcia w ycie nowej ustawy. Rozporzdzenia (kontrola legalnoci). Rozporzdzenia poddawane s kontroli wewntrzadministracyjnej i sdowej. Kontrole wewntrzadministracyjn sprawuje RM, ktra na wniosek Prezesa RM moe uchyli rozporzdzenie ministra. Chodzi o kontrole legalnoci i celowoci rozporzdze. Kontrola wewntrzadministracyjna dotyczy rozporzdze stanowionych przez niektre organy. Natomiast wszystkie rozporzdzenia mog by poddane kontroli abstrakcyjnej TK, ktry orzeka m.in. w sprawach zgodnoci przepisw prawa wydawanych przez centralne organy pastwowe, a wic rozporzdze z Konstytucj, ratyfikowanymi umowami midzynarodowymi i ustawami. Orzeczenia TK maj moc powszechnie obowizujc i s ostateczne. Orzeczenia Trybunau w sprawach rozporzdze ogaszane s w Dzienniku Ustaw RP. Uruchomienie kontroli TK w stosunku do rozporzdze moe nastpi przez wniesienie skargi konstytucyjnej. Kady, czyje konstytucyjne wolnoci lub prawa zostay naruszone, ma prawo na zasadach okrelonych w ustawie, wnie skarg do TK w sprawie zgodnoci z Konstytucj ustawy lub innego aktu normatywnego, na ktrego podstawie s lub inny organ adm. publicznej orzek ostatecznie o jego wolnociach lub prawach, albo o jego obowizkach okrelonych w Konstytucji. Rozporzdzenia Prezydenta RP o wprowadzeniu stanu wojennego lub wyjtkowego. Stan wojenny moe wprowadzi Prezydent RP na wniosek RM w razie zagroenia zewntrznego pastwa, zbrojnej napaci na terytorium RP, lub gdy z umowy midzynarodowej wynika zobowizanie do wsplnej obrony przeciwko agresji. Moe go wprowadzi na czci lub na caym terytorium RP, moe te ogosi czciow lub powszechn mobilizacj. Ponadto w razie zagroenia konstytucyjnego ustroju pastwa, bezpieczestwa obywateli lub porzdku publicznego, Prezydent moe na wniosek RM wprowadzi na czas oznaczony, nie duszy ni 90 dni stan wyjtkowy na czci lub caym terytorium RP. Moe take za zgoda Sejmu przeduy trwanie stanu wyjtkowego jeden raz i na okres nie przekraczajcy 60 dni. Nowa Konstytucja wprowadza trzy wane ograniczenia dotyczce okresw trwania stanw nadzwyczajnych: 1) Prezydent ma konstytucyjny zakaz skrcenia kadencji Sejmu w tym czasie i w czasie 90 dni po jego zakoczeniu, 2) nie moe by w tym czasie przeprowadzone referendum oglnokrajowe, 3) nie mog by w tym czasie przeprowadzone wybory do Sejmu, Senatu, organw samorzdu terytorialnego oraz wybory Prezydenta. Rozporzdzenie o wprowadzeniu stanu

wojennego lub wyjtkowego Prezydent RP przedstawia Sejmowi w cigu 48 godzin od podpisania rozporzdzenia. Jeeli w czasie stanu wojennego Sejm nie moe zebra si na posiedzenie, Prezydent na wniosek RM wydaje rozporzdzenia z moc ustawy. Rozporzdzenia te podlegaj zatwierdzeniu przez sejm na najbliszym posiedzeniu, maj one take charakter rde powszechnie obowizujcego prawa. Organem doradczym Prezydenta w zakresie wewntrznego i zewntrznego bezpieczestwa pastwa jest Rada Bezpieczestwa Narodowego. Rozporzdzenia (cechy). Rozporzdzenie jest zawsze aktem normatywnym, oglnym, rdem prawa powszechnie obowizujcego. -Rozporzdzenia wydawane s na podstawie szczegowych upowanie ustawowych. -Upowanienie do wydawania rozporzdzenia moe mie charakter obligatoryjny lub fakultatywny. -Rozporzdzenie moe by wydane tylko wwczas, gdy ustawa upowania do regulacji danej materii w drodze rozporzdzenia. -Rozporzdzenie musi pozosta w granicach udzielonego upowanienia ustawowego. Tre i cel rozporzdzenia s zdeterminowane przez cel ustawy, ktr rozporzdzenie ma wykona. -Rozporzdzenie nie moe by sprzeczne z Konstytucj i aktami ustawodawczymi. -Rozporzdzenie musi powoywa si na upowanienie ustawowe. -Warunkiem wejcia w ycie rozporzdzenia jest jego ogoszenie w sposb prawem przewidziany. Rozporzdzenia centralnych organw pastwowych podlegaj ogoszeniu w Dzienniku Ustaw RP.
--

Uchway organw centralnych. Nale do aktw normatywnych majcych charakter wewntrzny i obowizujcy tylko jednostki organizacyjne podlegajce organowi wydajcemu dany akt prawny. Ze wzgldu na ich wewntrzny charakter nie mog one stanowi podstawy decyzji wobec obywateli, osb prawnych i innych podmiotw. Wydawane s one przez organy kolegialne gdy uchwa mog podj organy kolegialne a nie monokratyczne. Uchwaami organw centralnych s uchway RM i s one ogaszane w Dzienniku Urzdowym RP Monitor Polski. Kwestia wydawania uchwa przez RM jest uregulowana w przepisach konstytucyjnych i mog mie one charakter uchwa, wewntrznych aktw normatywnych jak rwnie aktw indywidualnych, rozstrzygajcych kwestie okrelonej sprawy i okrelonego adresata. Uchwaa jest form wydanego aktu prawnego a nie jego budowy. Rada Polityki Pieninej i Zarzd NBP podejmuj uchway. Zarzdzenia organw centralnych. Akty normatywne s wydawane zarwno przez centralne konstytucyjne organy pastwa, jak i inne organy pastwowe nie wymienione w Konstytucji. Akty normatywne mog regulowa tylko stosunki midzy organami a podlegymi im jednostkami oraz stosunki midzy przeoonymi a podwadnymi, pod warunkiem, e nie naruszaj przepisw prawa powszechnie obowizujcego. Uchway podejmuj rady kolegialne za zarzdzenia wydaj organy monokratyczne. Do organw wydajcych zarzdzenia naley:1) Prezydent RP- wydaje te akty na zasadach okrelonych w art.93 Konstytucji. Zarzdzenia Prezydenta maj charakter wewntrzny, mog by wydawane tylko na podstawie ustawy i podlegaj kontroli co do ich zgodnoci z powszechnie obowizujcym prawem. Wedug art. 144 ust.3 pkt.29 zarzdzenia Prezydenta wydawane na zasadach okrelonych w art.93 Konstytucji nie wymagaj kontrasygnaty Prezesa Rady Ministrw. W zakresie realizacji pozostaych swoich kompetencji Prezydent wydaje postanowienia. 2) Prezes Rady Ministrw- poza rozporzdzeniami wydaje rwnie zarzdzenia, ktre mog mie charakter aktw normatywnych bd aktw indywidualnych. Do zarzdze normatywnych Prezesa Rady Ministrw odnosi si art.93 Konstytucji. Akty indywidualne Prezesa Rady Ministrw dotycz konkretnej sprawy i maj indywidualnie oznaczonego adresata. 3) Ministrowie kierujcy dziaem administracji rzdowej i przewodniczcy komitetwich sytuacja jest podobna do sytuacji Prezesa Rady Ministrw. Rnica polega na tym, e Prezes Rady Ministrw ma prawo zgosi wniosek do rady Ministrw o uchylenie zarzdzenia ministra bd odpowiednio przewodniczcego komitetu. 4) Prezes NBP wydaje zarzdzenia. Zarzdzenie nie moe pozostawa w sprzecznoci z aktem wyszego stopnia, na podstawie ktrego zostao wydane, ale rwnie z innymi aktami wyszego stopnia. Zarzdzenie nie moe przekroczy upowanienia ustawowego, jeli jest wydane na podstawie szczegowego upowanienia ustawowego, ani te przepisw kompetencyjnych, jeli one stanowi podstaw wydania zarzdzenia. Uchway organw centralnych (publikacja). Nadanie aktowi normatywnemu formy zarzdzenia lub uchway ma wpyw na publikacj danego aktu. Ustawa o ogaszaniu, aktw normatywnych stanowi, e uchway Rady Ministrw oraz zarzdzenia Prezydenta RP i Prezesa RM wydane na podstawie ustawy podlegaj ogoszeniu w Dzienniku Urzdowym RP Monitor Polski. Akty normatywne ministrw kierujcych dziaami administracji rzdowej oraz kierownikw urzdw centralnych ogasza si w dzienniku tych organw. Subdelegacja kompetencji prawotwrczych. W polskim prawie istnieje zakaz subdelegacji kompetencji przez organy uprawnione do stanowiska bd ustanawiania okrelonej normy prawnej. Tak wic uprawnienie jednego organu nie moe by przekazane dla innego. Upowanienie konstytucyjne lub ustawowe do wydania okrelonego aktu prawnego prze okrelony organ jest uprawnieniem tylko i wycznie dla tego organu.

Subdelegacja kompetencji prawotwrczych moe jedynie polega na ustawowym upowanieniu do uregulowania okrelonej normy prawnej przez okrelonego adresata i to upowanienie nie moe by nikomu przekazane pod rygorem niewanoci. Uchway zarzdzenia i rozporzdzenia (porwnanie cech). Rozporzdzenie- akt normatywny wydany przez naczelne organy pastwa na podstawie upowanienia zawartego w ustawie, wydawane przez Prezydenta RP, Prezesa RM, RM i ministrw. Uchwaa- akt woli ciaa kolegialnego organu pastwowego, samorzdowego, organizacji spoecznej i zawodowej. Zarzdzenie- akt normatywny wydawany przez organ adm. na podstawie ustawy i w celu jej wykonania, reguluj sprawy nie wymagajce wydania rozporzdzenia, wydaj je: Prezydent, Prezes RM, ministrowie oraz kierownicy urzdw centralnych. Wszystkie te akty s hierarchicznie usytuowane i nie mog by sprzeczne z aktami wyszego rzdu. Porwnanie: 1.uchway i zarzdzenia mog by aktami normatywnymi jak i aktami indywidualnymi- rozporzdzenia s zawsze aktami normatywnymi, 2.uchway i zarzdzenia mog by wydawane w zakresie konstytucyjnych i ustawowych kompetencji organw ktre je wydaj- rozporzdzenia wydaje si na podstawie ustawowego upowanienia, 3.w uchwale i zarzdzeniu powoanie podstawy prawnej do ich wydania nie jest obligatoryjne- rozporzdzenie nie moe by wydane bez takiego powoania, 4.ogoszenie uchway bd zarzdzenia w DZ.U odbywa si gdy przepis szczeglny tak stanowi lub organ wydajcy tak zadecyduje- rozporzdzenie jego wejcie w ycie uzalenione jest od ogoszenia w DZ.U i jest to obowizek obligatoryjny. Akty prawa miejscowego (pojcie). Przepisy prawne obowizujce na oznaczonej czci terytorium pastwa a nie na caym jego obszarze i tylko wwczas gdy wydawane s przez organy samorzdu terytorialnego lub terenowe organy adm. rzdowej nazywamy aktami prawa miejscowego. Do aktw takiego typu nie zaliczamy przepisw wydawanych przez organy samorzdu specjalnego skierowane do okrelonych czonkw takich samorzdw (np. samorzd lekarski do lekarzy) gdy nie maj one mocy powszechnie obowizujcych przepisw prawa. Do aktw prawa miejscowego nie mona rwnie zaliczy aktw wydawanych przez organy centralne a dotyczce okrelonego terytorium. Akty prawa miejscowego s aktami powszechnie obowizujcymi (czyli dotycz wszystkich mieszkacw oraz podmioty znajdujce si pod dziaaniem tych organw stanowicych takie normy prawne), istnieje moliwo normowania postpowania (sposobu zachowania si), do wydawania takich aktw niezbdne jest upowanienie ustawowe, sposb ich ogaszania jest cile okrelony. Najwaniejsz cech odrniajc przepisy prawa miejscowego od przepisw powszechnie obowizujcych jest lokalny charakter miejsca obowizywania tych norm, gdy nie obowizuj one poza obszarem na jakim zostay okrelone, w zalenoci od zasigu mog obejmowa wojewdztwo, powiat lub gmin. Akty prawa miejscowego (klasyfikacja terenowych rde prawa). Wszystkie terenowe przepisy prawne s przepisami, ktre s hierarchicznie usytuowane niej ni normy prawne oglne i od tych norm s takie przepisy zalene. Ich hierarchiczno polega na tym, e tworzenie norm niszego rzdu jest ograniczona normami wyszego rzdu i one (normy wyszego rzdu) okrelaj przedmiot, zakres i sposb uregulowania norm niszego rzdu. Przepis nadrzdny moe sw treci nada kompetencje do wydania przez organ stanowicy przepis niszego rzdu do uregulowania samego wykonania danej kwestii regulowanej tym przepisem jak rwnie moe on upowani organ niszy do samodzielnego regulowania stosunkw w ramach tego upowanienia. Sposb upowanienia do wydania norm terenowych rde prawa moe by szczegowy lub generalny (tzw. oglna norma kompetencyjna). Wedug takiego podziau przepisy tworzone przez organy terenowe mog by: 1.przepisami wydanymi przez organy samorzdu terytorialnego, 2.przepisami wydanymi przez terenowe organy adm. rzdowej, 3.przepisami majcymi charakter samoistnych norm w ramach upowanie ustawowych, 4.przepisami wykonawczymi. Akty prawa miejscowego (cechy i znaczenie terenowych rde prawa). Terenowe przepisy prawne powszechnie obowizujce charakteryzuj si moliwoci normowania postpowania wszystkich kategorii adresatw, niezbdnoci wyranego upowanienia ustawowego do ich wydania oraz obowizkiem ogoszenia ich zgodnego z prawem. Przez powszechno obowizywania naley rozumie prawn moliwo regulowania praw i obowizkw wszystkich adresatw na terenie dziaania okrelonego szczebla samorzdowego bd terenowej adm., rzdowej, adresatami tego prawa mog by obywatele, organy pastwowe organy pastwowe i organizacje spoeczne. Terenowe akty prawa mog obowizywa na okrelonym takim aktem terenie, uchwaa jednej gminy nie obowizuje na terenie ssiednim gdy nie zostaa tam uchwalona. Akty prawa miejscowego (podstawa prawna stanowienia). Obecnie obowizujca Konstytucja zawiera przepisy dotyczce terenowych rde prawa, ktre Konstytucja nazywa aktami prawa miejscowego. Art.87 ust.2 Konstytucji zalicza akty prawa miejscowego do rde prawa powszechnie obowizujcego na obszarze dziaania organw, ktre je ustanowiy. Wedug art.94 Konstytucji organy samorzdu terytorialnego oraz

terenowe organy administracji rzdowej, na podstawie i w granicach upowanie zawartych w ustawie, ustanawiaj akty prawa miejscowego obowizujce na obszarze dziaania tych organw, za zasady i tryb wydawania aktw prawa miejscowego okrela ustawa. wedug art.88 ust.1 Konstytucji warunkiem wejcia w ycie aktw prawa miejscowego jest ich ogoszenie. Obecnie nie ma jednej ustawy zwykej, ktra regulowaaby zasady i tryb wydawania aktw prawa miejscowego. Wydawanie takich aktw reguluj przepisy zawarte w kilku ustawach. Akty planowania. Akty planowania z rnych przyczyn nie zawsze moemy zakwalifikowa do aktw normatywnych. S nimi plany, programy, akty budetowe oraz akty ustalajce normy techniczne. Wg doktryny prawa niemieckiego normy planu maj charakter: -informacyjny, zawieraj pewne dane bd programy suce organom adm. publicznej i obywatelom do podejmowania istotnych dziaa; -imperatywny, wi prawnie adresatw tych norm; -to takie, ktre sw treci mog przyczyni si do podanego przez twrc tej normy zachowania si adresatw takiej normy. Plany mog przybiera rne formy, nie wyczajc charakteru ustawy, o czym moe wiadczy istnienie Ustawy Budetowej na dany rok kalendarzowy. Kolejn cech aktw planowania jest szczebel ich tworzenia i tak mog by akty centralne i lokalne, rnica pomidzy nimi dotyczy treci tych aktw. Szczegln rol w procesie administrowania oraz podejmowania wanych decyzji przez organy adm. s plany zagospodarowania przestrzennego, ktre odznaczaj si zarwno cech generalnoci, jak i konkretnoci, stanowi one podstaw do wydawania decyzji adm., a nie zastosowanie si do zawartych w nich ustale powoduje niewano decyzji wydanej sprzecznie z jej brzmieniem. Akty prawa miejscowego (podmioty upowanione do stanowienia). Sejmik wojewdztwa, rada powiatu, rada gminy, wojewoda, dyrektorzy urzdw morskich, okrgowi inspektorzy rybowstwa morskiego. Akty wykonawcze prawa miejscowego (pojcie). W przypadku przepisw wykonawczych musi istnie upowanienie ustawowe do wydania przepisw prawa o takim charakterze. Normy ustawowe okrelaj przesanki tworzenia norm niszego rzdu, ich przedmiot, zakres i sposb regulacji prawnej. Przykadem przepisw wykonawczych mog by przepisy dotyczce podatkw i opat lokalnych, ktre s uchwalane odpowiednio przez sejmik wojewdztwa, rad powiatu i rad gminy. Upowanienie ustawowe do wydania wykonawczego aktu prawa miejscowego powinno okrela organ waciwy do wydania aktu oraz zakres spraw przekazanych. Akty wykonawcze prawa miejscowego stanowione przez terenowe organy adm. rzdowej. Terenowymi organami adm. rzdowej s wojewodowie oraz kierownicy urzdw rejonowych, zespolonych sub, inspekcji i stray. Terenowe organy adm. rzdowej mog wydawa akty wykonawcze prawa miejscowego jedynie w granicach upowanienia ustawowego. Wojewoda jako terenowy organ adm. rzdowej jest organem monokratycznym i swoim dziaaniem reprezentuje rzd, moe wydawa akty powszechnie obowizujce prawa miejscowego oraz przepisy porzdkowe. Przepisy porzdkowe wydawane s w formie rozporzdze i mog mie form aktu samoistnego gdy zostan spenione dwa podstawowe warunki, tj. brak uregulowania w innych ustawach i przepisach powszechnie obowizujcych oraz istnienie zagroenia dla dbr okrelonych ustawowo (ycia, zdrowia i mienia obywateli). Aktami wykonawczymi pozostaych organw s zarzdzenia i maj one charakter wewntrzny dot. organw subowo i funkcjonalnie powizanych z danym organem. Przepisy porzdkowe. Przepisy porzdkowe mog by wydawane na podstawie generalnego upowanienia zawartego w ustawach o administracji rzdowej w wojewdztwie (art.40), o samorzdzie powiatowym (art.41) i o samorzdzie gminnym (art.40 ust.3 i 4). Na podstawie art. 48 ustawy z 21 marca 1991r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej zarzdzenia porzdkowe wydaj dyrektorzy urzdw morskich. Przepisy porzdkowe mog by wydawane tylko w zakresie nie uregulowanym w odrbnych ustawach lub innych przepisach powszechnie obowizujcych. Wojewoda wydaje przepisy porzdkowe w formie rozporzdze porzdkowych. W przeciwiestwie do przepisw wykonawczych przepisy porzdkowe mog przewidywa za ich naruszenie kar grzywny wymierzon w trybie i na zasadach okrelonych w prawie o wykroczeniach. Dlatego akt prawa miejscowego stanowicy przepisy porzdkowe moe zawiera przepisy karne, przy czym jedyn sankcj karn moe by kara grzywny w granicach okrelonych przepisami kodeksu wykrocze. Obecnie, po uwzgldnieniu zmian, kodeks wykrocze przewiduje, e grzywn wymierza si w wysokoci od 20z do 5000z. W postpowaniu mandatowym- w drodze mandatu karnego- grzywny wymierza si w wysokoci od 10z do 500z. Zasady i tryb ogaszania aktw prawa miejscowego reguluje ustawa o ogaszaniu aktw normatywnych. Akty prawa miejscowego (nadzr i kontrola). Istota nadzoru nad dziaalnoci podmiotw nadzorowanych polega na wykonywaniu przez organy nadzoru czynnoci kontrolnych oraz podejmowaniu czynnoci prawnych umoliwiajcych korygowanie (zmian bd eliminacj) dziaa nieprawidowych i wadliwych. Wedug

Konstytucji samodzielno jednostek samorzdu terytorialnego podlega ochronie sdowej, za dziaalno samorzdu terytorialnego podlega nadzorowi z punktu widzenia legalnoci. Nadzr nad aktami prawa miejscowego, stanowionymi przez wojewod oraz organy rzdowej administracji niezespolonej sprawuje Prezes RM. Prezes RM uchyla, w trybie nadzoru, akty prawa miejscowego jeeli s one niezgodne z ustawami lub aktami wydanymi w celu ich wykonania (z rozporzdzeniami). Prezes RM ma uprawnienia do uchylenia aktu prawa miejscowego z powodu niezgodnoci takiego aktu z polityk rzdu lub naruszeniem zasad rzetelnoci i gospodarnoci. Akt Prezesa RM podlega ogoszeniu w wojewdzkim dzienniku urzdowym. Ustawa o administracji rzdowej w wojewdztwie stanowi, i Prezes RM ustala, w drodze rozporzdzenia, tryb kontroli aktw prawa miejscowego ustanowionych przez wojewod i organy administracji Kady czyj interes prawny lub uprawnienie zostay naruszone przepisem aktu prawa miejscowego ( wydanym w sprawie z zakresu administracji publicznej), moe po bezskutecznym wezwaniu organu, ktry wyda przepis lub organu uprawnionego do uchylenia przepisu w trybie nadzoru, do usunicia naruszenia zaskary przepis do sdu administracyjnego. Statuty jednostek samorzdu terytorialnego. Statuty wojewdztwa, powiatu i gminy nale do aktw prawa miejscowego stanowionego przez organy tych jednostek. W drodze regulacji statutowej mog regulowa wszystkie zagadnienia ustrojowe danej jednostki nie uregulowane w odrbnej ustawie. Stanowienie statutw przez j.s.t. jest przeniesieniem uprawnie pastwowych do stanowienia prawa na wsplnot samorzdow i jest to nadanie tzw. autonomii statutowej. Statut: wojewdztwa- okrelaj ustrj wojewdztwa jako jednostki samorzdu terytorialnego i wymaga uzgodnienia z Prezesem RM, publikowany jest w wojewdzkim dzienniku urzdowym oraz w Dz.U. Monitor Polski. Statut powinien regulowa sprawy zasadnicze dla ustroju wojewdztwa; powiatu- okrela ustrj powiatu, jego uchwalenie naley do uprawnie rady powiatu, jest najwaniejszym aktem prawa miejscowego stanowionego przez rade powiatu, oraz zagadnienia takie jak organizacja wewntrzna, tryb pracy rad i komisji powoanych przez rad oraz zarzd powiatu i zasady tworzenia klubw radnych; gminy- okrela ustrj gminy, organizacj i tryb pracy rady i jej organw jak rwnie zasady tworzenia jednostek pomocniczych gminy. Uchwalanie statutu gminy naley do wycznej kompetencji rady gminy. Przepisy porzdkowe stanowione przez jednostki samorzdu terytorialnego. Przepisy porzdkowe mog by wydawane na podstawie generalnego upowanienia zawartego w ustawach i wydaje je si tylko w zakresie uregulowanym ustawowo lub w innych przepisach powszechnie obowizujcych. Wojewoda wydaje przepisy porzdkowe w formie rozporzdze porzdkowych, w powiecie wydaje je rada powiatu. Gminne przepisy porzdkowe ustanawia rada gminy w formie uchway lub w sprawach niecierpicych zwoki zarzd gminy w formie zarzdzenia, ktre wymaga zatwierdzenia na najbliszej sesji rady gminy. Przepisy porzdkowe nie mog by wydawane przez jednostki samorzdu terytorialnego gdy ta materia jest uregulowana w ustawach lub innych przepisach powszechnie obowizujcych. Uregulowanie materii przepisw porzdkowych przez wojewod wyklucza moliwo regulowania jej przez powiat lub gmin, jest to hierarchiczna zasada powstawania prawa. Jednostki samorzdu terytorialnego wydaj przepisy porzdkowe wwczas gdy jest to niezbdne do ochrony ycia, zdrowia lub mienia oraz zapewnienia porzdku publicznego, ochrony rodowiska naturalnego. Akty prawa miejscowego (ogaszanie). Akty stanowione przez sejmik wojewdztwa, wojewod i org. adm. niezespolonej a take przez rade powiatu i gminy podlegaj ogoszeniu w wojewdzkim dzienniku urzdowym, ktry jest wydawany przez wojewod. Dzie wydania Dz.U. jest dniem ogoszenia aktu prawa miejscowego. Akty prawa miejscowego wchodz w ycie po upywie 14 dni od ich ogoszenia, jeeli nie stanowi inaczej. Rozporzdzenia porzdkowe wojewody i powiatowe przepisy porzdkowe ogasza si rwnie w rodkach masowego przekazu oraz w drodze obwieszcze jak rwnie w sposb zwyczajowo przyjty na danym terenie. Gminne przepisy porzdkowe ogasza si przez tzw. rozplakatowanie w miejscach publicznych i ogoszenie w prasie lokalnej. Wchodz one w ycie z chwil takiego ogoszenia. Wydawane przepisy przechowywane s w zbiorach, do ktrych wgld jest powszechnie moliwy. Akty wewntrzne. Obok norm prawa powszechnie obowizujcego istnieje dziedzina norm prawa wewntrznie obowizujcego i s to akty wewntrzne adm., ktre mog zawiera normy prawne i bardzo czsto je zawieraj. Kryterium jakie odrnia akty wewntrzne od aktw zaliczanych do rde prawa powszechnie obowizujcego jest adresat normy prawnej. Adresatami aktw wewntrznych s jednostki organizacyjne oraz pracownicy tych jednostek podporzdkowani organom wydajcym te akty; w przypadku zakadw publicznych uytkownicy tych zakadw, np. uczniowie pacjenci. Chodzi wic o podmioty podporzdkowane organowi wydajcemu akt organizacyjny lub subowy. rdami prawa wewntrznego mog by uchway organw kolegialnych i zarzdzenia organw monokratycznych. Akty wewntrzne mog nosi rne nazwy, jak, np. regulamin, instrukcja, pismo oglne, itp. Akty wewntrzne reguluj rne kwestie jak np. naoenie na podporzdkowane jednostki lub ich organy okrelonych obowizkw, mog mie cechy interpretacyjne przez naoenie obowizku

10

stosowania okrelonej wykadni prawa. Cecha charakterystyczn aktw wewntrznych jest okrelony krg adresatw ich obowizywania; kierowane s one jedynie do podmiotw podporzdkowanych organowi wydajcemu ten akt organizacyjny lub subowy. Akty takie nie mog regulowa praw i obowizkw obywateli, osb prawnych i ich organizacji (jeeli nie znajduj si one w zalenoci organizacyjnej lub subowej) i kwestia ta zostaa uregulowana w przepisach konstytucyjnych. Akty wew. wydawane s na podstawie szczegowych upowanie ustawowych i maja charakter polece subowych regulowanych na podstawie przepisw regulujcych zalenoci subow. Akty wew. poddawane s kontroli organu nadzorujcego dan jednostk wydajc dany akt, moe by rwnie wymagane zatwierdzenie takiego aktu przez organ nadzoru. Normy techniczne. Rozwj faktyczny gospodarki i techniki we wspczesnym wiecie zmusza pastwo do wkraczania w coraz szersze dziedziny ycia codziennego za pomoc tworzenia norm technicznych (jako norm prawnych). Normy techniczne maj za zadanie stworzenie warunkw pozwalajcych na kooperacj oraz denie do podniesienia jakoci produkowanych wyrobw. Nadanie normom technicznym charakteru norm prawnych chroni przed dowolnoci i moliwoci wystpowania niekorzystnych zjawisk w dziedzinie jak normy techniczne reguluj. Z normami technicznymi mamy do czynienia w aspekcie krajowym i zagranicznym, pozwalaj one na ujednolicenie takich dziedzin jak przewozy krajowe, morskie i lotnicze. Ich wprowadzenie odbywa si w interesie producentw i konsumentw. Zastosowanie norm technicznych odgrywa istotna role w ochronie rodowiska i czowieka przed takimi uciliwociami jak haas, promieniowanie, zanieczyszczenia oraz wiele innych aspektw ycia czowieka. W Polsce ustawa dotyczca polskich norm PN okrela takie zagadnienia jak bezpieczestwo pracy, podstawowe cechy jakociowe dla okrelonych grup wyrobw, zasady projektowania budynkw, sporzdzania dokumentacji technicznej itp. Polskie normy ustanawia Polski Komitet Normalizacyjny, ktry podlega Prezesowi RM. Obowizek stanowienia PN moe wprowadza minister waciwy w sprawach nalecych do zakresu dziaa tego ministra. PN s podstaw do oceny wyrobw zarwno krajowych jak i zagranicznych oraz usug mogcych stwarza zagroenie lub ktre su ratowaniu ycia, zdrowia i rodowiska. Prawo zwyczajowe i zwyczaj. Prawo zwyczajowe powstaje przez dugotrwae i jednolite stosowanie (consuetudo) i przekonanie zainteresowanych, e to stosowanie jest prawnie nakazane (opinio iuris). Prawa zwyczajowego nie mona zaliczy do rde prawa administracyjnego. Inn role naley przypisa zwyczajom, gdy przepis prawa do nich odsya, np. art.14 ustawy o ogaszaniu aktw normatywnych stanowi, e przepisy porzdkowe ogasza si w drodze obwieszcze, a take w sposb zwyczajowo przyjty na danym terenie lub w rodkach masowego przekazu. W tym przypadku maj one znaczenie prawne, staj si z mocy przepisu prawa faktami o doniosoci prawnej. Orzecznictwa w procesie administrowania (rola). Znaczenie orzecznictwa dla administracji mona rozpatrywa w dwojakim aspekcie: 1)Naley oceni znaczenie orzecznictwa organw administracji publicznej w indywidualnych sprawach dla rozstrzygnicia spraw podobnych, 2) Znaczenie orzecze Naczelnego Sdu Administracyjnego i Sdu Najwyszego dla praktyki orzeczniczej administracji publicznej. Zarwno orzeczenia organw administracji, jak i orzeczenia sdowe nie s rdami prawa administracyjnego, nie tworz one prawa. Orzecznictwo administracyjne i sdowe ma jednak znaczenie dla wykadni przepisw prawa administracyjnego i stosowania tych przepisw w praktyce administracyjnej. Orzeczenia NSA dotycz konkretnych spraw. Ocena prawna wyraona w orzeczeniu sdu administracyjnego wie ten sd oraz organ administracyjny w danej sprawie. Nie jest ona wica przy rozpatrywaniu spraw podobnych. Jednake pozycja NSA powoduje, e organy administracyjne stosuj wykadnie przepisw prawa przyjt przez sd administracyjny. W przypadku zastosowania innej wykadni organ administracyjny musi si liczy z tym, e jego decyzja w przypadku jej zaskarenia do NSA zostanie przez ten sd uchylona. Uchway Sdu Najwyszego wi tylko NSA, ale wpywaj rwnie na orzecznictwo organw administracyjnych, ktrych rozstrzygnicia mog by poddane kontroli sdu administracyjnego. Dzienniki urzdowe- zobacz organy publikacyjne. Organy publikacyjne (pojcie). Organy publikacyjne s to organy przeznaczone do publikowania aktw prawnych. Organy te nazywamy te dziennikami urzdowymi. Wydawane s one przez waciwe organy przeznaczone do ogaszania aktw normatywnych, aktw prawnych, ogosze urzdowych, itd. Moemy wyrni dwie kategorie dziennikw urzdowych s nimi dzienniki promulgacyjne i informacyjne. Rnica midzy nimi polega przede wszystkim na treci i adresacie. Dziennik promulgacyjny ma za zadanie ogoszenie okrelonych aktw prawnych w okrelony sposb, publikacja w takim dzienniku nadaje tym aktom moc obowizujc. Gdyby taki akt nie zosta ogoszony w takim dzienniku spowodowaoby to jego niewano. Dzienniki informacyjne su gownie do ogaszania aktw dotyczcych stosunkw wewntrznych adm.

11

Moemy rwnie wyrni dzienniki o charakterze promulgacyjno-informacyjnym, gdzie oprcz promulgacji aktw prawnych znajduj si materiay informacyjne. Organy publikacyjne (redagowanie). Dzienniki urzdowe wychodz numerami, Numer stanowi dziennik urzdowy wydany w danym dniu. Numeracja dziennika urzdowego biegnie kolejno przez cay rok kalendarzowy. Termin wydawania poszczeglnych numerw dziennika urzdowego nie jest oznaczony; jest zaleny od nagromadzenia si materiau do publikacji oraz pilnoci ogoszenia aktw prawnych. Kady ogaszany akt prawny ma swoj pozycj w dzienniku urzdowym. Wedug art.20 ust.1 ustawy o ogaszaniu aktw normatywnych dziennik wydaje si z zachowaniem w roku kalendarzowym kolejnoci numerw, pozycji i stron. Na kadym numerze dziennika oznacza si dzie jego wydania. Jako dzie wydania okrela si dat nie wczeniejsz od dnia udostpnienia dziennika do sprzeday w siedzibie organu wydajcego dziennik. Dzie wydania jest dniem ogoszenia aktw zamieszczonych w danym numerze. Organy publikacyjne (rodzaje)Wydawane przez Prezesa RM przy pomocy Kancelarii Prezesa RM i Rzdowego Centrum Legislacji: 1) Dziennik Ustaw RP; 2) Dziennik Urzdowy RP Monitor Polski; 3) Dziennik Urzdowy RP Monitor Polski B; Wydawane przez ministrw kierujcych dziaami administracji rzdowej oraz kierownikw urzdw centralnych: 4)dzienniki urzdowe ministrw kierujcych dziaami administracji rzdowej; 5) dzienniki urzdowe urzdw centralnych; Wydawane przez wojewod: 6) wojewdzki dziennik urzdowy. Dziennik Ustaw RP. Wydawane przez Prezesa RM przy pomocy Kancelarii Prezesa RM i Rzdowego Centrum Legislacji. Naley do dziennikw promulgacyjnych. Dziennik Ustaw moemy jednoczenie zaliczy do oficjalnych, powszechnie dostpnych rde poznania prawa, gdy znajduj si w nim ustanowione przez odpowiednie, kompetentne do tego celu organy pastwowe. W Dzienniku Ustaw RP ogasza si: 1)Konstytucj, 2)ustawy, 3)rozporzdzenia z moc ustawy wydawane przez Prezydenta RP, 4)rozporzdzenia wydawane przez Prezydenta RP, Rad Ministrw, Prezesa RM, ministrw kierujcych dziaami administracji rzdowej, przewodniczcych okrelonych w ustawach komitetw, bdcych czonkami RM, oraz Krajow Rad Radiofonii i Telewizji, 4)orzeczenia Trybunau Konstytucyjnego dotyczce aktw normatywnych ogoszonych w Dzienniku Ustaw, 5)uchway RM uchylajce rozporzdzenia ministra. W Dzienniku Ustaw ogasza si nadto akty prawne dotyczce wyborw do Sejmu, senatu oraz Prezydenta RP, referendum zatwierdzajcego zmian Konstytucji i referendum oglnokrajowego, skrcenia kadencji Sejmu, powszechnej lub czciowej mobilizacji i uycia Si Zbrojnych do obrony Rzeczypospolitej Polskiej, stanu wojny i zawarcia pokoju oraz stanw: wojennego, wyjtkowego i klski ywioowej. W Dzienniku Ustaw zamieszcza si rwnie inne akty prawne, jeeli odrbne ustawy tak stanowi. Dziennik Urzdowy RP Monitor Polski. Wydawane przez Prezesa RM przy pomocy Kancelarii Prezesa RM i Rzdowego Centrum Legislacji. W Dzienniku Urzdowym RP Monitor Polski ogasza si: 1) zarzdzenia Prezydenta RP wydane na podstawie ustawy, 2) uchway RM i zarzdzenia Prezesa RM wydane na podstawie ustawy, 3)orzeczenia Trybunau Konstytucyjnego dotyczcego aktw normatywnych ogoszonych w Monitorze Polski lub aktw normatywnych, ktre nie byy ogoszone. W Monitorze Polskim ogasza si rwnie uchway Zgromadzenia Narodowego, Sejmu, Senatu i akty urzdowe Prezydenta RP dotyczce spraw enumeratywnie wymienionych w art.10 ust.2 ustawy, a nadto postanowienia Trybunau Konstytucyjnego: -o stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu urzdu Prezydenta RP oraz powierzaniu Marszakowi Sejmu tymczasowego wykonywania obowizkw Prezydenta RP, -w sprawie sporw kompetencyjnych pomidzy centralnymi konstytucyjnymi organami pastwa. W Monitorze Polskim ogasza si uchway Zgromadzenia Narodowego, Sejmu, Senatu, wyroki Trybunau Stanu i postanowienia Marszaka Sejmu, jeeli ogoszenie ich w tym dzienniku jest przewidziane w tych uchwaach lub postanowieniach albo jeeli odrbne ustawy tak stanowi. Inne akty prawne, ogoszenia, obwieszczenia i komunikaty organw, instytucji i osb s ogaszane w Monitorze Polskim, jeeli odrbne ustawy tak stanowi. Prezes RM moe zarzdzi ogoszenie w Monitorze Polskim take innych aktw prawnych, ogosz i obwieszcze. Dziennika Urzdowy Monitor Polski B ogasza si: 1) sprawozdania finansowe okrelone w przepisach o rachunkowoci, 2) ogoszenia i obwieszczenia przedsibiorcw, jeeli odrbne przepisy nie wymagaj ich ogoszenia w Monitorze Sdowym i Gospodarczym, 3) inne akty prawne, a take informacje, komunikaty, ogoszenia i obwieszczenia organw, instytucji i osb, jeeli odrbne ustawy tak stanowi. Ogaszanie obwieszcze i ogosze, o ktrych mowa w pkt.1 i 2, jest odpatne. Wysoko opat okrela Prezes RM w drodze rozporzdzenia. Dzienniki urzdowe organw centralnych. Dziennik urzdowy jest subowym wewntrznym przeznaczonym do ogaszania aktw prawnych pochodzcych od organw centralnych, a przeznaczonych dla podlegych im

12

organw, zakadw, urzdw i instytucji. Dzienniki urzdowe w chwili obecnej ukazuj si w poszczeglnych ministerstwach jak rwnie w rnych centralnych urzdach adm. pastwowej. Mog si one ukazywa na podstawie szczeglnych upowanie ustawowych jak rwnie za zezwoleniem Prezesa RM. Dziennik urzdowy organw centralnych ma charakter dziennika, w ktrym znajduj si przepisy interpretacyjne, wyjaniajce zagadnienia z dziedziny funkcjonowania i pracy okrelonego ministerstwa oraz komrek organizacyjnych podporzdkowanych subowo temu ministerstwu. Dzienniki urzdowe wydawane na podstawie upowanie ustawowych obok aktw normatywnych skierowanych do podlegych organw i instytucji zawieraj akty normatywne obowizujce powszechnie tj. dotyczce bezporednio praw i obowizkw obywateli. Wydaj je ministrowie kierujcy dziaami adm. rzdowej i kierownicy urzdw centralnych. Ogasza si w nich: 1) akty normatywne organu wydajcego dziennik urzdowy i nadzorowanych przez niego urzdw centralnych, 2) uchway RM uchylajce zarzdzenia ministra wydajcego dziennik urzdowy, 3) orzeczenia Trybunau Konstytucyjnego w sprawach aktw normatywnych, o ktrych mowa w pkt.1 i 2. W wymienionych dziennikach mog by publikowane informacje, komunikaty, obwieszczenia i ogoszenia organu wydajcego dziennik urzdowy i nadzorowanych przez niego urzdw centralnych. Dziennik urzdowy wojewdzki. Zasady i tryb wydawania wojewdzkiego dziennika urzdowego okrela w drodze rozporzdzenia Prezes RM. Wojewoda prowadzi zbir wydanych przez siebie wojew. dz. urzdowych, udostpnia go jednostkom samorzdu terytorialnego oraz umoliwia wgld do tego zbioru. W dzienniku tym ogaszane s: -akty prawa miejscowego stanowione przez wojewod i organy administracji niezespolonej, jak i przez sejmiki wojewdztwa, organ powiatu oraz organ gminy, w tym statuty wojewdztwa, powiatu, gminy, -statuty zwizkw midzygminnych oraz statuty zwizkw powiatw, -akty Prezesa RM uchylajce akty prawa miejscowego stanowionego przez wojewod i organy administracji niezespolonej, -wyroki sdu administracyjnego uwzgldniajce skargi na akty prawa miejscowego, -porozumienia w sprawie wykonywania zada publicznych zawarte miedzy jednostkami samorzdu terytorialnego, jak i midzy jednostkami samorzdu terytorialnego i organami administracji rzdowej, -uchway budetowe wojewdztwa oraz sprawozdania z wykonania budetu wojewdztwa, -obwieszczenia o rozwizaniu sejmiku wojewdztwa, rady powiatu lub rady gminy, -statut urzdu wojewdzkiego, -inne akty prawne, informacje, komunikaty, obwieszczenia i ogoszenia, jeeli tak stanowi przepisy szczeglne. Formy dziaania adm. publicznej (klasyfikacja). 1) czynnoci prawne (wydawanie aktw prawnych)- polega na objawieniu woli przez organ adm. publicznej w celu wywoania okrelonych skutkw prawnych (powstania, zmiany lub zniesienia stosunkw prawnych). Rozrniamy dwie grupy czynnoci prawnych administracji. Czynnoci: a) administracyjnoprawne- gdy adm. dziaa wadczo- regulowane przez prawo administracyjne (mona podzieli na Ukad prawa powszechnego i Akty wewntrzne adm. publicznej); b) prawa cywilnego- gdy adm. nie dziaa wadczo- regulowane przez prawo cywilne. 2) inne dziaania adm. publicznej nie bdce czynnociami prawnymi- skutek prawny wystpuje tylko czasem ale nie jest to bezporednim celem takiego dziaania. Zaliczmy do nich: a) dziaania spoeczno-organizatorskie- np. organizowanie akcji spoecznych nie popartych przymusem pastwowym, b) dziaania materialno-techniczne (faktyczne)- np. prowadzenie rnych rejestrw, ewidencji, kartotek oraz na zewntrz urzdu, np. utrzymywanie czystoci na ulicach, c) zwyke powiadczenia- nie tworz, nie zmieniaj i nie znosz stosunkw prawnych. Ich znaczenie polega na tym, e suy im szczeglna moc dowodowa. Czynnoci prawne i inne dziaania. 1) Czynnoci prawne- ich celem jest wywoanie okrelonego skutku prawnego. Wyrniamy: a) administracyjnoprawne- gdy adm. dziaa wadczo- regulowane przez prawo administracyjne; b) prawa cywilnego- gdy adm. nie dziaa wadczo- regulowane przez prawo cywilne. 2) Inne dziaania adm. publicznej nie bdce czynnociami prawnymi- skutek prawny wystpuje tylko czasem ale nie jest to bezporednim celem takiego dziaania. Zaliczmy do nich: a) dziaania spoeczno-organizatorskie- np. organizowanie akcji spoecznych nie popartych przymusem pastwowym, b) dziaania materialno-techniczne (faktyczne)- np. prowadzenie rnych rejestrw, ewidencji, kartotek oraz na zewntrz urzdu, np. utrzymywanie czystoci na ulicach, c) zwyke powiadczenia- nie tworz, nie zmieniaj i nie znosz stosunkw prawnych. Ich znaczenie polega na tym, e suy im szczeglna moc dowodowa. Czynnoci prawne (rodzaje). Polegaj na objawieniu woli organu adm. publicznej celem wykonania okrelonych skutkw prawnych takich jak powstanie, zmiana lub zniesienie stosunkw prawnych. Mamy dwa rodzaje tych czynnoci prawnych. 1) czynnoci administracyjnoprawne- regulowane przez prawo administracyjne, gdy adm. dziaa wadczo. Czynnoci administracyjno prawne mog wywoywa skutki prawne w dziedzinie prawa cywilnego, ale nie jest to regu. Regu jest natomiast, e obowizki ustanowione w drodze czynnoci administracyjnoprawnych mog by egzekwowane w drodze egzekucji administracyjnej (bez potrzeby wystpowania do sdu). Adm. publiczna sama przeprowadza wykonanie aktw administracyjnych oraz gdy jest potrzeba stosuje przymus pastwowy (rodki egzekucyjne). 2) czynnoci prawa cywilnego- regulowane

13

przez prawo cywilne, gdy adm. nie dziaa wadczo. Stwarzaj stosunki prawne, ktre dla wyegzekwowania w drodze przymusu pastwowego wymagaj orzeczenia Sdu Powszechnego. Czynnoci administracyjnoprawne (podzia). Mona podzieli na: 1) akty zewntrzne, ktre mog by skierowane do wszystkich obywateli i podmiotw nie podporzdkowanych organizacyjnie ani nie pozostajcych w szczeglnych stosunkach zalenoci. 2)akty wewntrzne, ktre skierowane s do podmiotw pozostajcych w stosunku podporzdkowania albo do osb pozostajcych w szczeglnym stosunku zalenoci i poddanych z tego tytuu szczeglnym stosunkom prawnym (akty wystpujce w ukadzie wewntrznym). Swoist kategori stanowi akty procesowe. Prawa procesowe istniej we wszystkich dziaach prawa jako suce do realizacji prawa materialnego. Normy prawa procesowego mog by bardzo proste albo skomplikowane, zoone. Dla realizacji materialnego prawa administracyjnego podstawowe znaczenie maj kodeks postpowania administracyjnego oraz ustawa o postpowaniu egzekucyjnym w administracji. Czynnoci administracyjno prawne mona podzieli na akty generalne (normatywne) i akty indywidualne. Dokadne rozgraniczenie midzy aktami generalnymi a indywidualnymi jest trudne do przeprowadzenia. Aktami generalnymi w ukadzie zewntrznym s rozporzdzenia, za w ukadzie wewntrzadministracyjnym- instrukcje, zarzdzenia wewntrzne, a w ukadzie zakadowym- regulaminy. Aktami indywidualnymi w ukadzie zewntrznym s przede wszystkim decyzje administracyjne, w ukadzie wewntrzadministracyjnym- polecenia (rozkazy) subowe, a w ukadzie zakadowym- polecenia zakadowe dla pracownikw. Stosujc jako kryterium podziau stopie konkretnoci oznaczenia adresata aktu mona wyrni pi grup aktw administracyjnoprawnych: a)Najbardziej generalnymi aktami s rozporzdzenia; okrelaj one metody (reguy postpowania, np. kady kto to bd gdy zaistniej sytuacja A to ma nastpi skutek prawny B. b) Akty planowania, norma prawna nakada obowizek wykonania planu. Ustawa, uchwaa, zarzdzenie czy norma powoana lub zawarta w samym planie nakada obowizek wykonania pewnego zoonego, ale okrelonego i jednorazowego zadania. Moc wica takiego aktu koczy si z chwil wykonania zadania bd z upywem okresu, na jaki plan zosta ustalony. c) Akty tworzce sytuacje prawne dla obywateli. Akty te reguluj prawnie konkretne, indywidualne sytuacje, ale nie s skierowane do konkretnego adresata, nie stwarzaj uprawnie dla danego konkretnego podmiotu. Stwarzaj tylko obiektywne, ale konkretne sytuacje na korzy lub nie korzy obywatela. d) Akty tworzce uprawnienia lub obowizek dla oznaczonego adresata (subiektywne). Akty te tworz norm indywidualn dla okrelonego adresata bezporednio (bez pomocy sdw). Stwarzaj one bd trway status okrelonej osoby, bd reguluj jedn konkretn spraw. s to akty administracyjne w cisym znaczeniu, przewanie s to decyzje administracyjne, bdce kwalifikowan form aktu administracyjnego. Jedn z zasada oglnych postpowania administracyjnego jest, przewidziana przez k.p.a., zasada czynnego udziau strony w postpowaniu. e)Akty egzekucyjne zalicza si do kategorii aktw administracyjnych, o ile s czynnociami prawnymi. Zadaniem tych aktw jest doprowadzenie do wykonania prawa, a zwaszcza obowizku prawnego. Dziaania adm. nie bdce czynnociami prawnymi. Do dziaa adm., ktre nie s czynnociami prawnymi zaliczamy: a) dziaania spoeczno-organizatorskie, ktre polegaj na organizowaniu rnego rodzaju akcji spoecznych w rnych formach administrowania, ktre nie s poparte przymusem pastwowym; b) dziaania materialno- techniczne (faktyczne)- do nich mona zaliczy dziaania w urzdach takie jak, prowadzenie rejestrw, kartotek, ekspedycje poczty itp. oraz dziaania na zewntrz urzdu, np. utrzymywanie czystoci na ulicach; c) zwyke powiadczenia- ich znaczenie polega na tym, e suy im szczeglna moc dowodowa. Nie tworz nie znosz i nie zmieniaj stosunkw prawnych. Akt administracyjny (pojcie i cechy). Aktem administracyjnym jest wadcze dziaanie prawne organu adm. skierowane na wywoanie konkretnych indywidualnie oznaczonych skutkw prawnych, regulujcych konkretna spraw skierowan do konkretnego adresata. Skutek prawny jest celem aktu, ktry znosi, zmienia lub tworzy prawa i obowizki bd ustala je w sposb wicy. Podstaw tego aktu jest przepis prawny. Cech charakterystyczn jest jego wadczo. Akt adm. musi pochodzi od organu uprawnionego do jego wydania, musi mie podstaw prawn. Jest szczeglna form czynnoci prawnych organw administrujcych, regulowan przez przepisy prawa adm. Ma moc obowizujc wobec adresata. Akt administracyjny (deklaratoryjny i konstytutywny). Mona je wyrni przyjmujc za kryterium podziau zdeterminowanie aktu administracyjnego przez podstaw prawn. Akt deklaratoryjny- podciga dany stan faktyczny pod norm prawna w sposb wicy. Deklaruje (ustala), e w danej sytuacji adresat aktu ma okrelone uprawnienia lub obowizki ktrych sam akt nie tworzy wynikaj one z przepisw prawa. Akty deklaratoryjne ustalaj tre stosunku prawnego, tre i granic uprawnie i obowizkw adresata aktu. Akt deklaratoryjny dziaa od chwili spenienia przesanek warunkujcych nabycie prawa i dopiero od chwili wydania takiego aktu mona powoa si na swoje prawo. Akt konstytutywny- tworzy, zmienia lub znosi stosunek prawny przy czym skutek prawny nastpuje z mocy aktu adm. z chwil jego wydania (ogoszenia lub dorczenia). Wystpuj rwnie w akcie konstytutywnym elementy deklaratoryjne jak stwierdzenie i zaszy

14

przewidziane prawem przesanki do wydania takiego aktu. Podzia na akty konstytutywne i deklaratoryjne ma przede wszystkim znaczenie dla ustalenia powstania skutkw prawnych, czy powstaj od chwili gdy zostaj spenione przesanki (ex tunc) czy z chwil wydania aktu (ex nunc). Wiksze znaczenia ma podzia na akty adm. i powiadczenia. Powiadczenia wydawane s w innym trybie, nie ma od nich odwoania i nie podlegaj one egzekucji. Akt administracyjny (formalny i nieformalny). eby adresat nie mai wtpliwoci co do treci aktu, musi by zachowane minimum formy. Niektre akty adm. s bardzo sformalizowane np. decyzje adm. i pod wzgldem formy prawie nie rni si od wyrokw sdowych. Akt administracyjny (podzia). 1. Przyjmujc za kryterium podziau zdeterminowanie aktu administracyjnego przez podstaw prawn mona wyrni akty deklaratoryjne i akty konstytutywne. 2. Akty formalne i nieformalne. 3. Akty jednostronne i dwustronne. Prawo materialne rozstrzyga o tym, czy w danym przypadku mona wyda akt administracyjny jednostronny, czy dwustronny. 4. Akty nakazujce, ksztatujce i ustalajce. Podzia ten jest oparty na treci rozstrzygnicia. 5. Akty administracyjne, ktre wywieraj skutki prawne w sferze prawa cywilnego bezporednio (np. decyzje administracyjne o wywaszczeniu) bd tylko porednio, stanowic niezbdn przesank dla zawarcia umowy. 6. Rzeczowy akt administracyjny zwizany z rzecz lub przedsibiorstwem. Uprawnienia i obowizki w tym przypadku mog przechodzi na kadorazowego waciciela rzeczy lub podmiot prowadzcy przedsibiorstwo. 7. Akty oddziaywujce na prawa osb trzecich. Zdarza si taka sytuacja, e pozytywny akt administracyjny dla jego adresata oddziaywuje obciajco na prawa osb trzecich. Akty administracyjne mona klasyfikowa wedug jeszcze innych kryteriw, np. wedug zasigu ich mocy obowizujcej, czy wedug pozycji organu wydajcego akt. Gwn role w administracji publicznej odgrywaj administracyjne akty konstytutywne; przy ich zastosowaniu administracja spenia swoje zadania w sferze organizowania stosunkw spoecznych i gospodarczych. Akt administracyjny (wewntrzny i zewntrzny). Akty zewntrzne, ktre mog by skierowane do wszystkich obywateli i podmiotw nie podporzdkowanych organizacyjnie ani nie pozostajcych w szczeglnych stosunkach zalenoci. Akty wewntrzne, ktre skierowane s do podmiotw pozostajcych w stosunku podporzdkowania albo do osb pozostajcych w szczeglnym stosunku zalenoci i poddanych z tego tytuu szczeglnym stosunkom prawnym (akty wystpujce w ukadzie wewntrznym). Stosunki wewntrzne tak jak i zewntrzne regulowane s przepisami ustawowymi i rozporzdzeniami (aktami normatywnymi) przez co cakowite rozdzielenie sfery zew. i wew. jest niemoliwe. Jednake w sferze wew. s rnego rodzaju przepisy zawarte w regulaminach i instrukcjach, ktre nie wystpuj w prawie powszechnie obowizujcym. Regulacje wew. mog oddziaywa na stosunki zew. Akt administracyjny (jednostronne i dwustronne). Prawo materialne rozstrzyga o tym, czy w danym przypadku mona wyda akt administracyjny jednostronny, czy dwustronny. Akty jednostronne wydawane s niezalenie od woli adresata aktu. Wikszo aktw administracyjnych stanowi akty jednostronne. Akty dwustronne wydaje si za zgod adresata. Wyraenie zgody przez adresata aktu dwustronnego nastpuje np. przez zoenie podania o okrelonej treci, przystpienie do konkursu o okrelone stanowisko, itp. Akty dwustronne nie s aktami dwustronnymi w penym tego sowa znaczeniu, poniewa przy tych ostatnich tre aktu zaley od woli obu stron (np. przy zawarciu umowy). Przy dwustronnych aktach administracyjnych chodzi o wyraenie zgody przez adresata aktu na jednostronne rozstrzygnicie sprawy w drodze aktu administracyjnego. Ta zgoda mieci si z reguy we wniosku o wydanie aktu administracyjnego o okrelonej treci. W prawie administracyjnym nie obowizuje zasada autonomii woli stron, a jedynie co do czci aktw administracyjnych wyraenie zgody na wydanie aktu w okrelonej sprawie. Akt administracyjny (negatywne i pozytywne). Pozytywne- to takie akty, ktre w caoci uwzgldniaj danie adresata. Milczenie niekiedy moe oznacza akt pozytywny. Negatywne- to takie akty, ktre chod by w czci nie uwzgldniaj dania strony. Adresatowi takiego aktu przysuguje wyjanienie na pimie i prawo odwoania si od takiego aktu. Np. organizator zgromadzenia publicznego musi o tym zawiadomi gmin, nie pniej ni 3 dni a nie wczeniej ni 30 dni przed zgromadzeniem. Jeeli dany organ (gmina) jeeli nie ma podstaw do wydania decyzji o zakazie zgromadzenia to jej nie wydaje, natomiast jeeli znajdzie taka podstaw (np. jest to sprzeczne z prawem o zgromadzeniach) wydaje decyzje o zakazie zgromadzenia (akt negatywny) od ktrej organizator moe wnie odwoanie do wojewody, a nastpnie skarg do NSA. Akt administracyjny (nakazujcy, ksztatujcy i ustalajcy). Podzia ten jest oparty na treci rozstrzygnicia. Akty nakazujce zawieraj nakazy lub zakazy, zobowizuj do okrelonego w nich zachowania si (czynienia, znoszenia lub zaniechania). Akty ksztatujce prawo ustanawiaj, zmieniaj lub znosz konkretny stosunek prawny, okrelony status prawny. Akty ustalajce ustalaj prawo lub prawnie istotn waciwo osoby. Akt

15

ustalajcy stwierdza co wedug obowizujcego prawa obowizuje w konkretnym przypadku. Jest aktem administracyjnym, poniewa ustala sytuacj prawn w sposb wicy i przez to ma charakter regulujcy. Akt administracyjny (osobiste, rzeczowe i osobisto- rzeczowe). Akty adm. osobiste- wywieraj skutki w sferze prawa cywilnego bezporednio (wywaszczenie nieruchomoci na podstawie decyzji adm.) lub porednio co stanowi niezbdn przesank dla zawarcia umowy. W przypadku rzeczowego aktu adm. zwizanego z rzecz lub przedsibiorstwem uprawnienia lub obowizki mog przechodzi na kadorazowego waciciela rzeczy lub podmiotu prowadzcego przedsibiorstwo. Zdarza si jednak tak, e pozytywny akt adm. dla jednego adresata oddziaywuje obciajco na prawa osb trzecich i ci maj wwczas prawo wnoszenia rodkw odwoawczych na ten akt (sprzeciw, skarga do Sdu Adm. Akt administracyjny (prawidowo). Akt administracyjny jest prawidowy, jeeli odpowiada wszelkim przesankom stawianym przez porzdek prawny. Akt ten jest prawidowy jeeli: zosta wydany przez waciwy organ (majcy kompetencje, uprawnienia), zosta wydany zgodnie z przepisami prawa formalnego, jest treciowo zgodny z obowizujcym prawem materialnym. Aby akt adm. by niewadliwy musi by zachowana bezstronno urzdnika, jego wyczenie od udziau w zaatwianiu sprawy co do ktrej istnieje wtpliwo zachowania tej bezstronnoci. Wyczeniu moe podlega rwnie organ ktrego kierownik ma interes w okrelonym zaatwieniu sprawy. Akt administracyjny (wadliwo). Akt adm. jest wadliwy jeeli narusza jakikolwiek przepis obowizujcego prawa. Przyczyna wadliwoci moe by niewaciwa wykadnia, niewaciwe zastosowanie norm prawnych, niedostateczne wyjanienie lub bdna ocena istotnych okolicznoci faktycznych. Niezgodno aktu administracyjnego z prawem moe dotyczy rnych jego elementw, posiadajcych rny charakter. Dlatego ustawodawca rozrnia wadliwo nieistotn i wadliwo istotn. Wadliwo istotna moe powodowa uchylenie lub zmian aktu. Nie kada niezgodno z przepisami prawa powoduje niewano aktu. Przyjmuje si rozwizanie legislacyjne zgodne z teori gradacji wad, ich stopniowaniem, starajc si dokona pewnej klasyfikacji rodzajw wad. Wyrnia si wady aktu, z ktrymi czy si skutki w postaci wadliwoci nieistotnej, wady powodujce wzruszalno aktu (jego uchylenie lub zmian) i wady pocigajce za sob niewano aktu. Akt dotknity wad nieistotn wie adresata, jest aktem wanym; mona co najwyej dokona jego sprostowania, usunicia oczywistej omyki albo dokona uzupenienia. Akty dotknite wadami istotnymi mog by w sposb przewidziany prawem na wniosek adresata lub z urzdu, przez organ nadzorczy uchylane lub zmieniane. Takie akty nazywamy aktami wzruszalnymi. Akt administracyjny a wyrok sdowy. Akt administracyjny jest, podobnie jak wyrok sdowy, aktem stosowania prawa, poniewa okrela co w konkretnym przypadku jest prawem. Poza tym istniej istotne rnice midzy aktem administracyjnym a wyrokiem sdowym: 1)Wyrok rozstrzyga w sposb wicy i ostateczny spr prawny w interesie porzdku prawnego. Akt administracyjny jest przede wszystkim skierowan na przyszo form dziaania administracji publicznej. 2) Sd rozstrzyga jako bezstronny i neutralny organ spr midzy dwiema stronami. Organ administracji publicznej rozstrzyga w drodze aktu administracyjnego o powierzonej mu sprawie administracyjnej, i jest jednoczenie organem rozstrzygajcym i jedn ze stron (iudex in causa sua). 3) Wyrok jest tylko rozstrzygniciem prawnym. Natomiast akt administracyjny jest zdeterminowany- w ramach prawa- przez celowo dziaania administracji, konieczno osignicia zaoonych celw. 4) Sd dziaa tylko na wniosek, a organ administracji publicznej moe dziaa rwnie z urzdu. 5) Postpowanie sdowe jest formalnie uksztatowane i wyposaone w wiele gwarancji procesowych, aby zagwarantowa rzeczowo waciwe rozstrzygnicie. Postpowanie administracyjne nie jest tak sformalizowane jak postpowanie sdowe, chodzi bowiem o zapewnienie szybkiej, sprawnej i celowej administracji. Akt administracyjny (wzruszalno i niewano). Wzruszalno- dotyczy tylko aktw ostatecznych dotknitych wadami istotnymi. Mog one by uchylone lub zmienione na wniosek adresata lub z urzdu przez organ nadzorczy. Niewano aktu- mog zachodzi powane braki w akcie adm. wwczas w ogle nie mona mwi o wanoci tego aktu. Akt ktry dotknity jest szczeglnie cikimi wadami nie naley przypisywa mu mocy wicej, bo w istocie aktem nie jest, nie rodzi skutkw prawnych, nie ma obowizkowi podporzdkowania si takiemu aktowi. Aby jednak usun taki akt z obrotu prawnego naley zoy deklaracje niewanoci, ktra dziaa ze skutkiem wstecznym (ex tunc). Deklaracja ta stwierdza niewano tego aktu wobec wszystkich to znaczy ju nikt nie moe powoa si na ten akt jako na akt wany. Upyw czasu moe prowadzi do sanacji wady, np. po upywie 5 lub 10-ciu lat nie mona ju stwierdzi niewanoci aktu adm. z powodu okrelonej wady. Instytucja wzruszalnoci i niewanoci wadliwych aktw adm. pozwala eliminowa z obrotu prawnego akty niezgodne z prawem, co jest gwarancja praworzdnoci.

16

Akt administracyjny (domniemanie mocy obowizujcej). Doktryna przyjmuje domniemanie wanoci aktu adm. Domniemanie to polega na tym, e akt adm. uwaa si za wany, dopki nie zostanie przez uprawniony organ uchylony. Zasada domniemania wanoci aktw adm. nie moe obowizywa tam gdzie ustawodawca domniemanie takie uchyla tzn. tam gdzie przyjmuje niewano aktu. Odmowa wykonania aktu niewanego moe by po prostu nie kiedy obowizkiem, np. gdy akt nakazuje wykonanie przestpstwa, a zwrcenie si w danym momencie do organu nadzorczego jest niemoliwe. Adresat moe rwnie nie podporzdkowa decyzji niewanej rwnie przed deklaracja niewanoci, ale czyni to na wasne ryzyko, poniewa zarwno organ jak i sd mog nie podzieli jego decyzji. Akt administracyjny (zagadnienie trwaoci). Trwao aktu administracyjnego lub jego odwoalno moe by okrelana w przepisach ustawy, ktre stanowi o wydawaniu aktw w danej dziedzinie. Z zagadnieniem trwaoci aktu administracyjnego czy si wyraenie prawomocno. Przez wyraenie prawomocno nauka prawa administracyjnego rozumie dwie instytucje: Prawomocno formalna to inaczej niezaskaralno aktu administracyjnego polegajca na tym, e strona nie moe spowodowa uchylenia lub zmiany aktu przez wniesienie zwyczajnego rodka prawnego. Akt prawomocny formalnie nie moe by zmieniony ani zniesiony na skutek wniosku strony; jest dla niej wicy i tworzy dla niej prawo. Akt administracyjny nie jest formalnie prawomocny dopki stronie przysuguje prawo wniesienia zwyczajnego rodka prawnego. Prawomocno materialna polega na tym, e akt administracyjny nie moe by zmieniony ani zniesiony, zarwno na wniosek strony ani te przez organ z urzdu, aktem rwnorzdnym. Akt prawomocny materialnie wie zarwno strony, jak i organ. Prawomocno materialna oznacza niewzruszalno aktu. Kady akt prawomocny materialnie jest jednoczenie prawomocny formalnie, ale tego twierdzenia nie mona odwrci. Prawomocno dotyczy aktw adresowanych do stron, aktw na podstawie ktrych kto naby uprawnienia indywidualne. Z tej przyczyny prawomocno nie obejmuje aktw wewntrznych ani te powiadcze. Prawomocno oznacza niemono uchylenia lub zmiany aktu przez akty rwnorzdne, ale nie oznacza odpornoci prawnej na akty wyszej rangi. Ustawodawca powinien chroni prawa nabyte i dlatego nie powinien korzysta z moliwoci pozbawienia w drodze ustawowej uprawnie indywidualnych, nabytych na podstawie aktw administracyjnych. Prawomocno aktu administracyjnego nie chroni przed wywaszczeniem prawa. Wywaszczenie dokonywane jest w interesie publicznym. Strona, ktra poniosa szkod na skutek uchylenia lub zmiany decyzji w tym trybie na prawo do odszkodowania. Akt administracyjny (klauzule dodatkowe). Akt administracyjny moe by zaopatrzony w pewne klauzule dodatkowe, jeli prawo na to zezwala. Do klauzul dodatkowych mona zaliczy: -Orzeczenie okresu obowizywania aktu- akt wydany na czas oznaczony obowizuje od pewnego terminu, do wyznaczonej daty. Wydanie aktw na czas oznaczony musi przewidywa obowizujce prawo; -Warunek zawieszajcy lub rozwizujcy- ziszczenie si warunku moe powodowa skuteczno aktu, tj. rozpoczcie obowizywania aktu (warunek zawieszajcy) bd te utrat przeze mocy obowizujcej (warunek rozwizujcy). Warunek to zdarzenie przysze i nie pewne; Zlecenie- akt administracyjny moe zobowizywa adresata do okrelonego dziaania, znoszenia lub zaniechania. Ustala si w ten sposb dodatkowy obowizek adresata. Zlecenie naley uwaa za odrbny, ale dodatkowy akt administracyjny. Niespenienie zlecenia nie ma wpywu na skuteczno aktu gwnego i moe tylko spowodowa zastosowanie sankcji przewidzianych w samym akcie bd rodkw egzekucyjnych. Akt administracyjny (utrata mocy obowizujcej). Akt administracyjny moe utraci moc w skutek: 1) zrzeczenia si- dotyczy to tylko aktw, na podstawie ktrych strony nabywaj prawa; nie mona zrzeka si obowizkw prawnych, 2) zasadniczej zmiany okolicznoci faktycznych, jak np. w przypadku mierci osoby uprawnionej, gdy chodzi o uprawnienia o charakterze osobistym, 3) uchylenie przez waciwy organ w przypadkach przewidzianych przez prawo, 4) zmiany charakteru aktu w przypadkach przez prawo przewidzianych, 5) z innej przyczyny przewidzianej prawem. Swobodna ocena dowodw- zobacz Akt adm. (zwizanie adm. prawem w procesie stosowania aktw adm.) Akt administracyjny (zwizanie adm. prawem w procesie stosowania aktw adm.). Na ostateczne uksztatowanie si aktu indywidualnego w procesie stosowania normy prawnej pewien wpyw posiada organ stosujcy norm. Ustalenie i ocena stanu faktycznego, z ktrym norma prawna czy pewne skutki prawne zaley od wielu czynnikw lokalnych i indywidualnych, a nawet subiektywnych waciwoci oceniajcego. Ocena dowodw jest swobodna. Do ustalonego stanu faktycznego trzeba zastosowa przepis prawa, ktry moe operowa tylko oglnymi, schematycznymi i typowymi sytuacjami, poniewa nie moe przewidzie wszystkich przypadkw. Norma prawna pozostawia pewien luz, ktry musi wypeni organ stosujcy norm. Prawidowo czy te nieprawidowo aktu mona ustali we wszystkich przypadkach, gdy wydanie aktu mieci si w ramach naleycie pojtej interpretacji prawa tzn. biorc pod uwag powszechny pogld na znaczenie wyrazw, na cele

17

jakie dany organ ma osign, na zasady zdrowego rozsdku. Cel przepisu prawa jest jeden i jedno jest rozwizanie prawidowe. W pastwie prawnym organy adm. mog dziaa tylko na podstawie przepisw prawa, wyjtkiem jest swobodne uznanie, ktre przysuguje adm. o tyle o ile zostanie jej przyznane przez wyrany przepis ustawy. Pojcie nieokrelone. Pojcie nieokrelone pojawia si czsto w ustawach np. interes spoeczny, interes publiczny, dobro publiczne, interes bezpieczestwa pastwa, wany interes strony, porzdek publiczny i inne. Adm. wykonujc ustawy ustala co kryje si pod tymi pojciami. Ustalenie to wymaga pewnej wiedzy, poznania okrelonych zjawisk, a nawet przewidywania przyszoci. Aby dokona prawidowego ustalenia trzeba bra pod uwag rne punkty widzenia. Ocena, czy to ustalenie jest prawidowe, podlega kontroli sprawowanej przez powoane instytucje kontroli. Swobodna ocena stanu faktycznego. Jest wtedy gdy adm. dla urzeczywistnienia stanu prawnego moe wybiera midzy rnymi rozwizaniami, gdy norma prawna nie determinuje w sposb jednoznaczny skutku prawnego, lecz pozostawia w sposb wyrany dokonanie takiego wyboru organowi adm. Ustawa pozwala na wybr nastpstwa prawnego, przy czym mona dokonywa wyboru midzy dwiema lub wicej moliwociami. Adm. oceniajc stan faktyczny dopasowuje do niego odpowiedni skutek. Uznanie administracyjne. Administracja moe dziaa tylko na podstawie ustawy. Swobodne uznanie przysuguje administracji o ile zostanie jej przyznane przez wyrany przepis ustawy. Uznanie administracyjne istnieje wwczas, gdy administracja dla urzeczywistnienia stanu prawnego moe wybiera midzy rnymi rozwizaniami. Uznanie wystpuje wtedy, gdy norma prawna nie determinuje w sposb jednoznaczny skutku prawnego, lecz pozostawia w sposb wyrany dokonanie takiego wyboru organowi administracji. Uznanie moe polega na tym, e administracja musi si zdecydowa, czy dany rodek mona w ogle zastosowa albo te jaki ze rodkw wybra. Uznanie zapewnia ustawodawca, poniewa musi ono wynika z normy prawnej (ustawowej). Technicznie upowanienie do uznania przybiera form wyranego wskazania na uznanie, przez wyraenia organ moe, jest uprawniony, bd wynika z caoksztatu uregulowania. Nie ma natomiast uznania, gdy ustawa stanowi, e organ wyda, ustali, nakazuje itd. Uznanie stwarza administracji moliwo dziaania na wasn odpowiedzialno, jakkolwiek na podstawie upowanienia udzielonego przez ustaw. Zawsze administracja jest zobowizana mie na wzgldzie interes spoeczny i suszny interes obywateli. Uznanie administracyjne ma zastosowanie przede wszystkim przy zaatwianiu spraw indywidualnych, ale nie tylko. Cel uznania i trafno rozstrzygnicia konkretnego przypadku wymagaj szczegowego wywaenia wszelkich argumentw przemawiajcych za, jak i przeciw okrelonemu rozstrzygniciu. Decyzje administracyjne oparte na uznaniu podlegaj kontroli NSA. Umowa cywilnoprawna (jako forma dziaania adm.). Forma dziaania przynajmniej dwch samodzielnych stron; akt, ktry dochodzi do skutku w wyniku zgodnego owiadczenia woli stron. Umowa jako forma dziaania administracji ma zastosowanie zwaszcza w sferze majtkowej; gdy administracja nabywa lub zbywa okrelone skadniki majtkowe. Kontrahentem moe by osoba fizyczna lub prawna bd nawet inny podmiot administracji. Swoisto umowy, jako formy dziaania administracji, wynika std, e organ administracji uywa umowy jako prawnej formy dziaania w celu wykonania swoich zada i dlatego zawieranie umw przez organy administracyjne regulowane jest nie tylko przez przepisy prawa cywilnego, ale rwnie przez prawo administracyjne. Podmioty administracji publicznej w celu racjonalnego wykorzystania rodkw publicznych oraz przeciwdziaaniu korupcji zobowizane s stosowa procedur zamwie publicznych, okrelon ustaw z 10 czerwca 1994r. o zamwieniach publicznych. Do umw w sprawach zamwie publicznych stosuje si przepisy kodeksu cywilnego i kodeksu postpowania cywilnego, jeeli przepisy ustawy o zamwieniach publicznych nie stanowi inaczej. Spory zwizane z takimi umowami podlegaj rozpoznaniu przez sdy powszechne. Umowa administracyjna. W systemie prawnym, w ktrym istnieje ta forma dziaania administracji, umowa administracyjna moe by zawarta z osob, w stosunku do ktrej w innym przypadku musiaby by wydany akt administracyjny. Umow t zawiera organ administracyjny ze stron bd stronami. Umowa administracyjna moe powodowa nawizywanie, zmian bd znoszenie stosunkw administracyjnoprawnych. W naszym porzdku prawnym nie ma generalnego upowanienia dla organw administracji publicznej do zawierania tego rodzaju umw Umowa publicznoprawna- umowa administracyjna.

18

Porozumienie administracyjne. Porozumienie jest instrumentem organizowania dziaalnoci podmiotw w sferze przydzielonych im zada, w szczeglnoci obejmowa moe sfer stosunkw administracyjnoprawnych. Obecnie porozumienia mog zawiera gminy z organami administracji rzdowej w sprawie przejmowania przez organy gminy zada z zakresu administracji rzdowej, co przewiduje art.8 ustawy z 8 marca 1990r. o samorzdzie gminnym. Ta ustawa stanowi te, e Gminy mog zawiera porozumienia midzygminne w sprawie powierzania jednej z nich okrelonych przez nie zada publicznych. Wedug art.8 ust.2 ustawy z 5 czerwca 1998r. o samorzdzie wojewdztwa wojewdztwo moe zawiera z innymi wojewdztwami oraz jednostkami lokalnego samorzdu terytorialnego z obszaru wojewdztwa porozumienia w sprawie powierzania prowadzenia zada publicznych. Ustawa z 5 czerwca 1998r. o samorzdzie powiatowym przewiduje, e powiat moe zawiera z organami administracji rzdowej porozumienie w sprawie wykonywania zada publicznych z zakresu administracji rzdowej. Przyrzeczenie jako forma dziaania administracji. Jest szczeglnym rodzajem owiadczenia organu administracji, przez ktre zobowizuje si on do podjcia okrelonego dziaania albo do dopuszczenia do pewnego dziaania. Generalnie instytucja przyrzeczenia nie jest w naszym pastwie prawnie uregulowana. Mona spotka si z przyrzeczeniem w niektrych ustawach (ustawa z 19 listopada 1999r.- Prawo dziaalnoci gospodarczej; ustawa z 9 listopada 2000r. o repatriacji). Ugoda administracyjna- ma charakter ugody pomidzy stronami postpowania administracyjnego, zawieranej przed organem, przed ktrym toczy si postpowanie administracyjne. Ugoda ta moe by zawarta tylko w indywidualnej sprawie administracyjnej, wycznie w czasie trwania postpowania administracyjnego i to tylko w takiej sprawie, w ktrej bior udzia co najmniej dwie strony o spornych interesach. Ugoda administracyjna po jej zatwierdzeniu przez organ administracji, zastpuje decyzje w sprawie. Aparat administracyjny (pojcie). Okrelenie zbiorcze dla oznaczenia rnych jednostek organizacyjnych wykonujcych funkcje administracji publicznej, takich jak organy administracji publicznej (rzdowej, samorzdowej), zakady publiczne, przedsibiorstwa uytecznoci publicznej (komunalne), organizacje spoeczne, korporacje i upowanione osoby prywatne. Aparat administracji tworz podmioty o rnym charakterze. Przyczyny podziau aparatu administracyjnego na rne jednostki organizacyjne mona podzieli na przyczyny: -funkcjonalne- rne dziedziny administracji wymagaj zrnicowanych, specjalnych kwalifikacji, innych w administracji suby zdrowia, a innych w administracji obrony kraju; -terytorialne- ze wzgldu na podzia terytorialny i wag spraw wystpujcych, inn np. w gminie a inn w skali caego kraju; -organizacyjneinne s powizania miedzy organami samorzdowymi, a inne midzy samorzdem a administracj rzdow czy midzy organami administracji rzdowej wzajemnie. Jednostki wchodzce w skad aparatu administracyjnego nazywane s podmiotami administracyjnymi. Powizania adm. publicznej (zasady)- koncentracja, dekoncentracja, centralizacja, decentralizacja, zasada hierarchicznego podporzdkowania. Koncentracja i dekoncentracja. Przy koncentracji- punkt cikoci administrowania spoczywa w rkach organw naczelnych, centralnych, ktre decyduj we wszystkich wanych sprawach, a wic ciar administrowania znajduje si w rkach nielicznych organw. Przy dekoncentracji punkt cikoci administrowania ley w organach terenowych, ktre wykonuj przewaajc wikszo zada administracji. W przypadku dekoncentracji nastpuje przekazanie waciwoci do zaatwienia spraw administracyjnych w d, organom niszym, przy zachowaniu przez organy centralne prawa udzielania wytycznych, polece, rozkazw. Dekoncentracja nie przesdza o niezalenoci czy samodzielnoci organw administracji zdekoncentrowanej. Centralizacja i decentralizacja. Zasada centralizacji polega na tym, e w okrelonej sferze waciwoci (kompetencji rzeczowej) system organw administracji jest zorganizowany w ten sposb, ze podejmowanie decyzji naley wycznie do organw wyszych. Organy nisze maj jedynie pozycj organw przygotowujcych rozstrzygnicia. Wtedy zbiega si koncentracja z centralizacj (mwi si wwczas o centralistycznym systemie organizacji administracji). Odmian systemu centralistycznego moe by taki system, i rozstrzygnicie naley wprawdzie do organw niszych szczebli, ale organy te, podejmujc rozstrzygnicia, s podporzdkowane poleceniom i dyspozycjom organu wyszego. Centralizacja wie si nierozcznie z hierarchicznym podporzdkowaniem organw administracji niszych szczebli organom wyszym. Decentralizacja- jest to przesunicie ciaru administrowania na organy niszych szczebli (dekoncentracja) poczone z wyposaeniem tych organw w samodzielno i wzgldn niezaleno. Przez decentralizacj rozumie si taki system organizacji administracji, w ktrym organy nisze nie s hierarchicznie podporzdkowane organom wyszego stopnia. Prowadzi to do samodzielnego, wolnego w okrelonym zakresie od ingerencji organw wyszych, wykonywania administracji. Decentralizacja ma w porwnaniu z

19

centralistycznym systemem- okrelone zalety, ktre jednak nie zawsze musz wystpowa. Do zalet decentralizacji zalicza si: -zblienie podmiotu decydujcego do zaatwianej sprawy; dotyczy to przede wszystkim decentralizacji terytorialnej, -lepsz moliwo kierowania procesem decyzyjnym wskutek kierownictwa na podstawie mniej skomplikowanej organizacji, -wiksz przejrzysto, ktra prowadzi do szybszego i lepszego poznania wad i ich rde, -mniejsze obcienie pionowego przepywu informacji, -zwikszenie poczucia odpowiedzialnoci zwizane z gotowoci jej ponoszenia dziki lepszemu poznaniu caoksztatu podejmowanych rozstrzygni, -zwikszenia potencjau wprowadzania nowoci. Decentralizacja nie oznacza penej niezalenoci, gdy chociaby zasada praworzdnoci wymaga jednolitego stosowania prawa w caym pastwie. Dlatego z systemem administracji zdecentralizowanej wie si instytucja nadzoru. Organy administracji zdecentralizowanej poddane s nadzorowi. Hierarchiczne podporzdkowanie (zasada). Z hierarchicznym podporzdkowaniem nierozcznie wie si centralizacj. Zasada hierarchicznego podporzdkowania przejawia si w podwjnej zalenoci: -Zaleno subowa polega na tym, e nie ma prawnego ograniczenia sfery wydawania polece subowych przez organ wyszy organom niszym; -Zaleno osobowa polega na tym, e organ wyszego stopnia ma prawo obsadzenia stanowisk w organach bezporednio lub porednio niszych szczebli, zwolnie, awansw, nagradzania, pocigania do odpowiedzialnoci i wymierzania kar. Zasada hierarchicznego podporzdkowania wystpuje nie tylko w stosunkach organ niszy a organ niszy, ale rwnie w stosunkach miedzy urzdnikami, pracownikami aparatu administracyjnego a ich przeoonymi, w ukadzie przeoony a osoby mu podporzdkowane. Zasada hierarchicznego podporzdkowania jest w praktyce realizowana w rnym nasileniu (inaczej w wojsku, inaczej w administracji cywilnej). Zasada hierarchii charakteryzuje si nastpujcymi cechami: 1. poszczeglni czonkowie organizacji lub jednostki organizacyjne maj w ukadzie stopniowym okrelon rang; 2. ta ranga zwizana jest zasadniczo z prawem wydawania zarzdze albo z obowizkiem ich wykonania; 3. stosunek nadrzdnoci obejmuje prawo kontroli oraz uzyskania informacji od jednostek podlegych (otrzymywania sprawozda); 4. wystpuje podwjna zaleno: subowa i osobowa. Hierarchiczne podporzdkowanie (wady i zalety adm. opartej na hierarchicznym podporzdkowaniu). Zalety: -jednolito dziaania a do najniszego stopnia; -atwe ustalenie, uzasadnienie i wyegzekwowanie odpowiedzialnoci; -eliminowanie sporw kompetencyjnych; powstae spory rozstrzyga wsplny przeoony; -jasny ukad kompetencji w dziaaniach na zewntrz, wobec obywateli. Wady: -nie ma prawnego ograniczenia wydawania polece subowych przez organ wyszy organom niszym; -organ niszy nie jest wyposaony w prawna niezaleno; -organ wyszego stopnia ma prawo obsadzania stanowisk w organach bezporednio lub porednio niszych szczebli (zwolnie, awansw); -organ wyszy ma prawo pocigania do odpowiedzialnoci i wymierzania kar organowi niszemu. Decentralizacja (wady i zalety). Zalety: -zblienie podmiotu decydujcego do zaatwianej sprawy; dotyczy to przede wszystkim decentralizacji terytorialnej, -lepsz moliwo kierowania procesem decyzyjnym wskutek kierownictwa na podstawie mniej skomplikowanej organizacji, -wiksz przejrzysto, ktra prowadzi do szybszego i lepszego poznania wad i ich rde, -mniejsze obcienie pionowego przepywu informacji, -zwikszenie poczucia odpowiedzialnoci zwizane z gotowoci jej ponoszenia dziki lepszemu poznaniu caoksztatu podejmowanych rozstrzygni, -zwikszenia potencjau wprowadzania nowoci. Wady: W przypadku braku instytucji nadzoru daje zbyt du swobod dziaania a zasada praworzdnoci wymaga jednolitego stosowania prawa w caym pastwie. Dekoncentracja a autonomia. Autonomia polega na przyznaniu na przyznaniu organom zarzdzajcym okrelona czci terytorium pastwowego kompetencji do stanowienia przepisw prawa rangi ustawowej, do stanowienia ustaw. Jednostka autonomiczna posiada wic samodzielno w zakresie stosowania prawa i to aktw bezporednio niszych ni ustawa zasadnicza (Konstytucja). Decentralizacja za dotyczy nie tyle stanowienia prawa, co jego wykonywania; chodzi wic o wyposaenie organw adm. zdecentralizowanej w samodzielno w zakresie wykonywania prawa. W adm. zdecentralizowanej organ wyszego stopnia nie moe wydawa polece organom niszego stopnia co do sposobu rozstrzygania (zaatwiania) spraw przez organy niszego stopnia. Jednake decentralizacja nie oznacza penej niezalenoci, gdy chociaby zasada praworzdnoci wymaga jednolitego stosowania prawa w caym pastwie. Organy adm. zdecentralizowanej poddane s nadzorowi. Nadzr (w adm. zdecentralizowanej). Element nadzoru w pojciu decentralizacji ma due znaczenie. Dopuszczenie przez przepisy prawa stosowania tylko okrelonych rodkw nadzoru i tylko w przypadkach przewidzianych przez prawo tworzy samodzielno organw adm., tworzy decentralizacj adm. Nadzr oznacza podporzdkowanie czciowe. O ile w przypadku hierarchicznego podporzdkowania organ wyszy moe dawa polecenia w kadej sprawie, to przy nadzorze wolno stosowa rodki nadzoru przewidziane przez prawo i

20

tylko w okrelonych przypadkach przez prawo przewidzianych. Dziki rodkom nadzoru moe by zagwarantowana jedno kierunku dziaania organw adm. (przy decentralizacji) a take eliminowanie z obrotu prawnego aktw sprzecznych z prawem. Nadzr (pojcie). Nadzr oznacza kontrol oraz mono podjcia prawem przewidzianych rodkw, wicych nadzorowanego lub mono bezporedniego wzruszenia (uchylenia, stwierdzenia niewanoci) jego aktw. Organ nadzorujcy ma prawo kontroli dziaa organu nadzorowanego, a nadto moliwo wicego wpywania na podmioty nadzorowane. Istniej rne stopnie nadzoru- od niewielkiego, bardzo ograniczonego a do granic hierarchicznego podporzdkowania. Przy nadzorze wolno stosowa rodki nadzoru przewidziane przez prawo i tylko w przypadkach przewidzianych przez przepisy prawne. Jedno kierunku dziaania organw administrujcych moe by zagwarantowana- w przypadku decentralizacji- wanie dziki rodkom nadzoru. rodki nadzoru mona podzieli na rodki nadzoru represyjnego oraz rodki nadzoru prewencyjnego. Nadzr (rodki). rodki nadzoru mona podzieli na rodki nadzoru represyjnego oraz rodki nadzoru prewencyjnego. rodki nadzoru represyjnego mog by zastosowane w przypadku naruszenia prawa, w jego nastpstwie. Do tej kategorii rodkw mona zaliczy: -danie informacji przez organ nadzoru o wszystkich sprawach poddanych nadzorowi; -uchylenie przez organ nadzoru aktu prawnego naruszajcego prawo bd prawo dania uchylenia takiego aktu przez organ, ktry akt wyda; -zarzdzenie, organ nadzoru moe zarzdzi, aby organ nadzorowany wykona cicy na nim obowizek w wyznaczonym terminie; -zarzdzenie zastpcze; -ustanowienie organu komisarycznego, stosuje si w przypadku odwoania czy rozwizania organu kolegialnego bd zawieszenia go w czynnociach. Organ komisaryczny dziaa w miejscu organu waciwego na koszt instytucji nadzorowanej. Do rodkw nadzoru prewencyjnego zaliczy mona: -uzgodnienie aktu organu nadzorowanego z organem nadzoru; -zatwierdzenie aktu prawnego organu nadzorowanego przez organ nadzorczy; -ustalenie budetu jednostki nadzorowanej przez organ nadzoru, jeli jednostka nadzorowana nie uchwali budetu w okrelonym prawem terminie. Administracja publiczna (podmioty). 1. Pastwo jest pierwotnym podmiotem administracji. Gdy podmioty administracji s nie tylko pod wzgldem organizacyjnym, ale rwnie pod wzgldem prawnym usamodzielnione, to s osobami prawnymi prawa publicznego. 2. Do osb prawnych prawa publicznego zalicza si korporacje, zakady i fundacje. Samodzielno prawna umoliwia im wykonywanie administracji na wasn odpowiedzialno. Podmioty te s jednak zwizane z pastwem. W swej dziaalnoci zwizane s ustawami pastwowymi i poddane s nadzorowi pastwowemu. Mog by okrelane jako pochodne podmioty administracji zdecentralizowanej. 3. W doktrynie niemieckiej wyrnia si podmioty, ktre nie posiadaj osobowoci prawnej prawa publicznego, ale mimo to s powoane do realizacji zada administracyjnych we wasnym zakresie i na wasn odpowiedzialno, o ile s wyposaone w przysugujce im uprawnienia i obowizki. 4. W pewnym, niewielkim zakresie pastwo rezygnuje z wykonania okrelonych zada administracyjnych przez wasne organy bd przez powoywane przez siebie organizacje publicznoprawne i przekazuje wykonanie zada administracyjnych osobom prywatnym i przyznaje im w tym zakresie uprawnienia wadcze. S to osoby prawnie samodzielne i dziaajce na wasn odpowiedzialno, wic mona je zaliczy do podmiotw administracji. 5. Administracje mona wykonywa rwnie w formach prawa cywilnego i to nie tylko przez to, e administracja publiczna posuguje si cywilnoprawnymi formami dziaania, lecz rwnie przez to, i tworzy ona osoby prawne prawa prywatnego i powierza im wykonywanie okrelonych zada administracyjnych. Te podmioty s prawnie samodzielne i wystpuj jako podmioty administracji zorganizowane wedug prawa prywatnego. Moliwe jest, e taki podmiot zostanie upowaniony do wykonywania okrelonych zada administracyjnych w formach wadczych i wskutek tego uzyska status podmiotu upowanionego. Organ administracji publicznej (pojcie). Wyrniamy organy kolegialne i monokratyczne. Warunki, jakie powinien spenia organ administracji rzdowej: -stanowi wyodrbnion cz aparatu administracji rzdowej; -dziaa w imieniu i na rachunek pastwa; -uprawniony jest do korzystania z rodkw wadczych; -dziaa w zakresie przyznanych mu kompetencji (zakres dziaania, zadania, uprawnienia i obowizki). Jednostki samorzdu terytorialnego realizuj zadania administracji publicznej przez swoje organy z wyjtkiem rozstrzygni podejmowanych w gosowaniu powszechnym (poprzez wybory i referendum). Organy tych jednostek s: -wyodrbnione organizacyjnie; -dziaaj w imieniu i na rachunek danej jednostki samorzdu; -korzystaj ze rodkw wadczych; -dziaaj w zakresie przysugujcych im kompetencji. Inne podmioty administracji publicznej maj rwnie swoje organy, z tym e ich organy dziaaj w imieniu i na rachunek tych podmiotw. I tak kady zakad publiczny posiada organ jednoosobowy, a z reguy rwnie organ kolegialny lub organy kolegialne. Organy wchodz w skad organizacji administracji publicznej w pastwie. Wszystkie organy administracji publicznej podlege s ustawom. Organ administracji publicznej posiada uprawnienie do korzystania ze rodkw wadczych. Element ten wyrnia organy administracji publicznej spord innych osb

21

prawnych. Na zewntrz korzystanie ze rodkw wadczych przejawia si w uprawnieniu do stanowienia aktw prawnych posiadajcych moc obowizujc, zagwarantowan moliwoci zastosowania rodkw przymusu pastwowego w celu doprowadzenia do ich wykonania. Istotn cech charakterystyczn organu jest przyznanie mu okrelonych prawem kompetencji. Organ adm. publicznej a urzd. Organ- organ posiada okrelon przez prawo form organizacyjn, ktra czyni z niego pewn organizacyjn jedno. Organy s: -wyodrbnione organizacyjnie; -dziaaj w imieniu i na rachunek danej jednostki; -korzystaj ze rodkw wadczych; -dziaaj w zakresie przysugujcych im kompetencji. Organy podlege s ustawom. Urzd- jest to zorganizowany zesp pracownikw pastwowych lub samorzdowych (kolektyw), przydzielony do pomocy organowi administracji i powoany do merytorycznej i technicznej obsugi tego organu. Organy administracji publicznej (klasyfikacja). Klasyfikacja jest spraw umown. Przy tworzeniu kadego podziau naley stosowa jednolite kryterium. Wyrniamy: a) Organy naczelne i inne organy administracji; b) Organy centralne i terenowe (lokalne); c) Organy decydujce i pomocnicze; d) Organy jednoosobowe (monokratyczne) i kolegialne; e) Organy zawodowe i spoeczne. Organy (centralne i terenowe). W przypadku tego podziau kryterium stanowi terytorialny zasig dziaania organu. Organem centralnym jest organ, ktrego zasig dziaania rozciga si na obszar caego pastwa, a organem terenowym- organ, ktry realizuje swoje kompetencje tylko na okrelonej czci terytorium pastwa. Ten podzia organw zakada, i terytorium pastwowe podzielone jest na mniejsze jednostki terytorialne, przy zastosowaniu zasadniczego bd specjalnego podziau terytorialnego. Obecnie w Polsce wszystkie organy naczelne s jednoczenie organami centralnymi, poniewa realizuj swoje kompetencje na terytorium caego pastwa. Organy (naczelne i inne). W wietle postanowie Konstytucji dotyczcych RM, jej skadu oraz ministrw, jak i uregulowa zawartych w ustawach zwykych, do naczelnych organw administracji rzdowej zaliczy naley sam RM, Prezesa RM, ministrw oraz osoby powoane do skadu Rzdu w trybie art.147 ust.4 Konstytucji, gdy do nich- wedug art.149 ust. 2 Konstytucji- stosuje si odpowiednio przepisy odnoszce si do ministra kierujcego dziaem administracji rzdowej. Konstytucja nie wyrnia naczelnych organw administracji rzdowej, za ustawodawstwo zwyke stopniowo odchodzi od wyrniania takiej grupy organw. Wedug art.10 ust.2 Konstytucji Prezydent RP sprawuje wadz wykonawcz; jest wic organem wadzy wykonawczej obok RM. Przepisy Konstytucji przyznaj Prezydentowi liczne kompetencje z zakresu administracji. Chocia Prezydent jest organem o podstawowym znaczeniu dla pastwa, a nie tylko dla administracji, to jednak mona go zaliczy do naczelnych organw administracji ze wzgldu na sprawowanie wadzy wykonawczej oraz zakres jego kompetencji ze sfery administracji. Pozostaych, a wic innych organw adm. zarwno centralnej, jak i terenowej, nie zalicza si do naczelnych organw adm. Organy (monokrtyczne i kolegialne). Kryterium podziau stanowi struktura organu, liczba osb tworzcych organ, czy jest to jedna osoba (organ monokratyczny), czy wiele osb (organ kolegialny). Z reguy w systemie administracji publicznej wystpuj zarwno organy jednoosobowe, jak i organy kolegialne. Organy jednoosobowe s powoywane do zaatwiania spraw konkretnych, licznych, wymagajcych szybkiego rozstrzygnicia, gdy niezbdna jest wiedza fachowa i gdy chodzi o jasno okrelon odpowiedzialno. Organy kolegialne tworzy si do tego, aby ustalay oglne kierunki dziaania, cele strategiczne, zaoenia polityki w poszczeglnych dziedzinach dziaalnoci pastwa. Organy (decydujce i pomocnicze). Organy decydujce to organy, ktre mog rozstrzyga sprawy w drodze czynnoci prawnych, a organy pomocnicze- to takie organy, ktre mog tylko wystpowa z inicjatyw czy te opiniowa przedstawione im sprawy przez organy decydujce bd te wykonywa jedynie czynnoci kontrolne. Organy (zawodowe i spoeczne). Organ zawodowy skada si lub jest obsadzony przez osoby, ktre z tego tytuu otrzymuj wynagrodzenie, bdce rdem utrzymania. Chodzi o osoby, ktre s zatrudnione w danym organie, a wic o urzdnikw suby cywilnej, pracownikw pastwowych czy samorzdowych. Za organ spoeczny uwaa si taki organ, w skad ktrego wchodz osoby traktujce sw prac (dziaalno) w organie honorowo. Nie otrzymuj one z tego tytuu staego wynagrodzenia bdcego podstaw ich utrzymania. Mog natomiast otrzymywa diety czy ekwiwalent za utracony zarobek, ale nie jest to rwnoznaczne z otrzymywaniem wynagrodzenia za prac. Ministerstwo jest zespoem pracownikw pastwowych, kierowanych przez ministra i powoanych do pomocy ministrowi w wykonywaniu jego zada. W codziennej praktyce funkcjonowania ministerstwa sekretarz stanu,

22

podsekretarz stanu, dyrektorzy departamentw i inni wysi urzdnicy dziaaj samodzielnie, podejmujc nie raz bardzo wane rozstrzygnicia i inne dziaania podejmowane s w imieniu ministra, realizujc ustalone przez ustawy jego kompetencje jako naczelnego organu administracji rzdowej. Wadztwo administracyjne. Administracja publiczna dysponuje monoci uycia bezporedniego przymusu, bdc wynikiem posiadania przez pastwo monopolu uywania siy fizycznej, monoci stosowania wadztwa. Pastwo moe udzieli wadztwa- w zakresie przez siebie ustalonym- innym podmiotom sprawujcym w oznaczonym zakresie administracj publiczn. Chodzi tutaj o samorzdy rnego typu, czy inne podmioty penice funkcj administracji publicznej w zleconym im zakresie. Wadztwo to nazywa si wadztwem administracyjnym (imperium). Pod tym okreleniem rozumie naley prawo uycia przymusu bezporedniego przez organy administracyjne dla zrealizowania ich jednostronnych zarzdze (rozstrzygni). Organy (zakres dziaania i kompetencje (waciwoci). Zakres dziaania wskazuje, jakimi sprawami ma si zajmowa dany organ. O zakresie dziaania stanowi si zwykle w przepisach prawa tworzcych dany organ. Przepisy o zakresie dziaania nie s wystarczajc podstaw do podejmowania przez organ dziaa o charakterze wadczym. Do podejmowania dziaa wadczych konieczne s jeszcze przepisy upowaniajce do takiego dziaania, a wic przepisy kompetencyjne. Przepisy kompetencyjne znajduj si zwykle w przepisach ustaw regulujcych poszczeglne dziedziny administracji publicznej. Waciwo pozwala na udzielenie odpowiedzi na pytanie, jaki podmiot administracji i jaki organ administracyjny jest powoany do zaatwiania spraw administracyjnych danego rodzaju. Dokadne okrelenie waciwoci organu jest konieczne. Przestrzeganie waciwoci stanowi bezwzgldny obowizek organu. Naley bowiem zakada, i waciwy organ ma fachowy personel i potrzebne wyposaenie do tego, aby podejmowa prawidowe rozstrzygnicia danej kategorii spraw. Organy (rodzaje waciwoci). Waciwo rzeczowa dotyczy przydzielonych danemu organowi kategorii spraw; Waciwo miejscowa, zwana te terytorialn, dotyczy przestrzeni dziaania organu; Waciwo instancyjna zakada wielostopniow organizacj administracji i rozstrzyga, ktrego stopnia organ jest waciwy do zaatwiania sprawy. Ustalenie, jaki organ jest organem I instancji przesdza z kolei o tym, jaki organ jest organem II instancji; Waciwo funkcjonalna odnosi si do okrelenia, ktry z wewntrznych organw danego podmiotu jest waciwy do zaatwienia danej sprawy. Z reguy jest to kwestia wewntrznej regulacji prawnej w ramach danego podmiotu. Przepisy prawa mog wymaga, aby dan spraw zaatwiaa osoba bdca organem. Organy (przenoszenie waciwoci). Regu jest, e ustawa okrela zakres dziaania danego organu. Ustawa moe okrela, i pewne zadania stanowi zadania wasne okrelonego podmiotu administracji. Jednake, ze wzgldu na efektywno dziaania administracji i pomniejszenie kosztw administrowania ustawodawca moe zleca okrelonemu podmiotowi wykonanie zada zleconych z zakresu zada innego podmiotu administracji. I tak ustawy mog nakada na gminy obowizek wykonywania zada zleconych z zakresu administracji rzdowej. Co wicej, gmina moe wykonywa zadania z zakresu administracji rzdowej rwnie na podstawie porozumienia z organami administracji rzdowej. Zawarcie takiego porozumienia jest obecnie prawnie moliwe, poniewa ustawy przewiduj moliwo zawierania takich porozumie. Przenoszenie waciwoci w drodze zlecenia pociga za sob szereg konsekwencji. Do nich naley przekazanie organowi przejmujcemu zadania zlecone stosownych rodkw, zwaszcza rodkw finansowych. Zmiana waciwoci musi by ogoszone w wojewdzkim dzienniku urzdowym. Wadztwo organizacyjne. Pod okreleniem wadztwo organizacyjne naley rozumie uprawnienia do tworzenia, zmiany i znoszenia podmiotw administracji. Utworzenie podmiotu administracji nastpuje przez wydanie aktu prawnego. Naley okreli zadania podmiotu, kompetencje, nazw i uregulowa wyposaenie go w rodki materialne. Tworzenie i znoszenie podmiotw administracji powinno nastpowa w drodze ustawy bd na podstawie upowanie ustawowych. Wewntrzne podziay czynnoci w ramach organw i obsugujcych je urzdw nie musz by oparte na szczeglnych upowanieniach ustawowych. Ustawa z 5 czerwca 1998r. o administracji rzdowej w wojewdztwie ustalia, e ustanowienie organw administracji niezespolonej moe nastpowa wycznie w drodze ustawy, jeeli jest to uzasadnione oglnopastwowym charakterem wykonywanych zada lub terytorialnym zasigiem dziaania przekraczajcym obszar jednego wojewdztwa. Okrelenie terenowych delegatur waciwych ministrw moe nastpowa wycznie w drodze ustawy. Akty dotyczce organizacji administracji publicznej stanowi, ze wzgldu na ich przedmiot, wyrniajc si kategori aktw prawnych o rnej randze w hierarchii systemu rde prawa. Zakady publiczne (rodzaje). Zakadem publicznym jest jednostka organizacyjna, nie bdca organem pastwowym (urzdem) ani organem samorzdu, ktra zostaa powoana do wykonywania zada publicznych i jest uprawniona do nawizywania stosunkw administracyjnoprawnych. Jest to jednostka organizacyjna wyposaona w zesp rodkw osobowych (personel) i rzeczowych, realizujca zadania publiczne i korzystajca

23

z wadztwa zakadowego. Jednostkami organizacyjnymi, ktre podlegaj pod pojcie zakadu publicznego s szkoy, przedszkola, zakady opieki zdrowotnej, zakady pomocy spoecznej, biblioteki publiczne, domy kultury, muzea, izby wytrzewie, zakady karne i inne. Charakterystyczna cech zakadu publicznego jest jego prawo do nawizywania stosunkw administracyjnoprawnych z uytkownikami, usytuowanymi w obrbie szeroko pojtej organizacji tej jednostki organizacyjnej. Zakady publiczne mog by tworzone w drodze ustawy, aktw organw administracji rzdowej i organw samorzdu terytorialnego bd te przez osoby fizyczne i prawne za zezwoleniem organu administracji publicznej. Zakady publiczne (wadztwo zakadowe). Wadztwo zakadowe wynika z upowanienia organw zakadu do abstrakcyjnych, jak i konkretnych regulacji na podstawie i w ramach ustaw. Istot wadztwa zakadowego stanowi zakres upowanie dla organw zakadu do jednostronnego ksztatowania stosunkw prawnych z uytkownikami zakadu, jak rwnie z osobami, ktre znalazy si na terenie zakadu w innym charakterze. Wadztwo zakadowe powinno by wykorzystywane tylko do osignicia celw zakadu. Wadztwo zakadowe jest czci wadztwa pastwowego. Wadztwo zakadowe- zakady publiczne. Zakady publiczne (rodzaje). Jednostkami organizacyjnymi, ktre podlegaj pod pojcie zakadu publicznego s szkoy, przedszkola, zakady opieki zdrowotnej, zakady pomocy spoecznej, biblioteki publiczne, domy kultury, muzea, izby wytrzewie, zakady karne i inne. Zakady publiczne (uytkownicy). Przepisy prawa mog ustanawia dla okrelonych podmiotw (dla wszystkich podmiotw bd oznaczonych ich kategorii) prawo gwarantujce im wiadczenia zakadw okrelonego typu (prawo korzystania z bibliotek publicznych). Ustawy mog ustanawia obowizek prawny korzystania ze wiadcze zakadw publicznych (obowizek szkolny). Obowizek korzystania z niektrych zakadw moe wynika z orzeczenia sdu. Dotyczy to takich zakadw jak zakady karne i zakady leczenia odwykowego dla alkoholikw. Moe te istnie taka sytuacja, i przepisy prawa nie tworz prawa podmiotowego ani nie ustanawiaj obowizku prawnego korzystania ze wiadcze zakadowych. Gdy zapotrzebowanie na wiadczenia przekracza moliwo zakadw do realizacji wiadcze konieczne jest przestrzeganie zasady rwnoci praw obywateli do korzystania ze wiadcze zakadw publicznych oraz zasady sprawiedliwego rozdziau wiadcze zakadowych. Ocena potrzeby uzyskania wiadcze zakadowych nie polega na ocenie prawniczej, ale na ocenie, ktrej dokona moe specjalista dysponujcy wiedz w okrelonym zakresie. Przyjcie w poczet uytkownikw zakadu publicznego nastpuje w drodze aktu podjtego przez upowaniony organ zakadu. Akt ten zostaje podjty w wyniku owiadczenia woli uytkownika zakadu bd jego przedstawiciela ustawowego albo na skutek aktu prawnego waciwego organu pastwowego. Z chwil przyjcia danej osoby w poczet uytkownikw staje si ona podmiotem praw i obowizkw, ktre przysuguj bd obciaj uytkownikw zakadw danego typu. Prawa i obowizki uytkownika zakadu wynikaj z ustaw i aktw wykonawczych, jak rwnie ze statutw i regulaminw zakadowych. Prawo korzystania z zakadu wygasa na skutek zdarze wywoujcych skutki prawne (mier), owiadcze woli uytkownika (rezygnacja z korzystania) oraz wydania stosownego aktu prawnego. Fundacja (geneza, pojcie i cechy). Fundacja jest instytucj opart na majtku przeznaczonym przez jej zaoyciela na okrelone, niegospodarcze cele. Fundacja moe by ustanowiona dla realizacji celw spoecznie lub gospodarczo uytecznych, w szczeglnoci takich, jak: ochrona zdrowia, rozwj gospodarki i nauki, owiata i wychowanie, kultura i sztuka, opieka i pomoc spoeczna, ochrona rodowiska i zabytkw. Fundatorem moe by osoba fizyczna niezalenie od obywatelstwa i miejsca zamieszkania bd osoba prawna majca siedzib w Polsce lub za granic. Siedziba fundacji powinna znajdowa si na terytorium RP. Fundator wskazuje cel fundacji oraz skadniki majtkowe przeznaczone na jego realizacj. Fundacja dzia na podstawie przepisw ustawy i statutu. Statut fundacji okrela jej nazw, siedzib i majtek, cele, zasady, formy i zakres jej dziaalnoci, skad i organizacj zarzdu i jego czonkw oraz ewentualnie zawiera inne postanowienia. Fundacja uzyskuje osobowo prawn z chwil wpisania do rejestru fundacji, ktry prowadzi Sd Rejonowy dla Miasta Stoecznego Warszawa. W stosunku do fundacji korzystajcej ze rodkw publicznych minister i wojewoda mog wystpowa do sdu o uchylenie uchway zarzdu fundacji, pozostajcej w racej sprzecznoci z jej celem albo z postanowieniami jej statutu lub przepisami prawa. W naszym systemie prawnym mona mwi o fundacjach, ktre su osigniciu celw publicznych, a ktrych dziaalno jest poddana nadzorowi organw administracji rzdowej. Nie s to fundacje prawa publicznego, a wic takie fundacje, ktre s tworzone przez pastwo w drodze ustawy albo na podstawie upowanienia ustawowego. Fundacja (jako podmiot adm. publicznej). W naszym systemie prawnym mona mwi o fundacjach, ktre su osigniciu celw publicznych, a ktrych dziaalno jest poddana nadzorowi organw administracji

24

rzdowej. W stosunku do fundacji korzystajcej ze rodkw publicznych minister i wojewoda mog wystpowa do sdu o uchylenie uchway zarzdu fundacji, pozostajcej w racej sprzecznoci z jej celem albo z postanowieniami jej statutu lub przepisami prawa. Jeeli dziaania zarzdu fundacji w istotny sposb narusza przepisy prawa lub postanowienia jej statutu albo jest niezgodne z jej celem, minister lub wojewoda moe wyznaczy odpowiedni termin do usunicia tych uchybie w dziaalnoci zarzdu albo moe zada dokonania w wyznaczonym terminie zmiany zarzdu fundacji. Minister lub wojewoda, po bezskutecznym upywie wyznaczonego terminu albo w razie dalszego uporczywego dziaania fundacji, moe wystpi do sdu o zawieszenie zarzdu fundacji i wyznaczenie zarzdcy przymusowego. Nie s to fundacje prawa publicznego, a wic takie fundacje, ktre s tworzone przez pastwo w drodze ustawy albo na podstawie upowanienia ustawowego. Fundacja prawa publicznego uzyskuje od pastwa kapita i inne rodki majtkowe w celu wykonania zada publicznych i jest wyposaona we wadztwo pastwowe. Fundacja taka rni si od zakadu tym, e jej cel jest ustalony na trwae w akcie o ustanowieniu fundacji przez fundatora. W przypadku zakadu jego cele zalene s od podmiotu tworzcego zakad. (Ustaw z 5 stycznia 1995rr. o fundacji- Zakad Narodowy imienia Ossoliskich ustanowiono fundacj pod nazw Zakad Narodowy imienia Ossoliskich; Ustaw z 20 lutego 1997r. ustanowiona zostaa fundacja pod nazw Centrum Badania Opinii Spoecznej). Fundacja (rodzaje). Fundacja prawa publicznego uzyskuje od pastwa kapita i inne rodki majtkowe w celu wykonania zada publicznych i jest wyposaona we wadztwo pastwowe. Fundacja taka rni si od zakadu tym, e jej cel jest ustalony na trwae w akcie o ustanowieniu fundacji przez fundatora. W przypadku zakadu jego cele zalene s od podmiotu tworzcego zakad. (Ustaw z 5 stycznia 1995rr. o fundacji- Zakad Narodowy imienia Ossoliskich ustanowiono fundacj pod nazw Zakad Narodowy imienia Ossoliskich; Ustaw z 20 lutego 1997r. ustanowiona zostaa fundacja pod nazw Centrum Badania Opinii Spoecznej). Fundacje niepastwowe- tworzone wol osb fizycznych z majtku prywatnego (np. Fundacja Zakady Krnieckie). W naszym systemie prawnym mona mwi o fundacjach, ktre su osigniciu celw publicznych, a ktrych dziaalno jest poddana nadzorowi organw administracji rzdowej. Fundacja (utworzenie). Fundatorem moe by osoba fizyczna niezalenie od obywatelstwa i miejsca zamieszkania bd osoba prawna majca siedzib w Polsce lub za granic. Siedziba fundacji powinna znajdowa si na terytorium RP. Fundator wskazuje cel fundacji oraz skadniki majtkowe przeznaczone na jego realizacj. Fundacja dzia na podstawie przepisw ustawy i statutu. Statut fundacji okrela jej nazw, siedzib i majtek, cele, zasady, formy i zakres jej dziaalnoci, skad i organizacj zarzdu i jego czonkw oraz ewentualnie zawiera inne postanowienia. Fundacja uzyskuje osobowo prawn z chwil wpisania do rejestru fundacji, ktry prowadzi Sd Rejonowy dla Miasta Stoecznego Warszawa. Sd dokonuje wpisu po stwierdzeniu, e czynnoci prawne stanowice podstaw wpisu zostay podjte przez uprawnion osob lub organ i s wane. Postanowienie o wpisaniu fundacji do rejestru sd wydaje po stwierdzeniu, e cel i statut fundacji s zgodne z przepisami prawa. O wpisaniu fundacji do rejestru sd zawiadamia ministra waciwego ze wzgldu na zakres jego dziaania oraz cele fundacji, a gdy celem dziaalnoci fundacji ma by jedno wojewdztwo- take wojewod waciwego ze wzgldu na siedzib fundacji. Fundacja (nadzr). Dziaalno fundacji poddana jest nadzorowi organw adm. rzdowej. O wpisaniu fundacji do rejestru sd zawiadamia ministra waciwego ze wzgldu na zakres jego dziaania oraz cele fundacji, a gdy celem dziaalnoci fundacji ma by jedno wojewdztwo- take wojewod waciwego ze wzgldu na siedzib fundacji. Fundacja skada corocznie waciwemu ministrowi, ze wzgldu na zakres i cel dziaania fundacji, sprawozdanie ze swej dziaalnoci, udostpnia je rwnie do publicznej wiadomoci. W stosunku do fundacji korzystajcej ze rodkw publicznych minister i wojewoda mog wystpowa do sdu o uchylenie uchway zarzdu fundacji, pozostajcej w racej sprzecznoci z jej celem albo z postanowieniami jej statutu lub przepisami prawa. Jeeli dziaania zarzdu fundacji w istotny sposb narusza przepisy prawa lub postanowienia jej statutu albo jest niezgodne z jej celem, minister lub wojewoda moe wyznaczy odpowiedni termin do usunicia tych uchybie w dziaalnoci zarzdu albo moe zada dokonania w wyznaczonym terminie zmiany zarzdu fundacji. Minister lub wojewoda, po bezskutecznym upywie wyznaczonego terminu albo w razie dalszego uporczywego dziaania fundacji, moe wystpi do sdu o zawieszenie zarzdu fundacji i wyznaczenie zarzdcy przymusowego. Samorzd (pojcie i klasyfikacja). System administracji zdecentralizowanej polega na tym, e obok administracji rzdowej istnieje szereg innych podmiotw, ktre wykonuj administracje samodzielnie. Przede wszystkim takimi podmiotami s zwizki publicznoprawne- samorzdy. Samorzd podlega jedynie nadzorowi, istnieje i dziaa w ramach pastwa wycznie na podstawie ustaw. Organy samorzdu nie s organami pastwa, ale odrbnych od pastwa zwizkw, a ich dziaalno obcia te zwizki. Wykonuj zadania nalece do administracji publicznej. Rozrnia si rne rodzaje samorzdu ze wzgldu na to, co czy okrelone grupy ludzi w zwizki samorzdowe. Gdy podstaw wyodrbnienia grupy spoecznej tworzcej samorzd jest

25

zamieszkanie na wsplnym terytorium, to wtedy mamy samorzd terytorialny, zwany tez komunalnym bd powszechnym. Poza samorzdem terytorialnym wyrnia si jeszcze samorzd specjalny. W ramach samorzdu specjalnego mona wyrni samorzd zawodowy (grupy spoeczne wykonujce ten sam zawd), samorzd gospodarczy (ludzie o wsplnych interesach gospodarczych), samorzd wyznaniowy (ludzie wsplnego wyznania religijnego), samorzd narodowociowy (ludzie przyznajcy si do tej samej narodowoci). Samorzd specjalny, w ktrym czonkostwo powstaje z mocy prawa wystpuje w Polsce tylko co do niektrych zawodw. Samorzd (zawodowy). W ramach samorzdu specjalnego mona wyrni samorzd zawodowy (grupy spoeczne wykonujce ten sam zawd). Samorzd specjalny, w ktrym czonkostwo powstaje z mocy prawa wystpuje w Polsce tylko co do niektrych zawodw, mamy samorzd: adwokacki, radcw prawnych, lekarski, lekarzy weterynarii, notariuszy, pielgniarek i poonych, aptekarski, biegych rewidentw, rzecznikw patentowych, rolniczy, doradcw podatkowych, komorniczy, architektw, in. budownictwa, urbanistw, zawodowy psychologw. Przynaleno do tych samorzdw jest obowizkowa. Samorzd (gospodarczy). W ramach samorzdu specjalnego mona wyrni samorzd gospodarczy (ludzie o wsplnych interesach gospodarczych). Przynaleno do tego samorzdu nie jest obowizkowa. Izby gospodarcze oraz organizacje samorzdu rzemielniczego s jedynie dobrowolnymi zrzeszeniami osb wykonujcych okrelon dziaalno czy skupiajcych rzemielnikw okrelonego zawodu. Centralne organy administracji. Istotne znaczenie dla ksztatowania systemu administracji centralnej maj: -Konstytucja RP; -ustawa z 4 wrzenia 1997r. o dziaaniach administracji rzdowej; -ustawa z 8 sierpnia 1996r. o organizacji i trybie pracy RM oraz zakresie dziaania ministrw. System centralnych organw administracji w naszym kraju jest bardzo rozbudowany. Funkcje centralnych organw administracji speniaj: Prezydent RP, RM, Prezes RM, ministrowie, Komitet Bada Naukowych, Komitet Integracji Europejskiej, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji oraz liczne organy administracji centralnej nie bdce organami naczelnymi. Prezydent RP (jako centralny organ adm. pastwowej). Jest najwyszym przedstawicielem RP i gwarantem cigoci wadzy pastwowej. Czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na stray suwerennoci i bezpieczestwa pastwa oraz nienaruszalnoci i niepodlegoci jego terytorium. Jako reprezentant pastwa w jego stosunkach zewntrznych ratyfikuje i wypowiada umowy midzynarodowe, mianuje i odwouje penomocnych przedstawicieli RP w innych pastwach i przy organizacjach midzynarodowych, przyjmuje listy uwierzytelniajce i odwoujce akredytowanych przy nim przedstawicieli dyplomatycznych innych pastw i organizacji midzynarodowych. Jest najwyszym zwierzchnikiem Si Zbrojnych. Nadaje obywatelstwo polskie i wyraa zgod na zrzeczenie si obywatelstwa polskiego, nadaje ordery i odznaczenia, stosuje prawo aski, powouje sdziw, powouje: Pierwszego Prezesa i prezesw Sdu Najwyszego, Prezesa i Wiceprezesa Trybunau Konstytucyjnego, Prezesa i wiceprezesw NSA, czonkw Rady Polityki Pieninej, czonkw Rady Bezpieczestwa Narodowego i czonkw Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji. W zakresie legislacji Prezydent korzysta z inicjatywy ustawodawczej, podpisuje lub odmawia podpisania ustaw, zarzdza ogoszenie ustawy oraz umowy midzynarodowej w Dzienniku Ustaw RP, wydaje rozporzdzenia, zarzdzenia, nadaje statut Kancelarii Prezydenta RP. Akty urzdowe Prezydenta wymagaj dla swej wanoci podpisu Prezesa RM; nie dotyczy to aktw Prezydenta wyliczonych w art.144 ust.3 Konstytucji. W zakresie funkcji administrowania Prezydenta jego kompetencje polegaj na (Z. Leoski): - stanowieniu aktw normatywnych, - obsadzie podstawowych stanowisk w pastwie, - wydawaniu aktw indywidualnych (decyzji) w okrelonych dziedzinach. Niektre kompetencje Prezydenta nie mieszcz si w tym podziale. Rada Ministrw (skad). O RM, jej skadzie i kompetencjach stanowi Konstytucja, a zwaszcza jej rozdzia Rada Ministrw i administracja Rzdowa oraz ustawy zwyke. Organizacj i tryb pracy RM oraz zakres dziaania ministrw reguluje ustawa z 8 sierpnia 1996r. o organizacji i trybie pracy RM oraz zakresie dziaania ministrw. W skad RM wchodz: - Prezes RM, - wiceprezesi RM, - ministrowie, - przewodniczcy okrelonych w ustawach komitetw. Powoanie wiceprezesa RM nie jest obligatoryjne. Konstytucja pozwala, aby Prezes RM, obok funkcji szefa Rzdu, sprawowa funkcje kierownika dziau administracji rzdowej. Rwnie wiceprezes RM moe czy swoj funkcje z funkcj ministra. Obecnie w skad RM, poza Prezesem RM, wiceprezesami RM oraz ministrami, wchodzi- na podstawie art.4 ust.2 ustawy z 8 sierpnia 1996r. o Komitecie Integracji Europejskiej- przewodniczcy tego Komitetu. Wedug art.4 ust.2 ustawy z 8 sierpnia 1996r. o Rzdowym Centrum Studiw Strategicznych Prezes tego Centrum wchodzi a skad RM. Wedug art149. ust.1 Konstytucji ministrw mona podzieli na: - ministrw kierujcych okrelonymi dziaami administracji rzdowej, ministrw wypeniajcych zadania wyznaczone im przez Prezesa RM. Rada Ministrw (powoywanie). Powoanie RM wymaga wspdziaania najwyszych organw pastwowych, Prezydenta i Sejmu. Art.154 i 155 Konstytucji okrelaj sposoby powoywania rzdu. Typowy sposb

26

powoywania rzdu: Prezydent desygnuje Prezesa RM, a na jego wniosek powouje RM w skadzie zaproponowanym przez Prezesa RM, w cigu 14 dni od pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyjcia dymisji RM. Samo powoanie Prezesa RM przez Prezydenta nastpuje wraz z powoaniem RM. Prezes RM najpniej w cigu 14 dni od dnia powoania przez Prezydenta, przedstawia Sejmowi program dziaania RM wraz z wnioskiem o udzielenie wotum zaufania. Sejm uchwala wotum zaufania bezwzgldn wikszoci gosw. Rada Ministrw (odwoywanie). Prezes RM skada dymisj RM na pierwszym posiedzeniu nowo wybranego Sejmu. Ponadto Prezes RM skada dymisj RM w razie: 1) nieuchwalenia przez Sejm wotum zaufania dla RM, 2) wyraenia RM wotum nieufnoci, 3) rezygnacji Prezesa RM. Przyjmujc dymisj RM Prezydent powierza jej dalsze sprawowanie obowizkw do czasu powoania nowej RM. Sejm moe wyrazi wotum nieufnoci RM bd poszczeglnemu ministrowi. Prezydent odwouje ministra, ktremu Sejm wyrazi wotum nieufnoci. Na wniosek Prezesa RM Prezydent moe dokonywa zmian na stanowiskach poszczeglnych ministrw Rada Ministrw (kompetencje). Kompetencje RM wynikaj z ustaw konstytucyjnych i ustaw zwykych. Kompetencje te dotycz sfery legislacji, kierownictwa administracj rzdow oraz prowadzenia polityki wewntrznej i zagranicznej. Sfera legislacji: -korzystanie przez RM z inicjatywy ustawodawczej, -wydawanie rozporzdze w celu wykonywania ustaw i na podstawie udzielonych w nich upowanie, -podejmowanie uchwa w zakresie wykonywania swoich konstytucyjnych uprawnie. Do RM nale sprawy polityki pastwa nie zastrzeone dla innych organw pastwowych i samorzdu terytorialnego. ART.146 ust.2 Konstytucji ustala zasad domniemania kompetencji RM w zakresie polityki pastwa. Jeli okrelona sprawa nie zostaa zaliczona do kompetencji oznaczonego organu, to zasada domniemania kompetencji przesdza o kompetencji RM. RM kieruje administracja rzdow. W szczeglnoci RM koordynuje i kontroluje prace organw administracji rzdowej, zapewnia wykonywanie ustaw, uchwala projekty budetu pastwa, kieruje wykonaniem budetu pastwa, zapewnia bezpieczestwo zewntrzne i wewntrzne pastwa oraz porzdek publiczny, sprawuje oglne kierownictwo w dziedzinie stosunkw z innymi pastwami i organizacjami midzynarodowymi, zawiera umowy midzynarodowe wymagajce ratyfikacji oraz zatwierdza i wypowiada inne umowy midzynarodowe, sprawuje oglne kierownictwo w dziedzinie obronnoci kraju. Wedug art.39 ust.1 ustawy o organizacji i trybie pracy RM oraz zakresie dziaania ministrw Ministerstwo tworzy, znosi lub przeksztaca RM, w drodze rozporzdzenia. Inaczej mwic, do RM naley: -nadawanie kierunkw dziaania administracji rzdowej, -koordynacja midzyresortowa administracji rzdowej, -decydowanie w sprawach szczeglnej wagi. Rada Ministrw (organy wewntrzne). Ustawa o organizacji i trybie pracy RM oraz o zakresie dziaania ministrw stwarza moliwo tworzenia rnych organw wewntrznych: -staych komitetw RM, -komitetw do rozpatrywania okrelonej sprawy, -rad i zespow. RM moe tworzy, w drodze rozporzdzenia, stae komitety RM jako organy pomocnicze i opiniodawcze. Rada ta moe te postanowi, e rozpatrywanie okrelonych spraw bdzie moliwe wycznie po zapoznaniu si ze stanowiskiem staego komitetu. Prezes RM moe tworzy Komitety do rozpatrywania okrelonej sprawy; moe to czyni z inicjatywy RM bd wasnej. Na czele komitetu stoi jego przewodniczcy. Jednake Prezes RM moe przewodniczy w kadym z komitetw bez wzgldu na to, czy zosta powoany do skadu komitetu. Obecnie obowizuje rozporzdzenie RM z 25 listopada 1997r. w sprawie utworzenia staych komitetw RM, ktre zostao zmienione rozporzdzeniem z 15 wrzenia 1998r. Wedug znowelizowanego rozporzdzenia istniej nastpujce stae komitety RM: 1) Komitet Ekonomiczny RM, 2) Komitet Spoeczny RM, 3) Komitet Spraw Obronnych RM, 4) Komitet RM do Spraw Polityki Regionalnej i Zrwnowaonego Rozwoju. W skad staych komitetw RM wchodz czonkowie RM wyznaczeni przez Prezesa RM po porozumieniu z przewodniczcym komitetu. przewodniczcych staych komitetw powouje i odwouje Prezes RM. Celem dziaania staych komitetw jest uzgadnianie stanowiska czonkw RM, inicjowanie, przygotowywanie i przedstawianie RM i Prezesowi RM projektw rozstrzygni, opinii lub udzielania rekomendacji oraz analizowanie sytuacji w poszczeglnych dziedzinach polityki Rzdu. stay komitet RM moe powoywa zespoy robocze lub ekspertw do opracowywania analiz, prognoz, ekspertyz oraz koncepcji i projektw rozwiza programowych. Z inicjatywy RM lub wasnej Prezes RM moe tworzy rady i zespoy jako organy pomocnicze lub opiniodawczo-doradcze w sprawach zagadnie nalecych do zakresu dziaa RM lub Prezesa RM. Rada Ministrw moe powoywa, w drodze rozporzdzenia, komisje wsplne, skadajce si przedstawiciele Rzdu oraz zainteresowanej instytucji lub rodowiska spoecznego. Celem komisji wsplnej jest wypracowanie wsplnego stanowiska w sprawach wanych dla polityki Rzdu oraz interesw reprezentowanej w komisji instytucji lub rodowiska. Ustawa z 8 sierpnia 1996r. przewiduje, e przy Prezesie RM dziaa Rada Legislacyjna. 1 padziernika 1996r. w drodze ustawowej zostao utworzone przy RM Kolegium do Spraw Sub Specjalnych jako organ opiniodawczo-doradczy w sprawach programowania, nadzoru i koordynowania dziaa UOP i Wojskowych Sub informacyjnych (suby specjalne), oraz podejmowanych dla ochrony bezpieczestwa pastwa dziaa Policji, Stray Granicznej i andarmerii Wojskowej. Na podstawie ustawy z 22 stycznia 1999r. o ochronie informacji niejawnych dziaa przy RM Komitet Informacji Niejawnych jako organ opiniodawczo-doradczy w zakresie informacji niejawnych.

27

Prezes RM. Wedug Konstytucji Prezes RM: -reprezentuje RM, -kieruje pracami RM, -wydaje rozporzdzenia, -zapewnia wykonywanie polityki RM i okrela sposoby jej wykonywania, -koordynuje i kontroluje prac czonkw RM, -sprawuje nadzr nad samorzdem terytorialnym w granicach i formach okrelonych w Konstytucji i ustawach, -jest zwierzchnikiem subowym pracownikw administracji rzdowej, -jest zwierzchnikiem korpusu suby cywilnej. Wedug ustaw zwykych Prezes RM: -powouje i odwouje sekretarzy i podsekretarzy stanu, -powouje i odwouje kierownikw niektrych urzdw centralnych oraz zastpcw kierownikw tych urzdw, -powouje i odwouje wojewodw, a na ich wniosek wice-wojewodw, -kieruje dziaalnoci wojewodw i sprawuje nadzr nad ich dziaalnoci oraz dokonuje okresowej oceny ich pracy, -sprawuje nadzr nad dziaalnoci jednostek samorzdu terytorialnego. Ustawa z 8 sierpnia 1996r. wzmocnia pozycje Prezesa RM w stosunku do ministrw i pozostaych czonkw Rzdu. W myl art.5 tej ustawy Prezes RM moe: -wyznaczy ministrowi zakres spraw, w ktrych minister ten dziaa z upowanienia Prezesa RM, -da informacji, dokumentw i sprawozda okresowych lub dotyczcych poszczeglnej sprawy albo rodzaju spraw od ministra, kierownika urzdu centralnego lub wojewody oraz od pracownikw urzdw organw administracji rzdowej, -zwoywa posiedzenia z udziaem waciwych ministrw, kierownikw urzdw centralnych lub wojewodw i im przewodniczy oraz bra udzia w posiedzeniach komisji i komitetw sprawujcych funkcje organw administracji rzdowej i przedstawia wnioski, -przekazywa z urzdu lub na wniosek waciwego organu albo na wniosek strony spraw nalec do waciwoci wicej ni jednego ministra lub kierownika centralnego urzdu do zaatwienia wskazanemu przez siebie ministrowi, zawiadamiajc o tym wszystkie inne waciwe organy oraz strony, -rozstrzyga o zakresie dziaania ministrw w razie sporu kompetencyjnego midzy ministrami. Przy Prezesie RM dziaaj niektre organy, jak np. Rada Legislacyjna czy Centralna Komisja do Spraw Tytuu Naukowego i Stopni Naukowych. Wedug art.33a z 4 wrzenia 1997r., o dziaach administracji rzdowej Prezes RM sprawuje nadzr nad dziaalnoci administracji rzdowej nie objt zakresem dziaw administracji rzdowej, wykonywan przez 14 centralnych organw administracji rzdowej. Prezes RM (kancelaria). Urzdem obsugujcym pod wzgldem merytorycznym, prawnym, organizacyjnym, technicznym i kancelaryjno-biurowym RM, Prezesa RM, wiceprezesw RM, stae komitety RM, Kolegium do spraw Sub Specjalnych oraz Komitet Ochrony Informacji Niejawnych jest Kancelaria Prezesa RM. Kancelaria ta zapewnia te obsug ministrw czonkw RM (jeeli to wynika z przepisw ustawy), jak rwnie obsug penomocnikw Rzdu, komitetw, komisji wsplnych, rad, zespow oraz innych kolegialnych organw pomocniczych i opiniodawczo-doradczych. Kancelaria dziaa zgodnie z zarzdzeniami i poleceniami Prezesa RM. Powierzone jej zadania wykonuje pod kierownictwem Szefa Kancelarii Prezesa RM. Szef Kancelarii moe tworzy i znosi zespoy doradcze i opiniodawcze do opracowywania spraw zleconych przez RM i Prezesa RM. W Kancelarii dziaa Gabinet Polityczny Prezesa RM, mog za dziaa gabinety polityczne oraz sekretariaty wiceprezesw RM i ministrw-czonkw RM. W skad Kancelarii Prezesa RM wchodzi 30 komrek organizacyjnych wymienionych w 9 rozporzdzenia Prezesa RM z 28 lipca 2000r. w sprawie nadania statutu Kancelarii Prezesa RM. Komrkami tymi s 3 gabinety polityczne, 6 sekretariatw, 11 departamentw, 7 biur oraz Centrum Informacji Rzdu. Penomocnicy rzdu- RM. Rada Ministrw (czonkowie i penomocnicy rzdu). Czonek RM Uczestniczy w ustalaniu polityki pastwa i ponosi odpowiedzialno za tre i za realizacj dziaa Rzdu; obowizany jest do inicjowania i opracowywania, w zakresie swojego dziaania, polityki rzdu, przedkadania inicjatyw i odpowiednich projektw aktw normatywnych na posiedzeniu RM. Czonkowie RM ponosz przed Sejmem solidarn odpowiedzialno za dziaalno RM, jak rwnie odpowiedzialno indywidualn za sprawy nalece do ich kompetencji lub powierzone im przez Prezesa RM. Konsekwencj pocignicia do odpowiedzialnoci parlamentarnej jest wotum nieufnoci. Czonek RM realizuje polityk ustalona przez Rzd. W tym celu: -wspdziaa z innymi czonkami RM, -nadzoruje dziaalno terenowych organw administracji rzdowej, -wspdziaa z samorzdem terytorialnym, organizacjami spoecznymi i przedstawicielami rodowisk zawodowych i twrczych, -wystpuje do Prezesa RM o powoanie zespow midzyresortowych do wykonywania zada wykraczajcych poza zakres swojego dziaania, -powouje rady i zespoy, jako organy pomocnicze w sprawach nalecych do jego dziaa. Penomocnicy rzdu- RM moe ustanowi penomocnikw rzdu do okrelonych spraw o charakterze czasowym, ktrych przekazanie czonkom RM nie jest celowe. Penomocnikiem rzdu moe by sekretarz stanu, a w szczeglnie uzasadnionych przypadkach, w zakresie zada o zakresie regionalnym- wojewoda. Penomocnikw rzdu powouje i odwouje Prezes RM. RM okrela w drodze rozporzdzenia, zakres udzielnych penomocnikowi upowanie, sposb sprawowania nadzoru nad jego dziaalnoci oraz zapewnienia mu obsugi merytorycznej, organizacyjno-prawnej, technicznej i kancelaryjnobiurowej wraz ze wskazaniem sposobu finansowania dziaalnoci penomocnika.

28

Resort. Najliczniejsz grup czonkw RM stanowi ministrowie. Wedug art.149 ust.1 Konstytucji ministrowie kieruj okrelonymi dziaami administracji rzdowej lub wypeniaj zadania wyznaczone im przez Prezesa RM. Dzia administracji kierowany przez ministra nazywany jest resortem. Przez okrelenie resort naley rozumie wyodrbniony dzia administracji, ktrym kieruje czonek rzdu, zwykle minister, a niekiedy przewodniczcy komitetu bdcego naczelnym organem administracji rzdowej. W skad resortu wchodzi minister jako kierownik resortu, ministerstwo jako urzd, a ponad to mog wchodzi organy rzdowej administracji centralnej i terenowej, zakady publiczne i inne jednostki organizacyjne. Ministrowie- resort. Komitet Integracji Europejskiej. Od 1 padziernika 1996r. utworzony zosta, na podstawie ustawy z 8 sierpnia 1996r. Komitet Integracji Europejskiej. Do zada tego komitetu naley przede wszystkim: -koordynowanie procesw adaptacyjnych i integracyjnych Polski z Uni Europejsk oraz inicjowanie, organizowanie i koordynowanie dziaa ksztatujcych te procesy, zwaszcza w sferze gospodarczej i spoecznej, -inicjowanie i koordynowanie prac dostosowawczych w zakresie instytucji prawnych oraz opiniowanie projektw aktw prawnych co do ich zgodnoci z prawem Unii Europejskiej, -wsppraca z Komisj Europejsk w zakresie realizacji indywidualnego programu wymaga integracyjnych, -koordynowane przedsiwzi zwizanych z pozyskiwaniem i wykorzystywaniem rodkw pochodzcych z pomocy zagranicznej. Komitet Integracji Europejskiej przedstawia RM zaoenia programw dostosowawczych oraz integracyjnych z Uni Europejsk, projekty aktw prawnych dotyczcych dziaa dostosowawczych i integracyjnych oraz rozstrzygni w zakresie przeznaczenia rodkw pochodzcych z pomocy zagranicznej. W skad Komitetu wchodz Przewodniczcy, Sekretarz i czonkowie. Przewodniczcy komitetu wchodzi w skad RM. Czonkami Komitetu s ministrowie kierujcy 8 resortami, jak i nie wicej ni 3 osoby powoywane i odwoywane przez Prezesa RM, ktrych dowiadczenie lub sprawowane funkcje mog mie istotne znaczenie dla realizacji zada Komitetu. Istnieje moliwo aby funkcje Przewodniczcego Komitetu peni Prezes RM Przewodniczcy Komitetu kieruje jego praca i reprezentuje Komitet na zewntrz. W celu wykonania ustaw i na podstawie udzielonych w nich upowanie Przewodniczcy Komitetu wydaje rozporzdzenia. Komitet wykonuje swoje zadania przy pomocy urzdu Komitetu, ktrym kieruje przewodniczcy, a gdy Przewodniczcym Komitetu jest Prezes RM, to urzdem Komitetu kieruje sekretarz Komitetu. Komitet wydaje Dziennik Urzdowy Komitetu Integracji Europejskiej. Komitet Bada Naukowych. Komitetem bdcym naczelnym organem administracji rzdowej jest Komitet Bada Naukowych utworzony ustaw z 12 stycznia 1991r. Jest to kolegialny organ administracji do spraw polityki naukowej i naukowo-technicznej pastwa. Do najwaniejszych zada tego Komitetu naley opracowywanie i przedstawianie RM projektw zaoe polityki naukowej i naukowo-technicznej pastwa, okrelenie kierunkw bada naukowych i prac rozwojowych szczeglnie wanych dla postpu cywilizacyjnego, nauki, techniki, gospodarki narodowej, zdrowia, spoeczestwa, kultury oraz obronnoci i bezpieczestwa pastwa, z uwzgldnieniem zrwnowaonego rozwoju, opracowywanie wnioskw dotyczcych zawierania i kontynuacji umw midzynarodowych w zakresie wsppracy naukowej i naukowo-technicznej, dokonywanie podziaw rodkw finansowych pomidzy jednostki naukowe oraz ocenianie realizacji bada naukowych i prac rozwojowych oraz ich wynikw, dziaalnoci wspomagajcej badania i innych zada finansowych lub dofinansowywanych przez Komitet. W skad Komitetu wchodz Przewodniczcy, dwch zastpcw Przewodniczcego, Sekretarz Komitetu i czonkowie. Czonkami zespow i osobami ktrym przysuguje czynne prawo wyborcze mog by osoby posiadajce tytu naukowy lub stopie naukowy doktora habilitowanego, zatrudnione w jednostce naukowej. Przewodniczcym Komitetu jest minister waciwy do spraw nauki. Przewodniczcy Komitetu ma okrelone kompetencje jako organ monokratyczny, w tym prawo wydawania- na podstawie ustaw i w celu ich wykonania- rozporzdze i zarzdze. Przewodniczcy kieruje prac Komitetu i reprezentuje Komitet na zewntrz. Rzdowe Centrum Studiw Strategicznych. Od 1 stycznia 1997r. istnieje Rzdowe Centrum Studiw Strategicznych, dziaajce na podstawie ustawy z 8 sierpnia 1996r., jest pastwow jednostk organizacyjn, prowadzc prace suce RM i Prezesowi RM do programowania strategicznego, prognozowania rozwoju gospodarczego, spoecznego oraz zagospodarowania przestrzennego kraju. Centrum wspdziaa z Polsk Akademi Nauk, instytucjami naukowymi i szkoami wyszymi. Rzdowym Centrum Studiw Strategicznych kieruje Prezes. Konstytucja z 1997r. nie przewiduje, aby Prezes Centrum wchodzi w skad RM. Krajowa rada Radiofonii i Telewizji. Wedug art.213 ust.1 Konstytucji KRRiT stoi na stray wolnoci sowa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji. Czonkw (9) Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji powouje Sejm (4), Senat (2) i Prezydent (3) spord osb wyrniajcych si wiedz i dowiadczeniem w zakresie rodkw masowego przekazu. Czonek Krajowej Rady nie moe nalee do partii

29

politycznej, zwizku zawodowego ani prowadzi dziaalnoci publicznej nie dajcej si pogodzi z godnoci penionej funkcji. Kadencja czonkw Krajowej Rady trwa 6 lat, co dwa lata koczy si kadencja jednej trzeciej czonkw Rady. Organ uprawniony do powoania czonka Krajowej Rady odwouje go wycznie w uzasadnionych przypadkach. Przewodniczcego Krajowej Rady wybieraj czonkowie Rady ze swego grona. Zasady, tryb dziaania oraz organizacj KRRiT oraz szczegowe zasady powoywania jej czonkw okrela ustawa. Do zada tej Rady naley m.in. projektowanie w porozumieniu z Prezesem RM kierunkw polityki pastwa w dziedzinie radiofonii i telewizji, okrelanie warunkw prowadzenia dziaalnoci przez nadawcw, wydawanie koncesji na rozpowszechnianie i rozprowadzanie programw, sprawowanie kontroli dziaalnoci nadawcw i okrelanie opat abonamentowych oraz opat za udzielanie koncesji i wpis do rejestru rozprowadzanych programw. Rada ma kompetencje prawodawcze; na podstawie ustaw i w celu ich wykonania wydaje rozporzdzenia. Przewodniczcy wydaje decyzje. KRRiT przedstawia corocznie do koca marca Sejmowi, Senatowi i Prezydentowi RP sprawozdanie ze swej dziaalnoci oraz informuje o podstawowych problemach radiofonii i telewizji. Urzdy centralne i agencje. Oprcz naczelnych organw administracji rzdowej wystpuje liczna grupa centralnych organw administracji rzdowej, zwanych urzdami centralnymi oraz grupa pastwowych jednostek organizacyjnych noszcych nazw agencji. Centralne organy administracji rzdowej mona podzieli na organy podlege bd nadzorowane: -bezporednio przez Prezesa RM Prezes Ochrony Konkurencji i Konsumentw, Komisj Papierw Wartociowych i Gied, Prezesa Gwnego Urzdu Miar, Polski Komitet Normalizacyjny, Szefa Urzdu Ochrony Pastwa, szefa Suby Cywilnej, -przez waciwego ministra (centralne organy resortowe) Komendanci: Policji, Stray Granicznej i Pastwowej Stray Poarnej, Szefa Obrony Cywilnej Kraju oraz Prezesa Urzdu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemcw. W ostatnich latach przepisami rnych ustaw utworzone zostay pastwowe jednostki organizacyjne nazywane agencjami. Gdy chodzi o organizacj i zadania agencji, mona posuy si przykadem Agencji Prywatyzacji, ktra utworzona zostaa z dniem 1 padziernika 1996r., na podstawie art.8 ustawy z 8 sierpnia 1996r. o urzdzie Ministra Skarbu Pastwa, a jej organizacji i dziaalnoci powicone s art.9-16 tej ustawy. Wymieniona Agencja jest pastwow osoba prawn, dziaa na podstawie powoanej ustawy, ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji przedsibiorstw pastwowych oraz statutu nadanego w drodze rozporzdzenia Prezesa RM na wniosek Ministra Skarbu Pastwa. Organami Agencji s Prezes powoany przez Prezesa RM na wniosek Ministra Skarbu Pastwa oraz Rada Nadzorcza skadajca si z przewodniczcego oraz 8 czonkw. Przewodniczcego i czonkw Rady Nadzorczej powouje na okres 3 letniej kadencji Prezes RM. Agencja prowadzi samodzieln gospodark finansow. Pod pewnymi warunkami dziaalno Agencji moe by finansowana z budetu Pastwa, na zasadach okrelonych przez RM. Agencje- urzdy centralne. Podzia terytorialny (pojcie i rodzaje). Poj podzia terytorialny i podzia administracyjny uywa si zamiennie. Uycie pojcia podzia administracyjny wskazuje, e chodzi o dokonanie podziau terytorialnego pastwa dla wykonywania administracji publicznej. Jednake terytorium pastwa dzielone jest nie tylko dla celw wykonywania administracji publicznej, ale rwnie dla celw sprawowania wymiaru sprawiedliwoci. Za bardziej trafne naley uzna uywanie pojcia podzia terytorialny ni pojcia podzia administracyjny, przy uyciu tego ostatniego naley pamita, e chodzi o podzia dokonany tylko dla celw administracji publicznej. Za Z. Leoskim podziaem terytorialnym nazywa bdziemy wzgldnie trwae rozczonkowanie przestrzeni pastwa dokonywane dla pewnej grupy lub okrelonych tylko jednostek organizacyjnych pastwa lub jednostek niepastwowych, wszake wykonujcych zadania pastwowe. Wyrnia si trzy rodzaje podziau terytorialnego: 1) Podzia zasadniczy- tworzony jest dla organw terenowych o kompetencjach oglnych, posiadajcych podstawowe znaczenie dla danej jednostki podziau, a wic u nas dla terenowych organw rzdowej administracji oglnej i jednostek samorzdu terytorialnego. 2) Podzia pomocniczy- podzia, ktry dokonywany jest dla organw o charakterze pomocniczym w stosunku do organw o podstawowym znaczeniu; np. podzia gminy na soectwa. 3) Podzia specjalny- podzia dokonywany dla wykonywania takich zada pastwa, ktrych wykonywanie w ramach podziau zasadniczego jest z rnych wzgldw mao celowe; np. specjalny podzia terytorialny dla wykonywania administracji grniczej, uwzgldniajcy intensywno wystpowania kopalni na poszczeglnych obszarach pastwa. Podzia terytorialny (czynniki ksztatujce). Uksztatowanie podziau terytorialnego w konkretnym pastwie zalene jest od wielu czynnikw, takich jak waciwoci fizjograficzne danego terytorium (niziny, rzeki, itd.), stosunki komunikacyjne, demograficzne, narodowociowe itp. Wpyw poszczeglnych czynnikw na ksztatowanie si podziau terytorialnego jest rny, a niektre z tych czynnikw ulegaj stopniowo, mniej lub bardziej szybko, zmianom. Zjawiskiem korzystnym jest jak najmniejsza liczba podziaw specjalnych i dostosowanie administracji specjalnej do podziau zasadniczego. Umoliwia to sprawniejsze wykonywanie funkcji koordynacyjnych przez terenowe organy administracji oglnej w stosunku do jednostek organizacyjnych

30

im nie podporzdkowanych. Nie naley dzieli jednostek zasadniczego podziau midzy rne jednostki podziau specjalnego. Podzia terytorialny (ewolucja). Okres zaborw. Ziemie polskie pod zaborem rosyjskim byy podzielone na gubernie, w ktrych skad wchodziy bezporednio powiaty i wiksze miasta. Powiaty skaday si z gmin wiejskich i mniejszych miast. Gmina wiejska bya jednostka du pod wzgldem obszaru, skadaa si z wikszej liczby wsi. Miast byo mao. Ziemie pod zaborem pruskim byy podzielone prowincje, rejencje, powiaty ziemskie i miejskie (tzw. miasta wydzielone z powiatu). Powiaty ziemskie dzieliy si na gminy wiejskie, obszary dworskie i miasta nie wydzielone z powiatw. Ziemie w zaborze austriackim- kraj Galicji, ktry dzieli si na powiaty i dwa miasta wchodzce w skad powiatw. Powiaty dzieliy si na miasta, gminy wiejskie i obszary dworskie. Okres dwudziestolecia midzywojennego. Po odzyskaniu niepodlegoci w 1918r. podzielono terytorium pastwa na 17 wojewdztw, w tym jedno grodzkie (m.st. Warszawa) i jedno autonomiczne (woj. lskie). Konstytucja marcowa z 1921 r. ustalia jednolity podzia na wojewdztwa, powiaty, gminy miejskie oraz wiejskie. Okres po II wojnie wiatowej. W wyniku II wojny wiatowej powierzchnia polski zmniejszya si o 77000 km2. Odpado 7 wojewdztw. W 1944r. z czci wojewdztwa lwowskiego i krakowskiego utworzono wojewdztwo rzeszowskie. Obszar odzyskanych ziem zosta podzielony na 4 wojewdztwa (gdaskie, szczeciskie, olsztyskie i wrocawskie) i czciowo wczony do istniejcych wojewdztw. W 1950r. na ziemiach zachodnich utworzono 3 nowe wojewdztwa: koszaliskie, opolskie i zielonogrskie. W ten sposb uksztatowa si istniejcy do 1975r. podzia pastwa na 17woj. i 5 miast wyczonych z wojewdztw. Od 1 stycznia 1973r. przywrcono gmin jako jednostk zasadniczego podziau terytorialnego. Z dniem 1.06.1975 dokonano podziau kraju na 49 wojewdztw i stan ten utrzymano do 31.12.98. Podzia terytorialny jest z reguy podziaem wielostopniowym. W Polsce mielimy do 31 maja 1975r. podzia trjstopniowy, gdy terytorium pastwa podzielone byo na wojewdztwa, wojewdztwa na powiaty, a powiaty na gminy (w latach 19541972 na gromady). Od 1 czerwca 1975r. do 31 grudnia 1998r. istnia zasadniczy dwustopniowy podzia terytorialny: na wojewdztwa i gminy. Z dniem 1 stycznia 1999r. zosta ponownie wprowadzony zasadniczy trjstopniowy podzia terytorialny pastwa. Jednostkami tego podziau s: gminy, powiaty i wojewdztwa. Podzia terytorialny (obowizujca regulacja). Z dn. 01.01.1999r. wprowadzono zasadniczy trjstopniowy podzia terytorialny z mocy ustawy z 24 lipca 1198r. Jednostkami zasadniczego podziau terytorialnego s: gminy, powiaty, wojewdztwa. Ustawa utworzya 16, ustalajc ich siedziby wojewodw i sejmikw wojewdztwa. W dwch wojewdztwach siedziba wojewodw i sejmikw wojewdztwa nie znajduj si w tym samym miecie. Wojewdztwo kujawsko-pomorskie, siedzib wojewody jest Bydgoszcz, a sejmiku wojewdzkiego- Toru, za w wojewdztwie lubuskim siedzib wojewody jest Gorzw Wlkp., a sejmiku wojewdzkiego- Zielona Gra. Nazwy wojewdztw pochodz od nazw ziem i regionw tylko w trzech przypadkach (lubelskim, dzkim i opolskim) od nazw stolicy wojewdztw. Podzia pomocniczy. Jednostkami pomocniczymi s soectwa na wsi, a w miecie- dzielnice i osiedla. Jednostki te pozostaj do decyzji rad gmin. Soectwa, dzielnice i osiedla nie posiadaj osobowoci prawnej i wasnego majtku. Organizacja i zakres dziaania jednostek pomocniczych okrela rada gminy oddzielnym statutem. Podzia specjalny. Dla potrzeb okrelonych dziedzin administracji publicznej albo w innych uzasadnionych spoecznie celach ustawy szczeglne mog przewidywa dokonanie terytorialnego podziau specjalnego. Ustaw z 5 czerwca 1998r. o administracji rzdowej w wojewdztwie utworzono wojewdzk administracj zespolon, ktr stanowi: wojewoda i kierownicy zespolonych sub, inspekcji i stray. Ustanowienie organw administracji niezespolonej moe nastpowa wycznie w drodze ustawy, jeeli jest to uzasadnione oglnopastwowym charakterem wykonywanych zada lub terytorialnym zasigiem dziaania przekraczajcym obszar jednego wojewdztwa. Terenowa adm. rzdowa (ustrj). Konstytucja z 1997r. stanowi w art.152, e: 1.Przedstawicielem RM w wojewdztwie jest wojewoda. 2.Tryb powoywania oraz odwoywania oraz zakres dziaania wojewodw okrela ustawa. Zasadnicze znaczenie dla regulacji pozycji prawnej terenowych organw rzdowej administracji oglnej miaa ustawa z 22 marca 1990r. o terenowych organach rzdowej administracji oglnej, znowelizowana w sposb istotny ustaw z 8 sierpnia 1996r. Od 1 stycznia 1999r. wesza w ycie ustawa z 5 czerwca 1998r. o administracji rzdowej w wojewdztwie. Ustawa ta bya ju dziewiciokrotnie nowelizowana; jej jednolity tekst zosta opublikowany w DZ.U. Wedug art.1 tej ustawy administracj publiczn w wojewdztwie wykonuj organy administracji rzdowej oraz organy samorzdu wojewdztwa. Administracj rzdow na obszarze wojewdztwa wykonuj: 1) wojewoda, 2) kierownicy zespolonych sub, inspekcji i stray, dziaajcy pod zwierzchnictwem wojewody, 3) organy administracji niezespolonej, 4) organy samorzdu terytorialnego, jeeli wykonywanie zada administracji rzdowej wynika z ustawy lub zawartego porozumienia, 5) kierownicy powiatowych sub, inspekcji i stray, dziaajcy pod zwierzchnictwem starosty, 6) organy innych samorzdw, jeeli wykonywanie zada administracji rzdowej nastpuje na podstawie ustawy lub porozumienia.

31

Terenowe organy adm. rzdowej (system organw wyk. zad. adm. rzdowej). Administracj rzdow na obszarze wojewdztwa wykonuj: 1) wojewoda, 2) kierownicy zespolonych sub, inspekcji i stray, dziaajcy pod zwierzchnictwem wojewody, 3) organy administracji niezespolonej, 4) organy samorzdu terytorialnego, jeeli wykonywanie zada administracji rzdowej wynika z ustawy lub zawartego porozumienia, 5) kierownicy powiatowych sub, inspekcji i stray, dziaajcy pod zwierzchnictwem starosty, 6) organy innych samorzdw, jeeli wykonywanie zada administracji rzdowej nastpuje na podstawie ustawy lub porozumienia. Zespolenie sub, inspekcji i stray w administracji rzdowej w wojewdztwie nastpuje pod zwierzchnictwem wojewody w jednym urzdzie, chyba e ustawa nie przewiduje zespolenia w jednym urzdzie. Gdy kierownik suby, inspekcji lub stray wykonuje zadania i kompetencje w imieniu wojewody i gdy suba ta, inspekcja lub stra jest wczona do urzdu wojewdzkiego, to mamy zespolenie bezporednie (pod jednym zwierzchnikiem i w jednym urzdzie). Gdy kierownik suby, inspekcji lub stray dziaa we wasnym imieniu, realizuje jemu przypisane kompetencje i gdy posiada aparat pomocniczy w postaci komendy, inspektoratu lub innej jednostki organizacyjnej nie wchodzcej w skad urzdu wojewdzkiego to wystpuje zespolenie porednie, gdy dany kierownik dziaa pod zwierzchnictwem wojewody. Najwaniejsze kategorie spraw zaliczanych do zakresu administracji rzdowej: 1) sprawy wykraczajce poza zakres interesw lokalnej i regionalnej spoecznoci, (np. obronno kraju); 2) sprawy, ktrych jednostki samorzdu terytorialnego nie byyby w stanie wykonywa ze wzgldw technicznych (np. budowa autostrad); 3) sprawy reglamentacji administracyjnej nie zwizane bezporednio z zaspokojeniem potrzeb lokalnej i regionalnej wsplnoty. Wojewoda (zadania i kompetencje). Wojewoda jest: -przedstawicielem RM w wojewdztwie, -zwierzchnikiem zespolonej administracji rzdowej, -organem nadzoru nad jednostkami samorzdu terytorialnego, -organem wyszego stopnia w rozumieniu przepisw o postpowaniu administracyjnym, jeeli ustawy szczeglne tak stanowi, -reprezentantem Skarbu Pastwa w zakresie i na zasadach okrelonych w ustawach. Wojewoda jako przedstawiciel RM odpowiada za wykonywanie polityki rzdu na obszarze wojewdztwa. Wyliczenie zada i kompetencji wojewody jako przedstawiciela rzdu w art.15 ustawy z 5 czerwca 1998r. ujte zostao w 9 punktach. Najwaniejsze to: 1) kontrola wykonywania przez organy zespolonej administracji rzdowej zada, wynikajcych z aktw normatywnych, ustale RM oraz zarzdze i polece Prezesa RM, 2) kontrola wykonywania przez organy samorzdu terytorialnego i inne samorzdy zada z zakresu administracji rzdowej, realizowanych przez nie na podstawie ustawy lub porozumienia z organami administracji rzdowej, 3) dostosowanie do miejscowych warunkw szczegowych celw polityki rzdu oraz kontrola i koordynacja wynikajcych std zada, 4) zapewnienie wspdziaania wszystkich jednostek organizacyjnych administracji rzdowej i samorzdowej dziaajcych na obszarze wojewdztwa w zakresie zapobiegania zagroeniu ycia, zdrowia lub mienia, zagroe rodowiska, bezpieczestwa pastwa i utrzymania porzdku publicznego, ochrony praw obywatelskich oraz zapobiegania klskom ywioowym i innym nadzwyczajnym zagroeniom, a take zwalczania i usuwania ich skutkw, 5) wspdziaanie z waciwymi organami innych pastw oraz midzynarodowych organizacji rzdowych i pozarzdowych na zasadach okrelonych przez ministra waciwego do spraw zagranicznych, 6) reprezentowanie RM na uroczystociach pastwowych i w trakcie oficjalnych wizyt skadanych w wojewdztwie przez przedstawicieli pastw obcych. Wojewoda moe wydawa polecenia obowizujce wszystkie organy administracji rzdowej, a w sytuacjach nadzwyczajnych obowizujce rwnie organy samorzdu terytorialnego. Polecenia nie mog dotyczy rozstrzygni co do istoty sprawy zaatwianej w drodze decyzji administracyjnej. Wojewoda sprawuje nadzr nad dziaalnoci jednostek samorzdu terytorialnego na zasadach okrelonych w ustawach o samorzdzie gminnym, o samorzdzie powiatowym i o samorzdzie wojewdztwa. Organy administracji niezespolonej dziaajce na obszarze wojewdztwa s obowizane do: -uzgadniania z wojewod projektw aktw prawa miejscowego stanowionych przez te organy, -zapewnienia zgodnoci swoich dziaa z poleceniami wojewody, -skadanie wojewodzie rocznych informacji, a na danie wojewody biecych wyjanie o swojej dziaalnoci na obszarze wojewdztwa. Wojewoda jako reprezentant Skarbu Pastwa: -reprezentuje Skarb Pastwa w odniesieniu do mienia powierzonego mu w celu wykonywania jego zada, -wykonuje uprawnienia i obowizki organu zaoycielskiego wobec przedsibiorstw pastwowych od czasu przekazania tej funkcji ministrowi waciwemu do spraw Skarbu Pastwa lub do czasu wyganicia tych uprawnie i obowizkw z innych tytuw, -wykonuje inne uprawnienia wynikajce z reprezentowania Skarbu Pastwa. Wojewoda posiada kompetencje stanowienia aktw prawa miejscowego. Wojewdzka administracja zespolona. Organizacj wojewdzkiej administracji zespolonej okrela statut urzdu wojewdzkiego nadany przez wojewod- podlega zatwierdzeniu przez Prezesa RM i i ogoszeniu w wojewdzkim dzienniku urzdowym. Wojewod powouje i odwouje Prezes RM na wniosek ministra waciwego do spraw administracji publicznej. Wicewojewodw powouje Prezes RM na wniosek wojewody. Kierownikw zespolonych sub, inspekcji i stray wojewdzkich powouje i odwouje wojewoda. Nie dotyczy to komendanta wojewdzkiego Policji i komendanta pastwowej Stray Poarnej, ktrych powouje minister waciwy do spraw wewntrznych, ale za zgod wojewody. Odwoanie z tych stanowisk wymaga zasignicia

32

opinii wojewody. Do wojewody naley obsadzanie stanowisk dyrektorw wydziaw oraz innych pracownikw urzdu wojewdzkiego. Wojewoda wykonuje zadania przy pomocy I i II wicewojewody oraz kierownikw zespolonych sub, inspekcji i stray wojewdzkich, dyrektora generalnego urzdu wojewdzkiego oraz dyrektorw wydziaw. Do wojewody naley okrelenie zada wykonywanych przez wicewojewodw. Wojewoda moe upowani na pimie pracownikw urzdu wojewdzkiego do zaatwiania okrelonych spraw w jego imieniu i na jego odpowiedzialno. Wojewoda moe powierzy prowadzenie w jego imieniu niektrych spraw z zakresu swojej waciwoci jednostkom samorzdu terytorialnego lub organom innych samorzdw z obszaru wojewdztwa. Nastpuje to na podstawie porozumienia wojewody. Wojewoda wykonuje nadzr w zakresie spraw powierzonych organom samorzdu terytorialnego. W przypadkach uzasadnionych szczeglnymi potrzebami wojewoda moe ustanowi, na czas oznaczony, swego penomocnika do prowadzenia spraw w zakresie okrelonym w penomocnictwie. W celu usprawnienia dziaania wojewdzkich organw zespolonej administracji rzdowej wojewoda moe tworzy delegatury urzdu wojewdzkiego, jak i delegatury komend, inspektoratw i innych jednostek organizacyjnych. Przy wojewodzie dziaa kolegium doradcze. W skad kolegium wchodz: 1) wicewojewodowei, 2) dyrektor generalny urzdu wojewdzkiego, 3) komendant wojewdzki Policji, 4) komendant wojewdzki Pastwowej Stray Poarnej, 5) inne osoby wymienione w statucie urzdu wojewdzkiego. Wojewoda moe tworzy inne ni kolegium zespoy doradcze. Urzd Wojewdzki. Organizacj wojewdzkiej administracji zespolonej okrela statut urzdu wojewdzkiego nadany przez wojewod- podlega zatwierdzeniu przez Prezesa RM i i ogoszeniu w wojewdzkim dzienniku urzdowym. W statucie okrela si nazwy: -wydziaw oraz innych komrek organizacyjnych urzdu, -komend, inspektoratw i innych jednostek organizacyjnych stanowicych aparat pomocniczy kierownikw zespolonych sub, inspekcji i stray wojewdzkich, -delegatur urzdu wojewdzkiego bd komend, inspektoratw czy innych jednostek organizacyjnych oraz ich siedziby, -stanowisk dyrektorw wydziaw, -stanowisk kierownikw zespolonych sub, inspekcji i stray wojewdzkich. W statucie urzdu wojewdzkiego zamieszcza si zakresy dziaania wydziaw i innych komrek organizacyjnych urzdu wojewdzkiego oraz komend, inspektoratw, delegatur i innych jednostek organizacyjnych bd ich delegatur. W statucie naley okreli skad kolegium wojewody i tryb jego pracy oraz inne sprawy istotne dla organizacji i funkcjonowania urzdu wojewdzkiego. Do statutu urzdu wojewdzkiego docza si wykaz jednostek organizacyjnych podporzdkowanych wojewodzie oraz przedsibiorstw pastwowych, dla ktrych wojewoda peni funkcje organu zaoycielskiego. Regulamin urzdu wojewdzkiego skada si z dwch czci. Cz pierwsza szczegowo okrela organizacje oraz tryb pracy urzdu wojewdzkiego i ustala j wojewoda w drodze zarzdzenia. Czci drug regulaminu s regulaminy komend, inspektoratw i innych jednostek organizacyjnych, ustalone przez kierownikw tych jednostek i zatwierdzone przez wojewod, o ile odrbne ustawy nie stanowi inaczej. W przypadku nie zatwierdzenia regulaminu przez wojewod kierownik zespolonej suby, inspekcji lub stray wojewdzkiej moe wystpi do waciwego ministra o wszczcie sporu z wojewod. Regulamin udostpnia si do powszechnego wgldu. Terenowe organy administracji rzdowej (nadzr i kierownictwo). Wedug art.11 ust.1 ustawy o administracji rzdowej w wojewdztwie Prezes RM sprawuje nadzr nad dziaalnoci wojewody i dokonuje okresowej oceny jego pracy, a w ust.3 tego artykuu stanowi, e: Prezes RM kieruje dziaalnoci wojewody, wydajc w tym zakresie zarzdzenia i polecenia, take z inicjatywy waciwych ministrw, oraz sprawuje kontrole nad ich wykonywaniem. Nadzr Prezesa RM nad dziaalnoci wojewody sprawowany jest pod wzgldem zgodnoci dziaania z prawem, zgodnoci dziaania z polityk rzdu i pod wzgldem rzetelnoci i gospodarnoci. Ustawa zobowizuje Prezesa RM do okrelenia, w drodze rozporzdzenia, szczegowych zasad skadania przez wojewod sprawozdania z wykonywanej dziaalnoci. Prezes RM moe upowani ministra waciwego do spraw administracji publicznej do wykonywania, w jego imieniu, przysugujcych mu uprawnie nadzorczych i w zakresie kierownictwa, z wyjtkiem powoywania i odwoywania wojewody oraz rozstrzygania sporw midzy wojewod a waciwym ministrem. Samorzd terytorialny (pojcie). Samorzd terytorialny stanowi wyodrbniony w strukturze pastwa, powstay z mocy prawa, zwizek lokalnego spoeczestwa, powoywany do samodzielnego wykonywania administracji publicznej, wyposaony w materialne rodki umoliwiajce realizacj naoonych na zada. Zwizek samorzdowy korzysta z wzgldnej niezalenoci od innych czci aparatu pastwowego. Z faktu wykonywania administracji pastwowej wynika moliwo stosowania wadztwa administracyjnego oraz podlego nadzorowi pastwa. Samorzd terytorialny (pojcie gmina, powiat, wojewdztwo). Gmina- wedug art.1 ustawy o samorzdzie gminnym gmina stanowi wsplnot samorzdow oraz odpowiednie terytorium; mieszkacy gminy tworz wsplnot samorzdow z mocy prawa. Ustawa tworzy uniwersalny ukad gmin oraz elastyczny system wewntrzny tych podmiotw. W miastach zamiast wjta dziaa burmistrz, a w miastach powyej 100.000

33

mieszkacw lub gdy przed wejciem w ycie dziaa prezydent- prezydent miasta. Miasto moe by podzielone na dzielnice. Gmina posiada osobowo prawn. Wykonuje zadania publiczne w imieniu wasnym i na wasn odpowiedzialno. Samodzielno gminy podlega ochronie sdowej. Powiat- wedug ustawy o samorzdzie powiatowym przez okrelenie powiat naley rozumie lokaln wsplnot samorzdow oraz odpowiednie terytorium. Za lokalna wsplnot samorzdow tworz z mocy prawa mieszkacy powiatu. Powiat ma osobowo prawn. Powiat wykonuje okrelone ustawami zadania publiczne w imieniu wasnym i na wasn odpowiedzialno. Powiatowi jako jednostce samorzdu terytorialnego przysuguje prawo wasnoci i inne prawa majtkowe. Wojewdztwo- Ustawa o samorzdzie wojewdztwa, stanowi, e wojewdztwo jest regionaln wsplnota samorzdow oraz najwiksza jednostk zasadniczego podziau terytorialnego kraju w celu wykonywania administracji publicznej. T regionaln wsplnot samorzdow tworz z mocy prawa mieszkacy wojewdztwa. Do zakresu zada samorzdu wojewdztwa naley wykonywanie zada publicznych o charakterze wojewdzkim, nie zastrzeonych ustawami na rzecz organw administracji rzdowej. Wojewdztwo ma osobowo prawn. samodzielno wojewdztwa podlega ochronie sdowej. Gmina (zakres dziaania i zadania). Art.6 ustawy o samorzdzie gminnym stanowi, e do zakresu dziaania gminy nale wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeone ustawami na rzecz innych podmiotw. Przy ustaleniu co jest sprawa publiczn pomocne jest orzecznictwo NSA i glosy do orzecze tego sdu. Do spraw publicznych naley stanowienie aktw prawa miejscowego, wybr i odwoywanie organw gminy oraz inne sprawy rozstrzygane w sposb wadczy. Zaspokojenie zbiorowych potrzeb wsplnoty samorzdowej naley do zada wasnych gminy. Ustawa w 20 punktach wymienia zadania wasne gminy. Ustawy okrelaj ktre zadania gminy maj charakter obowizkowy. Zadania wasne dziel si na zlecone i pozostae. Obowizkowe zadania wasne gminy to takie, przy ktrych gmina tylko w pewnym zakresie ma swobod co do formy zaatwiania danej sprawy, ale zaatwi j musi. Zadania pozostae to takie gdzie gmina sama decyduje czy je podejmuje czy nie. Zadania wasne gminy finansuj w zasadzie ze swoich dochodw uzupenianych dotacjami i subwencjami z budetu pastwa. Ustawy mog nakada na gminie obowizek wykonywania zada zleconych z zakresu administracji rzdowej oraz z zakresu organizacji przygotowa i przeprowadzania wyborw powszechnych oraz referendw. Zadania z zakresu administracji rzdowej gmina moe wykonywa rwnie na podstawie porozumienia z organami administracji rzdowej. Mona wyrni zadania zlecone gminie w drodze ustawowej oraz zadania jej powierzone na podstawie porozumienia. Przekazanie zada na podstawie ustawy nastpuje w skali caego kraju, natomiast na podstawie porozumienia w danej jednostce podziau terytorialnego. Midzy zadaniami wasnymi a zadaniami zleconymi istniej istotne rnice z punktu widzenia prawnego. Za wykonanie zada wasnych odpowiedzialno ponosi gmina, za zadania zlecone administracja rzdowa, wykonywanie zada wasnych nastpuje w oparciu o rodki gminy, a zleconych po zapewnieniu rodkw przez administracje rzdow. Ochrona prawno-sdowa zagwarantowana jest co do zada wasnych (kompetencji), a nie mona dochodzi przed sdem zlecenia gminie okrelonych zada z zakresu administracji rzdowej. Powiat (zakres dziaania i zadania). Powiat wykonuje okrelone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym w 22 dziedzinach wymienionych w art.4 ust.1 ustawy z 5 czerwca 1998r. o samorzdzie powiatowym. Do zada publicznych powiatu naley rwnie zapewnienie wykonywania okrelonych w ustawach zada i kompetencji kierownikw powiatowych sub inspekcji i stray. Do powiatowych sub, inspekcji i stray zalicza si: -komend powiatow Policji, -komend powiatow Pastwowej Stray Poarnej, -powiatow stacj sanitarni-epidemiologiczn, -powiatowy inspektorat nadzoru budowlanego, -powiatow inspekcj weterynaryjn.Ustawy mog okrela inne zadania powiatu. Zadania powiatu nie mog narusza zakresu dziaania gminy. Rozstrzygnicie ktre zadania nale do gminy, a ktre do powiatu moe nasuwa trudnoci ze wzgldu na takie same lub zblione oznaczenie zada. Rozstrzygajce kryterium stanowi charakter ponadgminny. W miecie na prawach powiatu zakres dziaania tej jednostki obejmuje sprawy nalece do zada gminy i do zada powiatu. Ustawy okrelaj przypadki, w ktrych waciwe organy administracji rzdowej mog naoy na powiat obowizek wykonywania okrelonych czynnoci. Powiat moe zawiera z organami administracji rzdowej porozumienia w sprawie wykonywania zada publicznych z zakresu administracji rzdowej. Powiat moe zawiera porozumienia w sprawie powierzania prowadzenia zada publicznych z jednostkami lokalnego samorzdu terytorialnego, a take z wojewdztwem, na ktrego obszarze znajduje si terytorium powiatu. W celu wykonywania zada powiat moe tworzy jednostki organizacyjne i zawiera umowy z innymi powiatami. Powiat nie moe prowadzi dziaalnoci gospodarczej wykraczajcej poza zadania o charakterze uytecznoci. Samorzd wojewdztwa (zakres dziaania i zadania). Do zakresu dziaa samorzdu wojewdztwa naley wykonywanie zada publicznych o charakterze wojewdzkim, nie zastrzeonych ustawami na rzecz organw administracji rzdowej. Do samorzdu wojewdztwa naley okrelenie strategii rozwoju wojewdztwa. Strategia rozwoju wojewdztwa jest realizowana poprzez programy wojewdzkie. Sejmik wojewdztwa okrela zasady,

34

tryb i harmonogram opracowania strategii rozwoju wojewdztwa i programw wojewdzkich. W zwizku z realizacj strategii rozwoju wojewdztwa samorzd wojewdztwa moe zawiera kontrakt wojewdzki z RM. Kontrakt wojewdzki okrela zakres, tryb i warunki realizacji zada wynikajcych z programw wojewdzkich, ktre uzyskay wsparcie rzdu oraz zada nalecych do spraw nadzorowanych przez waciwych ministrw, ktre wspierane s przez jednostki samorzdu terytorialnego i inne uprawnione podmioty. W zwizku z realizacj strategii rozwoju wojewdztwa samorzd wojewdztwa moe wsppracowa z organizacjami midzynarodowymi i regionalnymi innych pastw. Samorzd wojewdztwa wykonuje zadania o charakterze wojewdzkim okrelone ustawami, zwaszcza w zakresie 15 kategorii spraw wymienionych w art.14 ust.1 ustawy o samorzdzie wojewdztwa. O przynalenoci danego zadania do zada nalecych do samorzdu wojewdztwa decyduje charakter wojewdzki zadania oraz przepisy ustawowe okrelajce taki charakter. Ustawy mog okrela sprawy nalece do zakresu dziaania wojewdztwa jako zadania z zakresu administracji rzdowej i mog nakada na wojewdztwo obowizek wykonywania zada z zakresu organizacji przygotowa i przeprowadzania wyborw powszechnych i referendw. Zakres dziaania samorzdu wojewdztwa nie narusza samodzielnoci powiatu i gminy. W celu wykonywania zada wojewdztwo moe tworzy samorzdowe jednostki organizacyjne oraz zawiera umowy z innymi podmiotami, moe te zawiera z innymi wojewdztwami oraz jednostkami lokalnego samorzdu z obszaru wojewdztwa porozumienia w sprawie powierzenia prowadzenia zada publicznych. Wojewdztwa mog tworzy stowarzyszenia, w tym rwnie z gminami i powiatami; stosuje si odpowiednio przepisy ustawy z 7 kwietnia 1989r.- Prawo o stowarzyszeniach. W sferze uytecznoci publicznej wojewdztwo moe tworzy spki z ograniczon odpowiedzialnoci lub spki akcyjne, a take przystpowa do takich spek; okrela ustawa o gospodarce komunalnej. Gospodarka komunalna. Zasady i formy gospodarki komunalnej jednostek samorzdu terytorialnego polegajce na wykonywaniu przez te jednostki zada wasnych, w celu zaspokojenia potrzeb wsplnoty samorzdowej, okrela ustawa z 20 grudnia 1996r. o gospodarce komunalnej, w tym wykonywanie zada o uytecznoci publicznej. Zadaniami o charakterze uytecznoci publicznej s zadania, ktrych celem jest biece i nieprzerwane zaspokojenie zbiorowych potrzeb ludnoci w drodze wiadczenia usug powszechnie dostpnych. Jednostki samorzdu terytorialnego mog prowadzi gospodark komunaln w szczeglnoci w formach zakadu budetowego lub spek handlowych. Mog powierza wykonywanie zada z zakresu gospodarki komunalnej osobom fizycznym, osobom prawnym lub jednostkom nie posiadajcym osobowoci prawnej, w drodze umowy na zasadach oglnych, z zastosowaniem przepisw o zamwieniach publicznych. Rada gminy, powiatu bd sejmik wojewdztwa decyduj o wyborze sposobu prowadzenia i form gospodarki komunalnej i o wysokoci cen i opat za usugi komunalne o ile przepisy szczeglne nie stanowi inaczej. Uprawnienia te mog by powierzone zarzdowi gminy, powiatu bd wojewdztwa. Jednostki samorzdu terytorialnego mog tworzy spki z ograniczon odpowiedzialnoci lub spki akcyjne, a take mog przystpowa do takich spek. Gmina (organy). W gminie wystpuj organy gminy oraz organy jednostek pomocniczych. Wedug art.11a ustawy o samorzdzie gminnym organami gminy s: 1) rada gminy, 2) zarzd gminy. Ustawa przyznaje okrelone kompetencje wjtowi lub burmistrzowi jako organowi jednoosobowemu, w szczeglnoci do wydawania decyzji w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej. Rada gminy jest wybierana przez mieszkacw i mona ja okreli jako organ uchwaodawczy i kontrolny. Rada gminy moe powoywa stae i dorane komisje do okrelonych zada i ustala ich przedmiot dziaania oraz skad osobowy. Powoanie komisji rewizyjnej jest obowizkowe, suy ona radzie pomoc przy dokonywaniu kontroli dziaalnoci zarzdu gminy i podporzdkowanych mu jednostek. Organem wykonawczym gminy jest zarzd gminy. Wjt lub burmistrz (prezydent miasta) jest organizatorem pracy zarzdu, kieruje biecymi sprawami gminy, reprezentuje j na zewntrz oraz wydaje decyzje w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej. Organami jednostek samorzdu terytorialnego s rwnie wjt, burmistrz (prezydent miasta), starosta i marszaek wojewdztwa. Urzd gminy jest urzdem sucym pomoc zarzdowi gminy i wjtowi i jest kierowany przez wjta. W miastach jest urzd miasta ktrym kieruje burmistrz lub prezydent miasta. W jednostkach pomocniczych powouje si rwnie ich organy. W soectwie dziaa zebranie wiejskie jako organ uchwaodawczy i sotys jako organ wykonawczy, wspomagany przez rade soeck. W dzielnicy lub osiedlu funkcjonuje rada o liczbie czonkw ustalonej wedug przepisw o skadzie rady gminy, nie wicej jednak ni 21 czonkw, i zarzd w skadzie liczbowym takim samym jak zarzd gminy. Referendum lokalne. 15 wrzenia 2000 roku wesza w ycie ustaw o referendum lokalnym. W ustawach samorzdowych znajduj si przepisy, e mieszkacy gminy, powiatu, czy wojewdztwa podejmuj rozstrzygnicia w gosowaniu powszechnym lub za porednictwem organw gminy, powiatu lub wojewdztwa. Wedug art.170 Konstytucji czonkowie wsplnoty samorzdowej mog decydowa, w drodze referendum, w sprawach dotyczcych tej wsplnoty, w tym o odwoaniu pochodzcego z wyborw bezporednich organu samorzdu terytorialnego, a zasady i tryb przeprowadzania referendum lokalnego ma okrela ustawa. Wedug art.2 ustawy w referendum lokalnym mieszkacy jednostki samorzdu terytorialnego jako czonkowie wsplnoty

35

samorzdowej wyraaj w gosowaniu swoj wol co do sposobu rozstrzygania sprawy dotyczcej tej wsplnoty, mieszczcej si w zakresie zada i kompetencji organw danej jednostki lub w sprawie odwoania organu stanowicego tej jednostki. Przedmiotem referendum mog by sprawy dotyczce odpowiednio gminy, powiatu i wojewdztwa. Przedmiotem referendum gminnego moe by rwnie samoopodatkowanie si mieszkacw na cele publiczne mieszczce si w zakresie zada i kompetencji organw gminy (wycznie w drodze referendum). W referendum maj prawo bra udzia osoby stale zamieszkujce na obszarze danej jednostki samorzdu terytorialnego, posiadajce czynne prawo wyborcze do organu stanowicego tej jednostki. Referendum przeprowadza si: -z inicjatywy organu stanowicego danej jednostki, -na wniosek uprawnionych do gosowania mieszkacw danej jednostki samorzdu terytorialnego. W sprawach odwoania organu stanowicego jednostki samorzdu terytorialnego przed upywem kadencji rozstrzyga si wycznie w drodze referendum przeprowadzonego na wniosek mieszkacw. Wniosek o przeprowadzenie referendum lokalnego moe zgosi co najmniej: 1) 10% uprawnionych do gosowania mieszkacw gminy lub powiatu, 2) 5% uprawnionych do gosowania mieszkacw wojewdztwa. Referendum z inicjatywy organu stanowicego jednostki samorzdu terytorialnego. Rada gminy, rada powiatu lub sejmik wojewdztwa podejmuj uchwa w sprawie przeprowadzenia referendum z wasnej inicjatywy bezwzgldn wikszoci swego ustawowego skadu. Ustawa taka zawiera pytanie referendum, termin przeprowadzenia, kalendarz czynnoci zwizanych z przeprowadzeniem referendum oraz wzr karty do gosowania. W przypadku gdy przedmiotem referendum gminnego jest samoopodatkowanie si mieszkacw na cele publiczne, uchwaa rady gminy wskazuje rwnie cel oraz zasady opodatkowania. Uchwaa podlega ogoszeniu w wojewdzkim dzienniku urzdowym. Referendum przeprowadzone na wniosek mieszkacw. Z inicjatyw przeprowadzenia referendum na wniosek mieszkacw jednostki samorzdu terytorialnego wystpi moe: 1) grupa co najmniej 15 obywateli, ktrym przysuguje prawo wybierania do organu stanowicego danej jednostki samorzdu terytorialnego, a w przypadku referendum gminnego- take 5 obywateli, ktrym przysuguje prawo wybierania do rady gminy, 2) statutowa struktura terenowa partii politycznej dziaajcej w danej jednostce samorzdu terytorialnego, 3) organizacja spoeczna posiadajca osobowo prawn, ktrej statutowym terenem dziaania jest co najmniej obszar danej jednostki samorzdu terytorialnego. Podmioty wymienione w pkt.1-3 s zwane inicjatorami referendum. Inicjator referendum na swj koszt, podaje do wiadomoci mieszkacw danej jednostki samorzdu terytorialnego przedmiot zamierzonego referendum. Inicjator referendum przekazuje pisemny wniosek o przeprowadzenie referendum przewodniczcemu zarzdu jednostki samorzdu terytorialnego, a ten przekazuje wniosek przewodniczcemu organu stanowicego tej jednostki. Organ stanowicy powouje komisj do sprawdzenia czy wniosek odpowiada przepisom ustawy. Organ stanowicy jednostki samorzdu terytorialnego podejmuje uchwa w sprawie przeprowadzenia referendum, jeeli wniosek spenia wymogi ustawy i nie prowadzi do rozstrzygni sprzecznych z prawem, w przeciwnym razie podejmuje si uchwa odrzucajc wniosek. Na uchwa odrzucajc wniosek mieszkacw inicjatorowi suy skarga do NSA. Wyrok NSA uwzgldniajcy skarg inicjatora referendum zastpuje uchwa organu stanowicego jednostki samorzdu terytorialnego. Gmina (Rada Gminy). W skad rady gminy wchodz radni w liczbie co najmniej 15 w gminie do 4000 mieszkacw. Liczba radnych wzrasta w zalenoci od liczby mieszkacw gminy. Kadencja rady gminy trwa 4 lata liczc od dnia wyboru. Eksponowane stanowisko rady gminy wyraa si tym e nale do niej kompetencje zastrzeone na rzecz gminy. S to kompetencje stanowice i kontrolne. W ramach kompetencji stanowicych rada podejmuje uchway, ktre mog mie rny charakter prawny. Mog to by akty prawa miejscowego, budet gminy, miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, uchway o wyborze czonkw organw gminy, mog dotyczy porozumie z organami administracji rzdowej w sprawie przyjcia zada powierzonych, aktw indywidualnych o nadaniu honorowego obywatelstwa gminy, aktw z zakresu prawa cywilnego w sprawach majtkowych gminy, apeli do mieszkacw itd. W ramach dziaalnoci kontrolnej rada gminy kontroluje nie tylko dziaalno zarzdu, ale rwnie gminnych jednostek organizacyjnych oraz jednostek pomocniczych gminy. Rada gminy, jako organ dziaajcy na sesjach, nie moe dokonywa wszechstronnej kontroli wymienionych podmiotw. W celu umoliwienia radzie sprawowania biecej kontroli ustaw samorzd zobowizuje rad do powoania komisji rewizyjnej, ktrej zasady i tryb okrela statut gminy. Rada moe korzysta z pomocy innych organw, a w szczeglnoci z informacji materiaw dostarczanych prze regionalne izby obrachunkowe. Do waciwoci rady nale wszystkie sprawy bdce w zakresie dziaania gminy, o ile ustawy nie stanowi inaczej. Art. 18 ust. ustawy zastrzega okrelone kompetencje do wycznej waciwoci rady. Organizacj wewntrzn i tryb pracy rady i jej organw okrela statut gminy. Rada obraduje na sesjach. Sesje zwouje przewodniczcy rady w miar potrzeby, ale nie rzadziej ni raz na kwarta. Istnieje obowizek zwoania sesji, jeli o to wniesie zarzd albo co najmniej ustawowej liczby radnych.

36

Gmina (Zarzd gminy i jego przewodniczcy). Zarzd gminy jest kolegialnym organem wykonawczym zarzd gminy skada si z 3 do 5 osb, a w gminach do 20000 mieszkacw 3 osoby. Przewodniczcy zarzdu jest wjt lub burmistrz lub prezydent miasta. Rada gminy wybiera zarzd spord radnych lub spoza skadu rady w cigu 3 miesicy od daty ogoszenia wynikw wyborw. Jeeli rada gminy nie dokona wyboru zarzdu w terminie, to ulega rozwizaniu z mocy prawa i przeprowadza si wybory przedterminowe. Rada gminy wybiera wjta i burmistrza bezwzgldn wikszoci gosw ustawowego skadu rady, w gosowaniu tajnym. Zastpca lub zastpcy wjta lub burmistrza oraz pozostali czonkowie zarzdu wybierani s na wniosek wjta lub burmistrza. Po upywie kadencji rady gminy zarzd dziaa do dnia wyboru nowego zarzdu. W czasie kadencji zarzd moe by odwoany w rnych sytuacjach i z rnych powodw. Uchwaa rady gminy w sprawie nie udzielenia zarzdowi absolutorium jest rwnoznaczna ze zoeniem wniosku o odwoanie zarzdu. Uchwaa rady gminy w sprawie odwoania zarzdu gminy podejmowana jest co najmniej 3/5 gosw ustawowego skadu rady, w gosowaniu tajnym. Odwoanie wjta lub burmistrza lub zoenie przez niego rezygnacji jest rwnoznaczne z odwoaniem caego zarzdu gminy albo zoeniem rezygnacji przez cay zarzd gminy. Rada gminy moe na uzasadniony wniosek wjta lub burmistrza odwoa poszczeglnych czonkw zarzdu. W przypadku odwoania albo rezygnacji caego zarzdu rada gminy dokonuje wyboru nowego zarzdu w cigu 3 miesicy od dnia odwoania albo od dnia przyjcia rezygnacji. W przypadku odwoania czonka zarzdu rada gminy dokonuje wyboru nowego czonka zarzdu w terminie 1 miesica od dnia odwoania. Czonkowie zarzdu nie mog by jednoczenie zatrudnieni w administracji rzdowej. Kompetencje zarzdu w sposb generalny normuje art.30 ustawy o samorzdzie gminnym. Z przepisu tego wynika, e zarzd jest organem wykonawczym rady. Nie jest to wykonawstwo w sensie technicznym, z reguy chodzi o organizowanie wykonania uchwa rady rwnie w formie odpowiednich aktw prawnych. Ustawa stanowi, e zarzd wykonuje uchway rady gminy, ale rwnie przygotowuje projekty uchwa rady. Do zarzdu naley okrelenie sposobw wykonywania uchwa rady. Do zarzdu naley wykonywanie zada gminy okrelonych przepisami prawa. Z art.30 ust.3 wynika, e w zakresie realizacji zada wasnych gminy zarzd podlega wycznie radzie. Rada gminy moe podejmowa uchway zawierajce wytyczne dla organw wykonawczych gminy. Przewodniczcy zarzdu spenia nie tylko funkcje przewodniczcego organu kolegialnego, posiada te wasne kompetencje. Jest organem monokratycznym o wasnych kompetencjach. W sprawach nie cierpicych zwoki wjt i burmistrz mog realizowa kompetencje zarzdu. Akty podjte w tym trybie wymagaj zatwierdzenia na najbliszym posiedzeniu zarzdu. Wjt nie moe wydawa przepisw porzdkowych. Wjt lub burmistrz organizuj prac zarzdu, kieruj biecymi sprawami gminy i reprezentuje gmin na zewntrz. W szczeglny sposb ustawa reguluje skadanie owiadcze woli w imieniu gminy w zakresie zarzdu mieniem. Do wasnych kompetencji wjta lub burmistrza naley wydawanie decyzji w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej, o ile przepisy szczeglne nie stanowi inaczej. Kompetencje wjta lub burmistrza mog wynika z ustawy z 17 maja 1990r. o podziale zada i kompetencji okrelonych w ustawach szczeglnych pomidzy organy gminy a organy administracji rzdowej, jak i innych ustaw. Gmina (urzd gminy). Ustawa wyodrbnia jako form organizacyjn urzd gminy. Urzd ten suy pomoc zarzdowi gminy, ale trzeba przyj, e suy on pomoc rwnie innym organom rady, a zwaszcza samej radzie, gdy ustawa nie przewiduje tworzenia biura czy kancelarii rady. Urzd suy do wykonywania zada i kompetencji organw. Organizacj i zasady funkcjonowania urzdu okrela regulamin organizacyjny. Regulamin to akt prawny uchwalony prze rad na wniosek zarzdu gminy. Ustawa stanowi, e kierownikiem urzdu jest zawsze wjt, burmistrz czy prezydent miasta. W ramach urzdu gminy dziaa urzd stanu cywilnego. Wojewoda moe tworzy urzdy stanu cywilnego dla kilku gmin bd kilka urzdw stanu cywilnego w jednej gminie. Kierownikiem urzdu stanu cywilnego jest burmistrz lub wjt, chyba e rada powoa innego kierownika. W urzdach gmin zatrudnia si pracownikw zawodowych. Ustawa samorzdowa przewiduje, e gmina wykonuje swoje zadania nie tylko przy pomocy organw i urzdw ale take przez inne jednostki organizacyjne. Powiat (Rada powiatu). Jest organem powiatu. W skad rady powiatu wchodz radni w liczbie 15 w powiatach liczcych do 40000 mieszkacw oraz po 3 na kade kolejne rozpoczte 20000 mieszkacw, nie wicej ni 39 radnych. Rada powiatu jest organem stanowicym i kontrolnym powiatu. W art.1 2ustawy o samorzdzie powiatowym zamieszczono katalog spraw nalecych do wycznej waciwoci rady powiatu obejmujcy 15 pozycji. Do tych spraw nale m.in. stanowienie aktw prawa miejscowego, wybr i odwoanie zarzdu powiatu, powoywanie odwoywanie sekretarza powiatu i skarbnika powiatu, ktry jest gwnym ksigowym budetu powiatu, stanowienie o kierunkach dziaania zarzdu powiatu oraz rozpatrywanie sprawozda z wykonywania budetu oraz podejmowania uchwa w sprawie wysokoci podatkw i opat w granicach okrelonych ustawami, podejmowanie uchwa w wanych, wymienionych w ustawie, sprawach majtkowych powiatu oraz podejmowanie uchwa w sprawach herbu i flagi powiatu. Do rady powiatu naley rwnie podejmowanie uchwa w sprawie przyjcia zada z zakresu administracji rzdowej oraz powierzenie prowadzenia zada publicznych jednostkom lokalnego samorzdu terytorialnego, a take wojewdztwu, na ktrego obszarze znajduje si powiat. Rada powiatu wybiera ze swego grona przewodniczcego i jednego lub

37

dwch wiceprzewodniczcych bezwzgldn wikszoci gosw w obecnoci co najmniej ustawowego skadu rady, w gosowaniu tajnym. Funkcja przewodniczcego i wiceprzewodniczcego rady jest niepoczalna z czonkostwem w zarzdzie powiatu. Zadaniem przewodniczcego jest organizowanie pracy rady i prowadzenie obrad rady. Rada powiatu moe powoywa ze swego grona stae i dorane komisje do okrelonych zada, ustala przedmiot ich dziaania oraz skad osobowy. Komisje podlegaj radzie powiatu w caym zakresie swojej dziaalnoci. Rada powiatu kontroluje dziaalno oraz powiatowych jednostek organizacyjnych. Dla sprawowania funkcji kontrolnej rada powouje komisj rewizyjn z grona radnych, z wyczeniem jednak przewodniczcego, wiceprzewodniczcych rady oraz radnych bdcych czonkami zarzdu. Powiat (zarzd powiatu i jego przewodniczcy). Zarzd powiatu jest organem wykonawczym powiatu. W skad zarzdu powiatu wchodz starosta jako jego przewodniczcy, wicestarosta i pozostali czonkowie. Czonkostwa w zarzdzie powiatu nie mona czy z czonkostwem w organie innej jednostki samorzdu terytorialnego oraz zatrudnieniem w administracji rzdowej, a take z mandatem posa i senatora. Rada powiatu wybiera zarzd w liczbie 3 do 5 osb, w tym starost i wicestarost; liczb czonkw zarzdu okrela si w statucie powiatu. Starost wybiera si bezwzgldn wikszoci gosw ustawowego skadu rady, w gosowaniu tajnym. Wicestarost i pozostaych czonkw zarzdu rada powiatu wybiera na wniosek starosty zwyk wikszoci gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowego skadu rady, w gosowaniu tajnym. Rada powiatu powinna dokona wyboru zarzdu powiatu w cigu 3 miesicy od dnia ogoszenia wynikw wyborw. Jeeli rada powiatu nie dokona wyboru w terminie 3 miesicy, ulega rozwizaniu z mocy prawa. Zarzd powiatu moe by odwoany z powodu nie udzielenia mu absolutorium (jest to rwnoznaczne ze zoeniem wniosku o odwoanie). Rada powiatu moe odwoa starost z innej przyczyny ni nie udzielenie absolutorium jedynie na wniosek ustawowego skadu rady. Wniosek ten wymaga formy pisemnej i uzasadnienia przyczyny odwoania oraz podlega zaopiniowaniu przez komisj rewizyjn. Odwoanie starosty nastpuje wikszoci kwalifikowan co najmniej 3/5 gosw ustawowego skadu rady, w gosowaniu tajnym. Odwoanie starosty albo zoenie przez niego rezygnacji jest rwnoznaczne z odwoaniem caego zarzdu albo zoeniem przez niego rezygnacji. Rada powiatu moe na uzasadniony wniosek starosty odwoa poszczeglnych czonkw zarzdu zwyk wikszoci gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowego skadu rady, w gosowaniu tajnym. Zarzd powiatu wykonuje uchway rady powiatu i zadania powiatu okrelone przepisami prawa. W szczeglnoci do zada powiatu naley: przygotowanie projektw uchwa rady, wykonywanie uchwa rady, gospodarowanie mieniem powiatu, wykonywanie budetu powiatu, zatrudnianie i zwalnianie kierownikw jednostek organizacyjnych (wedug zasad powoywania i odwoywania oraz trybu zatrudniania i zwalniania kierownikw i pracownikw powiatowych jednostek organizacyjnych okrelonych odrbn ustaw). Zarzd powiatu podlega wycznie radzie powiatu. Organizacj wewntrzn zarzdu oraz tryb jego pracy okrela statut powiatu. Zarzd wykonuje zadania powiatu przy pomocy starostwa powiatowego oraz jednostek organizacyjnych powiatu, w tym powiatowego urzdu pracy. Kierownicy powiatowych sub, inspekcji i stray wykonuj swoje zadania i kompetencje przy pomocy takich jednostek organizacyjnych jak komendy i inspektoraty. Starosta jest kierownikiem starostwa powiatowego oraz zwierzchnikiem subowym pracownikw starostwa i kierownikw jednostek organizacyjnych powiatu oraz zwierzchnikiem powiatowych sub, inspekcji i stray- starosta powouje i odwouje- w uzgodnieniu z wojewod- kierownikw tych jednostek, zatwierdza program ich dziaania, zatwierdza wsplne ich dziaanie, a w sytuacjach szczeglnych kieruje wsplnie dziaaniami tych jednostek. Starosta organizuje prac zarzdu powiatu oraz reprezentuje powiat na zewntrz. W sprawach nie cierpicych zwoki starosta podejmuje niezbdne czynnoci nalece do waciwoci zarzdu powiatu; nie ma prawa wydawa przepisw porzdkowych. Te czynnoci wymagaj przedstawienia do zatwierdzenia na najbliszym posiedzeniu zarzdu powiatu. Rada powiatu powouje i odwouje sekretarza powiatu oraz skarbnika powiatu na wniosek starosty. W indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej nalecych do waciwoci powiatu decyzje wydaje starosta, chyba e przepisy szczeglne przewiduj wydawanie decyzji przez zarzd powiatu. S to decyzje administracyjne.
.

Powiat (starostwo powiatowe). Zarzd wykonuje zadania powiatu przy pomocy starostwa powiatowego. Jest czci powiatowej adm. zespolonej. Kierownikiem starostwa powiatowego jest starosta. Organizacj i zasady funkcjonowania starostwa powiatowego okrela regulamin organizacyjny uchwalany przez rad powiatu na wniosek zarzdu powiatu. Samorzd wojewdztwa (organy). Organami samorzdu wojewdztwa s: 1) sejmik wojewdztwa, 2) zarzd wojewdztwa. Decyzje w indywidualnych sprawach z zakresu administracji wydaje marszaek wojewdztwa, jeeli przepisy szczeglne nie stanowi inaczej. Kodeks postpowania administracyjnego stanowi, e gdy mowa jest o organach jednostek samorzdu terytorialnego to naley m.in. rozumie marszaka wojewdztwa.

38

Samorzd wojewdztwa (sejmik wojewdztwa). W skad sejmiku wojewdztwa wchodz radni w liczbie 30 w wojewdztwach liczcych do 2.000.000 mieszkacw oraz po 3 radnych na kade kolejne rozpoczte 500.000 mieszkacw. Radni wojewdzcy wybierani s w wyborach bezporednich. Kadencja sejmiku wojewdztwa trwa 4 lata, liczc od dnia wyborw. Odwoanie sejmiku przed upywem kadencji moe nastpi wycznie w drodze referendum wojewdzkiego. Sejmik wojewdztwa jest organem stanowicym i kontrolnym wojewdztwa. Do wycznej waciwoci sejmiku nale sprawy wyliczone w 21 punktach w art.18 ustawy o samorzdzie wojewdztwa. Poza stanowieniem aktw prawa miejscowego do wycznej waciwoci sejmiku naley uchwalanie: -strategii rozwoju wojewdztwa oraz wieloletnich programw wojewdzkich, -planu zagospodarowania przestrzennego, -budetu wojewdztwa, -podatkw i opat lokalnych, -Priorytetw wsppracy zagranicznej wojewdztwa, -zasad nabywania, zbywania i obciania nieruchomoci, -emitowanie obligacji oraz okrealnia ich zbywania, nabywania i wykupu, -zaciganie dugoterminowych poyczek i kredytw, -tworzenie, przeksztacanie i likwidowanie wojewdzkich samorzdowych jednostek organizacyjnych oraz wyposaanie ich w majtek, -przepisw dotyczcych organizacji wewntrznej oraz trybu pracy organw samorzdu wojewdztwa. Sejmik podejmuje uchway w sprawie powierzenia zada samorzdu wojewdztwa innym jednostkom samorzdu terytorialnego oraz w sprawie uczestnictwa w midzynarodowych zrzeszeniach regionalnych i innych formach wsppracy regionalnej. Sejmik wojewdztwa okrela zasady, tryb i harmonogram opracowania strategii rozwoju wojewdztwa i programu wojewdzkiego i ustala zadania poszczeglnych organw wojewdztwa przy okreleniu strategii rozwoju wojewdztwa i programu wojewdzkiego, jak rwnie tryb i zasady wsppracy z innymi podmiotami. Do sejmiku naley wybr i odwoywanie zarzdu wojewdztwa oraz powoywanie i odwoywanie- na wniosek marszaka wojewdztwaskarbnika wojewdztwa, ktry jest gwnym ksigowym wojewdztwa. Sejmik podejmuje uchway okrelajce zasady udzielania dotacji przedmiotowych i podmiotowych z budetu wojewdztwa. Do funkcji kontrolnych naley rozpatrywanie sprawozda z dziaalnoci zarzdu wojewdztwa i realizacji strategii rozwoju oraz wieloletnich programw wojewdzkich, rozpatrywanie sprawozda z wykonywania budetu i sprawozda finansowych wojewdztwa. Sejmik podejmuje uchway w sprawie udzielenia lub nie udzielenia absolutorium zarzdowi wojewdztwa z tytuu wykonania budetu. Sejmik podejmuje uchway w innych sprawach zastrzeonych ustawami i statutem wojewdztwa do kompetencji tego organu. Sejmik wybiera ze swego grona przewodniczcego i wiceprzewodniczcych w liczbie nie wikszej ni 3. Przewodniczcy sejmiku organizuje prac sejmiku i prowadzi jego obrady. Sejmik obraduje na sesjach zwoywanych przez przewodniczcego co najmniej raz na kwarta. ustawowego skadu radnych ma prawo zoy wniosek o powoanie sesji sejmiku. Sejmik moe powoywa ze swego grona stae dorane komisje do wykonywania okrelonych zada. W celu kontroli dziaalnoci zarzdu wojewdztwa oraz wojewdzkich samorzdowych jednostek organizacyjnych sejmik jest obowizany powoa komisj rewizyjn. Statut wojewdztwa okrela przedmiot dziaania, zakres zada, zasady dotyczce skadu, organizacj wewntrzn i tryb pracy komisji powoywanych przez sejmik oraz zasady dziaania klubw radnych. Uchway sejmiku zapadaj wikszoci gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowego skadu sejmiku, w jawnym lub jawnym imiennym, chyba e przepisy ustawy stanowi inaczej. Samorzd wojewdztwa (zarzd wojewdztwa i jego przewodniczcy). Zarzd wojewdztwa jest organem wykonawczym wojewdztwa. W skad zarzdu wojewdztwa, liczcego 5 osb, wchodzi marszaek wojewdztwa jako jego przewodniczcy, wicemarszaek lub 2 wicemarszakw i pozostali czonkowie. Czonkostwa w zarzdzie wojewdztwa nie mona czy z czonkostwem w organie innej jednostki samorzdu terytorialnego oraz z zatrudnieniem w administracji rzdowej, a take z mandatem posa i senatora. Sejmik wojewdztwa wybiera zarzd wojewdztwa w cigu 3 miesicy od dnia ogoszenia wynikw wyborw przez waciwy organ wyborczy. Marszaka wojewdztwa wybiera si bezwzgldn wikszoci gosw ustawowego skadu sejmiku, za wicemarszakw i pozostaych czonkw zarzdu na wniosek marszaka zwyk wikszoci gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowego skadu sejmiku, w gosowaniu tajnym. Marszakowie, wicemarszakowie i pozostali czonkowie zarzdu wojewdztwa mog by wybrani spoza skadu sejmiku wojewdztwa. Jeeli sejmik wojewdztwa nie dokona wyboru zarzdu wojewdztwa w cigu 3 miesicy od daty ogoszenia wynikw wyborw, to ulega on rozwizaniu z mocy prawa. Uchwaa wojewdztwa w sprawie nie udzielenia zarzdowi wojewdztwa absolutorium jest rwnoznaczna ze zoeniem wniosku o odwoanie zarzdu wojewdztwa. Sejmik po zapoznaniu si z wnioskiem komisji rewizyjnej i opini regionalnej izby obrachunkowej w sprawie uchway o nie udzielenie zarzdowi wojewdztwa absolutorium, moe odwoa zarzd wikszoci co najmniej 3/5 gosw ustawowego skadu sejmiku. Sejmik wojewdztwa moe odwoa marszaka wojewdztwa z innej przyczyny ni nie udzielenie absolutorium jedynie na wniosek co najmniej ustawowego skadu sejmiku. Odwoanie marszaka wojewdztwa nastpuje wikszoci co najmniej 3/5 gosw ustawowego skadu sejmiku, w gosowaniu tajnym. Odwoanie marszaka wojewdztwa albo zoenie przez niego rezygnacji jest rwnoznaczne z odwoaniem caego zarzdu albo zoeniem prze niego rezygnacji. Sejmik wojewdztwa moe na uzasadniony wniosek marszaka wojewdztwa odwoa poszczeglnych czonkw zarzdu zwyk wikszoci gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowego skadu sejmiku, w

39

gosowaniu tajnym. Zarzd wojewdztwa wykonuje zadania nalece do samorzdu wojewdztwa, nie zastrzeone na rzecz sejmiku i wojewdzkich samorzdowych jednostek organizacyjnych (domniemanie kompetencji). W szczeglnoci do zada zarzdu wojewdztwa naley: -wykonywanie uchwa sejmiku, -gospodarowanie mieniem wojewdztwa, -przygotowywaniem projektu i wykonaniem budetu wojewdztwa, -przygotowaniem projektw strategii rozwoju wojewdztwa, planu zagospodarowania przestrzennego i programw wojewdzkich oraz ich wykonywanie, -organizowanie wsppracy ze strukturami samorzdu regionalnego w innych krajach i z midzynarodowymi zrzeszeniami regionalnymi, -kierowanie, koordynowanie i kontrolowanie dziaalnoci wojewdzkich samorzdowych jednostek organizacyjnych, w tym powoywanie i odwoywanie ich kierownikw, -uchwalanie regulaminu urzdu marszakowskiego. Po upywie kadencji sejmiku zarzd wojewdztwa dziaa do dnia wyboru nowego zarzdu wojewdztwa. Marszaek wojewdztwa kieruje biecymi sprawami wojewdztwa oraz reprezentuje wojewdztwo na zewntrz; do niego naley te organizowanie pracy zarzdu wojewdztwa i urzdu marszakowskiego. W sprawach nie cierpicych zwoki marszaek wojewdztwa podejmuje niezbdne czynnoci nalece do waciwoci zarzdu wojewdztwa. Jeeli przepisy szczeglne nie stanowi inaczej marszaek wojewdztwa wydaje decyzje w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej (decyzje administracyjne). Marszaek moe upowani wicemarszakw, pozostaych czonkw zarzdu wojewdztwa, pracownikw urzdu marszakowskiego oraz kierownikw wojewdzkich samorzdowych jednostek organizacyjnych do wydawania w jego imieniu decyzji administracyjnych. Od decyzji administracyjnych, wydawanych przez marszaka wojewdztwa i osoby przez niego upowanione, suy odwoanie do samorzdowego kolegium odwoawczego, a w sprawach powierzonych na podstawie porozumienia z wojewod do waciwego ministra. Jeli przepisy prawa tak stanowi decyzje w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej wydaje zarzd wojewdztwa. Decyzje te podpisuje marszaek wojewdztwa. Zarzd wojewdztwa wykonuje zadania wojewdztwa przy pomocy urzdu marszakowskiego i wojewdzkich samorzdowych jednostek organizacyjnych lub wojewdzkich osb prawnych. Marszaek wojewdztwa jest kierownikiem urzdu marszakowskiego, zwierzchnikiem subowym pracownikw tego urzdu i kierownikw wojewdzkich samorzdowych jednostek organizacyjnych. Na wniosek marszaka wojewdztwa sejmik powouje i odwouje skarbnika wojewdztwa. Samorzd wojewdztwa (urzd marszakowski). Zarzd wojewdztwa wykonuje zadania wojewdztwa przy pomocy urzdu marszakowskiego i wojewdzkich samorzdowych jednostek organizacyjnych lub wojewdzkich osb prawnych. Marszaek wojewdztwa jest kierownikiem urzdu marszakowskiego, zwierzchnikiem subowym pracownikw tego urzdu i kierownikw wojewdzkich samorzdowych jednostek organizacyjnych. Na wniosek marszaka wojewdztwa sejmik powouje i odwouje skarbnika wojewdztwa, ktry jest gwnym ksigowym budetu wojewdztwa. Status prawny pracownikw wojewdztwa okrela odrbna ustawa. Samorzd terytorialny (mienie samorzdu terytorialnego). Mienie gminy Mieniem gminy jest wasno i inne prawa majtkowe nalece do gmin i ich zwizkw oraz mienie innych gminnych osb prawnych. Ustawa z 8 marca 1990r. wymienia sposoby nabycia mienia gminnego w art.44 w 6 punktach. Podmioty mienia gminnego samodzielnie decyduj o przeznaczeniu i sposobie wykorzystywania skadnikw majtkowych, przy zachowaniu wymogw zawartych w odrbnych przepisach prawa i w samej ustawie z 8 marca 1990r. Ustawa normuje sposb skadania owiadcze woli w imieniu gminy w zakresie zarzdu mieniem oraz ustala, e gmina nie ponosi odpowiedzialnoci za zobowizania innych gminnych osb prawnych, a one nie ponosz odpowiedzialnoci za zobowizania gminy. Mienie powiatu Mieniem powiatu jest wasno i inne prawa majtkowe nabyte przez powiat lub inne powiatowe osoby prawne. Innymi powiatowymi osobami prawnymi s samorzdowe jednostki organizacyjne, ktrym ustawy przyznaj taki status, oraz te osoby prawne, ktre mog by tworzone na podstawie odrbnych ustaw wycznie przez powiat. W stosunkach cywilnoprawnych powiat jest podmiotem praw i obowizkw, ktre dotycz mienia powiatu nie nalecego do innych powiatowych osb prawnych. Sposoby nabycia mienia przez powiat okrelaj art.47 ustawy o samorzdzie powiatowym oraz rozporzdzenia RM, wydawane na podstawie upowanienia zawartego w tym artykule. Wymieniona ustawa normuje sposb skadania owiadcze woli w sprawach majtkowych w imieniu powiatu oraz nakazuje, aby zarzd i ochrona mienia powiatu byy wykonywane ze szczegln starannoci. Powiat nie ponosi odpowiedzialnoci za zobowizania innych powiatowych osb prawnych, chyba e przepis szczeglny stanowi inaczej. Inne powiatowe osoby prawne nie ponosz odpowiedzialnoci za zobowizania powiatu. Mienie samorzdu wojewdztwa Mieniem wojewdztwa jest wasno i inne prawa majtkowe nabyte przez wojewdztwo lub inne wojewdzkie osoby prawne. Innymi wojewdzkimi osobami prawnymi s samorzdowe jednostki organizacyjne, ktrym ustawy przyznaj wprost taki status oraz te osoby prawne, ktre mog by na podstawie odrbnych ustaw wycznie przez wojewdztwo. Wojewdztwo jest w stosunkach cywilnoprawnych podmiotem praw i obowizkw, ktre dotycz mienia wojewdztwa nie nalecego do innych wojewdzkich osb prawnych. Ustawa o samorzdzie wojewdzkim reguluje sposoby nabycia mienia wojewdztwa oraz

40

przekazywanie wojewdztwu mienia Skarbu Pastwa oraz mienia Skarbu Pastwa bdcego we wadaniu pastwowych osb prawnych, sucego realizacji zada wojewdztwa oraz skadanie owiadcze woli w imieniu wojewdztwa. Wojewdzkie osoby prawne samodzielnie decyduj- w granicach ustaw- o sposobie wykonywania nalecych do nich praw majtkowych. Wojewdztwo nie ponosi odpowiedzialnoci za zobowizania innych wojewdzkich osb prawnych, chyba e przepis szczeglny stanowi inaczej. Inne wojewdzkie osoby prawne nie ponosz odpowiedzialnoci za zobowizania wojewdztwa. Samorzd terytorialny (gospodarka finansowa j.s.t.). Uregulowania prawne dotyczce gospodarki finansowej jednostek samorzdu terytorialnego znalazy si w ustawie z 8 marca 1990r. o samorzdzie gminnym co do gospodarki finansowej gminy oraz w ustawach z 5 czerwca 1998r. o samorzdzie powiatowym i o samorzdzie wojewdztwa co do powiatu i wojewdztwa. Do wszystkich jednostek samorzdu terytorialnego mona stwierdzi e: -prowadz samodzieln gospodark finansow, -podstaw tej gospodarki jest budet, ktry ustawy o samorzdzie powiatowym i wojewdztwa nazywaj planem finansowym, -budet uchwalany jest przez organ stanowicy i kontrolny danej jednostki, -nadzr w zakresie spraw finansowych w odniesieniu do wszystkich jednostek samorzdu terytorialnego sprawuje regionalna izba obrachunkowa. Do wszystkich jednostek samorzdu terytorialnego maja zastosowanie przepisy ustawy z 26 listopada 1998r. o finansach publicznych. Samorzdowe kolegia odwoawcze. Samorzdowe kolegium odwoawcze jest organem wyszego stopnia w rozumieniu przepisw k.p.a i ustawy z 29 sierpnia 1997r. Ordynacja podatkowa, w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej nalecych do waciwych jednostek samorzdu terytorialnego, jeeli przepisy szczeglne nie stanowi inaczej. W szczeglnoci kolegium jest organem waciwym do rozpatrywania odwoa od decyzji, zaale na postanowienia, da wznowienia postpowania i stwierdzenie niewanoci decyzji. W przyszoci obszar waciwoci miejscowej kolegium odpowiada bdzie obszarowi waciwoci sdu administracyjnego pierwszej instancji. Do czasu utworzenia sdw administracyjnych pierwszej instancji obszar waciwoci samorzdowych kolegiw odwoawczych okrela rozporzdzenie Prezesa RM z 17 lutego 1999r. w ten sposb, e zachowano istniejce od 1994r. kolegia w liczbie 49, a ich waciwo miejscowa obejmuje powiaty i miasta na prawach powiatu utworzone na obszarze 49 wojewdztw istniejcych do 31 grudnia 1998r. W sprawach nalecych do zada organw samorzdowych wojewdztwa waciwe jest kolegium majce siedzib w miecie bdcym siedzib wadz samorzdowych. Kolegia s pastwowymi jednostkami budetowymi. Organami kolegium s zgromadzenia oglne kolegium i prezesa kolegium. W skad kolegium wchodz prezes, wiceprezes i pozostali czonkowie. Liczb czonkw kolegium okrela zgromadzenie oglne kolegium na wniosek prezesa. Czonkostwo w kolegium ma charakter etatowy lub pozaetatowy. Kadencja prezesa kolegium trwa 6 lat liczc od dnia powoania. Czonka kolegium powouje Prezes RM, na wniosek prezesa kolegium, zgoszony po uzyskaniu opinii zgromadzenia oglnego kolegium. Czonkostwa w kolegium nie mona czy z mandatem posa lub senatora, mandatem radnego lub czonkostwem w organie wykonawczym jednostki samorzdu terytorialnego, czonkostwem w kolegium regionalnej izby obrachunkowej oraz zatrudnieniem w urzdzie gminy, starostwie oraz urzdzie marszakowskim. Kolegium orzeka w skadzie 3 osobowym, chyba ze przepisy szczeglne stanowi inaczej. Skadowi orzekajcemu przewodniczy prezes lub etatowy czonek kolegium. Orzeczenia kolegium zapadaj po przeprowadzeniu rozprawy lub na posiedzeniu niejawnym i s w formie decyzji albo postanowienia. Orzeczenia kolegium zapadaj wikszoci gosw; Wykonujc swoje zadania kolegium stosuje przepisy postpowania administracyjnego oraz ordynacji podatkowej uwzgldniajc przepisy ustawy o samorzdowych kolegiach odwoawczych. Kolegium w penym skadzie moe wystpi do NSA z pytaniem prawnym, od odpowiedzi na ktre zaley rozstrzygnicie sprawy. Uchwaa NSA zapada w skadzie 5 sdziw i wie w danej sprawie. Waciwoci kolegiw ograniczaj si wycznie do spraw indywidualnych z zakresu administracji samorzdu terytorialnego; speniaj w tym zakresie funkcje orzecznicz. Samorzd terytorialny (zwizki porozumienia i stowarzyszenia j.s.t.). W celu realizacji zada publicznych wsplnoty samorzdowej wykraczajcych poza dan jednostk samorzdu terytorialnego samorzd moe podejmowa wspdziaanie z innymi podmiotami. To wspdziaanie moe odbywa si w formach prawa publicznego (wspdziaanie moe by realizowane przez tworzenie zwizkw i porozumie komunalnych, jak i stowarzysze na podstawie prawa o stowarzyszeniach), jak i prywatnego. Ustawa o samorzdzie gminnym zawiera przepisy o zwizkach i porozumieniach midzygminnych oraz o stowarzyszeniach gmin; rwnie ustawa o samorzdzie powiatowym reguluje zagadnienie zwizkw, stowarzysze i porozumie powiatw. Ustawa o samorzdzie wojewdztwa w art.18 pkt.18 stanowi, e do wycznej waciwoci sejmiku wojewdztwa naley podejmowanie uchwa w sprawie tworzenia stowarzysze, fundacji oraz ich rozwizywanie, a take przystpowanie do nich i wystpowanie z nich. Ustawa nie zawiera regulacji dotyczcej tworzenia, organizacji i zasad funkcjonowania stowarzysze.

41

Gmina (zwizki, porozumienia i stowarzyszenia midzygminne). Ustawa z 8 marca 1990r. o samorzdzie gminnym wyrnia zwizki midzygminne oraz porozumienia midzygminne. W celu wsplnego wykonywania zada publicznych gminy mog tworzy zwizki midzygminne. Rady zainteresowanych podejmuj uchway o utworzeniu zwizku. Prawa i obowizki gmin uczestniczcych w zwizku midzygminnym, zwizane z wykonywaniem zada przekazywanych zwizkowi, przechodz na zwizek z dniem ogoszenia statutu. Utworzenie zwizku wymaga przyjcia jego statutu przez rady zainteresowanych gmin. Zwizek nabywa osobowo prawn po zarejestrowaniu, z data ogoszenia statutu w trybie i na zasadach ustalonych przez Prezesa RM. Po nowelizacji z 2001r. ustawy o samorzdzie gminnym rejestr zwizkw midzygminnych prowadzi minister do spraw administracji publicznej. Zwizek wykonuje zadania publiczne w imieniu wasnym i na wasn odpowiedzialno. Organem stanowicym i kontrolnym zwizku jest zgromadzenie zwizku, organem wykonawczym zarzd zwizku. W skad zgromadzenia zwizku wchodz wjtowie i burmistrzowie gmin uczestniczcych w zwizku. za zgod rady gmina moe by reprezentowana w zgromadzeniu zwizku przez innego czonka organu gminy. Statut zwizku moe przyznawa nie ktrym gminom wicej ni jeden gos w zgromadzeniu. Uchway zgromadzenia s podejmowane bezwzgldn wikszoci gosw statutowej liczby czonkw zgromadzenia. Zarzd zwizku jest powoywany i odwoywany przez zgromadzenia zwizku spord jego czonkw. Gminy mog zawiera porozumienia midzygminne w sprawie powierzenia jednej z nich okrelonych przez nie zada publicznych. Gmina wykonujca zadania publiczne objte porozumieniem przejmuje prawa i obowizki pozostaych gmin, zwizane z powierzonymi jej zadaniami. Gminy powierzajce swoje zadania maj obowizek udzia w kosztach realizacji powierzonego zadania. Takie powierzenie zada ma charakter porozumienia. Przedmiotem porozumienia moe by tylko przekazanie zada publicznych. Stowarzyszenia gmin o ktrych mwi art.84 ustawy o samorzdzie gminnym. Te stowarzyszenia maj status stowarzysze w rozumieniu ustawy z 7 kwietnia 1989r. Prawo o stowarzyszeniach. Ustawa przewiduje wielo form organizacyjno-prawnych. Ustawa nie przewiduje oglnopolskiej reprezentacji gmin. Mimo to 28 wrzenia 1990r. w Poznaniu powoano Krajowy Sejmik Samorzdu Terytorialnego, ktry ma stanowi oglnokrajow reprezentacje gmin. Obecnie obowizujca ustawa z 26 listopada 1998r. o dochodach jednostek samorzdu terytorialnego w latach 1999-2001 stanowi, e gdy w ustawie jest mowa o reprezentacji jednostek samorzdu terytorialnego to rozumie przez to naley stron samorzdow Komisji Wsplnej Rzdu i Samorzdu terytorialnego. Powiat (zwizki, porozumienia i stowarzyszenia powiatw). W celu wsplnego wykonywania zada publicznych, w tym wydawania decyzji w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej, powiaty mog tworzy zwizki z innymi powiatami. W sprawach utworzenia zwizku, przystpienia do niego lub wystpienia ze zwizku decyduj rady zainteresowanych powiatw, w formie uchwa. Zwizek wykonuje zadania publiczne w imieniu wasnym i na wasn odpowiedzialno. Zwizek ma osobowo prawn, ktr nabywa po zarejestrowaniu, z dniem ogoszenia statutu zwizku. Z tym dniem prawa i obowizki powiatw uczestniczcych w zwizku, zwizane z wykonywaniem zada przekazywanych zwizkowi, przechodz na zwizek. Utworzenie zwizku wymaga przyjcia statutu zwizku przez rady zainteresowanych powiatw bezwzgldn wikszoci gosw ustawowego skadu rady powiatu. Zwizki powiatw podlegaj rejestracji w rejestrze zwizkw prowadzonym przez ministra waciwego do spraw administracji. Na decyzje o odmowie wpisania do rejestru przysuguje skarga do sdu administracyjnego. Organami zwizku s 1) zgromadzenie zwizku organ stanowicy i kontrolny, 2) zarzd zwizku organ wykonawczy. W skad zgromadzenia wchodzi po 2 reprezentantw powiatw uczestniczcych w zwizku. Uchway zgromadzenia podejmowane s bezwzgldn wikszoci gosw statutowej liczby czonkw zgromadzenia. Powiaty mog zawiera porozumienia w sprawie powierzenia jednemu z nich prowadzenia zada publicznych. W zakresie nie uregulowanym treci porozumienia do porozumie stosuje si odpowiednio przepisy dotyczce zwizkw powiatw. Miasto na prawach powiatu moe tworzy zwizki i zawiera porozumienia z gminami i wojewod. Powiaty mog tworzy stowarzyszenia nie tylko z innymi powiatami ale rwnie z gminami i wojewdztwami. Do stowarzysze tych stosuje si odpowiednio przepisy ustawy z 7 kwietnia 1989r. Prawo o stowarzyszeniach, dla zaoenia stowarzyszenia wymaganych jest co najmniej 3 zaoycieli. Nadzr nad samorzdem terytorialnym.Jednostkom samorzdu terytorialnego Konstytucja gwarantuje samodzielno podlegajc na ochronie sdowej. Samodzielno tych jednostek nie zwalnia ich od przestrzegania prawa. Konstytucja w art.171 zawiera podstawowe reguy odnoszce si do nadzoru nad samorzdem terytorialnym. Dziaalno samorzdu terytorialnego podlega nadzorowi z punktu widzenia legalnoci. W myl Konstytucji organami nadzoru nad dziaalnoci jednostek samorzdu terytorialnego s Prezes RM i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe. Wedug art.171 ust.3 Sejm, na wniosek Prezesa RM, moe rozwiza organ stanowicy samorzdu terytorialnego, jeeli organ ten raco narusza Konstytucje lub ustawy. W tym przypadku Konstytucja wskazuje nie tylko organ nadzoru ale rwnie rodek nadzoru. Ustawy zwyke uzaleniaj zastosowanie tego rodka nadzoru od powtarzajcego si naruszania przez rad gminy Konstytucji lub ustaw. Nowelizacja trzech ustaw samorzdowych z 11 kwietnia

42

2001r. ujednolica ich regulacj dziki czemu obecnie moliwe jest czne przedstawienie nadzoru nad samorzdem terytorialnym, zwaszcza nad samorzdem gminnym i powiatowym. Pewne odrbnoci wystpuj w odniesieniu do samorzdu wojewdztwa. W rozdziaach o nadzorze zawartych w ustawach o samorzdzie gminnym i powiatowym znalazy si przepisy stanowice o tym, e kady, czyj interes prawny zosta naruszony uchwa podjt przez organ gminy lub powiatu moe domaga si usunicia naruszenia, a po bezskutecznym wezwaniu do usunicia naruszenia wnie skarg na uchwa do sdu administracyjnego. Ustawa o samorzdzie wojewdztwa stanowi e kady czyj interes prawny lub uprawnienie zostay naruszone przepisami prawa miejscowego, wydanymi w sprawie z zakresu administracji publicznej, moe po bezskutecznym wezwaniu organu samorzdu wojewdztwa do usunicia naruszenia zaskary przepis do sdu administracyjnego. Skarg nie mona zaliczy do rodkw nadzoru, a tym samym do instytucji nadzoru. Stanowi one instytucj ochrony kadego podmiotu przed nielegalnym dziaaniem samorzdu terytorialnego. Podmioty nadzorowane mog na podstawie ustaw samorzdowych wnosi skargi do sadu administracyjnego na rozstrzygnicie nadzorcze. Sd administracyjny nie sprawuje funkcji nadzoru, lecz funkcj kontroli legalnoci dziaa organu nadzoru. Nadzr nad samorzdem terytorialnym (przedmiot). Nadzr jest sprawowany nad dziaalnoci gminn, dziaalnoci powiatu i dziaalnoci samorzdu wojewdztwa. Ustawy samorzdowe nie rozrniaj przedmiotu nadzoru na nadzr nad dziaalnoci gminn w zakresie zada wasnych samorzdu i zada zleconych z zakresu administracji rzdowej. Konstytucja ustala, e dziaalno samorzdu terytorialnego w ogle podlega nadzorowi, nie rnicuje tej dziaalnoci oraz okrela tylko jedno kryterium nadzoru, tj. legalno. Nadzr nad samorzdem terytorialnym (zakres podmiotowy). Nadzr wykonuj: Prezes RM, wojewodowie i regionalne izby obrachunkowe. Kompetencje nadzorcze przysuguj rwnie Sejmowi w ograniczonym zakresie. O kompetencjach nadzorczych regionalnych izb obrachunkowych stanowi ustawa z 7 padziernika 1992r. o regionalnych izbach obrachunkowych. Funkcje nadzoru nad samorzdem terytorialnym sprawuj gwnie organy administracji rzdowej. Jedynie w przypadku regionalnych izb obrachunkowych uwzgldnia si czynniki spoeczne. Przepisy ustaw samorzdowych o nadzorze odnosz si w zasadzie do organw jednostek samorzdu terytorialnego i ich dziaalnoci. Jednake organy nadzoru maj prawo dania informacji i danych dotyczcych odpowiednio organizacji i funkcjonowania gminy, powiatu bd wojewdztwa, niezbdnych do wykonywania przysugujcych im uprawnie nadzorczych. Nad jednostkami pomocniczymi nadzr powinien by sprawowany na podstawie statutu gminy bd innych podmiotw gminnych. Nadzr nad samorzdem terytorialnym (rodki nadzoru). rodki nadzoru decyduj o intensywnoci nadzoru. Ustawy mog przewidywa mniej lub bardziej intensywne rodki nadzoru. Przepisy ustaw samorzdowych stanowi, e organy nadzoru mog wkracza w dziaalno gminn, powiatu i wojewdztwa tylko w przypadkach okrelonych ustawami i w sposb okrelony ustawami. Gdy rodek nadzoru przybiera form rozstrzygnicia (rnego rodzaju akty prawne, ktre podejmuj organy nadzoru) to suy skarga do sdu administracyjnego. W ramach nadzoru mona wyrni rodki kontroli, ktre maj dostarcza organom nadzoru informacji o dziaaniu nadzorowanych organw oraz rodki korygujce dziaalno nielegaln. Gdy chodzi o rodki kontroli, to naley do nich zaliczy prawo organw nadzoru do dania niezbdnych informacji i danych dotyczcych organizacji i funkcjonowania gminy, powiatu lub wojewdztwa. Jedn z form nadzoru moe by zatwierdzenie, uzgodnienie lub zaopiniowanie przez inny organ rozstrzygnicia jednostki samorzdu terytorialnego, ktre powinno nastpi nie pniej ni w cigu 14 dni od dnia dorczenia rozstrzygnicia lub jego projektu. Kontrola uchwa organw jednostek samorzdu terytorialnego moe prowadzi do stwierdzenia, e kontrolowana uchwaa jest zgodna z prawem; w takim przypadku nie stosuje si adnego rodka nadzoru. W razie stwierdzenia naruszenia prawa organ nadzoru musi dokona oceny, czy naruszenie prawa jest istotne czy nieistotne. Istotne naruszenie prawa powoduje zastosowanie dotkliwego represyjnego rodka nadzoru, jakim jest stwierdzenie niewanoci uchway. Przepisy ustaw samorzdowych stanowi, e uchway jednostek samorzdu terytorialnego sprzeczne z prawem s niewane. Nie kada sprzeczno uchway z prawem pociga za sob stwierdzenie niewanoci uchway, chodzi bowiem tylko o tak sprzeczno, ktra stanowi istotne naruszenie prawa. Ocena czy w konkretnym przypadku naruszenie prawa jest istotne czy nie naley do organu nadzoru. Wszczynajc postpowanie w sprawie stwierdzenia niewanoci uchway lub w toku tego postpowania organ nadzoru moe wstrzyma wykonanie uchway. Orzeczenie o stwierdzenie niewanoci uchway organu jednostki samorzdu terytorialnego ma charakter deklaratoryjny i dziaa ex tunc. W przypadku nieistotnego naruszenia prawa organ nadzoru nie stwierdza niewanoci uchway, lecz wskazuje organowi, ktry tak uchwa wyda, ze uchwaa zostaa wydana z naruszeniem prawa. Do drastycznych, represyjnych rodkw nadzoru naley zaliczy: -zawieszenie organw jednostki samorzdu terytorialnego i ustanowienie zarzdu komisarycznego; -rozwizanie zarzdu: gminy, powiatu lub wojewdztwa; - rozwizanie rady gminy, rady powiatu bd sejmiku wojewdztwa; - zarzdzenie zastpcze.

43

Kontrola (pojcie). Kontrol jest obserwowanie, ustalanie czy wykrywanie stanu faktycznego, porwnywanie rzeczywistoci z zamierzeniami, wystpowanie przeciwko zjawiskom niekorzystnym i sygnalizowanie waciwym jednostkom o dokonanych spostrzeeniach, bez decydowanie jednak o zmianie kierunku dziaania jednostki kontrolowanej. Kontrola polega na: -ustaleniu istniejcego stanu rzeczy, -ustaleniu jak by powinno, -zestawieniu tego, co istnieje z tym, co by powinno, co przewiduj odpowiednie wzorce czy normy postpowania i sformuowania na tej podstawie rnic midzy tym, co istnieje a tym jak by powinno, w przypadku istnienia rnicy midzy stanem rzeczywistym a stanem podanym, na ustaleniu przyczyn tej rnicy i sformuowaniu zlece w celu usunicia niepodanych zjawisk. Kontrola okrelana bywa te przy pomocy innych terminw, takich jak inspekcja, lustracja, rewizja i wizytacja, w zalenoci od swoistych form, w jakich jest wykonywana. Inspekcja jest kontrol wykonywan poprzez bezporedni obserwacj zachowania si badanej jednostki i porwnania tego zachowania z odpowiednimi wzorcami zachowania poprawnego. Lustracja jest kontrol skierowana nie na zachowanie si podmiotu, lecz zwykle na okrelony przedmiot, na jego rzeczywisty stan, jego cechy w porwnaniu z odpowiednimi wzorcami okrelajcymi stan podany. Rewizj czy si z reguy z kontrol w dziedzinie finansw, polegajc na bezporedniej konfrontacji stanu faktycznego rodkw finansowych i innych skadnikw majtkowych jednostki kontrolowanej z odpowiedni dokumentacj i na ocenie prawidowoci dysponowania tymi skadnikami. Wizytacj nazywamy kontrole majc na celu bezporedni wgld w dziaalno jednostki kontrolowanej w jej caoksztacie. Swoista forma kontroli rozpatrywanie sprawozda jednostki kontrolowanej. Kontrola (zadania). Ze wzgldu na rnorodno dziaalnoci administracji konieczne jest istnienie pewnego sytemu instytucji kontrolnych i zrnicowanie form kontroli. Poszczeglne instytucje musz by wzajemnie do siebie dostosowane i powizane. Rol kontroli w administracji mona okreli jako wtrn. Pierwotna jest bowiem bezporednia dziaalno administracji publicznej. Zadaniem kontroli jest zapobieganie bdom w dziaaniu administracji. Wtrna rola kontroli musi by dostosowana do pierwotnej dziaalnoci administracji publicznej. System kontroli musi wykrywa bdy, okrela jakie sytuacje rodz bdy i zapewnia zapobieganie powstawaniu bdw. Kontrola administracji jest niezbdna. Przy ksztatowaniu systemu kontroli trzeba ustali, jakimi rodkami bd si posugiwa instytucje kontrolne, w jaki sposb ma by przeprowadzana kontrola i jak czsto, i w jakim zakresie jednostki organizacyjne maj by kontrolowane. Zakres kontroli jest uwarunkowany jej celem. Kontrola nigdy nie moe obj caego procesu administrowania. Zawsze dotyczy jego fragmentu, fragmentu wskazanego przez obywatela bd te fragmentu wybranego przez aparat kontrolny. Znaczna cz czynnoci administracyjnych pozostaje jednak poza sfer bezporedniego zainteresowania organu kontrolujcego, nie pozostaje jednak poza wpywem oddziaywania kontrolnego. Kontrola a nadzr. Nadzr jest pojciem szerszym ni kontrola. Nadzr obejmuje zawsze kontrol, natomiast wykonywanie kontroli nie musi si czy z prawem stosowania rodkw nadzorczych. O nadzorze mwi si wwczas, gdy w gr wchodzi prawo wydawania polece, wicych dyrektyw co do zmiany kierunkw dziaania. Nadzr nie ogranicza si do obserwacji i ustale stanu faktycznego (jak kontrola), ale czy si z moliwoci stosowania rodkw nadzoru. Kontrola (rodzaje). Mona dokona rnych podziaw kontroli w zalenoci od przyjtych kryteriw klasyfikacyjnych. Kryteria te mog si opiera na elementach ustrojowych (usytuowanie organw kontroli w aparacie pastwowym) bd na elementach treci kontroli (tj. punktu widzenia, z ktrego przeprowadzana jest obserwacja organu dziaajcego). 1. Z punktu widzenia zakresu kontroli mona wyrni kontrol: a) zupen (nieograniczon)- obejmuje cao dziaania kontrolowanej jednostki. Objcie kontrol caoci dziaania oznacza objcie t kontrol zarwno caego zakresu kompetencji kontrolowanego organu, jak rwnie objcie kontrol dziaania kontrolowanego organu ze wszystkich moliwych stron: od strony przestrzegania przepisw prawa, gospodarnoci, celowoci, rzetelnoci itd.; 2) ograniczon. 2. Inne rozrnienie kontroli uzyskuje si stosujc kryterium etapu dziaania, w ktry wkracza moe organ kontrolny. Odpowiednio do etapu wkraczania organu kontrolnego mwimy o kontroli: a) wstpnej- polega na moliwoci badania samych zamierze podjcia okrelonego dziaania przez organ kontrolowany. Organ kontrolowany ma obowizek przedstawienia organowi kontrolujcemu do wgldu dokumentacji dziaania jeszcze przed jego rozpoczciem, obowizek zawiadamiania organu kontrolnego o zamiarze podjcia dziaania. Taka kontrola komplikuje tok administrowania, opnia dziaanie administracji do czasu przeprowadzenia kontroli zamierze przez organ kontrolujcy, zmniejsza odpowiedzialno organu administracyjnego za efekty jego dziaania, gdy odpowiedzialno za podjte dziaania rozdziela midzy organ kontrolujcy a organ kontrolowany; b) faktycznej- ma szersze zastosowanie i to zarwno, gdy chodzi o kontrol wykonywan przez nadrzdne organy administracyjne tego samego resortu, jak specjalne organy kontroli. Kontrola ta jest wykonywana w czasie trwania dziaania; jest kontrol towarzyszc procesowi dziaania. Kontrol faktyczn wykonuj do liczne organy, nie speniajce funkcji nadzoru wobec podmiotu kontrolowanego; c) nastpnej- jest najbardziej typow, najczciej spotykan i najbardziej efektywn form kontroli. Kontrola ta koncentruje si na etapach dziaania, ktre zostay ju

44

zakoczone. Wnioski z tej kontroli dotycz zakoczonych dziaa. Na podstawie wynikw kontroli organ kontrolny moe zaj stanowisko co do organu kontrolowanego na przyszo, z tym jednak zastrzeeniem, e sytuacja faktyczna w przyszoci ksztatuje si na og inaczej ni w przypadku bdcym przedmiotem poprzedniej kontroli. 3. Uwzgldniajc kryterium usytuowania organu kontrolujcego wzgldem organu kontrolowanego rozrni mona kontrol wewntrzn i zewntrzn. Okrelenie kontroli jako wewntrznej lub zewntrznej ma charakter wzgldny, gdy ten sam organ moe by traktowany jako organ jednej lub drugiej kontroli, w zalenoci od struktury organizacyjnej obejmujcej organ kontroli i jednostk kontrolowan, ktr czynimy przedmiotem obserwacji. Kada kontrola wykonywana przez organ strukturalnie nie wczony do systemu administracji publicznej, a skierowany na jej dziaalno, jest kontrol zewntrzn. Do takich kontroli zaliczy naley kontrol NIK, kontrol sdow, parlamentarn, Rzecznika Praw Obywatelskich, Generalnego Inspektora Danych Osobowych i Pastwowej Inspekcji Pracy. Istnienie organw niezawile orzekajcych o prawie jest najskuteczniejsze ze znanych gwarancji zapobiegania naruszeniu prawa przez organy administracji publicznej. Kontrola moe by przeprowadzana z urzdu, jak i na wniosek, w wyniku dania z zewntrz. Kontrola podejmowana z urzdu ma na celu przede wszystkim ochron interesu spoecznego, publicznego, za kontrola podejmowana na wniosek przede wszystkim ochronie interesu indywidualnego, prawa podmiotowego jednostki. Kontrola (cechy poprawnej kontroli). 1) Kontrola powinna by bezstronna. Ocena kontrolowanej dziaalnoci powinna by w peni obiektywna. Bezstronno kontroli jest wtedy zapewniona, gdy organ kontrolujcy nie jest powizany z jednostka kontrolowan stosunkiem nadzoru, gdy nie ponosi za jej dziaalno odpowiedzialnoci. Bezstronno kontroli uzyskuje si przez nie obcienie organu kontrolujcego odpowiedzialnoci za dziaalno jednostek kontrolowanych, uniezalenienie jednostek kontrolujcych od administracji. 2) Kontrola powinna by fachowa. Fachowo naley rozumie jako zdolno oceny dziaalnoci jednostki kontrolowanej z okrelonego punktu widzenia. Kontroler powinien by wybitnym znawc badanej dziaalnoci administracji, znawc zagadnie, ktre ma ocenia. Musi zna dobrze kryteria, ktrymi ma si posugiwa przy wykonywaniu kontroli, powinien zakresem wiedzy i dowiadczenia przewysza tych, ktrych dziaalno ma kontrolowa. 3) Kontrola powinna by efektywna. Jej zadaniem jest ocena prawidowoci dziaania adm., ujawnienie w tym dziaaniu bdw i wad, wskazanie rde ich powstawania. Efektywno kontroli oznacza wic naleyte wykorzystanie wynikw kontroli dla poprawy dziaalnoci adm. W efektywnoci mona zwrci uwag rwnie na: moliwie najnisze nakady przeznaczone na kontrol (oszczdno), moliwie najlepsze wyniki kontroli (skuteczno), moliwie najlepszy stosunek midzy nakadami a wynikami (mona to okreli jako efektywno kontroli). Produktywno- kontrola, ktra przy ograniczeniu nakadw osiga jak najlepsze wyniki. Kontrola (system kontroli adm. publicznej). Kontrola administracji publicznej nie ogranicza si do prawnie uregulowanych form, dochodzi jeszcze spoeczna dziaalno kontrolna, nie zamknita w ramy instytucji prawnych. Tak kontrol jest kontrola sprawowana przez opini publiczn. Istotn role w tym zakresie speniaj rodki masowego przekazu, ktre w sposb istotny wpywaj na ksztatowanie si opinii publicznej o poczynaniach administracji. Znaczenie opinii publicznej jako instytucji kontroli dziaalnoci administracji jest tym wiksze, im bardziej demokratyczny jest ustrj pastwa, im wyszy poziom kultury spoeczestwa i im wiksza jest aktywno spoeczna obywateli. Kontrola parlamentarna. W pastwie demokratycznym parlament wykonuje rwnie zadania kontrolne wobec wadzy wykonawczej. Rzd odpowiada przed parlamentem za swoja dziaalno; jest to odpowiedzialno polityczna. Parlament mona okreli jako organ kontroli politycznej. Wedug art.95 ust.2 Konstytucji Sejm sprawuje kontrol nad dziaalnoci RM w zakresie okrelonym przepisami Konstytucji i ustaw. Sejm na swoich posiedzeniach plenarnych sprawuje kontrole tylko w sprawach o zasadniczym znaczeniu i w ograniczonych przypadkach. Dzieje si to zwaszcza w czasie debaty nad projektem ustawy budetowej, a wic przed jej uchwaleniem, a nastpnie w czasie dokonywania oceny sprawozdania z wykonania ustawy budetowej wraz z informacj o stanie zaduenia pastwa. Po zapoznaniu si z przedkadanymi przez NIK materiaami- analiz wykonania budetu pastwa i zaoe polityki pieninej oraz z opini w przedmiocie absolutorium dla RM Sejm podejmuje uchwa o udzieleniu lub odmowie udzielenia RM absolutorium. Konstytucja przewiduje, e Sejm moe wyrazi RM lub poszczeglnym ministrom wotum nieufnoci. W szerszym zakresie kontrol administracji sprawuj komisje sejmowe. Zgodnie z regulaminem Sejmu komisje rozpatruj sprawozdania i informacje ministrw oraz kierownikw naczelnych organw administracji pastwowej, a take kierownikw innych urzdw i instytucji pastwowych, analizuj dziaalno poszczeglnych dziaw administracji i gospodarki pastwowej oraz rozpatruj sprawy zwizane z wprowadzeniem w ycie i wykonywaniem ustaw i uchwa Sejmu, a take z realizacja uchwalonych przez siebie dezyderatw. Na danie prezydium komisji ministrowie, a take kierownicy innych urzdw i instytucji pastwowych s obowizani przedstawi sprawozdania i udziela informacji oraz uczestniczy w posiedzeniach komisji, na ktrych rozpatrywane s sprawy dotyczce ich zakresu dziaania. Poszczeglni posowie maja prawo podejmowa interwencje w

45

organach administracji rzdowej i samorzdu terytorialnego, przedsibiorstwach i zakadach pastwowych oraz organizacjach spoecznych, a take w niepastwowych jednostkach organizacyjnych dla zaatwienia spraw, ktre wnosz we wasnym imieniu wyborcy lub wyborcw, jak rwnie zaznajamia si z tokiem ich rozpatrywania. Kontrola Pastwa (NIK). Obowizuje ustawa z 23 grudnia 1994r o Najwyszej Izbie Kontroli. Konstytucja z 1997r. powica NIK 6 artykuw (art.202-207). W art.202 Konstytucja okrela NIK jako naczelny organ kontroli pastwowej, w skutek tego NIK zajmuje naczelne miejsce w systemie organw kontroli pastwowej. Organy kontroli, rewizji, inspekcji dziaajce w administracji rzdowej i samorzdzie terytorialnym maj obowizek wsppracy z NIK. Konstytucja przewiduje powizanie NIK z Sejmem, stanowic, e NIK podlega Sejmowi. Z tego tytuu wynikaj obowizki NIK ustalone w art.204 Konstytucji oraz okrelone w ustawie o NIK. Konstytucja ustalia, e NIK dziaa na zasadach kolegialnoci. NIK kontroluje dziaalno organw administracji rzdowej, NBP, pastwowych osb prawnych i innych pastwowych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalnoci, gospodarnoci, celowoci i rzetelnoci. Jest to podstawowe zadanie NIK; wykonywanie tej kontroli jest staym obowizkiem NIK. Jest to kontrola prowadzona w najszerszym zakresie. NIK moe kontrolowa dziaalno organw samorzdu terytorialnego, samorzdowych osb prawnych i innych samorzdowych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalnoci, gospodarnoci i rzetelnoci. NIK nie moe co do tych jednostek prowadzi kontroli z punktu widzenia celowoci. NIK moe rwnie kontrolowa dziaalno innych jednostek organizacyjnych i podmiotw gospodarczych, ale tylko w zakresie, w jakim wykorzystuj one majtek lub rodki pastwowe lub komunalne oraz wywizuj si z zobowiza finansowych na rzecz pastwa. Co do tych jednostek kontrola moe by prowadzona z punktu widzenia legalnoci i gospodarnoci. NIK kontroluje wykonywanie budetu, gospodark finansow i majtkow dziaalnoci jednostek wymienionych w art.4 ust.2 ustawy, a na zlecenie Sejmu w penym zakresie. Na zlecenie Sejmu lub na wniosek Prezydenta RP NIK przeprowadza kontrol dziaalnoci Kancelarii Prezydenta, a na wniosek SenatuKancelarii Senatu. Z punktu widzenia przedmiotowego NIK, kontrolujc podmioty wymienione w art.4 ust. ustawy, bada w szczeglnoci wykonanie budetu pastwa i realizacj ustaw i innych aktw prawnych w zakresie dziaalnoci finansowej, gospodarczej i organizacyjno-administracyjnej. NIK wykonuje swoje zadania na podstawie okresowych planw pracy, ktre przedkada Sejmowi, z tym e moe te przeprowadza kontrole dorane. NIK przeprowadza kontrole na zlecenie Sejmu lub jego organw, na wniosek Prezydenta RP i Prezesa RM oraz z wasnej inicjatywy. O wynikach kontroli przeprowadzonych na wniosek Prezydenta RP i Prezesa RM NIK informuje te organy, podobnie jak i o wynikach kontroli przeprowadzonych na zlecenie Sejmu oraz o wynikach innych wanych kontroli. Delegatury NIK przedkadaj wojewodom informacje o wynikach waniejszych kontroli dotyczcych dziaalnoci terenowych organw administracji rzdowej, a wojewodom i organom stanowicym jednostek samorzdu terytorialnego- informacje o wynikach waniejszych kontroli dotyczcych dziaalnoci samorzdu terytorialnego. Prezes NIK podaje do wiadomoci publicznej, po przedoeniu Sejmowi, analiz wykonania budetu pastwa i zaoe polityki pieninej oraz sprawozdanie z dziaalnoci NIK. Kontrola Pastwowa NIK (organizacja). NIK kieruje Prezes NIK, powoywany przez Sejm bezwzgldn wikszoci gosw za zgod Senatu. Kadencja Prezesa NIK trwa 6 lat, liczc od dnia zoenia przysigi. Ta sama osoba nie moe by powoywana na stanowisko Prezesa wicej ni na dwie kolejne kadencje. Prezes NIK nie moe nalee do partii politycznej, zajmowa innego stanowiska z wyjtkiem stanowiska profesora szkoy wyszej, wykonywa innych zaj zawodowych ani prowadzi dziaalnoci publicznej, nie dajcej si pogodzi z godnoci jego urzdu. Sejm odwouje Prezesa NIK, jeeli a) zrzek si on tego stanowiska, b) Sejm uzna e sta si on trwale niezdolny do penienia obowizkw na skutek choroby, c) gdy zosta skazany prawomocnym wyrokiem sdu za popenienie przestpstwa, d) Trybuna Stanu orzek w stosunku do niego zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub penienia funkcji zwizanych ze szczegln odpowiedzialnoci w organach pastwowych. Prezes NIK korzysta z immunitetu. Prezes NIK bierze udzia w posiedzeniach Sejmu oraz ma prawo uczestniczy w posiedzeniach RM. Wiceprezesw NIK w liczbie od 2-4, powouje i odwouje Marszaek Sejmu na wniosek Prezesa NIK. Za zgoda Marszaka Sejmu Prezes NIK powouje i odwouje dyrektora generalnego NIK. Najwaniejsze kompetencje w myl ustawy przysuguj Kolegium NIK. W skad Kolegium NIK wchodz: Prezes NIK jako przewodniczcy, wiceprezesi i dyrektor generalny oraz 14 czonkw. Na wniosek Prezesa NIK Marszaek Sejmu powouje na czonkw Kolegium 7 przedstawicieli nauk prawnych lub ekonomicznych oraz 7 dyrektorw jednostek organizacyjnych NIK lub doradcw Prezesa NIK. Czonkowie Kolegium NIK s w sprawowaniu swych funkcji niezawili. Ich kadencja trwa 3 lata. Marszaek Sejmu na wniosek Prezesa NIK moe odwoa czonka Kolegium NIK. Kolegium NIK zatwierdza analiz wykonania budetu pastwa i zaoe polityki pieninej oraz sprawozdanie z dziaalnoci NIK za rok ubiegy. Kolegium NIK uchwala m.in. opini w sprawie absolutorium dla RM, projekt statutu NIK i okresowe plany pracy NIK oraz opiniuje programy kontroli i informacje o wynikach szczeglnie wanych kontroli oraz inne sprawy wniesione przez Prezesa NIK lub przedstawione przez co najmniej 1/3 czonkw Kolegium. Jednostkami

46

organizacyjnymi NIK s departamenty i delegatury. Statut NIK nadany na wniosek Prezesa NIK uchwa Prezydium Sejmu z 29 sierpnia 1995r. okrela, e istnieje 13 departamentw, wykonujcych zadania w zakresie postpowania kontrolnego, 7 departamentw wykonujcych zadania w zakresie organizacji i obsugi oraz 17 delegatur NIK majcych siedzib w miastach wojewdzkich z okresu do maja 1975r. Na czele departamentw i delegatur NIK stoj dyrektorzy mianowani przez Prezesa NIK. Kontrola Pastwowa NIK (zakres podmiotowy i przedmiotowy kontroli). NIK kontroluje dziaalno organw administracji rzdowej, NBP, pastwowych osb prawnych i innych pastwowych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalnoci, gospodarnoci, celowoci i rzetelnoci. Jest to podstawowe zadanie NIK; wykonywanie tej kontroli jest staym obowizkiem NIK. Jest to kontrola prowadzona w najszerszym zakresie. NIK moe kontrolowa dziaalno organw samorzdu terytorialnego, samorzdowych osb prawnych i innych samorzdowych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalnoci, gospodarnoci i rzetelnoci. NIK nie moe co do tych jednostek prowadzi kontroli z punktu widzenia celowoci. NIK moe rwnie kontrolowa dziaalno innych jednostek organizacyjnych i podmiotw gospodarczych, ale tylko w zakresie, w jakim wykorzystuj one majtek lub rodki pastwowe lub komunalne oraz wywizuj si z zobowiza finansowych na rzecz pastwa. Co do tych jednostek kontrola moe by prowadzona z punktu widzenia legalnoci i gospodarnoci. NIK kontroluje wykonywanie budetu, gospodark finansow i majtkow dziaalnoci jednostek wymienionych w art.4 ust.2 ustawy, a na zlecenie Sejmu w penym zakresie. Na zlecenie Sejmu lub na wniosek Prezydenta RP NIK przeprowadza kontrol dziaalnoci Kancelarii Prezydenta, a na wniosek Senatu- Kancelarii Senatu. Z punktu widzenia przedmiotowego NIK, kontrolujc podmioty wymienione w art.4 ust. ustawy, bada w szczeglnoci wykonanie budetu pastwa i realizacj ustaw i innych aktw prawnych w zakresie dziaalnoci finansowej, gospodarczej i organizacyjnoadministracyjnej. NIK wykonuje swoje zadania na podstawie okresowych planw pracy, ktre przedkada Sejmowi, z tym e moe te przeprowadza kontrole dorane. NIK przeprowadza kontrole na zlecenie Sejmu lub jego organw, na wniosek Prezydenta RP i Prezesa RM oraz z wasnej inicjatywy. Kontrola Pastwowa NIK (postpowanie kontrolne). Celem postpowania kontrolnego jest ustalenie stanu faktycznego w zakresie dziaalnoci jednostek poddanych kontroli, rzetelne jego udokumentowanie i dokonanie oceny kontrolowanej dziaalnoci wedug tych kryteriw. Dla realizacji tych celw kierownicy jednostek kontrolowanych maj obowizek przedkada na danie NIK wszelkie dokumenty i materiay do przygotowania i przeprowadzenia kontroli, z zachowaniem przepisw o tajemnicy ustawowo chronionej. Upowanieni przedstawiciele NIK maj prawo do swobodnego wstpu do obiektw i pomieszcze jednostek kontrolowanych, wgld do wszelkich dokumentw zwizanych z dziaalnoci jednostek kontrolowanych, pobierania oraz zabezpieczania dokumentw i innych materiaw dowodowych, z zachowaniem przepisw o tajemnicy ustawowo chronionej, przeprowadzenie ogldzin obiektw, skadnikw majtkowych i przebiegu okrelonych czynnoci, wzywania i przesuchiwania wiadkw, dania od pracownikw jednostek kontrolowanych udzielenia ustnych i pisemnych wyjanie, zasigania w zwizku z przeprowadzon kontrol informacji w jednostkach nie kontrolowanych oraz dania wyjanie od pracownikw tych jednostek , korzystania z pomocy biegych i specjalistw oraz zwoywania narad z pracownikami jednostek kontrolowanych, a take uczestniczenia w posiedzeniach kierownictwa i kolegiw oraz naradach organw administracji rzdowej samorzdu terytorialnego. Wyniki przeprowadzonej kontroli przedstawiane s w protokole kontroli, podpisywane przez kontrolera i kierownika jednostki kontrolowanej. Kierownik jednostki kontrolowanej moe odmwi podpisania protokou i zoy pisemne wyjanienie tej odmowy. Jednake odmowa podpisania protokou nie stanowi przeszkody do podpisania protokou przez kontrolera i realizacji ustale kontroli. NIK przekazuje kierownikowi jednostki kontrolowanej, a w razie potrzeby take kierownikowi jednostki nadrzdnej oraz waciwym organom pastwowym lub samorzdowy, wystpienia pokontrolne. Kierownik jednostki kontrolowanej lub organ, ktremu przekazano wystpienie pokontrolne, jest obowizany, w terminie okrelonym w wystpieniu, nie krtszym ni 14 dni, poinformowa NIK o sposobie wykorzystania uwag i wykonania wnioskw oraz podjtych dziaaniach lub przyczynach nie podjcia tych dziaa. W razie uzasadnionego podejrzenia popenienia przestpstwa lub wykroczenia NIK zawiadamia organ powoany do cigania przestpstw lub wykrocze oraz informuje o tym kierownika jednostki kontrolowanej lub kierownika jednostki nadrzdnej i waciwy organ pastwowy lub samorzdowy. Pastwowa Inspekcja Pracy. Do organw podlegych Sejmowi naley pastwowa Inspekcja Pracy (PIP), dziaajca na podstawie ustawy z 6 marca 1981r. o Pastwowej Inspekcji Pracy. PIP tworz Gwny Inspektor Pracy i okrgowe inspektoraty pracy oraz dziaajcy w ramach terytorialnej waciwoci okrgowych inspektoratw pracy- inspektorzy pracy. Okrgowy inspektorat pracy obejmuje zakresem swojej waciwoci terytorialnej obszar jednego wojewdztwa. Siedziby okrgowych inspektoratw pracy ustala Gwny Inspektor Pracy. Ponadto dziaa Rada Ochrony Pracy jako organ nadzoru nad warunkami pracy i dziaalnoci PIP. PIP kieruje Gwny Inspektor Pracy, powoywany i odwoywany przez Marszaka Sejmu po zasigniciu opinii

47

Rady Ochrony Pracy. Zastpcw Gwnego Inspektora Pracy powouje i odwouje Marszaek Sejmu na wniosek Gwnego Inspektora Pracy. Okrgowych Inspektorw pracy powouje i odwouje Gwny Inspektor Pracy. PIP powoana jest do nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy. w szczeglnoci zasad i przepisw bezpieczestwa i higieny pracy. Do zakresu PIP naley kontrola i nadzr przestrzegania przez zakady pracy prawa pracy, w szczeglnoci przepisw zasad i bezpieczestwa i higieny pracy, ochrony pracy kobiet, zatrudniania modocianych i osb niepenosprawnych, kontrola przestrzegania przepisw bezpieczestwa i higieny pracy przy projektowaniu budowy, przebudowy i modernizacji zakadw pracy oraz stanowicych ich wyposaenie maszyn i innych urzdze technicznych oraz technologii, analizowanie przyczyn wypadkw przy pracy i chorb zawodowych, kontrola stosowania rodkw zapobiegajcych tym wypadkom i chorobom oraz udzia w badaniu okolicznoci wypadkw przy pracy. PIP opiniuje projekty aktw prawnych z zakresu prawa pracy oraz inicjuje prace legislacyjne w tej dziedzinie, jak rwnie przedsiwzicia oraz prace badawcze w dziedzinie przestrzegania prawa pracy. Nadzorem i kontrol PIP s objte wszystkie zakady pracy. Pracownicy PIP wykonujcy i nadzorujcy czynnoci kontrolne uprawnieni s do przeprowadzania bez uprzedzenia kontroli przestrzegania przez zakady pracy przepisw pracy o kadej porze dnia i nocy. Do inspektora pracy naley ciganie wykrocze zwizanych z wykonywaniem pracy zarobkowej, a take innych wykrocze, gdy ustawa tak stanowi. Nadzr nad PIP sprawuje Rada Ochrony Pracy. Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych. Generalny Inspektor Danych Osobowych jest organem do spraw ochrony danych osobowych. Organ ten dziaa na podstawie ustawy z 29 sierpnia 1997r. o ochronie danych osobowych, ktra wesza w ycie z dniem 30 kwietnia 1998r. Generalnego Inspektora, ktrym moe by tylko obywatel polski, wyrniajcy si wysokim autorytetem moralnym, posiadajcym wysze wyksztacenie prawnicze oraz odpowiednie dowiadczenia zawodowe, powouje i odwouje Sejm za zgod Senatu, na 4 letni kadencj. Ta sama osoba nie moe by Generalnym Inspektorem wicej ni przez 2 kadencje. Generalny Inspektor w zakresie wykonywania swoich zada podlega tylko ustawie. Nie moe zajmowa innego stanowiska, z wyjtkiem profesora szkoy wyszej, ani wykonywa innych zaj zawodowych; nie moe nalee do partii politycznej, zwizku zawodowego ani prowadzi dziaalnoci publicznej nie dajcej si pogodzi z godnoci jego urzdu. Korzysta z immunitetu. Generalny Inspektor skada Sejmowi, raz w roku, sprawozdanie ze swojej dziaalnoci wraz z wnioskami wynikajcymi ze stanu przestrzegania przepisw o ochronie danych osobowych. Swoje zadania Generalny Inspektor wykonuje przy pomocy Biura Generalnego Inspektora Danych Osobowych. Wedug art.51 Konstytucji nikt nie moe by obowizany inaczej ni na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotyczcych jego osoby. Wadze publiczne nie mog pozyskiwa, gromadzi i udostpnia innych informacji o obywatelach ni niezbdne w demokratycznym pastwie prawnym. Do zada Generalnego Inspektora naley m.in.: -kontrola zgodnoci przetwarzania danych z przepisami o ochronie danych osobowych, -wydawanie decyzji i rozpatrywanie skarg w sprawach wykonania przepisw o ochronie danych osobowych, -prowadzenia rejestru zbiorw danych oraz udzielanie informacji o zarejestrowanych zbiorach. Generalny Inspektor i upowanieni przez niego inspektorzy maj prawo dokonywa czynnoci kontrolnych w miejscach zlokalizowania zarejestrowanych zbiorw danych, jak i da zoenia wyjanienia i przesuchiwa osoby, da okazania dokumentw i wszelkich danych majcych bezporedni zwizek z problematyk kontroli oraz udostpniania do kontroli urzdze, nonikw oraz systemw informatycznych sucych do przetwarzania danych. W razie stwierdzenia naruszenia przepisw o ochronie danych osobowych Generalny Inspektor nakazuje, w drodze decyzji administracyjnej, przywrcenie stanu zgodnego z prawem. W przypadku wydania takiej decyzji strona ma prawo zwrci si do Generalnego Inspektora z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy. Na decyzj Generalnego Inspektora wydan po ponownym rozpatrzeniu sprawy stronie suy skarga do NSA. Rzecznik Praw Obywatelskich. RPO powoywany jest przez Sejm za zgod Senatu na 5 lat. Nie moe zajmowa innego stanowiska, nalee do partii politycznej, zwizku zawodowego ani prowadzi dziaalnoci publicznej nie dajcej si pogodzi z funkcj RPO z wyjtkiem profesora szkoy wyszej. Wniosek o powoanie RPO moe zgosi Marszaek Sejmu lub grupa 35 posw. RPO w swej dziaalnoci jest niezawisy, niezaleny od innych organw pastwowych, odpowiada tylko przed Sejmem i tylko za zgod Sejmu moe by pocignity do odpowiedzialnoci karnej. RPO co rocznie skada sprawozdanie ze swej dziaalnoci Sejmowi i Senatowi i sprawozdanie to jest podawane do publicznej wiadomoci. Dziaalno RPO polega przede wszystkim na ochronie praw i wolnoci obywateli, badaniu przestrzegania i realizacji tych praw oraz podejmowaniu spraw do postpowania wyjaniajcego, ewentualnie kierowanie do waciwych organw w szczeglnoci do organw nadzoru, prokuratury, kontroli pastwowej, zawodowej lub spoecznej. O zlecenie przeprowadzenie kontroli przez NIK dla zbadania okrelonej sprawy RPO zwraca si do Sejmu. RPO moe wystpowa do waciwych organw z wnioskiem o podjcie inicjatywy ustawodawczej bd wydanie lub zmiany innych aktw prawnych dot. Praw i wolnoci obywateli. Moe wystpowa do TK z wnioskiem o stwierdzenie zgodnoci aktu ustawodawczego z Konstytucj. Wykonuje swoje zadania przy pomocy biura RPO i moe powoa od 1 do 3 zastpcw oraz za zgod Sejmu swoich penomocnikw terenowych.

48

Kontrola Sdowa (Sdownictwo administracyjne). Kontrola sdowa jest tradycyjn form zagwarantowania zgodnego z prawem dziaania administracji w jej stosunkach z obywatelami. W toku rozwoju historycznego uksztatoway si rne typy kontroli nad administracj: -kontrola wykonywana wycznie przez powoane w tym celu sdownictwo administracyjne sdownictwo wyodrbnione, -kontrola wykonywana przez sdy powszechne, -typ mieszamy kontroli wykonywanej w czci przez sdy powszechne, a w czci przez specjalistyczne sdownictwo administracyjne. Sdownictwo administracyjne polega na orzekaniu o legalnoci aktw administracyjnych przez organy o charakterze sdowym. Organ sdowy kontroluje powstay akt administracyjny z punktu widzenia jego zgodnoci z prawem i orzeka o jego wanoci z tego wanie punktu widzenia. Kontrola polega na monoci skasowania aktu, a nie na zastpieniu aktu wadliwego nowym aktem. Kontrola sdw administracyjnych przybiera w zasadzie jedynie form kontroli nastpnej. Sdownictwo administracyjne sprawujce kontrol legalnoci aktw administracyjnych jest najczciej sdownictwem kasacyjnym. Sd orzeka czy akt administracyjny jest wany, czy nie. Gdy s stwierdzi, e akt jest niewany, to wwczas sam nowego aktu nie wydaje, lecz jedynie znosi akt organu kontrolowanego, ktry z kolei wydaje akt nowy. Sdownictwo administracyjne mona okreli jako kontrole polegajc na orzekaniu o legalnoci aktw administracyjnych, przeprowadzan przez organy o charakterze sdowym. Ustawodawca moe przyzna sdom administracyjnym take prawo kontroli celowoci aktw administracyjnych, ale wwczas organ sdowy w tym zakresie spenia funkcj administracji. Kontrola Sdowa (Typy sdowej kontroli adm. publicznej). (Sdownictwo adm.) Kontrola Sdowa (rodzaje systemw sdownictwa adm.). 1. System klauzuli generalnej i system enumeracji: -system klauzuli generalnej polega na tym, ze wszystkie akty administracyjne, bd wszystkie akty administracyjne okrelonego rodzaju, podlegaj kontroli sdu administracyjnego. Jednak prawie w kadym ustawodawstwie znajdujemy wyjtki od klauzuli generalnej, dlatego system klauzuli generalnej czsto czy si z negatywn klauzul enumeracyjn (wyliczajc akty administracyjne wyczone spod kontroli sdu administracyjnego); -system enumeracji charakteryzuje si tym, e kontroli sdu administracyjnego poddane s jedynie akty wyranie wyliczone w ustawie, caa za reszta nie jest poddana tej kontroli. 2. system ochrony prawa podmiotowego i system ochrony prawa przedmiotowego: -system ochrony prawa podmiotowego polega na tym, e sd administracyjny dziaa tylko na wniosek osoby, ktrej prawo podmiotowe zostao przez akt administracyjny naruszone. W tym systemie prawo wniesienia skargi ogranicza si tylko do pewnego krgu osb posiadajcych legitymacj skargow. Skarga przysuguje stronie dopiero, gdy akt jej dotyczy; -system ochrony prawa przedmiotowego skarg mona wnosi nie tylko na nielegalny akt administracyjny, lecz take na nielegalne rozporzdzenie, ktrego legalno sd moe rwnie skontrolowa i w wyniku przeprowadzonej kontroli moe rozporzdzenie uchyli. Sd moe wkracza z urzdu albo z czyjejkolwiek inicjatywy, a kontroli sdowej poddane s rwnie akty o charakterze generalnym. NSA (organizacja). NSA podj dziaalno z dniem 1 wrzenia 1980r. NSA oraz inne sdy administracyjne sprawuj, w zakresie okrelonym w ustawie, kontrol dziaalnoci administracji publicznej. Kontrola ta obejmuje rwnie orzekanie o zgodnoci z ustawami uchwa samorzdu terytorialnego i aktw normatywnych terenowych organw administracji rzdowej. Wedug art.1 ustawy o NSA sd ten sprawuje wymiar sprawiedliwoci przez sdow kontrol wykonywania administracji publicznej, na zasadach okrelonych w niniejszej ustawie. Sd ten dziaa w Warszawie i w orodkach zamiejscowych tworzonych dla jednego lub kilku wojewdztw. Prezydent RP, w drodze rozporzdzenia z 28 wrzenia 1995r. ustali struktur organizacyjn i regulamin dziaania NSA. Za po zacigniciu opinii Ministra Sprawiedliwoci Prezydent RP- w drodze rozporzdzenia- tworzy i znosi orodki zamiejscowe NSA, okrela ich siedziby oraz waciwo miejscow i rzeczow. Obecnie materie te reguluje rozporzdzenie Prezydenta RP z 24 listopada 1998r. Rozporzdzenie to utrzymao orodki zamiejscowe w liczbie 10. NSA dzieli si na izby, przy czym sdzia moe by czonkiem tylko jednej izby. Rozporzdzenie z 28 wrzenia 1995r. ustalio, e NSA dzieli si na Izb Finansow i Izb Oglnoadministracyjn. NSA w Warszawie oraz 7 orodkw zamiejscowych, spord 10, dzieli si na wydziay orzecznicze, tworzone na podstawie kryteriw rzeczowo-problemowych. W NSA w Warszawie dziaa Biuro Prezydialne i Biuro Orzecznictwa. W skad NSA wchodz: prezes, wiceprezesi, prezesi izb, prezesi orodkw zamiejscowych oraz sdziowie. Sdziw NSA powouje Prezydent RP na wniosek Krajowej Rady Sdownictwa. Prezesa NSA powouje Prezydent RP na szecioletni kadencj spord kandydatw przedstawionych przez Zgromadzenia Oglne NSA. Konstytucja wprowadzia kadencyjno stanowiska Prezesa NSA. Wiceprezesw NSA powouje i odwouje Prezydent RP spord sdziw tego sdu, za zgod Zgromadzenia Oglnego Sdziw NSA. Prezesw izb i orodkw zamiejscowych, dyrektorw biur i przewodniczcych wydziaw powouje i odwouje Prezes NSA za zgod Kolegium tego sdu. W NSA dziaaj: Zgromadzenie Oglne Sdziw Sdu, ktre posiada kompetencje decydujce i opiniodawcze oraz Kolegium Sdu, organ o mniejszym ni Zgromadzenie Oglne skadzie osobowym, jako organ opiniodawczy i doradczy, a w przypadkach okrelonych przepisami prawa jako

49

organ decydujcy. Nadzr judykacyjny nad dziaalnoci NSA sprawuje Sd Najwyszy poprzez rozpoznawanie rewizji nadzwyczajnych od orzecze tego sdu. O dziaalnoci NSA i sprawach wynikajcych z tej dziaalnoci Prezes NSA informuje Prezydenta RP i Krajow Rad Sdownictwa. NSA (zakres kontroli). Wedug art.16 ust.1 ustawy o NSA sd ten orzeka w sprawach skarg na: 1) decyzje administracyjne, 2) postanowienia wydawane w postpowaniu administracyjnym, na ktre suy zaalenie albo koczce postpowanie, a take rozstrzygajce spraw co do istoty, 3) postanowienia wydawane w postpowaniu egzekucyjnym i zabezpieczajcym, na ktre suy zaalenie, 4) inne ni okrelone w punkcie 1-3 akty lub czynnoci z zakresu administracji publicznej dotyczce przyznania, stwierdzenia albo uznania uprawnienia lub obowizku wynikajcego z przepisw prawa, 5) uchway jednostek samorzdu terytorialnego oraz akty organw administracji rzdowej stanowice przepisy prawa miejscowego, 6) uchway jednostek samorzdu terytorialnego i ich zwizkw, inne ni okrelone w pkt.5, podejmowane w sprawach z zakresu administracji publicznej, 7) akty nadzoru nad dziaalnoci organw jednostek samorzdu terytorialnego. NSA orzeka take w sprawach, w ktrych przepisy ustaw szczeglnych przewiduj sdow kontrole. Ponadto NSA rozpoznaje skargi na bezczynno organw administracji publicznej. NSA rozstrzyga spory o waciwo midzy organami samorzdu terytorialnego a terenowymi organami administracji rzdowej oraz udziela odpowiedzi na pytania prawne przedstawione do rozstrzygnicia przez samorzdowe kolegia odwoawcze. Kontrola Sdowa (kontrola wykonywana przez inne sdy). Sdy powszechne, sdy ubezpiecze spoecznych, TK, sd antymonopolowy. Kontrola Sdowa (Sdy ubezpiecze spoecznych). Od decyzji ZUS przysuguje odwoanie do waciwego sdu ubezpiecze spoecznych w terminie miesica od dorczenia decyzji wedug zasad okrelonych w kodeksie postpowania cywilnego. Odwoanie wnosi si na pimie do jednostki organizacyjnej Zakadu, ktra wydaa decyzj, lub do protokou sporzdzonego przez t jednostk. Jeeli odwoanie nie zostao w caoci lub w czci uwzgldnione, Zakad przekazuje niezwocznie, nie pniej ni w terminie 14 dni od wniesienia odwoania, spraw do sdu wraz z uzasadnieniem. Sd ubezpiecze spoecznych rozpatruje sprawy, w ktrych wniesiono odwoanie od decyzji organw rentowych, wedug przepisw kodeksu postpowania cywilnego normujcych postpowanie w sprawach z zakresu ubezpiecze spoecznych. Po rozpatrzeniu sprawy sd oddala odwoanie jeeli nie ma podstawy do jego uwzgldnienia. W razie uwzgldnienia odwoania sd zmienia zaskaron decyzj w caoci lub w czci i orzeka co do istoty sprawy. Sd ubezpiecze spoecznych moe wydawa orzeczenia reformatoryjne. Kontrola Sdowa (Sd antymonopolowy). Przepisy ustaw: z 10 kwietnia 1997r.- Prawo energetyczne, z 27 czerwca 1997r. o transporcie kolejowym, z 21 lipca 2000r.- Prawo telekomunikacyjne, z 15 grudnia 2000r. o ochronie konkurencji i konsumentw przewiduj waciwo Sdu Okrgowego w Warszawie- sdu antymonopolowego w sprawach odwoa od decyzji i zaale na postanowienia Prezesw Urzdw: Regulacji Energetyki; Transportu Kolejowego; Regulacji Telekomunikacji; oraz Ochrony Konkurencji i Konsumentw. Wymienieni prezesi s centralnymi organami administracji rzdowej, wydajcymi decyzje w zakresie spraw zaliczonych do ich kompetencji. Sd antymonopolowy, rozpoznajc odwoanie od decyzji i zaalenie na postanowienie wymienionych organw, stosuje przepisy kodeksu postpowania cywilnego dziau IVa tytuu ksigi pierwszej w sprawach z zakresu: ochrony konkurencji (rozdzia 2), regulacji energetyki (rozdzia 4), regulacji telekomunikacji (rozdzia 5) oraz regulacji transportu kolejowego (rozdzia 6). Sd antymonopolowy oddala odwoanie, jeeli nie ma podstaw do jego uwzgldnienia. W razie uwzgldnienia odwoania sd zaskaron decyzje albo uchyla albo zmienia w caoci lub w czci orzeka co do istoty sprawy. Od wyroku sdu antymonopolowego przysuguje kasacja do Sdu Najwyszego. Sprawy najpierw nale do waciwoci organw administracji, a decyzje tych organw staja si prawomocne, o ile nie zostan zaskarone do sdu. W przypadku wniesienia odwoania sd rozpatruje dan spraw i w wyniku tego rozpatrzenia albo odwoanie oddala, co powoduje, i decyzja administracyjna staje si prawomocna, albo decyzj uchyla i orzeka o istocie sprawy. Kontrola Sdowa (Sdy powszechne i SN). Sdy powszechne rozpatruj niektre sprawy zwizane z dziaalnoci administracji publicznej. Sd ten na podstawie ustaw orzeka w sprawach:- prawo o aktach stanu cywilnego w sprawach o uniewanienie, sprostowanie oraz ustalenie treci aktu stanu cywilnego orzeka sd w postpowaniu nieprocesowym na wniosek osoby zainteresowanej, prokuratora lub kierownika urzdu stanu cywilnego. W zwizku z postpowaniem egzekucyjnym w administracji dopuszcza si wnoszenie dwch rodzajw powdztw do sdu powszechnego. Wedug art.38 prawa wodnego strona niezadowolona z decyzji organu administracji publicznej o odszkodowaniu oraz o rozgraniczeniu gruntw pokrytych wodami powierzchniowymi z gruntami przylegymi do tych wd moe dochodzi swych roszcze przed sdem. W przypadku wydania przez sd orzeczenia rozstrzygajcego o roszczeniu, decyzja administracyjna traci moc w

50

czci objtej orzeczeniem sdu. Kodeks postpowania administracyjnego przewiduje, e strona moe dochodzi odszkodowania przed sdem powszechnym, gdy poniosa szkod w wyniku uchylenia decyzji w zwizku ze wznowieniem postpowania, stwierdzeniem niewanoci decyzji bd z powodu uchylenia lub zmiany decyzji. Na podstawie ustawy o radiofonii i telewizji od decyzji Przewodniczcego KRRiT suy odwoanie do Sdu Okrgowego w Warszawie- sdu gospodarczego. Sdy powszechne rozpatruj te skargi i protesty, o ktrych stanowi ustawa z 12 kwietnia 2001r. Ordynacja wyborcza do Sejmu RP i do Senatu RP, czy ustawa z 16 lipca 1998r.- Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatw i sejmikw wojewdztw. Ustawa o wyborze Prezydenta RP przewiduje, e Sd Najwyszy oraz sdy powszechne rozpatruj skargi w sprawach wymienionych w tej ustawie. Wedug ustawy SN w skadzie caej Izby Administracyjnej, Pracy i Ubezpiecze Spoecznych na podstawie sprawozdania z wyborw przedstawionego przez Pastwow Komisje Wyborcz oraz rozpoznaniu protestw rozstrzyga o wanoci wyboru Prezydenta RP. Ordynacja wyborcza do Sejmu i do Senatu z 2001r. stanowi, e SN w skadzie caej Izby Administracyjnej, Pracy i Ubezpiecze Spoecznych, na podstawie sprawozdania z wyborw przedstawionego przez Pastwow Komisje Wyborcz oraz opinii i wydanych w wyniku rozpoznania protestw, rozstrzyga o wanoci wyboru posa lub senatora, przeciwko ktremu wniesiono protest. Rozstrzygnicie to podejmuje SN w formie uchway, ktra ogasza si w Dzienniku Ustaw RP. Kontrola Sdowa (TK). Obecnie Trybunaowi Konstytucyjnemu powicone s art.188-197 Konstytucji oraz ustawa z 1 sierpnia 1997r. o TK. Konstytucja poszerzya kompetencje TK o prawo orzekania o zgodnoci z Konstytucj umw midzynarodowych, wprowadzia powszechn skarg konstytucyjn. Trybuna uzyska prawo rozstrzygania sporw kompetencyjnych pomidzy centralnymi konstytucyjnymi organami pastwa. Orzeczenia TK maj moc powszechnie obowizujc i s ostateczne. Orzeczenia TK o niezgodnoci z Konstytucj, umowa midzynarodow lub ustaw, aktu normatywnego, na podstawie ktrego zostao wydane prawomocne orzeczenie sdowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygniecie w innych sprawach, stanowi podstaw do wznowienia postpowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnicia na zasadach okrelonych w przepisach dla danego postpowania. TK informuje Sejm i Senat o istotnych problemach wynikajcych z dziaalnoci orzecznictwa Trybunau. TK przedstawia innym waciwym organom stanowicym prawo uwagi o stwierdzonych uchybieniach i lukach w prawie, ktrych usunicie jest niezbdne dla zachowania spjnoci systemu prawnego RP. Kontrola resortowa. Kontrol resortow, jest kontrola wykonywana w ramach struktury organizacyjnej resortu, wwczas gdy organ kontrolujcy, jak i podmiot kontrolowany podporzdkowane s temu samemu naczelnemu lub centralnemu organowi administracji rzdowej. Kontrola resortowa jest przede wszystkim przejawem zachodzcego pomidzy podmiotami, pozostajcymi w zalenoci od siebie, stosunku nadzoru. Organ nadrzdny odpowiada za dziaalno organu podporzdkowanego. W obrbie kadej jednostki organizacyjnej przeoony powinien kontrolowa prac podlegych pracownikw i sam podlega kontroli ze strony swego przeoonego. Kontrola resortowa realizowana jest w sposb bezporedni przez pracownikw poszczeglnych komrek organizacyjnych organu nadrzdnego nad jednostk kontrolowan albo te jest wykonywana przez specjalne komrki organizacyjne. W myl art.39 ust3 ustawy z 8 sierpnia 1996r. o organizacji i trybie pracy RM oraz o zakresie dziaania ministrw w kadym ministerstwie tworzy si m.in. komrk organizacyjn, biuro, wydzia lub wyodrbnione stanowiska do spraw kontroli, skarg i wnioskw. Kontrola instancyjna. Kontrola instancyjna jest najczciej szczegln form wykonywania kontroli resortowej. Kontrola ta jest instytucja procedury administracyjnej. Wie si ona czsto z wykonywaniem funkcji nadzoru, poniewa organ kontrolujcy ma prawo do zmiany rozstrzygnicia organu niszego stopnia. Kontrola instancyjna wie si zawsze z pewnym podporzdkowaniem organu niszego organowi wyszego stopnia; jest jedn z najlepszych form kontroli. Pewnym niedostatkiem tej kontroli jest jej niepeny obiektywizm w ocenie, poniewa organ kontrolujcy z reguy jest wspodpowiedzialny za wyniki dziaania organu kontrolowanego. Kontrola instancyjna wymaga uzupenienia rnymi formami kontroli niezawisej, a zwaszcza kontrol sdow. Dla zwikszenia bezstronnoci kontroli instancyjnej powouje si dla niektrych kategorii spraw specjalne organy odwoawcze, z reguy organy kolegialne z udziaem czynnika obywatelskiego. Kontrola midzyresortowa. Zadania administracji publicznej s tak rozlege, i w niektrych dziedzinach nie mog by zamknite w ramach jednego resortu.. W systemie organizacji administracji rzdowej istniej organy, ktre- bdc podporzdkowanymi jednemu, okrelonemu naczelnemu organowi administracji rzdowejsprawuj kontrolna dziaalno podmiotw usytuowanych take poza struktur danego resortu. Wrd tego typu kontroli wystpuj inspekcje specjalne. Inspekcje te charakteryzuj si tym, e ich zadaniem jest czuwanie nad realizacj okrelonego odcinka zada administracji rzdowej w sferze dziaania rnych resortw. Inspekcje specjalne mona podzieli na dwie grupy: I. Inspekcje specjalne o penym zakresie midzyresortowym: 1. Kontrola skarbowa- organami s Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej oraz inspektorzy kontroli skarbowej. Kontroli Skarbowej podlegaj wszystkie podmioty zobowizane do wiadcze na rzecz Skarbu Pastwa; 2.

51

Inspekcja Sanitarna- organami s Gwny Inspektor Sanitarny, wojewdzki inspektor i inspektorzy powiatowi, ktrzy kieruj stacjami sanitarno- epidemiologicznymi.;3. Inspekcja Ochrony rodowiska- Jest to organ kontroli przestrzegania przepisw o ochronie rodowiska oraz badania stanu rodowiska, ktry zadania wykonuje poprzez Gwnego Inspektora Ochrony rodowiska, wojewod przy pomocy wojewdzkiego inspektora oraz pewne uprawnienia przysuguj sejmikowi wojewdzkiemu, radzie powiatu, starocie, wjtowi i burmistrzowi; 4. Inspekcja Handlowa- powoana do ochrony interesw i praw konsumentw oraz interesw gospodarczych pastwa. Jej zadania wykonuj Gwny Inspektor Inspekcji Handlowej, wojewoda przy pomocy wojewdzkiego inspektora inspekcji handlowej oraz organy jednostek samorzdu terytorialnego. II. Inspekcje specjalne o ograniczonym zakresie midzyresortowym: 1. Inspekcja Ochrony Rolin; 2. Inspekcja Nasienna; 3. Inspekcja Farmaceutyczna; 4. Inspekcja Weterynaryjna; 5. Inspekcja Jakoci Handlowej Artykuw Rolno; 6. Inspekcja Celna. 7. Ustawa z 13 padziernika 1998r. o systemie ubezpiecze spoecznych przyznaa bardzo liczne i istotne kompetencje kontrolne Zakadowi Ubezpiecze Spoecznych. Urzd Nadzoru Ubezpiecze Zdrowotnych jest powoany do sprawowani nadzoru nad dziaalnoci Kas Chorych, a take wiadczeniodawcw w zakresie realizacji umw z Kasami Chorych oraz instytucji ubezpieczenia spoecznego w zakresie realizacji powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego. Urzd Nadzoru nad Funduszami Emerytalnymi powoany jest do ochrony interesw czonkw funduszu oraz uczestnikw pracowniczych programw emerytalnych. Kontrole midzyresortow sprawuj organy administracji rzdowej wyposaone w kompetencje w tym zakresie: Gwny Urzd Statystyczny kontroluje legalno, terminowo i rzetelno sprawozdawczoci statystycznej; z dniem 1 stycznia 2001r. utworzono organ regulacyjny w zakresie dziaalnoci telekomunikacji i gospodarki czstotliwociowej oraz kontroli speniania wymaga dotyczcych kompatybilnoci elektromagnetycznej. Organem tym jest Prezes Urzdu Regulacji Telekomunikacji. Do inspekcji specjalnych mona zaliczy nadzr i kontrole przestrzegania przepisw o dozorze technicznym oraz przepisw i zasad z zakresu bezpieczestwa techniki, dotyczcych urzdze technicznych wykonywane przez Urzd Dozoru Technicznego. Kontrola prokuratorska. Funkcj Prokuratora Generalnego Sprawuje Minister Sprawiedliwoci, a prokuratura wczona jest do resortu sprawiedliwoci. Zadaniem prokuratury jest strzeenie praworzdnoci oraz czuwanie nad ciganiem przestpstw. Strzeenie praworzdnoci w dziaaniach administracji publicznej prokuratura wykonuje przez podejmowanie rodkw przewidzianych prawem, zmierzajcych do prawidowego i jednolitego stosowania prawa w postpowaniu sdowym, administracyjnym, w sprawach o wykroczenia oraz innych postpowaniach, przez zaskaranie do sdu decyzji administracyjnych niezgodnych z prawem oraz udziau w postpowaniu sdowym w sprawach zgodnoci z prawem takich decyzji, jak i przez opiniowanie projektw aktw normatywnych. Prokurator Generalny moe wystpowa do TK z wnioskiem o stwierdzenie zgodnoci ustawy i umowy midzynarodowej z Konstytucj albo zgodnoci przepisw prawa wydanych przez centralne organy pastwowe z Konstytucj, ratyfikowanymi umowami midzynarodowymi i ustawami. Jeeli uchwaa samorzdu terytorialnego albo rozporzdzenie wojewody s niezgodne z prawem, prokurator zwraca si do organu, ktry je wyda, o ich zmian lub uchylenie albo kieruje wniosek o ich uchylenie do waciwego organu nadzoru. W przypadku uchwa jednostek samorzdu terytorialnego prokurator moe te wystpi z wnioskiem o uchylenie do sdu administracyjnego. Prokuratura moe zaskary rwnie akty prawa miejscowego stanowione przez wojewod oraz organy niezespolonej administracji rzdowej. Regionalna Izba Obrachunkowa. Ustawy o samorzdzie: gminnym, powiatowym i o samorzdzie wojewdztwa stanowi, ze organami nadzoru nad dziaalnoci tych samorzdw w zakresie spraw finansowych s regionalne izby obrachunkowe (RIO). Istnieje 16 regionalnych izb obrachunkowych RIO, zasig terytorialny kadej izby obejmuje jedno wojewdztwo. 16 RIO ma swoje zespoy zamiejscowe, w oglnej licznie 35, ktre maj siedziby w dawnych miastach wojewdzkich z okresu koca 1998r. W szczeglnoci izby sprawuj nadzr nad dziaalnoci jednostek samorzdu terytorialnego w zakresie spraw finansowych oraz dokonuj kontroli gospodarki finansowej i zamwie publicznych nastpujcych podmiotw: jednostek samorzdu terytorialnego, zwizkw midzygminnych, stowarzysze gmin oraz stowarzysze gmin i powiatw, zwizkw powiatw, stowarzysze powiatw, samorzdowych jednostek organizacyjnych w tym samorzdowych osb prawnych, innych podmiotw w zakresie wykorzystywania przez nie dotacji przyznawanych z budetw jednostek samorzdu terytorialnego. Izby kontroluj gospodark finansow na podstawie kryterium zgodnoci z prawem i zgodnoci dokumentacji ze stanem faktycznym. Kontrola dokonywana jest take z uwzgldnieniem kryterium celowoci, rzetelnoci i gospodarnoci. Izby przeprowadzaj co najmniej raz na 4 lata kompleksow kontrol gospodarki finansowej jednostek samorzdu terytorialnego. Izby kontroluj pod wzgldem rachunkowym i formalnym kwartalne sprawozdania z wykonywania budetw jednostek samorzdu terytorialnego oraz wnioski o przyznanie czci rekompensujcej subwencji oglnej. Izby badaj uchway podjte przez organy jednostek samorzdu terytorialnego w zakresie spraw finansowych, w tym rwnie zawierajce oceny wykonania budetu przez zarzdy jednostek samorzdu terytorialnego. W przypadku nie uchwalenia budetu przez organ stanowicy jednostki samorzdu terytorialnego do dnia 31 marca roku budetowego, izba ustal budet tej jednostki w terminie do koca kwietnia roku budetowego. Do zada izby naley wydawanie opinii. Izby prowadz

52

dziaalno informacyjn i szkoleniow w zakresie objtym nadzorem i kontrol. Organami izby s: a) kolegium izby, b) komisja orzekajca w sprawach o naruszenie dyscypliny budetowej. Kolegium izby skada si z przewodniczcego, ktrym jest prezes izby oraz czonkw powoywanych przez Prezesa RM spord kandydatw przedstawionych przez kolegium izby w trybie okrelonym w rozporzdzeniu Prezesa RM. Czonkowie kolegium w zakresie realizacji zada nadzorczych i funkcji kontrolnych s niezawili i podlegaj tylko ustawom. Prezesa izby powouje i odwouje Prezes RM, po zasigniciu opinii kolegium izby. W kadej RIO tworzy si dwa wydziay: kontroli gospodarki finansowej; informacji, analiz i szkole.; Nadzr nad dziaalnoci regionalnych izb obrachunkowych sprawuje Prezes RM, na podstawie kryterium zgodnoci z prawem. Kontrola spoeczna. Oprcz kontroli adm. istnieje forma kontroli sprawowana bezporednio przez obywateli i ich organizacje oraz przez rodki masowego przekazu. Kady ma prawo skadania skarg do organw pastwowych i organw samorzdowych. Skargi mona skada w interesie wasnym, innych osb, a take interesie spoecznym. Przedmiotem skargi moe by zaniedbanie lub nienaleyte wykonanie zada przez waciwe organy albo przez ich pracownikw, naruszenie praworzdnoci lub susznych interesw obywateli, a take przewlekanie zaatwiania spraw. Organami rozpatrujcymi skargi s organy nadrzdne nad organami, ktrych skarga dotyczy. Istotn role w zakresie kontroli adm. maj rodki masowego przekazu a zwaszcza prasa. Organy pastwowe, przedsibiorstwa pastwowe oraz inne pastwowe jednostki organizacyjne maj obowizek udzielania prasie rzetelnych informacji zwizanych z ich dziaalnoci. Odmowa moe nastpi jedynie ze wzgldu na ochron tajemnicy pastwowej i subowej oraz tajemnicy chronionej ustaw. Prasa i inne rodki masowego przekazu ujawniaj i krytykuj negatywne zjawiska ycia spoecznego i gospodarczego, w ten sposb sprawuj kontrole spoeczn.

53