You are on page 1of 41

cigawka dla radnego

Spis treci
Wstp _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ PRZEPISY ANTYKORUPCYJNE DOTYCZCE PRACOWNIKW SAMORZDOWYCH I RADNYCH W POLSKIM SYSTEMIE PRAWNYM ORAZ W SYSTEMACH PRAWNYCH INNYCH PASTW EUROPEJSKICH skrt opracowania _ _ _ _ _
Oglne regulacje ustawowe dotyczce pracownikw samorzdowych w Polsce _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Konflikt interesw _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Obowizek skadania owiadczenia majtkowego

6
7 8

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 12

Sankcje gro ce pracownikowi wynikajce z Kodeksu pracy _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 14 Przepisy karne _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 15 Rozwizania w innych krajach _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 17

Antykorupcyjne ograniczenia i zakazy dotyczce radnych _ _ _ _ _ _ 19 Antykorupcyjne owiadczenia i informacje skadane przez radnego _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 23

Model Przeroczysta Gmina _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 29


W instytucjach samorzdu terytorialnego _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 32 W spoecznoci lokalnej _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 48 Kwestionariusz Modelu Przeroczysta Gmina _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 51 Obszar I: Potencja spoecznoci lokalnej _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 52 Obszar II: Wykonywanie zada publicznych _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 54 Podsumowanie _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 56

Przejrzysta gmina modelowe rozwizania w zakresie udzielania dotacji podmiotom niepublicznym z bud etw gmin _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 57
I Wstp _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 59 II Istniejce przepisy _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 60 III Zadania Samorzdu terytorialnego a instytucje niepubliczne _ _ _ 65 IV Rodzaje wsppracy _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 67

Wstp
Szanowni Pastwo, Gratulujemy wyboru na czonka Rady Gminy! Jestemy przekonani, e chcecie Pastwo jak najlepiej wypenia obowizki radnego, su y swojej spoecznoci. Podstaw budowania zaufania mieszkacw Waszych wyborcw s jawne i przejrzyste dziaania samorzdu. Zdajemy sobie spraw, i nowo wprowadzone przepisy dotyczce przejrzystoci samorzdu mog by jeszcze Pastwu mao znane. Dlatego te stworzylimy niniejsz publikacj, w ktrej znajd Pastwo informacje o antykorupcyjnych przepisach prawnych dotyczcych radnych i pracownikw samorzdowych oraz modelowe rozwizania prowadzce do zwikszenia przejrzystoci. W cigawce dla Radnego znajd Pastwo nastpujce pozycje: 1. Skrt opracowania Aleksandry Radwaskiej Przepisy antykorupcyjne dotyczce pracownikw samorzdowych i radnych w polskim systemie prawnym oraz w systemach prawnych innych pastw europejskich. Cao opracowania jak i inne publikacje dotyczce metod przeciwdziaania korupcji znajd Pastwo na naszej stronie internetowej: www.batory.org.pl/program/przeciw-korupcji/ 2. Model Przeroczysta Gmina opracowany przez Andrzeja Szeniawskiego przy wsppracy z profesor dr hab Gra yn PrawelskSkrzypek, wraz z kwestionariuszem, ktry pozwala oceni Pastwu na ile przejrzysta jest Pastwa gmina 3. Model Przejrzysta Gmina modelowe rozwizania w zakresie udzielania dotacji podmiotom niepublicznym z bud etw gmin opracowany przez Andrzeja Szeniawskiego. yczymy Pastwu owocnej pracy i liczymy, e informacje zawarte w tej broszurze przydadz si w rozwizywaniu problemw gminy i w dziaaniu na rzecz lepszego jej funkcjonowania. Elektroniczn wersj cigawki dla Radnego znajd Pastwo na naszej stronie internetowej: www.batory.org.pl/program/przeciw-korupcji/ Pracownicy Programu Przeciw Korupcji Fundacji im. Stefana Batorego

V Podmioty niepubliczne realizujce zadania publiczne a spoeczno lokalna _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 67 VI Przejrzysta gmina modelowe rozwizania w zakresie udzielania dotacji podmiotom niepublicznym z bud etw gmin _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 69

PRZEPISY ANTYKORUPCYJNE DOTYCZCE PRACOWNIKW SAMORZDOWYCH I RADNYCH W POLSKIM SYSTEMIE PRAWNYM ORAZ W SYSTEMACH PRAWNYCH INNYCH PASTW EUROPEJSKICH - skrt opracowania Autorka: Alexandra Radwaska

Oglne regulacje ustawowe dotyczce pracownikw samorzdowych w Polsce


Status prawny pracownika samorzdowego reguluj nastpujce ustawy: ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorzdzie gminnym (tj. Dz. U. Nr 142 z 2001 r., poz. 1591 oraz z 2002 r. Nr 23, poz. 220, Nr 62, poz. 558, Nr 113, poz. 984 i Nr 156, poz. 1271), ustawa z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorzdowych (tj. Dz. U. Nr 142 z 2001 r., poz. 1593 oraz z 2002 r. Nr 113, poz. 984), ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia dziaalnoci gospodarczej przez osoby penice funkcje publiczne (Dz. U. Nr 106, poz. 679; 1998 r. Nr 162, poz. 1126; 1999 r. Nr 49, poz. 483; 2000 r. Nr 26, poz. 306 oraz z 2002 r. Nr 113, poz. 984), ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorzdzie powiatowym (tj. Dz. U. Nr 142 z 2001 r., poz. 1592 oraz z 2002 r. Nr 23, poz. 220, Nr 62, poz. 558, Nr 113, poz. 984 i Nr 153, poz. 1271), ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorzdzie wojewdztwa (Dz. U. Nr 142 z 2001 r., poz. 1590 oraz z 2002 r. Nr 23, poz. 220, Nr 62, poz. 558 i Nr 153, poz. 1271). Innym istotnym rdem prawa pracy pracownikw samorzdowych jest Kodeks pracy, stanowicy subsydiarny (pomocniczy) akt prawa powszechnie obowizujcy. Spord wymienionych ustaw najistotniejsza jest ustawa o pracownikach samorzdowych, ktra uznawana jest za pragmatyk pracownikw samorzdowych tj. akt prawny regulujcy kompleksowo i odmiennie od powszechnego prawa pracy stosunek pracy szczeglnej grupy pracowniczej.1

Samorzd terytorialny zosta reaktywowany 12 lat temu. Bya to jedna z najdoniolejszych decyzji politycznych podjtych w celu przeobra enia ustroju Rzeczypospolitej Polski. W preambule, przyjtej przez Polsk Europejskiej Karty Samorzdu Terytorialnego stwierdzono e, spoecznoci lokalne stanowi jedn z zasadniczych podstaw ustroju demokratycznego, a prawo obywateli do uczestnictwa w kierowaniu sprawami publicznymi jest jedn z demokratycznych zasad, wspln dla wszystkich pastw czonkowskich Rady Europy. Niestety, w samorzdzie spotykamy si z r norodnymi przejawami korupcji, ktre najoglniej mo na okreli jako sprzedajno urzdnicz, patn protekcj, oszustwo, nadu ycie zaufania, nadu ycie wadzy oraz konflikt interesw. W du ej mierze s one rezultatem odzyskiwania przez spoeczestwo wolnoci i podmiotowoci, ksztatowania si wolnego rynku, wielopartyjnego systemu politycznego; wi si z procesem prywatyzacji i reprywatyzacji.

1 Bolesaw M. wiertniak, Maria TaniewskaPeszko, Pracownicy samorzdowi Wydawnictwo Prawnicze i Ekonomiczne Lex

Konflikt interesw
W celu uniknicia sytuacji, w ktrej pracownik samorzdowy mo e by postawiony w sytuacji konfliktu interesw, ustawodawca wprowadzi szereg zakazw zawartych w r nych ustawach:

b. Ograniczenia wynikajce z ustawy o zamwieniach publicznych W celu zapewnienia uczciwoci i rzetelnoci procedury zwizanej z zamwieniami publicznymi art. 20 ustawy z dnia 10 czerwca 1994 r. o zamwieniach publicznych (t.j. Dz. U. z 1998 r. Nr 119, poz. 773, z pn. zm), wprowadza instytucj wyczenia z postpowania przetargowego pewnej kategorii osb, ktrych udzia mo e budzi uzasadnione wtpliwoci. Przepis ten obowizuje rwnie pracownikw samorzdowych zasiadajcych w komisjach przetargowych lub wykonujcych inne czynnoci zwizane z postpowaniem o zamwienia publiczne, je eli zamwienie jest udzielane przez jednostk samorzdu terytorialnego zatrudniajc tego pracownika. I tak, zakaz wystpowania w postpowaniu o udzielenie zamwienia publicznego w imieniu zamawiajcych, a tak e wykonywania czynnoci zwizanych z postpowaniem lub bycia biegym maj osoby: pozostajce w zwizku ma eskim albo w stosunku pokrewiestwa lub powinowactwa w linii prostej, pokrewiestwa lub powinowactwa w linii bocznej do drugiego stopnia albo osoby zwizane z tytuy przysposobienia, opieki lub kurateli z oferentem, jego zastpc prawnym lub czonkami wadz osb prawnych ubiegajcych si o udzielenie zamwienia, ktre przed upywem trzech lat od daty wszczcia postpowania pozostaway w stosunku pracy lub zlecenia z oferentem albo byy czonkami wadz osb prawnych ubiegajcych si o udzielenie zamwienia, pozostajce z dostawc lub wykonawc w takim stosunku prawnym lub faktycznym, e mo e to budzi uzasadnione wtpliwoci co do ich bezstronnoci. Dodatkowym wzmocnieniem jest tu obowizujce od 10 stycznia 2002 r. (zmiana opublikowana w Dz. U. z 2001 r. Nr 113, poz. 1208) zobowizanie osb wystpujcych w imieniu zamawiajcego (np. pracownika samorzdowego wystpujcego w imieniu ogaszajcej przetarg jednostki samorzdu terytorialnego), do zo enia pisemnego owiadczenia o braku lub istnieniu okolicznoci podlegajcych wyczeniu (art. 20 ust. 2).

a. Wyczenie pracownika wynikajce z Kodeksu postpowania administracyjnego Kpa cay rozdzia 5 (art. 2427) powica wyczeniu od udziau w sprawie pracownika organu administracji publicznej oraz samego organu w sytuacjach mogcych budzi wtpliwoci co do ich bezstronnoci. Zachodz one w sprawie: 1. w ktrej pracownik jest stron albo pozostaje z jedn ze stron w takim stosunku prawnym, e wynik sprawy mo e mie wpyw na jego prawa lub obowizki, 2. swego ma onka oraz krewnych i powinowatych do drugiego stopnia, 3. osoby zwizanej z pracownikiem z tytuu przysposobienia, opieki lub kurateli, 4. w ktrej by wiadkiem, biegym albo przedstawicielem jednej ze stron, albo przedstawicielem strony jest jedna z osb wymieniona w pkt 2 i 3, 5. w ktrej pracownik bra udzia w wydawaniu w ni szej instancji zaskar onej decyzji, 6. z powodu ktrej wszczto przeciw pracownikowi dochodzenie su bowe, postpowanie dyscyplinarne lub karne, 7. w ktrej jedn ze stron jest osoba pozostajca wobec niego w stosunku nadrzdnoci su bowej. Wyczony pracownik powinien podejmowa tylko czynnoci nie cierpice zwoki ze wzgldu na interes spoeczny lub wa ny interes stron. Bezporedni przeo ony pracownika jest obowizany na jego danie lub na danie strony albo z urzdu wyczy go od udziau w postpowaniu o ile zostanie uprawdopodobnione istnienie innych okolicznoci wywoujcych wtpliwoci co do bezstronnoci pracownika. W przypadku wyczenia pracownika jego bezporedni przeo ony wyznacza innego pracownika do prowadzenia sprawy.

c. Zakaz czenia stanowisk Art. 24b ustawy o samorzdzie gminnym wprowadza zakaz czenia zatrudnienia w gminie ze sprawowaniem mandatu radnego. Dotyczy on pracownikw urzdw gminy bd penicych funkcje kierownika gminnej jednostki organizacyjnej, ktrzy zostali wybrani radnymi. W takiej sytuacji gmina zobowizana jest do udzielenia urlopu bezpatnego, na wniosek zainteresowanego radnego. Analogiczne przepisy dotycz radnego wojewdztwa (art. 26 ustawy o samorzdzie wojewdztwa) oraz radnego powiatu (art. 24 ustawy o samorzdzie powiatowym).

Naruszenie zakazu wywouje konieczno przeniesienia jednego z krewnych (powinowatych) na inne stanowisko, wykluczajce bezporedni podlego su bow lub rozwizanie stosunku pracy. Decyzja w tej sprawie nale y do wjta (prezydenta, burmistrza), starosty lub marszaka wojewdztwa. Warto w tym miejscu doda, e zgodnie z nowymi przepisami antykorupcyjnymi (ktre obowizuj od 1 stycznia 2003 r.) radny, wjt i jego zastpca (burmistrz, prezydent miasta) czonek zarzdu powiatu lub wojewdztwa, sekretarz, skarbnik, kierownik komunalnej jednostki organizacyjnej, osoba zarzdzajca i czonek organu zarzdzajcego komunaln osob prawn oraz osoba wydajca decyzje w imieniu wjta, starosty, marszaka wojewdztwa obowizani s do zo enia owiadczenia o dziaalnoci gospodarczej prowadzonej przez ma onka, wstpnych, zstpnych oraz rodzestwo, je eli dziaalno ta wykonywana jest na terenie ich waciwoci su bowej. To samo dotyczy zawieranych przez wymienione osoby umw cywilnoprawnych (np. o dzieo) z organami tych jednostek samorzdu terytorialnego. Ponadto wskazane w ustawie osoby zobowizane s do pisemnego poinformowania o zatrudnieniu ma onka, wstpnego, zstpnego lub rodzestwa, na terenie swojej jednostki samorzdu terytorialnego lub zmianie przez nich stanowiska su bowego.

d. Zakaz zatrudniania krewnych Ma onkowie oraz osoby pozostajce ze sob w stosunku pokrewiestwa do drugiego stopnia wcznie (dzieci, wnuki, rodzice, dziadkowie, rodzestwo) lub powinowactwa pierwszego stopnia (teciowie, zi, synowa) , opieki lub kurateli nie mog by zatrudnieni u pracodawcy samorzdowego, je eli powstaby midzy tymi osobami stosunek bezporedniej podlegoci (art. 6 ustawy o pracownikach samorzdowych). Zakaz ten jest sformuowany w sposb bezwzgldnie obowizujcy i wyklucza swobodne uznanie. Zakaz rozciga si na wszystkich pracownikw samorzdowych, rwnie tych zatrudnionych na podstawie umowy o prac.2 Stosunek bezporedniej podlegoci su bowej wystpuje wtedy, gdy jeden z krewnych lub powinowatych jest bezporednim przeo onym drugiego. W orzecznictwie Naczelnego Sdu Administracyjnego spotka jednak mo na rozszerzajcy pogld, i podlego taka istnieje tak e wtedy, gdy kierownik urzdu (przeo ony) rozstrzyga o zakresie czynnoci podwadnego.3 Chodzi o sytuacje gdy pomimo braku bezporedniej podlegoci su bowej kto decyduje o obowizkach zawodowych swojego krewnego. Bdzie to miao miejsce np. wtedy gdy pracownik bezporednio podlega naczelnikowi, ale realny wpyw na jego karier zawodow ma rwnie dyrektor (bezporedni przeo ony naczelnika) bdcy krewnym pracownika.
2 Zbigniew Sypniewski, Komentarz do ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorzdowych, Polski Dom Wydawniczy awica 1994 r. 3 Orzeczenie NSA (sygn. akt II S.A. 1042/91)

e. Zakaz wykonywania zaj dodatkowych Pracownicy samorzdowi nie mog wykonywa zaj, ktre pozostawayby w sprzecznoci z ich obowizkami lub mogyby wywoa podejrzenie o stronniczo lub interesowno (art. 18 ustawy o pracownikach samorzdowych). Art. 18 jest kluczowym przepisem w naszych rozwa aniach. Dotyczy ubocznych zaj urzdnikw komunalnych o charakterze zarobkowym i niezarobkowym.4 Przepis obejmuje zarwno zajcia uboczne wykonywane w ramach dodatkowego stosunku pracy, jak i pozostajce poza stosunkiem zatrudnienia. Obowizek pracownika
4 Zbigniew Sypniewski Komentarz do ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorzdowych, Polski Dom Wydawniczy awica

10

11

polega na powstrzymaniu si od tych zaj, gdy godz w jego bezstronno bd s sprzeczne z innymi su bowymi powinnociami. Rozciga si on na wszystkich pracownikw samorzdowych (z wyboru, z powoania, mianowanych i z umowy o prac). Ustawodawca odwoa si tu do klauzuli generalnej, w zakresie rozumienia terminw interesowno czy stronniczo. Przepis nie zawiera adnych pomocniczych kryteriw oceny. Rozstrzygnicie czy dodatkowe zajcia pracownika pozostaj w sprzecznoci z jego su bowymi, samorzdowymi obowizkami bdzie wic zale e ka dorazowo od konkretnego stanu faktycznego. Dokonana przez urzdnika ocena tego stanu mo e r ni si od oceny pracodawcy, ktry ma prawo nastpczej kontroli zaj dodatkowych wykonywanych przez zatrudnionego przez niego pracownika. Mo e on zakaza kontynuowania tego zajcia (cznie z dodatkowym zatrudnieniem), pod rygorem zastosowania sankcji przewidzianych przez prawo pracy. Od sankcji tych pracownikowi su y odwoanie (do sdu pracy). Najnowsza zmiana ustawy o pracownikach samorzdowych z dnia 23 listopada 2002 r. (jeszcze nie opublikowana) w dodawanym art. 18a nakada na urzdnikw samorzdowych obowizek zo enia owiadczenia o prowadzeniu dziaalnoci gospodarczej, okrelajcej jej charakter. W przypadku zmiany charakteru prowadzonej dziaalnoci urzdnik zobowizany jest do zo enia odrbnego owiadczenia. Na zo enie owiadczenia zobowizany ma 30 dni, liczc od dnia zatrudnienia, podjcia dziaalnoci lub zmiany jej charakteru. Rozwizania te obowizuj od 1 stycznia 2003 r. Zamieszczone w ustawie przepisy dostosowujce (art. 14) przewiduj rwnie 30 dniowy termin na zo enie pierwszego owiadczenia, o ktrym mowa w art. 18a, liczc od dnia wejcia w ycie ustawy (tj. od 1 stycznia 2003 r.). Niezo eni owiadczenia w terminie powoduje odpowiedzialno dyscyplinarn.

sekretarz gminy (powiatu), skarbnik gminy (powiatu, wojewdztwa), kierownik komunalnej jednostki organizacyjnej, osoba zarzdzajca i czonek organu zarzdzajcego komunaln osob prawn oraz osoba wydajca decyzje administracyjne w imieniu wjta (burmistrza, prezydenta miasta, starosty, marszaka wojewdztwa) s zobowizani do zo enia owiadczenia o swoim stanie majtkowym. Ma ono zawiera dane dotyczce ich majtku odrbnego a tak e majtku objtego ma esk wsplnoci majtkow. Je eli zaistnieje podejrzenie, e w owiadczeniu podano nieprawd lub zatajono prawd dokonujcy analizy owiadczenia (odpowiednio wjt, burmistrz, prezydent miasta, starosta, marszaek, wojewoda lub przewodniczcy rady) wystpuje (w ustawie jest napisane wystpuje a nie mo e wystpi jest to wic zobowizanie do dziaania!) do waciwego dyrektora urzdu kontroli skarbowej z wnioskiem o kontrol tego owiadczenia majtkowego. Informacje zawarte w owiadczeniu s jawne (oprcz adresu i miejsca poo enia nieruchomoci) i jako takie s udostpnione w Biuletynie Informacji Publicznej (BIP). Do czasu utworzenia strony BIP przez jednostk samorzdu terytorialnego informacje te s ujawniane w powszechnie dostpnej sieci teleinformatycznej lub (jeli np. gmina nie posiada strony internetowej) udostpniane s do wgldu w siedzibie urzdu. Rwnie te regulacje ustawowe obowizuj od 1 stycznia 2003 r. Ustawa o ograniczeniu prowadzenia dziaalnoci gospodarczej przez osoby penice funkcje publiczne dotyczy szerokiego grona adresatw, ktrzy s enumeratywnie wymienieni w art. 2 ustawy. S to osoby zajmujce kierownicze stanowiska pastwowe, w tym m.in.: czonkowie zarzdw gmin, powiatw i wojewdztw (pracownicy samorzdowi zatrudnieni na podstawie wyboru), skarbnicy i sekretarze gmin i powiatw oraz skarbnicy wojewdztw (pracownicy samorzdowi zatrudnieni na podstawie powoania), kierownicy komunalnych jednostek organizacyjnych, osoby zarzdzajce i czonkowie organw zarzdzajcych komunalnymi osobami prawnymi oraz inne osoby wydajce decyzje administracyjne w imieniu wjta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty lub marszaka wojewdztwa (pracownicy samorzdowi zatrudnieni na podstawie mianowania i umowy o prac). 13

Obowizek skadania owiadczenia majtkowego


Zgodnie z najnowsz nowelizacj ustaw samorzdowych (z dnia 23 listopada 2002 r.) radny, wjt (burmistrz, prezydent miasta) i jego zastpca, czonek zarzdu powiatu, czonek zarzdu wojewdztwa, 12

Art. 4 Pracownicy ci nie mog: by czonkami zarzdw, rad nadzorczych lub komisji rewizyjnych spek prawa handlowego, by zatrudnieni lub wykonywa inne zajcia w spkach prawa handlowego, ktre mogyby wywoa podejrzenie o ich stronniczo lub bezinteresowno, by czonkami zarzdw, rad nadzorczych lub komisji rewizyjnych spdzielni, z wyjtkiem rad nadzorczych spdzielni mieszkaniowych, by czonkami zarzdw fundacji prowadzcych dziaalno gospodarcz, posiada w spkach prawa handlowego wicej ni 10% akcji lub udziay przedstawiajce wicej ni 10% kapitau zakadowego, prowadzi dziaalnoci gospodarczej na wasny rachunek lub wsplnie z innymi osobami, a tak e zarzdza tak dziaalnoci lub by przedstawicielem czy penomocnikiem w prowadzeniu takiej dziaalnoci. Nie dotyczy to dziaalnoci wytwrczej w rolnictwie, w zakresie i formie gospodarstwa rodzinnego. Zakaz ten konkretyzuje oglniejszy zakaz zapisany w art. 18 ustawy o pracownikach samorzdowych. Jego naruszenie stanowi podstaw do odwoania za stanowiska lub rozwizania umowy o prac.

2. popenienia przez pracownika w czasie trwania umowy o prac przestpstwa, ktre uniemo liwia dalsze zatrudnienie go na zajmowanym stanowisku, je eli przestpstwo jest oczywiste lub zostao stwierdzone prawomocnym wyrokiem, 3. zawinionej przez pracownika utraty uprawnie koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku. L ejszy charakter maj tzw. kary porzdkowe, okrelone w art. 108 Kodeksu pracy. I tak zgodnie z 1 ww. artykuu za nieprzestrzeganie przez pracownika ustalonego porzdku, regulaminu pracy, przepisw bezpieczestwa i higieny pracy oraz przepisw przeciwpo arowych pracodawca mo e stosowa: kar upomnienia, kar nagany. W 2 art. 108 mowa jest o karze pieni nej, ktr pracodawca mo e rwnie zastosowa w stosunku do pracownika nieprzestrzegajcego: przepisw bezpieczestwa i higieny pracy, przepisw przeciwpo arowych, opuszczajcego prac bez usprawiedliwienia, stawiajcego si do pracy w stanie nietrzewoci lub spo ywajcego alkohol w czasie pracy.

Przepisy karne
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 z pn. zm.) obejmuje ochron instytucje samorzdu terytorialnego na rwni z ochron innych instytucji pastwowych. Przez dziaalno podlegajc ochronie nale y rozumie aktywno funkcjonariuszy danej instytucji, su c bezporedniej realizacji celw tej instytucji. Dlatego kluczowym problemem jest zdefiniowanie pojcia funkcjonariusz publiczny zawarte w art. 115 13 pkt 4 k.k. Zgodnie z tym przepisem funkcjonariusz publiczny to osoba bdca pracownikiem administracji rzdowej, innego organu pastwowego lub samorzdu terytorialnego, chyba e peni wycznie czynnoci usugowe, a tak e inna osoba w zakresie w ktrym uprawniona jest do wydawania decyzji administracyjnych.6
6

Sankcje gro ce pracownikowi wynikajce z Kodeksu pracy


Nie dochowanie czci z opisanych wy ej zakazw jest zagro one karami dyscyplinarnymi i porzdkowymi wynikajcymi z prawa pracy. Podstawow kar gro c pracownikowi jest tzw. dyscyplinarne zwolnienie z pracy czyli zastosowanie art. 52 1 Kodeksu pracy. 5 Zgodnie z ww. artykuem pracodawca mo e rozwiza umow o prac bez wypowiedzenia z winy pracownika w razie: 1. ci kiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowizkw pracowniczych,
5 M.T. Romer, K. Jakowski, W. Gujski, Z. Szczuka Kodeks pracy. Praktyczny komentarz z orzecznictwem, Zrzeszenie Prawnikw Polskich, Warszawa 1999.

pod red. A. Zoll Kodeks karny. Cz szczeglna Zakamycze 1999 r.

14

15

A wic zarwno radni jednostek samorzdu terytorialnego jak i pracownicy samorzdowi (z wyjtkiem pracownikw penicych wycznie czynnoci usugowe) s funkcjonariuszami publicznymi. W Rozdziale XXIX k.k. zawierajcym przestpstwa przeciwko dziaalnoci instytucji pastwowych oraz samorzdu terytorialnego najwa niejsze przepisy wymierzone w korupcj to: art. 228 (sprzedajno urzdnicza), art. 229 (apownictwo czynne), art. 230 (protekcjonizm) i art. 231 (nadu ycie wadzy). Ponadto k.k. penalizuje przestpstwa mogce mie zwizek z korupcj, takie jak oszustwo (art. 286) czy nadu ycie zaufania (art. 296). Art. 228 k.k. (sprzedajno urzdnicza) 1. Kto, w zwizku z penieniem funkcji publicznej, przyjmuje korzy majtkow lub osobist albo jej obietnic lub takiej korzyci da, podlega karze pozbawienia wolnoci od 6 miesicy do lat 8. Podmiotem sprzedajnoci urzdniczej (apownictwa biernego) mo e by tylko osoba penica funkcj publiczn. Art. 229 k.k. okrela czyn zabroniony dotyczcy apownictwa czynnego i polegajcy na udzieleniu osobie penicej funkcj publiczn korzyci majtkowej lub osobistej. Zarwno sprzedajno urzdnicza (apownictwo bierne) jak i apownictwo czynne s skierowane przeciwko bezinteresownoci osb bdcych funkcjonariuszami publicznymi, jako podstawowej i koniecznej przesanki prawidowej dziaalnoci instytucji pastwowych i samorzdowych. Wartoci atakowan przez sprawc jest tak e zaufanie obywateli do organw pastwowych i samorzdowych, w szczeglnoci zaufanie, e instytucje te przy podejmowaniu decyzji kieruj si wycznie przepisami prawa.7 Art. 230 k.k. (protekcjonizm) Kto powoujc si na swoje wpywy w instytucji pastwowej lub samorzdu terytorialnego, podejmuje si porednictwa w zaatwieniu sprawy w zamian za korzy majtkow lub jej obietnic, podlega karze pozbawienia wolnoci do lat 3. Przedmiotem ochrony jest tu powaga i dobre imi instytucji pastwowych i samorzdu terytorialnego, konieczne do ich prawidowej dziaalnoci, w szczeglnoci wolne od posdzenia o protekcjonizm i kumoterstwo w zaatwianiu powierzonych im spraw. Dla bytu prze7

stpstwa nie jest wa ne czy sprawca mia rzeczywiste wpywy w instytucji, na ktr si powoywa. Art. 231 k.k. (nadu ycie wadzy) 1. Funkcjonariusz publiczny, ktry przekraczajc swoje uprawnienia lub nie dopeniajc obowizkw, dziaa na szkod interesu publicznego lub prywatnego, podlega karze pozbawienia wolnoci do lat 3. 2. Je eli sprawca dopuszcza si czynu okrelonego w 1 w celu osignicia korzyci majtkowej lub osobistej,podlega karze pozbawienia wolnoci od roku do lat 10. Podmiotem przestpstwa mo e by tylko funkcjonariusz publiczny. Przedmiotem ochrony atakowanym przez sprawc jest prawidowe funkcjonowanie instytucji pastwowej i samorzdu terytorialnego i zwizany z tym autorytet wadzy publicznej. Opisane tu zachowanie funkcjonariusza publicznego godzi w art. 7 Konstytucji RP tzn. zasad, i organy wadzy publicznej dziaaj na podstawie i w granicach prawa.8 Oszustwem (art. 286 k.k.) jest doprowadzenie innej osoby do niekorzystnego rozporzdzenia mieniem przez wprowadzenie jej w bd albo wyzyskanie bdu lub niezdolnoci do nale ytego rozumienia przedsibranego dziaania.9 Nadu ycie zaufania (art. 296) polega na nadu yciu udzielonych sprawcy uprawnie lub niedopenienie ci cego na nim obowizku, przez co wyrzdzona zostaa znaczna szkoda majtkowa. Dodatkowo sprawca musi by obowizany na podstawie przepisw ustawy, decyzji waciwego organu lub umowy do zajmowania si sprawami majtkowymi lub dziaalnoci gospodarcz poszkodowanego.

Rozwizania w innych krajach


W prawie francuskim obowizuje bezwzgldny zakaz wykonywania przez urzdnika przynoszcej zysk zawodowej dziaalnoci prywatnej, niezale nie od jej charakteru. Wyjtki od tej zasady s okrelone w dekrecie Rady Stanu (w naszym systemie prawnym bdzie to rozporzdzenie ministra). Urzdnicy francuscy nie mog pobiera, od
j.w. R. Gral Kodeks karny praktyczny komentarz Wydawnictwo Zrzeszenia Prawnikw Polskich, Warszawa 1998 r.
9 8

j.w.

16

17

przedsibiorstwa podlegajcego ich kontroli administracyjnej, korzyci mogcych narusza ich niezale no, ani sami ani za porednictwem drugiej osoby (np. poprzez zlecanie prac onie). W razie zamania zakazu, pracownik jest pocignity do odpowiedzialnoci dyscyplinarnej zawierajcej r ne rodzaje kar od ostrze enia po odwoanie ze stanowiska. Szwedzki urzdnik jest obowizany do zo enia pisemnej informacji dotyczcej wykonywanych przez siebie dodatkowych zaj na danie kierownika urzdu, w ktrym jest zatrudniony. Je eli przeo ony uzna, e zajcie to budzi wtpliwoci co do bezstronnoci lub bezinteresownoci pracownika, zakazuje mu jego wykonywania. Urzdnik, ktry nie zaprzestanie wykonywania dodatkowej pracy, zostaje przesunity na inne stanowisko lub rozwizuje si z nim stosunek pracy. Rozwizania szwedzkie w zakresie przeciwdziaania korupcji pracownikw samorzdowych s podobne do polskich. W obu krajach urzdnicy podlegaj kodeksowi karnemu, systemowi wycze oraz pozbawionemu sankcji przepisowi ustawy, zakazujcemu wykonywania dziaalnoci kolidujcej z powierzonym urzdem. Na skuteczno rozwiza szwedzkich skada si wiele elementw prawnych i z pogranicza prawa. Przede wszystkim sdy interpretuj przepisy zgodnie z ich treci i celem, umo liwiajc dostosowanie przepisw zawartych w r nych ustawach do sankcjonowania oczywistych przewinie, uszczelniajc rozwizania antykorupcyjne i skutecznie uniemo liwiajc wszelkie omijanie prawa. Spord pozostaych czynnikw nale y wymieni w szczeglnoci te, ktre przyczyniy si do utworzenia w Szwecji stabilnej demokracji oraz spoeczestwa obywatelskiego, ktre rzeczywicie ma du y wpyw na rzdzenie. Do takich elementw mo na zaliczy szereg instytucji zwalczajcych korupcj i monitorujcych stan przestrzegania prawa, atwy dostp do informacji i du rol mediw, szwedzki system samorzdowy, du aktywno spoeczn obywateli i ich wpyw na sposb sprawowania wadzy przez swoich przedstawicieli oraz uczciwo Szwedw. W Szwajcarii wpyw spoecznoci lokalnej na dziaalno organw przedstawicielskich i korpus urzdniczy jest ogromny i bezporedni: nie tylko radni ale tak e urzdnicy gminni czsto s wybierani w gosowaniu powszechnym na czas kadencji rady, wynoszcy z reguy 4 lata. Rwnie ich wynagrodzenie bywa niekiedy przedmiotem gosowania gminnego. Ponowny wybr urzdnika jest zasad, jeli naleycie sprawowa swj urzd i nie dopuci si powa nych uchybie. 18

W takim modelu jest raczej niemo liwe aby pracownik komunalny pozwoli sobie na jakiekolwiek dziaania korupcyjne lub pokrewne korupcji. Liczba osb, ktre nie zostay ponownie wybrane jest niewielka, ale system ten peni funkcj psychologiczn i dziaa na pracownikw bardzo motywujco.

Antykorupcyjne ograniczenia i zakazy dotyczce radnych


Piszc o samorzdzie terytorialnym nie sposb omin radnych ludzi, ktrzy decyduj o sprawach pozostajcych w zakresie dziaania wsplnot lokalnych. Radny jest osob zaufania publicznego, powinien wic budzi to zaufanie u wyborcw, ktrych reprezentuje w radzie bd sejmiku. Dlatego konieczne stao si ustanowienie prawa, uniemo liwiajcego wykorzystywanie funkcji radnego dla osigania przez niego nielegalnych korzyci majtkowych lub osobistych. Zakazy te s zawarte gwnie w: ustawie z dnia 8 marca 1990 r. o samorzdzie gminnym, ustawie z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorzdzie powiatowym, ustawie z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorzdzie wojewdztwa, oraz w innych ustawach np. ustawie z dnia 16 lipca 1998 r. Ordynacja wyborcza do rad gmin, powiatw oraz sejmikw wojewdztw, ustawie z dnia 7 padziernika 1992 r. o regionalnych izbach obrachunkowych. Zakazy mo na podzieli na: zakaz czenia funkcji radnego z zatrudnieniem na niektrych stanowiskach i penieniem niektrych funkcji, zakaz podejmowania przez radnych niektrych dodatkowych zaj, ograniczenie ich swobody w podejmowaniu dziaalnoci gospodarczej. Dotycz one radnych wszystkich szczebli jednostek samorzdu terytorialnego. Wymieni je po kolei. 1. Zakaz zatrudniania radnego w urzdzie gminy (urzdzie marszakowskim, starostwie powiatowym), w ktrej radny uzyska mandat. Zakaz nie dotyczy sytuacji, gdy radny stara si o zatrudnienie w urzdzie jednostki samorzdu terytorialnego innej ni ta, w ktrej 19

sprawuje mandat. Przepis ten ma zapobiec czeniu zatrudnienia w administracji samorzdowej z dziaalnoci radnego poniewa w sposb oczywisty wystpuje tu kolizja midzy obowizkami radnego jako czonka organu stanowicego i kontrolnego gminy (powiatu, wojewdztwa) a jego obowizkiem jako pracownika podlegego tym organom. Zakaz ten nie dotyczy radnych wybranych do zarzdu, poniewa z nimi z mocy ustawy o pracownikach samorzdowych nawizywany jest stosunek pracy na podstawie wyboru.10 2. Podobny jest zakaz zawarty w art. 24b ustawy o samorzdzie gminnym wprowadzajcy zakaz czenia zatrudnienia w gminie ze sprawowaniem mandatu radnego. Dotyczy on pracownikw urzdw gminy bd penicych funkcje kierownika gminnej jednostki organizacyjnej, ktrzy zostali wybrani radnymi. W takiej sytuacji gmina zobowizana jest do udzielenia urlopu bezpatnego, na wniosek zainteresowanego radnego. Analogiczne przepisy dotycz radnego wojewdztwa (art. 26 ustawy o samorzdzie wojewdztwa) oraz radnego powiatu (art. 24 ustawy o samorzdzie powiatowym). 3. Radny nie mo e peni funkcji kierownika gminnej (powiatowej, wojewdzkiej) jednostki organizacyjnej oraz jego zastpcy. Nie ma znaczenia rodzaj umowy lub innego aktu na podstawie ktrego taki stosunek pracy powsta. Nawizanie przez radnego stosunku pracy na stanowisku kierownika jednostki organizacyjnej jest rwnoznaczne ze zrzeczeniem si mandatu. Zakaz ten dotyczy np. dyrektorw zakadw opieki zdrowotnej. 4. W wyniku kolejnego zakazu zarzd, a tak e wjt, burmistrz (prezydent miasta) nie mog powierzy radnemu (odpowiednio gminy, powiatu lub wojewdztwa) w ktrym radny ten uzyska mandat, wykonywania pracy na podstawie umowy cywilnoprawnej (np. umowy o dzieo, umowy zlecenia, umowy agencyjnej). 5. Doszlimy do bardzo wa nego zakazu podejmowania dodatkowych zaj oraz otrzymywania darowizn mogcych podwa y zaufanie wyborcw do wykonywania przez radnego mandatu. Przez zajcie dodatkowe nale y rozumie jakkolwiek czynno nie zwizan z wykonywaniem mandatu. Darowizn jest zgodnie z Kodeksem cywil10 A. Agopszowicz, Z. Gilowska Ustawa o gminnym samorzdzie terytorialnym. Krtkie komentarze Becka , Warszawa 1999 r.

nym bezpatne wiadczenie na rzecz obdarowanego kosztem majtku darczycy. Trzeba pamita, e zakaz dotyczy tylko tych zaj i darowizn, ktre mog podwa y zaufanie wyborcw. 6. Radni nie mog rwnie prowadzi dziaalnoci gospodarczej na wasny rachunek lub wsplnie z innymi osobami z wykorzystaniem mienia komunalnego gminy (powiatu, wojewdztwa), w ktrej radny uzyska mandat a tak e zarzdza tak dziaalnoci lub by przedstawicielem czy penomocnikiem w prowadzeniu takiej dziaalnoci. Chodzi tu o mo liwo u ywania mienia komunalnego i pobierania po ytkw, ktre ono przynosi. Bez znaczenia jest natomiast czy midzy stronami istnieje wze prawny i jaki. Zakres dysponowania mieniem moe by r ny np. u ytkowanie wieczyste, posiadanie, najem lokalu. Dysponowanie mo e by odpatne i nie odpatne. Radni nie mog posiada pakietu wikszego ni 10% udziaw lub akcji w spkach prawa handlowego z udziaem gminnych (powiatowych) osb prawnych lub podmiotw gospodarczych, w ktrych uczestnicz takie osoby. Ustawa z dnia 23 listopada 2002 r. o zmianie ustawy o samorzdzie gminnym oraz o zmianie niektrych innych ustaw (Dz. U Nr 214, poz. 1806), ktra wesza w ycie 1 stycznia 2003 r. zaostrza przepisy zakazujce radnym prowadzenia okrelonej dziaalnoci gospodarczej, poprzez okrelenie sankcji oraz terminu jej zaprzestania. Je eli radny przed rozpoczciem sprawowania mandatu prowadzi tak dziaalno gospodarcz, ma trzy miesice na jej zaprzestanie, liczc od dnia zoenia lubowania. Jeli tego nie zrobi jego mandat wygasa. Niedopuszczalna jest wic teraz sytuacja (zdarzajc si w poprzednich kadencjach samorzdu), gdy radny na podstawie umowy wynajmuje z majtku miasta, czy powiatu pomieszczenia na prowadzenie np. lecznicy weterynaryjnej, udzielanie wiadcze medycznych lub prowadzenie sklepu. Informacj o sposobie i terminie zaprzestania prowadzenia przez radnego dziaalnoci gospodarczej z udziaem mienia komunalnego docza on do swojego pierwszego owiadczenia majtkowego (opisanego dalej). Je eli waciwy organ gminy (powiatu, wojewdztwa) wbrew obowizkowi wynikajcemu z ustawy, nie stwierdzi wyganicia mandatu, wojewoda wzywa organ gminy do podjcia odpowiedniego aktu w terminie 30 dni. Radni wojewdztwa nie mog wchodzi w stosunki cywilnoprawne w sprawach majtkowych z wojewdztwem, z wyjtkiem tych wy21

20

nikajcych z korzystania z powszechnie dostpnych usug na warunkach oglnych oraz stosunku najmu pomieszcze do wasnych celw mieszkalnych lub wasnej dziaalnoci gospodarczej oraz dzier awy. Najwy sza Izba Kontroli przeprowadzia w 2001 r. kontrol realizacji przez jednostki samorzdu terytorialnego dochodw z majtku komunalnego. Zbadano rwnie prawidowo korzystania z majtku samorzdowego przez radnych, czonkw zarzdw i pracownikw samorzdowych. W 43 spord 89 kontrolowanych gmin, powiatw i wojewdztw stwierdzono sprzeczne z prawem wykorzystywanie majtku komunalnego przez te osoby. Radny mo e oczywicie prowadzi dziaalno gospodarcz, w ktrej nie wykorzystuje mienia komunalnego. 7. Nie mo e jednak powoywa si na swj mandat w zwizku z podjtym dodatkowym zajciem bd dziaalnoci gospodarcz prowadzon na wasny rachunek lub wsplnie z innymi osobami. Przez dziaalno gospodarcz nale y rozumie dziaalno wytwrcz, budowlan, handlow i usugow prowadzon w celach zarobkowych. 8. Radni i ich ma onkowie nie mog by czonkami wadz zarzdzajcych lub kontrolnych i rewizyjnych ani penomocnikami spek prawa handlowego z udziaem komunalnych osb prawnych lub przedsibiorstw w ktrych uczestnicz takie osoby. Wybr lub powoanie radnego do tych wadz s niewa ne z mocy prawa. 9. Rozwizaniem antykorupcyjnym jest tak e wyczenie radnego od udziau w gosowaniu, je eli dotyczy ono jego interesu prawnego (art. 25a ustawy o samorzdzie gminnym, art. 24 ust. 2 ustawy o samorzdzie wojewdztwa, art. 21 ust. 7 ustawy o samorzdzie powiatowym). 10. Cytowane ustawy wprowadzaj te zakaz czenia mandatu radnego z mandatem posa lub senatora, czonkostwem w organie innej jednostki samorzdu terytorialnego oraz z wykonywaniem funkcji wojewody lub wicewojewody. Rwnie ustawa Ordynacja wyborcza do rad gmin, powiatw i sejmikw wojewdztw wskazuje, e mo na by radnym tylko jednej z rad. 11. Poniewa radny (tak samo jak pracownik samorzdowy) jest funkcjonariuszem publicznym, dotycz go przepisy odnoszce si do 22

tej grupy, a zawarte w ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny. Opisaam je szczegowiej w rozdziale nastpnym w cz. 4.6. 12. Mandatu radnego nie mo na rwnie czy: ze stanowiskiem prezesa, czonka kolegium, naczelnika wydziau oraz inspektora do spraw kontroli regionalnej izby obrachunkowej, z czonkostwem w samorzdowym kolegium odwoawczym, z penieniem obowizkw sdziego, prokuratora, urzdnika su by cywilnej.11 Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia dziaalnoci gospodarczej przez osoby penice funkcje publiczne obejmuje swoim rygorem jedynie tych radnych, ktrzy s czonkami zarzdw powiatw lub wojewdztw.

Antykorupcyjne owiadczenia i informacje skadane przez radnego


Uchwalona niedawno ustawa z dnia 23 listopada 2002 r. o zmianie ustawy o samorzdzie gminnym oraz o zmianie niektrych innych ustaw rozszerza zakres podmiotowy ustrojowych ustaw samorzdowych oraz ustawy o ograniczeniu prowadzenia dziaalnoci gospodarczej przez osoby penice funkcje publiczne, w zakresie dotyczcym obowizku skadania owiadcze majtkowych, a tak e wprowadza obowizek skadania owiadcze i informacji w innych, cile okrelonych przypadkach. Zmiany s tak daleko idce, e obecna kadencja samorzdowa zostaa nazwana kadencj owiadcze. Nowe procedury antykorupcyjne maj spowodowa wzrost zaufania spoecznego do organw samorzdu i s odpowiedzi ustawodawcy na sygnay o nieprawidowociach w zarzdzaniu powierzonym samorzdom mieniem.

11 A. T. Gajewska Zakazy i ograniczenia dotyczce radnych, pracownikw samorzdowych oraz osb kierujcych niektrymi podmiotami Kancelaria Sejmu Biuro Studiw i Ekspertyz, Informacja nr 747, Listopad 2000 r.

23

a. Owiadczenia majtkowe W porwnaniu z poprzednio obowizujcymi przepisami nowe obejmuj znacznie szerszy krg osb. Rozwizania dotycz: radnych wszystkich szczebli samorzdu, wjta, burmistrza, prezydenta miasta i ich zastpcw, starosty, marszaka wojewdztwa, pozostaych czonkw zarzdw powiatu i wojewdztwa, sekretarza gminy i sekretarza powiatu, skarbnika gminy, powiatu i wojewdztwa, kierownikw jednostek organizacyjnych gminy i powiatu oraz wojewdzkich jednostek samorzdowych, osb zarzdzajcych i czonkw organw zarzdzajcych komunaln osob prawn, osb wydajcych decyzje administracyjne w imieniu wjta, burmistrza, prezydenta miasta, starosty, marszaka wojewdztwa. Obowizek skadania owiadcze majtkowych dotyczy wic pracownikw samorzdowych, przy czym jest on zr nicowany w zale noci od zajmowanego stanowiska lub penionej funkcji. Wymienieni powy ej urzdnicy wysokiego szczebla, zarzdzajcy mieniem samorzdowym, podlegaj pod zaostrzony rygor ustaw ustrojowych, natomiast pracownicy zajmujcy ni sze stanowiska podlegaj pod przepisy ustawy o pracownikach samorzdowych. Owiadczenie majtkowe skadane przez wymienione osoby dotyczy zarwno ich majtku odrbnego jak i majtku objtego ma esk wsplnoci majtkow. Nale y w nim okreli przynale no poszczeglnych skadnikw majtkowych, dochodw i zobowiza do majtku odrbnego i majtku objtego ma esk wsplnoci. Owiadczenie, wraz z kopi swojego zeznania o wysokoci osignitego dochodu w roku podatkowym (PIT) za rok poprzedni (i jego ewentualn korekt) radny skada przewodniczcemu rady (sejmiku) co rok, do dnia 30 kwietnia, wedug stanu na dzie 31 grudnia roku poprzedniego oraz na dwa miesice przed upywem kadencji. Przewodniczcy rady swoje owiadczenie skada wojewodzie. 24

Analizy danych zawartych w owiadczeniach majtkowych radnych dokonuje przewodniczcy rady. Jeden egzemplarz owiadczenia przekazywany jest do urzdu skarbowego waciwego ze wzgldu na miejsce zamieszkania radnego. Rwnie urzd skarbowy dokonuje analizy owiadczenia, uwzgldniajc zeznanie podatkowe radnego i jego ma onka. W przypadku podejrzenia, e w owiadczeniu skadajcy je radny poda nieprawd lub zatai prawd, przewodniczcy rady wystpuje do dyrektora urzdu kontroli skarbowej (wg. waciwoci miejscowej) o kontrol owiadczenia majtkowego tego radnego. W przypadku odmowy wszczcia kontroli przysuguje odwoanie do Generalnego Inspektora Kontroli Skarbowej. Kopi owiadczenia przewodniczcy przekazuje, w zale noci od szczebla samorzdu, wjtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta), starocie lub marszakowi wojewdztwa. Owiadczenia majtkowe przechowuje si 6 lat. Jest to wa ne rozstrzygnicie, poniewa analiza tych owiadcze ma sens jedynie wtedy, gdy mo na je porwna z wczeniejszymi owiadczeniami i deklaracjami podatkowymi. Takiego rozwizania brak natomiast w ustawie o pracownikach samorzdowych. Efektem tej skomplikowanej procedury jest informacja przekazywana radzie (sejmikowi) przez jej przewodniczcego, corocznie do dnia 30 padziernika. Ma ona zawiera zbiorcze dane o: osobach, ktre nie zo yy owiadczenia majtkowego, lub zo yy je po terminie, nieprawidowociach stwierdzonych w analizowanych owiadczeniach wraz z ich opisem i wskazaniem osb, ktre zo yy nieprawidowe owiadczenia, dziaaniach podjtych w zwizku z tymi nieprawidowociami. Gwarancj poddania tej procedury pod osd opinii publicznej jest rwnie przepis, wedug ktrego informacje zawarte w owiadczeniach majtkowych s jawne, z wyczeniem informacji o adresie zamieszkania skadajcego oraz o miejscu poo enia nieruchomoci. Dane te maj by obligatoryjnie udostpniane w Biuletynie Informacji Publicznej (BIP). Na mocy ustawy z dnia 6 wrzenia 2001 r. o dostpie do informacji publicznej (Dz. U. Nr 112, poz. 1198, oraz z 2002 r. Nr 153, poz. 1271) ka dy samorzd ma obowizek stworzy na swoich stronach internetowych wasny Biuletyn Informacji Publicznej. System ten ma realizowa zasad powszechnego dostpu obywateli do informa25

cji o administracji publicznej.12 Poniewa jednak dopiero wdra a si pilota owe programy BIP-u, zamieszczono w ustawie przepis przejciowy, na mocy ktrego do czasu utworzenia strony BIP przez jednostk samorzdu terytorialnego, jawne informacje zawarte w owiadczeniach udostpniane s w powszechnie dostpnej sieci teleinformatycznej lub udostpniane s do wgldu w siedzibie urzdu.

zostali zatrudnieni w komunalnej jednostce organizacyjnej, zwizku jednostek samorzdu terytorialnego albo zaczli wiadczy prac lub wykonywa czynnoci zarobkowe na innej podstawie w spkach handlowych, w ktrych co najmniej 50% udziaw (akcji) posiada jednostka samorzdu terytorialnego na terenie ktrej radny sprawuje mandat. W takim przypadku radny zobowizany jest do pisemnego poinformowania o tym fakcie przewodniczcego rady (sejmiku). Obowizek ten dotyczy rwnie sytuacji zmiany stanowiska przez ma onka, wstpnych, zstpnych oraz rodzestwo radnego w wymienionych podmiotach. 4. Owiadczenia o dziaalnoci gospodarczej lub zawodowej rodziny radny obowizany jest zo y w cigu 30 dni od dnia wyboru, a jeli podjcie dziaalnoci gospodarczej lub pracy przez czonka rodziny nastpio w trakcie kadencji 30 dni liczc od dnia zaistnienia przyczyny do zo enia owiadczenia lub informacji. 5. Owiadczenia i informacje radnych s analizowane przez przewodniczcego rady (sejmiku) z zastosowaniem tej samej procedury co przy owiadczeniach majtkowych, z tym, e pomija si tu udzia urzdu skarbowego. Natomiast s one ujawniane, na tych samych zasadach co owiadczenia majtkowe (tzn. w BIP-ie). 6. Niezo enie przez radnego owiadczenia lub informacji w terminie powoduje utrat diety do czasu zo enia owiadczenia lub informacji. 7. Podanie nieprawdy lub zatajenie prawdy powoduje odpowiedzialno na podstawie art. 233 1 Kodeksu karnego (faszywe owiadczenie). Trzeba zaznaczy, e nie zo enie owiadczenia lub zoenie nieprawdziwego owiadczenia powoduje prawne konsekwencje dla skadajcego jedynie wtedy, gdy uczyni to w sposb umylny. Wykluczamy zatem ukaranie np. nie skadajcego owiadczenia radnego, ktry na skutek rozkadu wizi rodzinnych nie wiedzia o dziaalnoci gospodarczej bd zawodowej czonka swojej rodziny. To samo odnosi si do nieprawidowego owiadczenia majtkowego.

b. Owiadczenia o dziaalnoci gospodarczej i zawodowej czonkw rodziny radnego 1. Jest to rwnie cakowicie nowe rozwizanie. Radni oraz osoby zobowizane do zo enia owiadczenia majtkowego (wymienione w pkt. 4.1) skadaj owiadczenie o dziaalnoci gospodarczej prowadzonej przez swojego: ma onka, wstpnego, zstpnego oraz rodzestwo je eli dziaalno to wykonywana jest na terenie gminy ( i odpowiednio powiatu, wojewdztwa), w ktrej radny sprawuje mandat. 2. Radni (i inne wskazane wczeniej osoby) zobowizani s rwnie do zo enia owiadczenia o umowach cywilnoprawnych zawartych przez ich ma onkw, wstpnych, zstpnych i rodzestwo, je eli umowa zawarta zostaa z organami jednostki samorzdu terytorialnego (jej jednostki organizacyjnej lub komunaln osob prawn). Obowizek nie powstaje w przypadku, gdy umowa dotyczy stosunkw prawnych wynikajcych z powszechnie dostpnych usug lub ze stosunkw prawnych powstaych na warunkach powszechnie obowizujcych. Jest to wyjtek od zasady i wydaje si, e sam radny musi decydowa, ktre umowy zawarte przez czonkw jego rodziny s , a ktre nie s takim wyjtkiem. 3. Nastpny obowizek dotyczy radnego, ktrego ma onek, wstpny, zstpny lub rodzestwo w okresie sprawowania przez niego mandatu:
12 wicej na ten temat M. Jendra Pilota Biuletynu Informacji Publicznej Gazeta Samorzdu i Administracji Nr 25(121) 215 grudnia 2002 r.

26

27

Model Przeroczysta Gmina


opracowany przez Andrzeja Szeniawskiego, przy wsppracy profesor dr hab. Gra yny Prawelskiej-Skrzypek

28

29

30 31

Przezroczysto w sprawach publicznych w gminie to: w instytucjach samorzdu terytorialnego:


rada/wjt/burmistrz: 1. Powszechnie dostpne podstawowe dokumenty okrelajce tryb pracy organw (ustawy, statut, regulaminy) 2. Informowanie mieszkacw o porzdku prac cia samorzdowych z odpowiednim wyprzedzeniem 3. Jasne i ustalone procedury podejmowania decyzji 4. Wprowadzenie do praktyki pracy cia kolegialnych w wa nych sprawach gosowania imiennego 5. Podawanie bez zwoki do publicznej wiadomoci informacji o podjtych rozstrzygniciach 6. Obsadzanie stanowisk kierowniczych w drodze konkursu 7. Strategiczne cele samorzdu sformuowane w sposb umo liwiajcy ocen postpu ich realizacji 8. Bud et zadaniowy z czci opisowa jasn i wyczerpujc 9. Przygotowanie dostpnej informacji o pozycji gminy w porwnaniu z innymi samorzdami po wzgldem r nych aspektw ich funkcjonowania 10. Uregulowania ustawowe okrelajce etyczne aspekty wykonywania mandatu radnego urzd gminy: 1. Jasne, ustalone i jawne procedury realizowania zada urzdu 2. Wyczerpujca informacja o mo liwociach odwoawczych 3. Kodeks etyczny zobowizujcy pracownikw do unikania niejasnych zachowa i sytuacji oraz uregulowania ustawowe w tym zakresie

w spoecznoci lokalnej:
dostp do informacji: 1. Zapewniony i okrelony dostp obywateli do informacji o strukturze i organizacji urzdu lub jednostki 2. Zapewniony i okrelony dostp obywateli do informacji zawartych w dokumentach dotyczcych planw i dziaalnoci instytucji realizujcych funkcje publiczne 3. Wgld w procedury obowizujce w instytucjach samorzdu terytorialnego w realizacji ich zada 4. Zapewniony i okrelony dostp obywateli do informacji o bud ecie i sprawach majtkowych gminy

4. Jasne ustalone i jawne procedury zatrudniania i oceny pracownikw 5. Istnienie wyodrbnionej komrki ds. informacji i kontaktw z mieszkacami przyjmujcej te ich skargi, wnioski i propozycje 6. atwo dostpna informacja o przetargach i ich rozstrzygniciach 7. Czste i wszechstronne badania ankietowe opinii interesantw na temat pracy urzdu, w tym ocena przejrzystoci jego funkcjonowania jednostki organizacyjne i firmy kapitaowo kontrolowane przez samorzd: 1. Jasna i jawna informacja o zakresie zada publicznych realizowanych przez jednostk 2. Jasna i jawna informacja o zakresie samodzielnoci, podlegoci i sposobie nadzoru nad dziaalnoci jednostki

e d u k a c j a zdobywanie umiejtnoci i wiedzy: 1. Znajomo przez czonkw spoecznoci lokalnej ich praw w kontaktach z administracj publiczn 2. Umiejtno analizy dostpnych informacji (np. bud et) 3. Istnienie silnego III sektora 4. Edukacja obywatelska w szkoach

firmy niepubliczne realizujce zadania publiczne: 1. Okrelony tryb podejmowania zada publicznych 2. Okrelony zakres zada publicznych realizowanych przez firm 3. Jawny opis standardu wykonywanego zadania 4. Jasny i jawny sposb kontroli jakoci wykonywanych usug 5. Jasny i jawny sposb reklamowania jakoci realizowanych usug 6. Zagwarantowany udzia spoecznoci lokalnej w ocenie jakoci realizacji zadania publicznego przez firm

wsparcie w analizie informacji: 1. Dostp do doradztwa prawnego (np. biura porad obywatelskich) 2. Niezale ne media 3. Niezale ne instytucje analizujce funkcjonowanie samorzdu

Opis
W instytucjach samorzdu terytorialnego:
Rada/wjt/burmistrz: Ad 1. Ustawa o samorzdzie gminnym, statut gminy, skady Rady, informacje o osobach piastujcych funkcje wykonawcze (wjt/burmistrz i ich zastpcy) i komisji powinny by powszechnie dostpne. Mo e to si odbywa poprzez publikacje w Internecie lub/i druk informatora samorzdowego, materiay informacyjne dostpne na tablicy informacyjnej urzdu, wywieszenie na tablicy ogosze informacji, w ktrym pokoju, u ktrego pracownika dostpny jest do wgldu lub do kserowania (za cen kopii) zestaw dokumentw ustrojowych samorzdu. Ustawy o samorzdzie gminnym wprowadza wymg, aby kwestia dostpu do dokumentw bya uregulowana w statucie gminy/miasta (art. 11b ust 3). Poprawne wdro enie przez samorzd ustawy o dostpie do informacji publicznej w peni realizuje postulaty niniejszego punktu. Ad 2. Harmonogram pracy organw samorzdu powinien by tak przygotowany, aby zainteresowani byli w stanie skutecznie wyrazi swoj opini w trakcie prac prowadzcych do rozstrzygnicia. Plan pracy rady, komisji, powinien by dostpny dla zainteresowanych poprzez publikacje w Internecie lub/i informacje na tablicy ogosze. Statut samorzdu, regulaminy pracy komisji powinny okrela sposb wypowiedzenia si na poszczeglne tematy przez zainteresowanych obywateli. Ad 3. Procedura podejmowania rozstrzygni przez organy samorzdu powinna by jasna i podana do publicznej wiadomoci. Sprawy ujte w harmonogramie pracy organw samorzdowych powinny by podczas przejcia przez proces decyzyjny w samorzdzie monitorowane, aby w ka dym momencie zainteresowani mogli sprawdzi, na ktrym etapie rozpatrywania si znajduj. Ad 4. Poza wypadkami okrelonymi ustawowo, gosowania w organach samorzdu odbywaj si jawnie. Gosowanie imienne jest 32

form gosowania jawnego, jego za zalet jest to, e umo liwia zainteresowanym weryfikacj, jak poszczeglni radni gosowali przy podejmowaniu poszczeglnych rozstrzygni. Sprawne gosowanie imienne mo na przeprowadza przygotowujc do okrelonego porzdku dziennego zestaw imiennych kart do gosowania poszczeglnych uchwa. Gosowanie odbywa si poprzez podniesienie rki i wypenienie karty do gosowania do konkretnego projektu. Sposb gosowania poszczeglnych uchwa powinien by zaznaczony w protokle z obrad. Ad 5. Protok z obrad zatwierdzany jest na nastpnym lub jednym z kolejnych posiedze, ale kluczowe rozstrzygnicia takie jak uchway, stanowiska itp. powinny by niezwocznie podane do publicznej wiadomoci poprzez publikacje w Internecie lub/i wywieszenie na tablicy ogosze, przekazanie prasie w formie komunikatu. Ad 6. W statucie i regulaminach powinno zosta przyjte jako powszechnie obowizujce, postpowanie konkursowe w obsadzaniu wszystkich stanowisk kierowniczych tak e tam, gdzie nie jest to wymagane przepisami wy szej rangi. Postpowanie powinno zapewnia szeroki dostp do informacji o konkursie, starannie okrelone wymagania w stosunku do kandydatw, odpowiedni czas na zo enie ofert i jasn procedur konkursow oraz szczegow dokumentacj z przeprowadzonych dziaa. Sposb obsadzania stanowisk kierowniczych przez wjta/burmistrza powinien by przedmiotem okresowej oceny przeprowadzanej przez Rad (np. poprzez sprawozdanie Komisji Rewizyjnej). Ad 7. Samorzd powinien posiada zatwierdzony strategiczny plan dziaa. Plan taki przygotowany w przejrzysty i czytelny sposb, w oparciu o szerokie uzgodnienia spoeczne powinien dawa szanse weryfikacji poszczeglnych rozstrzygni podejmowanych przez ciaa samorzdowe pod ktem ich u ytecznoci dla realizacji planu. Ad 8. Uchwaa bud etowa jest najwa niejszym dokumentem mwicym o polityce realizowanej w danym samorzdzie. Mwi ona o tym jak realnie i z jakich rde planowane s dochody oraz jakie kwoty i na co samorzd planuje wyda. Kandydaci na radnych w trakcie kampanii lub samorzd w swych dokumentach programowych (np. w strategii rozwoju) zazwyczaj deklaruj wol poprawy jakiej dziedziny ycia spoecznoci lokalnej. Sprawdzeniem czy te obietnice s realizowane mog by zapisy w kolejnych uchwaach bud eto33

wych. Bud et w zapisie wymaganym przepisami jest raczej informacj dla ksigowych, nieczyteln dla laikw. Dlatego te samorzdy powinny opracowywa tzw. bud ety zadaniowe. Bud et rozpisany zadaniami, ze szczegow informacj opisow w sposb zrozumiay dla osb nie zajmujcych si finansami powinien zosta w samorzdzie wprowadzony i corocznie udoskonalany. W sposb identyczny co bud et powinny by przygotowywane materiay zwizane ze zmianami bud etu. Jest ich w cigu roku sporo i czsto bud et na koniec roku w niczym nie przypomina tego z pocztku roku. Ad 9. Samorzd powinien okresowo porwnywa swoje wyniki i sposb funkcjonowania z samorzdami o podobnym potencjale. Materiay porwnawcze powinny by dostpne, a okresowe analizy powinny opisowo interpretowa r nice w poszczeglnych aspektach funkcjonowania samorzdw. Z czasem wskazane byo by, aby ka dy samorzd wybra sobie grup referencyjn, na tle ktrej prezentowaby swoje podstawowe wskaniki. Ad 10. Nowe uregulowania ostatnio wprowadzone ustawowo szczegowo ureguloway kwesti dziaalnoci gospodarczej i kontroli majtku radnych i wjtw/ burmistrzw. Krtki przegld zapisw ograniczajcych mo liwoci zachowa nagannych lub dwuznacznych wrd radnych zamieszczony zosta poni ej. Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorzdzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 z pn zm.) oraz ustawa z dnia 23 listopada 2002 r. o zmianie ustawy o samorzdzie gminnym oraz zmianie niektrych innych ustaw (Dz. U. Nr 214, poz. 1806). 1. W skad komisji rewizyjnej wchodz radni, z wyjtkiem przewodniczcego rady gminy, wiceprzewodniczcych. 2. Z radnym i kierownikiem gminnych jednostek organizacyjnych nie mo e by nawizywany stosunek pracy w urzdzie gminy, w ktrej radny uzyska mandat (art. 24a ust. 1). 3. Osoba wybrana na radnego nie mo e wykonywa pracy w ramach stosunku pracy w urzdzie gminy, w ktrej uzyskaa mandat, oraz wykonywa funkcji kierownika w jednostce organizacyjnej tej gminy. Przed przystpieniem do wykonywania mandatu osoba ta obowizana jest zo y wniosek o urlop bezpatny w terminie 7 dni od dnia ogoszenia wynikw wyborw przez waciwy organ wyborczy (art. 24b ust. 1). 4. Wjt, burmistrz (prezydent miasta) nie mo e powierzy radnemu gminy, w ktrej radny uzyska mandat, wykonywania pracy na podstawie umowy cywilnoprawnej (art. 24d). 34

5. Radni nie mog podejmowa dodatkowych zaj ani otrzymywa darowizn mogcych podwa y zaufanie wyborcw do wykonywania mandatu (art. 24e ust. 1). Radni nie mog powoywa si na swj mandat w zwizku z podjtymi dodatkowymi zajciami bd dziaalnoci gospodarcz prowadzon na wasny rachunek lub wsplnie z innymi osobami (art. 24e ust. 2). 6. Radni nie mog prowadzi dziaalnoci gospodarczej na wasny rachunek lub wsplnie z innymi osobami z wykorzystaniem mienia komunalnego, a tak e zarzdza tak dziaalnoci lub by przedstawicielem czy penomocnikiem w prowadzeniu takiej dziaalnoci (art. 24f ust. 1). Je eli radny przed rozpoczciem wykonywania mandatu prowadzi dziaalno gospodarcz, o ktrej mowa w ust. 1 jest obowizany do zaprzestania prowadzenia tej dziaalnoci gospodarczej w cigu 3 miesicy od dnia zo enia lubowania. Niewypenienie tego obowizku stanowi podstaw do stwierdzenia wyganicia mandatu radnego (art. 24f ust.1a). Radni i ich ma onkowie oraz ma onkowie wjtw, zastpcw wjtw, sekretarzy gminnych, skarbnikw gminy, kierownikw jednostek organizacyjnych gminy oraz osb zarzdzajcych i czonkw organw zarzdzajcych gminnymi osobami prawnymi nie mog by czonkami wadz zarzdzajcych lub kontrolnych i rewizyjnych ani penomocnikami spek handlowych z udziaem gminnych osb prawnych lub przedsibiorcw, w ktrych uczestnicz takie osoby. Wybr lub powoanie tych osb na te funkcje s z mocy prawa niewa ne (art. 24f ust. 2). Je eli wybr lub powoanie, o ktrym mowa w ust. 2, nastpiy przed rozpoczciem wykonywania mandatu, radnego albo dniem wyboru wjta lub przed powoaniem na stanowisko zastpcy wjta, sekretarza gminy, skarbnika gminy, kierownika jednostki organizacyjnej gminy oraz osoby zarzdzajcej i czonka organu zarzdzajcego gminn osob prawn, osoby, o ktrych mowa w ust. 2 s obowizane zrzec si stanowiska lub funkcji w terminie do 3 miesicy od dnia zo enia lubowania przez radnego albo wjta lub od dnia powoania na stanowisko. W razie niezrzeczenia si stanowiska lub funkcji, osoba, o ktrej mowa w ust. 2, traci je z mocy prawa po upywie terminu, o ktrym mowa w zdaniu pierwszym (art. 24f ust. 4). Radni nie mog posiada pakietu wikszego ni 10% udziaw lub akcji w spkach prawa handlowego z udziaem gminnych osb prawnych lub przedsibiorcw, w ktrych uczestnicz takie osoby. Udziay lub akcje przekraczajce ten pakiet powinny by zbyte przez radnego przed pierwsz sesj rady gminy, a w razie niezbycia ich nie uczestnicz one przez okres sprawowania mandatu i dwch lat po jego wyganiciu w wykonywaniu przysugujcych im uprawnie 35

(prawa gosu, prawa do dywidendy, prawa do podziau majtku, prawa poboru) (art. 24f ust. 5). 7. Radny, wjt, zastpca wjta, sekretarz gminy, skarbnik gminy, kierownik jednostki organizacyjnej gminy, osoba zarzdzajca i czonek organu zarzdzajcego gminn osob prawn oraz osoba wydajca decyzje administracyjne w imieniu wjta s obowizani do zo enia owiadczenie o swoim stanie majtkowym, zwanego dalej owiadczeniem majtkowym. Owiadczenie majtkowe dotyczy ich majtku odrbnego oraz majtku objtego wsplnoci majtkow. Owiadczenie majtkowe zawiera informacje o: 1) zasobach pieni nych, nieruchomociach, udziaach i akcjach w spkach handlowych oraz o nabyciu od Skarbu Pastwa, innej pastwowej osoby prawnej, jednostek samorzdu terytorialnego, ich zwizkw lub od komunalnej osoby prawnej mienia, ktre podlegao zbyciu w drodze przetargu, a tak e dane o prowadzeniu dziaalnoci gospodarczej oraz dotyczce zajmowanych stanowisk w spkach handlowych, 2) dochodach osiganych z tytuu zatrudnienia lub innej dziaalnoci zarobkowej lub zaj, z podaniem kwot uzyskiwanych z ka dego tytuu, 3) mieniu ruchomym o wartoci powy ej 10 000 zotych, 4) zobowizaniach pieni nych o wartoci powy ej 10 000 zotych, w tym zacignitych kredytach i po yczkach oraz warunkach, na jakich zostay udzielone (art. 24h ust. 1). Osoba skadajca owiadczenie majtkowe okrela w nim przynale no poszczeglnych skadnikw majtkowych, dochodw i zobowiza do majtku odrbnego i majtku objtego wsplnoci majtkow (art. 24h ust. 2). Owiadczenie majtkowe wraz z kopi swojego zeznania o wysokoci osignitego dochodu w roku podatkowym (PIT) za rok poprzedni i jego korekt skadaj w dwch egzemplarzach: 1) radny przewodniczcemu rady gminy, 2) wjt, przewodniczcy rady gminy wojewodzie, 3) zastpca wjta, sekretarz gminy, skarbnik gminy, kierownik jednostki organizacyjnej gminy, osoba zarzdzajca i czonek organu zarzdzajcego gminn osob prawn oraz osoba wydajca decyzje administracyjne w imieniu wjta wjtowi (art. 24h ust. 3). Radny i wjt skadaj pierwsze owiadczenie majtkowe w terminie 30 dni od dnia zo enia lubowania. Do pierwszego owiadczenia majtkowego radny jest obowizany doczy informacj o sposobie i terminie zaprzestania prowadze36

nia dziaalnoci gospodarczej z wykorzystaniem mienia gminy, w ktrej uzyska mandat, a wjt informacj o zaprzestaniu prowadzenia dziaalnoci gospodarczej, je eli tak dziaalno prowadzili z dniem wyboru. Kolejne owiadczenia majtkowe s skadane przez radnego i wjta co roku, do dnia 30 kwietnia, wedug stanu na dzie 31 grudnia roku poprzedniego, oraz na 2 miesice przed upywem kadencji (art. 24h ust. 4). Zastpca wjta, sekretarz gminy, skarbnik gminy, kierownik jednostki organizacyjnej gminy, osoba zarzdzajca i czonek organu zarzdzajcego gminn osob prawn oraz osoba wydajca decyzje administracyjne w imieniu wjta skadaj pierwsze owiadczenie majtkowe w terminie 30 dni od dnia powoania na stanowisko lub od dnia zatrudnienia. Do pierwszego owiadczenia majtkowego zastpca wjta, sekretarz gminy, skarbnik gminy, kierownik jednostki organizacyjnej gminy, osoba zarzdzajca i czonek organu zarzdzajcego gminn osob prawn oraz osoba wydajca decyzje administracyjne w imieniu wjta s obowizani doczy informacj o sposobie i terminie zaprzestania dziaalnoci gospodarczej je eli prowadzili j przed dniem powoania lub zatrudnienia. Kolejne owiadczenia majtkowe s skadane przez nich co roku do dnia 31 kwietnia, wedug stanu na dzie 31 grudnia roku poprzedniego, oraz w dniu odwoania ze stanowiska lub rozwizania umowy o prac (art. 24h ust. 5). Analizy danych zawartych w owiadczeniu majtkowym dokonuj osoby, ktrym zo ono owiadczenie majtkowe. Osoby, ktrym zoono owiadczenie majtkowe, przekazuj jeden egzemplarz urzdowi skarbowemu waciwemu ze wzgldu na miejsce zamieszkania osoby skadajcej owiadczenie majtkowe. Owiadczenie przechowuje si przez 6 lat (art. 24h ust. 6). Analizy danych zawartych w owiadczeniu majtkowym dokonuje urzd skarbowy waciwy ze wzgldu na miejsce zamieszkania osoby skadajcej owiadczenie majtkowe. Analizujc owiadczenie, urzd skarbowy uwzgldnia rwnie zeznanie o wysokoci osignitego w roku podatkowym (PIT) ma onka osoby skadajcej owiadczenie (art. 24h ust. 7). Podmiot dokonujcy analizy, o ktrej mowa w ust. 6 i 7, jest uprawniony do porwnania treci analizowanego owiadczenia majtkowego oraz zaczonej kopii zeznania o wysokoci osignitego dochodu w roku podatkowym (PIT) z treci uprzednio zo onych owiadcze majtkowych oraz z doczonymi do nich kopiami zezna o wysokoci osignitego dochodu w roku po37

datkowym (PIT) (art. 24h ust. 8). W przypadku podejrzenia, e osoba skadajca owiadczenie majtkowe podaa w nim nieprawd lub zataia prawd, podmiot dokonujcy analizy owiadczenia wystpuje do dyrektora urzdu kontroli skarbowej waciwego ze wzgldu na miejsce zamieszkania osoby skadajcej owiadczenie z wnioskiem o kontrol jej owiadczenia majtkowego (art. 24h ust. 9). Do postpowania w sprawie kontroli owiadczenia majtkowego stosuje si odpowiednio przepisy ustawy z dnia 28 wrzenia 1991 r. o kontroli skarbowej dotyczce kontroli owiadcze majtkowych osb zatrudnionych lub penicych su b w jednostkach podlegych ministrowi waciwemu do spraw finansw publicznych (art. 24h ust. 11). Podmiot dokonujcy analizy owiadcze majtkowych w terminie do dnia 30 padziernika ka dego roku przedstawia radzie gminy informacj o: 1) osobach, ktre nie zo yy owiadczenia majtkowego lub zoyy je po terminie, 2) nieprawidowociach stwierdzonych w analizowanych owiadczeniach majtkowych wraz z ich opisem i wskazaniem osb, ktre zo yy nieprawidowe owiadczenia, 3) dziaaniach podjtych w zwizku z nieprawidowociami stwierdzonymi w analizowanych owiadczeniach majtkowych (art. 24h ust. 12). Prezes Rady Ministrw okreli, w drodze rozporzdzenia, wzr formularza owiadczenia majtkowego radnego oraz wzr formularza owiadczenia majtkowego wjta, zastpcy wjta, sekretarza gminy, skarbnika gminy, kierownika jednostki organizacyjnej gminy, osoby zarzdzajcej i czonka organu zarzdzajcego gminn osob prawn oraz osoby wydajcej decyzje administracyjne w imieniu wjta, uwzgldniajc zakazy okrelone w odniesieniu do tych osb w przepisach ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia dziaalnoci gospodarczej przez osoby penice funkcje publiczne (Dz. U. Nr 106, poz. 679, z 1998 r. Nr 113, poz. 715 i Nr 162, poz. 1126, z 1999 r. Nr 49, poz. 483, z 2000 r. Nr 26, poz. 306 oraz z 2002 r. Nr 113, poz. 984 i Nr 214, poz. 1806) (art. 24h ust. 13). Wiadomoci zawarte w owiadczeniu majtkowym s jawne z wyjtkiem informacji o adresie zamieszkania skadajcego oraz o miejscu poo enia nieruchomoci. Dane te maj by obligatoryjnie udostpniane w Biuletynie Informacji Publicznej (BIP). Na mocy ustawy z dnia 6 wrzenia 2001 r. o dostpie do informacji publicznej (Dz. U. Nr 112, poz. 1198, oraz z 2002 r. Nr 153, poz. 1271) (art. 24i ust. 13). Ka dy samorzd ma obowizek stworzy na swoich stronach internetowych wasny Biuletyn Informacji Publicznej. 38

8. Radny, wjt, zastpca wjta, sekretarz gminy, kierownik jednostki organizacyjnej gminy, osoba zarzdzajca i czonek organu zarzdzajcego gminn osob prawn oraz osoba wydajca decyzje administracyjne w imieniu wjta s obowizani do zo enia owiadczenia o dziaalnoci gospodarczej prowadzonej przez ich ma onka, wstpnego, zstpnego oraz rodzestwo, je eli dziaalno ta jest wykonywana na terenie gminy (i odpowiednio powiatu, wojewdztwa), w ktrej osoba zobowizana do zo enia owiadczenia peni funkcj lub jest zatrudniona. Radni s zobowizani do zo enia owiadczenia o umowach cywilnoprawnych zawartych przez ich ma onkw, wstpnych, zstpnych i rodzestwo, je eli umowa zostaa zawarta z organami jednostki samorzdu terytorialnego (jej jednostki organizacyjnej lub komunaln osob prawn) (art. 24j ust. 1). Nastpny obowizek dotyczy radnego, ktrego ma onek, wstpny, zstpny lub rodzestwo w okresie sprawowania przez niego mandatu: zostali zatrudnieni w komunalnej jednostce organizacyjnej, zwizku jednostek samorzdu terytorialnego albo zaczli wiadczy prac lub wykonywa czynnoci zarobkowe na innej podstawie w spkach handlowych , w ktrych co najmniej 50% udziaw (akcji) posiada jednostka samorzdu terytorialnego na terenie ktrej radny sprawuje mandat. W takim przypadku radny zobowizany jest do pisemnego poinformowania o tym fakcie przewodniczcego rady (sejmiku) (Art. 24j ust. 2). Owiadczenie o dziaalnoci gospodarczej lub zawodowej rodziny radny zobowizany jest zo y w cigu 30 dni od dnia wyboru, a jeli podjcie dziaalnoci gospodarczej lub pracy przez czonka rodziny nastpio w trakcie kadencji 30 dni liczc od dnia zaistnienia przyczyny do zo enia owiadczenia lub informacji. Owiadczenia i informacje radnych s analizowane przez przewodniczcego rady (sejmiku) z zastosowaniem tej samej procedury co przy owiadczeniach majtkowych, z tym, e pomija si tu udzia urzdu skarbowego. S one ujawniane na tych samych zasadach co owiadczenia majtkowe (czyli w BIP). Niezo enie owiadczenia lub informacji w terminie przez: 1) radnego powoduje utrat diety do czasu zo enia owiadczenia lub informacji, 2) wjta, zastpc wjta, sekretarza gminy, skarbnika gminy, kierownika jednostki organizacyjnej gminy, osoba zarzdzajca i czonek organu zarzdzajcego gminn osob prawn oraz osoba wydajca decyzje administracyjne w imieniu wjta 39

powoduje utrat ich wynagrodzenia za okres od dnia, w ktrym powinny by zo one wiadczenie lub informacja, do dnia zoenia owiadczenia lub informacji (art. 24k ust. 1). Podanie nieprawdy lub zatajenie prawdy w owiadczeniu majtkowym powoduje odpowiedzialno na podstawie art. 233 , 1 Kodeksu karnego (faszywe owiadczenie) (art. 24l). 9. Wjtowie (burmistrzowie) i ich zastpcy s zobowizani zgasza do Rejestru uzyskiwane przez siebie lub ma onka korzyci (art. 12). Rejestr korzyci jest jawny. Prowadzi go Pastwowa Komisja Wyborcza, ktra raz do roku podaje do publicznej wiadomoci zawarte w Rejestrze dane. 10. Radny korzysta z ochrony prawnej przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych (art. 25 ust. 1). Rozwizanie z radnym stosunku pracy wymaga uprzedniej zgody rady gminy, ktrej jest czonkiem. Rada gminy odmwi zgody na rozwizanie stosunku pracy z radnym, je eli podstaw rozwizania tego stosunku s zdarzenia zwizane z wykonywaniem przez radnego mandatu (art. 25 ust. 2). Pracodawca obowizany jest zwolni radnego od pracy zawodowej w celu umo liwienia mu brania udziau w pracach organw gminy (art. 25 ust. 3). Na zasadach ustalonych przez rad gminy radnemu przysuguj diety oraz zwrot kosztw podr y su bowych (art. 25 ust. 4. Wysoko diet przysugujcych radnemu nie mo e przekroczy w cigu miesica cznie ptorakrotnoci kwoty bazowej okrelonej w ustawie bud etowej dla osb zajmujcych kierownicze stanowiska pastwowe na podstawie przepisw ustawy z dnia 23 grudnia 1999 r. o ksztatowaniu wynagrodze w pastwowej sferze bud etowej oraz o zmianie niektrych ustaw (Dz. U. Nr 110, poz. 1255 i z 2000 r. Nr 19, poz. 239) (art. 25 ust. 6). Rada Ministrw okrela, w drodze rozporzdzenia, maksymaln wysoko diet przysugujcych radnemu w cigu miesica, uwzgldniajc liczb mieszkacw gminy, przy czym kwota wymieniona w ust. 6 oznacza maksymaln wysoko diet w gminach o najwikszej liczbie mieszkacw (art. 25 ust. 7). Rada gminy przy ustalaniu wysokoci diet radnych bierze pod uwag funkcje penione przez radnego (art. 25 ust. 8). Minister waciwy do spraw administracji publicznej okreli, w drodze rozporzdzenia, sposb ustalania nale noci z tytuu zwrotu kosztw podr y su bowych radnych, uwzgldniajc celowo zwrotu rzeczywicie poniesionych wydatkw zwizanych z wykonywaniem mandatu oraz uatwienie dokonywania rozlicze (art. 25 ust. 10). 11. Funkcji wjta/burmistrza nie mo na czy z zatrudnieniem w administracji rzdowej, funkcjami w innych gminach oraz funkcj posa lub senatora (art. 27). 40

Urzd Gminy: Ad 1. Regulamin pracy urzdu powinien by jasno opisany i powszechnie dostpny. Mo e on by udostpniony poprzez publikacje w Internecie, druk, wyo enie w okrelonym miejscu w urzdzie. Regulamin wraz z zacznikami graficznymi powinien szczegowo okrela sposb organizacji pracy, struktur urzdu, zadania, oraz ich przypisanie. Dla wszystkich rutynowych zada, w tym przede wszystkim dla rozpatrywania indywidualnych spraw, powinny by okrelone pisemnie i graficznie procedury postpowania pozwalajce ledzi w urzdzie postp pracy nad konkretnym rozstrzygniciem. Procedury powinny umo liwi jednoznaczne okrelenie osoby wykonujcej konkretn czynno w konkretnej sprawie i opisywa czynnoci niezbdne do podjcia rozstrzygnicia. Odstpstwo od procedury postpowania (nie tylko okrelonej w przepisach wy szej rangi, ale tak e przyjtej regulaminem dla uszczegowienia postpowania okrelonego w przepisach oglnych) powinno by dla zainteresowanego podstaw do odwoania do kierownika urzdu. W miar mo noci podania od petentw powinny by przyjmowane przez osob inn ni podejmujca w tej sprawie decyzj. Ad 2. Decyzje administracyjne czy rozstrzygnicia w zakresie zamwie publicznych posiadaj okrelony przepisami tryb odwoawczy i skargowy. Jest on podawany zainteresowanemu w pimie informujcym o podjtej decyzji. Inne rozstrzygnicia urzdu nie bdce decyzjami administracyjnymi powinny tak e, w miar mo noci pozwala zainteresowanemu na skorzystanie z trybu odwoawczego. Informacja o takiej mo liwoci tak e powinna by niezbdnym elementem informacji przekazywanej osobie zainteresowanej o podjtym rozstrzygniciu. Ad 3. Poza regulaminem, w urzdzie powinien istnie jawny, przyjty do wiadomoci przez wszystkich pracownikw i powszechnie dostpny kodeks etyczny przede wszystkim zobowizujcy pracownika do unikania jakichkolwiek sytuacji niejasnych czy dwuznacznych. Nowe uregulowania ostatnio wprowadzone ustawowo szczegowo ureguloway kwesti dziaalnoci gospodarczej i kontroli majtku r nych grup pracownikw samorzdowych. Krtki przegld zapisw ograniczajcych mo liwoci zachowa nagannych lub dwuznacznych wrd radnych zamieszczony zosta poni ej.

41

Ustawa o samorzdzie gminnym art.24 m: wysocy urzdnicy samorzdowi nie mog przyjmowa, w trakcie penienia funkcji oraz przez trzy lata po zakoczeniu jej penienia jakiegokolwiek wiadczenia o charakterze majtkowym w wysokoci ni szej od jego rzeczywistej wartoci. Zakaz dotyczy wiadcze odpatnych i nieodpatnych ale tylko wtedy gdy urzdnik bra udzia w wydawaniu rozstrzygni w sprawach indywidualnych dotyczcych obdarowujcego i mia wpyw na jego tre. Nie dotyczy to jednak nabycia usugi lub przedmiotu dostpnych w ramach oferty publicznej oraz nagrd przyznawanych w konkursach artystycznych. Ustawa z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorzdowych (Dz. U. Nr 21, poz. 124 z pn. zm., Dz.U. Nr 142 z 2001 r, oraz z 2002 r. Nr 113 i Nr 214): 1. Ma onkowie oraz osoby pozostajce ze sob w stosunku pokrewiestwa do drugiego stopnia lub stosunku powinowactwa pierwszego stopnia i przysposobienia, opieki lub kurateli nie mog by zatrudnieni u pracodawcw samorzdowych, je eli powstaby midzy tymi osobami stosunek bezporedniej podlegoci su bowej (art. 6). 2. Pracownik samorzdowy nie mo e wykonywa zaj, ktre pozostawayby w sprzecznoci z jego obowizkami albo mogyby wywoa podejrzenie o stronniczo lub interesowno (art. 18). 3. Urzdnicy komunalni maj obowizek skadania owiadczenia o prowadzeniu przez nich dziaalnoci gospodarczej, z okreleniem jej charakteru (art.18a) 4. Pracownik samorzdowy jest obowizany na danie upowa nionego do czynnoci w sprawach z zakresu prawa pracy w imieniu pracodawcy samorzdowego zo y owiadczenie o stanie majtkowym (art. 19). Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia dziaalnoci gospodarczej przez osoby penice funkcje publiczne (Dz. U. Nr 106, poz. 679 z pn. zm. oraz z 2002 r. Nr 113, poz.984 i Nr 214, poz. 1806) 1. Ustawa okrela ograniczenia w prowadzeniu dziaalnoci gospodarczej m. in. przez skarbnikw (gwnych ksigowych bud etu) i sekretarzy gmin oraz inne osoby wydajce decyzje administracyjne z upowa nienia wjta lub burmistrza (prezydenta miasta) (art. 2 pkt 66b). 2. Powy sze osoby w okresie zajmowania stanowisk lub penienia funkcji, o ktrych mowa w przepisach, nie mog (art. 4): 42

a) by czonkami zarzdw, rad nadzorczych lub komisji rewizyjnych spek prawa handlowego (chyba, e zostali wyznaczeni jako reprezentanci jednostki samorzdu terytorialnego), b) by zatrudnione lub wykonywa innych zaj w spkach prawa handlowego, ktre mogyby wywoa podejrzenie o ich stronniczo lub interesowno, c) by czonkami zarzdw, rad nadzorczych lub komisji rewizyjnych spdzielni, z wyjtkiem rad nadzorczych spdzielni mieszkaniowych, d) by czonkami zarzdw fundacji prowadzcych dziaalno gospodarcz, e) posiada w spkach prawa handlowego wicej ni 10% akcji lub udziay przedstawiajce wicej ni 10% kapitau zakadowego w ka dej z tych spek, f) prowadzi dziaalnoci gospodarczej na wasny rachunek lub wsplnie z innymi osobami, a tak e zarzdza tak dziaalnoci lub by przedstawicielem czy penomocnikiem w prowadzeniu takiej dziaalnoci; nie dotyczy to dziaalnoci wytwrczej w rolnictwie w zakresie produkcji rolinnej i zwierzcej, w formie i zakresie gospodarstwa rodzinnego. 3. Naruszenie powy szych zakazw stanowi podstaw do odwoania ze stanowiska (art. 5 pkt 2). 4. Zakaz zajmowania stanowisk we wadzach spek, o ktrym mowa w art. 4 pkt 1, nie dotyczy skarbnikw (gwnych ksigowych bud etu) i sekretarzy gmin oraz innych osb wydajcych decyzje administracyjne z upowa nienia wjta lub burmistrza (prezydenta miasta) o ile zostay wyznaczone do spki prawa handlowego z udziaem Skarbu Pastwa, innych pastwowych osb prawnych, jednostek samorzdu terytorialnego, ich zwizkw lub innych osb prawnych jednostek samorzdu terytorialnego jako reprezentanci tych podmiotw; osoby te nie mog zosta wyznaczone do wicej ni dwch spek prawa handlowego (art. 6 ust. 1). 5. Skarbnicy (gwni ksigowi bud etu) i sekretarze gmin oraz inne osoby wydajce decyzje administracyjne z upowa nienia wjta lub burmistrza (prezydenta miasta) nie mog, przed upywem roku od zaprzestania zajmowania stanowiska lub penienia funkcji, by zatrudnione lub wykonywa innych zaj u przedsibiorcy, je eli bray udzia w wydaniu rozstrzygnicia w sprawach indywidualnych dotyczcych tego przedsibiorcy (art. 7 ust. 1). Zatrudnienie osoby wbrew zakazowi jest zagro one kar aresztu lub grzywny (art.15). W uzasa43

dnionych przypadkach zgod na zatrudnienie przed upywem roku mo e wyrazi komisja powoana przez Prezesa Rady Ministrw. 6. Wybr lub powoanie do wadz spki, spdzielni lub fundacji z naruszeniem zakazw okrelonych w art. 4 i 7 s z mocy prawa niewa ne i nie podlegaj wpisaniu do waciwego rejestru (art. 9). 7. Skarbnicy (gwni ksigowi bud etu) i sekretarze gmin oraz inne osoby wydajce decyzje administracyjne z upowa nienia wjta lub burmistrza (prezydenta miasta) s obowizane do zo enia owiadczenia o swoim stanie majtkowym analogicznych do tych skadanych przez radnych. 8. Skarbnicy gminy, sekretarze gminy, s zobowizani zgasza do Rejestru uzyskiwane przez siebie lub ma onka korzyci (art. 12). Rejestr korzyci jest jawny. Prowadzi go Pastwowa Komisja Wyborcza, ktra raz do roku podaje do publicznej wiadomoci zawarte w Rejestrze dane. 9. Niezo enie owiadczenia, o ktrym mowa w art. 8 ust. 1 lub w art. 10 ust. 1, albo podanie w nim nieprawdy powoduje odpowiedzialno su bow (art. 13). 10. Kto bdc obowizany do zo enia owiadczenia, o ktrym mowa w art. 8 ust. 1 lub w art. 10 ust. 1, podaje w nim nieprawd, podlega karze pozbawienia wolnoci do lat 5 (art. 14 ust. 1). W wypadku mniejszej wagi, sprawca czynu okrelonego w ust. 1 podlega grzywnie, karze ograniczenia wolnoci albo pozbawienia wolnoci do roku (art. 10 ust. 2). 11. Kto zatrudnia osoby, o ktrych mowa w art. 2 pkt 6, wbrew warunkom okrelonym w art. 7, podlega karze aresztu albo karze grzywny (art. 15). 12. Osoby wymienione w art. 1 i 2, ktre w dniu wejcia w ycie ustawy s czonkami zarzdw, rad nadzorczych lub komisji rewizyjnych spek prawa handlowego, z zastrze eniem art. 6 ust. 1, lub spdzielni, z wyjtkiem rad nadzorczych spdzielni mieszkaniowych, albo czonkami zarzdw fundacji prowadzcych dziaalno gospodarcz, s obowizane zrzec si tych stanowisk, w terminie do najbli szego walnego zgromadzenia lub zgromadzenia akcjonariuszy, nie pniej jednak ni w cigu 6 miesicy od dnia wejcia w ycie ustawy, chyba e w tym terminie zo yy owiadczenie o rezygnacji z funkcji publicznej. W razie niezo enia owiadczenia w tym terminie osoby te trac, z mocy prawa, stanowiska we wadzach spki, spdzielni lub fundacji i zostaj wykrelone z waciwego rejestru (art. 26 ust. 1). Prezes Rady Ministrw, na wniosek waciwego ministra reprezentujcego Skarb Pastwa w spce, mo e, w indywidualnych, szczeglnie uzasa44

dnionych przypadkach, wyznacza sekretarzowi stanu lub podsekretarzowi stanu du szy ni okrelony w ust. 1 termin zrzeczenia si stanowiska w spce prawa handlowego, o ktrej mowa w ust. 1 (art. 26 ust. 2). Zo enie przez osob wymienion w ust. 1 owiadczenia o rezygnacji z funkcji publicznej powoduje rozwizanie z ni stosunku pracy w drodze porozumienia stron lub wypowiedzenia przez pracodawc albo odwoania ze stanowiska (art. 26 ust. 3). 13. Osoby wymienione w art. 1 i 2, ktre w dniu wejcia w ycie ustawy posiadaj w spkach prawa handlowego wicej ni 10% akcji lub udziay w rozmiarach przedstawiajcych wicej ni 10% kapitau zakadowego albo prowadz dziaalno gospodarcz okrelon w art. 4 pkt 6, s obowizane do zbycia nadwy ki udziaw lub akcji oraz zaprzestania tej dziaalnoci gospodarczej, w terminie 3 miesicy od dnia wejcia w ycie ustawy (art. 27). Ad 4. W urzdzie procedura zatrudniania pracownikw powinna by jasno okrelona i jawna. Powinna ona zawiera, podobnie jak w wypadku zatrudniana kierownikw, konieczno podania do publicznej wiadomoci faktu poszukiwania kandydatw oraz obiektywny sposb weryfikacji ich kompetencji (np. spord kandydatw ubiegajcych si o posad wydzia kadr wybiera trzy osoby z najwy szym poziomem kwalifikacji w okrelonych dla danego stanowiska zakresach i dopiero z tymi osobami naczelnik/dyrektor wydziau, w ktrym ma by obsadzony vacat przeprowadza rozmow kwalifikacyjn, w wyniku ktrej jeden z kandydatw zostanie zatrudniony). W urzdzie powinien istnie sformalizowany system oceny pracownikw. W jego ramach pracownicy powinni by oceniani midzy innymi w takich zakresach jak: sprawno i kompetencja w realizacji zada zgodnie z obowizujcymi procedurami postpowania, uwa na i yczliwa obsuga interesantw, dbao o nieanga owanie si w sytuacje niejasne i dwuznaczne. Systematyczne ocenianie podwadnych powinno by wa nym elementem oceny przeo onych przez kierownika urzdu. Ad 5. W urzdzie powinno by przynajmniej jedno miejsce, w ktrym osoba chcca zo y skarg czy wniosek bdzie moga zrobi to w sposb niekrpujcy i nie poddana presji. Powinno by zupenie jasne, e kierownictwo urzdu jest zainteresowane otrzymywaniem rzetelnych informacji zwrotnych od obywateli. Sposb postpowania ze skargami powinien by szczegowo okrelony w regulaminie urzdu, a osoba skadajca powinna uzyska wyczerpujc informacj o dalszych losach zo onej skargi lub wniosku. 45

Ad 6. O ile Ustawa o zamwieniach publicznych wymaga okrelonych trybw podawania do publicznej wiadomoci ogosze o przetargach, o tyle informacje o ich rozstrzygniciach podawane s czsto tylko uczestnikom postpowania. Jednak e podawanie do publicznej wiadomoci czyja oferta zostaa wybrana, czym r nia si od pozostaych, a tak e skadu komisji przetargowej, spowodowaoby znacznie wiksz odpowiedzialno za podejmowane decyzje wrd czonkw komisji oraz wiksze zaufanie spoeczne do wadz lokalnych. Dodatkowo Ustawa o zamwieniach publicznych wymaga aby osoby, ktre s powizane, z ktrym z oferentw zgosiy ten fakt i zostay wyczone z pracy w komisji. Publicznie dostpna informacja, e np. w konkretnym postpowaniu aden z czonkw komisji nie wyczy si z jej obrad dawaaby szans na spoeczn weryfikacj owiadcze o braku powiza pomidzy czonkami komisji a oferentami. Art. 20. Ustawy o zamwieniach publicznych: W postpowaniu o udzielenie zamwienia publicznego nie mog wystpowa w imieniu zamawiajcych ani te wykonywa czynnoci zwizanych z postpowaniem o zamwienie publiczne, a tak e by biegymi osoby, ktre: 1. pozostaj w zwizku ma eskim albo w stosunku pokrewiestwa lub powinowactwa w linii prostej, pokrewiestwa lub powinowactwa w linii bocznej do drugiego stopnia albo s zwizani z tytuu przysposobienia, opieki lub kurateli z oferentem, jego zastpc prawnym lub czonkami wadz osb prawnych ubiegajcych si o udzielenie zamwienia, 2. przed upywem trzech lat od daty wszczcia postpowania pozostaway w stosunku pracy lub zlecenia z oferentem albo byy czonkami wadz osb prawnych ubiegajcych si o udzielenie zamwienia, 3. pozostaj z dostawc lub wykonawc w takim stosunku prawnym lub faktycznym, e mo e to budzi uzasadnione wtpliwoci co do ich bezstronnoci.) Ad 7. W wielu sytuacjach odnotowane i przeanalizowane w por sygnay od klientw mog pomc wychwyci w urzdzie sytuacje, ktre sprzyjaj zachowaniom korupcyjnym. Czste zbieranie opinii od obsugiwanych zwiksza ich zaufanie do urzdu i poprawia jego obraz. Istotne jest, eby petent, jeli zetknie si z nieuczciwym urzdnikiem, nie mia poczucia, e tu ka dy bierze i e na ukady nie ma rady, lecz raczej mia przekonanie, e jego informacja przyczyni si do usunicia nieuczciwego urzdnika z pracujcego dobrze i uczciwie urzdu. Sprawnie dziaajce kanay komunikacji s tu bardzo pomocne. 46

Jednostki organizacyjne i firmy kapitaowo kontrolowane przez samorzd: Ad 1. Informacja o zakresie zada publicznych realizowanych przez jednostk lub firm powinna by szeroko dostpna. Mo e ona by udostpniona poprzez publikacje w Internecie, druk, wyo enie w okrelonym miejscu w jednostce. Ad 2. Osoby zainteresowane powinny mie mo liwo zdobycia wyczerpujcej informacji o tym, co nale y do kompetencji kierownika jednostki, co jest mu zlecane przez organ prowadzcy lub zao ycielski, kto i w jaki sposb sprawuje nadzr nad dziaalnoci jednostki. Firmy niepubliczne realizujce zadania publiczne: Przepisy pozwalaj, a w niektrych przypadkach zachcaj do powierzania realizacji zada publicznych firmom prywatnym. Takie rozwizanie ma potencjalnie szereg zalet wiksza efektywno, elastyczno, rozdzielenie nadzoru nad realizacj zada publicznych od ich wykonywania, lecz pociga tak e za sob zagro enie polegajce na ograniczeniu mo liwoci weryfikacji przez obywateli sposobu realizacji powierzonych zada. Aby temu przeciwdziaa kwestie nale y zwraca uwag na nastpujce: Ad 1. Tryb podejmowania zada publicznych powinien by okrelony i jawny. Przy zlecaniu zada publicznych powinny by zachowane wszystkie opisane powy ej procedury pracy rady i burmistrza/wjta. Ad 2. W firmie powinna by dobrze wyeksponowana informacja o zakresie zada publicznych realizowanych przez ni. Ad 3. W postpowaniu o zamwienie publiczne standard zadania bdcego przedmiotem zlecenia powinien by jasno okrelony i podany do publicznej wiadomoci. Informacja taka powinna by powszechnie dostpna tak e pniej, przez cay czas wykonywania przez firm zadania publicznego. Ad 4. Jeli zadanie publiczne realizowane jest przez firm prywatn to samorzd terytorialny ma uatwione zadanie mo e zamiast na realizacji zadania skupi si na nadzorowaniu poprawnej jego realizacji. Tak jak standard wykonania, tak sposb nadzoru i kontroli wykonywania zadania powinien by szczegowo okrelony przed rozpoczciem post47

powania o udzielenie zamwienia i podany do publicznej wiadomoci. Mo na rozwa y, czy system staego badania przez firmy jakoci wiadczonych przez siebie usug nie powinien by jednym z elementw ocenianych w postpowaniu o udzielenie zamwienia publicznego. Ad 5. Opisany w poprzednim punkcie sposb nadzoru i kontroli wykonywania zadania powinien uwzgldnia w procedurze analiz reklamacji i wnioskw. Sposb przyjmowania skarg i wnioskw powinien by jasno okrelony przed rozpoczciem postpowania o udzielenie zamwienia i podany do publicznej wiadomoci. Ad 6. Podobnie jak w wypadku urzdu, tak i tu regularne badania ankietowe daj szanse na poznanie opinii klientw. Wyniki takich bada, czy sonda y powinny by brane pod uwag przez wjta/burmistrza i rad w ramach nadzoru nad realizacj zada publicznych przez wybran firm.

Ad 4. Ustawa o finansach publicznych nakada obowizek jawnoci w sprawach gospodarowania rodkami publicznymi w szczeglnoci poprzez obowizek publikacji bud etu. Sposb podawania do publicznej wiadomoci powinien by tak dobrany, aby ka dy zainteresowany mg atwo dotrze do publikowanych informacji. Edukacja zdobywanie umiejtnoci: Ad 1. W spoecznoci lokalnej powinna istnie grupa osb znajca swoje prawa. Jeli nie ma osb, ktre s w stanie egzekwowa od urzdu i wadz gminy respektowanie swoich praw, to pozbawione kontroli samorzd i administracja gminna mog szybko uzna taki stan za norm. To z kolei tworzy stan pokusy omijania uci liwych, ale koniecznych procedur. Ad 2. Mo liwo efektywnego skorzystania z przysugujcych praw wymaga od czonka spoecznoci lokalnej wiedzy na temat bud etu. Jeli nawet informacje o przeznaczeniu rodkw publicznych s poprawnie przygotowane przez rad czy wjta/ burmistrza, to zrozumienie zawartych tam informacji wymaga pewnego poziomu wiedzy i umiejtnoci analizowania informacji. Stay proces edukacji spoecznoci lokalnej w tym zakresie jest niezbdny. Ad 3. Mo liwo uzyskania w swoich zmaganiach z urzdem czy wadz wsparcia ze strony jakiej organizacji daje obywatelom szanse na skuteczniejsze dziaanie. Rwnie sama aktywno w ramach stowarzyszenia, czy fundacji jest czynnikiem podnoszcym zainteresowanie sprawami publicznymi wrd zaanga owanych osb. Generalnie mo na powiedzie, e spoecznoci z licznymi i dobrze rozwinitymi organizacjami pozarzdowymi stawiaj lokalnym wadzom poprzeczk znacznie wy ej ni te, w ktrych r ne formy samoorganizacji s sporadyczne lub nie ma ich w ogle, ale daj te wadzom mo liwo znacznie lepszej realizacji potrzeb rodowiska lokalnego. Ad 4. Samorzdowa administracja publiczna w Polsce tworzona jest od niedawna i podlega wci znacznym przeobra eniom. W takich warunkach utrzymanie uwagi spoecznoci lokalnej nie na pomwieniach czy plotkach, lecz na sprawach merytorycznych, czyli wykonywaniu przez rad, zarzd i urzd swoich zada, wymaga nieustannego, efektywnego procesu edukacji spoeczestwa w zakresie szeroko rozumianych spraw publicznych. Edukacja taka, jeli ma by skutecz49

W spoecznoci lokalnej:
Dostp do informacji: Ad 1. Osoby zainteresowane powinny bez problemu mie dostp do podstawowych dokumentw okrelajcych funkcjonowanie urzdu lub jednostki. Informacje o statucie, regulaminie, zarzdzeniu o powoaniu oraz harmonogramie spotka i posiedze organw kolegialnych powinny by publikowane, a w urzdzie dostpne we wskazanym miejscu. Ad 2. Zainteresowane osoby powinny bez problemu mie dostp do wszystkich istniejcych dokumentw samorzdu (poza tymi, ktrych jawno jest wyczona na podstawie odrbnych przepisw). Uchway rady gminy, zarzdzenia wjta/burmistrza, a tak e protoky z obrad rady i komisji powinny by udostpniane do wgldu, a tak e do kopiowania. Ad 3. Nie tylko informacja o sprawach jakimi zajmuj si organy samorzdu jest jawna, lecz tak e powszechnie znany powinien by sposb, w jaki rozstrzygnicia s podejmowane. Znajomo procedur daje zainteresowanym obywatelom szanse na skuteczne uczestnictwo w dziaaniach samorzdu terytorialnego. 48

na, musi zaczyna si ju w szkole tak, aby wchodzcy w dorosy wiat modzi obywatele mieli niezbdn wiedz, umiejtnoci, ale tak e nawyki interesowania si sprawami publicznymi. Wsparcie w analizie informacji: Ad 1. Funkcjonowanie samorzdu terytorialnego regulowane jest szeregiem przepisw. Niejasne, stale zmieniajce si prawo powoduje, e obywatele w konfrontacji z urzdnikami, czy radnymi czuj si bezradni. Istnienie takich instytucji jak biura porad obywatelskich, doradztwo prawne organizowane przez r ne fundacje, stowarzyszenia, organizacje konsumenckie (dofinansowywane czasem nawet przez same gminy) daje szanse na efektywne skorzystanie przez obywateli z przysugujcych im praw. Ad 2. Niezale ne media to niezbdny element spoecznej kontroli nad wadzami wszelkiego szczebla. Niezale ne media lokalne to marzenie czsto niespenialne w maych spoecznociach. Gazeta gminna bez dotacji, ogosze ze strony samorzdu, jednostek komunalnych ma nike szanse na przetrwanie. Z drugiej strony czasem trudno znale takie lokalne czasopisma, ktre potrafiyby w sposb obiektywny i wywa ony ocenia jako pracy samorzdu, czy urzdw. Wynika to albo ze saboci merytorycznej dziennikarzy, albo z zaanga owania si gazety po stronie wadzy lub jej przeciwnikw. Jednak e nieliczne niezale ne pisma lokalne oraz czciej media regionalne peni rol niezale nego gosu opinii publicznej i s niezbdnym i niezastpionym elementem przejrzystoci ycia publicznego. Ad 3. Dotkliwym problemem dla mieszkacw gminy jest brak mo liwoci porwnania jak radz sobie ich wadze w konfrontacji z innymi samorzdami. Analizami tego typu zajy si r ne instytucje. Jawna i atwo dostpna informacja o r nych samorzdach daje szanse na obiektywizacj ocen konkretnej gminy. Na przykad z Ustawy o finansach publicznych wynika zasada jawnoci w gospodarowaniu rodkami publicznymi. Jednym z wymogw jest publikacja bud etu. Sposb podawania do publicznej wiadomoci spraw tego wymagajcych zapisany jest w statutach miast i gmin. Uzupenienie zapisu statutowego o rwnolegy obowizek publikacji w sposb tradycyjny i w Internecie dawaoby szanse dostpu do bogatego materiau porwnawczego dostpnego dla wszystkich zainteresowanych.

Kwestionariusz Modelu Przeroczysta Gmina


Zachcamy do wypenienia kwestionariusza, ktry pozwoli Pastwu oceni stopie przejrzystoci w Pastwa gminie.

Skala oceny
Ocena 1 2 3 4 5 Nie rozpoczlimy lub nie wdro ylimy odpowiednich rozwiza (lub nie wiemy czy funkcjonuj). Rozpoczlimy wprowadzanie odpowiednich rozwiza. Czciowo wdro ylimy te rozwizania. Program odpowiednich dziaa zosta w peni wdro ony. Wprowadzilimy stay cykl usprawnie przyjtych rozwiza oparty na okresowych przegldach.

50

51

Obszar I: Potencja spoecznoci lokalnej


Ocena 15 1.1. Edukacja zdobywanie umiejtnoci i wiedzy Czonkowie spoecznoci lokalnej znaj przysugujce im prawa w kontaktach z administracj samorzdow Mieszkacy potrafi przeprowadza na swoje potrzeby analizy dostpnych danych o funkcjonowaniu samorzdu gminnego i jego instytucji (np. Bud et) W szkoach gminnych prowadzona jest systematycznie edukacja obywatelska nastawiona na kreowanie postaw obywatelskiego uczestnictwa W spoecznoci lokalnej istnieje wiele aktywnych organizacji pozarzdowych zajmujcych si sprawami wa nymi dla swoich czonkw Punktacja (suma / 4) 1.2. Wsparcie w analizie informacji W gminie istnieje faktyczna mo liwo korzystania z doradztwa i wsparcia prawnego przez obywateli (np. biura porad obywatelskich) Istniej media lokalne, ktre zajmuj si tematyk samorzdow wystarczajco niezale ne od wadzy, aby mogy podejmowa sprawy interwencyjne Spoeczno lokalna ma dostp do okresowych analiz funkcjonowania swojego samorzdu wykonywanych przez niezale ne instytucje cieszce si zaufaniem Punktacja (suma / 3) 1.3. Dostp do informacji Zapewniony i okrelony jest dostp obywateli do informacji o strukturze i organizacji urzdu lub jednostki Zapewniony i okrelony jest dostp obywateli do informacji zawartych w dokumentach dotyczcych planw i dziaalnoci instytucji realizujcych zadania publiczne

Zapewniony jest wgld w procedury obowizujce w instytucjach samorzdu terytorialnego w realizacji przez nie zada Zapewniony i okrelony jest dostp obywateli do informacji o bud ecie i sprawach majtkowych gminy Punktacja (suma / 4)

52

53

Obszar II: Wykonywanie zada publicznych


Ocena 15 2.1. Funkcjonowanie organw samorzdowych Podstawowe dokumenty okrelajce tryb pracy organw (ustawy, statut, regulaminy) s powszechnie dostpne Mieszkacy s informowani o porzdku prac cia samorzdowych z wyprzedzeniem umo liwiajcym uczestniczenie w obradach wszystkim zainteresowanym Procedury podejmowania decyzji przez organy samorzdowe s ustalone, jasne i przestrzegane W wa nych sprawach w radzie, i komisjach wprowadzona jest zasada gosowania imiennego Informacje o podjtych rozstrzygniciach podawanie do publicznej wiadomoci bez zwoki Kandydaci do obsadzenia kierowniczych stanowisk s wyaniani wycznie w drodze konkursu Strategiczne cele samorzdu sformuowane s w sposb umo liwiajcy ocen postpu ich realizacji Bud et skonstruowany jest w sposb zadaniowy z czci opisowa jasn i wyczerpujc Gmina przygotowuje okresow informacj o pozycji gminy w porwnaniu z innymi samorzdami pod wzgldem r nych aspektw ich funkcjonowania Statut lub regulaminy dookrelaj etyczne aspekty wykonywania mandatu radnego Punktacja (suma / 10) 2.2. Funkcjonowanie urzdu miasta/ gminy Procedury realizowania zada urzdu s ustalone, jasne i jawne Wyczerpujca informacja o mo liwociach odwoawczych jest stale podana do publicznej wiadomoci

W urzdzie istnieje regulamin lub kodeks etyczny zobowizujcy pracownikw do unikania niejasnych zachowa i sytuacji dookrelajcy uregulowania ustawowe w tym zakresie W urzdzie istniej ustalone, jasne i jawne procedury zatrudniania i oceny pracownikw W urzdzie istnieje wyodrbniona komrka ds. informacji i kontaktw z mieszkacami przyjmujca te ich skargi, wnioski i propozycje Informacja o przetargach i ich rozstrzygniciach jest atwo dostpna Przeprowadzane s czste i wszechstronne badania ankietowe opinii interesantw na temat pracy urzdu, w tym ocena przejrzystoci jego funkcjonowania, a wyniki s jawne i atwo dostpne W urzdach i jednostkach organizacyjnych istnieje jasna i atwo dostpna informacja o zakresie zada publicznych realizowanych przez jednostk W jednostkach podlegych samorzdowi istnieje jasna i jawna informacja o zakresie samodzielnoci, podlegoci i sposobie nadzoru nad dziaalnoci jednostki Punktacja (suma / 9) 2.3. Funkcjonowanie firm i organizacji niepublicznych realizujcych zadania publiczne Tryb zlecania wykonania zada publicznych jednostkom spoza sektora finansw publicznych jest jasno okrelony i przestrzegany W firmie realizujcej zadanie publiczne istnieje jasna i dostpna dla interesantw informacja o zakresie i sposobie realizacji zadania W procedurze postpowania o wyonienie wykonawcy zadania publicznego istnieje szczegowy opis standardu wykonywanego zadania, ktry podany jest do publicznej wiadomoci

54

55

Sposb kontroli przez samorzd jakoci wykonywanych usug jest jasny i jawny Istnieje ustalony, jasny i jawny sposb reklamowania jakoci realizowanych usug i dochodzenia swoich praw przez mieszkacw W ocenie wykonywania zadania publicznego opinia spoecznoci lokalnej jest planowana i brana pod uwag Punktacja (suma / 6)

Przejrzysta gmina modelowe rozwizania w zakresie udzielania dotacji podmiotom niepublicznym z bud etw gmin
Autor: Andrzej Szeniawski

Podsumowanie Po wyliczeniu rednich punktacji w ka dym z obszarw, nanie je na diagram. Wykres, ktry otrzymasz po naniesieniu rednich wska e Ci, w ktrym z obszarw nale y podj szczeglnie intensywne dziaania w celu polepszenia przejrzystoci w twojej gminie. Im bardziej regularny wykres i im dalej bdzie znajdowa si od rodka diagramu, tym lepsza bdzie ocena twojej gminy.
5 4 3 2.3 2 1 0 1.2 1.1

Praca wykonana na zamwienie Lokalnej Grupy Obywatelskiej w Tychach.

2.2

1.3

2.1

56

57

I Wstp
Samorzd gminy dziaa po to aby zaspokaja zborowe potrzeby swoich mieszkacw, a do swojej dziaalnoci posiada wyodrbnione rodki publiczne. Jeli wic dziaa on w imieniu spoecznoci lokalnej i za jej pienidze to od samego pocztku planujc jego funkcjonowanie nale y zakada jawny sposb dziaania, ktry poprzez swoj klarowno, nie bdzie budzi podejrze. Wprawdzie w zakresie dziaania wadz samorzdowych istniej obszary , ktre podlegajc przepisom szczeglnym nie podlegaj bezporedniej spoecznej kontroli (dane osobowe, dane dla potrzeb statystycznych, dane z obszaru pomocy spoecznej) lecz s to obszary okrelone, a wyczenie spod kontroli spoecznoci lokalnej nie powinno by rozszerzone poza nie. Ostatnie lata przynosz dziaania w coraz bardziej szczegowy sposb dookrelajce w praktyce co powinno by jawne a co jest z jawnoci wyczone. Jeli nawet wiadomo ju co powinno by jawne, kolejnym problemem do rozstrzygnicia jest okrelenie jak tak jawno zapewni, jakie obowizki s z tym zwizane, na kim one ci . Rozpoczynajc prac nad modelem Przeroczystej gminy autorzy zao yli, e termin przeroczysto w tym u yciu nie oznacza koniecznoci podejmowania dodatkowych dziaa lecz powinien by pojmowany jako cecha sposobu realizacji dziaa na rzecz spoecznoci lokalnej przez samorzd gminny.

I.1. Wybr obszaru do opracowania narzdzia do weryfikacji przeroczystoci Mo na zaryzykowa twierdzenie, e obszar wspdziaania wadz samorzdowych z r nymi podmiotami, wybrany do opracowania w tym materiale, nadaje si szczeglnie dobrze do testowania rozwiza modelowych. To, kto uzyskuje rodki od samorzdu, na co, dlaczego gmina nie realizuje okrelonego zadania samodzielnie lecz zleca jego realizacj komu innemu odpowiedzi na te pytania szczeglnie interesuj mieszkacw. Brak jasnych odpowiedzi jest przyczyn wielu podejrze, mylnych wnioskw, czsto oskar e. Jednoczenie wanie w tym obszarze wiele samorzdw podjo rzeczywiste starania wprowadzenia procedur, ktre byyby dla spoecznoci lokalnej jawne i zrozumiae. 58 59

Wspdziaanie z organizacjami pozarzdowymi przy realizacji zada publicznych, w opinii wielu dziaaczy samorzdowych, jest obszarem gdzie najlepiej mo na prowadzi efektywn edukacj w zakresie samorzdnoci w ogle i jednym z najlepszych sposobw budowania zaufania do instytucji samorzdu gminnego. Prowadzenie takiego wspdziaania w sposb przejrzysty, wykluczajcy jakiekolwiek podejrzenia co do przedkadania innych celw ponad interes spoecznoci lokalnej, su y wadzy i przekada si na rosnc jej wiarygodno. Dobry model dziaania, przetestowany w tym obszarze mo e by nastpnie stosowany w innych, nie tak wra liwych obszarach samorzdowej aktywnoci.

4. Jednostki sektora finansw publicznych dokonuj zakupw dostaw, usug i robt budowlanych na zasadach okrelonych w przepisach ustawy o zamwieniach publicznych. 5. Planowanie i dokonywanie wydatkw na realizacj ka dego kolejnego etapu programu wieloletniego poprzedzane jest analiz i ocen efektw uzyskanych w etapach poprzednich. Art. 118. 1. Podmioty nie zaliczone do sektora finansw publicznych i nie dziaajce w celu osignicia zysku mog otrzymywa z bud etu jednostki samorzdu terytorialnego dotacje na cele publiczne zwizane z realizacj zada tej jednostki. 2. Zlecenie zadania i udzielenie dotacji nastpuje na podstawie umowy jednostki samorzdu terytorialnego z podmiotem, o ktrym mowa w ust. 1. Przepis art. 71 ust. 2 stosuje si odpowiednio. 3. Tryb postpowania o udzielenie dotacji, sposb jej rozliczania oraz sposb kontroli wykonywania zleconego zadania okrela w drodze uchway organ stanowicy jednostki samorzdu terytorialnego, zapewniajc jawno postpowania o udzielenie dotacji i jej rozliczenia. Wynika z nich, e w zasadzie cay obrt finansowy z jednostkami spoza sektora finansw publicznych dokonywany jest w oparciu o ustaw o zamwieniach publicznych (art. 28 ust 4) i ma charakter zapaty za kupowane wyroby lub usugi. Jedyny wyjtek jaki zosta w ustawie zrobiony dotyczy tych podmiotw spoza sektora finansw publicznych, ktre nie dziaaj w celu osignicia zysku i zamierzaj realizowa zadania jednostki samorzdu terytorialnego. W takiej sytuacji tryb ustawy o zamwieniach publicznych nie jest konieczny, rada gminy czy powiatu mo e samodzielnie ustali sposb dziaania lecz musi on zapewnia jawno postpowania o udzielenie dotacji i jej rozliczenia.

II Istniejce przepisy
Udzielanie z bud etu gminy dotacji podmiotom niepublicznym jest obszarem do szczegowo uregulowanym w obowizujcych przepisach.

II. 1. Ustawa o finansach publicznych Sposb wydatkowania rodkw publicznych przez jednostki samorzdu terytorialnego okrelony zosta w artykuach 28 oraz 118 ustawy z dnia 26 listopada 1998 roku o finansach publicznych (Dz. U. Z dnia 19 grudnia 1998 roku z pn. zm.). Art. 28. 1. Wydatki publiczne mog by ponoszone na cele i w wysokoci ustalonych w ustawie bud etowej, uchwale bud etowej jednostki samorzdu terytorialnego i w planie finansowym jednostki sektora finansw publicznych. 2. Jednostki sektora finansw publicznych dokonuj wydatkw zgodnie z przepisami dotyczcymi poszczeglnych rodzajw wydatkw. 3. Wydatki publiczne powinny by dokonywane: w sposb celowy i oszczdny, z zachowaniem zasady uzyskiwania najlepszych efektw z danych nakadw, w sposb umo liwiajcy terminow realizacj zada, w wysokoci i terminach wynikajcych z wczeniej zacignitych zobowiza. 60

II. 2. Ustawy o samorzdzie gminnym, powiatowym i wojewdzkim Ustawa o samorzdzie gminnym Art. 9. 1. W celu wykonywania zada gmina mo e tworzy jednostki organizacyjne, a tak e zawiera umowy z innymi podmiotami, w tym z organizacjami pozarzdowymi. 2. (30) Gmina oraz inna gminna osoba prawna mo e prowadzi dziaalno gospodarcz wykraczajc poza zadania o charakterze u ytecznoci publicznej wycznie w przypadkach okrelonych w odrbnej ustawie. 61

3. (31) Formy prowadzenia gospodarki gminnej, w tym wykonywania przez gmin zada o charakterze u ytecznoci publicznej, okrela odrbna ustawa. 4. Zadaniami u ytecznoci publicznej, w rozumieniu ustawy, s zadania wasne gminy, okrelone w art. 7 ust. 1, ktrych celem jest zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludnoci w drodze wiadczenia usug powszechnie dostpnych. Przytoczone zapisy ustawy o samorzdzie gminnym wprost wskazuj na mo liwo zawierania umw z organizacjami pozarzdowymi w celu wykonywania zada. Jakie to mog by zadania okrela artyku 7 tej samej ustawy. Podobne zapisy znajduj si w ustawie o samorzdzie powiatowym (art. 6 i art.4) i ustawie o samorzdzie wojewdzkim (art. 8 i art.11)

tworzenie warunkw sprzyjajcych realizacji potrzeb, ktrych zaspokajanie motywuje powstrzymywanie si od spo ywania alkoholu, dziaalno wychowawcz i informacyjn, ustalanie odpowiedniego poziomu i waciwej struktury produkcji napojw alkoholowych przeznaczonych do spo ycia w kraju, ograniczanie dostpnoci alkoholu, leczenie i rehabilitacj osb uzale nionych od alkoholu, zapobieganie negatywnym nastpstwom nadu ywania alkoholu i ich usuwanie. 2. (2) Zadania, o ktrych mowa w ust. 1, uwzgldnia si w zao eniach polityki spoecznogospodarczej w postaci Narodowego Programu Profilaktyki i Rozwizywania Problemw Alkoholowych, zatwierdzonego przez Rad Ministrw. Samorzd gminny Art. 4. 1. Prowadzenie dziaa zwizanych z profilaktyk i rozwizywaniem problemw alkoholowych nale y do zada wasnych gmin. W szczeglnoci zadania te obejmuj: zwikszanie dostpnoci pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osb uzale nionych od alkoholu, udzielanie rodzinom, w ktrych wystpuj problemy alkoholowe, pomocy psychospoecznej i prawnej, a w szczeglnoci ochrony przed przemoc w rodzinie, prowadzenie profilaktycznej dziaalnoci informacyjnej i edukacyjnej, w szczeglnoci dla dzieci i modzie y, ustalanie szczegowych zasad wydawania i cofania zezwole na prowadzenie sprzeda y napojw alkoholowych przeznaczonych do spo ycia na miejscu lub poza miejscem sprzeda y oraz kontrol przestrzegania zasad obrotu tymi napojami, wspomaganie dziaalnoci instytucji, stowarzysze i osb fizycznych, su cej rozwizywaniu problemw alkoholowych, (12) podejmowanie interwencji w zwizku z naruszeniem przepisw okrelonych w art. 131 i 15 ustawy oraz wystpowanie przed sdem w charakterze oskar yciela publicznego.

II. 3. Ustawa o wychowaniu w trzewoci i przeciwdziaaniu alkoholizmowi 1. 1. (1) Organy administracji rzdowej i jednostek samorzdu terytorialnego s obowizane do podejmowania dziaa zmierzajcych do ograniczania spo ycia napojw alkoholowych oraz zmiany struktury ich spo ywania, inicjowania i wspierania przedsiwzi majcych na celu zmian obyczajw w zakresie sposobu spo ywania tych napojw, dziaania na rzecz trzewoci w miejscu pracy, przeciwdziaania powstawaniu i usuwania nastpstw nadu ywania alkoholu, a tak e wspierania dziaalnoci w tym zakresie organizacji spoecznych i zakadw pracy. 2. Organy, o ktrych mowa w ust. 1, popieraj tak e tworzenie i rozwj organizacji spoecznych, ktrych celem jest krzewienie trzewoci i abstynencji, oddziaywanie na osoby nadu ywajce alkoholu oraz udzielanie pomocy ich rodzinom, jak rwnie zapewniaj warunki sprzyjajce dziaaniom tych organizacji. 3. Organy, o ktrych mowa w ust. 1, wspdziaaj rwnie z Kocioem Katolickim i innymi kocioami oraz zwizkami wyznaniowymi w zakresie wychowania w trzewoci i przeciwdziaania alkoholizmowi. Samorzd wojewdztwa Art. 2. 1. Zadania w zakresie przeciwdziaania alkoholizmowi wykonuje si przez odpowiednie ksztatowanie polityki spoecznej, w szczeglnoci: 62

63

2. (13) Realizacja zada, o ktrych mowa w ust. 1, prowadzona jest w postaci gminnego programu profilaktyki i rozwizywania problemw alkoholowych, uchwalanego corocznie przez rad gminy. W celu realizacji programu zarzd gminy mo e powoa penomocnika. 3. (14) Zarzdy gmin powouj gminne komisje rozwizywania problemw alkoholowych, w szczeglnoci inicjujce dziaania w zakresie okrelonym w ust. 1 oraz podejmujce czynnoci zmierzajce do orzeczenia o zastosowaniu wobec osoby uzale nionej od alkoholu obowizku poddania si leczeniu w zakadzie lecznictwa odwykowego. 4. W skad gminnych komisji rozwizywania problemw alkoholowych wchodz osoby przeszkolone w zakresie profilaktyki i rozwizywania problemw alkoholowych. 5. (15) Zasady wynagradzania czonkw gminnych komisji rozwizywania problemw alkoholowych okrela rada gminy w gminnych programach rozwizywania problemw alkoholowych. Cytowana ustawa uzupenia katalog zada jednostek samorzdu terytorialnego o zadania z zakresu przeciwdziaania alkoholizmowi i wprost nakada na nie obowizek wspierania przedsiwzi jak i organizacji su cych realizacji zada z tego obszaru. Wprawdzie wprost ustawa wymienia samorzd wojewdztwa i samorzd gminny ale wydaje si, e tak e samorzdy powiatowe mog i powinny wspuczestniczy w koalicji przeciwdziaania alkoholizmowi.

blicznym, oraz osoby prawne, w ktrych Skarb Pastwa, jednostki samorzdu terytorialnego lub samorzdu gospodarczego albo zawodowego maj pozycj dominujc w rozumieniu przepisw o ochronie konkurencji i konsumentw. 2. Obowizane do udostpniania informacji publicznej s zwizki zawodowe i ich organizacje oraz partie polityczne. 3. Obowizane do udostpniania informacji publicznej s podmioty, o ktrych mowa w ust. 1 i 2, bdce w posiadaniu takich informacji. Ustawa o dostpie do informacji nie reguluje zasad wsppracy pomidzy samorzdem a NGOsami ale wprowadzajc definicje informacji publicznej zobowizuje do jej udostpniania wszystkie podmioty wykonujce zadania publiczne, a wic tak e organizacj pozarzdowe zwizane umowami z jednostkami samorzdu terytorialnego.

III Zadania Samorzdu terytorialnego a instytucje niepubliczne


III. 1.Katalog zada Jak to wczeniej zostao zasygnalizowane, podmioty spoza sektora finansw publicznych mog by zwizane z samorzdem r nego typu relacjami. Jeli rada gminy zdecyduje, e okrelon usug zamierza wiadczy mieszkacom poprzez zakontraktowanie jej na rynku, to w drodze zamwienia publicznego mo e zwiza si z podmiotem niepublicznym, ktry w imieniu gminy, okrelon usug bdzie wiadczy. Jeli rada gminy, po analizie uzna, e jakie zadanie zamierza realizowa poprzez zlecenie go wyonionej organizacji pozarzdowej to mo e to zrobi tak e w drodze zlecenia zadania i udzielenia dotacji na jego realizacj. Decyzja, ktr gmina podejmuje, o tym czy i w jakim trybie podj wspprac z organizacjami pozarzdowymi, zale y od obszaru dziaania, specyfiki lokalnej, wielkoci rynku usug na terenie dziaania samorzdu, od jego filozofii dziaania i praktyki stosowanej prze z niego w wykonywaniu swoich zada.

II. 4.Ustawa o dostpie do informacji Art. 4. 1. Obowizane do udostpniania informacji publicznej s wadze publiczne oraz inne podmioty wykonujce zadania publiczne, w szczeglnoci: organy wadzy publicznej, organy samorzdw gospodarczych i zawodowych, podmioty reprezentujce zgodnie z odrbnymi przepisami Skarb Pastwa, podmioty reprezentujce pastwowe osoby prawne albo osoby prawne samorzdu terytorialnego oraz podmioty reprezentujce inne pastwowe jednostki organizacyjne albo jednostki organizacyjne samorzdu terytorialnego, podmioty reprezentujce inne osoby lub jednostki organizacyjne, ktre wykonuj zadania publiczne lub dysponuj majtkiem pu64

III. 1. 1. Zadania inwestycyjne Zadania inwestycyjne to typowy obszary dziaania ustawy o zamwieniach publicznych. Gmina przystpujc do realizacji zadania 65

inwestycyjnego okrela przedmiot zamwienia poszukuje zgadnie z ustalonymi ustaw procedurami jego wykonawcy. Zamwienie jest udzielane oferentowi, ktry speni wymogi i zaproponuje najkorzystniejsze warunki wykonania zadania, a przepyw rodkw publicznych ma charakter zapaty. III. 1. 2. Usugi komunalne Zadania w tej dziedzinie do czsto, szczeglnie w wikszych samorzdach, gmina realizuje poprzez wykontraktowanie ich na zewntrz. Utrzymanie czystoci, opieka nad zieleni miejsk itp. s czsto zlecane podmiotom niepublicznym, a gmina zajmuje si tylko kontrol ich wykonywania. Jednak w tego typu zadaniach rzadko zleceniobiorc s organizacje nie nastawione na zysk. III. 1. 3. Zadania i usugi spoeczne Sfera usug spoecznych jest w wielu miejscach w Polsce znacznie gorzej rozwinita i albo rynek w tym zakresie jest bardzo ubogi lub nie ma go wcale. Dotyczy to zwaszcza mniejszych miejscowoci. Jeliby maa gmina podja decyzj, e zamierza zleci prowadzenie swoich przedszkoli podmiotowi niepublicznemu to najprawdopodobniej nie znajdzie si firma, ktra skonna byaby realizacj takiego zadania od gminy przej. Mo e jednak w takiej gminie istnie grupa rodzicw zainteresowana przejciem prowadzenia przedszkola dla swoich dzieci, o ile gmina na ich prowadzenie przeka e jakie rodki czy lokale. Gmina, w ramach realizowania zapisw ustawy o przeciwdziaaniu alkoholizmowi mo e podejmowa prb organizacji placwek wsparcia dla osb uzale nionych. Jeli jednak w tej spoecznoci funkcjonuj ju takie placwki prowadzone przez jak organizacj spoeczn, to najprawdopodobniej tasze i bardziej efektywne bdzie podpisanie umowy z tak organizacj i zlecenie jej planowanego zadania. Wanie sfera usug spoecznych jest obszarem, w ktrym najczciej dochodzi do przypadkw dotowania dziaania organizacji pozarzdowych realizujcych zadania publiczne. U podstaw koncepcji organizacji zaspokajania potrzeb ludnoci le y zasada pomocniczoci, ktre mwi, e zadania powinny by realizowane jak najbli ej obywatela. Jeli obywatele nie mog sami zaspokoi swoich potrzeb to powinna zrobi to gmina, jeli organizacja zaspokajania okrelonej potrzeby na poziomie gminy nie byaby efek66

tywna lub wykonalna to powinien zaj si ni nastpny szczebel wadz powiat itd. Przy takiej konstrukcji wadze pastwowe zajmuj si tylko tym czym samorzdy r nego szczebla zaj si nie mog np. polityk zagraniczn czy sdownictwem. Te jednak zadania ktre spoeczestwo z powodzeniem realizuje samo poprzez dziaalno rozmaitych organizacji pozarzdowych powinna by wanie w ten sposb realizowana.

IV Rodzaje wsppracy
W dalszej czci opracowania omwione zostan sytuacje wydatkowania rodkw publicznych przez samorzd terytorialny w formie dotacji. W praktyce mamy do czynienia z dwoma sytuacjami prowadzcymi do dotowania realizacji zada publicznych: 1. Sytuacja gdy samorzd podejmuje decyzj o przekazaniu realizacji zadania publicznego organizacji pozarzdowej. Czyli zadanie jest dokadnie znane, czsto wczeniej gmina sama je realizowaa, nale y poszukiwa do niego najlepszych wykonawcw i dalszy sposb postpowania powinien prowadzi do tego celu 2. Sytuacja gdy samorzd majc w swoich kompetencjach dziaania z okrelonego zakresu zamierza wesprze dobre pomysy dziaa realizowanych na tym polu. Czyli znany jest obszar z jakiego ciekawe dziaania bd przez samorzd wspierane lecz nie jest zdefiniowane jakie konkretne zadania nale y realizowa. Najczciej baz do tego typu dziaa jest docenienie przez wadze samorzdowe roli samo organizacji mieszkacw w budowaniu spoeczestwa obywatelskiego i strategiczne decyzja wpierania tego obszaru aktywnoci spoecznej. W takim podejciu wartoci jest sam fakt wyzwalania aktywnoci spoecznej, a obszar spo ytkowania tej aktywnoci, o ile oglnie mieci si w zadaniach samorzdu, ma nieco mniejsze znaczenie.

V Podmioty niepubliczne realizujce zadania publiczne a spoeczno lokalna


V. 1. Wiarygodno organizacji Ustawa o zamwieniach publicznych przewiduje szereg sposobw zweryfikowania wiarygodnoci oferenta od analizy dokumen67

tacji do wpaty wadium. W wypadku organizacji pozarzdowej sprawa jest trudniejsza. Przed zleceniem zadania samorzd musi sobie odpowiedzie na dwa podstawowe pytania: 1. Czy organizacja gwarantuje poprawne wykonanie zleconego zadania 2. Czy organizacja gwarantuje poprawne gospodarowanie powierzonymi rodkami publicznymi? Odpowiedzi na oba pytania nale y szuka dokumentacji organizacji oraz w jej przeszoci i teraniejszoci. Badane powinny by dowiadczenia organizacji w obszarze, ktrego dotyczy zlecenie, cenne byyby wiadomoci na temat innych podobnych zada aktualnie realizowanych przez organizacj. Praktyka wskazuje e szczeglnie wa ne jest zweryfikowanie dowiadcze organizacji w zakresie gospodarowania rodkami publicznymi. W Polsce dziaa wiele bardzo wartociowych organizacji pozarzdowych, realizujcych szereg cennych dziaa, ktre jednak nie s w stanie zapewni odpowiedniego standardu dokumentowania wydatkowania rodkw publicznych. Dlatego na ten aspekt gmina musi zwrci szczegln uwag. W ocenie potencjalnych partnerw wa n rol powinna odgrywa ocena dotychczasowych dowiadcze ze wsppracy organizacji z samorzdem.

V. 3. Publiczna ocena sposobu realizacji zada Zleceniodawca ocenia sposb wywizywania si zleceniobiorcy z zapisw umowy. Gdy zadanie zwizane jest ze wiadczeniem okrelonych usug spoecznoci lokalnej to szczeglnie wa na jest opinia klientw. Jeliby samorzd samodzielnie realizowa okrelone usugi to informacja o ich jakoci i sygnay satysfakcji czy braku satysfakcji klientw wpywaaby bezporednio do niego. W wypadku realizacji zadania przez podmiot niepubliczny zazwyczaj przed mieszkacami pojawiaj si dwa problemy: 1. Nie wiadomo jaki powinien by standard wiadczonej usugi 2. Nie wiadomo co dokadnie byo przedmiotem umowy czyli czego mo na wymaga od zleceniobiorcy a czego nie

V. 4. Rozliczenie wydatkowania rodkw publicznych Ustawa o finansach publicznych wprost wymaga, aby sposb rozliczenia dotacji okrelony w drodze uchway rady gminy by jawny. Dla okrelenia sposobu postpowania z pienidzmi najwa niejsze jest ich pochodzenie a nie ostateczny dysponent. Jeli rodki s pochodzenia publicznego to nawet gdy wydaje je podmiot niepubliczny gospodarowanie nimi jest jawne, podlegaj one tak e wszystkim procedurom kontrolnym i sprawozdawczym.

V. 2. Dostp do informacji publicznej bdcej w posiadaniu podmiotw niepublicznych Jeli podmiot niepubliczny realizuje zadanie publiczne informacje na ten temat s informacjami publicznymi, a jako takie, podlegaj ustawie o dostpie do informacji. Dlatego ju na etapie podpisywania umowy o zlecenie zadania publicznego organizacji pozarzdowej kwestia dostpu do informacji z zakresu realizowanego zadania powinna zosta rozstrzygnita zgodnie z ustaw. Organizacja przyjmujca zlecenie mo e w tej dziedzinie posiada mao dowiadczenia i jest rol samorzdu ustanowi i zapisa do umowy standard postpowania w tym zakresie. Gmina zlecajc realizacj zadania ze swojego zakresu dziaania a tylko takie dziaania mo e zleci, nie mo e pozby si odpowiedzialnoci za jako realizacji zadania. W tym pojciu mieci si rwnie organizacja dostpu do informacji publicznej. 68

VI Przejrzysta gmina modelowe rozwizania w zakresie udzielania dotacji podmiotom niepublicznym z bud etw gmin
W ramach modelu Przejrzystej Gminy poni ej zaproponowano sposb postpowania przy rozdysponowaniu rodkw samorzdu terytorialnego w formie dotacji. Modelowe rozwizanie powinno opiera si o zapisy artykuu 118 ustawy o finansach publicznych. Rozstrzyga on o sposobie postpowania przy ustalaniu zasad dziaania. Tryb postpowania o udzielenie dotacji musi by okrelony w drodze uchway organu stanowicego samorzdu, Uchwa tak e 69

powinny zosta uregulowane sposb rozliczania udzielonej dotacji i sposb kontroli wykonywania zadania zleconego. Co do szczegw przyjmowanych uregulowa rada ma znaczn swobod. Jedynym jej ograniczeniem jest wymagana przez ustawodawc jawno postpowania w zakresie udzielania dotacji i w zakresie jej rozliczania. Dodatkowo porednio wynika z cytowanego artykuu, e caa procedura przyznawania dotacji powinna by poprzedzona okreleniem celw publicznych na jakie dotacje bd przyznawane. Cele te powinny by zwizane z realizacj zada danej jednostki samorzdu terytorialnego. Omwimy te kroki po kolei. 1. Ustalenie w uchwale bud etowej wykazu celw publicznych przewidzianych do realizacji w drodze zlecania zada organizacjom pozarzdowym i wysokoci rodkw wydzielonych na nie. Ustalenie takiego wykazu wynika z dyspozycji artykuu 28 ust 1 ustawy o finansach publicznych na jednak tak e inne walory. Uchwaa bud etowa jest wa nym komunikatem. Mo na zakada, e w miar wzrostu umiejtnoci korzystania z takich komunikatw przez spoeczno lokaln zawarcie lub pominicie jakiego zakresu dziaania w wykazie bdzie czynnikiem wiadomego ksztatowania aktywnoci spoecznoci lokalnej i kierowania jej w obszary najwa niejsze. 2. W oparciu o wykaz okrelony w uchwale bud etowej ustalenie: listy zada, ktrych realizacja jest przez gmin planowana, a ktre bd realizowane w trybie zlecenia ngosom. Zadania na tej licie powinny posiada szczegowy opis ze standardem ich wykonania listy celw, ktrych realizacji mog su y rodki samorzdowe w ktrych realizacji oceniana bdzie inwencja organizacji pozarzdowych. Wykaz w uchwale bud etowej ma charakter roczny a wic mo na przyj, e kolejne dziaania takie jak sporzdzenie list omwionych powy ej to rola Zarzdu w ramach realizacji bud etu gminy. Nie jest konieczne aby oba sposoby postpowania byy realizowane jednoczenie. Jeli gmina uzna, e nie zamierza adnego ze swoich zada realizowa poprzez zlecenie go organizacjom pozarzdowym lecz jednoczenie zamierza wspiera aktywno obywatelsk w zakresie swojej waciwoci to Zarzd mo e przygotowa tylko drug z wymienionych list. W wypadku decyzji przeciwnej, gdy adne rodki na wsparcie ini70

cjatyw obywatelskich nie bd przeznaczone, mo e by przygotowana tylko pierwsza ze wspomnianych list. 3. Podjcie uchway rady gminy w sprawie przyjcia trybu postpowania o udzielenie dotacji na realizacje zleconych zada publicznych, sposobu jej rozliczania i sposobu kontroli zleconych zada. 4. Uchwalony tryb postpowania powinien, w miar mo noci, przewidywa mo liwo odwoania si od decyzji wykluczajcych z postpowania o zlecenie zadania publicznego 5. Podanie do publicznej wiadomoci informacji o terminach ubiegania si o zlecenie zadania publicznego oraz ewentualnie o terminach postpowania o udzielenie grantu na cele publiczne. Sposb ogoszenia powinien by zaprojektowany, aby brak informacji nie by czynnikiem wykluczajcym. W ogoszeniu powinny znale si wszystkie informacje istotne dla ubiegajcego si (a przede wszystkim wymogi formalne i merytoryczne jakim powinny sprosta organizacje ubiegajce si o zlecenia realizacji zadania publicznego) oraz wskazane miejsca gdzie mo na zasign dodatkowych informacji. 6. Ustalony termin powinien by podany z wystarczajcym wyprzedzeniem, aby brak czasu nie by czynnikiem wykluczajcym 7. Rozpatrywanie zo onych ofert. Powinno obywa si ono w sposb zobiektywizowany i fachowy np. poprzez powoanie komisji kwalifikacyjnej z udziaem przedstawicieli organw gminy lub urzdu, przedstawicieli rodowisk pozarzdowych, lokalnych autorytetw i specjalistw z zakresu wsppracy z ngosami. Dobr czonkw komisji nie powinno budzi podejrze o mo liw stronniczo w trakcie pracy komisji a szczeglnie wa ne jest aby osoby reprezentujce stron pozarzdow nie byy w aden sposb powizane z konkretnymi organizacjami ubiegajcymi si o zlecenie i dotacj. W takim gronie wa ny byby udzia autorytetw ycia publicznego gminy, niekoniecznie zwizanych z administracj gminy, lecz budujcych zaufanie co do bezstronnoci prowadzonego procesu selekcji. Na tym etapie powinny zosta odrzucone wszystkie oferty niekompletne i nieporwnywalne. W zale noci o sposobu postpowania okrelonego uchwa oferty mog by szeregowane wedug wycenionej przez komisje wartoci lub mo e to by etap selekcji polegajcej 71

na kwalifikowaniu wszystkich ofert speniajcych kryteria powy ej okrelonego poziomu. Decyzje o odrzuceniu aplikacji powinny posiada tryb odwoawczy. 8. Decyzja Zarzdu gminy, po ewentualnym rozpatrzeniu wszystkich odwoa i ustaleniu ostatecznej listy oferentw, w sprawie zlecenia okrelonych zada publicznych organizacjom pozarzdowym i udzielenia im dotacji na sfinansowanie (wspfinansowanie) realizacji tych zada i podpisanie stosownych umw. W ka dej z umw rozstrzygnite powinny by kwesti dotyczce: sposobu oceny wykonania zadania w tym szczeglnie udzia opinii klientw lub opinii spoecznoci lokalnej w sformuowaniu oceny, sposobu rozliczenia finansowego zadania, trybu kontroli realizacji zadania i wydatkowania rodkw w trakcie jego realizacji sposobu uwzgldniania w trakcie realizacji uwag i wnioskw Zleceniodawcy jeli charakter zlecenia tego wymaga, sposobu reagowania na skargi i wnioski obywateli jeli charakter zlecenia tego wymaga sposobu zbierania przez Zleceniobiorc poziomu satysfakcji klientw. Nie jest konieczne cho jest rozwizaniem dobrym jednoczesne rozdysponowywanie caej kwoty przeznaczonej na granty (z zachowaniem niewielkiej kwoty rezerwy). Mo liwe jest jednak tak e postpowanie inne Zarzd w miar potrzeb czy spywu rodkw, zgodnie z ustalonymi priorytetami udziela dotacji podmiotom realizujcym szczeglnie wartociowe cele publiczne ale wycznie tym podmiotom, ktre zostay pozytywnie zakwalifikowane przez komisj. 9. Podanie decyzji Zarzdu do publicznej wiadomoci poprzez publikacje w lokalnej prasie lub w inny skuteczny sposb. Ogoszenie poza samym komunikatem na temat rozstrzygnicia kto bdzie realizatorem okrelonego zadnia publicznego powinno zawiera istotne dla spoecznoci lokalnej informacje zwizane z jego realizacj (jak zosta ustalony standard realizacji zadania, terminy realizacji, osoby ponoszce odpowiedzialno za realizacj zadania, mo liwoci i tryb zbierania uwag i wnioskw spoecznoci lokalnej na temat sposobu realizacji zadnia itp.). 72

10. Wyrywkowa kontrola wydatkowania rodkw publicznych prowadzona przez odpowiednie su by gminne w trakcie realizacji zadania. Szczeglnie w pierwszych latach po ustaleniu w gminie praktyki dotowania organizacji pozarzdowych w zwizku z realizowaniem przez nie zada publicznych prowadzeni kontroli a tak e szkole z zakresu zasad gospodarowania rodkami publicznymi jest kwesti istotn. Prowadzi to do wyranej poprawy jakoci gospodarki finansowej prowadzonej przez organizacje i przyczynie si do przeniesienia ci aru dyskusji o realizacji zadania z obszaru poprawnoci wydatkowania rodkw finansowych na kwestie realizacji zao onych celw dziaania i poprawnego odpowiadania na potrzeb spoeczne. 11. Zo enie sprawozdania z realizacji zadani publicznego i rozliczenia z otrzymanej dotacji. Dokumenty podsumowujce realizacj zadania przez organizacj powinny by przedmiotem starannej analizy ze strony odpowiednich komrek administracji samorzdowej. Po analizie sposobu realizacji zadania i wywizania si podmiotu z zapisw umowy oraz po weryfikacji poprawnoci rozliczenia rodkw publicznych przyjta dokumentacja powinna by teraz z uwagami komrek weryfikujcych przedmiotem oceny Zarzdu. Zbiorczo opracowane materiay powinny posu y do oceny decyzji o realizowaniu wybranych zada w drodze zlecenia organizacjom pozarzdowym, formuowaniu przesanek na przyszo podejmowaniu decyzji o objciu tak wspprac kolejnych obszarw aktywnoci samorzdu itp. Ocena realizacji zadania przez organizacj powinna by tak e jednym z gwnych elementw, ktre bd brane pod uwag przy ocenie wartoci i wiarygodnoci organizacji w trakcie przyszych postpowa, w ktrych dana organizacja ubiega si bdzie o kolejne zlecenie.

73

N O T A T K I

N O T A T K I

74

75

N O T A T K I

76

You might also like