1

Cakowanie funkcji niewymiernych

Caki z funkcji niewymiernych sprowadzamy do caek z funkcji wymiernych.



dx
d cx
b ax
x R
n
}
|
|
.
|

\
|
+
+
,
d c b a bc ad , , , 0 - liczby rzeczywiste
R funkcja wymierna dwu zmiennych
( )
( )
( ) y x W
y x P
y x R
,
,
, =




a c t
d t b
x
d cx
b ax
t
d cx
b ax
t
n
n
n
n

=
+
+
=
+
+
=

( ) ( )
( )
( )
( )
dt
a c t
bc ad nt
dx
dt
a c t
d t b c nt a ct d nt
dx
n
n
n
n n n n
2
1
2
1 1

( )dx c bx ax x R
}
+ +
2
,


R funkcja wymierna dwu zmiennych

0 0 4
2
a ac b


1) 0 > a pierwsze podstawienie Eulera

t a b
c t
x
xt a t c bx
x a t c bx ax
2
2
2
2
2
+

=
= +
= + +

( ) ( )
( )
( )
dt
t a b
c a tb t a
dx
dt
t a b
c t a t a b t
dx
2
2
2
2
2
2 2 2
2
2 2 2
+
+ +
=
+
+
=


Inne podstawienia: x a t c bx ax + = + +
2
, t x a c bx ax = + +
2




2
Przykad
C x k x t dt
t
t
k t
dt
t
k t
t
k t
k x
dt
t
k t
dx
t
k t
x
x tx t k x
x t k x
k x
dx
+ + = = =

=
=
+ =
=
=

} } }
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2 2 2
2
2
ln ln
1
2
2
2
2
2
2
1

2) 0 > c drugie podstawienie Eulera

2
2
2
2
2
t a
b t c
x
t c xt b ax
c xt c bx ax

=
= +
+ = + +

( ) ( )
( )
( )
dt
t a
tb a c t c
dx
dt
t a
b t c t t a c
dx
2
2
2
2
2 2 2
2 2 2

+
=

+
=


Inne podstawienia: c xt c bx ax = + +
2



3) 0 0 < < c a trzecie podstawienie Eulera
( ( )( )
2 1
2
2 1
: , 0 x x x x a c bx ax R x x za = + + >
( )
( )( ) ( )
2
1
2
2
2
1
2
2 1
1
2
t a
x t ax
x
x x t x x x x a
x x t c bx ax

=
=
= + +

( ) ( )
( )
( )
( )
dt
a t
x x ta
dx
dt
a t
x t ax t a t tx
dx
2
2
1 2
2
2
1
2
2
2
1
2
2 2

+
=















3
Wzr Abela


( )
( )
} }
+ +
+ + + =
+ +

c bx ax
dx
k c bx ax x W dx
c bx ax
x W
n
n
2
2
1
2
,
gdzie
n
W
,
1 n
W
wielomiany stopnia odpowiednio n i 1 n , R k

Dane:
W
n
,a ,b, c

Szukane:
( ) ? ?,
1
= =

k x W
n



Metoda wspczynnikw nieoznaczonych

Po zrniczkowaniu tosamoci we wzorze Abela otrzymujemy:
( )
( ) ( )
c bx ax
k
c bx ax
b ax
x W c bx ax x W
c bx ax
x W
n n
n
+ +
+
+ +
+
+ + +

=
+ +

2 2
1
2
1
2
2
2

( ) ( ) ( ) ( )( ) k b ax x W c bx ax x W x W
n n n
+ + + + +

=

2
1 2
1
2
1


Powysza tosamo jest tosamoci wielomianw, zatem jest ona speniona gdy wspczynniki
przy odpowiednich potgach wielomianu po prawej stronie i po lewej stronie tosamoci s sobie
rwne. Std atwo wyznaczy wspczynniki wielomianu W
n
oraz sta k.



Przykad

( )
} }

+ + =

2
2
2
2
4
4
4
8
x x
dx
k x x B Ax dx
x x
x


nastpnie rniczkujc to rwnanie otrzymujemy:
( )
2 2
2
2
2
4
1
4 2
2 4
4
4
8
x x
k
x x
x
B Ax x x A
x x
x

+ + =

( ) ( )( ) k x B Ax x x A x + + + = 2 4 8
2 2


z czego atwo jest wyliczy:

=
=
=
2
3
2
1
k
B
A

czyli:
} }

+
|
.
|

\
|
+ =

2
2
2
2
4
2 4 3
2
4
8
x x
dx
x x
x
dx
x x
x


4

( )
C
x
t
t
dx
t
dx
dt dx
t x
x
dx
x x
dx
+

= =
=

=
=
=
=

=

} } } }
2
2
arcsin arcsin
1 4 4
2
2
2 2
2 4 4
2 2 2 2



C
x
x x
x
dx
x x
x
+

+
|
.
|

\
|
+ =

}
2
2
arcsin 2 4 3
2
4
8
2
2
2







( )
( )
}
+ +
= dx
c bx ax x
x W
I
k
n
2

N k R ,

Jeeli k n


( )
( )
( )
( )
( )
k k
n
x
x R
x P
x
x W

+ =

( ) ( )
( )
} }
+ +
+
+ +
= dx
c bx ax x
x R
dx
c bx ax
x P
I
k 2 2

gdzie pierwsz cak rozwizujemy metod wspczynnikw nieoznaczonych, a drug w
nastpujcy sposb (przypadek n<k)


Jeeli k n <

Stosujemy podstawienie
dt
t
dx
t
x
x
t
2
1
1 1
=
=

a nastpnie rozwizujemy cak metod

wspczynnikw nieoznaczonych.










opracowal Pawel Sztur