Odruch warunkowy (ang. conditioned response) nabyta reakcja organizmu.

. Odruch warunkowy klasyczny powstaje podczas ycia osobnika na bazie odruchu bezwarunkowego. Wystpuje dopiero po analizie danego bodca przez orodek kojarzenia w mzgowiu, gwnie w pniu mzgu. Powstawanie odruchw warunkowych wynika z powtarzalnoci pewnych sytuacji oraz integracyjnej funkcji mzgowia, ktre korzystajc z danych przekazywanych przez rne zmysy moe postrzega otoczenie wieloaspektowo. Wprawdzie bodcem powodujcym wydzielanie liny jest obecno w pysku pokarmu, lecz podczas jedzenia pies widzi otoczenie, widzi pokarm (jego form), czuje zapach i rejestruje wiele innych cech sytuacji. Kady z tych elementw moe sta si bodcem warunkowym i wywoywa linienie, o ile pies bdzie godny. Odruch bezwarunkowy reakcja wrodzona (odruch), automatyczna, zachodzi przez pobudzenie odpowiednich receptorw, zakocze nerwowych, nerww czuciowych oraz pobudzenie organw efektorowych (gwnie mini) poprzez nerwy ruchowe lub autonomiczne. Reakcja odruchowa przebiega bez uwiadomienia, to znaczy, e nerwy wywouj odruch (pobudzaj minie) przed powiadomieniem mzgu.

Przykady odruchw bezwarunkowych

odruch akomodacji oka odruch krztuny (ang. gag reflex) odruch nurkowania (ang. Mammalian diving reflex) odruch przedsionkowo-oczny (ang. Vestibulo-ocular reflex) odruch cigna Achillesa odruch rzepkowy, inaczej odruch kolanowy (ang. Patellar reflex) odruch reniczny odruch wymiotny

uk odruchowy - to droga jak przebywa impuls nerwowy od receptora bodca poprzez neuron czuciowy, kojarzeniowy oraz ruchowy do efektora. uk odruchowy skada si z: receptora, dorodkowej drogi doprowadzajcej do neuronw czuciowych, orodka nerwowego, drogi odprowadzajcej do efektora. W uku odruchowym impuls nerwowy z receptora zawsze wdruje neuronem czuciowym do orodkowego ukadu nerwowego. uk nerwowy jest podoem fizjologicznym reakcji na bodce. uk odruchowy ma bardzo wane znaczenie dla organizmu, umoliwia bowiem szybk reakcj obronn - reakcj autonomiczn, ktra nie angauje naszej woli (odruch bezwarunkowy). Ten proces odbywa si na poziomie rdzenia krgowego bez udziau mzgu. Rodzaje ukw odruchowych:

uk odruchowy monosynaptyczny uk odruchowy bisynaptyczny uk odruchowy polisynaptyczny

Orodkowy ukad nerwowy (OUN, ac. systema nervosum centrale, ang. central nervous system (CNS)) najwaniejsza cz ukadu nerwowego krgowcw. Orodkowy ukad nerwowy jest chroniony przez koci czaszki oraz krgosup. Zbudowany jest z istoty szarej i biaej. Czci skadow istoty szarej s komrki nerwowe. Oprcz nich znajduj si wkna

nerwowe rdzenne i bezrdzenne, tkanka glejowa i naczynia krwionone wraz z paskami tkanki cznej. Skad istoty biaej to tkanka glejowa, naczynia wkien nerwowych nie majcych osonki Schwanna.

Podzia
W skad orodkowego ukadu nerwowego wchodz:

mzgowie (ac. encephalon), dzielce si na: o rdze przeduony (ac. medulla oblongata), w ktrym znajduj si orodki kierujce odruchami bezwarunkowymi orodki oddechowe, regulujce prac serca, cinienie krwi, orodki odpowiedzialne za ucie, poykanie, wydzielanie liny, orodki kojarzeniowe suchu i rwnowagi oraz koordynacji ruchowej. o tyomzgowie (ac. rhombencephalon), bdcy orodkiem kontroli, koordynacji i regulacji ruchw, odpowiedzialnym za utrzymanie rwnowagi ciaa. o rdmzgowie (ac. mesencephalon), czyli pierwotny orodek analizy wzroku i suchu. o midzymzgowie (ac. diencephalon), w ktrym znajduj si orodki nerwowe godu/sytoci, termoregulacji, pragnienia, agresji/ucieczki, popdu pciowego i instynktu macierzyskiego. o kresomzgowie (ac. telencephalon) dwie pkule pokryte kor mzgow, dzielc si na paty: czoowy zwizany m.in. z pamici, uwag, kontrol zachowania, planowaniem, hamowaniem reakcji, zawiera rwnie orodki ruchowe oraz pole Broca (zazwyczaj w lewej pkuli), zwizane z kontrol ekspresji mowy, ciemieniowy zawiera m.in. orodki czucia skrnego, rozumienia i kojarzenia informacji pochodzcych ze zmysw oraz orodki uwagi, potyliczny orodki wzrokowe, skroniowy zawiera m.in. orodek rozumienia wrae suchowych (pole Wernickego, zazwyczaj w lewej pkuli) a take orodki zwizane z emocjami oraz pamici, rdze krgowy (ac. medulla spinalis)

Pie mzgu (truncus cerebri) struktura anatomiczna orodkowego ukadu nerwowego, obejmujca wszystkie twory lece na podstawie czaszki.

Otoczenie pnia mzgu

Jak cay ukad orodkowy ukad nerwowy jest otoczony bonami cznotkankowymi, nazywanymi oponami. Oddzielaj one pie mzgu od cian jamy czaszki.

Czci skadowe pnia mzgu

rdze przeduony most rdmzgowie

Gwne funkcje pnia mzgu

W pniu mzgu znajduj si liczne pierwotne orodki odpowiedzialne za utrzymanie funkcji yciowych. Znajduje si tam orodek oddychania, orodek regulujcy prac serca, orodek regulujcy cinienie ttnicze, orodek regulujcy temperatur organizmu, orodek regulujcy metabolizm, przysadka bdca wanym gruczoem dokrewnym, orodki odruchowe wzroku i suchu, orodek integracji bodcw ruchowych i czuciowych i twr siatkowaty pnia mzgu, odpowiedzialny za zdolno do czuwania, za stan przytomnoci i zdolno do wybudzania: patrz piczka, sopor. Pie mzgu stanowi take skupienie orodkw nerwowych dla nastpujcych czynnoci odruchowych: ssanie, ucie, poykanie, wymioty, kichanie, kaszel, mruganie powiekami, wydzielanie potu, regulowanie przemiany materii (wszystkie te odruchy s wrodzone i wystpuj ju u noworodkw).

Twr siatkowaty albo ukad siatkowaty (ac. formatio reticularis), inaczej: siatkowaty, retikularny, "kora pnia mzgu" - rozciga si w pniu mzgu od midzymzgowia do rdzenia przeduonego, a nastpnie przechodzi w twr siatkowaty rdzenia krgowego. Neurony tworu siatkowatego maj nastpujce cechy charakterystyczne:

ich dendryty sabo si rozgaziaj, neuryty dziel si na gazie wstpujce i zstpujce, perykariony ich s w niektrych miejscach rozproszone.

W rdzeniu krgowym twr siatkowaty znajduje si w warstwie poredniej pomidzy istot szar tworzc rogi (supy) przednie i tylne, w pobliu kanau rodkowego.

Ukad siatkowaty[edytuj]
Ukad siatkowaty jest pojciem czynnociowym. Neurony tego ukadu przewodz impulsy nerwowe drogami nieswoistymi. W skad tego ukadu wchodz neurony przekazujce lub hamujce impulsacje za porednictwem niemale wszystkich rodzajw transmitterw. Odpowiada za regulacj wielu czynnoci wegetatywnych, majc moliwo wpywania na jadra nerww czaszkowych i orodki wegetatywne, ktre s wrcz "wtopione" pomidzy struktury ukadu siatkowatego. Twr siatkowaty wpywa na czuwanie, sen i wiadomo. Uszkodzenie jego struktur wprowadza pacjenta w stan wegetatywny. Fizjologicznie dzieli si ten ukad na:

cz zstpujc - kontroluje czynno odruchow rdzenia krgowego, wpywa na czynno orodkw oddechowych, kreniowych oraz na napicie miniowe. Cz zstpujca dzieli si na: o cz pobudzajca - toruje lub przyspiesza przewodnictwo innych neuronw o cz hamujca - blokuje lub zwalnia przewodnictwo innych neuronw cz wstpujc - przewodzi impulsy aferentne jako droga nieswoista oraz kontroluje czynno neuronw jder ruchowych mostu, jder ruchowych nerww kontrolujcych ruch gaek ocznych. Dzieli si na:

ukad siatkowy wstpujcy pobudzajcy (RAS) - prowadzi impulsacj do wszystkich pl kory, orodkw autonomicznych oraz orodkw podkorowych motywacyjnych ukad wstpujcy hamujcy czyli ukad rekrutujcy wzgrza - dziaa antagonistycznie do RAS, synchronizuje czynno bioelektryczn mzgu (wygasza jego akty

Drogi tworu siatkowatego[edytuj]

Drogi doprowadzajce[edytuj]

droga rdzeniowo-siatkowa - biegnie w sznurze przednim oraz bocznym rdzenia krgowego. Przewodz impulsacj czuciow eksteroreceptywn, proprioreceptywn oraz interoreceptywn do tworu siatkowatego, dua cz impulsacji biegnie do jdra olbrzymiokomrkowego. Poczenie to stanowi podstaw orodkowego hamowania blu. droga mdkowo-siatkowa grna, dolna oraz rodkowa - biegn przez konary mdku. Mdek za porednictwem tworu siatkowatego oddziauje na rdze krgowy, korygujc ruchy wykonywane w danej chwili. drogi rozpoczynajce si w midzymzgowiu - przewodz impulsacj od wzgrza, podwzgrza oraz ukadu limbicznego. droga korowo-siatkowa - wkna tej drogi biegna razem z wknami drogi korowordzeniowej i korowo-jdrowej do poszczeglnych jder tworu siatkowatego.

Drogi odprowadzajce[edytuj]

drogi wstpujce - ukad siatkowaty wstpujcy pobudzajcy i hamujcy (ukad rekrutujcy). drogo siatkowo-rdzeniowa przednia (przyrodkowa) - rozpoczyna si od jder rdmzgowiowych i mostu, jest drog nieskrzyowan. Dziaa pobudzajco na komrki rogw przednich - droga torujca. droga siatkowo-rdzeniowa boczna - rozpoczyna si od jder rdzenia przeduonego i jest drog skrzyowan. Dziaa hamujco na komrki rogw przednich. droga siatkowo-mdkowa - rozpoczyna si gwnie w jdrach mostu.

Wzgrze (ac. thalamus, ang. thalamus) - cz midzymzgowia znajdujca si pod spoidem wielkim. Przylega do niego podwzgrze. Odpowiada za wstpn ocen bodcw zmysowych i przesyanie ich do kory mzgowej (oprcz wchu). Peni kluczow rol w integracji informacji czuciowych i ruchowych, w procesach uwagi i kontrolowania dostpu do danych czuciowych. Stanowi najwiksz ilo istoty szarej midzymzgowia. Wzgrze tworz skupienia istoty szarej (jdra) pooddzielane przez pasma istoty biaej. Stanowi ograniczenie komr: komory bocznej oraz komory trzeciej. Obwodowy ukad nerwowy cz ukadu nerwowego, do ktrej nale nerwy zbudowane z wkien nalecych do ukadu somatycznego i autonomicznego. Nerwy przekazuj informacje pomidzy orodkowym ukadem nerwowym i poszczeglnymi narzdami. Cz somatyczna obwodowego ukadu nerwowego skada si z wkien nerwowych czuciowych oraz ruchowych. Wkna te przewodz impulsy nerwowe pomidzy receptorami, orodkowym ukadem

nerwowym a miniami lub gruczoami. Cz autonomiczna czy orodkowy ukad nerwowy i narzdy wewntrzne, jak np. serce czy odek. Obwodowy ukad nerwowy obejmuje 12 par nerww czaszkowych oraz 31 par nerww rdzeniowych. Uszkodzenia obwodowego ukadu nerwowego powoduj niedowady lub poraenia mini oraz zaburzenia czucia. Niektre z uszkodze nerww obwodowych zwizane s z ich uciskiem przez inne struktury anatomiczne (np. zesp cieni nadgarstka, zesp kanau Guyona[1], zesp kanau okciowego[1]). Nerwy mog rwnie ulec uszkodzeniu na skutek urazu. NERWY CZASZKOWE I - wchowy (jest to te nerw czuciowy. Wkna tworzce ten nerw rozpoczynaj si w polu wchowym bony luzowej jamy nosowej ) II - wzrokowy ( take nerw czuciowy. Przewodzi bodce wietlne z siatkwki gaki ocznej do mzgowia) III - okooruchowy IV - bloczkowy ( unerwia minie zewntrzgalkowe i wewntrzgakowe oraz misie dwigacz gaki ocznej) V - trjdzielny (to wkna czuciowe i ruchowe. Dzieli si na trzy nerwy : V1 to nerw oczny - unerwia skr nosa i czoa, gak oczn, jam nosow, zatok czoow, klinow i komrki sitowe; V2 to nerw szczkowy - unerwia jam nosow, podniebienie, zby i dzisa, skr twarzy; V3 to nerw uchwowy - unerwia jzyk, dzisa, zby uchwy, maowin uszn, policzki wknami czuciowymi. Wknami ruchowymi unerwia minie waczy i minie dna jamy ustnej) VI - odwodzcy (unerwia minie zewntrzgakowe i wewntrzgakowe oraz misie dwigacz gaki ocznej) VII - twarzowy (unerwia wknami ruchowymi minie wyrazowe twarzy a wknami czuciowymi brodawki jzyka, wknami przywspczulnymi unerwia linianki poduchwowe i podjzykowe, oraz gruczo zowy.) VIII - przedsionkowo - limakowy (Nerw czuciowy. Czc przedsionkowa unerwia narzd rwnowagi a cz limakowa narzd suchu) IX - jzykowo - gardowy (Wkna czuciowe prowadz do brodawek jzyka, wkna ruchowe do garda i podniebienia, wkna przywspczulne do linianki przyusznej) X - bdny (Nerw te mieszany, biegnie przez ca dugo szyi i klatki piersiowej koczc si w jamie brzusznej. Spord wkien czuciowych ruchowych i przywspczulnych, tych ostatnich jest najwicej. Unerwia gardo, krta, przeyk, serce, puca i inne narzdy jamy brzusznej) XI - dodatkowy ( Wkna ruchowe unerwiaj minie mostkowo-obojczykowo-sutkowe i misie czworoboczny) XII - podjzykowy (Nerw ruchowy. Unerwia wszystkie minie jzyka.)

NERWY RDZENIOWE Kady nerw rdzeniowy wychodzi z kanau krgowego przez otwr midzykrgowy i dzieli si na gazie : oponow (unerwiaj okostn krgosupa i jego opony), brzuszn (cz si, tworzc sploty), grzbietow( unerwiaj skr i minie grzbietu) i czc nerwu rdzeniowego Splot szyjny - z gazi brzusznych nerww rdzeniowych szyjnych, unerwia skr i minie szyi, oraz przepon. Splot ramienny - poczenia gazi brzusznych 4 dolnych nerww rdzeniowych szyjnych i pierwszego piersiowego. Znajduje si w dole nadobojczykowym i czsci podobojczykowej (jama pachwowa). Gazie od czci nadobojczykowej unerwiaj skr i minie klatki piersiowej i obrczy koczyny grnej. Gazie od czci podobojczykowej unerwiaj stawy, minie i skr koczyny dolnej. Nerwy midzyebrowe - gazie brzszne nerww rdzeniowych piersiowych, w przestrzenieach midzyebrowych. Unerwiaj minie i skr klatki piersiowej i brzucha, a ruchowo przepon. Splot ldwiowo - krzyowy - utworzony z gazi nerww rdzeniowych ldwiowych i krzyowych i ga brzuszn nerwu rdzeniowego guzicznego.Dzieli si na splot ldwiowy i krzyowy: Splot ldwiowy - unerwia minie i skr brzucha oraz niektre minie uda. Splot krzyowy - unerwia skr i minie obrczy koczyn dolnych i krocza oraz narzdy pciowe zewn. Nerw kulszowy - najwikszy nerw splotu krzyowego, unerwia minie grupy tylniej uda, minie i skr goleni i stopy. Ukad piramidowy (ac. systema pyramidale) cz ukadu nerwowego kontrolujca ruchy dowolne i postaw ciaa. Ukad piramidowy posiada dwie drogi unerwiajce ruchowo minie. Pierwsza z nich to droga korowo-jdrowa, ktra unerwia minie twarzoczaszki, szyi, a take cz minia czworobocznego. Druga to droga korowo-rdzeniowa, ktra unerwia reszt mini organizmu. Ukad piramidowy skada si z dwch neuronw: orodkowego i obwodowego:

orodkowy neuron ruchowy to dua, piramidowa komrka Betza, leca w 4 i czciowo 6 polu kory ruchowej (wg Brodmanna). Komrki te uoone s somatotropicznie w obrbie tych pl, okrelanych jako pierwszorzdowa kora ruchowa, co oznacza, e poszczeglne unerwiane okolice ciaa maja swoj okrelon reprezentacj korow; obwodowy neuron ruchowy to komrka leca w rogu przednim rdzenia krgowego lub w jdrze ruchowym nerww czaszkowych, w zalenoci od tego przez jakie nerwy dany misie jest unerwiany.

Uszkodzenie orodkowego neuronu ruchowego spowoduje stan zwany niedowadem (ac. paresis) poraeniem (ac. plegia). W zalenoci od miejsca uszkodzenia poraenie bdzie po

lewej i (lub) prawej stronie ciaa, przeciwstronnie (jeli uszkodzenie znajduje si proksymalnie od skrzyowania piramid) lub tostronnie (jeli znajduje si poniej skrzyowania). Obecne bd odruchy rozcigowe (takie jak odruch kolanowy), a ich sia bdzie nawet wiksza, ze wzgldu na brak sterowania miniem przez kor ruchow (wygrowanie odruchw cignistych). Gdy uszkodzony zostanie obwodowy neuron ruchowy, brak bdzie wszelkich odruchw (nawet obronnych), misie bdzie wiotki, ze wzgldu na zniesienie napicia spoczynkowego, i dojdzie do zanikw miniowych.
Rola ukadu nerwowego (ukad piramidowy, pozapiramidowy, mdek, rdze krgowy) w kontroli ruchw dowolnych i mimowolnych.

Rola ukadu nerwowego w aparacie ruchu polega na pobudzaniu, koordynacji i sterowaniu czynnoci motoryczn mini szkieletowych. Cz ukadu nerwowego kontrolujca ruchy dowolne i postaw ciaa nazywamy ukadem piramidowym. Skada si ona z dwch neuronw: orodkowego i obwodowego. Ukad piramidowy unerwia ruchowo wszystkie minie poprzecznie prkowane w caym ciele czowieka. Posiada dwie drogi unerwiajce ruchowo minie. Jedna z nich to droga korowo - jdrowa, natomiast druga to droga korowo rdzeniowa. Dziki drodze korowo jdrowej mamy unerwione minie twarzoczaszki, szyi oraz cz minia czworobocznego grzbietu. Droga korowo rdzeniowa odpowiada za unerwienie reszty mini. Droga ta krzyuje si na poziomie rdzenia przeduonego tworzc drog korowo rdzeniow boczn. Dlatego osoby praworczne maj lepiej rozwinit lew pkul mzgu a leworczne praw. Uszkodzenia drogi piramidowej powoduje poraenie po lewej lub po prawej stronie ciaa Zaley to od miejsca uszkodzenia ukadu piramidowego. Jeeli uszkodzeniu ulegnie neuron obwodowy, to nastpi cakowity brak wszelkich odruchw -take obronnych. Minie bd staway si wiotkie, gdy zniesione zostanie napicie spoczynkowe, a nastpnie szybko bd zanika. W przypadku uszkodzenia neuronu orodkowego znikn tylko odruchy, ktre s zalene od naszej woli. Pozostanie odruch obronny, moe by on nawet mocniejszy, gdy misie nie bdzie sterowany przez kor ruchow. Odpowiedzialno za ruchy mimowolne przejmuje ukad pozapiramidowy zwany take korowym. Do ukadu tego nale: korowe pola pozapiramidowe, istota czarna, jdro czerwone, twr siatkowaty pnia mzgu i jdro przedsionka. Ukad ten przejmuje i automatyzuje te czynnoci, ktre byy wczeniej kontrolowane przez ukad piramidowy. Peni on rol wspomagajc oraz odciajc czowieka od koniecznoci skupiania si nad wykonywaniem powtarzalnych, codziennych czynnoci. Dziki temu moemy te czynnoci wykonywa prawie automatycznie. Przykadem takich czynnoci mog by naprzemienne ruchy koczyn grnych i dolnych podczas chodzenia czy przyjcie odpowiedniej postawy przy rzucie piki do kosza. Do podstawowych funkcji ukadu pozapiramidowego naley: wspdziaanie w regulacji ruchw dowolnych, kontrola wspruchw, regulowanie napicia miniowego potrzebnego do przyjmowania okrelonej postawy ( ruchy zwizane z agresj, obron i ucieczk, mimik i artykulacj, pokazywanie chwilowych stanw emocjonalnych). Uszkodzenie tego ukadu powoduje np. chorob Parkinsona oraz zespoy plsawiczne. Z ukadem pozapiramidowym cile zwizana jest czynno mdku. Znajduje si w dole tylnym i przykryty jest od gry pkulami mzgowymi. Otrzymuje informacje z narzdw ruchu ( mini, staww i wizade), narzdw wzroku, suchu, ze skry oraz orodkw ruchowych rdzenia krgowego. Mdek odpowiedzialny jest za koordynacj ruchw i utrzymywanie rwnowagi ciaa, uczenie si zachowa motorycznych. Decyduje on o pynnoci i precyzji ruchw dowolnych wspdziaajc z okolic ruchow kory mzgowej. Mdek otrzymujc informacje z wielu orodkw szybko je analizuje i tak moduluje, aby wykonywane ruchy byy pynne i dokadne. Decyduje o tym, ktre minie maja si kurczy i z jak si. Kontroluje poszczeglne fazy wykonywania ruchu i wprowadza do niego ewentualne, konieczne poprawki. Skutkiem uszkodzenia mdku s zaburzenia rwnowagi ( astazja), zniesienie napicia miniowego (atomia) oraz osabienie i zwikszenie mczliwoci mini (astenia). Kady ruch moe by pobudzony w licznych receptorach lub polach motorycznych korowych. Niezalenie jednak od charakteru i miejsca zainicjowania ruchu wszystkie impulsy nerwowe docieraj do mini poprzez rdze krgowy. Dokadnie mwic, wszystkie odrbne szlaki przewodzce impulsy zbiegaj si w neuronach motorycznych rdzenia krgowego. Rdze krgowy to cz orodkowego ukadu nerwowego, przewodzca bodce pomidzy mzgowiem a ukadem obwodowym. Ma ksztat grubego sznura, nieco spaszczonego w kierunku strzakowym. Umieszczony jest w biegncym w krgosupie kanale krgowym.

AUTONOMICZNY UKAD NERWOWY # kieruje czynnociami nie podlegajcymi naszej woli # podstawow reakcj w tym ukadzie jest rwnie uk odruchowy (pierwszy neuron ramienia odrodkowego uku czy si z neuronem zazwojowym, zlokalizowanym w zwojach uk.

autonomicznego.Dopiero neuron zwojowy przekazuje impulsy do narzdu wykonawczego) # odruchy tego uk. s bez udziau orodkowego ukadu nerwowego. # reguluje czynnoci zwizane z oddychaniem, trawieniem, wydalaniem, przemian materii, rozrodem, mini gadkich, gruczow i minia sercowego. Dzieli si na cz: WSPCZULN (sympatyczn) I PRZYWSPCZULN (parasympatyczn). Obydwie czci skdaj si z czci orodkowej i obwodowej, dziaaj antagonistycznie Cz orodkowa orodki wspczulne w rdzeniu krgowym le w bocznych supach istoty szarej. Od 8 segmentu szyjnego do 3 lub 2 ldwiowego. Znajduj si w nich: - orodki odruchowe renicy na wiato - orodki naczynioruchowe, wosoruchowe, - orodki regulujce wydzielanie potu z gruczow potowych. Cz obwodowa zoona z pnia wspczulnego i jego odgazie. (zbudowanego ze zwojw wspczulnych znajdujcych sie przy trzonach krgw) Wkna wspczulne dochodz do narzdw wewntrznych, - naczy krwiononych - naczy chonnych - gruczow to wkna przywspczulne biegnce z nerwem okooruchowym, jzykowo gardowym twarzowym, oraz bdnym.

Czci wspczulnej

- orodki defekacji Czci - orodki wydzielania moczu przywspczulnej - surcze minia macicy - orodek erekcji

Cz wspczulna - pobudza organizm. Przejawia si np:

rozszerzeniem renic, rozszerzeniem oskrzeli, skurczem zwieracza wew. cewki moczowej, zweniem rtnic, wzrostem stenia glukozy we krwi. Cz przywspczulna - dziala antagonistycznie do czci wspczulnej. Powoduje np: oprnienie pcherza moczowego, spowalnia akcje serca, kurczy renice. W warunkach komfortowych dla organizmu uzyskuje przewag nad czci wspczuln. Cz przywspczulna i wspczulna dziaaj jednoczenie. Ostateczny efekt jest rezultatem ich wsplnego dzialania Neuron rodzaj komrek wystpujcych w ukadzie nerwowym. Najwicej neuronw znajduje si w orodkowym ukadzie nerwowym. Neurony skadaj si z ciaa komrki (perikarion albo soma) oraz wypustek cytoplazmatycznych: dendryty i akson, za pomoc ktrych wytwarzaj poczenia z innymi neuronami, bd komrkami efektorowymi (wykonawczymi). Poczenie midzy komrkami nerwowymi zwane jest synaps. Ze wzgldu na liczb wypustek (aksonw i dendrytw), neurony dzieli si na:

jednobiegunowe (np. w podwzgrzu); pseudojednobiegunowe (zwoje czuciowe nerww czaszkowych i rdzeniowych); dwubiegunowe (np. w siatkwce oka, bonie wchowej); wielobiegunowe: o z dugim aksonem (np. neurony ruchowe rdzenia krgowego); o z krtkim aksonem (dendrytem) (np. neurony kojarzeniowe w istocie szarej mzgu i rdzenia krgowego).

Pod wzgldem kierunku przekazywania sygnau neurony dzieli si na:

czuciowe (aferentne, dorodkowe), biegnce od receptora do orodka; ruchowe (eferentne, odrodkowe), biegnce od orodka do efektora; kojarzeniowe (poredniczce), wystpujce midzy innymi pomidzy neuronami czuciowymi i ruchowymi.

Neurony dzieli si rwnie wedug gwnego wydzielanego neuroprzekanika. Wedug tego kryterium wyrnia si midzy innymi neurony:

cholinergiczne gwnym neuroprzekanikiem jest acetylocholina; dopaminergiczne dopamina; GABA-ergiczne kwas gamma-aminomasowy (GABA); noradrenergiczne noradrenalina, itd.

4 kategorie budowy wlokien nerwowych: -wlokna rdzenne z oslonka Schwanna -wlokna rdzenne pozbawione oslonki schwanna -wlokna bezdrzenna z oslonka schwanna -wlokna bezrdzenna pozbawione oslonbki schwanna

Somatyczny ukad nerwowy albo ukad somatyczny (ac. systema nervosum somaticum) ukad odpowiedzialny za kontakt ze rodowiskiem zewntrznym oraz szybkie reagowanie w przypadku zachodzcych w nim zmian. Ukad somatyczny unerwia minie szkieletowe i kieruje ich prac oraz prac gruczow skrnych i komrek barwnikowych skry. Dziaanie tego ukadu w duym stopniu podlega kontroli wiadomoci. Wraz z ukadem autonomicznym tworzy obwodowy ukad nerwowy. Ukad nerwowy czowieka (ac. systema nervosum) - ukad zbudowany z tkanki nerwowej oraz tkanki glejowej, integrujcy dziaalno organizmu, rejestrujcy bodce, przetwarzajcy zawart w nich informacj oraz sterujcy czynnociami organizmu: ruchem mini oraz wydzielaniem hormonw. Czynnoci obwodowego ukadu nerwowego mona umownie podzieli na dwie kategorie:

Ukad nerwowy somatyczny (ac. soma ciao) nastawiony na czno ze wiatem zewntrznym, odbiera z niego rnorodne informacje za porednictwem narzdw zmysw oraz zarzdza aparatem ruchowym, umoliwiajc poruszanie si w przestrzeni i reagowanie w sposb celowy na bodce zewntrzne. Ukad nerwowy autonomiczny lub wegetatywny (ac. autos samo- i nomos prawo, a wic "samorzdzcy si") - jego rol jest sprawowanie kontroli nad przemian materii oraz prawidowym dziaaniem narzdw wewntrznych.

Tkanka glejowa: Tkanka glejowa to inaczej glej lub tzw. neuroglej. Jest to rodzaj tkanki cznej. Tworzy j zesp zrnicowanych morfologicznie i funkcjonalnie komrek glejowych, czyli gliocytw towarzyszcych nieustannie komrkom nerwowym. Podzia gliocytw ze wzgldu na budow, funkcj i pochodzenie:

Astrocyty - tworz makroglej, oligodendrocyty -tworz tzw. oligodendroglej, ependymocyty -tworz ependym, lemocyty - to komrki Schwanna komrki mikrogleju;

Funkcja tkanki glejowej:

szkieletowa -stanowi rusztowanie, podpor dla neuronw, izolujca -tworzy osonk mielinow, obronna - (ma zdolno do fagocytozy, poredniczy w odywianiu komrek nerwowych i uzupenia ubytki w tkance nerwowej.

Podzia nerww:

Ruchowe - III okoruchowy, IV bloczkowy, VI odwodzcy, XI dodatkowy, XII podjzykowy Czuciowe - I wchowy, II wzrokowy, VIII limakowy Mieszane - V trjdzielny, VII twarzowy, IX jzykowo - gardowy, X bdny