Kierunki zmian w nowym Prawie Gazowym i w nowelizacji Ustawy o zapasach gazu ziemnego

Autor: Cezary Tomasz Szyjko, dr Humanistyczno-Ekonomiczna w odzi (Nowa Energia nr 2/2012) nauk prawnych, adiunkt, Akademia

W krajach Unii Europejskiej nastpuj zmiany na rynku gazowym, zwizane z jego liberalizacj. Podziemne magazyny gazu ziemnego (PMG) stanowi kluczowy element nowoczesnej infrastruktury przesyowej UE. Polska jest wanym elementem tego systemu, ale nasza infrastruktura energetyczna jest w stanie powolnej degradacji. Aby zapewni sobie bezpieczestwo energetyczne Europa buduje nowy i w peni zintegrowany wewntrzny rynek gazu. W tym celu UE przyja nowy Pakiet Infrastruktury Energetycznej na najblisze lata, a w Polsce trwa debata wok projektu ustawy Nowe Prawo Gazowe zawierajcego regulacje powicone sektorowi gazowniczemu wyodrbnione z Prawa Energetycznego i innych ustaw. Nowela do Ustawy o zapasach wyznacza z kolei nowe kierunki rozwoju umoliwiajc importerom gazu przechowywanie surowca poza granicami Polski. Czy polskie przedsibiorstwa maj szans zarobi? Ustawa otwiera bowiem rynek na nowych graczy, do ktrych zaliczy mona np. Gazprom, ktry na potg rozbudowuje swoje magazyny w Europie. W artykule zaprezentowano aktualne szanse i bariery zwizane ze strategicznym rozwojem nowoczesnych metod podziemnego magazynowania gazu w wietle nowych propozycji legislacyjnych.

W zwizku z upkow rewolucj i budow terminala LNG w winoujciu, zdaniem ekspertw, mog si pojawi rezerwy gazu. Wobec powyszego ronie strategiczne znaczenie PMG, jako gwarancji zapewnienia cigoci dostaw. Spowodowane jest to ponadto zwikszajcym si uzalenieniem niemal wszystkich pastw UE od importu gazu ziemnego oraz przypadkami wykorzystywania tego surowca w celach politycznych. Powoduje to konieczno utrzymywania zapasw i wymusza budowanie nowoczesnych technologicznie magazynw strategicznych. Magazynowanie w PMG traktowane jest jako przedsiwzicie komercyjne, ktre musi przynie zwrot poniesionych nakadw i zapewni okrelony zysk inwestorom. Jest to szczeglnie istotne w sytuacji, gdy zgodnie polityk UE, ju nie pojedyncze przedsibiorstwa gazownicze (zazwyczaj pastwowe) bd cakowicie odpowiedzialne za bezpieczestwo dostaw gazu, ale kilka lub nawet kilkanacie frm w poszczeglnych krajach. Programy bezpieczestwa i wymogi w zakresie zapasw magazynowych na poziomie poszczeglnych krajw powinny sprzyja tworzeniu i rozwojowi konkurencyjnego wewntrznego rynku gazu UE. Zdecydowana wikszo pastw europejskich uzaleniona jest od dostaw gazu ziemnego z importu. Zwiksza to znaczenie PMG, jako kluczowego elementu systemu gazowniczego, optymalizujcego jego prac, zapewniajcego rwnowaenie sezonowych waha popytu oraz bdcych zabezpieczeniem w przypadku nagego przerwania dostaw. W kontekcie nowych rozwiza legislacyjnych zmienia si rynek usug magazynowania w Europie, z zamknitego i kontrolowanego przez pastwa i due koncerny, w kierunku modelu wolnorynkowego, na co szczeglny nacisk kadzie UE. W zwizku z tym w niedalekiej przyszoci naley oczekiwa rwnie powstania rynku komercyjnych usug magazynowania w Polsce, podobnie jak dzieje si to w innych krajach UE. Bezpieczestwo energetyczne jest elementem bezpieczestwa ekonomicznego pastwa. Rozumiane jest ono jako stan braku zagroenia przerwaniem dostaw paliw i energii. Stan ten zapewnia dywersyfikacja rde dostaw importowanych paliw (w przypadku Polski - ropy naftowej i gazu ziemnego), co pozwala na cig prac systemu energetycznego kraju w sytuacji przerwania dostaw z jednego rda. Bezpieczestwo energetyczne pastwa wymaga nie tylko rozproszenia rde zuywanych surowcw energetycznych, ale rwnie tworzenia zapasw, ktre mona uruchomi w stanie kryzysu.

Gaz jako nonik energii Gaz ziemny jest coraz waniejszym elementem zaopatrzenia energetycznego UE, pokrywajcym czwart cz zaopatrzenia w rda energii pierwotnej i wykorzystywanym gwnie do wytwarzania energii elektrycznej, ogrzewania, jako surowiec przemysowy i jako paliwo w transporcie.1 Wraz ze spadkiem produkcji wewntrznej import gazu rs jeszcze szybciej, co doprowadzio do wzrostu zalenoci od importu i do koniecznoci podjcia kwestii zwizanych z bezpieczestwem dostaw gazu. Ponadto niektre pastwa czonkowskie znajduj si na tzw. wyspie gazowej ze wzgldu na brak infrastruktury pocze z reszt Unii. Gaz ziemny jest nonikiem energetycznym, ktrego rola w gospodarce wiatowej stale wzrasta. Powodem jest nie tylko jego dostpno, ale przede wszystkim ww. cenne waciwoci z punktu widzenia ochrony rodowiska. Ponadto gaz ziemny ma doskonae waciwoci palne. Spala si pobierajc tlen z atmosfery (wytwarzajce si spaliny nie zawieraj popiow), a powstay w wyniku spalania dwutlenek wgla i para wodna nie s szkodliwe dla

ludzi i rodowiska. Przy spalaniu gazu emisja tlenkw azotu jest mniejsza ni przy spalaniu wgla, a dalszemu ograniczeniu emisji NO . Wa-lory gazu to powszechno, atwo i wygoda transportu (gazocigami, tankowcami/gazowcami w postaci LNG), atwo sterowania i automatyzacji procesu spalania oraz, co chyba najwaniejsze, moliwo osignicia wyszych wskanikw sprawnoci energetycznej w porwnaniu z urzdzeniami zasilanymi innymi paliwami.2

Reasumujc, gaz ziemny to idealne paliwo w energetyce. Wynika to gwnie z: staej jakoci i niezmiennego skadu surowca; moliwoci uniknicia magazynowania surowca (do pewnego stopnia); wysokiej wartoci opaowej; zwikszenia sprawnoci ukadu nawet do 85%; obnienia wydatkw zwizanych z ochron rodowiska, w zwizku z mniejsz emisj SO2 i braku odpadw. 3 Wydobycie gazu ziemnego i jego transport na due odlegoci to proces kosztowny. W zwizku z tym udzia opaty za przesy w cenie, ktr paci odbiorca, jest stosunkowo duy. Dodatkowo zuycie gazu charakteryzuje si bardzo siln zmiennoci, a wahania wystpuj m.in. w cyklach rocznych, tygodniowych i dobowych. Inn bardzo wan funkcj podziemnych magazynw gazu jest zapewnienie strategicznej rezerwy w przypadku przerwania dostaw z importu, co jest szczeglnie istotne w przypadku pastw silnie

uzalenionych od dostaw gazu ziemnego z zagranicy. Gaz ziemny moe by magazynowany na wiele sposobw, ale najpopularniejszym sposobem jego przechowywania jest wykorzystanie podziemnych magazynw. Wyrnia si trzy gwne typy podziemnych magazynw gazu: w czciowo wyeksploatowanych zoach ropy naftowej i gazu ziemnego, w warstwach wodononych, w kawernach solnych, gaz ziemny moe by rwnie przechowywany w nieczynnych wyrobiskach kopal, kawernach skalnych oraz w zbiornikach naziemnych.

Nowe prawo gazowe 21.12.2011 r. Ministerstwo Gospodarki zaprezentowao projekt ustawy Nowe Prawo Gazowe zawierajcy regulacje powicone przebudowie sektora gazowniczego wyodrbnione z Prawa Energetycznego i innych ustaw. Nowe Prawo Gazowe wprowadzi istotne zmiany do regu rzdzcych sektorem gazu w 2012 r. dostosowujc polskie regulacje do wymaga wspomnianego Trzeciego Pakietu Energetycznego i rozporzdzenia o bezpieczestwie dostaw oraz tworzy nowe ramy prawne dla procesu uwolnienia rynku gazu. Do nowych rozwiza przewidzianych w projekcie zaliczy mona takie instytucje prawne, jak metodologia ustalania cen gazu dla odbiorcw przemysowych (podlegajca zatwierdzeniu przez Prezesa URE), taryfa dla sprzeday awaryjnej, czy zamknite systemy dystrybucyjne. Prawo gazowe przewiduje utrzymanie administracyjnej regulacji cen gazu ziemnego (poprzez obowizek przedkadania taryf lub metodologii do zatwierdzenia przez Prezesa URE), co moe budzi istotne wtpliwoci co do zgodnoci nowych przepisw z prawem Unii Europejskiej.4 Pozostaj zatem aktualne wszystkie zastrzeenia sformuowane wobec Polski przez Komisj Europejsk w uzasadnionej opinii z 6 kwietnia 2011 r., dotyczce naruszenia przez Polsk przepisw Dyrektywy 2009/73 w zwizku z utrzymywaniem regulowanych cen gazu ziemnego. Co wicej, poniewa Projekt Prawa gazowego wprowadza osobny mechanizm ochrony odbiorcw wraliwych przed zbyt wysokimi cenami gazu 5, strona polska nie bdzie ju moga argumentowa, e ceny regulowane s niezbdne, aby zapewni ochron odbiorcw przed nieuzasadnionymi cenami gazu. W swoich wystpieniach Komisja Europejska zwracaa ju uwag na to, e istnienie cen regulowanych nie stanowi waciwego rodka ochrony odbiorcw wraliwych. Utrzymywanie w tym samym akcie prawnym dwch rwnolegle funkcjonujcych systemw (tj. systemu cen regulowanych oraz rozwizania polegajcego na przyznaniu odbiorcom wraliwym ryczatu obniajcego ceny gazu) wydaje si nie do zaakceptowania dla Komisji Europejskiej. Niezalenie od powyszych kwestii, projekt Prawa gazowego powinien zosta uzupeniony o zasady prowadzenia rozlicze w jednostkach energii (kWh), co jest szczeglnie istotne w kontekcie wprowadzenia przez OGP Gaz-System od lipca 2012 r. bilansowania systemu przesyowego w jednostkach energii. W opinii adwokata Przystaskiego proponowany sposb zmiany sprzedawcy zakadajcy skadanie wypowiedzenia umowy do operatora musi budzi zdziwienie. Trzeba mie jednak nadziej, e szeroko przeprowadzane konsultacje spoeczne jak i ywe zainteresowanie caego sektora pozwol na wypracowanie rozwiza, ktre rozpoczn rozwj rynku gazu ziemnego w Polsce. 6

Najbardziej rewolucyjne zmiany w polskim prawie dotycz moliwoci skadowania zapasw w innych pastwach UE pod warunkiem istnienia technicznej moliwoci przesyu surowca w cigu 40 dni. Istotne z perspektywy stabilnoci dostaw jest rwnie zwolnienie z wymogu magazynowania przedsibiorstw importujcych gaz na wasne potrzeby. W przypadku wielkich zakadw chemicznych, rezygnacj z utrzymywania zapasw uzna mona za wewntrzne ryzyko finansowe spki i o ile wstrzymanie dostaw nie przeoy si na wywieranie naciskw w celu udostpnienia firmie obcych rezerw, to zapis taki mona uzna za zasadny. Zmniejsza on koszty dziaalnoci wielkich konsumentw gazu poprawiajc ich konkurencyjno na rynku przy jednoczesnym otwarciu rynku na nowych eksporterw gazu do Polski. Wedug ustawy o zapasach, przedsibiorstwa importujce gaz ziemny do Polski w celu jego dalszej odsprzeday zobowizane s do utrzymywania zapasw odpowiadajcych co najmniej 30-dniowemu redniemu przywozowi. Surowiec musi by magazynowany na terytorium Europejskiego Obszaru Gospodarczego, a w razie koniecznoci zosta przesany do Polski w okresie nie duszym ni 40 dni. Dziki powyszym regulacjom, koncerny energetyczne posiadajce wasne PMG w innych pastwach i zamierzajce wej na polski rynek gazu nie s zobowizane do budowania bd wynajmowania przestrzeni magazynowych od PGNiG.

Wymiar europejski Do kwestii magazynowania gazu ziemnego odnosi si szereg aktw prawnych UE, a zwaszcza tzw. Europejska Dyrektywa Gazowa z czerwca 2003 r. Zgodnie z ni wolny dostp (regulowany lub negocjowany) do magazynw i usug towarzyszcych jest obowizkowy. Dywersyfikacja drg i rde zaopatrzenia UE w gaz ma zasadnicze znaczenie dla poprawy bezpieczestwa dostaw do caej Unii, jak i do poszczeglnych pastw czonkowskich. W przyszoci bezpieczestwo dostaw uzalenione bdzie od zmian w strukturze paliw, rozwoju produkcji w Unii i w zaopatrujcych j pastwach trzecich oraz inwestycji w instalacje magazynowe i w dywersyfikacj drg i rde zaopatrzenia w gaz na terenie Unii i poza ni, w tym w instalacje do skroplonego gazu ziemnego (LNG). W zwizku z tym szczegln uwag naley zwrci na dziaania priorytetowe w zakresie infrastruktury okrelone w komunikacie Komisji z dnia 13 listopada 2008 r. zatytuowanym Drugi strategiczny przegld sytuacji energetycznej: plan dziaania dotyczcy bezpieczestwa energetycznego i solidarnoci energetycznej UE.7 Biorc pod uwag znaczenie gazu w koszyku energetycznym Unii, podejmowane s wszelkie kroki niezbdne do zapewnienia nieprzerwanych dostaw, zwaszcza w przypadku wystpienia trudnych warunkw klimatycznych lub na wypadek zakcenia dostaw. Uznaje si, e cele te naley realizowa poprzez zastosowanie najbardziej opacalnych rodkw, tak aby nie zaszkodzi wzgldnej konkurencyjnoci tego paliwa w porwnaniu z innymi. Ale kiedy tworzono Wsplnot Europejsk, nie zastanawiano si nad wspln polityk energetyczn i rynkiem gazu. Ramy instytucjonalne stworzono tylko dla sektora wglowego (Europejska Wsplnota Wgla i Stali) oraz dla sektora energii atomowej (Europejska Wsplnota Energii Atomowej). Dopiero w 1964 r. pastwa czonkowskie Wsplnoty Europejskiej podpisay protok w sprawie podjcia krokw w stron wsplnej polityki energetycznej, a na jego podstawie Rada UE opracowaa w 1969 r. wstpne podstawy tej polityki z uwzgldnieniem znaczenia gazu ziemnego. W wyniku pogbiajcego si kryzysu energetycznego 17 grudnia 1973 r. Rada UE

powoaa do ycia Komitet Energetyczny, ktrego zadaniem byo przygotowanie dla Komisji Europejskiej projektw uchwa w zakresie polityki energetycznej oraz kontrolowanie wprowadzania w ycie przez pastwa czonkowskie rodkw polityki energetycznej wypracowanych przez WE. 2 grudnia 2010 r. weszo w ycie Rozporzdzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 994/2010 z dnia 20 padziernika 2010 r. w sprawie rodkw zapewniajcych bezpieczestwo dostaw gazu ziemnego i uchylenia dyrektywy Rady 2004/67/WE. Na mocy dyrektywy po raz pierwszy ustanowiono na szczeblu Wsplnoty ramy prawne majce na celu zapewnienie bezpieczestwa dostaw gazu oraz waciwego funkcjonowania wewntrznego rynku gazu w przypadku zakce w dostawach gazu. Dyrektywa ustanowia Grup Koordynacyjn ds. Gazu, ktra wykazaa ju swoj uyteczno, jeli chodzi o wymian informacji oraz okrelanie wsplnych dziaa podejmowanych przez pastwa czonkowskie, Komisj, bran gazownicz i odbiorcw gazu. Nowe przepisy dotyczce wewntrznego rynku energii stanowi wany krok w kierunku zakoczenia budowy wewntrznego rynku energii, a jednym z ich wyranie okrelonych celw jest zwikszenie bezpieczestwa dostaw energii w Unii. Nowe uprawnienia kontrolne URE: prawo kontroli odnonie wykonywanych obowizkw, analiza dokumentw i wyjanie przedstawionych przez przedsibiorstwo energetyczne, prawo dania ustnych i pisemnych wyjanie, w tym dokumentw dotyczcych przywozu i dotyczcych spenienia obowizku zapasowego, prawo dania dokumentw potwierdzajcych jako zapasw, prawo dania dokumentw potwierdzajcych dostpno zapasw, w szczeglnoci umw przesyania i dystrybucji. inne czynnoci wynikajce z umw midzynarodowych i prawa UE: prawo wezwania do usunicia uchybie, prawo do jednostronnego podpisania protokou kontrolnego.

Obecny i przyszy potencja Polski Na dzie dzisiejszy kluczowym ogniwem w procesie zapewnienia bezpieczestwa energetycznego Polski jest PGNIG SA, posiadajcy wszystkie funkcjonujce w Polsce podziemne magazyny gazu, wkrtce trafi w rce Operatora Systemu Magazynowania, ktrego zadaniem bdzie zarzdzanie wolnymi mocami magazynowymi. Utworzenie OSM ma w zaoeniu zapewni rwny dostp do istniejcych przestrzeni magazynowych, aby przedsibiorstwa dopiero wchodzce na rynek nie spotykay si z odmow umotywowan rezerwacj magazynw. W Polsce pierwsze prby magazynowania gazu rozpoczy si w 1954 r. w Karpatach w zou Roztoki (w okolicach Jasa). Pojemno 24,18 mln m3 uzyskano w przedziale cinie 1,27-2,86 MPa. W 1976 r. w zaazotowanym zou gazu ziemnego Tarchay utworzono pierwszy w Europie magazyn helu. W okresie 17 lat (od 1976 do 1993 r.) zatoczono do niego okoo 5,56 mln m3 helu, ktry zosta cakowicie odebrany z magazynu. Spord obecnie czynnych podziemnych magazynw gazu najwczeniej, pod koniec lat 70 XX w., rozpoczto eksploatacj PMG Swarzw i PMG Brzenica. Obecnie w Polsce funkcjonuje sze podziemnych magazynw gazu: pi w wyeksploatowanych zoach i jeden zlokalizowany w kawernach solnych.

Polskie podziemne magazyny gazu to: PMG Husw, PMG Strachocina, PMG Brzenica i PMG Swarzw, ktre znajduj si w poudniowo-wschodniej Polsce, a PMG Wierzchowice zlokalizowany jest na Dolnym lsku. Natomiast jedyny polski magazyn kawernowy KPMG Mogilno mieci si niedaleko Wocawka, przy gazocigu jamalskim. Obecnie wykorzystywane w Polsce pojemnoci magazynowe oraz moce zataczania i odbioru nie s wystarczajce. W zwizku z tym PGNiG S.A. realizuje intensywny program rozbudowy podziemnych magazynw gazu. Program ten obejmuje rozbudow istniejcych magazynw (PMG Wierzchowice, PMG Husw, PMG Mogilno, PMG Strachocina i PMG Brzenica) oraz budow nowych (PMG Bonikowo, PMG Daszewo oraz KPMG Kosakowo).

Inicjatywy midzynarodowe Rzd Holandii zapowiedzia budow najwikszego europejskiego magazynu gazu w miejscowoci Bergermeer na pnoc od Amsterdamu. Na miejscu wyczerpanych z ma powsta podziemny magazyn na 4,1 mld m3 gazu. Jego budowa ma potrwa 3 lata. Koncern TAQA z emiratu Abu Zabi nad Zatok Persk ma zainwestowa 800 mln dol. w budow instalacji, a Gaz-prom zobowiza si przekaza 4 mld m3 gazu na uruchomienie magazynu w zamian za prawo do jego wykorzystania. W magazynie bdzie przechowywany gaz, ktry do Europy Zachodniej bdzie dostarczany z Rosji rur Nord Stream przez Batyk. Budowa przestrzeni magazynowych na terytorium pastw importujcych rosyjski surowiec jest jednym z elementw strategii rosyjskiego koncernu. W ostatnich latach Gazprom Export zintensyfikowa swoje dziaania, ktrych celem jest budowa podziemnych magazynw gazu o objtoci odpowiadajcej 5% rocznego eksportu do Europy. W cigu czterech lat niemal podwoi on swoje przestrzenie magazynowe z 1,4 mld m3 w 2006 do 2,5 mld m3 w 2010.8 Gazprom oraz niemieckie VNG planuj rwnie budow PMG Katharina w Niemczech, ktry ma by poczony z biegncym przez Polsk gazocigiem jamalskim. Jest to szczeglnie interesujce w kontekcie uruchomienia wirtualnego rewersu na tym gazocigu. W skrajnym wypadku, po uruchomieniu rewersu fizycznego mogoby doj do sytuacji, w ktrej Polska byaby zaopatrywana w rosyjski gaz przesyany gazocigiem Nord Stream (TPA nie obowizuje) a nastpnie OPAL. Wymagane zapasy skadowane byyby na terytorium Niemiec w magazynie gazu bdcym pod kontrol Gazpromu.

Podsumowanie i wnioski dla Polski Dywersyfikacja drg i rde zaopatrzenia UE w gaz ma zasadnicze znaczenie dla bezpieczestwa energetycznego UE, jak i do poszczeglnych pastw czonkowskich. Pomimo zmian i liberalizacji rynku gazowego w Europie ronie znaczenie PMG, jako gwarancji zapewnienia tego bezpieczestwa. Obecnie nie ma kraju, ktry by nie posiada PMG lub nie budowa nowych. Wikszo pastw w UE jest uzaleniona od importu gazu ziemnego i zmuszona do utrzymywania zapasw i tworzenia magazynw strategicznych na wypadek technicznych lub politycznych trudnoci z dostawami gazu. Dostp do usug magazynowania gazu ziemnego ma kluczowe znaczenie w dzisiejszych czasach, a podziemne magazyny gazu odgrywaj bardzo wan rol w systemie przesyu i dystrybucji gazu ziemnego. W najbliszej przyszoci bezpieczestwo energetyczne UE bdzie zalee od strategicznych inwestycji w innowacyjne instalacje magazynowe. Nowe Prawo Gazowe zmienia reguy rzdzce sektorem, dostosowuje polskie regulacje do wymaga Trzeciego Pakietu Energetycznego i rozporzdzenia o bezpieczestwie dostaw i tworzy ramy prawne dla procesu uwolnienia rynku gazu. Nowa ustawa likwiduje koncesje na obrt gazem i wprowadza nowy system koncesji na sprzeda gazu. Wprowadza moliwo handlu gazem ziemnym w tzw. wirtualnym punkcie tworzc ramy prawne dla rynku tradingu gazowego i handlu nadwykami gazu. Nowa ustawa zmienia modele gwnych umw stosowanych na rynku gazowniczym, uelastycznia zasady ksztatowania taryf, wprowadza system upustw cenowych dla odbiorcw wraliwych, nakada nowe obowizki na operatorw systemowych i na nowo rozdziela uprawnienia nadzorcze i regulacyjne nad rynkiem gazu. Projekt ustawy Prawo gazowe jest dopiero na pocztkowym etapie prac legislacyjnych. Pozwoli to zapewne na wyeliminowanie oczywistych omyek wystpujcych w projekcie takich jak np. brak wskazania, i sprzeda awaryjna dotyczy tylko sytuacji gdy dotychczasowy sprzedawca zaprzesta sprzeday z przyczyn nie lecych po stronie odbiorcy (a nie np. z powodu zaduenia odbiorcy). Inne rozwizania, takie jak konstrukcja umowy kompleksowej przewidujca, i odbiorca bdzie mia zawarte co najmniej dwie umowy (tj. umow zawierajc postanowienia umowy sprzeday i innych umw oraz odrbn umow z operatorem) s co najmniej kontrowersyjne i wymagaj analizy co do zasadnoci przyjtego rozwizania. Rwnie proponowany sposb zmiany sprzedawcy zakadajcy skadanie wypowiedzenia umowy do operatora musi budzi zdziwienie. Trzeba mie jednak nadziej, e szeroko przeprowadzane konsultacje spoeczne jak i ywe zainteresowanie caego sektora pozwol na wypracowanie rozwiza, ktre rozpoczn cywilizowany rozwj rynku gazu ziemnego w Polsce. Znaczenie PMG bdzie roso jako kluczowego elementu europejskiego systemu gazowniczego, optymalizujcego jego prac, zapewniajcego rwnowaenie sezonowych waha popytu oraz bdcych zabezpieczeniem w przypadku nagego przerwania dostaw. PMG mog by traktowane jako strategiczne narzdzie zwikszajce bezpieczestwo energetyczne pastw lub mog by przedsiwziciami komercyjnymi, ktre musz zapewni zwrot poniesionych nakadw i przynie zysk z tytuu opat pobieranych za magazynowanie. W pastwach, w ktrych znaczna cz gazu pochodzi z importu, powinny znajdowa si zarwno magazyny strategiczne, jak i komercyjne. Wydaje si, e naley rozway rwnie rne sposoby fnansowania PMG w zalenoci od ich funkcji, w tym udzia pastwa w kosztach utrzymania wymaganych prawem rezerw strategicznych.

W Polsce istnieje pilna potrzeba rozbudowy istniejcych pojemnoci magazynowych. Wynika ona z zaprezentowanych zmian prawnych oraz nieuchronnej liberalizacji rynku. W Polsce znajduje si wiele struktur geologicznych, ktre mona wykorzysta do budowy, zarwno duych, jak i niewielkich, lokalnych PMG. Szacunkowe obliczenia pokazuj, e ceny, ktre mogyby by oferowane przez komercyjne PMG w Polsce bd konkurencyjne na rynku europejskim pod warunkiem zapewnienia wykorzystania zainstalowanych pojemnoci czynnych. Podziemne magazyny z pewnoci si opac polskiej gospodarce.

Przypisy 1) Gaz, czyli infrastruktura i bezpieczestwo, Nowy Przemys nr 11 (151) 2010, s. 80. 2) A. Sikora, Strategiczne aspekty inwestycji opartych o gaz ziemny, wystpienie na konferencji Rynek gazu w Polsce, 1.02.2012, www.ise.com.pl. 3) Ibidem. 4) W. Bigaj, Kancelaria GWJ Gramza, Wawrzynowicz, Jenerowicz Sp. k., wypowied na Konferencji 15.02.2012 r. www.adventure.pl 5) Ibidem. 6) R. Przystaski, Kancelaria WKB Wierciski, Kwieciski, Baehr Sp. k., wypowied na Konferencji 15.02.2012 r. www.adventure.pl 7) np. w odniesieniu do poudniowego korytarza gazowego (Nabucco, cznik gazocigowy pomidzy Turcj a Grecj i Wochami), zrnicowanych i odpowiednich dostaw LNG dla Europy, skutecznego poczenia regionu batyckiego, rdziemnomorskiego Piercienia Energetycznego oraz stosownych pocze gazowych na osi pnoc-poudnie na obszarze Europy rodkowej i Poudniowo-Wschodniej. 8) http://weglowodory.pl/europa-magazyny-gazu-gazprom/.

Bibliografa:
[1] Bergmann B. (2006): Security ofsupply re-quires long term thinking Fundamentals of the World Gas Industry. Petroleum Economist, London. [2] Diakonowicz M. (2006): Podziemne magazyny gazu w Polsce, Rynek Polskiej Nafty i Gazu, nr 1, s. 78-79. [3] CzapowskiG. (2006): Moliwoci bezpiecznego podziemnego magazynowania wglowodorw w strukturach geologicznych na obszarze Polski, Przegld Geologiczny, vol. 54, nr 8, s. 658-659. [4] Hill A. (2006): Single European gas market a distant possibility. Fundamentals of the World Gas Industry. Petroleum Economist, London. [5] Jasklski T., Kosowski P., Stopa J., Rychlicki S. (2007): PMG jako element bezpieczestwa energetycznego i rynku gazowego. ,,Miejsce Polski w europejskim i wiatowym rynku ropy naftowej i gazu ziemnego: V midzynarodowa konferencja naukowo-techniczna, Bbrka, 17-19.05.2007, Stowarzyszenie Naukowo-Techniczne Inynierw i Technikw Przemysu Naftowego i Gazowniczego, Krakw. [6] Radzewicz, K (2012): Zmiana prawodawstwa w zakresie funkcjonowania rynku zapasw -szczegy legislacyjne ustawy o zapasach obowizkowych, materiay konferencji RYNEK GAZU W POLSCE, www.movidacom.pl. [7] Radzewicz, K (2012): Wprowadzenie koncesji na sprzeda gazu ziemnego. Zmiany w zasadach rozpoczynania i prowadzenia dziaalnoci w sektorze gazowniczym, materiay konferencji NOWE PRAWO GAZOWE, www.adventure.pl [8] Szyjko, C.T (2012): The challenges of the Polish market in the post-carbon era, Polish Market Economic Magazine, nr 1(185), p. 64-66, ISSN 1427-0978. [9] Szyjko, C. T (2012): Liberalizacja rynku gazu a prawo energetyczne cz. I, EcoManager: przemys, biznes, rodowisko 2012, nr 1-2, s. 20-21, ISSN 2080-511X [10] Szyjko, C.T (2012): Dylematy rozwoju polskiej energetyki, FAKTY Magazyn Gospodarczy 2012, nr 1(55), s. 53-55. Warszawa, ISSN 1644-3055. [11] Szyjko, C.T (2012): Raport: caa prawda o gazie upkowym, REALIA - dwumiesicznik spoeczno-polityczny, nr 1(27), Warszawa 2012, s. 15-33. ISSN 1898-2042. [12] Taqa, Gazprom to launch Dutch gas stora-geproject, Gulf Today 2008-12-06. http://www. gulfnthemedia com. [13] Bergermeerspend setat$1.2bn, Upstream Online (NHST Media Group). 2009-10-21. http:// www. upstreamonline com/live/article 196397. ece [14] van Tartwijk M. (2009): TAQA Sees Gro-wing Demand For European Gas Storage The Wall Street Journal http://online.wsj.com/article/ BTCO-20091021-711653.html [15] Netherlands: Gazprom sgns agreement for Bergermeer Gas Storage project, http:// www.energy-pedia.com/news/netherlands/gazprom-signs-agreement-for-bergermeer-gas-storage-proj ect